Fatima hodočasnički vodič by Glas Koncila

Fatima hod o časnički vodič

Hodočastio sam u Fatimu, gradić kojeg karakterizira ozračje stvarnog misticizma i u kojem se zamjećuje gotovo na opipljiv način Gospina prisutnost. Hodočastio sam zajedno s drugim hodočasnicima u to čudotvorno svetište, duhovno središte Portugala i odredište mnoštva ljudi iz najrazličitijih mjesta na svijetu. Papa Benedikt XVI, 19. svibnja 2010.

ISBN 978-953-241-240- 6

www.glas-koncila.hr

140 kuna

Fatima

h o d o č a s n i č k i vo d i č

Josip Vnučec

Fatima hod o časnički vodič

hodočasnički pratitelj

Josip Vnučec

Fatima

Josip Vnučec, FATIMA hodočasnički pratitelj Glas Koncila, Zagreb, 2013. Nakladnik: Glas Koncila, Kaptol 8, Zagreb Tel.: 01/4874 326; faks: 01/4874 328 E-pošta: web-izlog@glas-koncila.hr www.glas-koncila.hr Za nakladnika: Stjepan Pogačić Biblioteka: Putovi vjere. Knjiga 4 Urednik: Nedjeljko Pintarić Jezično uređivanje: Josip Sinjeri Grafičko oblikovanje: Mirjana Kos Fotografije: Nedjeljko Pintarić, Shutterstock Priprema za tisak: Siniša Kolar Tisak: Grafika Markulin, Lukavec Tiskano u travnju 2013. Naklada: 500 primjeraka ISBN 978-953-241-240-6 CIP zapis dostupan u računalnom katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 806264

Josip Vnučec

hod o č asn i čk i prat i t elj

Fatima

Hodočasničko iskustvo nosi se u srcu cijeloga života

Uvod H O D O Č A Š Ć E K R O Z P OV I J E S T R E L I G I J Â

Adalbert Rebić Od svojega prvog pojavka na pozornici svijeta čovjek putuje tražeći uvijek nove ciljeve, istražujući zemaljska obzorja i težeći prema beskrajnome: plovi rijekama i morima, uspinje se na sveta brda, na čijim vrhuncima zemlja idealno dodiruje nebo, putuje i kroz vrijeme, obilježavajući ga svetim datumima, osjeća rođenje kao ulazak u svijet i smrt kao izlazak iz svijeta da bi sišao u utrobu zemlje ili da bude uzet u božanske predjele.1 Put je, doista, simbol života, koji se izražava mnogostrukim činima, kao što su odlazak i povratak, ulazak i izlazak, silazak i uzlazak, putovanje i odmor. Hodočašćenje je pojava koju susrećemo u svim religijama, a osobito u religijama Knjige, u židovstvu, kršćanstvu i u islamu. Prema tim religiPut je, doista, simbol živojama hodočašćenje je putovanje ta, koji se izražava mnogovjernika k svetomu mjestu što strukim činima, kao što su ga je posvetilo božanstvo ili se tu odlazak i povratak, ulazak rodio, živio ili čudesno djelovao i izlazak, silazak i uzlazak, putovanje i odmor. osnivač religije ili neki religijski učitelj u namjeri da se on (vjernik) ondje moli u izuzetno povoljnome duhovnom okružju. Tako su za nas kršćane mjesta hodočašćenja Sinaj, Jeruzalem, Betlehem, Nazaret, općenito Sveta Zemlja, i mjesta djelovanja i smrti Isusovih apostola (od Jeruzalema do Rima), te Papinsko vijeće za duhovnu brigu oko selilaca i putnika, Hodočašće u Velikom jubileju 2000. Preveo Adalbert Rebić, Kršćanska sadašnjost, Dokumenti 113, Zagreb, 1998., str. 5. Usp. A. Rebić, »Fenomen hodočašćenja u Bibliji i u Islamu«, Bogoslovska smotra 54(1984), str. 516 – 527. 1

konačno mjesta očitovanja, prikazanja Blažene Djevice Marije (Lurd, Fatima, Međugorje). Ova mjesta mi nazivamo svetim mjestima. Na svetome mjestu obično je podignuto svetište, oko kojega i u kojem se vjernici skupljaju, mole, pjevaju duhovne pjesme i čitaju Sveto pismo. Ta sveta mjesta mogu biti u samoj zemlji u kojoj živi vjernik ili daleko izvan nje. Zato su hodočašćenja često vrlo naporna i povezana s opasnostima na putu. Nekad su opasnosti bile vrlo različite, zarazne bolesti, glad i fizička iscrpljenost, a danas kvar na prometalima Cilj je hodočašćenja nakojima se vjernici služe da bi brže ime postizanje nekoga i komotnije stigli na sveto mjesto. materijalnog ili duhovnog dobra, koje po vje- Tako je hodočašće često vezano rovanju hodočasnika to uz neke žrtve i odricanja. Zato je sveto mjesto, odnosno dobro koje hodočasnik traži upraosoba koja je vezana uz to sveto mjesto može vo nagrada za izvršeni napor. Cilj podariti ili posredovati je hodočašćenja naime postizanje za dar kod Boga. nekoga materijalnog ili duhovnog dobra, koje po vjerovanju hodočasnika to sveto mjesto, odnosno osoba koja je vezana uz to sveto mjesto može podariti ili posredovati za dar kod Boga. U hrvatskome jeziku izraz hodočašće pretpostavlja kao vrlo važan element hodočasničke prakse hod, pješačenje, odnosno posvećenje toga hoda svetim mjestom ka kojemu se hodočasnik kreće i ciljem koji se želi postići. U grčkome jeziku analogne riječi apodemein i ekdemein znače prije svega napustiti svoj narod, svoju zemlju, svoju zajednicu i otputovati. Dakle hodočašćenje je neki dug put, put kojim vjernik napušta svoju zemlju i odlazi daleko od svojeg zavičaja. Slično u latinskome jeziku peregrinari znači otići daleko od svojeg zavičaja; peregrinatio je 6

Uvod stanje: biti daleko od svoje domovine. U latinskome riječ peregrinus znači stranac, beskućnik. Zato je u starini trebalo hodočasnika zaštititi, a svaka se povrjeda hodočasnika kažnjavala. U Bibliji Hodočasnici se obično na se zaštita hodočasnika, stranca, dugu putu zaustavljaju, trgubeskućnika drži dobrim dje- ju, kupuju i prodaju, sastaju se s nepoznatim ljudima, izlom (Mt 25, 35. 38. 43).2

mjenjuju materijalna i duhov-

Hodočašćenje je vrlo omiljena na dobra, upoznavaju kulturpraksa među pobožnim svije- ne vrjednote naroda u čiju su tom jer: 1. upošljava sve čovje- sredinu došli kao tuđinci ili kroz čiju su sredinu prošli. kove (audio-vizualne, motorne, emocionalne) sposobnosti; 2. naglašava i produbljuje zajedničarske veze, koje su vrlo važan čimbenik u vjerskim emocijama; 3. naglašava vrijednost i produžuje spomen na vjerske uspomene koje su s tim mjestom povezane; 4. učvršćuje međunarodne, društvene, kulturne i civilizacijske veze, koje nadilaze granice naroda ili čak rasa. Hodočasnici se obično na dugu putu zaustavljaju, trguju, kupuju i prodaju, sastaju se s nepoznatim ljudima, izmjenjuju materijalna i duhovna dobra, upoznavaju kulturne vrjednote naroda u čiju su sredinu došli kao tuđinci ili kroz čiju su sredinu prošli. Zato se hodočašćenje kao takvo pojavljuje dosta kasno u povijesti religija, onda naime kada je već učinjen stanovit napredak u društvenim odnosima (obitelj, klan, pleme, narod, država, ceste, putovi, svetišta i tako dalje).3 X. Leon-Dufour, Rječnik biblijske teologije, Kršćanska sadašnjost, Zagreb, 1968., sub voce. 2

A. Bell, »Warum pilgern?«, u Pastoralblatt für die Diözesen Aachen, Berlin u. a. 59(2007), 117 – 120; I. Bourquin, »Gehend die Welt erfahren: zu Fuß von San Sebastian nach Gibraltar«, u Orientierung 67(2003) 191 – 193; R. Curik, »Der Mensch unterwegs, der 3

Hodočašćenje u Svetom pismu U izraelskom zakonodavstvu za hodočašćenje postoje izrazi hagg i ‘alah. Izraz hagg (odatle arapski hadž) povezuje dvije predodžbe, predodžbu blagdana i predodžbu hodočašćenja. Najprije je, u starini, taj izraz značio ophod, procesija, vjersko putovanje u hram. Kasnije u biblijskim tekstovima jednostavno znači blagdan (Am 5, 21; 8, 10). Drugi izraz, ‘alah, povezan je s putovanjem u Jeruzalemski hram. U nj se Očevi, patrijarsi već su naime sa svih strana Palestine mou Starom zavjetu ho- ralo uzlaziti, penjati se, ići gore (čedočastili. Njihova svesto u psalmima). ta mjesta bila su Betel, Beeršeba, Penuel, Šekem, Šilo, Gilgal, Jeruzalem…

»Pridošlice smo pred tobom, putnici kao svi naši očevi.« (1 Ljet 29, 15) Očevi, patrijarsi već su u Starom zavjetu hodočastili. Njihova sveta mjesta bila su Betel, Beeršeba, Penuel, Šekem, Šilo, Gilgal, Jeruzalem i druga mjesta. Upravo po tome što su u ta mjesta hodočastili očevi naši, to jest Abraham, Izak, Jakov i Jakovljevi sinovi, ona su kasnije za sve Izraelce (židovske vjernike) postala sveta mjesta.

Poslije povratka Židova iz Babilonskog sužanjstva obnovljen je Hram u Jeruzalemu (515. pr. Kr.), a obnovljena su i organizirana hodočašća u Jeruzalem (Ezr 7, 19). Ona dobivaju razne liturgijsko-bogoštovne oblike i vezuju se za određene blagdane u židovstvu (Pesah, Pedesetnica i Sukot). Odatle hodočasnički psalmi (psalmi 120 – 134). Oni odražavaju radost i veselje koje hodočasnici osjećaju penjući se prema JeruzaleMensch als Pilger«, u Der Wahrheit verpflichtet (FS K. Krenn), Graz, 2006., 716 – 715. 8

Uvod mu (Ps 122: »Obradovah se kad mi rekoše: ›Hajdemo u dom Jahvin!‹«), sigurnost koju hodočasnici osjećaju boraveći u Domu Jahvinu (Ps 125), jedinstvo svih vjernika u Jahvi i oko Jahve (Ps 122; 133 i 134) i tako dalje.4 Svi su odrasli vjernici dužni hodočastiti. Izuzeti su bili samo žene, djeca, starci i bolesnici. Čim je dječak navršio dvanaest godina, bio je dužan5 hodočastiti u Jeruzalemski hram. U helenističko i rimsko doba dolazili su židovski hodočasnici u Jeruzalem iz svih dijelova Rimskog Carstva, i kopnenim i morskim putem. Blagdan je bio u Jeruzalemu pomno pripravljen za hodočasnike: narod poučen, Hram urešen, liturgija (bogoslužje) propisima uređena i ozakonjena… Kad su hodočasnici došli u Hram, prinijeli su žrtvu, molili, slušali čitanje Svetog pisma, pjevali psalme i veselili se u krugu svojih prijatelja i svojih rođaka. U Jeruzalemu su Jeruzalemu su se se našli i oni koji se godinama nisu Unašli i oni koji se goviđali. Tu su se susreli židovski ho- dinama nisu viđali. Tu dočasnici iz Palestine s onima iz di- su se susreli židovski jaspore, iz inozemstva. Josip Flavije hodočasnici iz Pales onima iz dijasspominje6 da se za cara Nerona o stine pore, iz inozemstva. blagdanu Sjenica (hebr. Sukot) moglo u Jeruzalemu naći oko 2,7 milijuna židovskih vjernika. Pretjerao je broj, no oko pola milijuna vjernika se zacijelo moglo naći ondje za taj veliki blagdan. Crow, L.D., The Songs of Ascents (Ps 120–134). Their Place in Israelite History and Religion, Atlanta / Georgia, 1996. 4

Talmud, Sukka 2, 8.; usp. dvanaestogodišnji dječak Isus u Hramu prema Lk 2, 42. 5

Josip Flavije, Antiquitates judaicae (Židovske starine) VIII, 4, 1.

Kada je islam u 7. stoljeću osvojio zemlje Bliskog istoka, uništio je gotovo sve kršćanske i židovske zajednice u tim zemljama. Ostali su samo ostatci ostataka. U Jeruzalemu je ostala kršćanska i židovska zajednica, istina desetkovana, koja je omogućila židovskim i kršćanskim vjernicima posjećivanje svetih mjesta u Palestini. Jeruzalem je sad sveti grad ne samo Jeruzalem je sad za židovske, nego i za kršćanske vjersveti grad ne samo nike, pa i za muslimane. Muslimani za židovske, nego i za kršćanske vjernike, u Jeruzalemu štuju kao sveta mjesta pa i za muslimane. džamije Al Aksu i Omarovu džamiju, židovski vjernici Zid plača (Zapadni zid razrušena Hrama), a kršćani mjesta Isusove muke i Isusov grob, a u Betlehemu kraj Jeruzalema mjesto Isusova rođenja. Za vrijeme križarske vladavine (11. – 12. stoljeće), pa i poslije, kršćani sa Zapada organiziraju česta i brojna hodočašćenja u Svetu Zemlju, u Jeruzalem, u Betlehem, u Nazaret, često puta i unatoč ugrozi koja je dolazila s muslimanske strane.

Hodočašćenje u kršćana Hodočašće, znak stanja Kristovih učenika u ovom svijetu,7 uvijek je zauzimalo važno mjesto u životu kršćanina. Po uzoru na Isusa hodočasnika ranokršćanska je zajednica cijenila hodočašćenje u Jeruzalem, pogotovo jer je Jeruzalem bio posvećen mukom, smrću i uskrsnućem Isusa Krista. Kršćani hodočaste na Isusov grob u Jeruzalemu. Ni uz jedno mjesto kršćanska duša Usp. Drugi vatikanski koncil, Dogmatska konstitucija Lumen gentium, br. 49, vidi u Drugi vatikanski koncil. Dokumenti, Kršćanska sadašnjost, Zagreb, 2007. 7

Uvod nije bila toliko vezana koliko upravo uza sveti grad Jeruzalem. Zato je Jeruzalem otpočetka kršćanstva bio cilj kršćanskih hodočasnika. Dokazuju to brojni hodočasnici i hodočasnice iz Rimskog Carstva od 4. do 7. st. po Kristu (Egeria je primjer za sve njih8), sve do vremena provale muslimanskih Arapa u Svetu Zemlju u 7. stoljeću i njihova opustošenja Svete Zemlje. Jeruzalem je za kršćane postao simbolom njihove vječne, nebeske domovine, cilj njihova hodočašćenja kroz ovu suznu dolinu (usp. Gal 4, 26; Heb 12, 22; Otk 3, 12). Zemaljski život shvaćen je u novozavjetnim spisima kao hodočašće kroz suznu zemaljsku dolinu (usp. 2 Kor 5, 6. 8). Kršćani su sebe shvaćali kao peregrini, paroikoi, ksenoi, tj. tuđince, pridošlice, kojima nije stalna domovina ovdje na zemlji nego na život shvanebesima (Fil 3, 20): prema toj ne- Zemaljski ćen je u novozavjetbeskoj domovini (grč. politeuma) ho- nim spisima kao hodočastimo kao pobožni tuđinci, ho- dočašće kroz suznu dočasnici (usp. 1 Pt 2, 11; 4, 12; 3 Iv zemaljsku dolinu. 5; Heb 13, 9). »Tijekom povijesti, kršćanin je polazio na put da svlada svoju vjeru na mjestima koja čuvaju uspomenu na Gospodina, ili na onim mjestima koja predstavljaju važne Egeria, aliter Etheria, hodočasnica (podrijetlom iz Španjolske) u Svetu Zemlju. Svoj put po Svetoj Zemlji opisala je u djelu Itinerarium Etheriae ad Loca Sancta, 381 – 384. po Kr. To djelo mnogostruko osvjetljuje život kršćana u jeruzalemskoj Crkvi, osobito u bazilici Groba Isusova, u 4. stoljeću. Glavnina knjige je posvećena liturgijskim obredima u Jeruzalemu za uskrsnog trodnevlja. Djelo je pisano kasnim latinskim jezikom, kojim se govorilo u Rimskom Carstvu u 4. stoljeću i na koji je sv. Jeronim preveo Sveto pismo (prijevod zvani Vulgata). U nas je djelo preveo na hrvatski, napisao uvod i bilješke Marijan Mandac, Makarska 1999. 8

trenutke povijesti Crkve. Posjećivao je svetišta koja časte Majku Božju, ili svetišta koja podržavaju živim primjer svetaca. Njegovo je obraćenje proces obraćenja, žudnja za intimnošću s Bogom, povjerljiva molitva za svoje materijalne potrebe. U svim svojim mnogostrukim vidovima hodočašće je uvijek bilo za Crkvu čudesan milosni dar. U suvremenom društvu, koje je obilježeno intenzivnim kretanjima, hodočašće je prilika da se iskuse novi poticaji. Da bi se moglo odgovoriti u sklaTrebat će iznad svedu s ovom stvarnošću, dušobrižnišga imati na umu da je tvo hodočašćenja mora imati jasne evangelizacija konačteološke zasade koji će ga opravdati, ni razlog zbog kojeg Crkva predlaže i bodri razvijajući ga u sličnu i trajnu prakhodočašća, tako da su u kontekstu općeg dušobrižništva. ih pretvara u iskustvo Trebat će iznad svega imati na umu duboke i zrele vjere. da je evangelizacija konačni razlog zbog kojeg Crkva predlaže i bodri hodočašća, tako da ih pretvara u iskustvo duboke i zrele vjere.«9 »Hodočašće proživljeno kao slavljenje vlastite vjere za kršćanina je ono kultno očitovanje koje treba ostvariti u skladu s tradicijom, s religioznim osjećajem i kao ostvarenje svoje pashalne egzistencije. Sama dinamika hodočašća jasno objavljuje neke etape koje hodočasnik postiže i koje postaju paradigma svega njegova vjerskog života: polazak očituje njegovu odluku da pođe na put do cilja i da postigne duhovne ciljeve svojega Hodočašće u Velikom jubileju 2000., str. 6. Usp. i dokument Nacionalnog ureda Talijanske biskupske konferencije za pastoral slobodnog vremena, turizam i šport, Pastorale del Pellegrinaggio, Rim, 1996., str. 44. 9

Uvod krsnog poziva; put ga vodi do solidarnosti s braćom i do priprave, dužne za susret s Gospodinom; posjet svetištu poziva ga na slušanje riječi Božje i na sakramentalno slavljenje; povratak naposljetku podsjeća ga na njegovo poslanje u svijetu kao svjedoka spasenja i graditelja mira. Važno je da te etape hodočašća, proživljene zajedno s drugima ili individualno, budu obilježene bogoštovnim činima, koji mu trebaju objaviti autentičnu dimenziju, koristeći se u tu svrhu tekstovima koje predlažu liturgijske knjige.«10

Hodočašće u Velikom jubileju 2000., str. 39 – 40. Usp. Kongregacija za božanski kult, »Usmjerenja i prijedlozi za slavljenje marijanske godine« (3. travnja 1987.), u Notitiae 23(1987.), str. 342 – 396.

Majka Bo탑ja Fatimska

Blagoslov BLAGOSLOV HODOČASNIKA NA POLASKU

Kad se skupi hodočasnička zajednica, zgodno je otpjevati prikladnu pjesmu. Nakon pjevanja slavitelj rekne: U ime Oca i Sina i Duha Svetoga. Svi se prekriže i odgovore: Amen. Zatim slavitelj pozdravi nazočne: Bog, spasenje naše i utjeha, bio sa svima vama. Svi odgovore: I s duhom tvojim. Tada slavitelj pripravi nazočne da prime blagoslov ovim ili sličnim riječima: Predraga braćo, započinjemo ovo sveto hodočašće. Sjetimo se s kakvom smo nakanom poduzeli ovaj sveti pothvat. Mjesta koja želimo pohoditi dokaz su pobožnosti Božjega naroda: onamo vjernici često odlaze i odanle se vraćaju snažno utvrđeni u očitovanju kršćanskoga života i radosno spremni za izvršavanje djela ljubavi. Ali mi hodočasnici moramo nešto pridonijeti i vjernicima koji ondje stalno žive: moramo dati primjer svoje vjere, ufanja i ljubavi da se svi, i domaći i došljaci, obogate uzajamnim izgrađivanjem. * Usp. Rimski obrednik. Blagoslovi, Kršćanska sadašnjost, Zagreb, str. 127.

Čitanje Riječi Božje Zatim čitač ili netko od nazočnih ili sam slavitelj čita koji odlomak Svetoga pisma. 2 Kor 5, 6b–10 »Iseljeni smo od Gospodina« Poslušajte, braćo, riječi Pavla apostola Korinćanima! Dok smo naseljeni u tijelu, iseljeni smo od Gospodina. Ta u vjeri hodimo, ne u gledanju. Da, puni smo pouzdanja i najradije bismo se iselili iz tijela i naselili kod Gospodina. Zato se i trsimo da mu omilimo, bilo naseljeni, bilo iseljeni. Jer svima nama se pojavi pred sudištem Kristovim da svaki dobije što je kroz tijelo zaradio, bilo dobro, bilo zlo. Ili: Iz 2, 2 – 5 »U Gospodnjoj hodimo svjetlosti«. Dogodit će se na kraju danâ... Lk 2, 41 – 51 »Išli su u Jeruzalem«. Isusovi su roditelji svake godine o blagdanu Pashe... Lk 24, 13 – 35 »Približi im se Isus i pođe s njima«. U ono vrijeme: Dvojica su učenika na uskrsni dan putovala u selo... Heb 10, 19 – 25 »Pristupajmo s istinitim srcem u punini vjere«. Imamo, braćo, slobodan ulaz u Svetinju...

blagoslov

1 Pt 2, 4 – 12 »Kao pridošlice i putnici«. Predragi, pristupite k Isusu, Kamenu živomu... Prema prilikama može se izmoliti ili otpjevati psalam s pripjevom ili koja druga prikladna pjesma. Ps 24 (23), 1 – 2. 3 – 4. 5 – 6 P. (usp. 6) Ovo je naraštaj onih koji traže lice tvoje, Gospodine. ........... Gospodnja je zemlja i sve na njoj, * svijet i svi koji na njemu žive. On ga na morima utemelji * i na rijekama učvrsti. ........... Tko će uzići na Goru Gospodnju * tko će stajati na svetom mjestu njegovu? Onaj u koga su ruke nedužne i srce čisto: † duša mu se ne predaje ispraznosti, * i ne kune se varavo. ........... On blagoslov prima od Gospodina * i nagradu od Boga, Spasitelja svoga. Takav je naraštaj onih koji traže njega, * koji traže lice Boga Jakovljeva. ...........

Ps 27 (26), 1. 4. 13 – 14 P. (usp. 4) Za jedno molim Gospodina: da živim u Domu Gospodnjem. ........... Gospodin mi je svjetlost i spasenje: * koga da se bojim? Gospodin je štit života moga: * pred kime da strepim? ........... Za jedno molim Gospodina, * samo to ja tražim: da živim u Domu Gospodnjem * sve dane života svoga, da uživam milinu Gospodnju * i Dom njegov gledam. ........... Vjerujem da ću uživati dobra Gospodnja * u zemlji živih. U Gospodina se uzdaj, ojunači se, † čvrsto nek bude srce tvoje: * u Gospodina se uzdaj! ........... Slavitelj prema prilikama održi nazočnima kratak nagovor u kojem objasni biblijsko čitanje, da vjerom shvate smisao slavlja.

Uvod

blagoslov

Prošnje Slijedi zajednička molitva. Od predloženih prošnji slavitelj može odabrati one koje mu se čine prikladnije, a može dodati i druge prema posebnim okolnostima ili prilikama hodočasnika. S pouzdanjem zazovimo Boga koji je početak i svrha našega hodočašćenja. Zamolimo ga ovim riječima: O. Gospodine, milostivo prati naše putovanje! Oče sveti! Dok je tvoj narod putovao pustinjom, ti si mu sam bio vodič i put: – na početku ovoga puta dobrostivo nam pruži svoju zaštitu da svekolike opasnosti nadvladamo i sretno se kući vratimo. O. Svoga si nam Jedinorođenca dao kao put da njime dođemo k tebi: – učini da ga vjerno i ustrajno slijedimo. O. Dao si nam Mariju vazda Djevicu da nam bude slika i uzor nasljedovanja Krista: – podaj da ju uvijek promatramo i dostojno hodimo u novini života. O. Svoju Crkvu, dok putuje zemljom, k sebi upravljaš po Duhu Svetom: – udijeli nam da tebe tražimo iznad svega i hodimo putem tvojih zapovijedi. O. Ti nas pozivaš k sebi putem pravednosti i mira: – udijeli nam da te jednoć promatramo u vječnoj domovini. O. 19

Blagoslovna molitva Tada slavitelj raširenih ruku doda: Svemogući Bože! Onima što te ljube uvijek iskazuješ svoje milosrđe i onima što te traže nigdje nisi daleko. Budi s nama, svojim slugama, koji pobožno započinjemo hodočašće: put nam upravljaj po svojoj volji; danju neka nas pokriva tvoja spasonosna sjena, a noću neka nam svijetli tvoja milost, da uz tvoju pratnju sretno prispijemo do mjesta kome hrlimo. Po Kristu Gospodinu našemu. O. Amen.

Završetak obreda Tada slavitelj završi obred govoreći: Neka Gospodin ravna našim putem i neka ga spasonosno raspoređuje. O. Amen. Neka Gospodin bude s nama i neka nas prati na putu. O. Amen. Put što ga sada s pouzdanjem započinjemo neka uz Božju pomoć sretno dovršimo. O. Amen. Zgodno je zapjevati prikladnu pjesmu. 20

Uvod

blagoslov

N E K A T E B L A G O S L OV I G O S P O D I N

Neka te blagoslovi Gospodin i neka te čuva! Neka te licem svojim obasja, milostiv ti bude! Neka pogled svoj Gospodin svrati na te i mir ti donese!’ Tako neka stavljaju moje ime nad sinove Izraelove, i ja ću ih blagoslivljati. Iz Knjige Brojeva 6, 22 – 27 *** Smilovao nam se Bog i blagoslovio nas, obasjao nas licem svojim, da bi sva zemlja upoznala putove tvoje, svi puci tvoje spasenje! Nek’ se vesele i kliču narodi, jer sudiš pucima pravedno i narode vodiš na zemlji. Neka te slave narodi, Bože, svi narodi neka te slave! Bog nas blagoslovio! Neka ga štuju svi krajevi svjetski! Psalam 67, 2 – 3. 5 – 6. 8

MOKRICE

Polazak iz Zagreba prema Fatimi

ZAGREB

PORTUGAL

ŠPANJOLSKA

FRANCUSKA

ITALIJA

SLOVENIJA

Zagreb

HRVATSKA

H r vat s k a

HRVATSKA Republika Hrvatska prostire se na 56 542 četvornih kilometara kopna te joj pripada 31 067 četvornih kilometara površine teritorijalnog mora. Duž Jadranske obale, dužine 5835,3 kilometra, smjestilo se 1 185 otoka, hridi i grebena, od kojih je samo 47 otoka nastanjeno. Prema popisu stanovništva provedenom 2011. (u kojem nije bilo obvezno izjašnjavanje o vjerskoj pripadnosti) Republika Hrvatska ima 4 284 889 stanovnika, od kojih se katolicima izjasnilo 86,28 %, pravoslavnima 4,44 %, muslimanima 1,47 %, protestantima 0,34 %, ostalim kršćanima 0,30 %, židovima 0,01 %, pripadnicima isočnih religija 0,06 %. Broj članova ostalih religija, pokreta i svjetonazora iznosi 0,06 %; agnostika i skeptika 0,76 %; nevjernika i ateista 3,81 %, nepoznatih 0,29 %, a nije se izjasnilo 2,17 %. Tijekom 1991. godine, nakon raspada SFRJ, Republika Hrvatska ostvarila je svoju državno-pravnu neovisnost i samostalnost. Sveta Stolica je priznala državu Hrvatsku već 13. siječnja 1992. Hrvatsku biskupsku konferenciju sačinjava 16 nad/ biskupija: Dubrovačka biskupija, Đakovačko-osječka 23

Ps 122 (121), 1–2. 4–5. 6–7. 8–9 U Dom ćemo Gospodnji radosno ići ........... Obradovah se kad mi rekoše: * »Hajdemo u Dom Gospodnji!« Eto, noge nam već stoje * na vratima tvojim, Jeruzaleme. ........... Onamo ulaze plemena, plemena Gospodnja, † po zakonu Izraelovu, * da slave ime Gospodnje. Ondje stoje sudačke stolice, * stolice doma Davidova. ........... Molite za mir Jeruzalemov! * Blago onima koji te ljube! Neka bude mir u zidinama tvojim * i pokoj u tvojim palačama! ........... Radi braće i prijatelja svojih * klicat ću: »Mir tebi!« Radi Doma Gospodina, Boga našega, * za sreću tvoju ja ću moliti. ........... Slavitelj prema prilikama održi nazočnima kratak nagovor u kojem objasni biblijsko čitanje, da vjerom shvate smisao slavlja.

420

blagoslov

prošnje Slijedi zajednička molitva. Od predloženih prošnji slavitelj može odabrati one koje mu se čine prikladnije, a može dodati i druge prema posebnim okolnostima ili prilikama hodočasnika. Ponizno zamolimo Gospodara neba i zemlje, koji je htio da se punina božanstva nastani u Kristovoj ljudskoj naravi. Zato recimo: O. Pogledaj, Gospodine, iz svoga svetišta i blagoslovi svoj narod Sveti Oče! Ti si htio da vazmeni izlazak tvoga naroda na otajstven način predoznači put našega spasenja: – udijeli nam da na svim svojim putovima velikodušno i dragovoljno uza te prianjamo. O. Crkvu si svoju na svijetu postavio kao svetište, odakle svima svijetli pravo svjetlo: – učini da se k njoj odasvud stječu mnogi narodi i hode tvojim putevima. O. Po tvojoj božanskoj riječi nije nam ovdje stalno boravište: – učini da s pouzdanjem tražimo ono buduće. O. Ti nas učiš kako na putevima života treba prepoznavati znakove tvoje nazočnosti: – neka nam tvoj Sin na putovanju bude pratilac i sustolnik pri lomljenju kruha. O.

421

blagoslovna molitva Tada slavitelj raširenih ruku doda: Blagoslovljen budi, Bože, Oče Gospodina našega Isusa Krista! Ti si između sviju naroda sebi izabrao pobožni narod koji nastoji činiti dobra djela. Na božanski si način taknuo srca ove braće hodočasnika da uza te još vjernije prionu i spremnije ti služe. Molimo te, obogati ih svojim blagoslovima. Kad se kući vrate, neka riječima veličaju tvoja čudesna djela a svojim ih dobrim djelima očituju. Po Kristu Gospodinu našem. O. Amen.

završetak obreda Tada slavitelj završi obred govoreći: Gospodar neba i zemlje, koji je htio milostivo biti s vama u ovome hodočašću, neka vas uvijek svojom zaštitom čuva. O. Amen. Bog, koji je svoju raspršenu djecu u Kristu Isusu skupio u jedno, neka vam udijeli da i vi u njemu budete jedno srce i jedna duša. O. Amen. Bog, koji vam svojom milošću daje htjeti i izvršiti, neka svojim blagoslovom utvrdi vašu pobožnost. O. Amen. Pohvalno je obred završiti prikladnom pjesmom. 422

Tebe Boga hvalimo 1. Tebe Boga hvalimo, vjerno ispovijedamo, vječnog Oca slavimo složnim glasom pjevamo: Na nebesih anđeli štuju te s arkanđeli. 2. Kerubini složno svi duboko se klanjaju serafini smjerno ti jednoglasno pjevaju: Svet, svet, svet je Gospod Bog, Kralj preslavni puka svog. R. Blagoslivljajmo Oca i Sina sa Svetim Duhom. O. Hvalimo i uzvisujmo ga u vijeke. R. Blagoslovljen si, Gospodine, na svodu nebeskom. O. I dostojan hvale i slavan i uzvisivan dovijeka. R. Gospodine, usliši molitvu moju. O. I vapaj moj k tebi da dođe. R. Gospodin s vama. O. I s duhom tvojim. 423

R. Pomolimo se: Svemogući, vječni Bože, koji si slugama svojim u ispovijedanju prave vjere dao da spoznaju slavu vječnoga Trojstva, i u mogućstvu veličanstva da se klanjaju jedinstvu: molimo da se čvrstoćom iste vjere vazda od svih protivština obranimo. Bože, čijemu milosrđu nema mjere i čije je dobrote beskrajno blago, premilostivomu veličanstvu tvomu zahvaljujemo na udijeljenim darovima i molimo vazda tvoju blagost: ne ostavi onih kojima na njihove molbe daješ što prose, već ih pripravi na buduću nagradu. Po Kristu Gospodinu našemu. O. Amen.

Ispovijest vjere Hrvata katolika Odlukom hrvatskih biskupa moli se ova ispovijest vjere navečer nakon Anđeoskoga pozdravljenja ili poslije večernje molitve:

Čvrsto vjerujem u Boga Oca i Sina i Duha Svetoga. Životom želim potvrditi svoj krsni savez s Bogom i tako obnoviti pradjedovski zavjet vjere u Isusa Krista i vjernosti Katoličkoj Crkvi. Svoju odluku polažem u Bezgrješno Srce Presvete Bogorodice Marije. Amen. Najvjernija Odvjetnice na braniku stoj, čuvaj našu svetu vjeru i hrvatski dom.

424

Pogovor Ovaj sam vodič napisao da ispunim želje mnogih hodočasnika koje sam vodio na hodočašće u Fátimu proteklih godina. Godinama sam skupljao razne materijale u knjigama, novinama, revijama i to sam prenosio hodočasnicima dok smo putovali tim mjestima. Mnogi su izrazili želju da to napišem i stavim u kakav priručnik, jer bi se rado kadikad podsjetili na hodočašće. Iznio sam tu namjeru svom prijatelju vlč. Dragutinu Bosnaru, koji se je rado prihvatio posla i te moje »šalabahtere« priredio za tečno čitanje. Veoma sam mu zahvalan na njegovu predanom radu. Obratio sam se i prečasnom dr. Adalbertu Rebiću, profesoru biblijskih znanosti na KBF-u Sveučilišta u Zagrebu i ekspertu za hodočašćenje u Svetu Zemlju, sa zamolbom da u predgovoru knjizi pojasni značenje hodočašćenja u povijesti čovječanstva, što je on spremno i rado učinio. Od srca mu zahvaljujem. Zahvalan sam i svojoj prijateljici Miri Kazilari, za suradnju u prilogu o Madridu i običajima u Španjolskoj, a gdje je i ona jedno vrijeme radila kao vodič za turiste. Ideju o knjizi sam iznio i tadašnjem direktoru Glasa Koncila vlč. Nedjeljku Pintariću, koji je rado prihvatio cjelokupnu organizaciju pripreme vodiča za objavljivanje. Hvala mu! Kad su se pripremni radovi za ovu knjigu približavali kraju, sastavilo se je »povjerenstvo« za konkretnu provjeru sadržaja hodočasničkog vodiča, u sastavu: svestrani ljubitelj Božje prirode i planinar mons. Mijo Gorski, sada zagrebački pomoćni biskup; vlč. Nedjeljko Pintarić, sada moderator Nadbiskupskoga duhovnog stola u Za425

grebu; vlč. Dragutin Bosnar, župnik u Oroslavju, pjesnik, književnik, urednik – jednom riječju –umjetnik raznih stilova; i ja, tada župnik u Tuhlju, a sada u župi Rođenja BDM u Svetoj Mariji pod Okićem. »Povjerenstvo« je cijeli zacrtani put prošlo od 1. do 8. listopada 2009. godine. Bio je to radostan put, ali iznimno zahtjevan i težak zadatak, s obzirom na fotografiranje i provjeru svega napisanog. Zadatak je uspješno obavljen! U tih osam dana prošli smo 6890 km automobilom mons. Gorskoga, koji je cijelim putem uspješno i sretno vozio. Snimljeno je oko 8000 fotografija, koje je u svim uvjetima svjetla, mraka, brzine, visine, sunca i kiše, s više fotoaparata bilježio vlč. Pintarić, a budno oko vlč. Bosnara stalno je pratilo već napisani tekst, uspoređujući ga sa stvarnim okolišem kroz koji smo prolazili. Zahtjevnoj radnoj kreativnosti i atmosferi podložili smo moguću bezbrižnost, smirenost, odmor… Gotovo da nismo stigli ni jesti ni piti, samo da uspješno izvršimo zadatak. Gorivo smo platili 810,05 eura, cestarinu 287,33 eura, a amortizaciju automobila vlasnik nam nije htio obračunati. Od srca zahvaljujem »povjerenstvu« na izvrsno obavljenu poslu. Nakon što smo mi obavili svoj dio posla, zaposlenici Glasa Koncila tek su dobili pune ruke posla. Trebalo je sjediniti riječi i brojne fotografije u jednu vizualnu cjelinu. Više od 400 stranica dovoljno govori o složenosti projekta. Hvala svima koji su zajedno s gosp. Stjepanom Pogačićem, v. d. ravnateljem Glasa Koncila, radili na ovom vodiču, koji će mnogim čitateljima pomoći da dođu do zanimljivih informacija i poveznica susretanja vjere, kulture, povijesti i sadašnjosti europskoga kontinenta. 426

Zahvaljujem svim hodočasnicima koji su bili sa mnom na hodočašćima, a i onima koji će ovu knjigu uzeti u ruke, bilo da ih podsjeti ili potakne na čašćenje Boga hodanjem kroz ovaj život. Volio bih da ova knjiga pomogne svima koji su se odlučili na hodočašće da im taj put bude ispunjen divljenjem Bogu, koji je u svojim djelima veličanstven, a što upravo pokušavaju izraziti i ljudski um, srce i ruke oblikujući prirodu u raznim djelatnostima koje smo na ovom putu uspjeli primijetiti, obići i barem izvana vidjeti. Vlč. Josip Vnučec

427

Molitva blaženoj djevici Mariji Fatimskoj

Majko Milosrđa,

Tvoj nas je Sin Isus pozvao, da bismo postali poput njega: svjetlo svijeta i sol zemlje. Svojim nam moćnim zagovorom priteci u pomoć, da ne iznevjerimo taj uzvišeni poziv, da ne podlegnemo svojim sebičnostima, zavodljivosti svijeta i ponudama Zloga. Zaštiti nas svojom čistoćom, čuvaj nas svojom poniznošću i zakrili nas svojom majčinskom ljubavlju koja se odražava u tolikim Tebi posvećenim dušama koje su postale za nas istinske duhovne majke. Odvjetnice i Posrednice milosti, Ti, koja si sva uronjena u jedincato sveopće Kristovo posredništvo, zaprosi od Boga, za nas, posvema obnovljeno srce koje Boga ljubi svom svojom snagom i služi čovječanstvu kao što si Ti to činila.

428

Ponovi Gospodinu svoju djelotvornu riječ: »Vina nemaju«, kako bi Otac i Sin – poput novoga silaska – na nas izlili Duha Svetoga. Ti, koja si odvijeka naša Majka, nemoj se umoriti 'pohađati nas', tješiti nas, podupirati nas. Pohitaj nam u pomoć i oslobodi nas svake opasnosti koja se nad nas nadvija. Neka po Tvojoj prisutnosti procvjeta pustinja naših samoća i zasja sunce nad našim tminama; neka se vrati utiha nakon olujnih vihora, da bi svaki čovjek vidio spasenje Gospodnje koje ima Isusovo ime i njegovo lice, koje se odražava u našim srcima, sjedinjenima s tvojim Srcem u vijeke vjekova! Amen! Iz molitve pape Benedikta XVI. u Fatimi, 12. svibnja 2010. 429

Sadržaj HODOČAŠĆE KROZ POVIJEST RELIGIJÂ. ..............5 Hodočašćenje u Svetom pismu ............................................... 8 Hodočašćenje u kršćana ................................................................ 10 BLAGOSLOV HODOČASNIKA NA POLASKU............................................................................................................................ 15 Čitanje Riječi Božje ............................................................................. 16 Prošnje .................................................................................................................... 19 Blagoslovna molitva . ........................................................................... 20 Završetak obreda .................................................................................... 20 NEKA TE BLAGOSLOVI GOSPODIN................................ 21

HRVATSKA ...................................................................................................... 23 Pogled u povijest . .................................................................................... 24 Hrvatski svetci, blaženici i Božji ugodnici ........ 26 SLOVENIJA ..................................................................................................... 29

Mokrice ........................................................................................................................ 31 Ljubljana ................................................................................................................... 32 Postojna ...................................................................................................................... 33 ITALIJA . .................................................................................................................. 37

Monte Grisa ...................................................................................................... 45 Monfalcone ......................................................................................................... 45 Redipuglia .............................................................................................................. 45 Akvileja . ...................................................................................................................... 47 Grado ................................................................................................................................ 48 Venecija . ...................................................................................................................... 49 430

Padova .............................................................................................................................. 52 Vicenza . ........................................................................................................................ 61 Montecchio Maggiore ................................................................ 62 Verona . ........................................................................................................................... 62 Brescia ............................................................................................................................ 65 Cremona . ..................................................................................................................... 66 Piacenza ...................................................................................................................... 68 Voghera ....................................................................................................................... 69 Tortona ........................................................................................................................ 71 Ovada . ............................................................................................................................... 71 Genova ............................................................................................................................ 72 Arenzano .................................................................................................................. 76 Savona . ............................................................................................................................ 79 Finale Ligure ................................................................................................... 79 Albenga . ....................................................................................................................... 80 Imperia ............................................................................................................................ 80 Diano Marina ................................................................................................. 82 Taggia ............................................................................................................................... 82 San Remo .................................................................................................................... 83 Bordighera ........................................................................................................... 84 Ventimiglia . ........................................................................................................ 84 FRANCUSKA . .............................................................................................. 87

Azurna obala (Côte d’A zur) ........................................... 98 Menton .......................................................................................................................... 99 Monako ...................................................................................................................... 100 Nica ................................................................................................................................... 105 Grasse .......................................................................................................................... 108 431

Cannes . ....................................................................................................................... 109 Provansa . ............................................................................................................... 112 Saint-Raphaël ........................................................................................... 116 Saint-Tropez ................................................................................................. 117 Esterelsko gorje .................................................................................. 118 Toulon ......................................................................................................................... 119 Brignoles .............................................................................................................. 120 Aix-en-Provence .................................................................................................. 121 Salon-de-Provence ....................................................................................... 122 Avignon .................................................................................................................... 124 Nîmes .............................................................................................................................. 138 Montpellier ................................................................................................... 139 Béziers ........................................................................................................................ 143 Narbonne ............................................................................................................. 145 Sigean ........................................................................................................................... 146 Perpignan ............................................................................................................. 146 ŠPANJOLSKA ......................................................................................... 149

Figueres . .................................................................................................................. 157 Banyoles . ................................................................................................................ 158 Girona ......................................................................................................................... 158 Lloret de Mar ............................................................................................ 160 Mataró . ...................................................................................................................... 161 Badalona . .............................................................................................................. 161 Barcelona ............................................................................................................ 162 Olesa de Montserrat . .............................................................. 174 Montserrat ..................................................................................................... 174 Lleida ............................................................................................................................ 182 Zaragoza .............................................................................................................. 183 Morata de Jalón

(aragonski Morata de Xalón).......................................................................................185 432

Calatayud ............................................................................................................ 186 Sigüenza ................................................................................................................. 186 Guadalajara . ................................................................................................. 187 Alcalá de Henares .......................................................................... 188 Madrid ........................................................................................................................ 189 Toledo .......................................................................................................................... 196 El Barraco . ........................................................................................................ 202 Ávila ................................................................................................................................ 202 El Barco de Ávila ............................................................................... 208 Plasencia . ............................................................................................................. 209 Cáceres ...................................................................................................................... 211 Mérida ......................................................................................................................... 212 Badajoz ...................................................................................................................... 213 PORTUGAL . .............................................................................................. 215

Elvas ................................................................................................................................ 224 Estremoz . .............................................................................................................. 226 Évora .............................................................................................................................. 227 Setúbal ...................................................................................................................... 230 Lisabon . ..................................................................................................................... 232 Alverca do Ribatejo ..................................................................... 242 Vila Franca de Xira ..................................................................... 242 Santarém ............................................................................................................... 242 Fatima (Fátima) ........................................................................................ 246 Batalha . .................................................................................................................... 286 Alcobaça . ............................................................................................................... 292 Nazaré ........................................................................................................................ 296 Leiria . ............................................................................................................................ 298 Pombal ......................................................................................................................... 299 Coimbra . ................................................................................................................... 300 Aveiro ........................................................................................................................... 304 433

Porto .............................................................................................................................. 305 Vila Nova de Famalicão ....................................................... 310 Braga .............................................................................................................................. 310 Pijetao iz Barcelosa .................................................................... 312 Ponte de lima . ............................................................................................. 313 Valença do Minho ............................................................................ 315 ŠPANJOLSKA ......................................................................................... 317

Galicija ..................................................................................................................... 317 Tui ......................................................................................................................................... 317 Vigo . .................................................................................................................................. 318 Pontevedra ...................................................................................................... 319 Santiago de Compostela .................................................... 320 Vilalba ....................................................................................................................... 327 Mondoñedo . ..................................................................................................... 327 Lourenza ............................................................................................................... 327 Lugo . ................................................................................................................................. 328 Ribadeo ...................................................................................................................... 329 Asturija ................................................................................................................... 330 Luarca .......................................................................................................................... 331 Avilés . ........................................................................................................................... 331 Oviedo ......................................................................................................................... 332 Gijon . .............................................................................................................................. 336 Covadonga . ........................................................................................................ 336 Cangas de Onís ........................................................................................ 338 Ribadasella . .................................................................................................... 338 Llanes ........................................................................................................................... 339 Picos de Europa . ..................................................................................... 340 Altamira ................................................................................................................. 340 Torrelavega ................................................................................................... 341 Santander ........................................................................................................... 341 434

Bilbao ( baskijski Bilbo) . ................................................................. 343 Gernika ..................................................................................................................... 345 Donostia ( šp. San Sebastián) .................................... 346 Irun .................................................................................................................................... 347 FRANCUSKA . ......................................................................................... 349

Biarritz (baskijski Miarritze).............................................................. 349 Bayonne . ................................................................................................................... 350 Orthez . ...................................................................................................................... 350 Pau ........................................................................................................................................ 351 Lourdes ( Lurd ) . ......................................................................................... 353 Tarbes ........................................................................................................................... 355 Toulouse ................................................................................................................. 356 Albi . ................................................................................................................................... 359 Villefranche-de-Rouergue ................................................................360 Lauragais . ............................................................................................................ 362 Castelnaudary . ........................................................................................ 364 Carcassonne .................................................................................................. 365 Agde .................................................................................................................................. 369 Sète .................................................................................................................................... 370 Arles ............................................................................................................................... 371 Marseille . ............................................................................................................ 373 Molitve . ..................................................................................................... 379 Krunica . ...................................................................................................................... 379 Litanije ........................................................................................................................ 384 Križni put .............................................................................................................. 389 Blagoslov hodočasnika na povratku ............... 413 Pogovor ....................................................................................................................... 421

435

Biblioteka Putovi vjere

â&#x2C6;&#x201A; Kaptol 8, 10000 Zagreb, Hrvatska Tel. ++ 385 1 / 4874 300 ++ 385 1 / 4874 315 Faks ++ 385 1 / 4874 303 E-mail: web-izlog@glas-koncila.hr

w w w .g la s - k o n c ila .h r

Fatima hod o časnički vodič

ISBN 978-953-241-240- 6

www.glas-koncila.hr

140 kuna

Fatima

h o d o č a s n i č k i vo d i č

Josip Vnučec

Fatima hod o časnički vodič