Project B Lykeiou - Music School Kalamata

Μουσικό Σχολείο Καλαμάτας Ερευνητική εργασία (project) Β Λυκείου

Οπτική αντίληψη και οπτικές απάτες: Η ψευδαίσθηση στην τέχνη και η "εξαπάτηση" της όρασης

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Παπαδοπούλου Γεωργία (ΠΕ08)

Σχολικό έτος 2014-15 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαια και ομάδες εργασίας:

Εισαγωγή: γενικά για τις οπτικές απάτες στη ζωή και την τέχνη 1. Ναταλία Μπογέα 2. Θεοδώρα Ροδίτη 3. Δήμητρα Αργυροπούλου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο - Αντικείμενα που δεν υπάρχουν: αδύνατα σχήματα 1. Κλειώ Γιαννούκου 2. Γεωργία Σταθέα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο - Απάτες σε σχέση με το χώρο 1. Ελπίδα-Χριστιάνα Θάνου 2. Γεωργία Σπυροπούλου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο - Αρχιτεκτονικές απάτες: το δωμάτιο του Έιμς 1. Δημήτρης Γιαλικάρης 2. Γιώργος Καραμπάτσος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο - Φαινόμενο Hollow face 1. Χριστιάννα Καρακούση 2. Θοδωρής Κόκκαλης 3. Ευαγγελία Μακροπούλου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο - Flipbook (οι αρχές του κινηματογράφου/animation) 1.Θανάσης Σουρίλας 2.Διαμάντω Πετροπούλου ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΑΛΛΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Διεύθυνση blog: http://optikesapates-mousiko-kalam.blogspot.gr/

2

Εισαγωγή: γενικά για τις οπτικές απάτες στη ζωή και την τέχνη Οι οφθλαμαπάτες σε μπεδρεύουν και σε κάονυν να αφμιβσήτεις την ίδια σου την όαρση. Πρόκιεται για εκιόνες που διφαέρυοναπὀ την αντκιειμνεικήπραμγατικτόητα. Εἰανιπαινχίδια του μαυλού το οποίο προπσαθεί να βρει τον ευκολτόεροτόρπο, για να δει τα πράμγατα. Τις πιο πλολέςφροές τα παιχνίδια αυτά, απλώς μας παρεξενεύουν ή μας διακσεδάζυον ή προκλαούν τον θαυμσαμό μας. Για τους επιτσήμονεςὀμωςσημαίνυον κάτι πολύ ουσαιστικότερο. Αποτλεούν ένα πολὐιτμοεγραλείο που τυοςπροφσέρει την ευκιαρία να μελετήσυον το οτπικό μας σύτσημα και να αποτκήσυονβαύθτερεςγνσὠεις για το τόρπο με τον οποίο ο εκγέφαλός μας αντιλαβμάνεατι τον κόσμο. Βλἐπετε κάτι περίεργο…; ΣΩΜΦΥΝΑ ΜΕ ΕΝΡΕΥΑ ΠΟΥ ΕΝΓΙΕ ΣΤΟ ΠΝΑΣΤΕΜΙΙΟ ΤΟΥ CMABRIDGE, ΔΕΝ ΜΤΡΕΑΕΙ Η ΣΡΕΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΟΙΠΑ ΒΠΟΥΜΛΕΕ ΤΑ ΓΑΜΜΡΤΑΑ. ΤΟ ΜΝΟΟ ΣΜHΝΤΑΚΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΩΡΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΥΛΕΑΙΟ ΓΑΜΜΡΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗ ΣΣΤΩΗ ΘΣΕΗ. ΑΤΥΟ ΣΥΑΙΜΒΝΕΙ ΕΕΙΠΔΗ Ο ΑΘΙΝΡΩΠΟΣ ΕΓΚΦΑΛΕΟΣ ΔΕΝ ΔΒΑΖΙΑΕΙ ΤΗΝ ΛΞΕΗ ΚΑΘΑΥΤΗ ΑΛΛΑ ΣΑΝ ΣΝΟΛΥΟ. Ο ψυχίατρος κ. Θ. Δασκαλόπουλος αναφέρει: «φαίνεται πως ο οφθαλμός από την οπτική σάρωση του κειμένου , μεταδίδει στον εγκέφαλο , ολόκληρα πακέτα πληροφορίας για κάθε λέξη και όχι για κάθε γράμμα ξεχωριστά Είναι δυνατόν να βλέπουμε κάτι άλλο από αυτό που υπάρχει πραγματικά; Υπάρχει τρόπος να εξαπατηθούν τα μάτια μας; Ή ο εγκέφαλός μας; Αυτές οι ερωτήσεις μας έδωσαν το έναυσμα να ξεκινήσουμε αυτή την εργασία καθώς ο κόσμος της οφθαλμαπάτης έχει υποτιμηθεί πολλές φορές, αποτελεί όμως ένα ευχάριστο παιχνίδι του μυαλού και θέλαμε και μεις να βρούμε τις δικές μας απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά . Οι οπτικές ψευδαισθήσεις, γνωστές και ως οφθαλμαπάτες, διακρίνονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: πραγματικές οφθαλμαπάτες, φυσιολογικές οφθαλμαπάτες και γνωσιακές οφθαλμαπάτες. Κράτα κατά νου, πως σε τόσο σύνθετα θέματα πολλές φορές η κατηγοριοποίηση υπάρχει διότι… ως Homo Sapiens μας αρέσει να έχουμε τα πράματα επιμελώς τακτοποιημένα σε κουτάκια, οπότε στην πραγματικότητα δεν μιλάμε για “αυστηρότατους” διαχωρισμούς — ίσως ορισμένες οφθαλμαπάτες να έχουν “μεικτό” χαρακτήρα. Πραγματικές οφθαλμαπάτες Σε αυτές ανήκουν κυρίως εικόνες οι οποίες είναι διαφορετικές από τα αντικείμενα από τα οποία αποτελούνται — εδώ είναι η χαρά του σουρεαλιστή, όπου π.χ. μπορεί να συνθέσει πρόσωπα 3

ανθρώπων από φρούτα, ένα χαμογελαστό πρόσωπο στον ουρανό που σχηματίζεται από πουλιά ή μια πόλη φτιαγμένη από μικρά κουτάκια χυμών.

Φυσιολογικές οφθαλμαπάτες Έχουν να κάνουν με τη φυσιολογία και τους νόμους της όρασης. Χαρακτηριστικές είναι αυτές όπου κοιτάς μια “αρνητική” εικόνα (με… όρους οπτικής) για κάποιο χρονικό διάστημα και μετά κλείνοντας τα μάτια την βλέπεις “έγχρωμη“, ουσιαστικά βλέπεις το “αρνητικό της“, δηλαδή την “κανονική εικόνα“— εδώ είναι η χαρά του “ρεντουξιονιστή“. Σημείωση: Ο Ρεντουξιονισμός (ή αναγωγισμός) είναι ένα φιλοσοφικό σύστημα. Η κατανόηση της πραγματικότητας από τις φυσικές επιστήμες αλλά και τις κοινωνικές, στηρίχτηκε κατά κύριο λόγο στην αναγωγιστική σκέψη, δηλαδή στη βασική ιδέα ότι το όλο μπορεί να γίνει προσπελάσιμο και κατανοητό μέσα από την κατανόηση των μερών που το απαρτίζουν. Ότι κάθε σύστημα, κάθε φαινόμενο μπορεί να αναλυθεί σε επί μέρους συνιστώσες, όπου η μελέτη και η γνώση των συστατικών τους στοιχείων όπως και των δυνάμεων διαμέσου των οποίων αλληλεπιδρούν, μπορούν ν’ αποτελέσουν ικανές προϋποθέσεις για την σύνθεση της πλήρους εικόνας.

Γνωσιακές οφθαλμαπάτες Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν αμφίσημες εικόνες που σε αναγκάζουν να “παίξεις” μεταξύ δυο ερμηνειών τους, παράδοξες εικόνες αντικειμένων που “δεν μπορούν να υπάρξουν” στις τρεις διαστάσεις μας και εικόνες που “παίζουν” παραμορφώνοντας την αντιληπτή αίσθηση του μεγέθους, της καμπυλότητας ή του μήκους.

Καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας μας ξεχωρίσαμε ορισμένες υποκατηγορίες των οπτικών απατών, οι οποίες είναι :

4



Αντικείμενα που δεν μπορούν να υπάρχουν στην πραγματικότητα (αδύνατα σχήματα )



Διφορούμενες εικόνες



Γεωμετρικές οφθαλμαπάτες

5



Προοπτικές οφθαλμαπάτες



Αρχιτεκτονικές απάτες

6



Εικόνες που δίνουν την ψευδαίσθηση της κίνησης

7



Hollowface (ή όταν το εσοχή μοιάζει με προεξοχή)

video (links): Test Your Awareness: Whodunnit? https://youtu.be/ubNF9QNEQLA 5 Optical Illusions That Will Make You Question Everythinghttps://www.youtube.com/watch?v=QTC-0F3gJhQ Can You Trust Your Ears? (Audio Illusions) https://youtu.be/kzo45hWXRWU

8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Αντικείμενα που δεν υπάρχουν: Αδύνατα σχήματα Τα αδύνατα σχήματα είναι η αγαπημένη κατηγορία των ζωγράφων. Τα σχέδια ξεφεύγουν από την πραγματικότητα και μας οδηγούν σε ανύπαρκτους κόσμους. Ο Οscar Rentersvard θεωρείται ο πατέρας των αδύνατων σχημάτων. Έχει δημιουργήσει κατά τη διάρκεια της ζωής του χιλιάδες τέτοια σχήματα, όπως το αδύνατο τρίγωνο, η αδύνατη σκάλα κ.α. Τα αδύνατα αντικείμενα, δηλαδή τα αντικείμενα εκείνα, που ενώ μπορούμε να τ’ απεικονίσουμε με τη μεγαλύτερη σχεδιαστική ακρίβεια και λεπτομέρεια, στην πραγματικότητα δεν μπορούν να υπάρξουν. Αυτό από μόνο του δεν είναι ασυνήθιστο αλλά κάθε προσπάθεια ν’ αποδοθούν σε τρισδιάστατα μοντέλα ή γλυπτά είναι καταδικασμένη, διότι δεν ανήκουν στον τρισδιάστατο ευκλείδειο κόσμο μας. Παρόλ’ αυτά το αδύνατο αυτών των αντικειμένων δεν είναι τόσο απόλυτο, όπως ενός «τετράγωνου κύκλου», που δεν μπορεί ούτε να τον φανταστεί, ούτε να τον απεικονίσει κανείς. Τα αδύνατα αντικείμενα μπορούν κατά παράξενο τρόπο ν’ απεικονιστούν εύκολα κι εκεί ακριβώς βρίσκεται η γοητεία τους. Ανοίγουν ένα ακόμη παράθυρο στην απίστευτα πολύπλοκη διαδικασία, που ονομάζεται οπτική αντίληψη.

9

Αυτές οι ψευδαισθήσεις του οπτικού μας συστήματος δεν φαίνεται να οφείλονται στη φυσιολογία του, αλλά στον τρόπο με τον οποίο τα κέντρα των γνωσιακών λειτουργιών του εγκεφάλου παρεμβαίνουν _ ασυνείδητα για εμάς _ στην οπτική αντίληψή μας. Τέτοιου είδους ψευδαισθήσεις είναι το Τρίγωνο του Κανίζα και τα περισσότερα «αδύνατα» αντικείμενα, όπως η περίφημη σκάλα του Εσερ ή το «Φευγαλέο τόξο» του διαγωνισμού «Best Illusion of the Year 2005».

Οι σκάλες του διάσημου χαράκτη Έσερ μοιάζουν

συνεχώς να ανεβαίνουν. Μια χαρακτηριστική αδύνατη κατασκευή στην αρχιτεκτονική.

Μια κλασική περίπτωση «αδύνατου» αντικειμένου. Δημιουργία του Ντέγιαν Τοντόροβιτς του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, το «Φευγαλέο τόξο» («Illusive Arch») απέσπασε το τρίτο βραβείο του πρώτου διαγωνισμού «Best Illusion of the Year 2005». Ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος «συλλαμβάνει» τα φωτοσκιασμένα τρισδιάστατα αντικείμενα εξαρτάται από το περίγραμμά τους. Με ένα διαφορετικό περίγραμμα στην κάθε πλευρά των φωτοσκιάσεων του τόξου ο ερευνητής μάς κάνει να βλέπουμε ένα παράξενο αντικείμενο που μπορεί να υπάρχει μόνο στη φαντασία μας.

10

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι νευροβιολόγοι δεν εξακολουθούν να αναζητούν τη βιολογική βάση όλων αυτών των φαινομένων. «Οι επιστήμονες που ασχολούμαστε με την όραση, όπως και οι επιστήμονες που ασχολούνται με τις γνωσιακές λειτουργίες βρίσκουμε τις οφθαλμαπάτες συναρπαστικές» λέει η κυρία Μαρτίνεθ-Κόντε. «Αυτή η ασυνέπεια που παρουσιάζουν μας παρέχει ένα πολύ χρήσιμο “παράθυρο” προς τις εγκεφαλικές διαδικασίες που κατασκευάζουν όχι μόνο αυτές τις ψευδαισθήσεις, αλλά καθορίζουν συνολικά την εμπειρία της αντίληψής μας». Οπως υπογραμμίζει, «μας δίνουν ένα εξαιρετικό εργαλείο για να κατανοήσουμε τους ακριβείς νευρομηχανισμούς, τους αλγόριθμους, τις λειτουργίες που ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί για να κατασκευάσει την εμπειρία της πραγματικότητας».

«Ο εγκέφαλος στην πραγματικότητα κατασκευάζει το μεγαλύτερο μέρος της οπτικής εμπειρίας μας» λέει η ερευνήτρια. «Οι γενικές πληροφορίες που έχουμε είναι πολύ περιορισμένες. Ο εγκέφαλος παίρνει ως “δείγμα” μόνο ένα μικροσκοπικό ποσοστό της πραγματικότητας που υπάρχει εκεί έξω. Στη συνέχεια, με βάση αυτές τις ελάχιστες πληροφορίες, συμπληρώνει τα κενά με εκτιμήσεις και υποθέσεις». Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς ο εγκέφαλος μας συμπληρώνει τις εικόνες είναι το "ανύπαρκτο τρίγωνο". Βλέπετε ένα λευκό τρίγωνο τοποθετημένο επάνω σε ένα τρίγωνο με μαύρο περίγραμμα και τρεις μαύρους δίσκους. Παρ' όλα αυτά κανένα τρίγωνο δεν έχει σχεδιαστεί πραγματικά. Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλός σας συμπληρώνει αυτομάτως τα κενά προτιμώντας την πιο λογική εξήγηση του ενός λευκού τριγώνου από αυτήν των «κομμένων» κύκλων και των ατελών κορυφών. Η οφθαλμαπάτη αυτή είναι γνωστή ως «τρίγωνο του Κανίζα» από τον ιταλό ψυχολόγο που την ανακάλυψε.

11

Αυτό το «γέμισμα» των κενών, όπως εξηγεί η νευροβιολόγος, δεν περιορίζεται μόνο στην οπτική μας εμπειρία, αλλά σε όλα τα επίπεδα _ στις υπόλοιπες αισθήσεις μας και σε όλες τις γνωσιακές μας λειτουργίες. «Αυτή η διαδικασία της συμπλήρωσης των πληροφοριών είναι πανταχού παρούσα στον εγκέφαλο» τονίζει. «Τα παραδείγματα του πώς ο εγκέφαλος επιτυγχάνει μια πολύ πλούσια υποκειμενική εμπειρία βασιζόμενος σε πολύ περιορισμένες πληροφορίες είναι πάρα πολλά».

Μερικές πολύ γνωστές περιπτώσεις αδύνατων σχημάτων:



Το “Stairmaster” βρίσκεται στη Γερμανία και χρησιμοποιώντας το βρίσκεις τον εαυτό σου να ανεβαίνει συνεχώς τα σκαλιά. Το καμπύλο σχήμα του το ενώνει μεταξύ του δημιουργώντας μια συνεχή μορφή. Το “staircase” έχει ύψος 9 μέτρα και φαίνεται να πηγαίνει προς τα πάνω και προς τα κάτω ταυτόχρονα. Ουσιαστικά δεν σταματά ποτέ να ελίσσεται.

12



To τρίγωνο Penrose είναι ένα τρίγωνο που έχει τρεις ορθές γωνίες!!! Όπως όλοι γνωρίζουμε δεν υπάρχει τρίγωνο με τρεις ορθές γωνίες. Το τρίγωνο Penrose είναι ουσιαστικά μία οφθαλμαπάτη. Σχεδιάστηκε απο τον Σουηδό Oscar Rentersvard το 1934 . Ο μαθηματικός Roger Penrose το ανακάλυψε το 1950 σαν "αδυνατότητα στην πιο καθαρή μορφή".



Ένας τύπος τρίγωνου Penrose μπορεί να θεωρηθεί και το Waterfall (καταρράκτης), δηλαδή 3 τρίγωνα Penrose που δίνουν στο θεατή την ψευδαίσθηση ότι το νερό ανεβαίνει.

13



Αυτή η οφθαλμαπάτη του Ρωμαϊκού μνημείου είναι ένας συγκεκριμένος τύπος αδύνατου σχήματος με δυο κατευθύνσεις. Είναι βασισμένο στην οπτική απατή της τρίαινας, γνωστό και ως “bilvet”. Κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1960 για πρώτη φορά σε εξώφυλλο γνωστού περιοδικού.



Να και μια αναπαράσταση εσωτερικού χώρου, στο στυλ των έργων του Escher. Μια εικόνα που αν την περιστρέψετε, πάλι σωστή θα είναι. Δεν υπάρχει αρχή, δεν υπάρχει τέλος, το πάνω είναι κάτω και το κάτω είναι πάνω, ένας λαβύρινθος στον οποίο αν χαθείς χάθηκες.... Συγκεκριμένα, αυτό που αποτελεί οροφή για τη μια ομάδα, είναι ο τοίχος για την άλλη. Αυτό που αποτελεί πόρτα για τη μια ομάδα, είναι καταπακτή για την άλλη. Όλο το περιβάλλον συνδέεται με ατελείωτες σκάλες, μοτίβο που συνδέεται με τη δουλειά του Escher. Ωθούμαστε από την ανάγκη να ακολουθήσουμε τα μονοπάτια και αν και το μυαλό μας λέει ότι είναι ατέρμονα, τα δεχόμαστε ως αληθοφανή.

14

Αν σου δοθεί η ευκαιρία να παρατηρείς εξωπραγματικούς πίνακες, οι οποίοι συνδυάζουν τα μαθηματικά και την τέχνη. Αν μπορέσεις να κατανοήσεις την ερμηνεία του τριγώνου Penrose καθώς και άλλων αδύνατων κατασκευών οι εμπειρίες και οι γνώσεις που θα αποκτήσεις είναι μοναδικές.

Βίντεο με "αδύνατες" κατασκευές: https://www.youtube.com/watch?v=4q0zBWG-Sso https://www.youtube.com/watch?v=xVyYcAI90jw https://www.youtube.com/watch?v=IuiYVnSyHvY 15

Πηγές: http://www.physics4u.gr/faq/large_sun_moon.html http://bobby-e4.blogspot.gr/2011/08/blog-post_22.html http://morfologia.arch.duth.gr/1o_etos/pdf/kosmoi.pdf http://www.tovima.gr/science/article/?aid=413133 http://thanasiskopadis.blogspot.gr/2010/10/blog-post_20.html

16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Απάτες σε σχέση με το χώρο ΟΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ Οι οπτικές απάτες στο χώρο είναι οι εικόνες που μοιάζουν να βρίσκονται τρεις διαστάσεις ενώ στην πραγματικότητα βρίσκονται σε δύο. Επίσης, τέτοιου είδους οπτικές απάτες είναι εικόνες που είναι αμφίσημες με την πρώτη ματιά για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. ΓΚΡΑΦΙΤΙ Γκράφιτι είναι η αναγραφή κειμένου όπως συνθημάτων ή η ζωγραφική σε επιφάνειες που συνήθως βρίσκονται σε δημόσιους χώρους. Η street art είναι ένα είδος γκραφίτι με εικόνες το οποίο ξεκίνησε ως μία μορφή διαμαρτυρίας και ακτιβισμού αλλά στις σύγχρονες εποχές έχει γίνει μία ιδιαίτερη μορφή τέχνης. Τέτοιες ζωγραφιές συχνά εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες των ανθρώπινων ματιών και δημιουργούν εικόνες που αν και επίπεδες μοιάζουν να βρίσκονται σε τρεις διαστάσεις.

17

18

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Οπτικές απάτες χρησιμοποιούνται ακόμα στην αρχιτεκτονική. Κύριος στόχος αυτής της χρήσης είναι η ανάδειξη χώρων και η φαινομενικά ορθή εικόνα. Την εποχή που μεσουρανούσε το Μπαρόκ, o Andrea Pozzo, επέκτεινε σε δυσθεώρητα ύψη την τεχνική του trompe l' oeil. Η ακόλουθη εικόνα προέρχεται από την οροφή της St.Ignazzio Church. Μια πανδαισία από θεούς κι αγγέλους παρελαύνουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας και μας δίνουν την αίσθηση πως το κτίριο είναι πολύ ψηλότερο από ότι είναι στην πραγματικότητα.

19

ΓΛΥΠΤΙΚΗ Στη γλυπτική έγινε χρήση της προοπτικής ώστε οι θεατές βλέποντας ένα έργο από κάτω να μοιάζει για αυτούς κανονικό το μέγεθος του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αγαλμάτων ανθρώπων με αναλογικά μεγάλα κεφάλια και ώμους σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα.

Ο Δαυίδ του Μιχαήλ Αγγέλου είναι φτιαγμένος να τον κοιτάμε από χαμηλά, οπότε το κεφάλι του έχει φτιαχτεί λίγο μεγαλύτερο ώστε να φαίνεται σωστά από το ύψος του θεατή.

20

ΑΜΦΙΡΡΟΠΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ Χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως μοντέλα από χαρτόνι, πραγματικά κτίρια φωτογραφημένα από κατάλληλες γωνίες, αλλά και ψηφιακά σχέδια και μοντέλα, που στη συνέχεια τα συνδυάζει μεταξύ τους και τα τοποθετεί σε φυσικά τοπία, ο Βέλγος φωτογράφος Filip Dujardin δημιουργεί εκπληκτικές ψηφιακές "αρχιτεκτονικές απάτες", άψογες σαν τελικό αποτέλεσμα και απόλυτα πειστικές για το μάτι, με κτίρια που -από κατασκευαστική και δομική άποψη- είναι αδύνατον να υπάρξουν στην πραγματικότητα!

21

Παρόμοια δουλεύει και ο φωτογράφος Jim Kazanjian, δημιουργώντας μια εντελώς φανταστική αρχιτεκτονική:

Η φωτογράφος Jee Young Lee επίσης δημιουργεί οπτικές ψευδαισθήσεις δημιουργώντας και φωτογραφίζοντας περίεργους κόσμους με σκηνικά που κατασκευάζει μέσα στο δωμάτιο της:

22

ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΧΩΡΟ Οι εικόνες που ακολουθούν δίνουν την ψευδαίσθηση ότι είναι τρισδιάστατες, ενώ δεν είναι.

23

24

ΑΜΦΙΣΗΜΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Μια άλλη κατηγορία οπτικών ψευδαισθήσεων που μας μπερδεύουν σε σχέση με το ζωγραφικό χώρο είναι οι αμφίσημες ή αμφίρροπες εικόνες. Ανάλογα τι θα θεωρήσουμε σχήμα και τι φόντο, βλέπουμε διαφορετικά πράγματα:

25

ΣΧΕΔΙΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Από τα πιο γνωστά έργα είναι αυτά του Βίκτορ Βαζαρέλυ:

26

Μια πιο σύγχρονη εκδοχή με γραμμές που δημιουργούν όγκους:

27

Πηγές: -John Brookes, Μικρο-Κήποι για την αυλή και τη βεράντα, Κεντικελενη/Dorling Kindersley http://users.sch.gr/izogakis/?p=3384 http://www.filipdujardin.be/ και άλλες πηγές από το ίντερνετ

28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Αρχιτεκτονικές απάτες: το δωμάτιο του Έιμς Το δωμάτιο του Έιμς (Ames room) είναι ένα διαστρεβλωμένο δωμάτιο που χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει μια οπτική ψευδαίσθηση. Πιθανώς επηρεασμένο από τα γραπτά του Χέρμαν Χέλμχολτζ, (Hermann Helmholtz) επινοήθηκε από τον Αμερικανό οπτικό Άντελμπερτ Έιμς τον νεότερο (Adelbert Ames, Jr) το 1934 και κατασκευάστηκε το επόμενο έτος. Ένα δωμάτιο του Έιμς είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε από μπροστά να φαίνεται ως ένα συνηθισμένο κυβικό δωμάτιο, με ένα πίσω τοίχο και δύο πλευρικά τοιχώματα παράλληλα μεταξύ τους και κάθετα προς το οριζόντιο επίπεδο του δαπέδου και οροφής. Ωστόσο, αυτό είναι ένα τέχνασμα της προοπτικής και το πραγματικό σχήμα του δωματίου είναι τραπεζοειδές: οι τοίχοι είναι λοξοί και η οροφή και το δάπεδο έχουν κλίση, και η δεξιά γωνία είναι πολύ πιο κοντά στη θέση ενός παρατηρητή που βρίσκεται μπροστά, από την αριστερή γωνία (ή αντίστροφα). Ως αποτέλεσμα της οπτικής ψευδαίσθησης, ένα άτομο που στέκεται στη μια γωνία φαίνεται στον παρατηρητή να είναι γίγαντας, ενώ ένα άτομο που στέκεται στην άλλη γωνία φαίνεται να είναι νάνος. Η αυταπάτη είναι τόσο πειστική ώστε ένας άνθρωπος που περπατάει και πίσω από την αριστερή γωνία προς τη δεξιά γωνία φαίνεται να μεγεθύνεται ή να συρρικνώνεται. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ψευδαίσθηση μπορεί να δημιουργηθεί χωρίς τη χρήση των τοίχων και του ταβανιού. Αρκεί να δημιουργηθεί ένας φαινομενικός ορίζοντας (που στην πραγματικότητα δεν θα είναι οριζόντιος) στο κατάλληλο πλαίσιο, και το μάτι επικαλείται την προφανή σχέση με το ύψος ενός αντικειμένου πάνω από αυτόν του ορίζοντα.

Στην αρχή το δωμάτιο Έιμς έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στην τηλεόραση και σε κινηματογραφικές παραγωγές για τα ειδικά εφέ, όταν ήταν απαραίτητο να εμφανιστούν οι ηθοποιοί σε γιγαντιαίο μέγεθος δίπλα σε ηθοποιούς σε μικρό μέγεθος. Για παράδειγμα, στην παραγωγή της τριλογίας 29

ταινιών του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» (The Lord of the Rings) χρησιμοποιούνται περισσότερα σύνολα δωματίου Έιμς στο Σάιρ για να κάνουν τα ύψη των Χόμπιτς ακριβή όταν στέκονται δίπλα στον ψηλότερο Γκάνταλφ. Όταν χρησιμοποιείται για τα ειδικά εφέ, οι θεατές δεν θα καταλάβουν ότι χρησιμοποιείται ένα δωμάτιο Έιμς. Ωστόσο, μερικές φορές ένα δωμάτιο Έιμς έχει φανεί καθαρά. Ένα δωμάτιο Έιμς απεικονίζεται στην τηλεοπτική προσαρμογή του 1971 του μυθιστορήματος του Ρόαλντ Νταλ, «Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας». Η τηλεοπτική σειρά του 1960, «Ταξίδι στο βυθό της θάλασσας» (Voyage to the Bottom of the Sea ) χρησιμοποίησε ένα δωμάτιο Έιμς σε ένα επεισόδιο για να δείξει ότι οι δύο χαρακτήρες (που στέκονται σε κάθε πλευρά του δωματίου), τρελαίνονται. Το βίντεο για το «The Denial Twist» από το συγκρότημα TheWhiteStripes χρησιμοποιεί ένα δωμάτιο Έιμς και άλλες τεχνικές προοπτικής. Το 2010 η ταινία της HBO «Τemple Grandin» χρησιμοποιεί ένα δωμάτιο Έιμς στους τίτλους αρχής. Το εξώφυλλο του «On The Level», άλμπουμ του 1975 από το ροκ συγκρότημα Status Quo, δείχνει το συγκρότημα σε ένα δωμάτιο Έιμς.

30

Κατασκευή μιας μακέτας του δωματίου Έιμς: (Γ. Καραμπάτσος)

Ανάπτυγμα 31

Μια πρώτη δοκιμή σε μικρό μέγεθος

Κατασκευή μακέτας σε μεγαλύτερο μέγεθος

Η προοπτική φαίνεται σωστή και "διορθωμένη" μόνο από τη σωστή γωνία θέασης

32

33

34

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Φαινόμενο Hollow face

Το Hollow face είναι μια ψευδαίσθηση κατά την οποία η αντίληψη μιας καμπύλης προς τα μέσα ενός προσώπου, εμφανίζεται σαν ένα κανονικό πρόσωπο.

Ένα παράδειγμα Hollow face είναι ο δράκος, του οποίου το κεφάλι φαίνεται να ακολουθεί τα μάτια του θεατή παντού, όταν ο φωτισμός και η προοπτική το επιτρέπουν. Η ψευδαίσθηση του Hollow face είναι λιγότερο αντιληπτή από άτομα με σχιζοφρένεια και άλλους ανθρώπους με ψυχοσωματικές διαταραχές, τα οποία δεν αντιλαμβάνονται όσο ξεκάθαρα εμείς το 3D. Παραδείγματα στο youtube: 1.http://m.youtube.com/watch?v=4tDI1OGy_sM 2.http://m.youtube.com/watch?v=QW3E-ZMv5zI\ 35

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ ΤA ΔΙΚA ΜΑΣ ΖΩΑΚΙΑ HOLLOW FACE:

36

37

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Flipbook (οι αρχές του κινηματογράφου/animation) To flipbook είναι ένα βιβλίο με μια σειρά από εικόνες που ποικίλλουν σταδιακά από τη μία σελίδα στην άλλη, έτσι ώστε, όταν οι σελίδες γυρίσουν γρήγορα, οι εικόνες εμφανίζονται να εμψυχώνουν μια προσομοίωση κίνησης ή κάποια άλλη αλλαγή. Τa Flipbook είναι συχνά εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά, αλλά μπορούν επίσης να προσανατολίζονται προς ενήλικες και χρησιμοποιούν μια σειρά από φωτογραφίες και όχι σχέδια.Τα Flipbook δεν είναι πάντα ξεχωριστά βιβλία, αλλά μπορούν να εμφανιστούν ως ένα πρόσθετο χαρακτηριστικό από τα συνηθισμένα βιβλία ή περιοδικά, συχνά στις γωνίες της σελίδας. Πακέτα και Software ιστοσελίδες είναι επίσης διαθέσιμα που μετατρέπουν ψηφιακά αρχεία βίντεο με παραγγελία σε flipbook.

Λειτουργικότητα Τα flipbook είναι ουσιαστικά μια πρωτόγονη μορφή του animation . Όπως και oι κινηματογραφικές ταινίες , που βασίζονται στην επιμονή της όρασης για να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση ότι η συνεχής κίνηση δεν είναι παρά μια σειρά ασυνεχών εικόνων που ανταλλάσσονται διαδοχικά. Αυτό είναι επίσης γνωστό ως το φαινόμενο φ . Αντί να "αναγνώσει" αριστερά προς τα δεξιά, ένας θεατής απλά κοιτάζει την ίδια θέση των εικόνων στην αναστροφή βιβλίο, όπως οι σελίδες του εγγράφου. Το βιβλίο πρέπει επίσης να γυρίσει με αρκετή ταχύτητα για να δημιουργηθεί η εν λόγω ψευδαίσθηση. Ο κλασικός τρόπος για να "διαβάσεις" ένα flipbook είναι να κρατήσεις το βιβλίο με το ένα χέρι και να ξεφυλλίσεις τις σελίδες του με τον αντίχειρα του άλλου χεριού. Η γερμανική λέξη για το flipbook- Daumenkino, κυριολεκτικά "αντίχειρας κινηματογράφος" -αντανακλά αυτή τη διαδικασία.

38

Ιστορία και πολιτιστικές χρήσεις

Το πρώτο flipbook εμφανίστηκε το Σεπτέμβριο του 1868, όταν κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από τον John Barnes Linnett με το όνομα kineograph («κινούμενη εικόνα»). Ήταν η πρώτη μορφή του animation οπου χρησιμοποίησε μια γραμμική ακολουθία των εικόνων και όχι κυκλική (όπως στην παλαιότερη φενακιστοσκόπιο ). Η γερμανική πρωτοπόρος ταινία, Max Skladanowsky , παρουσίασε την πρώτη του σειριακού φωτογραφικών εικόνων σε άλλη μορφή βιβλίου το 1894, όπως ο ίδιος και ο αδελφός του Emil δεν ανέπτυξαν τα δικά τους flipbook μέχρι το επόμενο έτος. Το 1894, ο Herman Casler εφηύρε μια μηχανοποιημένη μορφή flipbook που ονομάζεται Mutoscope , η οποία τοποθετείται στις σελίδες σε ένα κεντρικό περιστρεφόμενο κύλινδρο και όχι δεσμευτικό τους σε ένα βιβλίο. Η mutoscope παρέμεινε ένα δημοφιλές αξιοθέατο μέσα στα μέσα του 20ου αιώνα, που εμφανίζεται ως κερματοδέκτες σε στοές δεκάρα και πάρκα αναψυχής . Το 1897, ο Άγγλος σκηνοθέτης Henry William στην αγορά "Filoscope» του, η οποία ήταν ένα flipbook οπου τοποθετείται σε ένα μεταλλικό στήριγμα για τη διευκόλυνση κτύπημα. Τα flipbook θεωρούνται πλέον σε μεγάλο βαθμό ένα παιχνίδι ή νεωτερισμός για τα παιδιά, και ήταν κάποτε ένα κοινό «έπαθλο» σε δημητριακά και Cracker Jack κουτιά. Ωστόσο, εκτός από το ρόλο τους στη γέννηση του κινηματογράφου, έχουν επίσης ένα αποτελεσματικό μέσο προώθησης από τη δημιουργία τους, όπως σαφώς τα προϊόντα των ενηλίκων, όπως τα αυτοκίνητα και τα τσιγάρα . Μπορούν να συνεχίσει να χρησιμοποιείται στο μάρκετινγκ σήμερα, καθώς επίσης και στην τέχνη και δημοσιεύονται φωτογραφικά συλλογές. Vintage κτύπημα βιβλία είναι δημοφιλής μεταξύ των συλλεκτών, και έχουν ιδιαίτερα σπάνια από τα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα ήταν γνωστοί για να φέρω χιλιάδες δολάρια σε πωλήσεις και στις δημοπρασίες. Από το 2007, η Walt Disney Animation Studios έχει ξεκινήσει τις ταινίες της με το λογότυπο της παραγωγής που προβάλει αρχικά ένα flipbook. Ξεκινά με μια όψη της σελίδας σε άδειο χαρτί, τότε οι σελίδες αρχίζουν να γυρίζουν, τα στοιχεία έχουν συνταχθεί για να αποκαλύψουν τον Μίκυ Μάους σε Steamboat Willie . Το πρώτο διεθνές φεστιβάλ flipbook έγινε το 2004, από την Ακαδημία Schloss Solitude στη Στουτγάρδη . Ένα άλλο διεθνές φεστιβάλ flipbook πραγματοποιήθηκε στο Linz της Αυστρίας.

39

Πηγή: http://en.wikipedia.org/wiki/Flip_book

ΦΤΙΑΧΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ FLIPBOOK (Διαμάντω Πετροπούλου)

40

41

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΑΛΛΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ OP ART (ΟΠΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ)

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66