Project B Lykeiou Music School Kalamata

Μουσικό Σχολείο Καλαμάτας

Ερευνητική εργασία (project) Β Λυκείου

Είναι αυτό τέχνη; Υπεύθυνη καθηγήτρια: Γιούλα Παπαδοπούλου (ΠΕ08)

Σχολικό έτος 2015-16 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαια και ομάδες εργασίας: Εισαγωγή: 1. Σκοπέτου Βασιλική Εικαστικές πρωτοπορίες: Κεφάλαιο 1. Αφηρημένη ζωγραφική: πρωτεργάτες της αφηρημένης τέχνης 1. Κετζάκη Λυδία 2. Κουφαλάκου Μαρία 3. Κουφαλάκος Νικόλαος 4. Αθανασοπούλου Ιφιγένεια Κεφάλαιο 2. Αφηρημένη γλυπτική : από την αφαίρεση στο μινιμαλισμό 1. Μακαρίτη Γεωργία 2. Παυλοπούλου Σταματία Κεφάλαιο 3. Φωτογραφία 1. Τουρόβσκα Ντάρια Κεφάλαιο 4. Trash art: εικαστικές εγκαταστάσεις από σκουπίδια 1. Καμπύλης Βασίλειος Μουσικές πρωτοπορίες: Κεφάλαιο 5. Αλεατορική μουσική 1. Μαυροειδής Παναγιώτης Κεφάλαιο 6. Ατονική μουσική 1. Κυριακοπούλου Βασιλική 2. Μανιάτη Αννίκα 3. Αθηναίος Αθηνάδης Λουκάς 4. Ρηγόπουλος Γιώργος Κεφάλαιο 7. Beatbox 1. Πανόπουλος Αριστομένης 2. Βασιλάκης Ιωάννης-Ρωμανός ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ PROJECT Διεύθυνση blog: http://isthisart-mousiko-kalamata.blogspot.gr/ 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μερικοί βασικοί ορισμοί που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τα έργα και τα κινήματα που εξετάζονται στην ερευνητική μας εργασία:

1.ΜΙΝΙΜΑΛΙΣΜΟΣ Σε ό,τι αφορά τη ζωγραφική ο μινιμαλισμός φαίνεται να έχει προκύψει στις αρχές του αιώνα από την εποχή του μοντερνισμού και κέρδισε την μεγαλύτερη επιρροή του μετά το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Ο μινιμαλισμός επίσης επηρεάζει και άλλες μορφές τέχνης. Η μουσική, η λογοτεχνία και η αρχιτεκτονική, όλες περιέχουν παραδείγματα επιρροής του μινιμαλισμού. Ο όρος μινιμαλισμός χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον David Burlyuk σε έναν κατάλογο έκθεσης για τα έργα ζωγραφικής του John Graham. Ο μινιμαλισμός προέκυψε ως μία αντίδραση ενάντια στην υπερβολική ποσότητα και αλαζονεία του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, έχει επιρροές από την POP ART, τον κυβισμό και την LAND ART λόγω της χρήσης των απλών μορφών. Επίσης εμπνεύστηκε και από τους Ρώσους Suprematists όπως ο Kasimir Malevich Graham στη στοά Dudensing στη Νέα Υόρκη το 1929. Ο μινιμαλισμός είναι μία κίνηση που γεννήθηκε στην Αμερική και προήλθε κυρίως από την δουλειά του Frank Stella του οποίου οι μαύροι πίνακες εκτέθηκαν πρώτη φορά στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στην Νέα Υόρκη το 1959 και ενέπνευσαν πολλούς καλλιτέχνες να απορρίψουν την εκφραστική τέχνη του παρελθόντος. Παρόλο που δεν ήταν ποτέ μία οργανωμένη κίνηση η μινιμαλιστική τέχνη έγινε κυρίαρχη στην γλυπτική αν και υπάρχουν και πολλοί μινιμαλιστές ζωγράφοι.

Πηγή: https://el.wikipedia.org

2.ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗ Με τον όρο αφηρημένη τέχνη αναφερόμαστε σε ένα σύγχρονο κίνημα στις εικαστικές τέχνες σύμφωνα με το οποίο αποκλείεται οποιαδήποτε αναφορά στην εξωτερική φυσική πραγματικότητα. Εναλλακτικά, μπορούμε να ορίσουμε ως αφηρημένη την μη παραστατική και μη αντικειμενική τέχνη. Ένας από τους πιο σύγχρονους καλλιτέχνες ο Βασίλι Καντίνσκι ο οποίος είναι ένας από τους πατέρες της

Αφηρημένης Τέχνης υποστήριξε ότι ο ρόλος της τέχνης θα έπρεπε να είναι η ανάδειξη του χαρακτήρα της.

Πηγή: https://el.wikipedia.org 3

3.ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Με τον όρο φωτογραφία αναφερόμαστε στην τέχνη και επιστήμη της δημιουργίας οπτικών εικόνων μέσω της καταγραφής και αποτύπωσης του φωτός, με χρήση κατάλληλων συσκευών (φωτογραφικές μηχανές). Η φωτογραφία αναγνωρίζεται επίσης και ένα μέσο επικοινωνίας στο 20ο αιώνα καθώς και ως ως μια τέχνη όπως και η ζωγραφική.

Πηγή: https://el.wikipedia.org

4.ΑΛΕΑΤΟΡΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ Αλεατορική μουσική ονομάζεται τη μουσική στην οποία στοιχεία όπως ο ρυθμός, ο τόνος και το ύφος καθορίζονται από την προσωπική επιλογή του ερμηνευτή ή ακόμα και από την τύχη. Ετυμολογικά, η λέξη προέρχεται από το λατινικό alea που σημαίνει ζάρι, δηλώνοντας έτσι το στοιχείο της τύχης που διέπει αυτού του είδους τη μουσική. Επίσης είναι προγραμματισμένη χρήση του τυχαίου το οποίο επαναφέρει το στοιχείο της φαντασίας μέσα στο ορθολογικό περιβάλλον. Αυτό μπορεί να εκφράζεται είτε ως ελευθερία στην επιλογή των φθόγγων, των διαρκειών, ή της σειράς στην εκτέλεση των μερών ενός έργου.

Πηγή: www.musicportal.gr/

5.ΑΤΟΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ Η ατονικότητα ως μουσικός όρος αναφέρεται στην έλλειψη ενός καθορισμένου τονικού κέντρου κατά τη σύνθεση ενός μουσικού έργου. Αυτό έχει ως επακόλουθο την άρση του αισθήματος της τονικότητας και την κατάργηση του τονικού συστήματος μείζονος-ελάσσονος, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί από την θεωρία και πράξη της δυτικής μουσικής από τις αρχές του 17ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα περίπου.

Πηγή: https://el.wikipedia.org 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο

Εικαστικές πρωτοπορίες:

Αφηρημένη ζωγραφική: πρωτεργάτες της αφηρημένης τέχνης

5

Ορισμός της αφηρημένης τέχνης Ο όρος αφηρημένη τέχνη αναφέρεται σε ένα σύγχρονο κίνημα στις πλαστικές τέχνες σύμφωνα με το οποίο αποκλείεται κάθε αναφορά στην εξωτερική φυσική πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, μπορούμε να ορίσουμε ως αφηρημένη τέχνη την μη παραστατική και μη αντικειμενική τέχνη.

ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΕΣ ΤΗΣ ΑΦΗΡΗΜΕΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ   

•

WASSILY KANDINSKY PABLO PICASSO KAZIMIR MALEVICH

WASSILY KANDINSKY

Ήταν Ρώσος ζωγράφος και θεωρητικός της τέχνης. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα και ένας από τους πρωτοπόρους της αποκαλούμενης αφηρημένης τέχνης. Γι’ αυτόν η αφηρημένη ζωγραφική είναι ένα ζωηρό, ζωντανό φαινόμενο που ξέφυγε και από την ταξινόμηση και από την ένταξη σε καταλόγους. Ο άπαυστος μέχρι σήμερα πόλεμος εναντίον αυτής της Τέχνης είναι η καλύτερη απόδειξη της ζωτικότητας και της σημασίας της. Είναι βέβαιος ότι αυτή η ζωτικότητα και η σημασία είναι από την πλευρά τους οι καλύτερες αποδείξεις πως η Αφηρημένη Τέχνη δεν είναι μόνο του παρόντος αλλά και του μέλλοντος. Ίσως μάλιστα πολύ περισσότερο του μέλλοντος από ότι του παρόντος. Από το 1920 και μετά εξαφάνισε τελείως από τους πίνακές του κάθε αναπαραστατικό στοιχείο, ταξινομώντας χρωματιστά σχήματα και γραμμές πάνω στον πίνακα και δημιουργώντας μία παλλόμενη σύνθεση.

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΚΑΝΤΙΝΣΚΙ:

«Κίτρινο, κόκκινο, μπλε» 1925 6

«Μπλε βουνό» 1909 : Δείχνει τους ιππείς, που χαρακτήριζαν τα πρώτα του έργα, σαν να έχουν ξεπηδήσει από παραμύθι. Όλη του τη ζωή είχε εντυπωσιασθεί από θρύλους και από μύθους, που τους διατυπώνει ξανά στα ώριμα έργα του με μοντέρνες αφηρημένες φόρμες.



PABLO PICASSO

Ο Πάμπλο Πικάσο (25 Οκτωβρίου 1881 - 8 Απριλίου 1973) ήταν Ισπανός ζωγράφος. Είναι ένας από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ού αιώνα του κυβισμού και με σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας, σύγχρονης και αφηρημένης τέχνης. Σύμφωνα με τον ίδιο ένας καλλιτέχνης για να θεωρηθεί καλλιτέχνης πρέπει να ζωγραφίζει. Εργάστηκε επίσης και στη γλυπτική και την ποίηση.

7

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΠΙΚΑΣΟ:

Το σημαντικότερο έργο του Πικάσο θεωρείται η «Γκουέρνικα». Αυτός ο τεράστιος καμβάς περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Ήταν παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937.

Ένα από τα ακριβότερα έργα του. Είναι εμπνευσμένο από τη μούσα και ερρωμένη του Μαρί Τερέζ. Φιλοτεχνήθηκε το 1932 στη Νορμανδία.

8



KAZIMIR MALEVICH

Ήταν ζωγράφος και θεωρητικός. Ζωγράφιζε με διάφορους τρόπους μέχρι να καταλήξει στις αφαιρετικές συνθέσεις. Γρήγορα άρχισε να χρησιμοποιεί έργα με γεωμετρικά σχήματα οργανώνοντάς τα σε οριζόντιους, κάθετους και διαγώνιους άξονες επάνω σε άσπρο φόντο.

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣ:

«Μαύρο τετράγωνο» 1913: Η πλήρης ονομασία του πίνακα είναι «μαύρο σουπρεματιστικό τετράγωνο». Θεωρείται σταθμός στην ιστορία της αφαίρεσης. Στην πραγματικότητα, το «τετράγωνο» είναι πολύ δύσκολο στην εκτέλεση για να το ζωγραφίσει κανείς, καθώς πρέπει να διαθέτει εξαιρετικές γνώσεις κανείς γύρω από τα χρώματα, τη σύνθεση και τις καλλιτεχνικές αναλογίες. Ισχυριζόταν ότι δημιούργησε τον πίνακα ευρισκόμενος σε μια κατάσταση μυστικιστικής έκστασης, επηρεασμένος από την «κοσμική συνείδηση» και του έδωσε το σχετικό νόημα. Το νόημα αυτό το συνέλαβε αμέσως ο κριτικός και καλλιτέχνης Alexandr Benua.

Βιβλιογραφία -Wassily Kandinsky, Τέχνη και καλλιτέχνες, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1986

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο

Εικαστικές πρωτοπορίες:

Αφηρημένη γλυπτική : από την αφαίρεση στο μινιμαλισμό

10

Αφηρημένη γλυπτική : από την αφαίρεση στο μινιμαλισμό Μια όλο και επιτακτικότερη ανάγκη αλλαγής χαρακτήρισε την αρχή του καινούργιου αιώνα. Ωθώντας τους καλλιτέχνες να έρθουν σε ρήξη με τους καθιερωμένους ρυθμούς και τις ιδέες και να αναζητήσουν το μοντέρνο. Οι γλύπτες στηρίχτηκαν στην εξέγερση του Ροντέν κατά του ακαδημαϊσμού και του κλασικισμού και αναζήτησαν νέες προσεγγίσεις της σύνθεσης και του θέματος. Η Ευρώπη υπήρξε το πραγματικό κέντρο κάθε πνευματικής διαμάχης και μανιφέστου. Πρέπει να πούμε ότι όλοι ουσιαστικά όσα χαρακτήριζαν την τέχνη της γλυπτικής στο παρελθόν έχουν χαθεί. Αυτή η νέα γλυπτική ανοιχτή κατά κύριο λόγο στη φόρμα και δυναμική στην πρόθεση, προσπαθεί να συγκαλύψει τη μάζα και το βάρος της. Δεν επιδιώκει τη γαλήνη και τη σταθερότητα πάνω σ ένα οριζόντιο επίπεδο αλλά απογειώνεται με το ιδεώδες της συνοχής αλλά είναι αρθρωτή και προσεγγίζει τον θεατή με επιθετικές παρεξοχές. Ο σύγχρονος γλύπτης για να αποφύγει κάθε υποδήλωση προμελετημένης τεχνικής θα καταφύγει σε παλιοσίδερα και θα χρησιμοποιήσει τα μηχανικά σφυριά και τις πρέσες που διαθέτουν οι μάντρες με υλικά κατεδάφισης για να συμπιέσει τέτοια έτοιμα υλικά μετατρέποντας τα σε όμορφα συνονθυλεύματα. Οι περισσότεροι σύγχρονοι γλύπτες είχαν αυτό το σκοπό: να δημιουργήσουν μια εικόνα ένα πλαστικό σύμβολο της εσωτερικής αίσθησης που έχει ο καλλιτέχνης για την υπερβατική δύναμη ή το μυστήριο ή ίσως μια εικόνα των αγνώστων διαστάσεων του αισθήματος και της αίσθησης.

Η αφηρημένη γλυπτική, περισσότερο από κάθε άλλη έκφραση αφηρημένης τέχνης, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την θεωρία της τέχνης και την φιλοσοφική αναζήτηση και τοποθέτηση του κάθε καλλιτέχνη. Όταν αναφερόμαστε σε αφηρημένα γλυπτά, η εξερεύνηση των πολλαπλών ερμηνειών και αναγνώσεων μας καθιστά αδύναμους εάν δεν έχουμε υπόψη μας της θεωρητική προσέγγιση των έργων. Η έννοια της «γλυπτικής» ή της «αφηρημένης γλυπτικής» έχει γίνει πλέον ιδιαίτερα πολύπλοκη με νέες μορφές τέχνης να αναπτύσσονται και να αμφισβητούν παλιότερες και πιο κλασικές. Όπως για παράδειγμα η αφηρημένη γλυπτική έδωσε τη θέση της στη μινιμαλιστική τέχνη και στη συνέχεια η μινιμαλιστική τέχνη στην εννοιολογική αποδεικνύοντας ότι η θεωρία πίσω από την καλλιτεχνική πρακτική ανοίγει το δρόμο στην τέχνη του μέλλοντος.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα έργων γλυπτικής από τη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη που δείχνουν τη μετάβαση σε μια όλο και πιο εννοιολογική και μινιμαλιστική γλυπτική, ενώ ταυτόχρονα πειραματίζονται με νέα υλικά, ακόμα και με υλικά από την καθημερινότητα:

11

Η Κρήνη ( 1917 )

Ο Μαρσέλ Ντισάν πυροδότησε το μεγαλύτερο καλλιτεχνικό σκάνδαλο, εκθέτοντας το 1917 στη Νέα Υόρκη έναν απλό ουρητήρα, την Κρήνη. Η μόνη παρέμβαση του Ντισάν ήταν να υπογράψει αυτόν τον ουρητήρα με το ‘R.Mutt’ το όνομα ενός Αμερικανού σχεδιαστή ειδών υγιεινής. Φέρνοντας ένα συνηθισμένο αντικείμενο σε μια έκθεση, ο Ντισάν υπερασπιζόταν την άποψη ότι η γλυπτική σχετίζεται με πνευματικές περισσότερο παρά με τεχνικές και χειρωνακτικές δεξιότητες.

Ένα άλλο έργο του Μαρσέλ Ντισάν

12

Το αστακοτηλέφωνο ( 1936 ) Τοποθετώντας άσχετα / τυχαία αντικείμενα μαζί ο Σαλβαντόρ Νταλί επιδίωκε να σοκάρει και να προκαλέσει τον θεατή.

Ωοειδές γλυπτό, αριθμός 2 (1943 ) Η Μπάρμπαρα Χέπγουορθ άντλησε την έμπνευση της από το τοπίο της ακτής της Κορνουάλης . Εδώ, οι χορευτικές καμπύλες και οι κοφτές γραμμές βοηθούν το μάτι να αποκτήσει μια συνολική εικόνα. Η επιφάνεια είναι διάτρητη για να μας εισαγάγει στην τρισδιάστατη ποιότητα του έργου, σαν μία πέτρα που έχει ξεβράσει το κύμα.

13

Μποτσιόνι Μοναδικές μορφές συνέχειας στο χώρο

Ανρί Ματίς

Πάμπλο Πικάσσο 14

Γλυπτά του Ζάν Άρπ

15

Εικονικό Κινητό (1960)

Ο Αμερικανός Αλεξάντερ Κάλντερ ήταν τακτικός επισκέπτης του Παρισιού, όπου επηρεάστηκε από τα αφηρημένα ευρωπαϊκά κινήματα. Το 1931 κατασκεύασε το πρώτο του κινητό γλυπτό, το οποίο ο Μαρσέλ Ντισάν ονόμασε Μόμπιλε. Οι χαλύβδινες πλάκες ήταν σχεδιασμένες να κινούνται συνεχώς με τα ρεύματα του αέρα, δημιουργώντας διαρκώς μεταβαλλόμενους σχηματισμούς.

Donald Judd (1928- 1994)

Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της αφηρημένης και μινιμαλιστικής γλυπτικής ήταν ο Αμερικανός καλλιτέχνης Donald Judd (1928- 1994). Στα έργα του, o Judd αναζητούσε την καθαρότητα των κατασκευασμένων αντικειμένων και του χώρου τα οποία αυτά δημιουργούσαν. O Judd δεν ήταν απλώς καλλιτέχνης αλλά και ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς γράφοντας τεχνοκριτικές σε μεγάλα αμερικανικά περιοδικά τέχνης από το 1959. Για τοn Judd η τέχνη δεν οφείλει να αντιπροσωπεύσει τίποτα, πρέπει να σταθεί μόνη της και απλά να υπάρχει. Έτσι, ακoλουθώντας στην καλλιτεχνική του πρακτική την δική του 16

αισθητική προσπαθεί να βρει μέσα στα έργα του καθαρές, δυνατές και απόλυτες φόρμες που έρχονται σε αντίθεση με το ψεύδος.

Το πρόβλημα για τον Judd είναι ότι τα μοντέρνα έργα τονίζουν κυρίως τις σχέσεις των τμημάτων που ενυπάρχουν μέσα σε μια σύνθεση και όχι στο σχήμα με ενώνει το όλον πράγμα που αναπόφευκτα οδηγεί σε μια ψευδαισθητική αντίληψη. Ο ίδιος τόσο για τα έργα του όσο και για έργα άλλων καλλιτεχνών της εποχής του αποφεύγει να χρησιμοποιήσει έννοιες όπως «ζωγραφική», «γλυπτική» ή «γλυπτά» και χρησιμοποιεί έννοιες όπως «αντικείμενα» τονίζοντας την κυριολεκτική φύση των υλικών που χρησιμοποιεί. Για να δώσει ακόμη μεγαλύτερη έκφραση στην μη γλυπτική υπόσταση των «νέων αντικειμένων» τις περισσότερες φορές ζωγραφίζει τα αντικείμενά του προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να υποδείξει πως δεν ανήκουν ούτε στον χώρο της γλυπτικής αλλά ούτε και της ζωγραφικής και ότι είναι ένα νέο είδος τέχνης.

17

Robert Morris (1931-σήμερα)

Στο ίδιο μοτίβο και εξερευνώντας τα ίδια μορφολογικά χαρακτηριστικά στα έργα του κινείται και ο Αμερικανός καλλιτέχνης Robert Morris. Μόνο που ο Morris , σε αντίθεση με τον Judd, δεν αποποιείται τον όρο «γλυπτική» για τα έργα του αλλά αντίθετα τον χρησιμοποιεί στα κείμενά του. Γεννημένος το 1931 στο Κάνσας της Αμερικής, ο Morris, που ζει και εργάζεται στην Νέα Υόρκη, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες και θεωρητικούς του μινιμαλιστικού ρεύματος. Ο Morris κατασκευάζει μια σειρά γλυπτών με σημείο αναφοράς την πρακτική των κονστρουκτιβιστών.

18

Όπως και Judd, ο Morris εξερευνά τις σχέσεις των αντικειμένων με τον χώρο προσθέτοντας σε αυτή και την εμπειρία του θεατή εισάγοντας έτσι μια νέα έννοια. Τη σημασία της σχέσης του θεατή με τα γλυπτά και την ανθρώπινη κίνηση γύρω από τα έργα. Αναφέρεται σε μια εμπειρική αντίληψη της σύνθεσης και προσεγγίζει την τέχνη και ιδιαίτερα τη γλυπτική αναπτύσσοντας μια βαθύτερη σκέψη και θεωρία προσπαθώντας να αποδείξει ότι δεν μιλάμε ούτε για αντικείμενα, ούτε για μνημειακά έργα, ούτε για πίνακες ζωγραφικής αλλά για «γλυπτά» που γίνονται αντιληπτά από τον άνθρωπο μέσα από την εμπειρία των χωρικών ορίων του.

Πηγές: -Αναστασία Βουτσά: Από την αφηρημένη γλυπτική στις νέες μορφές τέχνης - Art Magazine - Χέρμπερτ Ρηντ, Ιστορία της Μοντέρνας Γλυπτικής, Εκδ. Υποδομή, 1979 -Opie M.J., Γλυπτική, σειρά «Ανακαλύπτω την Τέχνη», Δεληθανάσης - Ερευνητές, Αθήνα

19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο

Εικαστικές πρωτοπορίες:

Φωτογραφία

20

Φωτογραφία Σε αυτή την ενότητα θα δούμε φωτογραφίες 5 διασήμων φωτογράφων και θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε το λόγο για το οποίο θεωρούνται τόσο διάσημες και ακριβές. Θα προσπαθούμε να κατανοήσουμε «γιατί τέλος πάντων αυτό θεωρείται τέχνη»;

1. Το «Φάντασμα» (Ghost) του Πίτερ Λικ αυτή τη στιγμή είναι η πιό ακριβή φωτογραφία στον κόσμο. Πουλήθηκε το 2011 [6,5 εκατ. Δολάρια]. Η συγκεκριμένη φωτογραφία έχει τυπωθεί και σε έγχρωμη, εννοείται με τον ίδιο τίτλο. Ο καλλιτέχνης Πίτερ Λικ έχει τέσσερεις δικές του δημιουργίες στην λίστα των 20 πιο ακριβών φωτογραφιών όλων των εποχών.

Πίτερ Λικ 21

Ο Αυστραλός φωτογράφος συνέτριψε έτσι το ρεκόρ του Αντρέας Γκούρσκι, η φωτογραφία του οποίου με τίτλο «Rhein II» είχε πωληθεί το 2011 έναντι 4,3 εκατ. δολαρίων.

2. Η δεύτερη φωτογραφία, αυτή που ήδη προαναφέρθηκε. «Rhein II» του Αντρέα Γκούρσκι.

[4,33 εκατ. Δολάρια]. Στην φωτογραφία απεικονίζεται ο γερμανικός ποταμός Ρέιν ανάμεσα σε δύο φράγματα. Στην αρχική μορφή της φωτογραφίας υπήρχε ένας πεζός με σκύλο και εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτά αφαιρέθηκαν μέσω επεξεργασίας. Στην πραγματικότητα υπάρχει μια σειρά από φωτογραφίες Ρέιν II. Αυτή αποτελείται από έξι παρόμοιες φωτογραφίες αλλά η συγκεκριμένη είναι η πιο μεγάλη. ~Ο καλλιτέχνης λέει πως ήθελε να απεικονίσει την ακριβή μορφή ενός σύγχρονου ποταμού και αυτός είναι ο λόγος της αφαίρεσης των ‘περιττών’ πραγμάτων. Πιστεύω πως ένας από του λόγους που η φωτογραφία αυτή είναι τόσο διάσημη οφείλεται στο εξής μήνυμα: Ο άνθρωπος με τις συνεχείς εξελίξεις του στην τεχνολογία καταστρέφει τη φύση και το περιβάλλον γύρω του. Αυτός είναι ένας σύγχρονος ποταμός. Η φωτογραφία είναι σκέτη. Και αυτό ακριβώς είναι που μας τραβάει την προσοχή. Γιατί είναι σκέτη, λιτή; Δεν υπάρχουν δέντρα. Ζώα. Φυτά. Ο ουρανός είναι μουντός. Ο ποταμός είναι εγκλωβισμένος ανάμεσα σε δύο φράγματα. Δεν απλώνεται. Δεν είναι ελεύθερος. Και είναι ΜΟΝΟΣ. Όλα τα παραπάνω τα προκαλεί ο άνθρωπος.~

Αντρέας Γκούρσκι 22

3. Το παραπάνω έργο ανήκει στον ίδιο καλλιτέχνη ( Αντρέα Γκούρσκι) και στοιχίζει 3,34 εκατ. Δολάρια. Η εξής φωτογραφία ή μάλλον φωτογραφίες τραβήχτηκαν μια καθημερινή μέρα στο μαγαζί «99 cents» το 2001. Η φωτογραφία όπως την βλέπουμε δεν είναι μία αλλά αποτελείται από δύο (την πάνω και την κάτω: τη «99 cents» και όσο μπανάλ και αν ακούγεται τη «99 cents II»), είναι δηλαδή δίπτυχο. ~Φωτεινός οιωνός αυτής της φωτογραφία και αυτό που πέφτει στο μάτι είναι η ακριβής σειρά. Η σειρά αυτή είναι αυστηρή. Μας ζαλίζει και μας τρομάζει. Η φωτογραφία αυτή απεικονίζει τον σύγχρονο κόσμο. ‘Σωστός’, αυστηρός, μπερδευτικά πολύχρωμος που μας προκαλεί. Στην πραγματικότητα τίποτα δεν είναι τόσο χαρούμενο και περιπετειώδες όπως στις ‘διαφημίσεις’. Είναι σαν να μας προτείνουν να πάρουμε κάτι αλλά όλα είναι απλά μια διαφήμιση. Τίποτα αληθινό.

23

4. Ένας από τους πιό περίεργους ίσως καλλιτέχνες φωτογράφους είναι ο Σπένσερ Τιούνικ. Αυτός ο καλλιτέχνης ξεχωρίζει με ένα πολύ ωραίο και ιδιαίτερο τρόπο. Μαζεύει τεράστια συμμετοχή του κοινού. Ολόκληρες πλατείες και στάδια. Το πιο περίεργο και εντυπωσιακό είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι εθελοντές και δεν πληρώνονται. Ούτε επιβραβεύονται. Το μόνο τους βραβείο και περηφάνια είναι η συμμετοχή και η θέληση να εμφανιστούν στο πρώτο πλάνο στις φωτογραφίες του Τιούνικ.

Σπένσερ Τιούνικ Ο Τιούνικ δεν βγάζει απλά φωτογραφίες ανθρώπων. Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος στις φωτογραφίες του είναι απλά ένα εργαλείο. Ολόκληρα στάδια γυμνών ανθρώπων.

24

Άνθρωποι κάθε ηλικίας, ύψους, χρώματος, μεγέθους, φύλλου και φυλής. Ενώνονται με την φύση με την πόλη με ένα στάδιο, με μία άδεια πλατεία. Με τα δέντρα, το χώμα, το νερό, τον αέρα, ενώνονται μεταξύ τους. Όλοι ίσοι. Όλοι ίδιοι. Ισότιμοι. Οι φωτογραφίες του Σπένσερ δείχνουν πως ο άνθρωπος ενώνεται με την φύση. Δεν την διαλύει αλλά ζει σε αυτήν χωρίς να κυριαρχεί. Εμφανίζεται μπροστά στον φακό και την φύση γυμνός. Αγνός. Καθαρός.

Κανένας δεν ντρέπεται. Κανένας δεν φοβάται και δεν φεύγει. Οι άνθρωποι απαλλάσσονται από κόμπλεξ και απελευθερώνονται.

25

5. Η επόμενη φωτογραφία είναι απλά μια πατάτα… και όχι δεν έχει κανένα κρυμμένο υπόβαθρο και τίποτα κρυφό. Ούτε υπάρχει κάτι περίεργο πάνω σε αυτή. Θα σκεφτείτε σίγουρα «σιγά, και εγώ μπορώ…» (όπως στη δεύτερη «κοινή» φωτογραφία όπου βλέπουμε επίσης μια «τυχαία» πατάτα)

Διαβάζοντας την ιστορία «της πατάτας», βρίσκουμε ίσως την απάντηση στην ερώτηση που μας απασχόλησε καθ’ όλη τη διάρκεια όλης της εργασίας: «Γιατί; ΓΙΑΤΙ αυτό είναι τέχνη;».

26

Κέβιν Άμπος «Η πατάτα» του Κέβιν Άμπος δεν είναι τίποτα παραπάνω από απλή αγάπη του καλλιτέχνη προς τις πατάτες. Ο Άμπος είχε φωτογραφίσει πολλές πατάτες αλλά σύμφωνα με τα λόγια του αυτή είναι η αγαπημένη του!!! Όλες οι φωτογραφίες τραβηγμένες από τον άνθρωπο αυτό είναι πάντα σε μαύρο φόντο. Λένε πως ένας καλεσμένος στο σπίτι του Κέβιν είδε τυχαία τη φωτογραφία αυτή και εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ που θέλησε να την αγοράσει αμέσως! (Τιμή: 1 εκατ. Ευρώ) Το συμπέρασμα είναι πως… το τι είναι και τι δεν είναι τέχνη είναι θέμα ξεχωριστό για τον καθέναν. Έτσι όπως πολλοί από εμάς ποτέ δεν θα καταλάβουμε τον Κέβιν Άμπος και αυτόν που τώρα έχει την παραπάνω «πατάτα», έτσι και αυτοί δεν θα καταλάβουν γιατί κάποιος άλλος θεωρεί τέχνη π.χ. τα απλά πεσμένα φύλλα δέντρου κολλημένα σε χαρτί. Η τέχνη του κάθε καλλιτέχνη εκφράζει τον ίδιο και κανέναν άλλον ολοτελώς. Διότι… όλοι μας είμαστε διαφορετικοί και οι τρόποι έκφρασης είναι διαφορετικοί. Έτσι όπως διαφορετικοί είναι και οι τρόποι σκέψης μας. Απλά κάποιοι το καταλαβαίνουν και άλλοι όχι. Για αυτό το λόγο λοιπόν και η τέχνη δεν έχει όρια!

Πηγές: -http://www.newsbomb.gr/ellada/politismos/story/532144/ayti-einai-i-pio-akrivi-fotografia-

ston-kosmo-pics#ixzz44OiMvvff - https://en.wikipedia.org/wiki/Andreas_Gursky - https://en.wikipedia.org/wiki/Spencer_Tunick

27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο

Εικαστικές πρωτοπορίες:

Trash art: εικαστικές εγκαταστάσεις από σκουπίδια

28

ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ ΑΠΟ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ Τέχνη είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα ή δημιουργία που είναι σημαντική εξαιτίας της έλξης που προκαλεί στις ανθρώπινες αισθήσεις, διεγείροντας τον νου ή το συναίσθημα. Είναι η δημιουργική έκφραση που μέσα στο έργο αποτυπώνει την ψυχική κατάσταση, τα συναισθήματα, τις ιδέες, την αίσθηση ή τον οραματισμό του καλλιτέχνη. Η τέχνη κάποιες φορές εφαρμόζεται και σε πρακτικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως ένα πήλινο μπολ μέσα στο οποίο τοποθετούμε αντικείμενα. Επιπλέον τα ανακυκλώσιμα υλικά χρησιμοποιούνται από αρκετούς καλλιτέχνες ως πρώτη ύλη. Η κατασκευή τέτοιων έργων είναι ανέξοδη, αφού τα υλικά που χρησιμοποιούνται βρίσκονται σε σκουπιδοτενεκέδες αλλά η επεξεργασία τους για ένα άρτιο έργο αρκετά κουραστική.

29

Φυσικά όταν μιλάει κανείς για την τέχνη των σκουπιδιών δεν μπορεί να παραλείψει ένα πολύ διάσημο ζευγάρι καλλιτεχνών, τους Tim Noble και η Sue Webster. Κάποια από τα ποιο διάσημα έργα τους είναι αυτά τα οποία παίζουν με τις σκιές :

30

Τα έργα τους απολαμβάνουν διεθνούς αναγνώρισης και περιλαμβάνονται στις μόνιμες συλλογές μουσείων όπως το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Arken στην Κοπεγχάγη, το Ιδιωτικό Μουσείο Artis-FrançoisPinault στη Γαλλία, η Συλλογή Δάκη Ιωάννου στην Αθήνα, τα Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης σε Ντένβερ, Ντάλας και Λος Άντζελες, και το Μουσείο SolomonR. Guggenheimστη Νέα Υόρκη.

31

Το 2009, οι Noble και Webster ανακηρύχτηκαν Επίτιμοι Διδάκτορες της Τέχνης στο του Πανεπιστήμιο Nottingham όπου και σπούδαζαν, ενώ το 2007 τους απονεμήθηκε το βραβείο Arken από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Κοπεγχάγης, για την συμβολή τους στη διεθνή σκηνή της σύγχρονης τέχνης.

Σύμφωνα με τους ίδιους, "η τέχνη της προβολής φωτός πάνω σε αντικείμενα συμβολίζει την μετασχηματιστική τέχνη. Η διαδικασία του μετασχηματισμού από πράγματα που ο σύγχρονος άνθρωπος απορρίπτει, όπως σκουπίδια, παλιοσίδερα, ή ακόμη και ταριχευμένα ζώα, σε μία αναγνωρίσιμη εικόνα, μεταφέρει την ιδέα της Αντιληπτικής Ψυχολογίας».

Πηγή: www.lifo.gr

32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο

Μουσικές πρωτοπορίες:

Αλεατορική μουσική

33

Αλεατορική μουσική Η τέχνη, σε κάθε πιθανή της έκφανση, αποτελεί καίριο τρόπο έκφρασης και εκδήλωσης των ανθρώπινων συναισθημάτων και ιδεών. Η προσφορά της είναι εξέχουσας σημασίας τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό, μιας και κάθε ανθρώπινο συναίσθημα, που εκφράζεται μέσω αυτής, αποτελεί σημείο επαφής για όλους τους ανθρώπους. Παρόλα αυτά πολλά έργα τέχνης της ανθρώπινης δημιουργίας έχουν προκαλέσει το κοινό να αναρωτηθεί «Είναι αυτό Τέχνη;» Yφίσταται η ιδιότητα του έργου τέχνης σε κάτι τόσο τυχαίο και ριζοσπαστικό όπως η Αλεατορική Μουσική; Τύχη στην Τέχνη. Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, αλλά δεν είναι νέα ιδέα. Ο ωραίος χαρακτήρας ενός τυχαίου σχεδιασμού συναρπάζει και δίνει ευκαιρία σε κάποιους άλλους για περιφρόνηση. Καθ 'όλη τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, πολλές μορφές `` αφηρημένης "μοντέρνας τέχνης έχουν αναπτυχθεί . Αλλά ακόμα οι άνθρωποι αμφισβητούν την καλλιτεχνική αξία των εν λόγω μη αναπαραστατικών έργων. Οφείλουμε να υπερβούμε αυτό το ζήτημα και να αποδεχτούμε πως «Ναι, αυτές οι αφαιρετικές τεχνικές, οι τυχαιοποιημένες, μπορεί να αποτελούν Τέχνη», αν θέλουμε να αντλήσουν κανένα νόημα από αυτές. Με την παραδοχή αυτή, είμαστε ελεύθεροι να εξερευνήσουν τις σκέψεις και τις μεθόδους των σύγχρονων καλλιτεχνών, ιδιαίτερα αυτών που σχετίζονται με την τέχνη της τύχης. Όπως είπε ο Hans Arp: « Ο νόμος της τύχης, που αγκαλιάζει όλους τους άλλους νόμους και είναι τόσο ανεξιχνίαστο όσο τα βάθη από τα οποία προκύπτει όλη η ζωή, μπορεί να κατανοηθεί μόνο με την πλήρη παράδοση στο ασυνείδητο. Όποιος υποβάλλεται στο νόμο αυτό επιτυγχάνει τέλεια ζωή». Ο 20ος αιώνας χαρακτηρίζεται από έναν πρωτοφανή στιλιστικό πλουραλισμό , που αντικατοπτρίζει το πνεύμα των καιρών. Σε αντίθεση με παλαιότερες εποχές , όπου υπάρχουν έγκυροι όροι για να περιγράψουν το χαρακτήρα και τις κυρίαρχες τάσεις, ο 20ος αιώνας δεν προσφέρεται για παρόμοιες κατηγοριοποιήσεις ακριβώς λόγω των πολλαπλών κατευθύνσεων. Η πολυμορφία αυτή οφείλεται τόσο στην έντονη παρουσία του παρελθόντος και της διεύρυνσης της γνώσης για τη μουσική έξωδυτικών πολιτισμών, όσο και στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και των μέσων διάδοσης της μουσικής. Σε αυτή την εποχή ανήκει και η Αλεατορική μουσική : Ετυμολογικά, η λέξη προέρχεται από το λατινικό ‘‘alea’’, που σημαίνει ζάρι, δηλώνοντας έτσι το στοιχείο της τύχης που διέπει αυτού του είδους τη μουσική. Η Αλεατορική μουσική βρίσκεται στον αντίποδα της τάσης για πλήρη έλεγχο και προκαθορισμό της μουσικής δημιουργίας και εκτέλεσης. Ο συνθέτης σαφώς και καθορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά της αλεατορικής μουσικής σύνθεσης, εντούτοις πολλά στοιχεία της, όπως ο ρυθμός, τα τονικά ύψη, οι φθογγικές διάρκειες, η προσθήκη ή η απαλοιφή ποικιλμάτων κτλ, εναποτίθεται στην επιλογή του εκάστοτε ερμηνευτή, με αποτέλεσμα να ανανεώνεται και να ποικίλει κάθε φορά που εκτελείται. Ο συνθέτης 34

επίσης στηρίζεται στον παράγοντα της τύχης για τη δημιουργία της αλεατορικής μουσικής, όπως για παράδειγμα το ρίξιμο των ζαριών ή μία σειρά τυχαίων αριθμών που παράγει ο υπολογιστής μπορούν να καθορίσουν τη βασική τονικότητα, τις φθογγικές περιοχές κτλ. της σύνθεσης. Ο αντισυμβατικός αυτός τρόπος μουσικής δημιουργίας και εκτέλεσης δίνει προβάδισμα στα ανορθολογικά στοιχεία της ανθρώπινης εμπειρίας (τύχη, διαίσθηση, συναίσθημα, έμπνευση), ενώ περιορίζει την επιρροή του ορθολογισμού που διέπει κάθε προκαθορισμένη μουσική φόρμα. Διάσημος συνθέτης του μουσικού αυτού είδους είναι ο John Cage, πρωτεργάτης του αλεατορισμού (μουσική του τυχαίου), της ηλεκτρονικής μουσικής και της αντισυμβατικής χρήσης μουσικών οργάνων.

JOHN CAGE

Παρτιτούρα Αλεατορικής

Βιογραφικό John Cage O Τζων Κέιτζ (5 Σεπτεμβρίου 1912 - 12 Αυγούστου 1992) ήταν πειραματιστής συνθέτης και θεωρητικός της μουσικής, φιλόσοφος, ποιητής, εικαστικός καλλιτέχνης, χαράκτης, καθώς και ερασιτέχνης μελετητής και συλλέκτης μανιταριών. Ήταν πρωτεργάτης του αλεατορισμού (μουσική του τυχαίου), της ηλεκτρονικής μουσικής και της αντισυμβατικής χρήσης μουσικών οργάνων. Ήταν μια από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της μεταπολεμικής αβάν-γκαρντ. Οι κριτικοί τον έχουν αναγορεύσει ως έναν από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συνθέτες του 20ου αιώνα. Ο Κέιτζ είναι ίσως περισσότερο γνωστός για την σύνθεση του "4'33" το 1952, το οποίο εκτελείται χωρίς να παιχτεί ούτε μια νότα. Το περιεχόμενο της σύνθεσης αυτής σκοπεύει να εκληφθεί ως οι ήχοι του περιβάλλοντος που ακούν οι ακροατές καθώς αυτό παίζεται, παρά ως 4 λεπτά και 33 δευτερόλεπτα σιωπής. Το κομμάτι αυτό υπήρξε μια από τις πιο 35

αμφιλεγόμενες συνθέσεις του 20ου αιώνα. Μια άλλη διάσημη δημιουργία του Κέιτζ είναι το "prepared piano" (προετοιμασμένο πιάνο -ένα πιάνο του οποίου ο ήχος μεταβάλλεται τοποθετώντας χρηστικά αντικείμενα στις χορδές του), για το οποίο έγραψε έναν αριθμό χορευτικών έργων και μερικές συνθέσεις, με πιο γνωστή από αυτές τα "Sonatas and Interludes" (1946–48).

IANNIS XENAKIS

Παρτιτούρες αλεατορικής μουσικής

36

Βίντεο/μουσικές στο youtube

Iannis Xenakis - Metastasis

https://youtu.be/SZazYFchLRI?list=RDSZazYFchLRI

John Cage -Ocean of Sounds

https://youtu.be/ShH-Td3ZiKs?list=LL4QP3akglsq9_6LK7ZcW1zQ

John Cage - Dream (1948)

https://youtu.be/9hVFCmK6GgM?list=LL4QP3akglsq9_6LK7ZcW1zQ

John Cage's 4'33"

https://youtu.be/JTEFKFiXSx4

Βασική πηγή για τα κείμενα: wikipedia

37

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο

Μουσικές πρωτοπορίες:

Ατονική μουσική

38

Ατονικότητα Η ατονικότητα ως μουσικός όρος αναφέρεται στην έλλειψη ενός καθορισμένου τονικού κέντρου κατά τη σύνθεση ενός μουσικού έργου. Έτσι ο ακροατής δεν μπορεί να καταλάβει μια συγκεκριμένη τονικότητα στο μουσικό κομμάτι που ακούει. Ο όρος δεν περιγράφει τόσο κάποιο μουσικό κίνημα ή σχολή, αλλά περισσότερο ένα μουσικό ύφος ή τεχνοτροπία που καθιερώθηκε στο πλαίσιο του μουσικού μοντερνισμού, όπως αυτός εκφράστηκε από τους Άρνολντ Σένμπεργκ, Άλμπαν Μπεργκ, Άντον Βέμπερν, αλλά και από άλλους συνθέτες, όπως ο Ρώσος Αλεξάντρ Σκριάμπιν και ο Αμερικανός Τσαρλς Άιβς στις αρχές του 20ού αιώνα. Η σημασία του όρου «ατονικότητα» προέκυψε από το επίθετο «ατονικός», που πρωτοχρησιμοποιήθηκε από κριτικούς της μουσικής στις αρχές του 20ού αιώνα για να περιγράψει τη νέα αυτή μουσική τεχνοτροπία του μοντερνισμού, σε αντίθεση με την τονική μουσική, που ήταν μέχρι τότε το κύριο μουσικό ιδίωμα της δυτικής μουσικής.

«Πουλί της φωτιάς», Ιγκόρ Στραβίσνκι

39

Αριστερά: Ο Άρνολτ Σένμπεργκ Δεξιά: Οι Ά. Μπεργκ και Ά. Βέμπνερ υπήρξαν μαζί με τον Α. Σένμπεργκ οι συνθέτες που δημιούργησαν τη «Δεύτερη Σχολή της Βιέννης».

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας και μουσικοκριτικός Πωλ Γκρίφιθς (P. Griffiths):  Το πρωτοποριακό στυλ δεν διέφερε μόνο από συνθέτη σε συνθέτη. Αλλαγές παρατηρούνταν και στο ίδιο το έργο του κάθε συνθέτη, καθώς εξερευνούσε τους νέους μουσικούς κόσμους που του ανοίγονταν.  Όσον αφορά τα γενικά χαρακτηριστικά της μουσικής αυτής της εποχής του 20ού αιώνα, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς τα εξής:  Το ηχόχρωμα έγινε ένα σημαντικό στοιχείο της μουσικής, γιατί κατείχε πλέον ένα σημαντικό ρόλο: έδινε ποικιλία, συνέχεια και συγκεκριμένη διάθεση στο κάθε έργο.  Οι συνθέτες, αποδεσμευμένοι από το τονικό σύστημα μείζονας-ελάσσονας, χρησιμοποίησαν νέες κλίμακες με αποτέλεσμα τα έργα τους να μοιάζουν φανταστικά, απόμακρα και μυστηριώδη.  Ο σταθερός παλμός δεν υπάρχει πια στο λεξιλόγιο των νέων συνθετών, αφού οι πολύπλοκες ρυθμικές οργανώσεις του ήχου και η ταυτόχρονη χρήση διαφορετικών ρυθμικών σχημάτων κατέχουν εξέχουσα θέση.  Η μελωδία στα σύγχρονα έργα δε συνδέεται πλέον με τη χρήση της φωνής. Μερικές φορές μάλιστα, η μελωδία είναι εντελώς ανύπαρκτη, αφού οι συνθέτες δίνουν βάρος σε άλλα στοιχεία της σύνθεσης.

Πηγές: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF% 84%CE%B7%CF%84%CE%B1 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C114/612/3978,17802/index1_1.html

40

Η ιστορία της ατονικής μουσικής Ο όρος ατονικότητα περιγράφει τη μουσική που δεν χρησιμοποιεί τονικό κέντρο ή κλειδί. Μουσική που δεν “συμμορφώνεται” με το σύστημα των τονικών ιεραρχιών (χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής κλασικής μουσικής μεταξύ δεκάτου εβδόμου και δεκάτου ενάτου αιώνα). Η Ατονικότητα κατά βάση περιγράφει συνθέσεις γραμμένες περίπου από το 1907 έως σήμερα. Ενώ έργα χωρίς τονικό κέντρο είχαν γραφτεί στο παρελθόν ( π.χ. Bagatelle sans tonalite, Franz Liszt 1885) κατά τον εικοστό αιώνα η ατονική μουσική κάνει έντονη την εμφάνιση της και εφαρμόζεται ιδιαίτερα από τον Arnold Schoenberg.Ο ίδιος την περιγράφει ως "ανικανότητα μιας τονικής συγχορδίας να διεκδικήσει την κυριαρχία πάνω στις άλλες." Η κατάσταση αυτή ήρθε μέσα από την αυξανόμενη χρήση διφορούμενων συγχορδιών, λιγότερο πιθανών αρμονικών κάμψεων, ασυνήθιστων μελωδιών και ρυθμών στο πλαίσιο της τονικής μουσικής. Η διάκριση μεταξύ του “καινούριου” και του “παλαιού” γινόταν όλο και πιο θολή. Ως αποτέλεσμα, υπήρξε μια ταυτόχρονη χαλάρωση των δεσμών μέσω των οποίων τόνοι και αρμονίες αλληλεπιδρούσαν. Σε επίπεδα μεγάλης και μικρής εμβέλειας, οι αρμονικές σχέσεις έχασαν την προτεραιότητά τους. Πλησιάζει έτσι μια ομοιομορφία που παρέχει το ελάχιστο των κανόνων.

• Η πρώτη φάση της ατονικής μουσικής περιγράφεται συχνά ως "ελεύθερη χρωματικότητα" και αφορά την συνειδητή προσπάθεια να αποφευχθούν οι παραδοσιακές διατονικές αρμονίες. Έργα αυτής της περιόδου περιλαμβάνουν τις όπερες Βόιτσεκ (19171922) από τον συνθέτη Άλμπαν Μπεργκ και Pierrot Lunaire (1912) από τον Σένμπεργκ.

• Η δεύτερη φάση, που ξεκίνησε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν προσπάθειες να δημιουργηθεί ένα σύστημα της σύνθεσης χωρίς τονικότητα, με πιό γνωστή τη μέθοδο με 12 τόνους ή αλλιώς Δωδεκαφθογγισμός. Η περίοδος αυτή περιλαμβάνει την όπερα Lulu και τη Λυρική Σουίτα του Berg,το Κοντσέρτο για Πιάνο και την όπερα Jacob's Ladder, πολλά μικρότερα κομμάτια, καθώς και τα τελευταία κουαρτέτα εγχόρδων του Schoenberg . Ενώ ο Schoenberg ήταν ο σημαντικότερος καινοτόμος του συστήματος, ο μαθητής του, Anton Webern, άρχισε να συνδέει δυναμικές και χρωματικούς τόνους στην πρωτοβάθμια σειρά, σχηματίζοντάς την όχι μόνο από νότες, αλλά και από άλλες πτυχές της μουσικής. Αυτό, σε συνδυασμό με την παραμετροποίηση του Olivier Messiaen, θα πρέπει να ληφθεί ως έμπνευση για τον μετέπειτα σειραϊσμό.

• Η λέξη Ατονικότητα χρησιμοποιήθηκε αρχικά με υποτιμητικό ύφος για να καταδικαστεί η μουσική στην οποία συγχορδίες οργανώνονται φαινομενικά, χωρίς καμία συνοχή.

• Στη ναζιστική Γερμανία, η ατονική μουσική “επιτέθηκε” ως μπολσεβίκικη και χαρακτηρίστηκε εκφυλισμένη (Entartete Musik), μαζί με άλλα είδη μουσικής που παράχθηκαν από εχθρούς του ναζιστικού καθεστώτος. Σε πολλούς συνθέτες μάλιστα είχε απαγορευθεί η έκδοση οποιουδήποτε έργου.

• Στα χρόνια που ακολούθησαν, αντιπροσώπευε μια πρόκληση για πολλούς συνθέτες.Ιδιαίτερα ο Δωδεκαφθογγισμός θεωρήθηκε από τους πρωτοπόρους του 1950 ως “το θεμέλιο της Νέας Μουσικής”.Οδήγησε στον σειραϊσμός και σε άλλες μορφές της μουσικής καινοτομίας. Σημαντικοί συνθέτες μετά τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο σε αυτή την παράδοση είναι ο Pierre Boulez, Karlheinz Stockhausen, Luciano Berio, Krzysztof Penderecki, και Milton Babbitt.

•

Πολλοί συνθέτες έγραψαν ατονική μουσική μετά τον πόλεμο, ακόμη και αν 41

ακολούθησαν άλλες μορφές σε προγενέστερο χρόνο. Αξίζει να σημειωθούν οι Elliott Carter και Witold Lutoslawski. Μετά το θάνατο του Schoenberg, ο Igor Stravinsky άρχισε να γράφει μουσική με ένα μείγμα σειραϊκών και τονικών στοιχείων.

• Η Ατονική μουσική συνεχίζει να εξελίσσεται και πολλοί ατονικοί συνθέτες του εικοστού αιώνα είναι ακόμα ζωντανοί και ενεργοί. Αντιθέτως, η Σειραϊκή ατονική σύνθεση άρχισε να ξεθωριάζει στη δεκαετία του 1960, όπου αλεατορική, φασματική και ηλεκτρονική μουσική κερδίζουν το ενδιαφέρον των συνθετών.

ΠΗΓΕΣ http://solomonsmusic.net/tonality.htm http://www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/themata/mousiki/didaktika_encheiridia/mousiki_ii.pdf

Βίντεο/μουσικές στο youtube Κομμάτια ατονικής μουσικής: https://youtu.be/Xka1fq_42fo - Scriabin- Vers La Flamme Alban Berg - Piano Sonata, Op. 1 https://youtu.be/aqE5By_69OY https://youtu.be/s734Je_TwnU - Rzewski De profundis Erik Satie ~1893~ Vexations https://youtu.be/6lDFSuh3qPI https://youtu.be/Q3NQvDTpbqw Allegro Barbaro (Sz.49) - Béla Bartók

Κομμάτια ατονικής μουσικής γραμμένα για κιθάρα: https://youtu.be/QAB6WQtq09w https://youtu.be/ProC0YumRNs https://youtu.be/iANI2Kwrv5k

https://youtu.be/-7pvEiaWAcY

42

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο

Μουσικές πρωτοπορίες:

Beatbox

43

Beatboxing αποκαλείται η τέχνη της παραγωγής φωνητικών ήχων σε μίμηση μουσικών οργάνων, κατά κύριο λόγο κρουστών. Ο όρος και η τεχνική του beatboxing προήλθαν από την χιπ χοπ κουλτούρα, αλλά δεν περιορίζονται πλέον μόνο σε εκείνη. Το άτομο που παράγει αυτούς τους ήχους χρησιμοποιεί το στόμα, τα χείλια, τη γλώσσα, τη φωνή του, την επιφάνεια του στήθους και άλλα μέρη του σώματος για να παράγει ήχους που μοιάζουν με τον ήχο των ντραμς, εγχόρδων, άλλων μουσικών οργάνων, ακόμη και των σκρατς σε δίσκους βινυλίου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, πρωτοπόροι του είδους, όπως ο Νταγκ Φρες και ο Μπιζ Μάρκι, μιμούνταν τα drum machines (beatboxes), από όπου και προέκυψε το όνομα του είδους. Μετά από μια σχετική ύφεση στα τέλη εκείνης της δεκαετίας, αυτό το είδος επανήλθε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 αποδίδοντας τις επιρροές του, μεταξύ άλλων, και στον Μάικλ Γουίνσλοου από την κινηματογραφική ταινία Η Μεγάλη των Μπάτσων Σχολή.

Το HumanBeatbox ορίζεται ως «η τέχνη της παραγωγής drum beats, ρυθμού και μουσικών ήχων με το στόμα, τα χείλη κάποιου, τη γλώσσα, τη φωνή, τη ρινική κοιλότητα και το λαιμό."

44

Το περιεχόμενο του beatboxing κινείται γύρω από ένα σύνολο ήχων που είναι μιμήσεις ειδικών drumset ήχων. Οι τρεις βασικοί ήχοι θεωρείται ότι είναι το kick, το hi hat και το snare. Αλλά η πρακτική του beatboxing δεν σταματά εκεί. Κάποιος μπορεί να προσθέσει και άλλους ήχους, όπως το drum machine snare, cymbal crash, reverse cymbal, sweeping bass drum, techno bass, jazz brushes, rimshots, και click rolls. Το Advanced beatboxing προσθέτει βουητό ή τραγούδι στο beatboxing. Άλλα σημαντικά στοιχεία για να γίνει κανείς beatboxer είναι να μάθει καλά πότε να αναπνέει. Αυτή είναι μια διαφορετική κατάσταση από ό, τι μιλάει ή τραγουδάει. Με τόσους πολλούς εκρηκτικούς ήχους πιέζοντας αέρα, η αναπνοή πρέπει να προγραμματιστεί προσεκτικά. Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι ο σωστός τρόπος για να κρατάει το μικρόφωνο, αν επιλέξει να χρησιμοποιήσει ένα. Υπάρχουν διαφορετικές λαβές που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των διαφόρων ήχων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται δύο μικρόφωνα. Μέρος των δεξιοτήτων του beatboxing εξαρτάται από την πολύ σκληρή δουλειά και την πρακτική. Αυτό ισχύει είτε πρόκειται για beatboxing ενός γνωστού τραγουδιού, όπως συνήθως γίνεται, είτε αποτελεί κάτι νέο. Η ταινία «Έλεγχος αναπνοής: Η ιστορία της ανθρώπινης Beat Box» (2002) είναι ένα ντοκιμαντέρ εξερεύνηση του κόσμου του beatboxing, μια μορφή της μουσικής που χρησιμοποιεί το ανθρώπινο στόμα, το λαιμό και το διάφραγμα για να παράγουν ήχους που παράγονται συνήθως από τις μηχανές. Πάνω από 30 επαγγελματίες αυτής της μορφής τέχνης συζητούν τις τεχνικές τους και την εξέλιξη της τέχνης τους. Το ανθρώπινο beatbox είναι ένα από τα βασικά στοιχεία για την ανάπτυξη της Hip Hop κουλτούρας, παράλληλα με Dj-ing, Graffiti, Breakdancing, και MC-Ing. Δυστυχώς, η συμβολή της έχει σε μεγάλο βαθμό αγνοηθεί, όπως και η διασκεδαστική, εκφραστική, ανθρώπινη και αυθόρμητη διάσταση της Hip Hop που αντιπροσωπεύει. Ως το πρώτο ντοκιμαντέρ του είδους του, ο «Έλεγχος αναπνοής: Η ιστορία της ανθρώπινης Beat Box» χρησιμοποιεί συνεντεύξεις, ζωντανές εμφανίσεις, αρχειακό υλικό και κινούμενα σχέδια για να φέρει στο φως αυτό το σημαντικό και παραμελημένο συστατικό της ταυτότητας του Hip Hop. Eίδη beatbox : free style rap battles dubstep

Βίντεο beatbox στο youtube Beatbox by KRNFX (Terry Im) - I Want You Back [Jackson 5] https://youtu.be/QW54WsjrxPY

45

ALEM & ANOINTED S | "Soul Mates" https://youtu.be/DK-iCk_fPDU

Marcus Perez BEST BEATBOX ALL VİNE COMPİLATİONS https://youtu.be/LLoDAKWWs9U

Berywam - Listen To The Sound (Beatbox) https://youtu.be/XXqvenC5SjY

ALEM & ANOINTED'S - We speak the same Beatbox ! https://youtu.be/5UOfUfqbOmA

Tom Thum from Australia - Showcase - Beatbox Battle TV https://youtu.be/_O0MKN31iXk

oZealous | Nerd Beatbox #2 https://youtu.be/pmnHtxncQWI

'THIS IS AWESOME!' - Beatboxing in COD Lobbies Ep.25 https://youtu.be/wHyeoDZV2EE

OXBOX vs MB14 | Grand Beatbox LOOPSTATION Battle 2016 https://youtu.be/NaDjkW5Zwu8

BALL-ZEE | AUTHENTIC BEATS https://youtu.be/uQK2bYLYmMk

Berywam - Drunk In Love / Reggae (Beyoncé Cover) - Beatbox https://youtu.be/hj-toAtSfEE

Berywam - Feeling Good (Nina Simone Cover) - Beatbox https://youtu.be/x7mOStP37HE

Πηγές/βιβλιογραφία: https://en.wikipedia.org/wiki/Breath_Control:_The_History_of_the_Human_Beat_Box http://www.humanbeatbox.gr 46

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ PROJECT

Έργο της Αθανασοπούλου Ιφιγένειας με αφορμή την εργασία για την Αφηρημένη ζωγραφική

Έργο της Μακαρίτη Γεωργίας με αφορμή την εργασία για την αφηρημένη γλυπτική 47