Pierwsze strza³y Ostatniej Wojny pad³y 7 sierpnia 2050 roku w wyniku nieporozumienia. Przymierze japoñsko-chiñskie przez osiemnaœcie miesiêcy bezskutecznie próbowa³o stworzyæ szersz¹ koalicjê, która mia³aby nadzorowaæ przebieg projektu polegaj¹cego na przeciwdzia³aniu efektowi cieplarnianemu poprzez rozpylanie zwi¹zków siarki w atmosferze. Niepowodzenie spowodowane by³o przede wszystkim powszechn¹ nieufnoœci¹, o której mówi³am wczeœniej. Stany Zjednoczone zablokowa³y japoñsko-chiñsk¹ inicjatywê, twierdz¹c, ¿e by³a ona tylko elementem szerszego planu, maj¹cego na celu ustanowienie nowego porz¹dku na œwiecie. Chiny uwa¿a³y natomiast, ¿e Amerykanie chc¹ umyœlnie przyœpieszyæ zmiany klimatyczne, aby doprowadziæ do za³amania chiñskiej gospodarki. Co doœæ przewidywalne w takich wypadkach, Chiny ostatecznie zdecydowa³y, ¿e potajemnie rozpoczn¹ dzia³ania na w³asn¹ rêkê. Samolot, który zosta³ zestrzelony w przestrzeni powietrznej USA nad Pacyfikiem, bra³ udzia³ w pierwszej próbie rozpylania zwi¹zków siarki. Mimo to, jak wszyscy dobrze wiemy, Amerykanie nigdy nie od¿egnali siê od swojego oficjalnego stanowiska, jakoby zestrzelili samolot wojskowy zaanga¿owany we wrogie dzia³ania. ANAKSYMANDRA:
EGZAMINATOR: Lepiej za³ó¿, ¿e niczego nie wiemy.
Anax ze skruch¹ schyli³a g³owê, czuj¹c, ¿e czerwieni siê ze wstydu. Czeka³a na znak, ¿e mo¿e kontynuowaæ,
17
lecz bezskutecznie. W innych okolicznoœciach ostro zareagowa³aby na ich brak taktu. Podstawê potêgi Platona stanowi³y jego inwestycje globalne. Najpierw zbi³ fortunê na technologiach wodorowych, a nastêpnie powiêkszy³ j¹ poprzez m¹dre inwestycje w sektorze oczyszczania biologicznego. Dziêki swemu maj¹tkowi oraz kontaktom Platon mia³ lepsze ni¿ inni warunki po temu, aby przewidzieæ prawdopodobny wynik narastaj¹cego konfliktu miêdzy supermocarstwami. Jako ¿e by³ zawsze roztropnym cz³owiekiem, zacz¹³ skupiaæ swoje œrodki finansowe na po³o¿onej na krañcu œwiata grupie wysp, znanej wówczas jako Aotearoa. W chwili wybuchu wojny mówi³o siê, ¿e Platon i jego wspólnicy kontrolowali siedemdziesi¹t procent gospodarki wyspiarskiej i ju¿ przekszta³cali j¹ w niezale¿ny i zaawansowany technicznie system. Gdy sytuacja na œwiecie uleg³a pogorszeniu, Platon bez trudu przekona³ mieszkañców swojej przybranej ojczyzny o koniecznoœci stworzenia bardziej efektywnego systemu obronnego. W roku 2051, jedenaœcie miesiêcy od wybuchu Ostatniej Wojny, zakoñczono budowê Wielkiego Ogrodzenia Republiki, do dzisiaj uwa¿anego za najwiêksze osi¹gniêcie in¿ynieryjne XXI wieku. W roku 2052, gdy zosta³a wywo³ana pierwsza epidemia, Republika by³a ju¿ odizolowana od reszty œwiata. Platon cieszy³ siê s³aw¹ wybawiciela Aotearoa, a póŸniej, ANAKSYMANDRA:
18
gdy doniesienia ze œwiata zewnêtrznego stawa³y siê coraz bardziej ponure, okrzykniêty zosta³ równie¿ wybawc¹ ca³ego gatunku ludzkiego. W czerwcu 2053 roku, gdy po raz ostatni odebrano sygna³ z zewn¹trz, wiêkszoœæ mieszkañców Republiki uwa¿a³a ju¿ swój kraj za ostatni nadaj¹cy siê do zamieszkania skrawek planety. Oczywiœcie przygotowano siê na przybycie uchodŸców, a gdy ci siê pojawiali, podejmowano odpowiednie kroki. Wszystkie samoloty zbli¿aj¹ce siê do wyspy by³y zestrzeliwane bez ¿adnych prób nawi¹zania ³¹cznoœci. Z pocz¹tku ludzie zbierali siê na klifach, aby podziwiaæ widowisko, jakim by³y eksplozje opustosza³ych statków wp³ywaj¹cych w pas min wodnych. Z czasem eksplozje pojawia³y siê coraz rzadziej, a dzia³a laserowe nie musia³y ju¿ eliminowaæ tylu celów powietrznych. Wtedy to mieszkañcy wyspy poprosili Platona, aby poprowadzi³ ich naprzód, ku lepszym czasom. Zgrabne streszczenie, Anaksymandro. A wiêc w³aœnie w tej Republice przyszed³ na œwiat obiekt twojego szczególnego zainteresowania — Adam Forde. Zanim skupimy siê na jego niezwyk³ym ¿yciu, opowiedz nam, proszê, wiêcej o ustroju, który stworzy³ Platon. EGZAMINATOR:
Wed³ug historyków Republikê naj³atwiej jest zrozumieæ poprzez jej motto: „Naprzód ku przesz³oœci”. Platon by³ orêdownikiem nowej odANAKSYMANDRA:
19
miany konserwatyzmu. Byæ mo¿e nale¿y to raczej powiedzieæ o jego doradcach, gdy¿ dzisiaj najczêœciej twierdzi siê, ¿e to Helena by³a g³ównym twórc¹ nowego porz¹dku spo³ecznego. Platon twierdzi³, ¿e do Upadku dosz³o, poniewa¿ ludzie zb³¹dzili i porzucili naturalny dla siebie stan; bezkrytycznie przyjmowali wszystkie zmiany, zapominaj¹c o podstawowym prawie nauki — ¿e zmiana oznacza rozk³ad. Platon oznajmi³ obywatelom Republiki, ¿e mog¹ osi¹gn¹æ chwa³ê dawnych wielkich cywilizacji tylko wtedy, gdy stworz¹ spo³eczeñstwo oparte na równowadze i porz¹dku. Zdefiniowa³ ponadto piêæ wielkich zagro¿eñ dla porz¹dku: Nieczystoœæ Wychowania, Nieczystoœæ Myœli, Zaspokajanie Zachcianek Jednostki, Handel, Przybysze z Zewn¹trz. Chocia¿ proponowane przez niego rozwi¹zania by³y radykalne, ludzie przyjêli je, gdy¿ byli przestraszeni i pok³adali nadzieje w jego licznych obietnicach. Platon powiedzia³ im: „Pañstwo was uratowa³o, a teraz wy musicie podj¹æ trud, aby uratowaæ pañstwo”. Na podstawie odczytów genomu obywatele zostali podzieleni na cztery odrêbne klasy: Robotników, ¯o³nierzy, Techników i Filozofów. Dzieci oddzielano od rodziców zaraz po narodzinach, a dane o ich rodowodzie nie by³y nigdy ujawniane. Pod koniec pierwszego roku ¿ycia ka¿de dziecko poddawano badaniom, po czym przydzielano je do odpowiedniej klasy lub likwidowano.
20
Wszystkie dzieci by³y poddane rygorystycznemu wychowaniu — zarówno umys³owemu, jak i fizycznemu. Do zajêæ obowi¹zkowych, obok matematyki i genetyki, nale¿a³y zapasy i gimnastyka. W lecie dzieci chodzi³y nago, co mia³o zmniejszyæ ich potrzebê podkreœlania indywidualnoœci. Najsprawniejsi fizycznie Robotnicy mieli szanse na awans do klasy ¯o³nierzy, nawet jeœli nie zapowiada³y tego wczeœniej badania ich genomu. Podobnie osoby najbystrzejsze mog³y awansowaæ do klasy Techników, ale ju¿ nie wy¿ej. Klasa Filozofów przeznaczona by³a tylko dla wybrañców. Mê¿czyŸni i kobiety ¿yli osobno, jedz¹c i œpi¹c w odrêbnych komunach. Nie odmawiano ludziom prawa do mi³oœci, a pary zatwierdzone przez Ministerstwo Zró¿nicowania Genetycznego zachêcane by³y do zawierania ma³¿eñstw. Jednak¿e nawet po œlubie ma³¿onkowie musieli nadal ¿yæ oddzielnie i zdobywaæ pozwolenia na wspólne spêdzanie czasu. Tak, wed³ug mnie, mo¿na podsumowaæ najwa¿niejsze aspekty ¿ycia spo³eczeñstwa w pocz¹tkach istnienia Republiki. Anax zda³a sobie sprawê, ¿e nie mo¿e liczyæ na jakiekolwiek oznaki uznania ze strony cz³onków komisji. Mimo to nie potrafi³a powstrzymaæ siê przed spogl¹daniem na nich tak, jak mog³oby patrzeæ na nauczyciela dziecko w pierwszym tygodniu nauki w szkole: prag-
21
n¹c, jeœli nie wsparcia, to przynajmniej choæ chwili uwagi. Ale to nie by³a szko³a — to by³a Akademia. Anaksymandro, kto przygotowywa³ ciê do egzaminu? EGZAMINATOR:
G³ównie Perykles. Oczywiœcie, w szkole równie¿ mog³am liczyæ na pomoc; poza tym poœwiêci³am du¿o czasu na samodzieln¹ pracê, ale… ANAKSYMANDRA:
EGZAMINATOR: Perykles.
Egzaminator wypowiedzia³ to imiê tak, jakby mia³o nad nim jak¹œ wyj¹tkow¹ w³adzê. Anax nie potrafi³a stwierdziæ, czy to dobrze, czy Ÿle. Czeka³a na kolejne pytanie z nadziej¹, ¿e niebawem bêdzie mog³a skupiæ siê na temacie, w którym czu³a siê najpewniej — niezwyk³ych czasach i ¿yciu Adama Forde’a. EGZAMINATOR: Czy w twojej ocenie Platonowi uda-
³o siê osi¹gn¹æ obrane cele? ANAKSYMANDRA: To zale¿y od tego, jak zdefiniujemy jego cele. Jeœli zale¿a³o mu na w³asnej potêdze i statusie spo³ecznym — a, moim zdaniem, takie by³y w przybli¿eniu motywy jego dzia³ania — to owszem, a¿ do dnia swojej œmierci Platon pozosta³ bardzo wp³ywowym cz³owiekiem. Jeœli natomiast pytanie to odnosi
22
siê do jego wizji idealnego ustroju, w którym wszyscy obywatele bez wyj¹tku byliby w stanie mo¿liwie najlepiej wykorzystaæ swój potencja³, to odpowiedŸ nie jest ju¿ taka prosta. Zapewne historii by³oby ³atwiej oceniæ Platona, gdyby Adam Forde nigdy nie przyszed³ na œwiat. Uspokoi³o j¹ ju¿ samo wypowiedzenie tego imienia. Przez trzy d³ugie lata myœli o Adamie towarzyszy³y jej niemal nieustannie. Chocia¿ umar³ na d³ugo przed jej przyjœciem na œwiat, czu³a, ¿e zna go nie gorzej ni¿ któregokolwiek ze swoich znajomych. Przestudiowa³a tyle stenogramów, znalaz³a w sieci tak wiele ró¿nych Ÿróde³, ale przede wszystkim — jak okreœla³ to Perykles — po prostu „czu³a Adama”. Wiedzia³a, ¿e jeœli teraz nie wywrze wra¿enia na Egzaminatorach, to w ogóle nie bêdzie w stanie tego zrobiæ. A to by³oby… có¿, wola³a siê nawet nie zastanawiaæ. Obieca³a Peryklesowi, ¿e nie bêdzie o tym myœleæ. EGZAMINATOR: W³aœnie, Adam.
Anax nie spotka³a jeszcze nikogo, nie wy³¹czaj¹c Egzaminatora, kto by³by w stanie wymówiæ to niezwykle wa¿ne imiê bez chwili wahania. Nowi myœliciele starali siê obecnie umniejszaæ znaczenie Adama. Ich motto brzmia³o: „W zapa³ce, która roznieci³a po¿ar, nie ma nic wyj¹tkowego poza tym, ¿e akurat ona roz-
23
nieci³a po¿ar”. Ale oni równie¿ nie potrafili wypowiedzieæ tego imienia bez znacz¹cej pauzy. Anaksymandro, najpierw chcia³bym dowiedzieæ siê czegoœ na temat pochodzenia Adama. Kim byli jego rodzice? Jaka by³a jego m³odoœæ? Wszyscy s³yszeli o wydarzeniach tej nocy, której Adam pe³ni³ wartê; m³odzie¿ potrafi powtórzyæ tê historiê s³owo w s³owo; ale ¿ycie Adama nie rozpoczê³o siê tej nocy. Powiedz nam, jak — twoim zdaniem — wygl¹da³a droga Adama do tego punktu. EGZAMINATOR:
ANAKSYMANDRA:
Adam urodzi³ siê w roku 2058. Dwanaœcie pierwszych miesiêcy ¿ycia spêdzi³ w ¿³obku Tana. Legenda g³osi, ¿e matka Adama znalaz³a sposób na oznaczenie dziecka i za³atwi³a sobie przeniesienie do tego ¿³obka, aby móc dogl¹daæ swego syna. Nie ma ¿adnych wiarygodnych powodów, aby traktowaæ tê historiê powa¿nie — zapewne mamy znowu do czynienia z mitem przyczyny i skutku. Tych, którzy chcieliby zrozumieæ, co uczyni³o Adama takim, jakim by³, nie satysfakcjonuje odpowiedŸ: „wszystko, a wiêc nic”. Wiemy natomiast z ca³¹ pewnoœci¹, ¿e Adam urodzi³ siê w klasie Filozofów. Pod koniec pierwszego roku ¿ycia zosta³ poddany standardowym badaniom fizjologicznym oraz odczytowi genomu. Potwierdzono jego predyspozycje do nauki, lecz w aktach znalaz³o siê rów-
24
nie¿ ostrze¿enie. Co najmniej dwa markery genetyczne wskazywa³y na mo¿liwoœæ pojawienia siê u niego nieobliczalnych zachowañ. Legendarny raport Clark zawiera³ nawet sugestiê, aby rozwa¿yæ likwidacjê dziecka. W normalnych okolicznoœciach oznacza³oby to, ¿e badania zostan¹ powtórzone po dwóch miesi¹cach, jednak¿e w roku 2059 Republikê ogarnê³a druga fala strachu przed epidemi¹. Gdy Clark umar³a, wszystkie jej rzeczy zosta³y zniszczone ze wzglêdów bezpieczeñstwa epidemiologicznego — w ten sposób zalecenie wykonania ponownych badañ nigdy nie trafi³o do oficjalnej dokumentacji. Gdy b³¹d ten wyszed³ na jaw, Adam mia³ za sob¹ pierwsze pomyœlnie ukoñczone testy werbalizacyjne i likwidacja nie wchodzi³a ju¿ w grê. Zamêt zwi¹zany z dokumentacj¹ Adama spowodowa³, ¿e przeoczono równie¿ fakt wykrycia niepokoj¹cych markerów genetycznych, a informacje o nich nigdy nie dotar³y do oœrodków szkolnych. EGZAMINATOR: A wiêc Adam od razu zasili³ szeregi
Filozofów? ANAKSYMANDRA: Tak. Z dostêpnych zapisów wynika, ¿e by³ wybitnie uzdolnionym uczniem, celuj¹cym — zw³aszcza w matematyce i logice. By³ tak¿e œwietnym zapaœnikiem; w wieku trzynastu lat reprezentowa³ swoje miasto na dorocznym turnieju. Tu po raz pierwszy mo¿emy zauwa¿yæ oznaki indywidu-
25
alizmu, bêd¹ce zapowiedzi¹ wielkiej roli, jak¹ mia³ odegraæ. Na turnieju Adam zawar³ znajomoœæ z jedn¹ z zapaœniczek, Rebek¹. Postanowi³ zaprzyjaŸniæ siê z dziewczyn¹. Nie zniechêci³ go fakt, ¿e mieszkali w dwóch ró¿nych miastach, i to na dodatek po³o¿onych na ró¿nych wyspach. Ostatniej nocy turnieju Adam ukry³ siê w baga¿ach nale¿¹cych do dru¿yny Rebeki. Zdo³a³ przedostaæ siê siedemset kilometrów na po³udnie od strefy, do której by³ przypisany, po czym, z pomoc¹ Rebeki, przez trzy dni ukrywa³ siê w komunie dziewczyny. W koñcu zosta³ znaleziony w spi¿arni przez kucharza. Adam zosta³ odwieziony do domu z nagan¹ odnotowan¹ w dokumentach. Mo¿na powiedzieæ, ¿e to by³ dopiero pocz¹tek. Pokaza³, ¿e by³ wojowniczy i porywczy, lubi³ towarzystwo kobiet i nie robi³ sobie nic z kar, które mog³y go spotkaæ. Za wykroczenie, które pope³ni³, dziecko powinno zostaæ automatycznie przeniesione do klasy Robotników. Nauczycielka Adama wystosowa³a jednak specjalny wniosek z proœb¹ o ³askê, powo³uj¹c siê na te jego cechy, które uwa¿a³a za atuty. Ostatecznie poczyniono dla niego pewne odstêpstwa od zwyk³ych procedur; Adam zosta³ przeniesiony do elitarnej akademii wojskowej szkol¹cej przysz³ych cz³onków Stra¿y Republiki. Mo¿na powiedzieæ, ¿e ta decyzja mia³a na zawsze odmieniæ bieg historii.
26