Gonzo (circus) #99

Over vernieuwende

muziek en cultuur

GRATIS e Gap-cd

99 sep/okt 2010 €8,-

Mind Th

MINIMAL WAVE FOOTWORK CORY DOCTOROW SLEEPY SUN

Lesbian Mouseclicks Ruben Kindermans Factory Floor Martin Buttrich Aoki Takamasa

NINJA TUNE MAX RICHTER CARLA BOZULICH OREN AMBARCHI

COLOFON

Over vernieuwende muziek en cultuur REDACTIE Stijn Buyst, Serge De Pauw, Peter

Deschamps, Gé Huismans (hoofdredacteur/Mind The Gap), Katrien Schuermans (beeldredactie) en Ruth Timmermans (coördinatie)

GONZO (CIRCUS) #99

EINDREDACTIE & CORRECTIES Stijn Buyst, Serge De Pauw,

Gé Huismans, Wilfried Jans, Maarten Schermer, Ruth Timmermans, Marianne van Dongen en Tom Wouters

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER TEKST Seb Bassleer, Patrick Bruneel, Peter Bruyn,

Olivier Constant, Stoffel Debuysere, Nienke Doekes, Fan Jansen, Chris Helt, Leonor Jonker, Andy Leenen, Robert Muis, Tom Nys, Sara Peeters, Kris Peeters, Theo Ploeg, Maarten Schermer, Katrien Schuermans, Marc Schuilenburg, Oscar Smit, Jurgen Tas, Maarten Timmermans, Alex van der Hulst, Christophe Van Eecke, Tjeerd van Erve, Diederik Van Vaerenbergh, Benjamin van Vliet, Hessel Veldman, Tamara van der Laarse, Marcelle van Hoof, Hessel Veldman, Martijn Venekatte, Peter Vercauteren, Lieven Verstraete, Peter Viaenen, Dimitri Vossen en Tom Wouters.

BEELD Marijn Dionys, Nienke Doekes, Paul Lamont, Jonas Mertens, Katrien Schuermans, Kimberley Spreeuwenberg, Bruce Tsai, Cedric Vanaken, Tamara van der Laarse en Iris Uffen.

GRAFISCH ONTWERP Kaftwerk | Janine Hendriks

(www.kaftwerk.nl) Basis-ontwerp: Kimberley Spreeuwenberg WEBSITE Maarten Schermer, Gert Theunissen,

Maarten Timmermans en Martijn van Exel.

3 Editoriaal 4 Colofon 6 Mind The Gap #86 8 Circuit: Muziek 11 Circuit: Kunst 13 Column: Het gedachtegoed 66 Gonzo’s vizier 68 Gonzo’s oordeel: cd 88 Gonzo’s oordeel: dvd 93 Gonzo’s oordeel: boeken & tijdschriften

Wanklank

De redactie heeft Jurgen Tas geëngageerd als “stoorzender voor de kritische harmonie” in dit magazine (in vertrouwelijke taal: als resident etterbak, met de bijzondere opdracht om mijn polemische pen in een tegengif voor hipsteritis te dopen). De welluidende titel Wanklank geeft de toon aan van deze tweemaandelijkse column: een tikje ontstemd en bij vlagen zelfs lelijk vals – doch te allen tijde binnen de rekgrenzen van de redelijkheid.

Al is het geen sinecure om enigszins beschaafd te blijven in een reactie op de nogal infantiele idolatrie van Animal Collective, de favoriete knuffeldieren van de indie kids, die als volwassenen nog steeds aan het handje lopen van Mama Muziekkritiek. Op www.gonzocircus.com toch een halfhartige poging tot bedachtzame reflectie.

DISTRIBUTIE

België: AMP, Nederland: Virtúmedia

UITGEVER Gonzo Circus vzw (i.s.m. Virtúmedia)

Verantwoordelijke uitgever: Guy Bindels p/a Gonzo Circus vzw Ark van Noëstraat 52 3300 Tienen

96 Gonzo’s oordeel: strips 98 Columns: Nagedachten

CONTACT

WWW.GONZOCIRCUS.COM REDACTIE info@gonzocircus.com

België: Rozengaarden 1 - 3791 Remersdaal Nederland: Postbus 17466 - 1053 KP Amsterdam ABONNEMENTEN | ADRESWIJZIGING

info@spabonneeservice.nl / 0031(0)172476085 ADVERTEREN adverteren@gonzocircus.com DISTRIBUTIE & MARKETING info@virtumedia.nl ©-Info: Personen die niet konden worden bereikt in verband met copyrights, worden verzocht contact op te nemen met de redactie. Artikelen uit deze uitgave kunnen worden overgenomen na schriftelijke toestemming van Gonzo Circus vzw en de desbetreffende auteur, fotograaf en/of illustrator en met uitdrukkelijke bronvermelding. De auteurs blijven verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel.

4

Veld_ver_slagen … was met vakantie!

Frankfurt Rondblik in het landschap Lees online het Berlijnse dagboek van Peter Bruyn over de Neubautenbedevaart, Raster-Noton sauna en bier drinken met Blixa.

Over de cover

Net voordat er een ouderwets vertrouwde regenbui uitbreekt poseert Monokino’s Yu Jin in de Hollandse polder met een kostuum van kunstenaar Erik Alkema. Hij regisseerde de videoclip bij de song ‘New Kid’, opdat Monokino na groot succes in China de conservatieve Nederlandse muziekliefhebber een koekje van eigen deeg kan geven. Foto: Nienke Doekes.

Op zoek naar een leuk concert of festival? Raadpleeg onze online agenda

WWW.GONZOCIRCUS.COM

DE NIEUWE GONZO Heeft iemand geteld hoeveel dagen zomer we hebben gehad? De opwarming van de aarde zorgt blijkbaar voor slechts enkele dagen zomerpret om dan te worden ingeruild voor druilerige koude regenbuien, die zelfs naar de normen van de Lage Landen overvloedig zijn. Hoezo een mediterraans klimaat? Schuilen voor de buien deden we tijdens de vakantie-uittocht. Soms zijn wij zoals Jan Modaal. Dan laden wij onze koffers vol met zomerjurkjes en rijden we naar een ander land. Kwestie van de ozonconcentraties nog meer de hoogte in te duwen, de opwarming kracht bij te zetten zodat we niet meer op uittocht moeten maar in onze eigenste achtertuin kunnen bruin bakken.

Het is zoals we ooit schuldig bekenden aan die Luikse groene jongen in Berlijn dat wij een vliegtuig nodig hadden gehad om er te geraken. Deed hij waarschijnlijk ook, maar in de verwarring landgenoten tegen te komen, dacht hij niet meer na. Zou hij trouwens gerecycled papier gebruiken om zijn petities te verzamelen? Hoe kwaad zou hij worden als ik bekende mee te helpen aan de bomenkap?

Vandaar dat het iPad-idee nog niet eens zo vergezocht was. Maar wat doet een onafhankelijk blad in de aandelenkoers van groot bedrijf als Apple? Daar hadden we je even, en onszelf eigenlijk ook.

Jullie razende reacties sloegen in als een bevestigende bom. We wisten het eigenlijk al, maar egostrelen kan nooit kwaad.

Gonzo (circus) is geboren om op papier

te worden gelezen. Een punkblad dat in de loop van twintig jaar uitgroeide tot een toonafgevend lijfblad waar muzikanten, kunstenaars, denkers en doeners de aandacht krijgen waar de reguliere media geen interesse in heeft. Subculturen en zijvertakkingen laten harmoniëren met het leven van alledag.

Tot aan dit negenennegentigste nummers zochten we zowat over de hele wereld.

Voor het toekomende jubileumnummer richten wij onze blik vooral op België en Nederland. Met als gevolg dat het honderdste nummer een vet dubbeldik nummer wordt. Geduld wordt beloond, maar nieuwsgierige blikken kunnen verheldering krijgen als ze zich abonneren op onze nieuwsbrief. De tijd dat die werd rondgestuurd in een papieren enveloppe kunnen wij zelfs niet meer herinneren.

Maar stel je nog één keer voor dat het digitaliseringsverhaal toch waar was geweest: we hadden twintig kaarsjes op onze iPad-applicatie kunnen laten branden die je één voor één moest uitblazen voor je het verjaardagsartikel van Ninja Tune had kunnen lezen. Of we hadden bij het Footworkartikel een basiscursus dansen bijgesloten – of een platenhoezen-geheugenspel bij Minimal Wave. Och, een laatste treiterbeurt en dan terug naar het vertrouwde papier, de geur van verse inkt en de onafscheidelijke papercut. Nog vele nummers lang.

Voor de redactie, (ks)

5

SIGNALEMENT FACTORY FLOOR Dansen op de fabrieksvloer Met monotone grooves, hoekige funkriffs en explosieve optredens als belangrijkste wapens maakt Factory Floor uit Londen death disco voor dystopia.

Als je voor je band een naam kiest met het woord ‘factory’ erin, mag je erop rekenen dat dat een bende associaties oproept. Warhol, Manchester, industrial. En hoewel de leden van Factory Floor er niet al te expliciet over zijn, lijkt de naam niet slecht gekozen. Het Londense trio bestaat na de nodige bezettingswijzigingen tegenwoordig uit drummer Gabe

LESBIAN MOUSECLICKS Fingerspitzengefühl Noem het revival, noem het nostalgie, feit is dat minimal wave en elektropop anno 2010 weer volop aanwezig zijn in het muzikale landschap. Afkomstig uit Duitsland, uit de Verenigde Staten, of gewoon uit Utrecht, zoals Lesbian Mouseclicks.

6

De laatste tien jaar zijn de jaren 1980-revivals over elkaar heen getuimeld, iedere keer weer vergezeld door de discussie over origineel versus retro. In de rockmuziek lijkt dat nooit zo’n probleem – misschien is alles daar toch al gedaan – maar als er synthesizers en drummachines

Gurnsey, zanger en apparatenbediende Dom Butler en de recent tot de band toegetreden gitariste Nik Colk, die tevens zingt.

In 2008 debuteerde de band met de 7inch ‘Bipolar’, die de referentie aan Manchester eer aan deed. De a-kant galmde trouw in de geest van Joy Division, de b-kant jengelde als oude platen van The Fall. ‘Nu, en?’, denkt u wellicht, maar onder de nostalgische toplaag was een rauwe groove voelbaar die naar buiten trachtte te komen. Op de 12inch die volgde muteerde de band dan ook naar een kaal, grauw en opgefokt geluid, in de lijn van oude Cabaret Voltaire, 23 Skidoo en PiL. Ook vestigde de band een reputatie met zijn optredens, die zowel hypnotisch als explosief zijn.

Het Engelse label Blast First, nooit vies van een dosis nieuw avant-gardistisch lawaai, tekende de band, en de eerste vrucht van die alliantie, de 10inch ‘Lying’, verscheen in maart

aan te pas komen, is het raak. Een zinloze, en tegelijk ook onvermijdelijke discussie: met een steeds verder uitdijende muzikale geschiedenis wordt oorspronkelijkheid steeds schaarser.

De leden van Lesbian Mouseclicks doen er niet moeilijk over en volgen gewoon hun intuïtie. Na eerder samen te hebben gespeeld in conventionele bandjes, gooiden Peter Baarends (zang), a.k.a. Sololust, en Andreas Geursen (elektronica), ook opererend als Undrazz, eind 2004 het roer om. Al knippend en plakkend in samples uit een lesbische pornofilm ontstond een nieuw geluid met een nieuwe naam: Lesbian Mouseclicks.

Afgaande op wat goed klonk, ontstond een eigen elektrogeluid.

Initieel kwam alles uit de computer, maar gaandeweg voegde het duo meer apparatuur toe waarmee ze ook op het podium uit de voeten konden. Minder dan een half jaar na oprichting traden ze voor het eerst

van dit jaar. Op die plaat klinkt Factory Floor door toevoeging van monotone vrouwenvocalen en sequencers nog hypnotischer dan voorheen, als waren ze de overtreffende trap van New Order ten tijde van ‘Everything’s Gone Green’. Tegelijk maakt de band op de bijgevoegde dvd duidelijk evenmin vies te zijn van geïmproviseerde soundscapes.

De eerder genoemde naamsassociaties bleken overigens niet helemaal

uit de lucht gegrepen: recent verschenen twee 12inches met remixes door Throbbing Gristle-lid Chris Carter en New Orders Stephen Morris. Die laatste produceert momenteel ook een aantal nieuwe nummers met de band. Wanneer die zullen verschijnen is nog niet bekend, maar in de tussentijd kunnen we de band in november live aan het werk zien op London Calling in de Amsterdamse Paradiso.

op, waarna ze de smaak te pakken hadden. In de jaren die volgden profileerde het duo zich vooral als liveact, en naast een handvol nummers op verzamelaars bleef plaatwerk uit. Maar het vele optreden heeft de band wel de kans gegeven om hun nummers bij te schaven, wat de recent verschenen ep ‘Low Dig Recording Sessions’ zeker ten goede is gekomen.

Baarends en Geursen pinnen zich op hun eerste plaat niet vast op één

bepaalde stijl; in de vier nummers is zowel minimal wave als synthpop als elektro uit de late jaren 1980 hoorbaar. En vooral ook uitgewerkte composities, met als hoogtepunt het pakkende ‘Picture on your wall’. Als het aan de bandleden ligt, hoeven we niet weer jaren te wachten op volgend werk: ze willen nog twee ep’s uitbrengen, om vervolgens te gaan werken aan een eerste album.

Een label is er nog niet, dus heren platenbonzen: grijp uw kans.

AUTEUR Maarten Schermer BEELD Emilie Bailey DISCOGRAFIE Bipolar (Outside Sound, 2008, 7inch) Planning Application (One Of One, 2008, 12inch) Talking On Cliffs (Three-D System, 2009, Japan-only cd) Lying (Blast First, 2010, 10inch+dvd)

HET GEDACHTEGOED door De Geluidsarchitect

Remixes (Blast First, 2010, 2x12inch) LIVE 13/11/2010, Paradiso,

RANDACTIVITEITEN

Amsterdam, www.londoncalling.nl WWW www.myspace.com/ factoryfloor

AUTEUR Maarten Schermer BEELD Barbara Croes DISCOGRAFIE Low Dig Recording Sessions (Wharf Recordings, 2010, 12inch) WWW www.lesbianmouseclicks.com www.myspace.com/ lesbianmouseclicks

Nog niet eens zo lang geleden had een trendbepalende instelling als de openbare omroep bijzonder weinig aandacht voor randactiviteiten.

Nevenactiviteiten werden slechts verpersoonlijkt door heren in stofjas, noeste stalknechten die verantwoordelijk waren voor het uitrusten en het beheren van de werkplek, waarbij het uitrusten niet noodzakelijk sloeg op de werkplek, maar tenminste wel plaatsvond op de werkplek.

Tijden veranderen echter, en voor je het weet dienen zich doorgroeimogelijkheden aan. Onder impuls van de Culturele Verlichting ontpopten de stewards, in hun letterlijke betekenis als bewakers van de stallen, zich tot rentmeesters, en vervolgens – al dan niet via hun vennootschap – tot begeleiders van het publiek. De stewards van vandaag leiden de kijkers doorheen het labyrint van het weerbericht of het wereldnieuws, en vergezellen met hun vertrouwde stem de luisteraars door een wirwar van muzikale variëteiten.

In de eerste plaats gebruiken ze daarvoor hun heldere communicatievaardigheden. Zo gaf een stewardess van het weer onlangs op treffende wijze inzicht in de fenomenologie van de weersverandering: “morgen is er heel ander weer dan vandaag, al is daar voorlopig nog niet zo veel van te merken.” Maar dat vertrouwen wekken ze misschien nog het meest door het organiseren van randactiviteiten, door eens goed gek te doen op de (bij voorkeur vrije) markt. Deze evenementen maken van de media-apostelen mensen van vlees en bloed, door wie je je graag laat begeleiden.

Nu zijn er hier en daar enkele volhouders te vinden die opperen dat de openbare omroep zich opnieuw op haar kerntaken moet concentreren.

Terug naar de bron. Dat is dus: hard nieuws, grote shows, ronkende monologen en roken op de televisie, wat resulteert in een marktaandeel van honderd procent. Dit veronderstelt een grondig gewijzigd personeelsbeleid, waarbij één directeur volstaat, verder aangevuld met wat programmamakers. Alle noodzakelijke besparingen in één gedachtegang gerealiseerd.

Deze visie miskent echter de toegevoegde waarde van randanimatie. Want iedereen weet: creativiteit is goed, maar omkadering is beter, zoals in elk gezond bedrijf. Een secretaresse die facturen in enveloppen doet, levert immers veel meer op dan een kalende onderzoeker. Dit inzicht wint ook aan belang in de amusements- en culturele sector. Bioscoopfilms zijn slechts een lokkertje voor de lucratieve popcornverkoop, en niet omgekeerd. Dat vertaalt zich – opnieuw – in het personeelsbeleid: stewards moeten er zijn.

Stewards om maïsvlokken met geplette tomaten te verkopen. Stewards om maïsvlokken met geplette tomaten van de grond te rapen. Stewards om cake te snijden voor bejaarden. Stewards om Spiderman-pakjes aan te trekken. Stewards om zakjes overstock uit te delen aan vrouwelijke klanten. Zo wordt de aandacht vakkundig afgeleid van de degelijke maar saaie film. Zoals artiesten zich kleden in de excentrieke kleuren van Belgische nummerplaten om hun rare muziek aan de man te brengen, zo zorgen ook de stewards van de nationale radio en televisie voor de nodige verstrooiing – en is dat niet exact de basisopdracht van de openbare omroep?

7

RASTER-NOTON STEVE REICH APHEX TWIN

JAPAN BERLIJN ANALOGE FOTOGRAFIE KOLONIALISME

FORM OP.DISC

AOKI TAKAMASA De blik van een buitenstaander

De in Osaka geboren multimediakunstenaar Aoki Takamasa staat bekend om zijn technisch precieze, experimentele maar dansbare elektronische muziek. Hij verruilde zijn thuisland voor Berlijn, waar hij het mini-album Rn-Rhythm-Variations op Raster-Noton uitbracht. Onlangs opende bovendien zijn eerste fototentoonstelling.

42

Berlijn, een van de eerste zomerdagen. Ik spreek Aoki Takamasa op het drukbevolkte terras van de negentiendeeeuwse balzaal Clärchens Ballhaus in de wijk Mitte.

Ongehinderd door de lawaaierige omgeving legt Aoki Takamasa haarfijn uit hoe hij denkt over zijn werk en leven. Nadat zijn harddrive een paar jaar geleden crashte, nam hij afstand van materialisme om op zoek te gaan naar harmonie. Zijn migratie van Japan naar Europa leverde eveneens nieuwe inzichten op. “Ik besef nu dat er problemen ontstaan wanneer mensen vanuit één perspectief denken. Als je warm wil kennen, moet je eerst weten wat koud is.”

De kalmte die Takamasa uitstraalt, verraadt niets van zijn rusteloze productiviteit. Vanaf 2001 bracht hij meer dan een dozijn releases uit op verschillende Japanse labels. In 2009 verscheen zijn mini-album ‘Rn-Rhythm-Variations’ op Raster-Noton. Kort daarop volgde het mixalbum ‘Fractalized’ op het Japanse label Commons en ondertussen is het werk aan een volgend album – opnieuw voor Raster-Noton - alweer vergevorderd.

Daar komt nog bij dat Takamasa sinds kort ook professioneel fotografeert. Een paar dagen na onze ontmoeting zou hij naar Japan reizen om de laatste hand te leggen aan zijn eerste fotozine en tentoonstelling. Zijn fotografisch werk, analoog en vaak in zwart-wit, bestaat uit beelden van mensen in hun omgeving van gebouwen, machines en natuur. Takamasa probeert de mens met de blik van een buitenstaander te bekijken. “De mens is onderdeel van de natuur. Ik wil de illusie van onze ‘geavanceerde technologie’ tastbaar maken.”

HYBRIDE

Als ik de tentoonstelling aankaart, vertelt Takamasa enthousiast: “Ik heb een heleboel foto’s gemaakt, wel vijftien rolletjes. Ik draag altijd een zwart-wit en een kleurentoestel bij me.” Dat hij gebruik maakt van analoge camera’s verbaast me. Hij staat toch bekend als een cutting-edge elektronisch artiest? Takamasa ziet digitale muziek en analoge fotografie echter helemaal niet als twee tegengestelden. “Ik streef juist naar een hybride van analoge en digitale techniek.” Hij maakt zijn foto’s analoog, om ze vervolgens in te scannen. “Digitale techniek heeft voordelen, maar een hybride is noodzakelijk. Je moet het goede van beide werelden gebruiken, zowel in muziek als in fotografie.”

Toen de nu 34-jarige Takamasa in de vroege jaren 1990 begon met het maken van elektronische muziek werkte hij met analoge synthesizers en keyboards. In 1996, toen de software enigszins betaalbaar werd, ging hij ook computers als instrument gebruiken. “Maar, eigenlijk ben ik geen programmeerpersoon.” Takamasa werkt graag met analoge, handgemaakte synthesizers: “Die komen niet uit de fabriek maar zijn één voor één gemaakt. Daardoor brengen ze geen onpersoonlijk geluid voort. Louter digitale geluiden zijn te scherp, dan hoor je maar één kant van het verhaal.” Hardware zorgt bovendien voor een direct resultaat. “Het is niet het product van programmering, waarbij je een vertraging voelt. Je merkt het gelijk als iets het publiek niet aanstaat”.

Raster-Noton is niet alleen een label, het is een platform voor experiment op het snijvlak van kunst, muziek en

wetenschap. Dat past goed bij de ongewone werkwijze van Takamasa. Op het album ‘Fractalized’ hoor je een opmerkelijke combinatie van warme menselijke stemmen en koele elektronische geluiden. Die geluiden vormen voor Takamasa geen contrast maar een eenheid. “Digitale geluiden worden door elektriciteit voortgebracht, wat betekent dat ze ook voortkomen uit de natuur.” Voor Takamasa heeft elektronica eenzelfde puurheid als een menselijke stem. ”Ik gebruik elk geluid om me heen.” Hij tikt met een lepeltje tegen zijn theeglas: “Zelfs dit.”

Welke geluiden hij ook verwerkt, het resultaat moet in balans zijn. “Ik wil een prettige, positieve groove creëren.

Het is niet de bedoeling om mensen teleur te stellen: mensen moeten dansen.” De Amerikaanse componist Steve Reich is een belangrijke invloed. Zijn fragmentpatronen kennen geen begin- of eindpunt maar wel een verhaal. “Ik wil ook een loop maken met herhalende patronen, waarin een geleidelijke verandering plaatsvindt.” De albums van Takamasa hebben altijd een hoog niveau van technische perfectie. “Mensen kopen dan wel geen cd’s meer, toch wil ik iets comfortabels en blijvends uitbrengen. Ik wil niemand lastig vallen met het experiment – experiment is voor thuis.”

OVERLEVEN

Takamasa bleef zijn werk de afgelopen jaren hardnekkig uitbrengen op onafhankelijke Japanse labels als Progressive FOrM en op.disc, ondanks zijn Europese uitvalsbasis. “Mijn ultieme doel was een Japans label wereldwijd bekend te maken, maar die droom moet ik

“Elektronica heeft dezelfde puurheid als een menselijke stem.” stilaan opgeven.” Takamasa zocht tien jaar vergeefs naar een goede distributeur. “Japanse albums worden hier niet verkocht, die vinden alleen aftrek in Japan zelf. Als je iets uitbrengt op een Europees label gaat het wél de hele wereld over, inclusief Japan.” Daarom verschijnt zijn nieuwe werk op Raster-Noton. “Ik hoop dat dit interesse opwekt in mijn oude werk, zodat de Japanse scene op die manier alsnog aandacht krijgt.

Hoewel Takamasa de afgelopen tien jaar amper albums verkocht in Europa was hier wel veel vraag naar zijn liveshows. Zijn reputatie groeide met de verspreiding van illegale downloads op het internet. “Ik kan duidelijk niet overleven van alleen de inkomsten van cd’s, maar dat neemt niet weg dat het fijn is om een cd met mooi artwork vast te houden. Dat maakt het echt. Je kan het aanraken, je kan het opeten als je dat zou willen.” Takamasa ziet een cd en een mp3 als twee totaal verschillende dingen.

“Je mening over internet hangt af van je wensen. Als je van mp3’s houdt, breng je die uit. Als je een album uit wil brengen, doe je dat. Internet schept een keuze en daar ben ik blij mee.”

Takamasa heeft zelf ondervonden hoe je met internet snel aandacht kan genereren. “Het hoeft geen tien jaar meer te duren voor een obscuur nieuw muziekgenre uit Brazilië

43

hier gehoord wordt, omdat je in een paar seconden toegang tot die muziek hebt. Dat is positief. Maar mensen kunnen het niet bijhouden, omdat ze gemaakt zijn voor langzame veranderingen. Daarom houden platenmaatschappijen ook krampachtig vast aan cd’s.” Hij wijst achter zich, naar de in de Tweede Wereldoorlog beschadigde gevel van de balzaal. “We zitten met een wireless laptop in een negentiende-eeuws gebouw. Dat is toch bizar?”

Takamasa’s nieuwe album zal na de zomer uitgebracht worden op Raster-Noton, gevolgd door een reeks optredens in Europa. Op mijn opmerking dat hij veel werk verzet antwoordt hij: “Dat moet ook wel, ik moet de huur betalen. Japanners houden van rijke mensen, dus ik kan op mijn website of in interviews niet echt laten doorschemeren hoe arm ik ben. Maar eerlijk gezegd”, voegt hij een beetje lacherig toe, “leef ik echt op het randje.” Dat zijn fotografie een hoop geld kost helpt natuurlijk ook niet.

“Gelukkig krijg ik positieve reacties op mijn foto’s.”

HERSENSPOELING

44

Berlijn is een ideale stad voor kunstenaars die van weinig moeten rondkomen: betaalbaar en creatief. De stad was decennialang het toneel van een conflict tussen kapitalisme en communisme. “Je moet Berlijn zien als een kom met aan de ene kant heet en aan de andere kant koud water. Met de val van de muur in 1989 viel de scheidingswand weg, waardoor het water zich vermengde en een nieuwe, unieke temperatuur ontstond.” De stad werd uniek op alle gebieden. “Door het grote conflict twintig jaar geleden heeft de stad begrip voor verschillen en hangt er nog altijd een vrije sfeer. In Tokyo bestaat een soort-

gelijke mix tussen oosterse en westerse cultuur.”

Takamasa werd aan het eind van de jaren 1970 geboren in een Japan gedomineerd door de Europese cultuur. “De cultuur van Japan is hybride. We eten er Europese maaltijden met stokjes.” Voor Takamasa is daarom zowel de traditionele Japanse als de Europese cultuur nieuw. “Ik behoor tot een generatie die is gehersenspoeld. Mij werd geleerd dat al het Amerikaanse goed was, maar onze cultuur per definitie slecht. Op televisie zag je Amerikaanse films, op school leerde je alleen Amerikaanse en Europese geschiedenis.” Daar komt ook de Japanse werkethiek vandaan.

“Voor veel Japanners ben je pas een aardig persoon als je werkt tot je doodvalt. Zo zag Amerika ons graag. De jonge generatie heeft nu wel door dat alle winst van die harde werkers naar Amerika en Europa is gegaan.

Ik had altijd een hekel aan Japan, maar toen ik naar Europa kwam heb ik een andere kijk op de Japanse cultuur gekregen. Eerlijk gezegd was het eerste wat ik dacht toen ik hier heen kwam, ‘wauw, Europese mensen zijn zo egoïstisch!’ Later begreep ik dat het Europese denken al eeuwen uitgaat van individualisme, zoals het Japanse denken om harmonie draait.”

Takamasa vraagt of hij mijn papier mag gebruiken en tekent twee cirkels waarin hij ‘Japanese culture’ en ‘European dance music’ schrijft. Dan vergroot hij die laatste tot deze de andere omvat. “Europa koloniseerde elke uithoek van de wereld. Daarom is de Europese cultuur zo gericht op individualisme. De originele cultuur heeft de geschiedenis en verdedigt die positie van eerste constant.

Dat is ook wat er met de Europese danscultuur gebeurde.

De muziek van bijvoorbeeld Aphex Twin, klinkt veel agressiever en extremer dan Japanse elektronische muziek.”

Opnieuw neemt hij een pen in zijn hand om een golfbeweging te tekenen. “Op actie volgt reactie, dat is de wet van het universum. Het Europese kolonialisme volgde op een eerdere golf van Aziatische overheersing lang geleden.” Dit patroon was van oudsher gewelddadig, maar de digitale cultuur maakt nu een meer geleidelijke mix van invloeden mogelijk waardoor conflict niet langer noodzakelijk is.

“Toch wordt dit eeuwenoude systeem met verve in stand gehouden, denk maar aan de buitenlandpolitiek van de Verenigde Staten. Het perspectief van kunstenaars kan helpen het systeem te veranderen.”

BUITENSTAANDER

Vroeger zat Takamasa naar eigen zeggen vast in een zwart-witdenken. “Ik maakte me druk over onrecht en de verschillen tussen het Westen en het Oosten. Nu ben ik tot de conclusie gekomen dat mensen meer dan één perspectief moeten hebben.” Hij is van zijn geboorteland én van zijn nieuwe thuis gaan houden. “Europa en Japan zijn verschillend, maar allebei interessant. Op reis ontmoette ik veel mensen met een andere manier van denken, waardoor ik meer ging accepteren. Dit maakt me minder gestresst en gefrustreerd, en gelukkiger.” Met uitsluiten en ontkennen schiet je niet veel op. “Je moet een balans vinden tussen je eigen koers en invloeden van buitenaf, dat is essentieel.”

“Tegenwoordig probeer ik meer open te staan en alles te respecteren. Mijn invloeden komen overal vandaan: uit de wetenschap, filosofie, kunst, eten. Eigenlijk heeft iedere afzonderlijke kunstenaar invloed op me.” Het adoreren van een kunstenaar maakt blind, maar respect opent deuren.

“Vroeger was ik een volger en adoreerde ik artiesten. Daar heb ik veel van geleerd, maar als je volgt raak je je eigen gezicht kwijt. Ik kwam er achter dat ik niet mezelf was.”

De kleine verschillen tussen Europa en Japan maken Takamasa bewust van zijn omgeving. Hij probeert met de blik van een buitenstaander te kijken. “Iemand van buiten deze wereld zou het verschil tussen Japan en Europa zien als niet meer dan een verschil in dialect.” Met zijn muziek en fotografie wil hij de schoonheid in verschillen laten zien. “Het is de taak van de kunstenaar om een andere kant op te kijken en mensen te stimuleren verschillen te accepteren. Dat maakt een mens comfortabel en gelukkig.”

Even zwijgt hij. “Misschien zelfs slimmer”, voegt hij toe op ernstige toon.

Volgens Takamasa is de aardse beschaving van buitenaf niets meer dan een patroon. Foto’s van boomtakken en van rijen stoelen horen in dezelfde serie thuis, omdat ze onderdelen zijn van een en hetzelfde systeem. “De mens is onderdeel van de natuur. Als een superieur wezen naar ons kijkt valt het ze misschien op dat de menselijke beschaving uit vierkantjes bestaat, net zoals het ons opvalt dat mieren in zandtorens leven.” Hij doet er nog een schepje bovenop: “Wij denken dat de wind nu waait”, zegt hij net als er een briesje over het terras gaat, “maar misschien is het wel de adem van iemand. Dat weten we

niet.” Takamasa fotografeert wat vanuit een menselijk perspectief als mooi geldt, maar probeert het vanuit een buitenaards standpunt te doen. “Dan wordt alles bijzonder, alles wordt nieuw.”

STENEN TIJDPERK

“Vroeger keek ik niet verder dan mijn laptop. Ik was voortdurend bezig met het bouwen van programma’s.” Toen zijn harddrive een paar jaar geleden crashte was ineens al het werk van jaren verdwenen. “Daardoor realiseerde ik me dat mijn digitale werk niets meer dan een illusie is. Ik probeer die illusie nu te verenigen met realiteit. Het geluid dat ik maak is een illusie, maar ik laat de lucht ermee bewegen en dat is fysiek meetbaar.”

Analoge fotografie is fysiek en behoort tot de realiteit omdat je geen data maar atomen vangt. “Ik zou een combinatie willen maken, door met analoge fototechniek mijn digitale geluid vast te leggen.”

Op de website van Aoki Takamasa staat een opvallende foto van een geheel blauwe lucht, gemaakt toen er met dank aan Eyjafjallajökull even geen vliegverkeer mogelijk was. Het onderschrift: “Onze beschaving lijkt geavanceerd maar is eigenlijk maar een klein stapje verwijderd van het stenen tijdperk.” Takamasa: “Techniek is niet geavanceerd. Er is geen perfecte cyclus, plastic kan niet verwerkt worden en mensen worden ziek. Een iPod is leuk, maar hij vernietigt de wereld.” Hij lacht cynisch. “Het systeem wil dat je achter geld en gadgets aanholt, dat maakt je blind.

Nieuwe perspectieven, niet nieuwe gadgets, dat is de way forward.”

Takamasa ziet het geldsysteem als de grootste leugen en het grootste probleem van de mensheid. “Zoiets hoort niet in de natuur thuis. Mensen vermoorden elkaar om bedrukt papier!” Geld maakt even blij, maar dwingt de eigenaar tot het verdedigen van zijn bezit. Langzaamaan gaan mensen zich realiseren dat ze gedwongen worden materialistisch te denken. “Uiteindelijk is mijn ideaal lui en gelukkig te zijn. Hoe eerder hoe beter, en als het mij niet lukt dan wil ik dat voor mijn zoon of kleinzoon.” Takamasa denkt even na en besluit: “Mezelf van een afstand kunnen bekijken, dat vind ik belangrijk. Dat maakt me gelukkig.” �

AUTEUR Leonor Jonker BEELD Aoki Takamasa DISCOGRAFIE Fractalized - Remixes (2010, Commons) Rn-Rhythm-Variations (2009, Raster-Noton) Private Party (2008, Commons) Live Recordings 2001-2003 (2007, Cirque.MAVO) Parabolica (2006, op.disc) Aoki Takamasa + Taeji Sawai - Untitled (2005, op.disc) Aoki Takamasa + Tujiko Noriko - 28 (2005, Fatcat Records) Simply Funk (2004, Progressive FOrM) Quantum (2003, Cirque) LUISTER luister naar ‘RN3-09’ van Aoki Takamasa op mtg 86 WWW www.aokitakamasa.com www.myspace.com/ aokitakamasa

45

NA-GEDACHTEN

LEVEN-DE DODEN door Oscar Smit RAMMELLZEE (1960-2010)

100

Begin jaren 1980 ontstaat in New York hiphop.

In die tijd gaan rap en graffiti nog hand in hand.

Dat is vooral goed te zien in de documentaire ‘Style Wars’ (1983) en de speelfilm ‘Wild Style’ (1982). In beide rolprenten is de op 27 juni jongstleden overleden kunstenaar en rapper Rammellzee (Stephen Piccirello) te zien en te horen. Als graffiti artiest was hij een originator met een unieke stijl en als rapper was hij een inspiratiebron voor onder andere de Beastie Boys en Cypress Hill.

Als Newyorkse tiener begint Rammellzee al vroeg met het spuiten op metrostellen.

Opvallend is dat hij daarbij geobsedeerd is door letters. Hij ontwikkelt mettertijd allerlei obscure, ingewikkelde (en soms onbegrijpelijke) theorieën. Zijn theorie over ‘Gothic Futurism’ bijvoorbeeld handelt over de strijd van letters tegen de regels van het alfabet.

Begin jaren 1980 verruilt hij de wagons voor canvas en de ondergrondse voor de kunstgalerie. Het is de tijd dat graffiti zijn intrede doet in de Europese kunstwereld.

In Nederland zijn in Groningen en Rotterdam de eerste grote graffititentoonstellingen waarbij Rammellzee ook te zien is. Amsterdam heeft in die tijd zelfs zijn eigen graffitigalerie, Yaki Kornblitt. Hier heeft Rammellzee in 1983 zijn eerste overzichtstentoonstelling. Bij de opening is hij tevens als, extravagant uitgedoste, rapper te bewonderen. Hij heeft duidelijk een aparte stijl, onder meer door het gebruik van effecten op zijn stem. Eén van zijn eerste raps is de tien minuten durende freestyle ‘Beat Bop’, die hij samen met rapper K-Rob in 1983 opneemt. De eerste 12inch versie heeft een hoes van kunstenaar Jean Michel Basquiat (1960-1980).

Het nummer is prominent te horen in ‘Style Wars’ en het heeft in de loop van de tijd een

VERANTWOORDELIJKHEID

door De Geluidsarchitect

beeld: Marijn Dionys

cultstatus gekregen als één van de meest essentiële old skool raps. Eveneens in 1983 neemt hij, samen met onder meer de Duitse (Neue Wilden) kunstenaars Walter Dahn en Tom Dokoupil als gelegeheidscollectief Slinky Gym School, de zeer obscure 12inch ‘Crazy Sneaker’ op. Later is hij nog te horen met de bands Gettovettes en Death Cosmic Crew en als gast bij onder andere Material en U.N.K.L.E.. In 2004 verschijnt op het Duitse Gomma label zijn laatste album: ‘Bi-Conicals Of The Rammellzee’.

Een deel van het unieke optreden van Rammellzee in de Amsterdamse galerie Yaki Kornblitt, op 24 maart 1984, is terug te beluisteren op de Gonzo (Circus) site. www.gonzocircus.com

“Bent u er nog?”

“Ja, ik ben er nog.”

“Wat vond u ervan?”

“Tja, wat vond u er zelf van?”

“Ach, ik vond het niet zo goed, geloof ik. Echt niet goed zelfs. Helemaal niet goed, nu ik erover nadenk.”

“U windt er geen doekjes om?”

“Ik vind: je moet je verantwoordelijkheid nemen, ook als het eens wat minder is.”

“Dus u bent er nauw bij betrokken?”

“Nee, niet zo bijzonder. Nauwelijks zijdelings, eigenlijk. Ruggelings, om zo te zeggen.”

“Toch lees ik hier uw naam.”

“Tja, als je even je rug draait, zetten ze je naam eronder.”

“Maar dat had u duidelijk niet verdiend.”

“Wat vond u er dan van?”

“Ik vond het best wel goed, eigenlijk. Echt goed zelfs. Heel erg goed, nu ik erover nadenk.”

“Tja, ik heb een naam hoog te houden.”

“Maar de uwe hoeft er niet bij.”

“Ach, dat kan je niet tegenhouden.”

“En verantwoordelijk bent u in ieder geval.”

“Ja, dat is zeker.”