Next 20170418

Dinsdag 18 april 2017

Bob Dylan heeft nog steeds bevlogen en briljante momenten ™ultuur�C3 nrc.nl

ALGEMEEN�HANDELSBLAD�(1828)�EN�NIEUWE�ROTTERDAMSE�COURANT�(1844)

JAARGANG�12 NO.�29

PRIJS�€‘��“��

T�i�p�p�e�l�zo�n�e Er verdwijnt wéér een werkplek voor prostituees

TURKS�REFEREN·UM

Westen moet zich afvragen wat het met Erdogans Turkije wil

€innenland�1�2-1�3

De uitslag van het referendum zet de internationale relaties onder druk. Welke koers kiezen Europa en de NAVO?

W�i�e�l�re�n�n�e�n Vrouwen fietsen voor gelijkheid in Amstel Gold Race

In�het�nieuws�3,�6-7

FOTO�AFP

Sport�S5

›anhangers�van�de�Turkse�president�Erdogan�juichen�hem�toe tijdens�zijn�overwinningsspeech�na�het�referendum.�Erdogan�noemde�de�uitslag�8h�i�s�t�o�r�i�s�c�h7.

Te�l�e�f�o�o�n Een week zonder smartphone, wat doet dat met je?

Media�C�6�-7

Door�onze�redacteur Michel�Kerres ›MSTER·›M–�·e Turkse president

Recep Tayyip Erdogan zou eens ge� zegd hebben dat democratie verge� lijkbaar is met een tram‡ als je er ge� noeg van hebt� stap je bij de volgen� de halte uit– Zondagavond heeft Er� dogan die halte bereikt– ·e buitenlandse partners van Turkije staan daarom nu voor de vraag of ze nog wel een innige band kunnen ambiÊren met een land waar de parlementaire democratie mogelijk jarenlang buitenspel wordt gezet– Moet de wijziging van de Turkse grondwet� die de Turkse pre� sident uitzonderlijk veel bevoegd� heden geeft� bijvoorbeeld� gevolgen hebben voor de Europese Unie en de N›VO� twee clubs die democratie hoog in het vaandel hebben� Of moet de strategische ligging van het land� de omvang van de economie en het feit dat veel Tur� ken elders in Europa wonen� de doorslag geven in toekomstige be� trekkingen� Laat de EU zich chante� ren met de Turkse rol in het tegen� houden van vluchtelingen� Het Westen� kortom� moet zich afvragen

���•�™

Een�mix�van�zon, stapelwolken�en buien,�met�een�kille n�o�o�rd�e�nw�i�n�d�.

wat het met het nieuwe Turkije wil– Na de mislukte coup van afgelo� pen zomer werd de Turkse demo� cratie al in coma gebracht– Het refe� rendum over presidentiÊle be� voegdheden brengt formalisering van een drastische machtsuitbrei� ding voor Erdogan nu binnen hand� bereik – het leeuwendeel van de amendementen wordt van kracht na de komende nationale verkiezin� gen� in principe in ‘��†–

‘Gevaarlijke stap terug’ Voor Europa is het moelijker gewor� den de verschraling van de demo� cratie door de vingers te zien in een land dat – in elk geval officieel – wil toetreden tot de Europese Unie en waarmee al jaren wordt onderhan� deld– In die gesprekken is weliswaar nooit veel vooruitgang geboekt� maar geen van beide kanten wilde er definitief de stekker uit trekken– ·at de grondwetswijzigingen niet stroken met democratische uit� gangspunten is voor veel Europese politici onbetwist– Eind vorige maand kwam een staatsrecht�com� missie van de Raad van Europa tot de conclusie dat „de amendemen� ten een gevaarlijke stap terug zijn in

Inhoud Wetenschap�16�|�Opinie�17-1�9 Familieberichten�S4�|�™ultuur�C�1-11 Sport�S1-9�|�Economie�S�1�0�-1�2

de constitutionele democratische traditie van Turkije”– ·e Europese ™ommissie gaf zon� dagavond een korte� sobere verkla� ring uit waarin Turkije werd opge� roepen bij de invoering van de grondwetswijzigingen rekening te houden met de zorgen van de Raad van Europa– ·e verklaring leest niet als een felicitatie aan een bevriend staatshoofd– ·e Turkije�rapporteur van het Eu� ropees Parlement� Kati Piri ˛Pvd›�� maakte zondagavond meteen dui� delijk dat invoering van de grond� wetswijzigingen het einde zou bete� kenen van toetredingsgesprekken– „€lijven spreken over de integratie van Turkije in de EU� is onder de huidige omstandigheden een farce–” Erdogan vergrootte de kloof met de EU dit weekend nog verder door in zijn overwinningstoespraak weer te schermen met herinvoering van de doodstraf– In ‘��‚ schafte Tur� kije de doodstraf af om onderhande� lingen met de EU mogelijk te maken– Tegenstanders van Turkse toetre� ding pleiten er al jaren voor de on� derhandelingen te staken en te koersen op een modernisering van de douane�unie– Zo blijft Turkije in

elk geval economisch aan Europa gebonden� een verbintenis waar beide partijen baat bij hebben–

Fricties tussen N›VO en Turkije Ook voor de rol van Turkije in de N›VO kan de uitslag gevolgen heb� ben– N›VO�landen hebben „de vas� te wil de beginselen van democra� tie� persoonlijke vrijheid en rechts� orde te beschermen”� aldus de pre� ambule tot het Noord�›tlantisch Verdrag uit �†‚†– Het nieuwe Tur� kije van Erdogan schuurt in elk ge� val met de ideÊle geest van de N›VO– Maar nog belangrijker voor de defensiegemeenschap is de stra� tegische bijdrage van Turkije– In de referendumcampagne heeft Erdogan N›VO�partners ·uitsland en Nederland beschuldigd van „nazipraktijken”� vorige zomer leek Erdogan N›VO�supermacht VS er� van te beschuldigen achter de mis� lukte coup te zitten– In SyriÊ ope� reert Turkije zelfstandig� los van de VS en vaak in samenspraak met N›VO�uitdager Rusland– Maar voor� alsnog neemt de N›VO alle wrijvin� gen met Turkije op de koop toe om� dat niemand de strategisch gelegen partner wil missen–

€�e�zo�r�g�i�n�f�o�r�m�a�t�i�e

Lees�nrc–next�ook�online

n�rc�–�n�l�—s�e�r�v�i�c�e�of��„„��”‘���”‘

Zo�geregeld Ga�naar�nrc–nl—activeer

ma�t/m�vr�08.00-19.45�uur,�za�11.00-16.30�uur

x(7B0BB4*QKKKNP( +?!#!.!#!_

2 In het nieuws

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

C�O�LU�M�N

Marike Stellinga

N

og maar vijf dagen en dan gaat een van de somberste volken van Europa naar de stembus. Het Sociaal en Cultureel Planbureau publiceert elk kwartaal staatjes over het Nederlandse gemoed, afgezet tegen dat van andere Europeanen. Gaat het de goede kant op met het land? Met de economie? Wie daarbij telkens opvallen zijn de Fransen. Aleen de Grieken zijn somberder.

Het zijn ongemeen spannende presidentsverkiezingen in Frankrijk. Vier kandidaten maken, als we de peilingen geloven, kans op de tweede ronde. Twee van hen gelden als een schok voor de Europese Unie: de rechtse Marine Le Pen en de linkse Jean-Luc Mélenchon. Dikke kans dat hun bijtende kritiek op de EU eindigt in een Frexit.

Nummer-één-onderwerp in de Franse verkiezingen, lees ik bij onze correspondent Peter Vermaas, is de economie. Om precies te zijn: koopkracht, elke maand rondkomen en werkloosheid. Terrorisme en immigratie volgen daarna.

Er zijn economen die Frankrijk gebruiken als bewijs dat het Nederlandse beleid te hard was. Kijk maar naar Frankrijk, dat bezuinigde minder en daar groeide de economie meer.

Het verlichtte de economische zorgen bij Franse burgers in elk geval niet. De werkloosheid is hoog, de jeugdwerkloosheid nog hoger. Mensen met een vast contract worden sterker beschermd dan hier. Het gevolg is dat het vaste contract moeilijk te krijgen is. Ook een beschermende staat als de Franse laat mensen in de steek.

Wellicht is nu de essentie‡ de groei vertaalt zich te weinig in het leven van alledag

L

ang was het verband tussen politiek en economie tamelijk helder: hoe meer groei, hoe meer steun voor een zittende regering. Maar sinds de crisis van 2008 is dat verband weg, berekende The Economist vorige week op basis van verkiezingen in 31 Europese landen. Sindsdien betekent regeren heel vaak verliezen, hoe hard de economie ook groeit. It’s not the economy� stupid– Na het zuur komt het zoet, was lang een effectieve strategie van regeringen. Neem zodra je aantreedt de nare maatregelen. Dan volgt het economische zoet aan het eind van de regeerperiode. En is je kans op herverkiezing groter. Dat werkt niet meer. Wellicht is nu de essentie: de groei is er wel maar vertaalt zich te weinig in het leven van alledag. In Frankrijk groeit de economie maar de werkloosheid blijft hoog.

Ik sprak een week geleden Diederik Samsom. Hij had een theorie over waarom kiezers niet terugkwamen naar de PvdA toen het economisch beter ging. Als iedereen stil staat voor het stoplicht, dan ben je niet blij maar ook niet boos. Je lijdt met zijn allen. Maar als je sommigen ziet wegrijden terwijl jij blijft staan, dan word je kwaad. De VVD-kiezers rijden weg, de PvdA-kiezers staan stil. Juist nu economieën aantrekken wordt duidelijk wie achterblijft.

Marike�Stellinga vervangt�tijdelijk�Tom�Jan�Meeus�op�deze�plek

FOTO�›FP

Hoe het zoet na het zuur verdween

€ij�een�militaire�parade�rolden�zaterdag�intercontinentale�raketten door�de�straten�van�Pyongyang–

›N›LYSE�WA�P�E�N�A�R�S�E�N�A�A�L

Noord�Korea wil altijd terug kunnen schieten Geen Noord�Koreaanse kernproef zaterdag– Maar de raketten die in Pyongyang werden getoond� waren niet minder verontrustend– ·oor�onze�redacteur Casper�van�der�Veen AMSTERDAM.�Het is de droom van Noord-Korea: een kernwapen- en raketarsenaal dat het bewind vrijwaart van de dreiging van een buitenlandse militaire interventie. Ofwel: een Amerikaans-Zuid-Koreaanse interventie. Want wie zou een mogendheid willen aanvallen die kan terugslaan met kernwapens? Zelfs president Trump moet zich daarbij toch even achter de oren krabben.

Toen een Noord-Koreaanse kernproef zaterdag uitbleef, haalde de wereld opgelucht adem. Maar bij een militaire parade in Pyongyang werden die dag projectielen getoond die even zorgwekkend zijn als een kernbom.

Het ging onder meer om een nieuw type intercontinentale ballistische raket. Het projectiel oogde langer dan de eerder ontwikkelde langeafstandsraketten, die beide mogelijk het Amerikaanse vasteland kunnen treffen.

Mogelijk ging het om het derde projectiel van het relatief jonge Pukguksong-raketprogramma. De twee eerdere projectielen werden zaterdag ook trots getoond. De Pukguksong-2 is een middellangeafstandsraket die

Vicepresident�VS 2Ons�geduld�is�op3 Het�is�gedaan�met�de�geduldige�houding�tegenover�Noord-Korea.�Dat�zei de�Amerikaanse�vicepresident�Mike�Pence in�Zuid� Korea��meldde�persbureau ›P–�Volgens�Pence�willen president�Trump�en�de bondgenoten�van�de�VS�in de�regio�veranderingen�zien– Noord-Korea�zal�de�internationale�druk�trotseren en�doorgaan�met�het�testen�van�raketten. „E�l�ke week��elke�maand�en�elk jaar”��zei�onderminister�van €uitenlandse�Zaken�Han Song�ryol�tegen�de�€€™–

in februari werd getest tijdens een bezoek van de Japanse premier Abe aan de Amerikaanse president. Het wapen vloog toen 500 kilometer voordat het voor de Japanse kust in zee plonsde.

Het spotten van lanceringsvoorbereidingen van deze raket is moeilijk: doordat de raket op vaste brandstof werkt, kan hij binnen enkele minuten worden afgevuurd. Bij oudere modellen op vloeibare brandstof duren de voorbereidingen van een lan-

cering uren, waardoor die door satellieten kunnen worden opgemerkt.

Ook van de partij was de Pukguksong-1, die vanaf een onderzeeër kan worden afgevuurd, wat detectie door satellieten eveneens erg lastig maakt.

Ook mislukte test is waardevol Waarschijnlijk was het deze of een soortgelijke raket die zondag door Pyongyang werd getest. Ook al ontplofte het projectiel na enkele seconden, de mislukking stelt analisten allerminst gerust. Met iedere proef leert Noord-Korea meer en boekt het raketprogramma vooruitgang. Bovendien laten de zaterdag getoonde projectielen zien dat Pyongyang niet alleen aan een kernwapen werkt, maar ook aan raketten die snel en ongezien afgevuurd kunnen worden. Dat biedt Noord-Korea de mogelijkheid om bij een aanval rap terug te schieten, voordat het hele raket- en atoomwapenprogramma in de as wordt gelegd.

De VS en Zuid-Korea bezitten trefzekere projectielen en andere wapens die ongekende schade in NoordKorea kunnen aanrichten. Daarnaast is een hypermodern raketafweersysteem (THAAD) in ontwikkeling in Zuid-Korea, dat Noord-Koreaanse projectielen uit de lucht moet kunnen schieten. Maar dat kan niet voorkomen dat bij een aanval of militaire interventie Pyongyang raketten kan afschieten op bijvoorbeeld de ZuidKoreaanse hoofdstad Seoul. Die kunnen zelfs met THAAD niet allemaal worden tegengehouden.

DIERENLEED

C�O�R�RU�P�T�I�E�Z�A�A�K

™amera’s en meer toezicht in Vlaamse slachthuizen

Zuid�Koreaanse oud�president Park aangeklaagd voor omkoping

AMSTERDAM.�Vlaanderen neemt maatregelen die het dierenwelzijn in de slachthuizen moeten verbeteren.

Dat meldden Belgische media maandag. Meer cameratoezicht in de slachthuizen moet het dierenwelzijn waarborgen. Bovendien zal er een animal welfare offi� cer toetreden tot het bestuur van het slachthuis en wordt bekeken of deze toezichthouder meteen mag ingrijpen als het dierenwelzijn niet in orde is. Bovendien moeten alle slachthuizen nog dit jaar onafhankelijk worden gecontroleerd. De Vlaamse overheid reageert hiermee op de beelden die onlangs naar buiten kwamen van de schokkende situatie in een slachthuis in Tielt. Daarop is te zien hoe medewerkers varkens schoppen en slaan en oormerken wegsnijden bij levende dieren. De nieuwe maatregelen zijn opgesteld in samenspraak met de sector. (NRC)

AMSTERDAM.�Oud-president van Zuid-Korea Park

Geun-hye wordt vervolgd voor onder meer omkoping in de omvangrijke corruptiezaak die het land al maanden bezighoudt. Dat meldde het Zuid-Koreaanse persbureau Yonhap maandag. Ook heeft Park zich volgens de aanklagers schuldig gemaakt aan machtsmisbruik en het onthullen van staatsgeheimen.

Maandag werd ook bekend dat in dezelfde zaak de voorzitter van Lotte Group, een van de grootste Zuid-Koreaanse familieconcerns met hotels en warenhuizen, wordt vervolgd. Shin Dong-Bin zou omgerekend bijna 6 miljoen euro aan steekpenningen hebben betaald aan Park en haar voormalige vertrouwelinge Choi Soon-sil. Park werd vorige maand definitief uit haar ambt als president gezet door het Koreaanse Constitutionele Hof. (NRC)

In het nieuws 3

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Referendumuitslag in het buitenland (landen met meer dan 5.000 stemmers) Percentage ja-stemmers 61% Meer JAstemmers

47%

42%

38%

38%

28%

20%

16% Meer

75% België

Aantal stemmers

55%

73%

71%

NEE-

65%

Oostenrijk Nederland

63%

Frankrijk

stemmers Denemarken

SaoediArabië

Zweden

10.900

8.100

9.300

Australië Zwitserland

Italië

Canada

VK

VS

5.600

11.600

35.400

32.700

Duitsland 72.100

52.200

116.500

140.700

654.500

14.300

50.400

Aantal stemmers

NRC 180417 / EvG / Bron: secim.aa.com.tr

TURKS�REFERENDUM

Fraude? Nee, oneerlijk was het wel De oppositie claimt dat Erdogan het referendum heeft gestolen. Waarnemers van de OVSE zien geen bewijs voor fraude. basis daarvan claimde president Erdogan de overwinning– Pas om half twaalf kon� digde de kiescommissie de officiÊle uitslag aan� met een meerderheid van ��‘� mil� joen stemmen voor het ja�kamp– ·e OVSE had geen verklaring voor het verschil tussen uitslagen van de kiescom� missie en ›nadolu– „We hebben gevraagd wat hun bron was� maar we hebben geen antwoord gekregen”� zei ·e Zulueta– „Po� litieke partijen hebben toegang tot het elektronische systeem met de resultaten– ·e media niet– ·us we proberen nog steeds een beeld te krijgen hoe ze de uit� slagen hebben verzameld–”

Door�onze�correspondent Toon�Beemsterboer I�STA�N�B�U�L

D

Ja-kamp misbruikte staatsmiddelen

FOTO�REUTERS

e campagne voor het Turkse re� ferendum vond plaats in een „ongelijk speelveld” en bij het tellen van de stemmen werden „belangrijke waarborgen tegen verkie� zingsfraude” geschonden– Hierdoor vol� deed het referendum niet aan internatio� nale standaarden– ·eze conclusie trokken internationale waarnemers maandag op een persconferentie in ›nkara– ·e Organisatie voor Veiligheid en Sa� menwerking in Europa ˛OVSE�� die een waarnemersmissie in Turkije had tijdens het referendum� had vooral kritiek op het besluit van de kiescommissie om stembil� jetten zonder zegel mee te tellen– In de kieswet staat dat dat niet mag– Tana de Zu� lueta� het hoofd van de missie� zei dat de procedures hierdoor „niet volledig volde� den” aan de standaarden waar Turkije als lid van de OVSE voor heeft getekend– Ze heeft geen bewijs voor fraude– ·e controverse over de uitslag wakkert de polarisatie in Turkije aan– Volgens aan� hangers van de oppositie heeft de regering het referendum ‘gestolen’– Zondag� en maandagavond waren er in seculiere wij� ken in Istanbul protesten tegen de ‘dief Er� dogan’– Mensen gingen de straat op en sloegen op potten en pannen om hun on� vrede kenbaar te maken– Sadi GÛven� de voorzitter van de kies� commissie� verdedigde het omstreden be� sluit zondagavond– Hij zei dat alle partijen die deel uitmaken van de kiescommissie ermee hadden ingestemd� zodat de uitslag „de wens van de kiezers weerspiegelt”– ·e „stembiljetten die ongeldig zouden zijn en nu worden betwist� zijn authentiek� ge� maakt door de kiescommissie� legitiem en niet vals”– ·e oppositie trekt dat in twijfel– „·e re� gels van het spel kunnen niet veranderd worden terwijl de wedstrijd wordt ge� speeld”� zei Kemal Kilicdaroglu� de leider van de grootste oppositiepartij ™HP– Vol� gens de ™HP zijn zeker ��� miljoen stembil� jetten zonder zegel meegeteld– „Ik betreur te moeten zeggen dat de kiescommissie de uitslag aanvechtbaar heeft gemaakt–”

Aanhangers�begroeten�de�Turkse�president�Erdogan,�terwijl�hij�in�een�bus�het�vliegveld�van�Ankara�verlaat.

De�ja-stemmers�zitten�vooral�in�het�binnenland�van�Anatolië Referendumuitslag in Turkije per provincie

Totaal: 51,4% JA

Ja-stemmers Minder dan 20%

Istanbul

Uitslag aangevochten bij hof ·e kiescommissie heeft het referendum geldig verklaard en zegt over elf tot twaalf dagen de definitieve uitslag bekend te ma� ken– ·e ™HP gaat de uitslag aanvechten bij het constitutionele hof– ·e verwarring over de uitslag werd ver� groot doordat er een verschil was tussen de uitslagen van de kiescommissie en de re� sultaten die werden gemeld door staats� persbureau ›nadolu– Terwijl de website van de kiescommissie platlag toen ”� pro� cent van de stemmen waren geteld� bleef ›nadolu gewoon uitslagen publiceren– Op

Bursa

LEGENDA

20 - 30%

Ankara

30 - 40% 40 - 50% 50 - 60% 60 - 70% 70 - 80% Izmir

Konya

Adana

Steden met meer dan 1 miljoen inwoners zijn aangegeven

Gaziantep

Diyarbakir

Meer dan 80% NRC 180417 / EvG / Bron: secim.aa.com.tr

Internationale waarnemers hebben ook kritiek op de campagne� die verliep in een sfeer van intimidatie en obstructie– Het ge� brek aan gelijke kansen voor het ja� en het nee�kamp� de onevenwichtige berichtge� ving in de media� en de inperking van vrij� heden onder de noodtoestand zorgden voor een ongelijk speelveld� stellen ze– Volgens de OVSE heeft het ja�kamp staats� middelen misbruikt– Formeel mag de pre� sident geen campagne voeren omdat hij volgens de huidige grondwet boven de partijen hoort te staan– ·esondanks werd de campagne gedomineerd door Erdogan– ·e nee�campagne van ™HP� de grootste oppositiepartij� werd voortdurend tegen� gewerkt– Sommige campagnebijeenkom� sten werden verboden door de autoritei� ten� campagnemedewerkers werden op� gepakt door de politie� of ze werden be� dreigd of in geslagen door aanhangers van Erdogan– ·e president� de premier en an� dere hoge ›KP’ers vergeleken nee�stem� mers met terroristen– ·e pro�Koerdische partij H·P� de tweede oppositiepartij van Turkije� had nog meer moeite om campagne te voeren– ·ertien parlementariÊrs zitten in de ge� vangenis� onder wie de populaire partijlei� der Selahattin ·emirtas– ·uizenden par� tij�activisten zijn gearresteerd– In de over� wegend Koerdische provincies Sirnak en Van werd het campagnelied van de H·P in het Koerdisch verboden� omdat het de in� tegriteit van de staat zou schenden– Tijdens de campagne was de vrijheid van meningsuiting en de toegang tot onaf� hankelijke informatie beperkt– Sinds de mislukte coup vorig jaar zomer zijn ��„ media gesloten en zeker �’� journalisten gearresteerd– ·e grootste kranten en tv� zenders zijn in handen van bedrijven die banden hebben met de regering– Het gevolg was dat de ja�campagne volledig domineerde in de berichtgeving� zeker op de commerciÊle zenders– Ook op het formeel onafhankelijke staatskanaal TRT kreeg het nee�kamp wei� nig zendtijd– ·e kieswet schrijft even� wichtige berichtgeving voor tijdens cam� pagnes– Na de couppoging heeft Erdogan een decreet uitgevaardigd dat de kiescom� missie berooft van haar bevoegdheid om boetes uit te delen als dit niet gebeurt–

4 In het nieuws

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

N�RC�.C�H�EC�K�T

2Schade aan tweederde van Great Barrier Reef3 Dat schreven onder meer nu.nl en The Guardian vorige week.

De aanleiding Koralen van het Groot €arriÇrerif bij ›ustraliÊ zijn de afgelopen maanden ge� troffen door een ernstig bleaching event� waarbij veel koralen verbleken– ·at ge� beurde in ‘��“ al� en dit jaar is het alweer zover– ·at is uitzonderlijk– €eide jaren samengenomen is tweederde van het ko� raalrif beschadigd� meldden veel media–

Waar is het op gebaseerd?

Op systematische waarnemingen vanuit vliegtuigen� in de laatste twee maanden– Het onderzoek is uitgevoerd door een ›ustralisch onderzoeksinstituut� het ›R™ ™entre of Excellence for ™oral Reef Stu� dies– Het instituut maakte op maandag �� april de nieuwste resultaten bekend–

En, klopt het?

Het grootste koraalrif ter wereld� van ‘–’�� kilometer lang� is er beroerd aan toe– ·at begon een jaar geleden� en het komt doordat het zeewater te warm is– In de loop van ‘��“ is ‘‘ procent van het Groot €arriÇrerif daardoor afgestorven– In koralen leven miljoenen koraal� diertjes� en daarin leven kleurrijke algen–

Het is een symbiose� waarbij de algen energie leveren voor de koraaldiertjes– Maar als de diertjes oververhit raken� gooien ze hun algen naar buiten– Het ko� raal wordt dan wit– Verbleekt koraal is dus ‘ziek’– ·e ko� raaldiertjes kunnen zich nog wel herstel� len� door hun algen weer in huis te ne� men– ›ls ze dat niet binnen enkele maanden doen� gaan ze dood– ·at gebeurde vorig jaar– El NiÐo heerste� waardoor het water aan de oost� kust van ›ustraliÊ in de eerste maanden van ‘��“ sterk en langdurig opwarmde– Tweederde van het Groot €arriÇrerif ver� bleekte in enige mate� een derde ˛in het noorden� zelfs ernstig– In november bleek dat ‘‘ procent van al het koraal van het rif definitief gestorven was– Het was het ergste mass bleaching event ˛grootschalig verbleken� dat de ›ustralische wetenschappers ooit gezien hadden� schreven ze vorige maand in het wetenschappelijk tijdschrift Nature– Ze doen regelmatig waarnemingen aan het rif� volgens een vaste methode– Nog nooit ging er zoveel koraal tegelijk dood– ·e ›ustralische ›utoriteit voor het Groot

€arriÇrerif bevestigde de sterfte– Nu� aan het eind van de volgende ›u� stralische zomer� is het alweer zover– Het zeewater aan de oostkust is weer uitzon� derlijk warm� nu zonder El NiÐo– ·at is zonder precedent� aldus de ›ustralische koraalwetenschappers– Vroeger zat er al� tijd minstens een paar jaar tussen twee mass bleaching events– Het gebeurde in �††„� ‘��‘� en daarna in ‘��“– Uit de nieuwe inventarisatie met vlieg� tuigen blijkt dat er alweer een mass bleaching aan de gang is� schrijven de weten� schappers in een uitgebreid persbericht– Op de bijgeleverde kaarten is te zien dat een derde van het rif is op dit moment ernstig is verbleekt– Hoe erg is het Groot €arriÇrerif eraan toe� ›ls je ‘��“ en ‘��” samen neemt� zoals het ›ustralische instituut vorige week in een persbericht� is �–��� strek� kende kilometer „ernstig verbleekt”– ·at is “� procent van het Groot €arriÇrerif– Vorig jaar kreeg het noordelijke deel van het rif de klappen� nu de centrale regio– Overigens zijn op de ernstig verbleekte riffen niet Àlle koralen wit‡ het gaat om minimaal “� procent– ›nderzijds zijn er

wa�a�r

g�ro�t�e�n�d�e�e�l�s wa�a�r

ook elders op het Groot €arriÇrerif kora� len verbleekt– ›l met al klopt het dat in ‘��“ en ‘��”� samengenomen� tweeder� de van het rif verbleekt is– Maar‡ het getal geeft de situatie niet goed weer– Het grootste deel van het rif dat vorig jaar verbleekte� is weer her� steld• ‘‘ procent is juist dood– Het duurt jaren voor zo’n dood rif weer aangroeit� in gunstige omstandigheden– In plaats daarvan is nu de volgende ronde begon� nen‡ de tweede mass bleaching op rij–

Conclusie

g�ro�t�e�n�d�e�e�l�s o�nwa�a�r

o�nwa�a�r

·e mededeling dat in ‘��“ en ‘��” sa� men tweederde van het Groot €arriÇrerif is beschadigd door verbleken� is waar– Maar die simpele optelling beschrijft de grote problemen waarmee het rif kampt� niet goed– Vorig jaar herstelde een deel van het koraal� en een ander deel stierf– En dat alles speelt door het warme water nu opnieuw–

Hester�van�Santen Een�bewering�zien�langskomen�die�je�gecheckt�wilt�zien?�Mail�n�rc�c�h�e�c�kt�@�n�rc�.�n�l

Combineer Vodafone met Ziggo en krijg

vodafone.nl/non-stop Bij een Vodafone abonnement en Ziggo pakket met Internet & Digitale TV.

Vodafone Power to you

In het nieuws 5

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

IRAK

MIDDELLANDSE�ZEE

In paasweekeinde 8.300 migranten van zee gehaald Door mooi weer en een kalme zee waagden duizenden de overtocht naar Europa, velen op nietzeewaardige boten.

Door�een�onzer�redacteuren weekend voor de kustwachten rond de Middellandse Zee– Reddingsdien� sten hebben volgens VN�vluchtelin� genorganisatie UNH™R bij �� red� dingsacties „–’�� migranten gered in het Kanaal van SiciliÊ– Zeker zeven migranten zouden op zee zijn omge� komen– Het grote aantal migranten die dit weekeinde de oversteek waag� den� is waarschijnlijk een gevolg van mooi weer en een kalme zee– Tot afge� lopen week hadden ’’–��� migran� ten de oversteek gemaakt naar Eu� ropa in ‘��”– Op vrijdag waren volgens de Itali� aanse kustwacht al ‘–�”‚ migranten van zestien rubberen en drie houten

FOTO�DARRIN�ZAMMIT�LUPI/REUTERS

AMSTERDAM.�Het was een druk paas�

M�i�g�ra�n�t�e�n�worden�vrijdag�gered door�de�hulporganisatie�MOAS, voor�de�kust�van�Libië.

boten gehaald– ›rtsen zonder Gren� zen maakte toen melding van zeker ÈÈn dode� die was gevonden in een van de bootjes waar een schip van de organisatie op af was gegaan– Een fotograaf van Reuters� ·arrin Zammit Lupi� was aan boord van het reddingsschip Phoenix van de organi� satie MO›S– Hij zegt al negentien jaar migratie in beeld te brengen� maar had naar eigen zeggen „nog nooit iets gezien dat in de buurt kwam van dit paasweekend”– „Op Goede Vrijdag zag ik door de lens van mijn camera twee mensen onder water gaan– Een van hen strekte zijn arm naar me uit� op vier meter afstand– Reddingswer� kers sprongen in het water en konden hen allebei redden– Ik legde mijn ca� mera neer en hielp ze aan boord–” Volgens de laatste cijfers van de In� ternationale Organisatie voor Migra� tie zijn tot �‘ april ’’–”�� mensen naar Europa gekomen� van wie het over� grote deel over zee– ‘“–†„† migranten kwamen aan in ItaliÊ� ‚–†’� in Grie� kenland– ·it jaar zijn „�� mensen omgekomen op zee–

VN: bijna half miljoen burgers Mosul ontvlucht AMSTERDAM.�€ijna een half miljoen mensen hebben de Iraakse stad Mosul verlaten sinds Iraakse strijdkrachten in oktober een of� fensief begonnen om de stad op terreurgroep Islamitische Staat te heroveren– ·at meldden de Verenigde Naties maandag– ·e VN ver� wachten dat nog honderdduizenden mensen de stad de komende weken zullen ontvluchten– ·e organisatie zegt tegen haar operati� onele grenzen aan te lopen– „·e enorme omvang van het aantal burgers dat Mosul nog steeds ontvlucht is onthutsend”� aldus Lise Grande� humanitair coÕrdinator voor de VN in Irak– Volgens schat� tingen zijn er nog zo’n half miljoen burgers in West�Mosul� onder wie ‚��–��� mensen in de dichtbevolkte oude stad– ˛NR™�

S�L�AC�H�TO�F�F�E�R�S

Q-koortspatiënten in beroep in zaak tegen staat AMSTERDAM.�€ijna ’�� Q�koortspatiÊnten zetten hun rechtszaak tegen de overheid door– ·at liet hun advocaat Luc Rohof dit week� end weten tegenover het ›NP– Ze hadden volgens de rechter op ba� sis van het RIVM kunnen weten welke geitenbedrijven besmet wa� ren– ·e bron van besmetting stond op een kaartje van dit kennis� instituut echter niet aangegeven� zegt Rohof– Tussen ‘��” en ‘��� duizenden raakten mensen besmet met het Q�koortsvirus� dat van dieren kan overslaan op mensen• ”� van hen zijn overleden– ·e rechtbank in ·en Haag oordeelde in januari dat de voorlichting van de overheid voldeed� gezien de stand van de wetenschap– ˛NR™�

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

Combineer Ziggo met Vodafone en krijg

ziggo.nl/non-stop Bij een Ziggo pakket met Internet & Digitale TV en Vodafone abonnement.

6 In het nieuws Europese�reacties

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

„·eze�grondwetswijzigingen�concen� treren�veel�macht�in�ÈÈn�persoon–�·e Europese�Unie�zal�het�verdere�verloop kritisch�moeten�beoordelen–” Minister�€ert�Koenders

„·eze�uitslag�is�een�vernietigende klap�voor�de�democratie�in Tu�r�k�i�j�e�–�”

„Het�kleine�verschil�toont�hoe diep�de�Turkse�samenleving�verdeeld is–�Een�grote�verantwoordelijkheid�voor [–––]�de�Turkse�president�persoonlijk–”

Ska�Keller��medevoorzitter�Groenen in�het�Europees�Parlement

›ngela�Merkel��€ondskanselier

Turks�referendum REPORT›GE�‘NEE’�ST�E�M�M�E�R�S

2Geen vakantie in Turkije deze zomer3 In Nederland zijn de ‘nee’�stemmers duidelijker in de minderheid dan in Turkije– Een groepje vond elkaar in Rotterdam en volgde de uitslag met optimisme– ·oor�onze�redacteur Sheila�Kamerman ROTTER·›M–�Op de uitslagavond van het

Turkse referendum worden er flink wat zakken ongepelde zonnebloempitten doorheen gejaagd– In de werkplaats van grafisch vormgever Riza €ektas in Rotter� dam�Zuid hangt een groot scherm waar� op ™NN TÛrk wordt geprojecteerd– ·e ta� fel staat vol hapjes– Vrienden druppelen vanaf vier uur ’s middags binnen– ›llemaal ‘nee’�stem� mers– Van de Turkse Nederlanders die gingen stemmen� heeft dan al zo’n zeven� tig procent ‘ja’ gestemd– ·e ‘nee’�stem� mers voor de tv zijn toch optimistisch– In Turkije liggen de kaarten heel anders� zeggen ze– Om vijf uur meldt ™NN TÛrk op basis van bijna een kwart van de getelde stem� men dat ruim “� procent vÒÒr uitbreiding van de presidentiÊle macht heeft gestemd– ·e percentages verschijnen links in beeld– Rond de tafel geen sombere blikken– „Het is het staatspersbureau dat deze percenta� ges naar buiten brengt”� zegt Senay ›kde� mir– „·at is onbetrouwbaar– €ovendien� de grote steden zitten er nog niet bij– Juist dÀÀr wonen veel ‘nee’�stemmers–” Tergend langzaam veranderen de per� centages links in beeld‡ het percentage ‘nee’�stemmers stijgt en het enthousias� me rond de tafel stijgt mee– Om zeven uur staat ‘evet’ ˛ja� op ���’ procent� ‘hayir’ ˛nee� op ‚„�” procent– Een man zegt dat hij voelt dat de overwinning van ‘nee’ na� bij is – hij heeft gewed dat het nee�kamp wint– €uiten op de €eijerlandselaan is het stil– In Feijenoord wonen veel Turkse Ne� derlanders– In de Turkse cafÈs staan de televisies aan– ·e Rotterdamse politie heeft ME�wagens klaarstaan– Op de Turkse televisie discussiÊren mannen met stropdas en in pak eindeloos over het mandaat dat Erdogan zal krijgen� Àls hij zou winnen– ·e mensen aan tafel verdelen hun aandacht tussen de tv en hun telefoon– Via Facebook worden film� pjes verspreid van mogelijke stemfraude– Razendsnel worden ze gedeeld– Turken moeten op het stembiljet met een stempel hun voorkeur aangeven bij het woord ‘ja’ of het woord ‘nee’– Het bil� jet gaat in een envelop die ook gestem� peld wordt in het stembureau– Op de filmpjes is te zien hoe biljetten worden ‘voorgestempeld’– Er zouden ook ander� half miljoen stemmen in ongestempelde enveloppen zijn ingeleverd– Rond de tafel wordt er hoofdschud� dend op gereageerd– Ze hadden niet an� ders verwacht– Op ™NN TÛrk zien ze een

juriste die op hoge toon zegt dat dergelij� ke fraude onacceptabel is– ·e percentages links in beeld blijven rond de ‚†— �� hangen– Tegen negen uur verschijnt het hoofd van minister�president Yildirim op het scherm‡ om de overwinning te claimen– ‘€roedersƒ’� begint hij– „We zijn je broer niet”� roepen de mannen rond de tafel– „We zijn ÈÈn lichaam� ÈÈn volk”� gaat Yil� dirim verder– ›an tafel wordt gelachen om zijn vrouw� die met een witte hoofd� doek om uitdrukkingsloos naast hem staat– Riza €ektas‡ „Erdogan is kennelijk niet zeker genoeg van zijn zaak om zelf op televisie te komen–” Senay ›kdemir‡ „·e uitslag kÀn nog veranderen–” ·an komt een half uurtje later Erdogan toch zelf in beeld– Hij spreekt van een „nieuw tijdperk voor Turkije”– Het land zal „democratischer� sterker en veiliger worden”–

˚Het voelt niet echt alsof we verloren hebben˚� is de conclusie aan tafel

Hij kijkt helemaal niet blij� zegt Senay ›kdemir– Nee� zegt een ander– „Veel van zijn tegenstanders zitten in de gevange� nis� hij controleert grotendeels de media en heeft een stevige campagne gevoerd– En dan toch maar nÈt aan winnen– ·at is ook niet iets om vrolijk van te worden–” Op televisie zwaaien feestvierende Turken met rode vlaggen– Via twitter ho� ren we over een lawaai�protest in Istan� boel– Op straat in Feijenoord blijft het stil– „Het voelt niet echt alsof we verloren hebben”� is de conclusie aan tafel in Riza €ektas’ gezellige werkplaats– „·at wordt dus geen vakantie in Turkije deze zo� mer”� Senay ›kdemir– „Griekenland is ook mooi”� zegt iemand– ›an de andere kant van de Nieuwe Maas staat bij het Turkse consulaat in Rotterdam inmiddels een klein plukje Turkse Nederlanders� een paar rode vlag� gen in de hand– Iets na elf uur sluit de ME de straten rond het consulaat af– Het lijkt een voorzorgsmaatregel want er is nau� welijks volk op de been– Een enkele auto met rode vlaggetjes rijdt voorbij– ·e uit� slag is inderdaad het door veel Turkse Ne� derlanders vurig gehoopte ‘ja’� maar fes� tiviteiten blijven uit– ·e ‚†��� is geen re� den tot vreugde–

Waar�hebben�de�Turken�precies�‘j�a’ tegen�gezegd� Een�aantal�belangrijke gevolgen�van�het�aan� genomen�referendum‡ ·e�president�wordt niet�alleen�staats� hoofd��maar�ook hoofd�van�de�regering– Hij�kan�naar�believen�mi� nisters�benoemen�of ontslaan–�·e�functie�van premier�vervalt–

·e�president�kan�het parlement�ontbinden en�kan�desgewenst�per decreet�regeren–

Het�parlement�kan�de president�aanklagen met�een�tweederde m�e�e�rd�e�r�h�e�i�d�–

·e�president�krijgt meer�macht�over�het college dat�is�belast met�de�benoeming�van de�hoogste�rechters–�Hij mag�vier�van�de�dertien rechters�voordragen–

·e�president�mag twee�termijnen�blijven zitten–�In�‘��†�gaat�de grondwetswijziging�in en�begint�het�tellen�op� nieuw–�Erdogan�kan�tot ‘�‘†�aanblijven–

·e�president�kan�de noodtoestand�uitroe� pen� maar�het�parle� ment�moet�hiermee�in� stemmen– Het�parlement�verliest voor�een�belangrijk deel�de�controle ove�r de�president�en�zijn�re� gering�˛geen�motie�van wantrouwen�meer�–

In het nieuws 7

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

„·e�uitslag�toont�dat�miljoenen�Turken dezelfde�Europese�waarden�delen– ·e�EU�moet�de�deur�voor�hen�nooit sluiten–” Kati�Piri��Pvd›�EuroparlementariÊr

„Invoering�van�de�grondwet�zal�worden beoordeeld�in�het�licht�van�Turkije’s�ver� plichtingen�als�kandidaat�lid�EU–” Jean�™laude�Juncker� voorzitter�Europese�™ommissie

„Herinvoering�van�de�doodstraf�zou een�breuk�vormen�met�de�beloftes van�Turkije�om�de�mensenrechten�te re�s�p�e�c�t�e�re�n�–�” FranÆois�Hollande��Frans�president

›N›LYSE�VER·EEL·�L›N·

Uitslag referendum wakkert polarisatie aan De ene helft van Turkije staat achter de sterke leider en de andere helft denkt nu in een dictatuur te leven. ·oor�onze�correspondent Toon�€eemsterboer I�ST›�N�€�U�L

D

e uitslag van het referendum in Turkije toont een diep verdeeld land– Iets meer dan de helft ˛�� procent� van de kiezers stemde zondag voor de grondwetswijziging die het parlementaire stelsel vervangt door een presidentieel systeem met een sterke uitvoerende macht– Het is een zeer klein mandaat voor zo’n ingrijpende en contro� versiÊle wijziging van de staatsstructuur– ·e uitslag zal de polarisatie in Turkije verder aanwakkeren– ·e ene helft van het land staat achter de sterke leider en de andere helft denkt nu in een dictatuur te leven– Terwijl er in conservatieve delen van Istanbul zondagavond een volksfeest uitbrak nadat president Erdogan de over� winning had opgeÊist� sloegen mensen in seculiere wijken op potten en pannen en gingen ze de straat op uit protest tegen de ‘dief Erdogan’– In ›nkara gingen voor� en tegenstanders met elkaar op de vuist– ·e demonstraties in Istanbul ontston� den door controverse over de uitslag– Ter� wijl de kiescommissie de stemmen nog aan het tellen was� meldde staatspersbu� reau ›nadolu al dat ‘ja’ had gewonnen– ·aarbij besloot de kiescommissie dat ��� miljoen niet�gestempelde stembiljetten toch geldig zouden zijn– Een opmerkelijk besluit� dat indruist tegen de grondwet– €ij eerdere verkiezingen werden onge� stempelde stembiljetten niet meegeteld– ·e oppositie trekt de geldigheid van ‘�� miljoen stemmen in twijfel vanwege on� regelmatigheden– Het kan nog dagen� zo niet weken duren voordat de definitieve uitslag er is– Maar ook dan er zullen er twijfels blijven bestaan over de legitimi� teit van de stembusgang–

Verzoenende toon

‘N�e�e’�stemmers kijken�samen naar�de�uitslag van�het�Turkse referendum�in�de werkplaats�van Riza�€ektas– FOTO�MERLIN ·›�L�E�M�›�N

Erdogan heeft niet de overtuigende over� winning waarop hij had gehoopt– Hij sloeg zondagavond een verzoenende toon aan– Hij noemde de uitslag een overwinning voor heel Turkije� ongeacht of mensen ja of nee hebben gestemd– „Vandaag heeft Turkije een historisch besluit genomen”� zei Erdogan nog voordat de officiÊle uit� slag bekend was gemaakt– „Samen met het volk hebben we de belangrijkste hervor� ming in onze geschiedenis gerealiseerd–” ·e Turken hebben ervoor gekozen de republiek van Mustafa Kemal ›tatÛrk te vervangen door de republiek van Recep Tayyip Erdogan– In �†‘’ stichtte ›tatÛrk de republiek Turkije op de puinhopen van het Ottomaanse Rijk– Het nieuwe land werd gemodelleerd naar moderne Europese natiestaten– ·e alleenheer� schappij van de sultan� die zowel politie� ke als religieuze macht had� werd vervan� gen door een parlementaire republiek met een seculiere grondwet– ›an dat Turkije is zondag een einde ge� komen– ·e kiezers hebben president Er� dogan een mandaat gegeven om de Turk�

se staat naar zijn ideaalbeeld om te vor� men– ·e grondwetswijziging� die na par� lements� en presidentsverkiezingen in ‘��† van kracht moet worden� zal de pre� sident meer macht geven dan iedere Turkse leider sinds ›tatÛrk– ·e president komt aan het hoofd van de regering te staan– Hij kan ministers en hoge ambtenaren aanstellen zonder goedkeuring van het parlement– Het leger komt onder zijn controle– Hij krijgt grote invloed op de benoeming van rechters� kan op tal van terreinen decreten uitvaar� digen� de noodtoestand uitroepen en het parlement ontbinden ˛waarmee hij overi� gens ook zijn eigen functie neerlegt� want parlements� en presidentsverkiezingen moeten tegelijkertijd worden gehouden�– Het parlement behoudt weliswaar zijn wetgevende en controlerende macht– Maar die zal een stuk beperkter zijn dan nu– ›ls de president en de meerderheid in

het parlement dezelfde politieke kleur hebben� dan zal de macht van de presi� dent nauwelijks worden beknot–

Sterke leider Voor de aanhangers van Erdogan bete� kent een sterke leider een sterk Turkije– ·e grondwetswijziging maakt een einde aan het systeem waarin de bureaucratie en het leger fungeerden als de bescher� mers van de seculiere orde– ›tatÛrks re� publiek vertegenwoordigt voor hen een repressief secularisme� dat de conserva� tief�religieuze arbeiders en middenklasse op het platteland marginaliseerde– ·it wordt weerspiegeld in de uitslag van het referendum– In de plattelands� provincies in ›natoliÊ stemde een ruime meerderheid voor de grondwetswijzi� ging– ·aar wordt Erdogan gezien als een held� die met de aanleg van nieuwe we� gen� scholen� ziekenhuizen en luchtha�

vens achtergebleven gebieden ontwikkel� de– In de drie grootste steden Istanbul� ›nkara en Izmir en in de kustprovincies in het westen stemde de meerderheid te� gen het presidentiÊle systeem– ·it is het meer seculiere deel van het land– ·e campagne voor het referendum werd gevoerd in een sfeer van angst en intimidatie– Tijdens de campagne werden oppositieleden bedreigd� in elkaar gesla� gen en gearresteerd– ·aarbij zocht Erdogan het conflict met verschillende Europese landen� waaron� der Nederland en ·uitsland� omdat die bij� eenkomsten van zijn ministers verboden– Zo hoopte hij het nationalisme bij Turken in Europa aan te wakkeren– Hij speelde in op de zorgen onder Turkse Nederlanders over toenemende vreemdelingenhaat– ·at lijkt te hebben gewerkt– In Nederland kreeg hij ”��† procent van de stemmen� een van de hoogste percentages–

›�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

8 In het nieuws

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

P�RO�F�I�E�L TON�BÜCHNER�TOPMAN�VAN�AKZONOBEL

Techneut met een duidelijk strijdplan

Door�onze�redacteuren Teri�van�der�Heijden�en Joris�Kooiman

H

et is te danken aan zijn wit� grijze sledehond – een ›laska�malamute – dat Ton €Ûchner topman werd van ›kzoNobel– Toen het verf� bedrijf in ‘��‘ op zoek moest naar een nieuwe bestuursvoorzitter� las toenmalig president�commissaris Karel Vuursteen toevallig een interview met €Ûchner in Elsevier– Van €Ûchner had hij nog nooit gehoord� vertelt Vuursteen� maar wat hij zei� trok zijn aandacht– „›ls je jezelf aan je hond vastgespt� ren je echt hard”� zei €Ûchner� die graag hardloopt– Het fanatis� me sprak Vuursteen aan– „·at is een leuke vent”� dacht hij en stuurde direct een re� cruiter op hem af– Het is niet gek dat Vuursteen hem niet kende– €Ûchner ˛��� werkte al ‘’ jaar in het buitenland en was een grote onbekende in het kringetje van Nederlandse topbestuur� ders– In ‘��‘ was hij de hoogste baas van Sulzer� een Zwitserse machinebouwer met �“–��� werknemers– Heimwee had hij niet� maar voor het veel grotere ›kzoNobel wil� de hij graag terugkomen naar Nederland– Ook zijn Zwitserse vrouw vond het leuk om een tijdje in het thuisland van haar man te wonen� vertelt €Ûchner aan de telefoon– En dus verhuisden ze met sledehond €an� dita naar ›msterdam– Vijf jaar later staat €Ûchner voor de zwaarste test in zijn carriÇre bij het verf� bedrijf – eentje waarbij hij zijn baan kan verliezen– ›kzoNobel� de derde verfmaker in de wereld� wordt belaagd door de num� mer twee� het ›merikaanse PPG– €Ûchner heeft de avances resoluut afgewezen – hij weigert zelfs maar over de biedingen in ge� sprek te gaan met PPG�baas Michael Mc� Garry – maar de ›merikanen laten zich niet wegjagen– Intussen voert een groeiende groep aandeelhouders� aangevoerd door hedgefonds Elliott� de druk op €Ûchner op om toch met PPG te gaan praten– Woensdag wordt cruciaal– ·an praat €Ûchner ›kzo’s aandeelhouders bij over zijn plannen om de onderneming winst� gevender te maken– Overtuigt hij niet� dan wordt een overname door PPG steeds ver� leidelijker voor aandeelhouders– Ook voor partijen die minder militant zijn dan El� liott– „Stalen zenuwen” heeft €Ûchner nu nodig volgens Vuursteen� tevens oud�com� missaris van ›hold en voormalig topman van Heineken– Vraag is‡ heeft hij die�

Hij kwam met zijn sledehond terug uit Zwitserland om AkzoNobel te leiden. Nu wacht Ton Büchner de grootste test in zijn carrière: kan hij voorkomen dat Akzo wordt overgenomen?

T

Wo�e�n�s�d�a�g Kans�om�te ove�r�t�u�i�g�e�n Ton�Büchner heeft�woensdag de�kans�zijn�aandeelhouders�te overtuigen�dat AkzoNobel�zelfstandig�beter�af�is.

De�Amerikaanse concurrent�PPG wil�AkzoNobel overnemen,�maar topman�Büchner weigert�met�PPG�in gesprek�te�gaan.

A

Aandeelhouders zetten�Büchner echter�onder�grote�druk wél�te�praten.�Een�van�hen heeft�het�vertrek van�presidentcommissaris�Antony�Burgmans geëist�en�dreigt met�een�rechtszaak.

FOTO�ANP

ls het spannend wordt� gaat het steeds weer over €Ûchners veel� bewogen eerste maanden bij het verfbedrijf– ›ls onbekende nieuwe topman had €Ûchner een groot gat op te vullen– Zijn voorganger Hans Wijers was met lof overla� den– ·e vroegere minister van Economi� sche Zaken had van de losse bedrijfsonder� delen ÈÈn ›kzoNobel gesmeed� farmatak Organon verkocht� een miljardenovername gedaan in het Verenigd Koninkrijk� en het doel gesteld om de omzet met eenderde op te schroeven naar ‘� miljard euro– €Ûchner zag bij binnenkomst vooral een bedrijf dat veel minder winstgevend was dan de concurrentie en te veel had betaald voor de €ritse overname– Vijf maanden na zijn aantreden meldde hij zich ziek– ·e nieuwe topman leed aan „tijdelijke over� vermoeidheid”� meldde ›kzoNobel in een persbericht– ·e koers zakte in– Een topman met – zo werd aangenomen – een burn�out� dat was ongekend– Had €Ûchner zijn baan onderschat� Kon hij de leiding van zo’n groot bedrijf wel aan� ·ie verhalen kloppen niet� zegt €Ûchner nu– Hij had gewoon „iets meegenomen uit het buitenland” en was „sterk afgevallen”– Na een kleine drie maanden was €Ûchner

terug en wilde hij verder met het bedrijf� maar mensen hielden er maar niet over op– „Onzinnig”� zegt €Ûchner nu– Hij dacht‡ openheid werkt het beste– Maar‡ „Je krijgt de indruk dat je niet eerlijk mag zijn over dit soort dingen–” Ton €Ûchner� zoon van twee fysiothera� peuten uit €rabant� is een techneut– Hij overwoog als tiener klarinet te gaan stude� ren aan het conservatorium� maar koos voor civiele techniek in ·elft– Zijn verhui� zing uit geboortedorp ™uijk vond hij „over� weldigend”� zei €Ûchner in ‘��� in een in� terview in Contact� het blad van zijn oude faculteit– ·elft voelde „als een grote stad”– Na zijn afstuderen in �†„† verruilde €Ûchner ·elft al gauw voor het buitenland– Hij was „nieuwsgierig” geworden naar de wereld� vertelt €Ûchner– Via Midden� en Noord�›merika reisde hij naar Zuidoost� ›ziÊ� waar hij een aantal jaar werkte– Maar het ingenieurswerk vond hij „te veel van hetzelfde”� en hij meldde zich aan voor een chique managementopleiding in het Zwit� serse Lausanne – „zelf betaald”–

Büchners�nieuwe plannen moeten boze�aandeelhouders�van�gedachten�doen�verandere�n�.

och was topman worden niet zijn grote droom� zegt €Ûchner� eerder het natuurlijke eindpunt van een se� rie promoties– Op zijn ‚�ste werd hij de hoogste baas– Met zijn Zwitserse vrouw – ze hebben geen kinderen – is €Ûchner vlak bij het hoofdkantoor van ›kzoNobel gaan wonen� op de Zuidas in ›msterdam– Een „strategische” plek om te wonen� zegt hij– €ehalve op loopafstand van zijn werk� is het huis dichtbij Schiphol en het ›mster� damse bos– €andita moet elke dag ten min� ste tien kilometer rondrennen– Ton €Ûchner is kalm� rationeel en bij vla� gen gereserveerd� zeggen mensen die hem kennen– Niet de joviale baas die de show steelt� zoals zijn voorganger Wijers� wel een leider die een duidelijk plan maakt� en dat uitvoert– Ook in de strijd met PPG laat hij zich niet meeslepen door emoties� zeg� gen mensen die nu met hem werken– Hij is „een koele rekenaar”� zegt een van hen� maar „geen bully” die in het rond comman� deert� zegt een ander– Met de meer ervaren president�commissaris ›ntony €urgmans vormt hij een hecht team– Volgens JÛrgen €randt� die als financieel directeur met €Ûchner werkte bij Sulzer� was zijn voormalige baas populair binnen het bedrijf omdat hij „open en eerlijk” met zijn werknemers omging– ·irect als een Nederlander� stipt en gedegen als een Zwit� ser� zegt €randt– €Ûchner vindt het naar ei� gen zeggen belangrijk om benaderbaar te zijn– „Ik eet beneden in de kantine en wan� del bij mensen naar binnen met een kopje koffie– Of nog liever twee–” Toen €Ûchner vorige maand niet bij de jaarlijkse bijeenkomst met de centrale on� dernemingsraad kon zijn� omdat hij in Lon� den met aandeelhouders moest praten� zorgde hij dat hij wel anderhalf uur aan de telefoon kon komen– „Hij heeft hart voor zijn mensen en komt zijn beloftes na”� zegt voorzitter Steven Leijenaar daarover– Ook belangrijk voor het respect van het personeel‡ €Ûchner begrijpt als techneut volgens €randt vaak beter waar werkne� mers mee bezig zijn dan zijzelf– ·at geeft de topman soms ook iets ongeduldigs� zegt Vuursteen– „·an heeft hij de neiging din� gen naar zich toe te trekken als het hem niet snel genoeg gaat–” Nu heeft €Ûchner ›kzoNobel waar hij het hebben wilde– Na een flinke reorgani� satie is het bedrijf efficiÊnter geworden en financieel gezond– Overambitieuze omzet� doelstellingen en grote overnames beho� ren tot verleden– €ij PPG is het omgekeerde het geval– En of koele kikker €Ûchner de ›merikanen buiten kan houden� is hoogst onzeker– [+]�Hoe�Akzo�meer�waard�wordt�Pagina�S11

Sinds 1726 laten we mensen dromen en maken we mensen blij met mooie geldprijzen.

Er is echter iets dat we graag over willen doen.

In de periode 2000 t/m 2007 en de Koninginnedagtrekking 2008 hebben we misleidende teksten gebruikt over hoge prijzen. Dat spijt ons, had nooit mogen gebeuren en daarom gaan we het overdoen. Met een Bijzondere Trekking voor alle spelers van toen.

De totale prijzenpot van de Bijzondere Trekking is maar liefst € 13,5 miljoen, belastingvrij! Met 5 hoofdprijzen van € 1.000.000,- en meer dan 11.000 hoge prijzen, is uw kans op zo’n mooie prijs extra groot.

Speelde u toen mee? Dan kunt u nu zonder te betalen deelnemen.* Meld u nu aan op

staatsloterij.nl/bijzonderetrekking.

Aanmelden kan tot en met 20 mei 2017.

*Deelname aan de Bijzondere Trekking betekent dat u definitief afziet van vorderingen en juridische procedures tegen de Staatsloterij in deze kwestie.

10 Binnenland

nrc

FOTO�REMKO�DE�WAAL/ANP

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Het�Waterfrontpand aan�de�Boompjeskade,�Rotterdam.

WAT�E�R�F�RO�N�T

Wie wist wanneer van Waterfront?

Intern én extern onderzoek verschaften eerder geen duidelijkheid. In de Rotterdamse gemeenteraad begint een enquête naar een eigenaardige fraudezaak.

Door�Elsje�Jorritsma en�Lucette�Mascini ROTTERDAM.�Een aannemer die vijf

jaar lang valse facturen stuurt– ·e ge� meente die daarvan ruim ” miljoen euro betaalt– Een ambtelijk rapport dat een kandidaat�huurder onbe�

trouwbaar noemt en een topambte� naar die vervolgens toch zijn handte� kening onder het huurcontract zet– ·e Rotterdamse gemeenteraad wil het fijne weten van deze zaak� die naar het pand aan de Maas� ‘Water� front’ wordt genoemd– Een intern rapport en een extern rapport� ¿ rai�

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

Geldig op 18 april 2017

Exotische kamerplant Strelitzia Paradijsvogelplant van 150-200cm

6ko9rt% ing

199,-

GRATIS GELEVERD

Vandaag vanaf

49,95

Bloeit met prachtige oranje bloemen, zowel binnen als buiten Eyecatcher voor woonkamers, kantoorruimtes én het terras 1 jaar groeigarantie – bloeiperiode ca. oktober t/m april

Bestel nu op: www.onedayonly.nl

son van ”��–��� euro� konden geen duidelijkheid scheppen– ·insdag be� ginnen daarom de openbare verhoren in de raadsenquÉte naar het Water� frontschandaal– ·e uitkomsten van dit onderzoek kunnen de posities van hoge Rotter� damse ambtenaren en politici doen wankelen– ·ie van ›driaan Visser ˛·““� bijvoorbeeld� nu als wethouder verantwoordelijk voor organisatie en financiÊn– In de wandelgangen wordt gefluisterd dat ·““�leider ›lexander Pechtold hem als ministerskandidaat ziet– Een van de belangrijkste kwes� ties tijdens de enquÉte zal de rol van Visser in ‘��� zijn– ›ls directeur van de Rotterdamse vastgoedafdeling zette Visser toen persoonlijk zijn handtekening onder het huurcon� tract met de malafide huurder� de Turks�Nederlandse GÕksel Kan – on� danks een negatief debiteurenrap� port� opgevraagd door zijn eigen de� biteurenafdeling– ·e grote vraag is hoe het Water� frontschandaal heeft kunnen gebeu� ren– Is sprake van grootscheepse ambtelijke incompetentie� Of hebben ambtenaren en mogelijk ook wethou� ders de fraude moedwillig toegedekt� of er zelfs aan meegewerkt� Op de eerste verhoordag verschijnt voor de raadscommissie Henk de Kok� teamleider van de afdeling vast� goed die verantwoordelijk is voor het Waterfrontpand sinds ‘��‚– ·e Kok was er mede verantwoordelijk voor dat de fraude aan het licht kwam– In dit verhoor zal vooral worden onder� zocht sinds wanneer hij van de fraude op de hoogte was– ·e Kok zat als beheerder commer� cieel vastgoed voor de gemeente in een cruciale� maar ook onduidelijke positie– In Rotterdam wordt onder� scheid gemaakt tussen verhuur van commercieel gemeentelijk vastgoed� zoals horeca� en maatschappelijk vastgoed� zoals scholen� sportfacili� teiten en theaters– ›lleen als huur� ders subsidie van de gemeente krij� gen� worden de panden beschouwd als maatschappelijk vastgoed– Tot ‘��� was het helder‡ Water� front behoorde als poppodium tot het maatschappelijk vastgoed– Maar dat jaar vertrok de huurder en werd de subsidie van de dienst ™ultuur beÊin�

digd– ·e nieuwe huurder� GÕksel Kan� kwam niet voor subsidie in aanmer� king en was dus een commerciÊle huurder– ·at wordt bevestigd in het interne onderzoek dat de gemeente naar de fraude uitvoerde‡ de beheer� der maatschappelijk vastgoed zag dit pand toen niet langer als onderdeel van zijn portefeuille– Op dat moment was het logisch als commercieel beheerder ·e Kok het pand had overgenomen van de dienst maatschappelijk vastgoed– Maar hij deed dat niet� en de vraag is waarom– ·e tweede die voor de enquÉte� commissie van de raad moet verschij� nen� is Leonie de Knegt� hoofd debi� teurenbeheer van de vastgoeddienst– ·e Knegt liet door een financieel on� derzoeksbureau een rapport opstel� len naar de betrouwbaarheid van GÕksel Kan als huurder– Uit dat rap�

De verantwoordelijk wethouder wordt genoemd als D66-ministerskandidaat port bleek dat Kan geen betrouwbare huurder zou zijn– Het advies van de onderzoekers was‡ doe het niet� des� ondanks tekende toenmalig directeur ›driaan Visser van de vastgoeddienst het huurcontract– ·it betrouwbaarheidsonderzoek is nooit opgenomen in de onderzoeken van de gemeente naar de fraude– Noch in het interne onderzoek� noch in het zeven ton kostende onderzoek van bureau S€V Forensics– Het kwam pas aan het licht toen NRC het in bezit kreeg en eruit publiceerde– Het ligt in de lijn der verwachting dat ook Visser gehoord zal worden� zegt Leo de Kleijn� vicevoorzitter van de enquÉtecommissie ˛SP�– ·at zal definitief blijken uit de lijst van nog te horen personen die eind deze week bekendgemaakt wordt– Ook oud�wet� houder Hamit Karakus ˛Pvd›� kan dan gehoord worden– Hij was van ‘��“ tot ‘��‚ verantwoordelijk voor de dienst die GÕksel Kan het Water� front liet huren– Volgens ·e Kleijn kunnen voormalige ambtenaren en oud�wethouders niet weigeren voor de commissie te verschijnen–

Binnenland 11

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

M�I�S�DA�A�D

Woningen Doetinchem ontruimd na plofkraak AMSTERDAM.�In ·oetinchem zijn maandagochtend woningen ontruimd nadat een pinautomaat bij een plofkraak was opgebla� zen en in de omgeving gevaar dreigde voor de bewoners– ·at meldt de politie op haar website– ·e Explosieven Opruimings� dienst ˛EO·� vond bij de pinautomaat een kleine hoeveelheid ex� plosief materiaal die was achtergebleven– ·it werd op een veilige locatie tot ontploffing gebracht– Uit voorzorg werden zes wonin� gen ontruimd– Ook in het Zuid�Hollandse Zevenhoven werden woningen om dezelfde reden ontruimd– ›lleen was de plofkraak hier verijdeld door een beveiliger– ·e daders gingen er op een scooter vandoor� voordat ze de geldautomaat konden opblazen– In totaal ging het om zestien woningen– Met een bomrobot maakte de EO· het explosief dat de daders hadden aangebracht onschadelijk– ·e bewoners van de tien hui� zen werden intussen ondergebracht in een zalencentrum– ·e daders van beide plofkraken zijn nog spoorloos– Sinds ‘��� stijgt het aantal plofkraken in Nederland weer– ·e banken denken dat de stijging te maken heeft met het feit dat veel verdachten die voor ‘��� werden opgepakt� inmiddels weer vrij zijn– ˛NR™�

M�I�S�DA�A�D

Doden in Zeeland waren echtpaar

FOTO�VIN™ENT�J›NNINK—�›NP

AMSTERDAM.�·e dode man

Pa�a�sv�u�u�r Grootst�in D�i�j�ke�r�h�o�e�k

DIJKERHOEK.�€ewoners�en

bezoekers�kijken�toe�bij�het grootste�paasvuur�van�Ne� derland–�In�de�buurtschap ·ijkerhoek�stond�dit�jaar�de grootste�brandstapel�voor het�paasvuur–�De�puntvormige�stapel�van�Dijkerhoek�had�een�inhoud�van 5.431�kubieke�meter.

·ijkerhoek��in�de�Overijssel� se�gemeente�Rijssen�Holten strijdt�jaarlijks�met�de�vier�na� burige�plaatsen�– Es�p�e�l�o� €euseberg��Holterbroek�en Lichtenberg�– om�het�mooi� ste�Èn�om�het�grootste�paas� vuur��ook�wel�p�a�a�s�b�o�a�ke�ge� noemd–�Espelo�eindigde�op de�tweede�plek�met�‚–„††

kubieke�meter–�€ij�de schoonheidsprijs��waar�een jury�vorm�en�afwerking�be� oordeeld��won�de�buurt� schap�€euseberg��met�een helmvormige�brandstapel–�In Holterbroek�werd�de�jury�het meest�royaal�onthaald�– die buurtschap�kreeg�daarvoor de�ontvangstprijs–�˛NR™�

en vrouw die donderdag bij het Zeeuwse plaatsje ·is� hoek werden gevonden� wa� ren een echtpaar uit Middel� burg van respectievelijk ‚’ en ’† jaar– ·at heeft de poli� tie bekendgemaakt– Het echtpaar is door schoten om het leven gekomen– €ij hun lijken lag een pistool– ·e vrouw bleek het afgelopen jaar meermaals melding te hebben gedaan van huise� lijk geweld– Ze hadden vijf kinderen– ˛NR™�

H�OT�E�L

Kuikens in lobby; Wakker Dier boos AMSTERDAM.�Een paasver�

rassing van vijfsterrenhotel L’Europe in ›msterdam heeft tot protesten geleid– In de lobby zijn levende kui� kentjes neergezet onder een

warmtelamp– ›ctiegroep Wakker ·ier stelde via Twit� ter vragen‡ „·e beestjes lij� ken erg gestrest–” Het hotel bood excuses aan „voor die� gene die zich zorgen hebben gemaakt”� en zegt dat „de autoriteiten” hebben „ge� constateerd dat het welbe� vinden van de kuikens ge� waarborgd is”– ˛NR™�

POLITIEK

Bijeenkomst FvD verkast na dreigen AMSTERDAM.�Een bijeen� komst van Forum voor ·emocratie in ·ordrecht is afgelast wegens veiligheids� risico’s– Het congrescen� trum waar het evenement maandag zou plaatsvinden� had dreigende berichten ontvangen ˛„Weet wat je binnenhaalt”�– Na overleg met de politie is de bijeen� komst afgeblazen– Fv·� leiders Thierry €audet en Theo Hiddema zijn uitgewe� ken naar het Van der Valk hotel in ·ordrecht– ˛NR™�

›�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

TRAVEL IN STYLE

Ultiem genieten van een luxe vakantie in Marokko Voor meer informatie kijk op www.silverjet.nl/marokko of bel 055 - 357 55 97

5  Les Jardins de la Koutoubia, Marrakech

5  Four Seasons Resort, Marrakech

5  Sofitel Thalassa Sea & Spa, Agadir

Deze voormalige Marokkaanse Riad uit de 13e eeuw is verbouwd tot een elegant en authentiek hotel. Dankzij de uitstekende locatie, midden in het bruisende centrum staat dit hotel gegarandeerd voor een onvergetelijk verblijf.

Het resort wordt omgeven door binnenplaatsen, fonteinen en Moorse tuinen. Vanwege de ligging, de vele faciliteiten en de hoogstaande service is dit hotel niet alleen geschikt voor rustzoekers maar ook voor gezinnen met kinderen.

Het hotel heeft een elegante mix van modern design en Marokkaanse stijl. Een tophotel met een aangename ambiance, persoonlijke service en een zeer fraai interieur waarin water de hoofdrol speelt.

• 4-daagse vliegreis o.b.v. 2 personen • Executive lounge op Schiphol • Verblijf in een Medina Kamer o.b.v. logies/ontbijt • Privétransfer op de bestemming

• 4-daagse vliegreis o.b.v. 2 personen • Executive lounge op Schiphol • Verblijf in een Tuinzicht Kamer o.b.v. logies/ontbijt • Privétransfer op de bestemming

• 8-daagse vliegreis o.b.v. 2 personen • Executive lounge op Schiphol • Verblijf in een Superior kamer o.b.v. logies/ontbijt • Privétransfer op de bestemming

Bij vertrek op 27 mei vanaf € 661,- p.p.

Bij vertrek op 27 mei vanaf € 720,- p.p.

Bij vertrek op 6 mei vanaf € 940,- p.p.

Silverjet selecteert het beste wat de wereld te bieden heeft; voor u een aangename zekerheid.

Naast een ruime keuze uit type kamers, suites en familievilla’s uiteraard ook de altijd inbegrepen executive lounge op de luchthaven van vertrek in combinatie met aangename privétransfers op uw vakantiebestemming. Vanzelfsprekend Silverjet …

12 Binnenland

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

E

en nummertje maak je op je klom� pen– ›ls een man van middelbare leeftijd op klompen de Utrechtse tippelzone oploopt� gaat Joyce ˛‚�� meteen op hem af– Nonchalant haalt ze een hand door de donkere krullen en duwt haar halfontblote borsten naar voren– Flirtend‡ „Lekker gewandeld jochie� zin in een nummertje�” Een paar minuten later stapt Joyce in ’s mans auto� even verderop� en rijdt met hem naar de afwerkplek langs het kanaal– ›mper twintig minuten later is de Utrechtse prostituee terug– Leunend tegen een lantaarnpaal deelt ze haar zorg over de toekomst‡ „Waar moet ik straks mijn boterham van betalen� Waar moet ik naar toe als er geen tippelzone meer is�” ·e ‘€aan’ gaat dicht– Ruim dertig jaar was de tippelzone aan de Europalaan in Kanaleneiland de vaste werkplek van Utrechtse prostituees– ·aaraan komt uiterlijk � januari ‘�‘� een eind� zo maakte de gemeente vorige maand bekend– Het tippelgebied – waaraan de gemeente ‚�� ton per jaar uitgeeft – past niet in de bouwplan� nen voor de Merwedekanaalzone– ·at wordt een stadswijk met tienduizend hoogbouwwo� ningen– ·e laatste vijftien jaar verdwenen diverse tippelgebieden in Nederland– In ‘��’ sloot dat aan de ›msterdamse Theemsweg– Rotterdam ˛‘����� ·en Haag ˛‘��“�� Eindhoven ˛‘���� en Heerlen ˛‘��‘� volgden– ›rnhem� Groningen en Nijmegen voeren ‘uitstervingsbeleid’• nieuwe prostituees worden niet meer toegelaten– In Utrecht is het wel de bedoeling de prosti� tutie een alternatief te bieden– Een woordvoer� der van wethouder Victor Everhardt ˛·““�� die het tippelgebied in portefeuille heeft� wijst er� op dat de zone gunstig heeft bijgedragen aan de „veiligheid en gezondheid van de sekswer� kers–” Een nieuwe plek zal ook helpen overlast te voorkomen–

Mensen in dikke auto’s zijn zo gierig als wat Prostituee�Joyce In het Utrecht van midden jaren tachtig tip� pelden vrouwen nog in het centrum van de stad– Prostituanten reden rondjes om het Mo� reelsepark� dicht bij het centraal station� en pikten hen daar op– Ook bij de €iltstraat werd getippeld– Een deel van de vrouwen was ver� slaafd en kocht drugs in winkelcentrum Hoog ™atharijne– ·e situatie zorgde voor overlast rond Hoog ™atharijne – hÈt uithangbord van de stad– ·e onveiligheid voor de vrouwen was groot– ·e gemeente wilde de preventie van seksueel overdraagbare aandoeningen ˛soa’s� en aids verbeteren– Na enkele geweldsincidenten was voor burgemeester Lien Vos�van Gortel ˛VV·� de maat vol– ·e jeugd� en zedenpolitie stelde instelling van een tippelzone voor– En zo kwam er een typisch Nederlandse oplossing‡ een ge� doogd tippelgebied op een bedrijventerrein in Kanaleneiland� open van zeven uur ’s avonds tot twee uur ’s nachts–

Anjers en pauwenveren Tegelijk werd het Huiskamer ›anloop Project ˛H›P� in het leven geroepen� een veilige plek waar prostituees koffie konden krijgen� con� dooms� en eventueel hulp– ›ls projectleider stelde de gemeente gezondheidsvoorlichter ™armen Kleinegris aan– Ze moest toegankelijke zorg bieden en zorgen voor verbetering van de voorlichting over soa’s en aids– Kleinegris kan zich de eerste avond nog goed herinneren– Het was lente� “ mei� een stuk of vijftien vrouwen waren gekomen om te wer� ken– Een omgebouwde SRV�wagen deed dienst als voorlichtingscentrum en huiskamer– ·ie was versierd met bloemstukken� op tafel stond een boeket met anjers en pauwenveren– Wat Kleinegris niet wist‡ pauwenveren heb� ben een boos oog en anjers missen een hart– En wat Kleinegris ook niet wist‡ beide brengen� volgens de bijgelovige dames op de €aan� „nie� ges” in de business– Sommige vrouwen wilden de huiskamer daarom niet in– Kleinegris‡ „Ik heb dat boeket direct weggeflikkerd–”

REPORTAGE�T�I�P�P�E�L�ZO�N�E

Joyce heeft straks geen Baan meer ·e tippelzone in Utrecht past niet in de bouwplannen van de gemeente– ·aarmee verdwijnt alweer een werkplek voor prostituees– „Waar moet ik dan mijn boterham van betalen�” Door�onze�correspondent�Martin�Kuiper

›anvankelijk werden de klanten afgewerkt achter Pallies koekjesfabriek en bij bedrijfster� reinen verderop� hoofdzakelijk door Neder� landse vrouwen– Ze verstonden het vak• ‘uitpe� zen’ was hun handelsmerk– Neuken vijftig gul� den� pijpen een „geeltje”– Elke handeling meer kostte een tientje extra– ·amesonderbroeken werden aan klanten voor ‘� gulden verkocht– Voor de veiligheid van de vrouwen en om klachten uit de buurt te voorkomen� kwam er na een paar jaar een vaste afwerkplek bij� aan het nabije Merwedekanaal– „Geheel ingericht naar de wensen van de prostituees”� aldus Kleinegris– Het werd met Hollandse precisie ge� bouwd‡ hoge groene houten schotten verdelen een ruimte van zo’n twintig bij twintig meter in zestien afwerkvakken– Veertien voor klanten in de auto� twee plekken voor prostituanten op de fiets– €ij elke auto�afwerkplek een prullenbak op raamhoogte–

Bekende namen Overlast� Richard Zwarts kijkt vanaf zijn woonboot al negentien jaar uit op de groene houten schotten– ›lleen het kanaal en een strookje fietspad scheiden hem van de afwerk� plek� maar overlast heeft deze veertiger er

Binnenland 13

nrc

FOTO�RIEN�ZILVOL·

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

„Lekker�gewandeld�jochie��zin�in�een�nummertje�” Prostituees�en�klanten�op�de�Europalaan�in�Utrecht– nooit van ervaren– Hij kan de jurkjes van de vrouwen die er werken dromen– Roze� zwart� zilverkleurig‡ „Sommigen dragen een week hetzelfde ding”– ›anvankelijk vond Zwarts het spannend naast prostitutiegebied te wonen– Hoe ziet dat eruit� Wie zijn de klanten� Een paar keer stapte hij op zijn fiets om een kijkje te nemen– Zwarts schudt resoluut zijn hoofd‡ „Ik ben gelukkig getrouwd–” ·agelijks ziet buurman Zwarts een stoet auto’s de afwerkhoek op� en afrijden– Vooral tijdens de erotische Kamasutrabeurs in de Jaar� beurs is het druk– File op de afwerkplek– Opel� tjes� bedrijfswagens met „bekende namen”� „Mercedessen van twee ton”– ·e koplampen van de auto’s schijnen dan als zoeklichten Zwarts woonkamer in– „·at kijkt niet lekker televisie–” ·e buurman denkt dat de straatprostitutie veiliger is geworden– Vroeger zag hij pooiers wel eens piepjonge meisjes op de €aan afzet� ten– Tegenwoordig lijkt de politie de boel er goed onder controle te hebben– Incidenten zijn in ieder geval schaars– Mensenhandel signa� leert de politie niet– Wel werd een paar jaar ge� leden een prostituee neergestoken– En vorig jaar is nog een sekswerker op de €aan in elkaar

geslagen– Maar doorgaans blijft trammelant beperkt tot opgeschoten knaapjes op scooters die afval naar de vrouwen gooien en hen uit� schelden� zegt wijkagent Karin Regts– Onveilig vindt ze het niet– „·e vrouwen letten goed op elkaar–” Kim Toering� tegenwoordig teamleider van het H›P en al negen jaar hulpverlener op de €aan� verwoordt het nog scherper‡ „·e €aan is ÈÈn van de veiligste plekken van Utrecht–”

Afwerkplek�wijkt�voor�huizen

ONDIEP

UTRECHT

Aanbod verschraalt Tippelzone, de Baan Europalaan

PAPENDORP LUNETTEN

A27

A12

1 km NRC 130417 / StS

Hilda ˛��� heeft in de bijna twee decennia dat ze op de €aan werkt haar collega’s zien verande� ren– In het begin tippelden er vooral verslaafde vrouwen zoals zijzelf� zegt Hilda– Later kwamen de „omgebouwden”– Gevolgd door de Oost� Europese meiden– En travestieten– Hilda‡ „Wij staan tegenwoordig op de achterste rij–” Maar de sfeer is doorgaans goed op de tippelzone– Toch neemt volgens haar het aantal klanten af– Mogelijk komt dat door de verschraling van het aanbod aan prostituees� denkt ze– Konden vrouwen vroeger gewoon komen aanwaaien voor een paar „klantjes”� sinds tien jaar moe� ten prostituees een vergunning hebben– En dan wil de gemeente ook nog dat minstens ‚� pro�

cent van de vrouwen op de €aan uit Utrecht zelf komt– Het aantal uitgegeven vergunningen daalde tussen ‘��† en ‘��“ van �‚� naar “‘– Hilda‡ „·at is niet goed voor de klandizie–” Maakt dit de tippelzone uiteindelijk niet overbodig� Niet volgens Hilda– ›ls de gemeen� te niet met een goed alternatief komt� gaat ze weer naar het centrum� zegt ze– „€ij Hoog ™atharijne weten de klanten ons wel te vin� den–” Hulpverlener Kim Toering is bang dat de vrouwen als alternatief in kelderboxen of op verlaten parkeerplaatsen gaan werken – plek� ken zonder toezicht of hulpverlening– Het risi� co op uitbuiting of incidenten is daar groter‡ „·at is heel onveilig–” En de maatschappij� meent ze� is dan „op lange termijn ook meer geld aan deze vrouwen kwijt”– Joyce heeft nu drie „klantjes” gehad– Een lange man uit Hilversum mocht voor een paar euro in haar borsten knijpen� vertelt ze la� chend– Een peperdure witte Jeep komt aange� reden– Ze snelt naar de auto– Langzaam gaat het raampje naar beneden– ·an rijdt de auto door– Joyce‡ „Mensen in dikke auto’s zijn zo gierig als wat–” Of erger� zoals deze keer‡ „Het zijn gluurders–”

�‚ €uitenland

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

REPORTAGE�FRANSE�PRESIDENTSVERKIEZINGEN

‘·e republiek gaf deze wijk al jaren geleden op’ In een banlieue bij Parijs zeggen mensen: wij geven niet om politici, want zij geven niet om ons.

Door�onze�correspondent Peter�Vermaas GRIGNY

™

ampagne voer je in Frankrijk op de markt– Maar terwijl elders in het land de folderaars van de grote kandidaten voor de verkiezingen van komend weekend elkaar tussen de kraampjes voor de voeten lopen� is de keu� ze in de probleemwijk La Grande €orne in de Parijse banlieue beperkt– Hier doen al� leen enkele communisten op leeftijd een poging de van oorsprong vooral ›frikaanse en Maghrebijnse kiezers te verleiden– „En wij zijn hier altijd� niet alleen rond verkie� zingen”� verzekert Elisabeth ¨tÈ� wethou� der in het communistische stadsbestuur– Ze deelt pamfletten uit voor de door de Parti communiste franÆais ˛P™F� gesteunde Jean�Luc MÈlenchon– Veel animo is er niet bij haar tafeltje met een poster van de ge� forceerd glimlachende ex�trotskist– „Thuis� blijven brengt ernstige schade toe aan de democratie”� staat op de folders� alsof het een waarschuwing op een sigarettenpakje betreft– „Wie niet gaat stemmen accepteert dat anderen besluiten–” Met geamuseerde blik leest de ���jarige Mathieu ˛„geÎntegreerde ex�moslim die van rode wijn houdt”� de plannen door– ˛Zoals vrijwel iedereen hier� weigert hij zijn achternaam te geven–� „›lsof iemand in Frankrijk op de mening van de banlieue zit te wachten”� lacht hij– Mathieu stemt niet– „Frankrijk bekommert zich niet om ons�

dus veel mensen hier interesseren zich ook nauwelijks voor Frankrijk–” La Grande €orne� waar de overgrote meerderheid niet�Franse wortels heeft� is met een werkloosheidspercentage van bij� na ’� procent en een gemiddeld huishoud� inkomen van ongeveer �‘–��� euro niet al� leen een van de armste wijken van het land� maar ook een van de beruchtste– ›l jaren is de wijk een uitvalsbasis voor drugshandel en andere kleine criminaliteit en vaak leidt dat tot gewelddadige aanva� ringen met de politie– ›fgelopen oktober zetten jongeren hier een politieauto met vier agenten erin met een molotovcocktail in brand– Op het kruispunt waren de maanden daarvoor au� tomobilisten die stilstonden bij het stop� licht beroofd van tassen op de bijrijders� stoel– ·e agenten raakten gewond� twee van hen zwaar– €egin ‘��� riep de wijk ook al nationaal verontwaardiging op– ·e terro� rist ›medy ™oulibaly� een in de gevangenis geradicaliseerde draaideurcrimineel� bleek hier opgegroeid– „La Grande €orne”� oordeelde de conser� vatieve opinieleider ¨ric Zemmour op tele� visie� „is een gebied dat niet meer in Frank� rijk ligt� waar een buitenlands regime zich opdringt� waar de Franse politie niet meer komt� waar de wetten van de republiek niet meer toegepast worden� waar men onder het gezag leeft van de wetten van bendelei� ders en islamitische wetgeving–” ·at was wat kras� vond burgemeester Philippe Rio van de gemeente Grigny� waaronder La Grande €orne valt– Hij deed aangifte van discriminatie– Terwijl de com�

Volgens�bewoners�van�La�Grande�Borne�in�Grigny, aan�de�zuidkant�van�Parijs,�is�de�probleemwijk�een�typisch

SYRISCHE�OORLOG

Aanslag Syrië is nieuw dieptepunt van wreedheid Door�onze�correspondent Gert�Van�Langendonck B�E �I�R O�E �T

Het was een nieuw dieptepunt van wreedheid in een oorlog die al aan een half miljoen mensen het leven kostte– ·e inwoners van ›l�Foua en Kefraya in SyriÊ dachten dat er een einde was ge� komen aan hun lijdensweg– Sinds ‘��� worden de shi’itische stadjes belegerd door rebellen en aan ›l�Qaeda geli� eerde jihadisten– Maar toen een konvooi met evacuees uit ›l�Foua en Kefraya zaterdag in ›l� Rashideen nabij ›leppo aankwam� ontplofte daar een krachtige autobom die aan meer dan honderd mensen het leven kostte� het merendeel kinderen– Een meisje dat de aanslag overleefde maar vier broertjes en zusjes verloor� vertelde aan ›l Manar� de tv�zender

van de Libanese Hezbollah�militie� dat zij en andere kinderen gelokt waren door een man die hen chips beloofde– Toen er genoeg kinderen rond de auto waren verzameld� ontplofte de bom– „Na zes jaar oorlog en slachtpartijen in SyriÊ – zes hartverscheurende jaren voor heel veel Syrische families – is dit een nieuwe gruwel die het hart moet breken van eenieder die er een heeft”� zei Unicef�directeur ›nthony Lake in een mededeling– ·e aanslag moest klaarblijkelijk een deal dwarsbomen die al jaren in de maak was‡ de gelijktijdige evacuatie van de shi’itische bevolking van ›l� Foua en Kefraya� en de sunnitische be� volking van Zabadani en Madaya� twee plaatsen nabij ·amascus die al ja� ren worden belegerd door het Syrische leger en Hezbollah– Het gaat om een volksverhuizing van zo’n ’�–��� mensen– ·e evacuatie is opgeschort– Net als na de chemische aanval in

FOTO�AMMAR�ABDULLAH/REUTERS

Kinderen uit een shi3itisch konvooi werden met chips naar een bomauto bij Aleppo gelokt. Meer dan honderd mensen stierven.

Na�de�explosie�in�Al-Rashideen.

Khan Shaykhun eerder deze maand geven beide kampen elkaar de schuld– ›an rebellenkant wordt erop gewezen dat de bomauto uit regeringsgebied moet zijn gekomen� en dat de rebellen geen belang hadden bij de aanslag– Hij zou immers de veiligheid van de eva� cuees in Zabadani en Madaya in gevaar brengen– ·at waren vÒÒr de oorlog toeristi� sche bestemmingen voor hoofdstede� lingen die aan de hitte van ·amascus wilden ontsnappen– Maar in ‘��� schaarden veel mensen er zich achter de opstand tegen president ›ssad– ›mjad ›lmaleh� een jongen van in de twintig� zat op de bus naar Idlib toen we hem dit weekeinde spraken– „We zijn om � uur ’s ochtends vertrok� ken uit Madaya� met ‘–‘�� mensen– Nu zijn we in de buurt van Homs� on� derweg naar ›leppo– ·aar zal de uit� wisseling plaatsvinden� en dan voeren ze ons naar Idlib–”

„Ik voel niets”� zegt hij– „·e situatie is zo afschuwelijk dat er geen woorden zijn om te beschrijven hoe ik me voel– Het was zo zwaar vanmorgen om in die bus te stappen– Mensen huilden� ieder� een was doodmoe– Sommigen beslo� ten te blijven� wetend dat de troepen van het regime nu gaan komen–” Het is bij dit soort deals gebruikelijk dat strijders met behoud van lichte wapens mogen vertrekken naar elders in rebellengebied– €urgers mogen ver� trekken of blijven onder regeringscon� trole– Voor jongemannen betekent dat laatste dat ze ingelijfd worden bij het regeringsleger– Voor ›lmaleh was de keuze snel gemaakt‡ hij wordt gezocht door het regeringsleger– ›lmaleh is oorlogsmoe en wil weg uit SyriÊ– „Ho� pelijk kunnen we naar Turkije”� zegt hij– Een nieuwe belegering� deze keer in Idlib ziet ›lmaleh niet zitten–

Met�medewerking�van�Jorn�De�Cock.

Buitenland 15

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

munisten de meeste oorspronkelijke arbei� dersgemeenten in de Parijse banlieue de laatste jaren verloren� wordt Grigny al sinds �†‚� ononderbroken bestuurd door de P™F– ·e politiek staat daardoor „dicht bij de burger”� meent ¨tÈ– Maar nergens in dit departement bleven bij de laatste ver� kiezingen meer mensen thuis– In Grigny ging voor de regioverkiezingen in ‘��� slechts ’� procent naar de stembus–

FOTO�OLIVI›�›RTHUR—M›GNUM—HH

Nooit dezelfde kansen

voorbeeld�van�„territoriale�apartheid”–

Veel bewoners draaien de argumentatie van Zemmour om– „·e republiek heeft de� ze wijk al jaren geleden opgegeven”� zegt een marktkoopman in djellaba die behalve damesschoenen ˛„� euro per paar”�� ook religieuze gewaden verkoopt– Hij woont hier al ‘’ jaar– „Van jongs af aan leren kin� deren hier dat ze er niet bij horen”� zegt hij– „Ze wonen in een getto en zullen nooit de� zelfde kansen hebben als leeftijdgenoten die in Parijs opgroeien–” En nee� ook hij gaat niet stemmen– „·eze verkiezingen gaan niet over ons–” ·e gehoofddoekte Lin� da ˛’‚� stemt wel – „op een kandidaat die respect belooft”� zegt ze– La Grande €orne is� zeggen bewoners� een typisch voorbeeld van de na de aansla� gen van ‘��� door toenmalig premier Ma� nuel Valls veroordeelde „territoriale apart� heid”– ·e wijk met slingerende laagbouw� appartementen� ooit door de architect be� loofd als utopisch kinderparadijs� ligt geÎsoleerd aan de oostkant van de ›uto� route du Soleil– Voor veel voorzieningen moeten de bewoners naar het oude dorpje� aan de westkant� waar de succesvollere be� volking woont– ·e laatste jaren is wel het een en ander verbeterd– Veel vervallen woningen zijn te� gen de vlakte gegaan� er zijn nieuwe ge� meenschapscentra en scholen gebouwd– Een nieuwe buslijn dwars door de door drugsdealers gedomineerde kinderspeel� plaatsen moet meer veiligheid geven– „·at is allemaal cosmetisch”� zegt jonge� renwerker de�™harles ›ka– „Uiteindelijk gaat het erom de mentaliteit van mensen te veranderen–” Tegen alle jongeren die hij dagelijks in zijn kantoortje spreekt� zegt ›ka dat ze moeten stemmen� omdat ze an� ders de komende jaren niet mogen klagen– Maar hij begrijpt hun desinteresse– On� danks de discussies over radicalisering en achterstand speelt de banlieue nauwelijks een rol in de campagnes– „We praten al ja� ren over de problemen� maar in campagne� tijd hoor ik weinig over oplossingen–”

DWA�R�S

In Midden-Oosten nadert het einde van het christendom Carolien Roelants is Midden�Oostenexpert en scheidt op deze plaats elke week de feiten van de hypes–

M

isschien heeft u vorige week op de tv The Valley of Salt gezien� het filmverslag dat de jonge Egyptisch�Zwitserse kopt ™hris� tophe Saber maakte van zijn bezoek aan zijn ouders in Egypte– Valley of Salt staat voor Wadi Natrun� waar zijn ouders een groot christelijk centrum hebben gebouwd– Ik wist dat koptische christenen een problematisch bestaan leiden in Egypte� nog buiten de bloedige aanslagen die hen treffen� zoals die van Palmzondag op de kerken in Tanta en ›lexandriÊ– Sabers ouders zijn heel actief bezig met hun ge� loof• in die zin zijn ze hogere bomen dan de doorsnee gelovige – maar zÒ veel vijandigheidƒ ·e aanslagen zijn het werk van extremisten� maar de vijandigheid komt bij wijze van spreken van de buurman– ·e zoon filmt zijn vader als die een telefoni� sche bedreiger te woord staat– Hij geeft geen moment iets toe� maar de bedreiger ook niet– Zo’n man kan straks met zijn pistool om de hoek staan– En dat gebeurt ook vaak ge� noeg– Saber nam zijn film in ‘��‘ op� toen de moslimbroeder Morsi aan de macht was– ·e atmosfeer was in die tijd extra vijandig jegens chris� tenen� en na zijn val werd op chris� tenen wraak genomen– Maar onder de huidige president Sisi� die niets van moslimbroeders moet hebben� is de situatie nauwelijks beter– Sisi stuurde na de aanslagen van Palmzondag het leger om kerken te beveiligen– Verdronkenkalfitis–

Zo’n man kan straks met zijn pistool om de hoek staan

·e vraag is hoelang die militairen er nog staan na het bezoek van paus Franciscus op ‘„ en ‘† april onder de leus „de Paus van vrede in Egypte van vrede”– Jaja– Want in� derdaad gaat Sisi elk jaar met Kerst� mis naar de kerstmis� en zei hij mooie woorden na de aanslagen van Palmzondag‡ „Ik zeg niet dat degenen die vielen christenen wa� ren of moslims– Ik zeg dat ze Egyp� tenaren zijn”– Wij met zijn allen te� gen de boze buitenwereld–

›

llemaal Egyptenaren� Geen sprake van– In het dagelijks leven zijn de kopten tweede� rangs burgers die straffeloos wor� den belaagd– EÈn beruchte zaak is die van een bejaarde koptische vrouw� die vorig jaar naakt door de straten werd gejaagd omdat haar zoon een verhouding met een isla� mitische vrouw zou hebben– ·ie vijandige sfeer is de reden waarom een gestage stroom kopten voorgoed uit Egypte vertrekt– En waarom er een christelijke leegloop uit het hele Midden�Oosten is– In Irak met zijn ongeremde Islamiti� sche Staat�geweld gaat het sneller dan in Libanon� waar alle minder� heden elkaar min of meer in even� wicht houden– In februari was ik in JordaniÊ op een bijeenkomst waar prominente christelijke geestelij� ken een lofzang op de veiligheid daar zongen� met dank aan koning ›bdullah– Toch vroeg ik onder ver� wijzing naar de situatie in Irak� Egypte en elders of eigenlijk niet het einde van het christendom in het Midden�Oosten naderde– Hun eerlijke antwoord was‡ ja–

›�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

Laatste in negentiende eeuw geboren persoon overleden A�M�ST�E�R�DA�M�.�·e laatste in de negentiende

eeuw geboren mens is niet meer– Zaterdagmid� dag overleed de Italiaanse Emma Morano�Mar� tinuzzi op ��”�jarige leeftijd– Met haar heen� gaan is de oudste mens nu de in �†�� geboren Violet €rown uit Jamaica– Morano werd in november �„†† geboren in het Noord�Italiaanse ™iviasco� als oudste van acht kinderen– Na het afronden van haar middelba� re school werkte ze tot �†�‚ in een jutefabriek en later als kokkin op een kostschool– Ze ging met pensioen op haar ”�ste� ‚� jaar geleden– Morano trouwde in �†‘“� maar dat was geen gelukkig huwelijk– Ze kreeg een kind dat na zes maanden overleed– In �†’„ joeg ze haar echtge� noot het huis uit� hoewel ze nooit formeel van hem zou scheiden– „Ik wilde door niemand ge� domineerd worden”� aldus Morano– Tegenover persbureau ›P zei ze dat ze vroeger zo mooi kon zingen dat mensen op straat stopten om te luisteren– „En daarna moesten ze rennen om niet te laat op hun werk te komen–” In ‘��� werd Morano vanwege haar ouderdom tot ridder geslagen in de Orde van Verdienste van de Republiek ItaliÊ– ·atzelfde jaar onder� zochten wetenschappers haar lichamelijk om

het geheim achter haar ouderdom te ontrafe� len– In ‘��� kreeg ze een telegram van de Itali� aanse president Sergio Mattarella en een ge� schreven zegening van paus Franciscus� die aan haar met crucifixen behangen muur prijkt– Morano werd vorig jaar mei de oudst levende mens� met het overlijden van de ��“�jarige Susannah Mushatt Jones– Toen ze dit hoorde� zei ze met enige verbazing‡ „Mijn hemel� ik ben zo oud als de heuvels–” Vanuit haar apparte� ment gaf zij tegenover de verzamelde pers haar geheim voor haar hoge leeftijd prijs‡ sinds op haar twintigste bloedarmoede bij haar werd vastgesteld� at ze dagelijks een of meer rauwe eieren– Ook schreef Morano haar goede ge� zondheid toe aan het feit dat zij ��‚ van haar ��“ levensjaren vrijgezel is geweest� hoewel het haar naar eigen zeggen niet aan interesse onder de heren ontbrak– Tevens somde Morano op dat ze nooit drugs had gebruikt� dagelijks een glas zelfgestookte grappa dronk en zichzelf af en toe een chocolaatje gunde– ·aarnaast ging ze iedere dag voor zeven uur ’s avonds slapen� om de volgende dag voor zessen weer op te staan– Maar het belangrijkste was om „positief over de toekomst te denken”– ˛NR™�

conferentie

Adam Anders Managing Partner Anterra Capital

16 Wetenschap

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

ZO�N�N�E�ST�E�L�S�E�L

Heetwaterbronnen op Saturnusmaan In de grote waterfonteinen op Enceladus zit verrassend veel waterstof. Dat wijst op heetwaterbronnen op de oceaanbodem.

De�steenkoude�watermaan�Enceladus:�een�65�km�diepe�oceaan�onder�5�km�ijs Saturnus

Door�onze�medewerker Dorine�Schenk AMSTERDAM.�Op de bodem van de

oceaan die de Saturnusmaan Encela� dus volledig bedekt� bevinden zich waarschijnlijk heetwaterbronnen– ·it leiden onderzoekers af uit de water� stofmoleculen die gevonden zijn in de pluimen materiaal die door de maan de ruimte in gespoten worden– ·eze bevindingen publiceerden ›merikaanse onderzoekers vorige week in Science– ·it versterkt het bestaande ver� moeden dat onder het oppervlak van de Saturnusmaan leven mogelijk is– Mogelijke microben zouden net als op aarde de waterstof uit de heetwater� bronnen als energiebron kunnen ge� bruiken– Enceladus heeft een door� snede van ongeveer ��� kilometer en zijn oppervlak is bedekt met een dikke ijslaag– ·aaronder bevindt zich een kilometersdiepe oceaan– ·e getij� denkrachten van Saturnus die inwer� ken op de maan� zorgen ervoor dat de oceaan warm blijft– ·e ›merikaanse ruimtesonde ™as� sini ontdekte al ruim tien jaar geleden dat door scheuren in de ijskorst gei� sers met gas en stukjes ijs naar buiten spuiten– Recent lieten wetenschap� pers de sonde door de pluimen vlie� gen om de chemische samenstelling ervan te meten– Ze vonden er water� stof en ook een klein beetje methaan– „Er is zoveel waterstof gevonden dat het niet enkel uit de buitenste ijskorst afkomstig kan zijn”� vertelt de ›m� sterdamse astronoom Lucas Eller� broek aan de telefoon– „Het moet ge�

IJsfonteinen met waterstof

~5 km

rst IJsko

chtige Rotsa rn e maank

Waterstof ontstaat, als water reageert met gesteente NRC 180417 / RB /

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

Bron/beeld: Nasa

Of er op Enceladus leven is, moet een volgende ruimtemissie onderzoeken lijken op die op aarde– „Het is niet ze� ker dat er leven is op het maantje� maar alle ingrediÊnten zijn aanwe� zig”� zegt Ellerbroek– Pas bij een volgende missie kan ontdekt worden of er leven krioelt in de oceaan van Enceladus– Een sonde moet dan nog dichter bij het opper� vlak door een geiser vliegen– ™assini zal dit niet meer kunnen doen– Zijn missie loopt in september ten einde– In ‘�‘‘ vertrekt de Europa ™lipper van N›S› naar de Jupitermaan Eu� ropa voor vergelijkbaar onderzoek– ·aar zijn in ‘��“ ook pluimen gezien– Ellerbroek acht het mogelijk dat een ontdekkingstocht naar Enceladus niet lang daarna zal volgen– „Het kan net zo gaan als tijdens de Gold Rush– Zodra er iets te vinden is� wil iedereen erheen–”

LATE�IJSTIJD

WWW.

BIJZONDEREZAKEN

.NL

Zoek & vind alle zaken die bijzonder zijn!

info@zadkinemedia.nl - Telefoon 010 - 436 91 24 - Tuinlaan 90, 3111 AW Schiedam

~65 k m

an Ocea

produceerd zijn onder het opper� vlak–” En dat betekent dat er waar� schijnlijk heetwaterbronnen actief zijn op de bodem van de oceaan van de Enceladus– Water uit de oceanen reageert met mineralen in de rotsbo� dem� waarbij waterstof vrijkomt– ·ie waterstof kan weer reageren met ™O‘ in het oceaanwater� waarbij methaan gevormd wordt– Op aarde leven er microben in de buurt van vergelijkbare hydrother� male bronnen op de bodem van de oceaan– ·e micro�organismen die daar leven� gebruiken waterstof als energiebron– Wetenschappers den� ken dat de oudste vormen van leven op aarde ook van deze energiebron leefden– ·e omstandigheden op de oceaanbodem van Enceladus kunnen

Vakanties & Reizen

Door�onze�redacteur Lucas�Brouwers

Azië

AcupunctuurHBO.nl Onroerend goed Woonruimte te huur gevraagd

Huurwoningen gezocht voor expats Landelijke dekking 088 - 700 99 88 info@huisverhurenexpats.nl | www.huisverhurenexpats.nl

Wonen Wilt u hier volgende week ook adverteren? www.maakuwadvertentie.nl.

Kijk op www.huurwel.nl

Een handige tandarts in de Steentijd vulde tandgaatjes op met teer

Of mail naar: support@maakuwadvertentie.nl

AMSTERDAM.�›l in de Steentijd werden gaatjes uitgeboord en ge� vuld– In ItaliÊ hebben antropologen twee fossiele voortanden gevonden van �’–��� jaar oud die zijn uitge� hold met een stenen of benen werk� tuig– ·aarna zijn de gaten gevuld met teer– ·e teren vullingen zijn de oudste sporen van een tandheel� kundige ingreep� schreven Italiaan� se antropologen eind maart in het tijdschrift Physical Anthropology– Tot nu toe dachten antropologen dat de tandheelkunde begon met de opkomst van de landbouw� in het Neolithicum– ·e eerste land� bouwers hadden notoir slechte ge� bitten– Hun op graan gebaseerde di� eet bevatte meer suikers dan dat van jagers�verzamelaars– In Paki� stan� ·enemarken en SloveniÊ zijn geboorde tanden uit de landbouw� tijd gevonden– ·e Sloveense hoek� tand was gevuld met bijenwas–

Maar de Italiaanse voortanden tonen dat ook prehistorische ja� gers�verzamelaars zich al aan tand� heelkunde waagden– Het was al be� kend dat jagers�verzamelaars hun tanden verzorgden door te stoken met grassprieten– ·e oudste kras� sen van zulke tandenstokers zijn ��„ miljoen jaar oud– ·e antropologen kennen maar ÈÈn andere jagertand die met werk� tuigen is bewerkt– ·at is een �‚–��� jaar oude verstandskies met schraapsporen erop� die in ‘��� door dezelfde groep onderzoekers is beschreven– Maar in dit geval bleef het bij schrapen� waarschijn� lijk omdat de kies te ver in de mond lag om het gat goed schoon te ma� ken en te vullen– ·e twee gevulde tanden zijn in de jaren negentig gevonden in het noorden van Toscane� in de buurt van Lucca– Het gaat om twee voor� tanden van �’–��� jaar oud uit de bovenkaak van dezelfde persoon– Horizontale krassen in de tand�

holte vormen het bewijs dat er in de tand geboord is met een stenen of benen werktuig– Nadat de ‘tand� arts’ het tandbederf had verwij� derd� vulde hij of zij de tandholtes en wortelkanalen met bitumen– ·e krassen zijn subtiel– ·at kan betekenen dat de krassen na ver� loop van tijd zijn gesleten� en dat de eigenaar een lange tijd met vullin� gen heeft rondgelopen– Misschien zijn de gaten zelfs opnieuw gevuld– Teer is een logisch vulmiddel– Het goedje was bekend bij jagers� verzamelaars als kleefmiddel� bij� voorbeeld om pijlpunten aan de pijlschacht te bevestigen– ·e Italianen vonden ook resten van haren en plantenvezels in het overgebleven teer� maar hebben daar geen goede verklaring voor– Misschien plakten de haren en stukjes plant toevallig aan het teer toen het in de gaten gesmeerd werd– Maar de onderzoekers sluiten niet uit dat ze gebruikt zijn vanwe� ge hun medicinale werking–

Opinie 17

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

BRIEVEN

Commentaar

FOTO�JERRY�LAMPEN�/�ANP

REFERENDUM

ST�U�D�E�R�E�N

Brede opleiding geeft juist diepgang

Student Hilde van Wanroy vroeg in haar opiniestuk van �’ april om meer diepgang en stelt „breed” gelijk aan „oppervlakkig”– €rede opleidingen zijn hip� inderdaad� en dat is niet voor niets– ·e wereld wordt steeds complexer en studenten willen deze problemen bestu� deren in hun totaliteit– ·at wil niet zeggen dat disciplinaire kennis niet belangrijk is– Integendeel– In de laatste decennia heeft de weten� schap enorm veel inzichten verworven door specialistische kennis– ·isciplinaire kennis kan echter aan diepgang winnen door problemen en oplossingen niet vanuit ÈÈn bepaald perspectief te bekijken– Een voorbeeld hiervan is de klimaatproblematiek– ·ie kunnen we niet oplossen door enkel de opwarming van de aarde te bestuderen– We moeten ook inzicht verwerven in de politieke en economische structuren� zo ook de psychologie van de mens– ·at is wat we onze studenten proberen te leren– We willen ze een brede blik geven op de wereld in combinatie met specialistische ken� nis– ·iepgang betekent dan een beter begrip van de complexe vraag� stukken die kenmerkend zijn voor de ‘�ste eeuw– Natuurlijk zullen er ook altijd studenten zijn die zich liever meteen specialiseren– Prima– Maar als je brede studies oppervlakkig noemt� heb je je niet genoeg verdiept in waar een brede studie over gaat– Lucy�Wenting�directeur�Instituut�voor�Interdisciplinaire�Studies,�UvA

S�C�H�O�O�L�K�E�UZ�E

V�LU�C�H�T�E�L�I�N�G�E�N

Strategische ouders

Onzin over hulp Lesbos

In uw hoofdredactionele commen� taar van �‚ april gaat u in op de schoolverschillen die door de Inspectie van het Onderwijs wor� den aangetoond� en stelt u dat ouders „machteloos” staan in de vraag naar welke school ze hun kind moeten sturen– ›ls de inspectierapporten van dit en vorig jaar ergens op wijzen� dan is dat niet een machteloosheid van de ouders� maar juist een toene� mend strategisch gedrag van ˛hoog� opgeleide� ouders om hun kinderen goed te positioneren in het Neder� landse gestratificeerde onderwijs� stelsel– Overigens is het de vraag in hoe� verre de gevonden schoolverschil� len daadwerkelijk verschillen tus� sen scholen zijn� of ongeobser� veerde verschillen in het soort gezinnen dat naar die scholen gaat– ›l met al lijken de recente ontwik� kelingen eerder te wijzen op belangrijke ongelijkheden die hun oorsprong vinden in het milieu van herkomst� niet alleen ˛of niet eens zozeer� in de scholen– ·e machte� loosheid betreft enkel de laagopge� leide gezinnen� niet de hoogopge� leide– ›ls Nederlandse samenleving staan we voor de vraag hoe we met deze ongelijkheden omgaan– ·at vergt meer dan alleen een blik op de school– Herman�van�de�Werfhorst�U�n�i�ve�r�s�i�teit�van�Amsterdam

Joanna Verheijen� ‘voormalig jour� nalist met een groot netwerk op Lesbos’� viel hulpverlener Rikko Voorberg en advocaat ›driaan Stoop hard aan in haar ingezonden brief Migratie is business ˛Opinie� �� april�– Ze beweert� in tegenstelling tot deze auteurs ˛Nederland laat mensen verpieteren in Griekenland� ‘‚ maart�� dat vluchtelingen kun� nen gaan en staan waar ze willen– ·e vluchtelingen in Moria mogen echter de eerste ‘� dagen na aan� komst het kamp niet uit– ·e con� trole is streng– Journalisten komen het kamp niet in– Wij� advocaten die daar gratis rechtshulp verlenen� hebben zelfs een strijd geleverd om het kamp in te mogen– Verder mag sowieso geen enkele vluchteling het eiland af� tenzij hij of zij „kwetsbaar” is– Zo had ik vorige week een zaak te bepleiten van een vrouw die zeven maanden zwanger is– Je wilt dan

Let op het milieu van de leerlingen

niet bevallen in een tent van twee bij vier meter waar nog zeven andere personen huizen– Tweede misslag is haar bewering dat de vluchtelingen uit veilige lan� den komen– Ze komen voorname� lijk uit SyriÊ� Irak� ›fghanistan� Iran en Eritrea– ›sielzoekers uit zoge� naamd veilige landen die ik tegen� kwam waren op ÈÈn hand te tellen– Verheijen beweert verder dat ngo’s adviseren in hoger beroep te gaan na een afwijzing– Onzin– Er is al veel te veel werk voor te weinig handen om de scherpste kantjes van de ellende af te vijlen– En de Griekse overheid betaalt er zÒ slecht voor dat er maar ‘„ advocaten gevonden werden in heel Griekenland om deze procedures te doen– Mede daarom hebben de Europese balies� verenigd in de ™™€E� een project opgezet om gratis rechtsbij� stand te bieden– Wij helpen vluch� telingen te begrijpen wat er van hen wordt verwacht� welk bewijsmate� riaal ze moeten verzamelen en we proberen ze in overleg met de Griekse autoriteiten op een fatsoen� lijke manier door de bureaucratie te loodsen– PS‡ voor alle duidelijk� heid� wij rijden op het eiland niet rond „in de grootste SUV’s”� maar pendelen met onze twee teams in een tweedehands Hyundai Getz– Jos�Hemelaar advocaat�in�Leiden, Raad�van�de�Orde�van�Advocaten Den�Haag,�adviescommissie�Vreemdelingenrecht�van�de�NOvA�en�voor de�tweede�keer�deelnemer�aan�European�Lawyers�in�Lesvos

Voor dit Turkije van Erdogan is geen plaats in de Europese Unie

D

e geschiedenis kent vele voorbeelden van autoritaire leiders die langs demo� cratische weg aan de macht zijn geko� men– Er bestaat zelfs een woord voor‡ democide� democratische zelfmoord– Turkije kan na het referendum van zon� dag aan de lijst worden toegevoegd– President Erdo� gan heeft met een minieme en bovendien betwiste meerderheid steun gekregen voor de door hem voor� gestelde wijziging van de Turkse grondwet die hem aanzienlijk meer bevoegdheden zal geven– Onder het mom van slagvaardiger bestuur zet Erdogan een vol� gende stap op weg naar de absolute macht– ·e rechtsstaat in Turkije is de afgelopen jaren onder zijn leiding in hoog tempo verslechterd– ·at is zeker het geval sinds vorig jaar juli na de mislukte coup de noodtoestand werd afgekondigd– Maar ook voor die tijd was Erdogan al bezig met het aantasten van fun� damentele vrijheden– ·e wijziging van de grondwet� onderdeel van een al langer bestaande wens van Erdo� gan om zijn greep op de Turkse staat verder te vergro� ten� is een nieuwe tegenslag voor alle democratische krachten in en buiten Turkije–

Enige hoopvolle teken is dat de steun voor wijziging van de grondwet verre van vanzelfsprekend is

H

et enige hoopvolle teken van de uitkomst van het referendum is dat de steun voor Erdogan niet vanzelfsprekend is– Hoewel er volgens de internationale waarnemers van de OVSE geen sprake was van campagne met gelijke kansen voor iedereen en ondanks intimidatie van tegenstanders� kreeg Erdo� gan slechts �� procent van de stemmen– Het moet Erdo� gan te denken geven dat in de grote steden en de eco� nomische centra van het land een meerderheid ‘nee’ stemde– Vergeleken met de verkiezingen in ‘��� is de steun voor de president en zijn ›K�partij afgebrokkeld– Of de ‘overwinningsnederlaag’ tot enige beschei� denheid bij Erdogan leidt zal moeten blijken– Hij heeft zich ontwikkeld tot een autocratisch leider die zich weinig gelegen laat liggen aan minderheden– In zijn eerste reactie op de uitslag� zondagavond� stelde Erdo� gan zich nog enigszins coÕperatief op� maar toen hij kort daarop zijn aanhang vanaf een balkon toesprak� beloofde hij wederom de zwaar omstreden doodstraf in te voeren– Met die boodschap keert hij zich recht� streeks tegen de Europese Unie� de gemeenschap waarvan Turkije nog altijd kandidaat�lid is– €innen de Europese Unie waren de aarzelingen over het Turkse lidmaatschap van de Europese Unie al groot– ·e in ‘��� formeel begonnen toetredingsonderhandelingen liggen nagenoeg stil– Zeker de afgelopen maanden is de verwijdering tussen Turkije en de Unie alleen maar toegenomen– Wat de landen nu vooral bindt� is de vluchtelingenovereenkomst van een jaar geleden– Geen akkoord uit overtuiging� maar uit bittere nood� zaak� waarbij president Ergodan meent de zaak naar zijn hand te kunnen zetten door telkens opnieuw te dreigen met het openen van de grenzen naar Europa waardoor de vluchtelingenstroom weer op gang komt– Maar Erdogan is op zijn beurt afhankelijk van Euro� pa– ·e welvaartstoename als gevolg van de forse eco� nomische groei waaraan Erdogan zijn populariteit heeft te danken� is voor een belangrijk deel terug te voeren op het in ‘��‚ ontstane perspectief op het EU� lidmaatschap– ·at heeft gezorgd voor een forse toena� me van de investeringen en een groeiende midden� klasse– ·aarvan is Erdogan voor zijn politieke voortbe� staan op lange termijn afhankelijk– ·e reacties uit Europa op de uitslag van het referen� dum beperken zich vooralsnog tot het „kritisch volgen van de ontwikkelingen” in Turkije– Woorden die de af� gelopen jaren steeds werden gebezigd– Het is nu tijd voor een krachtiger stellingname– Voor dit Turkije is geen plaats in de Europese Unie–

18 Opinie

nrc

FOTO�ANP

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

T

erwijl de legitimiteit van de stembusgang in Turkije nog ter discussie staat� is de uitslag onder Turk� se Nederlanders onbetwist‡ ruim zeventig procent van de kiezers sprak zich uit voor de grondwetswijziging die het parle� mentaire stelsel vervangt door een presidentieel systeem met verre� gaande macht– ·e belichaming van dat nieuwe stelsel is president Recep Tayyip Erdogan� die met zijn religi� eus�conservatieve en nationalisti� sche ›K�partij sinds ‘��‘ alleen regeert– Tegelijkertijd is slechts ‚� procent van de ‘��–��� Turkse kiesgerech� tigden naar ·eventer� ›msterdam of ·en Haag gereisd om hun stem uit te brengen– Een ruime meerderheid voelde die noodzaak niet– ·eels om� dat ze zich niet vertegenwoordigd voelen door de politieke krachten in Turkije� deels omdat ze geen invloed willen uitoefenen op zaken waar ze onvoldoende van af weten� of omdat ze wel een zekere binding hebben met Turkije ˛familie� bezit�� maar dat niet per se willen bekrachtigen met een stem voor of tegen de historische grondwetswijziging daar– In Turkije loopt de electorale kloof tussen het conservatieve Turkse bin� nenland� dat koos voor een sterke leider met een religieus�nationalisti� sche signatuur� en de meer kosmopo� litische kustprovincies� de metro� polen ›nkara� Istanbul en Izmir en delen van het Koerdische zuidoos� ten� die zich fel verzetten tegen een presidentieel stelsel zonder demo� cratische waarborgen–

D

ezelfde ratio zit achter de Turks�Nederlandse stem� het overgrote deel van de Turkse Nederlanders die gingen stemmen is ˛klein�kind van een gastarbeider– Zij kunnen zich niet verbinden met de grootste Turkse oppositiepartij� de seculiere sociaal�democratische Republikeinse Volkspartij� die decen� nialang moslims wegzette als ‘ach� terlijk’ en hen verweet een rem te zetten op de westerse ontwikkeling van Turkije– Migranten zijn meren� deels mensen uit het binnenland van Turkije– ·ie ‘achterlijken’� dat waren hun ˛groot�ouders– ·e vraag dringt zich op hoe ·en Haag zich tot de nieuwe werkelijk� heid in ›nkara gaat verhouden� maar vooral ook tot de tot op het bot ver� deelde Turks�Nederlandse gemeen� schap– Erdogan claimt al wat langer� hoe nipt zijn overwinning elke keer ook is� de stem van het volk te verte� genwoordigen– Zo drukt hij gehaaid de meer progressieve en seculiere krachten uit het plaatje van het Tur� kije dat hij voorstaat– Precies deze groepen in Nederland moeten weinig tot niets hebben van de huidige be� moeienis van ›nkara met hun leven hier– Het nieuwe Turkije van Erdogan – religieus� nationalistisch� geweld� dadig� anti�intellectueel en patriar� chaal – is niet hÙn Turkije– Ook in de diaspora zal het voor Koerden� ›le� vieten� GÛlenisten� seculiere en link� se Turken nu nog moeilijker worden om zich te profileren– Wellicht zullen ze zelfs verder worden gemarginali� seerd– Zijn ze wel echte Turken� ·enk maar aan de lading kritiek die

Geef de Turkse Nederlander een toekomstbeeld Een nieuw kabinet moet bedenken wat te doen met de verdeelde Turks�Nederlandse gemeenschap� schrijft Froukje Santing– „Het moet gaan over wat ons bindt–”

de activisten op de eerste Turkse boot tijdens de Gay Pride in ‘��’ over zich heen kregen– Een echte Turk is niet gay–

D

oor een wijziging van de Turkse kieswet in ‘��‘ hoe� ven Turken in de diaspora niet langer naar Turkije te reizen om hun stem uit te brengen– ·e Turkse politiek komt nu naar hen toe– ·e machthebbers in ›nkara proberen tot in de haarvaten van de Turks� Nederlandse samenlevingen door te dringen– ·aartoe is de afgelopen jaren de top in Nederland van de UET·� de Europese tak van de rege� rende ›K�partij� vervangen door mensen die nauwe banden hebben met ·iyanet� het Turkse directoraat voor Godsdienstzaken– Om een bete� re aansluiting te krijgen met nieuwe ˛wellicht jonge� kiezers is verder de partijtop in Europa verjongd– Ook is gekozen voor een organisatiemodel dat Nederland opdeelt in regio’s� zodat de UET· dicht naar de Turks� Nederlandse kiezer kan kruipen– Premier Mark Rutte zette in maart de verhoudingen tussen Nederland en Turkije op scherp door de Turkse minister van buitenlandse zaken� Mevlut ™avusoglu� te verhinderen de polarisatie ten aanzien van het refe� rendum naar Nederlandse bodem te verplaatsen– Eenzelfde straffe wind zagen we het afgelopen weekeinde wat Eritrea betreft‡ ook de lange arm van ›smara werd ingeperkt– Na dit weekeinde zal ongetwijfeld het aan banden leggen van politieke invloed uit herkomstlanden worden toege� voegd aan de agenda van de coalitie� besprekingen in ·en Haag– Een an� der en even groot zorgenkind voor een nieuwe coalitie is het gegeven dat confessionele Turkse Nederlan� ders geen aansluiting kunnen vinden bij gevestigde Nederlandse partijen– ·e parlementsverkiezingen van afge� lopen maart hebben dat glashelder laten zien‡ de tweede en derde gene� raties Turkse Nederlanders met een duidelijke moslimidentiteit zijn Òf niet gaan stemmen� Òf hebben op ·enk gestemd– Ze missen aansluiting met de confessionele partijen hier� die zich niet verbinden met de islam–

W

e mogen dan met enige ver� twijfeling kijken naar de fnuikende politieke polari� satie in Turkije� ook in Nederland staan progressief links en nationalis� tisch rechts tegenover elkaar– Identi� teit is het belangrijkste ordenende politieke principe– En net als in Tur� kije ondermijnt die verdeeldheid ook hier de democratie– Het mag best weer wat meer gaan over wat burgers bindt in plaats van wat hen scheidt– Een nieuw kabinet moet Turkse Ne� derlanders een toekomstbeeld bie� den– ›nders blijft Erdogan dat doen–

Froukje�Santing�is�journalist�en�publicist�en�oud-correspondent�in�Turkije.

Ze�is�mede-auteur�van�het�recent�verschenen�pamflet Ve�c�h�t�sc�h�e�i�d�i�n�g�.

Hoe�Erdogan�de Turkse�gemeenschap�splijt.

Opinie 19

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

RUBEN�L.�OPPENHEIMER

C�O�LU�M�N

Maxim Februari

Digitaal toezicht op vage regels is bloedlink

H

et deed me genoegen te horen dat vorig jaar ruim drie mil� joen bekeuringen zijn opgelegd aan au� tomobilisten die minder dan vijf kilometer per uur te hard reden– ·at verzacht het feit dat ruim honderdduizend van die be� keuringen bij mij zijn beland– Ge� deelde smart– Er is over die boetes al veel ge� zegd– Vooral nadat voorzitter Priem van politievakbond ›NPV mopper� de dat het beleid te streng werd– Het ongekende aantal kleine boetes vond hij „belachelijk” ˛Algemeen Dagblad� en „echt te gortig” ˛Trouw) Het gezag van de politie lijdt eron� der– Maatschappelijke frustratie loopt op– Op dat balorige standpunt van Priem kwam natuurlijk kritiek– ·e snelheidsregels zijn er immers niet voor niets� riepen de critici– Vei� ligheid en milieu zijn ermee ge� diend– Je moet ergens een grens trekken– ·an rijd je maar minder hard–

De sleutel tot een gezonde generatie is lunch op school

Jubel niet over succes van digitale snelheidscontrole, het leidt tot verstikkende overheidsmacht

Leren eten is elders gewoon een schoolvak, melden drie hoogleraren.

oed� tot zover kon ik als brave burger de discussie wel over� laten aan derden– Maar zelf maakte ik me druk over iets veel ake� ligers en griezeligers‡ de gedachte dat digitale technieken de pakkans verhogen tot honderd procent– ·e gezagsgetrouwen onder u denken misschien dat daarmee het paradijs aanbreekt� maar wat werkelijk aan� breekt is het totalitarisme– ·aarom is de kwestie van de verkeersboetes zo belangrijk‡ die laat zien hoe bestuur� lijke digitalisering in de huidige vorm leidt tot machtsongelijkheid– Er zijn twee componenten aan het verhaal– Ten eerste die van het digi� tale toezicht– ·e stijging van het aantal boetes komt volgens het Openbaar Ministerie door digitalise� ring van de camera’s‡ de techniek staat ‘‚ uur per dag aan en werkt al� tijd– ·e hoofdredactie van Trouw schrijft dankbaar dat daardoor „zon� der veel extra kosten” de pakkans de laatste decennia flink groter is ge� worden– „Vaker betrapt worden – zo zullen alle experts beamen – werkt over het algemeen beter dan steeds strengere straffen–” ·e tweede component is toene� mende onduidelijkheid van de re� gels– ·e laatste jaren zijn de snelwe� gen een lappendeken geworden van snelheidsbeperkingen– Zelf krijg ik die boetes niet omdat ik op het maximum mik en de grens over� schrijd– Ik krijg ze omdat ik simpel�

U

it RIVM�on� derzoek blijkt dat Neder� landse kinde� ren de afgelo� pen vijf jaar weliswaar ‘� procent meer fruit eten� maar niet meer groen� ten– ›l in de vorige peiling bleek dat slechts � procent van de kinde� ren voldeed aan de WHO�groen� tenorm van ��� gram per dag� dat percentage is nu nog lager– Nederlandse kinderen eten doorgaans geen groente bij ontbijt of lunch– En hun pauzehap of traktatie is veelal ongezond– Lan� delijk boeken we maar weinig winst bij bestrijding van overge� wicht en obesitas bij kinderen– Er zijn grote� vooral sociaal�econo� misch gedreven verschillen in de gezondheid� reeds waarneembaar op jonge leeftijd– Gelukkig voeren steeds meer scholen een gezond�eten�beleid– Naast regels� worden er voedsel� lessen gegeven– Erkenning volgt in de vorm van een RIVM�certifi� caat en een Vignet Gezonde School– Maar of kinderen echt ge� zonder gaan eten hangt toch gro� tendeels af van de kennis� vaar� digheden en achtergronden van hun ouders op dat gebied– Sommige steden doen ook mee–

Zie ›msterdam ˛Jump�In scholen� en Rotterdam ˛Lekker Fitƒ�– In par� ticiperende scholen drinken kin� deren in de pauze en bij de lunch alleen water en eten ze groente� fruit of een volkoren boterham� of couscous� pasta� rijst of bonen–

E

en succes is ·e Gezonde €a� sisschool van de Toekomst in de Oostelijke Mijnstreek� waar de GG· alarmerende cijfers liet zien over obesitas en diabetes– ·at was de start van een samen� werking met de Universiteit Maas� tricht‡ vier jaar monitoring van leefstijl� eetgewoontes en leer� prestaties op acht basisscholen– Ondersteund door de provincie Limburg krijgen ruim �–‘�� leer� lingen op vier scholen nu extra tijd voor bewegen en gezonde voeding– Zo krijgen ze iedere dag een gezonde lunch– ·at ging niet vanzelf� want het kost moeite om witbrood te vervangen en niet ie� dereen vindt een avocado direct lekker– Ook ouders hebben over� tuigingen over wat hun kind wel of niet mag eten– Na een jaar werd het program� ma door ouders� leerkrachten en leerlingen omarmd– ·e kinderen ervaren nieuwe smaken en do� centen merken dat ze een essen� tiÊle taak hebben in deze ontwik� keling– Het aantal inschrijvingen

op deze scholen nam sterk toe� de uitval van leerlingen nam af– Langzaamaan werd het afge� dwongen� gezonde schoolklimaat een vanzelfsprekende norm– ›ls alle kinderen van � tot �„ jaar zo kunnen opgroeien� dan levert dat een enorme gezondheidswinst op– Tevens verkleint een dergelij� ke aanpak sociaal�economische gezondheidsverschillen– ·it alles bespaart veel zorgkosten� die tot nu toe alleen maar stijgen–

E

en trendbreuk blijkt dus heel goed te organiseren– ·e stap moet gezet worden van een aantal geÎsoleerde succes� sen naar een beleid waar alle Ne� derlandse kinderen van profite� ren– Natuurlijk moet dat in sa� menspraak met de ouders– En na� tuurlijk moet je scholen alle ruim� te geven om aan te sluiten op lo� kale omstandigheden– Wij vestigen de hoop op een nieuw regeerakkoord� dat werk maakt van een gezonde school� lunch voor alle basisschoolleerlin� gen– In veel landen om ons heen is dat al tientallen jaren de praktijk – waar wachten we op�

Onno�van�Schayck,�hoogleraar Maastricht.�Jaap�Seidell,�hoogleraar�Amsterdam. Maria�Jansen, hoogleraar�Maastricht.

G

weg niet meer weet wat het maxi� mum is– Ik rotzooi maar wat aan– Rijd ik ��”� omdat ik denk dat ik �‘� mag� dan blijkt het maximum net die paar kilometer waar ik rijd op die ene donderdag ‘tussen �†–�� en “–��’ toch weer ��� te zijn– ·e altijd toekijkende techniek betrapt me zonder mankeren– En dat betrapt worden helpt dus niets– ·e combinatie van deze twee – va� gere regels en scherpere controle – leidt tot machtsongelijkheid– ·e overheid geeft pijnlijk specifieke aanwijzingen en je wordt geacht die zelf op te snorren– Vuilnis wordt niet meer op dinsdag opgehaald� maar op een wisselende dag in de week‡ zoek zelf online maar uit hoe het zit– Nou� dan zet je toch „je tomtom aan”� schrijft de hoofdredactie van Trouw inzake de boetes– Maar los van het feit dat TomTom ook geen flauw benul heeft hoe het zit‡ sinds wanneer heeft TomTom een plaats in het rechtssysteem� Nee� het is geen gelukkig model� scherp toe� zicht op vage regels– Zodra het gaat om ernstiger on� derwerpen dan de verkeerssnelheid vormt dit nieuwe bestuurlijke mo� del zelfs een echte dreiging– Een po� litiek gevaar– Moxie Marlinspike� de man achter encryptiesysteem Sig� nal� constateert dat straffen vol� strekt willekeurig worden uitge� deeld als de strafwet onoverzichte� lijk is en burgers daarnaast ‘‚ uur per dag worden gemonitord via tele� foons en sensoren– In zo’n model is iedereen wel ooit ergens in overtre� ding� en dus kan de macht naar be� lieven straffen� „net zo goed als wanneer er geen regels zijn”– In zijn blogbericht We Should All Have Something To Hide� uit ‘��’� legt Marlinspike uit dat de mogelijk� heid tot wetsovertreding bovendien nodig is voor een vrije samenleving– We kunnen tegenwoordig met trots vaststellen dat het huwelijk is open� gesteld voor homo’s� schrijft hij– Maar niet lang geleden was homo� seksualiteit nog strafbaar– Hoe had de wet ooit kunnen veranderen als de pakkans honderd procent was ge� weest en iedereen wist dat je als praktiserende homoseksueel met� een zou worden geÎdentificeerd en opgepakt� €ij honderd procent pak� kans zou er helemaal geen homo� seksueel gedrag meer zijn geweest– Misdragingen zijn belangrijk– Wetsovertreding en de mogelijkheid af te wijken zijn nodig voor een open democratie– ·at mag dan niet zo relevant zijn als het gaat om snel� heidsregels� het is wel relevant voor het gejubel over scherp digitaal toe� zicht� honderd procent pakkans� ‘‚ uur per dag aanstaande camera’s en ruime doorzoekingsbevoegdheid– Want zo’n bestuurlijk model van af� wezige regels en alomtegenwoordig toezicht leidt vanzelf tot verstikken� de overheidsmacht– En dat is bloed� link–

Maxim�Februari�is�jurist�en�columnist.�Deze�column�is�wekelijks.

nrc DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Achter pagina.

F�L�E�SS�E�N�P�O�ST

Vanuit Princeton, New Jersey, schrijft Pia de Jong over wat haar opvalt. Vandaag: de erotiek van Hooters.

Sexy frietjes

ILLUSTRATIE�ELIANE�GERRITS

V

andaag rijd ik mijn dochter en haar vriendinnen naar hockeytraining ergens in een verlaten uithoek van New Jersey– ·e zestienjarigen op de achterbank kletsen en appen gezellig met el� kaar– ·an rollen ze de auto uit in witte sokjes en hemdjes met het logo van de club– Terwijl zij spelen� besluit ik een hapje te gaan eten– Ik rijd over een eindeloze donkere weg langs boerderijen en verlaten bedrijfs� panden tot ik in de verte een lichtje zie bran� den– Pas als ik de outfit van de serveerster zie – een strak fluorescerend sportbroekje en een hemdje waar haar borsten uitpuilen – re� aliseer ik me waar ik terecht ben gekomen‡ Hooters� een restaurantketen waar naast bier� cocktails en comfort food� de rondbor� stige bediening de grootste attractie is– Het meisje dat me naar mijn tafel leidt is nauwelijks ouder dan mijn dochter– Ze stelt zich voor als Perla en huppelt voor me uit– ›ls ze de menukaart neerlegt buigt ze zich routineus diep voorover– ·at is onderdeel van de formule– Ik wend mijn blik naar haar donkere ogen die ze heeft opgemaakt met zilveren glittertjes� dezelfde die mijn doch� ter bewaart in een glazen buisje– „Ik vind de gekrulde frietjes het lekkerst�” zegt ze– Soms strand je ergens en vraag je je af waar je in hemelsnaam verzeild bent ge� raakt– Een middelbare man alleen aan een tafeltje staart ongegeneerd naar het decolle� tÈ van het blonde meisje dat hem bedient– Tussendoor neemt hij een hap van zijn kip� penvleugeltjes– ·e ketchup druipt op zijn witte overhemd– In de hoek zijn twee vrou� wen druk in gesprek– Een groepje zaken� mannen hangt aan de bar– Gek genoeg is de sfeer helemaal niet ero�

tisch– Misschien komt het door de televisie� schermen waar de wanden mee vol hangen– Een is afgestemd op een bokswedstrijd– ·e klappen komen hard aan– Een ander scherm toont een infomercial voor een haargroei� middel– Een gezette man buigt diep voor� over om ons een blik te gunnen op zijn ka� lende kruin– Het is verbazingwekkend dat een restau� rant met alleen maar jonge sexy bediening hier is toegestaan– ›merika is altijd zo preuts– Nergens vind je een erotische knipoog– Toch heeft het allemaal iets plastics en oubolligs� als een vergeelde Playboy van vijftig jaar ge� leden– Perla heeft er geen moeite mee– Ze komt gezellig bij me staan voor een praatje– „·it werk betaalt goed”� zegt ze– „Ik on� derhoud mijn vriend en mijn zus met het geld dat ik hier verdien–” Ik vraag naar haar inkomen– „Niets”� zegt ze– „Ik leef van fooien– Maar als ik goed mijn best doe� haal ik op een avond zo een paar honderd dollar op–” Terwijl ik van de gekrulde frietjes smul� is de feminist in me in de war– Verdient Perla nu applaus als een stoere� onafhankelijke vrouw� Of is ze slachtoffer van het openlijk seksisme van een commerciÊle keten� Ik besluit een behoorlijke fooi neer te leg� gen en laat de sexy serveersters en hun treu� rige klanten achter me– Even later komen de hockeymeisjes naar me toe gerend– Ze springen giechelend op de achterbank– Ik kijk in de achteruitkijkspiegel naar hun verhitte gezichten en bezwete lij� ven– Even denk ik dat ik Perla tussen hen in zie zitten–

Reacties�naar�pdejong@ias.edu

FRITS�ABRAHAMS

V

oor de families Godwin en Step� hens uit ™leveland� Ohio� was het geen gelukkige Pasen– Robert Godwin� een broze zwarte man van ”‚ jaar� grootvader van veer� tien kleinkinderen� liep op straat om aluminium drankblikjes te zoeken voor zijn verzameling toen er een witte Ford Fusion naast hem stopte– ·e chauffeur� Steve Stephens� een ’”�jarige zwarte man met een baard� riep naar hem‡ „Wil je me een plezier doen� Kun je de naam ‘Joy Lane’ zeggen�” „Joy Lane�”� vroeg God� win verbaasd– „Ja”� zei Stephens� „zij is de re� den waarom dit je gaat gebeuren–” Terwijl Godwin een plastic zak omhoog hield om zich te beschermen en riep‡ „Ik ken niemand die Joy Lane heet”� schoot Stephens hem van dichtbij dood– ·ader en slachtoffer kenden elkaar niet– Wie Joy Lane was� werd later duidelijk want Step� hens maakte van zichzelf in de rijdende auto een video�opname die hij op Facebook postte– Moorden wordt zo’n eenzame bedoening als je het met niemand kunt delen– Op dat videofilmpje verklaart Stephens zich nader� terwijl hij met een onbekende belt– „I just snapped”� zegt hij een paar keer– Hij spreekt van „woede” en „frustratie”� hij ver�

IKJE

Hij kende Joy Lane niet telt dat hij drie jaar lang met Joy Lane heeft ge� leefd en dat hij eigenlijk altijd een „fucking monster” is geweest� iemand die zich almaar moest bewijzen� ook tegenover Joy Lane� die hem gek maakte en met wie hij daarom gebro� ken heeft� en sindsdien kan het hem allemaal niets meer verrekken� morgen komt hij niet op zijn werk� want hij wil zoveel mogelijk mensen vermoorden als hij kan� fuck Joy Lane. 8Today is Easter Sunday, Joy Lane massacre!7 Hij laat ook een paar keer� bijna trots� de badge zien van het bedrijf waar hij als „case manager” werkt‡ €eech €rook� een instelling in Ohio voor probleemkinderen en de bijbeho� rende gezinnen– ·an weten we het zeker� en daarom is hij vermoedelijk ook zo openhartig over zijn achtergrond‡ we zien geen professio� nele moordenaar� geen zware crimineel� maar iemand die altijd doorging voor een gewone� oppassende burger– Het is alsof hij wil sugge� reren‡ pas maar op� jullie zullen ook rare din�

Feedback gen doen als je in dezelfde shit terechtkomt als ik– „I just snapped–” Ik kende de uitdrukking niet– Op internet zocht ik naar eerder gebruik ervan en kwam terecht bij een uitlating van de ex�bokskampi� oen Mike Tyson– ·ie beet in �††” een stuk uit het oor van zijn tegenstander Evander Holy� field en excuseerde zich dagen later aldus‡ 8I just snapped and payed the price for it.7 Hoe zouden wij dat in het Nederlands zeg� gen� „Ik ging door het lint”� „Ik ging over de rooie”� „ik flipte” – zoiets– Tyson en ongetwij� feld ook Steve Stephens willen ons duidelijk maken dat ze even totaal van de wereld waren‡ krankzinnig� ontoerekeningsvatbaar– Tyson wees er destijds op dat ook andere topsporters onder hoogspanning rare streken hadden uitgehaald– Stephens gaat nog een flinke stap verder‡ hij beschouwt zichzelf als slachtoffer – de wereld heeft het ernaar ge� maakt� sorry� hij kon niet anders� 8I just snapped7– Intussen dringt het lot van de ware slachtof� fers zich op‡ de familie Stephens� die Steve niet langer als familielid wil erkennen� en ui� teraard de familie Godwin en haar grootvader met zijn laatste woorden‡ „Ik ken niemand die Joy Lane heet–”

In de organisatie waar ik werk wordt een service-scan ge� houden– ·at gebeurt met de zoveelste enquÉte� die de af� deling ™ommunicatie en Mar� keting met verve onder de aandacht brengt– Op centrale plekken hangen posters met pakkende teksten– Zo beland� de een van de posters beteke� nisvol op de binnendeur van het damestoilet– Met de tekst‡ ‘Scheid jij hier ook steeds be� ter�’ En kleiner‡ ‘·oor jouw feedback werken we aan een betere afvalscheiding–’

Thérèse�Onderdenwijngaard

Lezers�zijn�de�auteur�van�deze�rubriek.�Een�Ikje�is�een�persoonlijke�ervaring�of�anekdote in�maximaal�120�woorden.

Insturen�via�ik@nrc.nl

FOTO�FLICKR/MARTIN�HOWARD

Dinsdag 18 april 2017

nrc | dinsdag 18 april 2017

De hele dag Fox News op je netvlies

JOURNALISTIEKE�PRIJZEN

F·� Trouw ‘teleurgesteld’ na mislopen Tegel�nominatie

Afwezigheid

2W

at doe je vanavond�”� vraagt mijn zus aan de telefoon en vervolgt zonder mijn antwoord af te wachten met‡ „Laten we naar de kerk gaan–” Ik kom uit een familie waar op mij en mijn zus na� niemand nog in God ge� looft– Goed� doorgaans zijn ook wij overtuigd agnost� maar er zijn momenten waarop een van ons opeens een honger naar religie krijgt� zoals je plots kunt verlangen naar een liedje dat je eens grijs draaide– Terwijl de wierook zich als traag stuifzand door de kerk verspreidt� pakt mijn zus mijn hand vast– „Ik heb afgelopen week het werk van Simone Weil gelezen� die Franse filosoof waar oma zo dol op was”� fluistert ze– Ik knik maar om haar te laten doorvertellen–

Mijn gepeins gaat op in de dienst, een ouder deel van mij slaat aan als de priester psalm 22 voorleest „Weil schreef dat God� omdat Hij volmaakt is� niet kon be� staan in zo’n imperfecte wereld als de onze– ·an zou de boel ontploffen ofzo– ·us nadat Hij de boel geschapen had� maak� te Hij zich uit de voeten– En daardoor is onze onvolmaakte wereld het levende bewijs dat er zoiets perfects als God be� staat– God openbaart zich dus door Zijn afwezigheid–” „Je bedoelt dat God en de mens langs elkaar heenleven� Zoals bij een latrelatie�”� probeer ik– „Ja� precies”� giechelt mijn zus– „Waarom zitten we dan nu in een kerk� ›ls het God toch niets uitmaakt�” „Omdat ik toch altijd door diensten het gevoel krijg dat Hij wÈl aanwezig is– ·at wij mensen Hem� ook al is Hij niet hier� met zijn allen even leven inblazen� net zoals Hij dat eens deed met ›dam– En dat we dus door God te aanbidden� God schep� pen–” „·us”� lach ik� „door God te aanbidden worden we God�” „Misschien”� zegt ze� „ook al is het maar in theorie� ook al is het maar voor even–”

W

e staren naar het altaar waarop een boeket verwelk� te bloemen staat– Ik ben een beetje duizelig� weet niet wat ik van al dit gefilosofeer moet vinden– ·an bedenk ik me dat het niet gaat om vinden– Mijn gepeins gaat op in de dienst� een ouder deel van mij slaat aan als de pries� ter psalm ‘‘ voorleest‡ „Heer� houd U niet ver van mij–” Ik kijk omhoog– ·e steunberen van de kerk zijn bedekt met kleine gobelins van spinrag– Ik houd mijn zus’ hand handig steviger vast� voel de beperkte hartslag in onze beperkte vingers–

Ellen�Deckwitz schrijft�op�deze�plek�een�wisselcolumn�met Marcel�van�Roosmalen.

Zo leest u de NRC waardering

*#5 *# 4 *# 3 *# 2 *# 1

buitengewoon zeer�goed goed matig z�wa�k

Het onderzoek rond de Panama Papers kreeg een Pulitzer Prize, maar wint dinsdagavond geen Tegel.

FD en Trouw zijn 8zeer teleurgesteld7.

Door�onze�redacteur Peter�Zantingh AMSTERDAM.�·e redacties van

Trouw en Het Financieele Dagblad zijn „verbaasd en zeer teleurgesteld” dat het Panama Papers�project dit jaar geen nominatie voor een Tegel heeft gekregen– ·at zegt F·�hoofdre� dacteur Jan €onjer tegen NRC– „Ons gemeenschappelijke onder� zoeksteam heeft uit de data veel ei� gen nieuws weten te genereren”� zegt €onjer– ·e twee Nederlandse dagbladen hebben zich daarmee vol� gens hem „in het internationale I™IJ� netwerk goed op de kaart gezet”– Het I™IJ is het Internationaal ™onsortium van Onderzoeksjournalisten– ‘Panama Papers’ is de benaming van een enorme verzameling ver� trouwelijke documenten over we� reldwijde belastingontduiking– ·e ·uitse krant Süddeutsche Zeitung kreeg in ‘��� via een anonieme bron de ‘�“ Terabyte aan data in handen en deelde die met het I™IJ� waardoor vierhonderd journalisten uit een kleine tachtig landen toegang kre� gen– Na een jaar onderzoek versche� nen er vanaf april ‘��“ wereldwijd veel publicaties over–

Belastingparadijzen In Nederland trokken Het Financi� eele ·agblad en Trouw� beide aange� sloten bij het I™IJ� samen op bij het onderzoeken van de gelekte data– ·aar kwam ook binnenlands nieuws uit� zoals over Nederlandse MK€’ers die via een Panamese tussenpersoon bedrijven opzetten in belastingpara�

FOTO�KOEN�VAN�WEEL�/�ANP

Ellen

FD�en�Trouw onthulden�dat�MKB3ers�bedrijven�opzetten�in�belastingparadijzen. dijzen– Het I™IJ – en daarmee indirect ook de twee Nederlandse kranten – won vorige week een Pulitzer Prize voor het onderzoeksproject– ·ie werd „met gejuich ontvangen op de redacties”� aldus €onjer– Mede daarom begrijpt hij niet dat de jury van de belangrijkste journa� listieke prijzen van Nederland� die dinsdag worden uitgereikt� geen no� minatie voor ze inruimde– „We reke� nen erop dat de jury van ·e Tegel met een uitvoerige toelichting gaat komen–”

Teleurgesteld In de categorie ‘Onderzoek’ zijn er nominaties voor een uitzending van het radioprogramma Argos ˛VPRO� over ‘de lange arm van Turkije’� een serie van dagblad De Limburger over misstanden bij een Venlose trans� portfirma en een onderzoek van de Volkskrant dat onthulde dat de ›IV· IsraÊlische contacten van PVV�leider Geert Wilders onderzocht– „Ik snap dat ze teleurgesteld zijn”�

zegt Martijn Kirsten namens de orga� nisatie van ·e Tegel� „maar dat zijn anderen ook– Het gros van de ruim driehonderd inzendingen is niet ge� nomineerd–” Hij vertrouwt op het oordeel van de jury� die bestaat uit „ervaren� volwassen journalisten die zich drie weken lang over alle inzen� dingen hebben gebogen”– ·at het een internationaal onder� zoeksproject betrof terwijl ·e Tegel Nederlandse journalistiek beloont� speelt volgens Kirsten niet mee• de inzending voldeed wel aan de crite� ria– Of het juryrapport met een toelich� ting gaat komen die specifiek ingaat op het niet nomineren van Trouw en F·� kan hij niet zeggen– „Maar ik kan me indenken dat de teleurstelling niet weggenomen wordt”–

De�Tegels,�de�journalistieke�vakprijzen van�Nederland,�worden�dinsdagavond uitgereikt�in�Den�Haag.�Alle�nominaties staan�op:�detegel.info/nominaties.

FAC�E�B�O�O�K

SOCIALE�MEDIA

Klopjacht in Cleveland na video van moord op Facebook

Snapchat-kloon Instagram Stories is nu populairder dan Snapchat

C�L�E�V�E�L�A�N�D.�·e politie van de ›merikaanse stad ™leveland ˛Ohio� is op zoek naar een man die een moord op Facebook heeft gezet– ·e man zegt dat hij meer mensen heeft vermoord– ·e man plaatste een video op Facebook waarin te zien is hoe hij uit een auto stapt en richting een oudere man loopt en hem vervolgens doodschiet– Het filmpje stond ruim drie uur online� maar is inmiddels verwijderd– Volgens de politie was het slachtoffer ”‚ jaar oud en was hij geen bekende van de dader– Korte tijd later plaatste de da� der nog een filmpje waarin hij zegt dertien mensen te hebben gedood en op weg te zijn naar de veertiende– ·e politie van ™leveland zegt dat er niet meer slacht� offers zijn gevonden– Ze waarschuwen inwoners van de staten Pennsylvania� New York� Indiana en Michigan– ˛›P�

AMSTERDAM.�Foto�app Instagram kopieerde vorig

jaar bijna ÈÈn�op�ÈÈn een functie van berichtenapp Snapchat� en is nu populairder dan het origineel– In� stagram� dat eigendom is van sociale media�reus Fa� cebook� maakte vorige week bekend dat meer dan ‘�� miljoen mensen dagelijks gebruik maken van de Stories�functie– Snapchat wordt dagelijks door �“� miljoen mensen gebruikt– Stories is een belangrijk onderdeel van Snapchat– ·aar kunnen gebruikers foto’s en video’s van hun vrienden bekijken– ·e beelden verdwijnen na ‘‚ uur– Facebook probeerde Snapchat in ‘��’ tevergeefs voor ’ biljoen dollar te kopen– Vorig jaar augustus lanceerde Facebook zijn eigen Stories�kloon op Inst� agram– ·it jaar werd de functie ook beschikbaar op Facebook en zijn berichtenapp Whatsapp– ˛NR™�

nrc

4

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

C3

Alsof The New York Times en Breitbart opeens dezelfde eigenaar hebben

Honderd�Nederlanders�die�zich�hebben�opgegeven�voor een�nieuw�seizoen�van�Expeditie�Robinson�˛RTL����wor� den�deze�dagen�onderworpen�aan�allerlei�survival�op� drachten–�Slechts�vier�van�hen�mogen�deelnemen�aan�het programma–�Het�is�voor�het�eerst�sinds�‘��†�dat�‘o�n�b�e�ke�n�� d�e�n’ deel�mogen�nemen�aan�Expeditie�Robinson–�·e�vier nemen�het�op�tegen�een�nog�onbekend�aantal�bekende Nederlanders–�Het�achttiende�seizoen�is�dit�najaar�te�zien–

Us�Weekly�heeft�een�nieuwe�eigenaar pagina�™„

POP

Dylan is alweer klaar met Sinatra Zondag gaf Bob Dylan de eerste van drie concerten in Amsterdam. Zijn eigen songmateriaal staat nu weer centraal.

oude vos, is zijn publiek opnieuw een stap vooruit. Niet de nummers van Frank Sinatra waar hij de afgelopen jaren zijn aandacht op richtte, maar zijn eigen materiaal staat weer centraal bij de drie concerten die hij geeft in de Afas Live, de voormalige Heineken Music Hall. Van Triplicate, zijn nog verse driedubbelalbum met Sinatrasongs, werd zondag niets gespeeld. Tegenover vier liedjes die hij op de plaat zette uit het Great American Songbook stond op de setlist meer dan de helft van Tempest uit 2012, zijn laatste album met zelf geschreven songs.

Was het Dylans manier om de Nobelprijs voor de Literatuur te rechtvaardigen, die hem in 2016 voor zijn unieke expressie in de Amerikaanse songtraditie werd toegekend? Een toelichting hoeft van het 75-jarige enigma niet verwacht te worden; zelfs een 8thank you7 kon er in anderhalf uur niet van af. Met een hoedje dat nog van Bing Crosby geweest had kunnen zijn, zette Dylan zich achter de vleugel. 2Things Have Changed3, al enkele jaren zijn vaste openingsnummer, gaf weinig houvast over zijn status als woordvoerder van zijn steeds grijzer wordende generatie. 8I used to care7, zong hij met een stem als roestwater uit een oude gieter, 8but things have changed7.

De morsige straatzanger die na afloop buiten 2The Times They Are A-Changin3 stond te zingen leek meer op de oude Bob Dylan dan Dylan zelf. Gitaar en mondharmonica speelt His Bobness niet meer en zijn bonkige akkoorden op de concertvleugel zijn hooguit functioneel.

Met een dienende band en een degelijk ingestudeerde programmalijst

Bob�Dylan tijdens�een show�in�‘��‘

shuffle van 2Soon After Midnight3 was kaal en huiveringwekkend. Met de western swing van 2Duquesne Whistle3 haalde Dylan overtuigende echo3s op van de muziek uit zijn jeugd; veel meer dan in zijn knauwende kitschversies van de door Sinatra bekend gemaakt evergreens 2Why Try To Change Me Now3 en 2Melancholy Mood3. Een paar keer kwam hij naar voren als een stramme spreekstalmeester, leunend op de microfoonstandaard in 2That Old Black Magic3.

Het leek wel of Bob Dylan alweer klaar is met dat beproefde materiaal van anderen. Het meest op dreef was hij in de zelfgeschreven songs uit zijn latere periode; het slepende 2Early Roman Kings3 en een doorleefd 2Scarlet Town3. Daarin acteerde hij geen tienerster uit de jaren veertig, maar iemand van zijn eigen leeftijd die zijn levenservaring in doorvoelde songs stopte, met bijpassend gebutste stem. Zo heeft de oude meester misschien nog wel een schat aan nieuw materiaal in zich.

Het optreden kreeg een schizofreen karakter telkens als hij moest omschakelen naar de gladde arrangementen van Sinatra3s 2All Or Nothing At All3 of het tot een oubollig slaapliedje gereduceerde 2Autumn Leaves3. Barpianoversies van 2Blowin3 In The Wind3 en 2Ballad Of A Thin Man3 waren voorspelbare formaliteiten voor een deel van het publiek dat zich er graag door in slaap liet wiegen. Het goede nieuws is dat Dylan nog steeds bevlogen en briljante momenten heeft, zo lang als hij zich houdt aan songmateriaal dat onvervreemdbaar van hem en van nu is. In de gangpaden werd wat gemord over Dylans zwijgzame wispelturigheid, maar buiten klonk een hoopgevend 2The Times They Are A-Changin3.

BIËNNALE�VAN�VENETIË

Oeuvreprijs voor Carolee Schneemann ·oor�onze�redacteur Sandra�Smallenburg AMSTERDAM.�De Amerikaanse kunstenaar Carolee Schneemann zal op de komende Biënnale van Venetië een Gouden Leeuw krijgen voor haar gehele oeuvre. Ze werd voor de eervolle prijs, die iedere twee jaar wordt uitgereikt, genomineerd door Christine Macel, de hoofdcurator van de komende biënnale.

Schneeman (1939) is een pionier op het gebied van de performancekunst. Vanaf de jaren zestig zette zij

vaak haar eigen lichaam in om haar feministische ideeën uit te dragen.

Haar bekendste werken zijn Meat Joy (1964), waarin ze naakte lichamen van vrijwilligers liet krioelen in orgies vol rauw vlees, en Interior Scroll (1975), waarin ze langzaam een papieren rol uit haar vagina trok en vervolgens de tekst voordroeg. Ook maakte Schneemann confronterende films als Fuses (1967), waarin haar eigen liefdesspel wordt getoond onder toeziend oog van haar kat.

Met haar vaak shockerende body art is Schneemann van grote in-

vloed geweest op latere performancekunstenaars als Marina Abramovic en Karen Finley.

8In tegenstelling tot de traditionele representatie van vrouwen als naakt object, heeft zij het naakte lichaam gebruikt als een oerkracht die energieën kan verenigen7, aldus Macel. 8Haar stijl is direct, seksueel, bevrijdend, en autobiografisch.7 Schneemann zal de Gouden Leeuw op 13 mei ontvangen tijdens de opening van de Biënnale van Venetië. In 2015 ging de prijs naar de Ghanese kunstenaar El Anatsui.

›�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

WWW.

BIJZONDEREZAKEN

.NL

Zoek & vind alle zaken die bijzonder zijn!

info@zadkinemedia.nl - Telefoon 010 - 436 91 24 - De brieven onder nummer sturen naar: Tuinlaan 90, 3111 AW Schiedam onder vermelding van br.o.nr. (nummer advertentie)

AMSTERDAM.�Bob Dylan, de sluwe

leek het concert op een zorgvuldig uitgelichte filmproductie in de stijl van Roy Orbisons Black and White Night. Daarmee werden ook Dylans tekortkomingen duidelijker dan ooit.

Houterig rockend werkte hij zich door 2Highway 61 Revisited3. 2Tangled Up In Blue3 had weinig van de dynamiek van het origineel. Als een veredeld barpianist begon Dylan pruttelend en steunend aan een verkorte versie van 2Desolation Row3.

Pas bij het duistere, grimmige materiaal van Tempest kwam hij in zijn element. De blues van 2Pay in Blood3 klonk traag en luguber; de country-

FOTO�›FP

·oor�onze�medewerker�Jan�Vollaard

Contact Relatiebemiddeling Goede voornemens: doe het nu, het juiste moment komt nooit. Geluk vind je nu, niet later.

Persoonlijke coaching met decennialange ervaring.

Voor een vrijblijvend/ kosteloos informatief gesprek: www.alerte.nl Hella Smeets 024 6419018 info@alerte.nl

De hoogste slagingskans met persoonlijke bemiddeling. www.mens-en-relatie.nl Bel voor een vrijblijvend persoonlijk gesprek: 088-0221900 (alle regio’s) Betrouwbaar een discreet. Al 33 jaar succesvol.

Erkend BVSK en Geschillencommissie/Hoogste slagingspercentage

www.ilserelatiebemiddeling.nl Marktleider binnen de persoonlijke relatiebemiddeling voor hoger opgeleiden met aantoonbaar de hoogste slagingskans / hoogste slagingspercentage. Benieuwd naar uw bemiddelbaarheid bij ons bureau? Doe dan de gratis bemiddelbaarheidstest op de website.

WWW.GELUKKIGVERLIEFD.NL HET relatiebureau voor de man, op zoek naar de vrouw van zijn leven Wij bemiddelen met succes Buitenmensen. 0571-260424 www. CountrySideDating.nl

Wilt u adverteren?

Dat kan! Ga naar: www.maakuwadvertentie.n

Dating e-Matching.nl Dating hoger opgeleiden Durft ú het aan...

Wilt u adverteren?

Dat kan! Ga naar: www.maakuwadvertentie.n

Vrouw zoekt man Ik ben Heidi Sutorius consulent Midden-Nederland.

Ik zoek een partner voor Elise, is een leuke, lange, aantrekkelijke vrouw, 56 jaar. Gevoelsmens.

Beschaafd. Luisterend oor. Opl. VWO/ HBO+ Zij zou het leuk vinden om weer eens op nummer één te staan bij iemand. Ongeveer gelijke leeftijd, gelijkwaardig niveau, een klankbord, initiatiefrijk. Elise houdt van gezelligheid, vooral van veel lachen. Durf je?

Bel of mail dan 023-2302067 of Heidi.sutorius@mensrel.nl

Wij adviseren en begeleiden uitsluitend mensen die we als kansrijk beschouwen. Daarbij kan het gaan om min of meer uitgesproken kenmerken, zoals verschijning, type persoonlijkheid, smaak, bijzondere eigenschappen, talenten of een bepaalde combinatie ervan. Dit laatste geldt voor de cliënt (jeugdig 66) over wie het nu gaat. Over aandacht van mannen hoor je haar niet klagen, een goed (inhoudelijk) gesprek gaat ze nimmer uit de weg en ook aan ontspanning (niet onverdienstelijke violiste) en sociale contacten ontbreekt het haar aan niets. Doet bijvoorbeeld ook vrijwilligerswerk.

Wat zij fijn zou vinden, is in contact komen met een man van niveau, die alom bekend staat als sympathiek en met gevoel voor stijl en humor, maar ook met behoefte aan tijd voor zichzelf. Op onze site (pagina Profielen/ref. 0206) informeren we u nader over haar. Reacties per mail graag met een goed lijkende, recente foto.

DPS PartnerSearch Kees Schiferli c.s. Amsterdam www.dpspartnersearch.nl / info@dpspartnersearch.nl / 020-6205320 of 0654304122

VERENIG·E�ST›TEN

Wat zien Amerikanen eigenlijk die de hele dag Fox News kijken?

Menno de Galan keek een dagje mee.

Marc Hijink

Een week achter The Great Firewall

V

oor het eerst bevind ik me aan de andere kant The Great Firewall– Het is een vreemde gewaar� wording‡ zodra de taxi bij Hong Kong de ™hine� se grens oversteekt� valt er niets meer te googlen en loopt de online agenda met een zucht leeg– Twitter zwijgt in alle talen� net als Facebook en Instagram– ›lleen Whats›pp pruttelt wat door– ·at is best rustig� voor een weekje– Lekker zen• ik realiseer me hoe ik mezelf heb laten omsingelen door ›merikaanse internetbedrijven– ›nders is het als je je hele leven achter de censuurmuur moet wonen die de ™hinese overheid optrok– Het land staat op de �”“ste plek van de World Press Freedom Index– The New York Times en The Wall Street Journal zijn geblokkeerd� net als ·ropbox� YouTube en gedeeltes van Wikipedia– Online porno is verboden en zelfs PokÈmons komen er niet in– Facebookbaas Mark Zuckerberg spreekt vloeiend ™hinees maar zijn netwerk blijft geblokkeerd– ›ls je medelijden zou moeten hebben met de ™hinezen is het niet omdat ze Face� bookloos door het leven gaan – er zijn ™hinese alternatieven genoeg – maar dat hun online activiteiten continu geobser� veerd worden– Sinds ‘��’ filtert de overheid nog intensiever dan voorheen op verdachte zoektermen en verwijdert berich� ten met een ongewenste politieke lading– ·aar zit de werkelij� ke pijn voor ™hinese internetgebruikers– ·e buitenlandse censuurmuur is te omzeilen met een bui� tenlandse simkaart of via een beveiligde VPN�verbinding� die je webverkeer versleutelt en omleidt naar een computer in

De filtertechnologie is zo geavanceerd dat China het naar Cuba en Zimbabwe exporteert het buitenland– Puur technisch gezien is het indrukwekkend dat ™hina het glibberige� ongrijpbare internet weet te beper� ken– ›lsof je een pudding tegen een muur spijkert� luidt de ›merikaanse uitdrukking– ·e filtertechnologie is zo geavan� ceerd dat ™hina het naar ™uba en Zimbabwe exporteert� meldde Reporters zonder Grenzen– Een weekje achter The Great Firewall doet je beseffen dat er meer onder de zon is dan Google– ·e ™hinezen gebruiken €aidu� We™hat en Weibo en ik heb nog nooit zoveel gebruik� gemaakt van €ing als de afgelopen week– ·at komt omdat Microsofts zoekmachine zich wÈl wil conformeren aan de ™hinese censuurregels– Ook ›pple past zich aan� daarom werkt bijvoorbeeld ›pple Maps hier wel en Google Maps niet– Google en Facebook� de twee grootste advertentiebedrij� ven ter wereld� lopen een enorme advertentiemarkt mis‡ ��‚ miljard ™hinezen� waarvan ruim de helft toegang tot internet heeft– Google en Facebook zien zichzelf als exponenten van de vrije wereld en het vrije woord – dat is niet te verenigen met de ™hinese censuur– Maar ook de westerse vrijheid van meningsuiting heeft grenzen– Webbedrijven draaien aan de knoppen van hun in� formatiestroom om geweld� porno en nepnieuws te weren– Google gaat de betrouwbaarheid van nieuwsberichten con� troleren met onafhankelijke factcheckers� YouTube belooft strenger te filteren op beledigende video’s� Facebook geeft gebruikers de optie twijfelachtige posts te rapporteren– Kunstmatige intelligentie moet de rest van de aanstootgeven� de berichten eruit filteren – computers die ons de maat ne� men– ·at is een lastige� waarschijnlijk onmogelijke klus– ·e ™hinezen weten het‡ alsof je pudding tegen een muur pro� beert te spijkeren–

De hele dag verontwaardigd Fox�News In�opspraak Op���april�‘��”�onthulde de�New�York�Times�dat Fox�anchor�€ill�O’Re�i�l�l�y betrokken�is�bij�onge� wenste�intimiteiten– ·e presentator�heeft�schikkin� gen�getroffen�met�ten�min� ste�vijf�vrouwen–�O’Reilly�en Fox�betalen�in�totaal��’�mil� joen�dollar�aan�de�vrouwen� die�in�ruil�hun�mond�houden over�de�vermeende�seksue� le�intimidatie–�Fox�heeft�een advocatenkantoor�inge� huurd�om�de�beschuldigin� gen�te�onderzoeken– Meer�dan�de�helft�van�de bedrijven�die�adverteren rond�zijn�show�The�O’Re�i�l�l�y Fa�c�t�o�r�heeft�zich�terug� g�e�t�ro�k�ke�n�– ·e�schandalen zijn�tot�dusver�niet�van�in� vloed�op�de�kijkcijfers– Zowel�in�‘��“�als�in�de eerste�maanden�van�‘��” was�Fox�de�bestbekeken zender�van�de�VS– O’Reilly�zelf�is�sinds��‘ april�niet�meer�op�Fox�te zien�geweest–�·e�dag�daar� voor�maakte�hij�in�zijn�uitzen� ding�bekend�op�vakantie�te gaan–�Volgens�Fox�keert�hij op�‘‚�april�terug– Vorig�jaar�raakte�bestuurs� voorzitter�Roger�›iles�in o�p�s�p�ra�a�k�–�Ex�Fox�presen� tatrice�Gretchen�™arlson�zei te�zijn�ontslagen�omdat�ze niet�inging�op�de�avances van�haar�baas–�Enkele�dagen later�meldden�zich�nog�zes vrouwen�die�claimen�dat ›iles�hen�seksueel�geÎntimi� deerd�heeft–�·e�aantijgingen leiden�tot�het�ontslag�van�de Fox�baas��die�‚��miljoen dollar�meekrijgt–�Oprichter Rupert�Murdoch�volgt�hem zelf�op�als�topman– ·aan�Kool

M

ijn ›merikaanse schoonvader Gino Gemignani belde onlangs met de mededeling dat ·onald Trump ‘dus toch’ gelijk had– Ik veronderstel� de dat hij zijn gal wilde spuwen over Obamacare– Met de president is Gino ervan overtuigd dat de wet op de ge� zondheidszorg ‘een ramp’ is– Maar nee� hij wond zich op over een ander onderwerp‡ een zedendelict in de staat Maryland� waar hij woont– Wat bleek� Twee jongens van �„ en �”� onder wie een illegale immigrant uit Guatemala� worden ervan ver� dacht een �‚�jarig meisje te hebben verkracht op het toilet van een mid� delbare school in Montgomery ™oun� ty– Waar Trump volgens Gino bij na� der inzien gelijk in had is dat de jon� gen uit Guatemala in een eerder sta� dium het land had moeten worden uitgezet– Hij beschikte niet over een geldige verblijfsvergunning en had dus moeten worden aangehouden toen hij zich als scholier aan de schoolpoort meldde– ·at dit niet was gebeurd is beleid van de schoollei� ding� die leerlingen uit principe geen vragen stelt over hun verblijfsstatus– Ik wist dat allemaal niet� maar na lezing van een artikel in de New York Times over kabelzender Fox News begreep ik waarom mijn schoonva� der zich zo over de kwestie opwond– ·e Times had twee journalisten de opdracht gegeven verslag te doen van de onderwerpen en invalshoek bij Fox News op een willekeurige doordeweekse dag‡ �„ uur ononder� broken televisiekijken naar ‘een zen� der die bepaalt waar ›merika’ over praat– Grote nieuwsonderwerpen die dag op Fox News‡ perikelen rond wet op de gezondheidszorg� een terreuraan� slag in Londen Èn de vermeende ver� krachting op een middelbare school in Montgomery ™ounty– ·at laatste onderwerp� aldus de Times� ‘werd door de meeste zenders vrijwel gene� geerd� maar Fox�kijkers werden er bijna elk uur over bijgepraat’– Het werd bovendien ‘ingezet als bewijs dat Trump terecht de grenzen wil sluiten en een hard beleid voert op het gebied van immigratie’– ·at andere media er nauwelijks aandacht aan besteedden werd door enkele presentatoren en panelleden van de populaire kabelzender ook

nieuwswaardig bevonden– Het was volgens hen bewijs voor ‘het gebrek aan verontwaardiging’ over dergelij� ke onderwerpen bij de concurrentie– Impliciete boodschap‡ alleen Fox News weet illegale asielzoekers op nieuwswaarde te schatten– ·e rest van journalistiek ›merika kijkt be� wust de andere kant op‡ geen onder� werp–

Kijken met Trump Trump�biograaf Gwenda €lair zei re� cent ˛’� maart� in een interview met NR™ dat het ‘spiergeheugen’ van de ›merikaanse president bij Fox News zit‡ „Hij herhaalt de oneliners van zijn favoriete presentatoren en ge� looft die ook echt–” Trump is de enige niet– Miljoenen ›merikanen kijken dagelijks naar Fox News� onder wie ook Gino– Mijn schoonvader was er vroeg bij‡ de zender bestaat nu ruim ‘� jaar• hij is ruim ‘� jaar een trouwe fan– Fox heeft zijn leven misschien niet veranderd� maar het scheelt niet veel– Het is moeilijk voor te stellen wat hij met zijn vrije tijd deed voor de oprichting van Fox in �††“– Een maand per jaar kijk ik met Gi� no mee– Tijdens mijn vakantie in ›merika dompel ik mij ’s avonds vrij� willig onder in het parallelle nieuws� universum van Fox– ·e vraag dringt zich op‡ waar kijk je naar als je naar Fox News kijkt� Welke onderwerpen krijg je voorgeschoteld� welk ›meri� ka wordt je ingewreven� ›fgaande op mijn kijkervaring is Fox�country een land waar deugdza� me burgers permanent het kind van de rekening zijn� vrome christenen met hun rug tegen de muur staan� sluwe uitkeringstrekkers incompe� tente of naÎeve ambtenaren om de tuin leiden� elite�universiteiten on� ›merikaanse kasplantjes kweken en illegale immigranten� zwarte activis� ten en terroristen profiteren van ge� brek aan law and order– ‘€loedbad ›merika’� waar ·onald Trump in zijn inauguele rede als pre� sident over sprak� is voor de doorge� winterde Fox News kijker niets nieuws– Om een favoriete uitdruk� king van mijn schoonvader aan te ha� len‡ The country is going to hell in a handbag– Elke televisieavd weer� jaar in jaar uit–

Cynisch commentaar Zit er structuur in� Ja en nee– ·e pre� sentatoren en panelleden van ‘het

nrc

C5

FOTO�GETTY�IMAGE/BEWERKING�FOTODIENST�NRC

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

avondje Fox’ spreken niet met ÈÈn mond– Ze hebben hun eigen stijl en onderwerpkeuze� dat houdt het spannend– Zo blinkt ™harles Kraut� hammer� de conservatieve columnist van de Washington Post die het zoge� heten ›ll�Star Panel aan het eind van het nieuwsblok tussen zes en zeven domineert� uit in cynisch commen� taar op slappe en incompetente be� stuurders– Kijkcijferkanon €ill O’Reilly� die nu onder vuur licht vanwege seksuele intimidatie� trekt op prime time tus� sen acht en negen vooral van leer te� gen menselijke weekdieren– Zijn toorn richt zich op zogeheten ‘sneeuwvlokjes’� bloedarmoedige ›merikanen die bij het eerste zuchtje tegenwind gaan liggen– O’Reilly pro� fileert zich als de laatste der Mohika� nen uit een mythisch Gouden Tijd� perk ˛lees‡ ergens voor de rampzalige jaren zestig�� toen een man nog een man was� een belediging werd geslikt en hard werk beloond– Sean Hannity bedient tussen tien en elf de kijker die zich opwindt over progressief ›merika in het algemeen en iedereen die Trump in de weg zit in het bijzonder– ˛Tucker ™arlson� die het uur tussen O’Reilly en Hannity vult als opvolger van de naar N€™ vertrokken Megyn Kelly� is net be�

gonnen– Volgens een recent profiel in The New Yorker leeft hij zich uit op het onderwerp illegale immigratie–� ·e nodige variatie dus� maar het cumulatieve effect van de avondpro� grammering is onmiskenbaar‡ een re� torische mokerslag voor politiek cor� rect� multicultureel� vooruitstrevend en genuanceerd denkend ›merika– Voor traditionele liberals is het bij Fox permanent wonden likken–

Niet-herkenning Kijken is voor mij elk jaar weer een fascinerende ervaring– Het is wat de ›merikaanse historica en journalist Frances FitzGerald in een ander ver� band ‘de schok van de niet�herken� ning’ heeft genoemd– Haar kennis� making eind jaren zeventig met de cultuur van ‘fundamentalistische christenen’ in ›merika ˛later geboek� staafd in Cities on a Hill� was zo ontregelend� dat het haar verwach� tingspatroon en oordeel over haar eigen land op losse schroeven zette– ·at deze strikte christenen politieke invloed zochten en in �†„� medever� antwoordelijk waren voor de ver� kiezing van Ronald Reagan tot pre� sident was volgens FitzGerald een verhaal dat de meeste van haar vak� genoten wel moesten missen– ·e ‘evangelicals’ stonden te ver af van

hun belevingswereld– ·ie ‘schok van de niet�herkenning’ had ik bij Fox– ›ls ik er dankzij Gino niet op was gestuit had ik de zender lang genegeerd als een curiosum� als een nicheproduct voor rechts�popu� listisch ›merika– In plaats daarvan keek ik� vanaf het begin– Naar repor� tages over christenen die onder vuur lagen omdat ze granieten beelden met de tien geboden in de publieke ruimte van hun dorpen wilden plaat� sen– Naar verhalen over uitkerings� trekkers die sjoemelden met voed� selbonnen– Naar items over overge� voelige studenten die in ‘uithuilhok� ken’ bij zinnen kwamen als ze zich in hun integriteit voelden aangetast– ·e opmars van Fox News naar het centrum van de mediamacht is met de verkiezing van ·onald Trump be� klonken– ·e liefde komt van twee kanten‡ het is niet altijd duidelijk waar de agenda van de zender eindigt en die van de president begint� en vice ver� sa– Geen wonder dat de Times twee journalisten de opdracht gaf �„ uur lang te kijken– Je weet niet wat je ziet–

Menno�de�Galan�is�redacteur�van Nieuwsuur�en�schrijft�regelmatig�voor N�RC�over�de�Verenigde�Staten.

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

conferentie

Anne Bruinsma Mede-oprichter FarmHack.NL

C6 media Ma

31

Di

1

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

Wo

2

Do

Vr

Een week 3

4

Za

Zo

5

6

TELEFOON�Mediaredacteur Peter Zantingh gebruikte een week de Light Phone,

een telefoon waarmee je niks kan behalve bellen. Wat doet dat met je? ·oor�onze�redacteur�Peter�Zantingh

7

14

21

28

6

III: Mijn aandachtsspanne groeit weer

zonder smartphone 8

I: Het gras in Amstelveen Met een papieren routebeschrijving loop ik woensdag aan het begin van de avond door ›mstelveen� waar we een uitwedstrijd spelen– Ik bestudeer het ›‚’tje en kijk om me heen– Is dit de rotonde van het blaadje� Er loopt geen blauw stipje met me mee– Uiteindelijk vind ik de voetbalclub� en blijk ik zelfs de eerste van het team te zijn– Ik bestel een tosti in de kanti� ne en ga bij het raam zitten– Het idee voor een week zonder smartphone was er al langer– ‘·ichterbij leven’� zo ver� woordde ik mijn goede voornemen in januari– Meer bezig zijn met wat er om me heen gebeurt en minder met alles wat van ver� via dat scherm� tot me kan komen– ™reatiever en ge� lukkiger worden door niet elke vrije gedachte af te kappen met een door Silicon Valley aange� leerde hunkering naar status�updates– In februari zag ik de film Paterson– ·e hoofd� persoon is een buschauffeur die op vrije mo� menten gedichten schrijft– Hij heeft geen smartphone– Hij rijdt zijn passagiers door de stad terwijl hij geamuseerd naar hun gesprek� ken luistert– In de lunchpauze zit hij op een bankje bij het water en schrijft hij wat dichtre� gels– Hij lijkt nooit haast te hebben of gestresst te zijn� en de ellende van de wereld heeft geen schijn van kans tegenover zijn gemoedelijke dagelijkse routine– Op internet vond ik de Light Phone– Het is een telefoontje kleiner dan een bankpas� waar� mee je alleen kunt bellen en gebeld worden– Geen sms’jes� geen mail en al helemaal geen apps met nerveuze rode balletjes in de boven� hoek– Je koppelt hem aan je smartphone� zodat bellers worden doorgeschakeld maar al het an� dere je niet afleidt– „It’s not just a phone”� schreven de beden� kers op de website� „it’s a way to experience life”– Toe maar– Hij werd bezorgd in een fotoboek– Uitge� strekte landschappen� een bos� een zee met een dobberend bootje– ›lle mooie dingen van het leven� begreep ik� die je weer gaat zien als je eenmaal bent afgekickt van je smartphone– ›chterin stonden de enige twee woorden van het hele boek‡ enjoy now– Ernaast� in een uit� snede van de pagina� lag het telefoontje– ›an het begin van de week veranderen klei� ne dingen– In de trein lees ik een boek– Ik ben alerter bij vergaderingen– ·e kleine schokjes die ik ervaar als ik mij realiseer dat ik mijn smartphone niet bij me heb – ik ben ontmandƒ – zwakken af– €riljante ingevingen heb ik nog niet� laat staan dat ik bij een beekje heb zitten dichten� maar dat komt misschien nog– Het mooiste moment tot dan toe is die woensdagavond– Vanachter het kantineraam kijk ik naar een trainingspartijtje van pupillen– ·e beste van het stel lobt een bal van twintig meter in het doel– Ouders juichen– Het gras is helder groen– Het is lente– Vijf over zeven� tien over zeven– Er is nog niemand van mijn team� en de wedstrijd begint om half acht– ·us ik bel onze aanvoerder– „Paul� waar ben je�” ›fgelast� zegt hij– Ruim een uur geleden in de Whats›pp�groep gezet– Er zijn al zo’n tachtig

catiebliepjes� zet hem dan vaker op stil– Wil je geen slaaf van de technologie zijn� ge� draag je dan niet zo slaafs– ·at is ook een stuk goedkoper dan ��� dollar uitgeven aan een kek telefoontje dat niets kan–

9

10

berichtjes over heen en weer gegaan– „Ik hield er geen rekening mee dat iemand dat nÌÈt zou zien–” Ja� dit was een stom plan–

11

II: Overdrijven we niet een beetje?

16

23

30

8

Maar ik geef niet op– ·onderdagochtend in de trein zie ik hoe mensen emotieloos door hun Instagram�feed scrollen en schijnbaar wille� keurig ‘likes’ uitdelen– X likes your photo‡ zo ziet dat er dus uit– Twee liefdeloze tikjes op het scherm ergens tussen €reukelen en ›bcoude� als huiswerk� als een belastingaangifte– Het er� gert me– Wat heb ik halverwege de week geleerd� Ten eerste hoeveel van mijn leven ik normaliter do� cumenteer– Ik neem foto’s� check in op Foursquare� kijk hoeveel stappen ik zet met Moves en gebruik RunKeeper om de voortgang van mijn hardloopschema te meten– ·e quanti� fied self loopt dagelijks met me op� en ik geloof dat ik dat prettig ben ga vinden– Zo prettig dat het voelt alsof ik ergens nÌÈt geweest ben als mijn smartphone het bewijs ervan niet be� waart– ›ls een boom in een bos omvalt en er is niemand die het hoort� maakt het dan geluid� ›ls ik wandel maar er is geen app om het te re� gistreren� heb ik die stappen dan gemaakt� Hoewel mijn Light Phone niets anders doet dan de tijd weergeven� haal ik hem soms tÒch tevoorschijn– ›lsof de gewoonte is omgevormd naar de puur fysieke handeling van dat ding uit mijn broekzak pakken en naar mijn gezicht richten– Een pijnlijke constatering– Tijdens een lunchgesprek komt een feitje ter sprake dat ik wil controleren– Ik tast naar mijn broekzak� maar realiseer me dat ik daar het ant� woord niet ga vinden– €ehalve een ding dat af� leidt� is een smartphone ÒÒk een encyclopedie� een factcheck�rubriek– Het is mijn jongewoud� lopershandboek– Natuurlijk� zonder smartphone kun je crea� tiever zijn� beter nadenken� omdat juist op mo� menten dat de checkgewoonte de kop opsteekt – in het openbaar vervoer� in de rij voor de kas� sa – je gedachten nieuwe zijpaden kunnen in� slaan als ze ongestoord zouden blijven– Maar het werkt ook andersom‡ wat als je ergens nÌÈt aan wil denken� ·an is dat scherm juist een pijnstiller– Omdat ik met het experiment bezig ben� lees ik deze week veel andere stukken over smartphoneverslaving en pogingen om ervan af te komen– Ik merk dat ik er geÎrriteerd van raak– Halleluja� je wordt bevrijd van de ketenen van de technologie– Je wordt weer wakker met de vogels� kijkt je geliefde diep in de ogen en ligt hele middagen op een bed van madeliefjes naar de hemel te kijken– Overdrijven we niet een beetje� Natuurlijk� de smartphone drukt zijn stempel op onze le� vens� en app�makers zijn meesters van de ver� slavingskunde – maar kom op– ›ls je niet wak� ker wil worden met ‘† nieuwe mails� laat dan ’s nachts je telefoon in de woonkamer– ›ls een avond samen op de bank betekent dat ieder voor zich naar een scherm tuurt� dan zit er mis� schien iets niet zo lekker in je relatie– ›ls je de vogels niet meer hoort fluiten door al die notifi�

18

Anti-afleiding -telefoons ·e�Light�Phone ˛zie foto�onder������dol� lar��is�volgens�de makers�„o�n�t�wo�r�� pen�om�zo�min�mo� gelijk�gebruikt�te wo�r�d�e�n”– Hij�kan�al� leen�de�tijd�weerge� ven��bellen��gebeld worden�en�negen nummers�opslaan–

12

19

Een�startup�uit�™ali� forniÊ�presenteer� de�vorige�maand via�Kickstarter�de Siempo�˛’���dol� lar�– ·aarmee�kun�je s�m�s’en��een�to�do� lijstje�bijhouden�of een�meditatie�app gebruiken��maar geen�extra�apps downloaden–

25 In�februari�werd

26

een�nieuwe�versie van�de�Nokia�’’�� ˛‚†�euro��gepre� senteerd– Het�be� kende�mobieltje�van Finse�makelij�kan�on� geveer�hetzelfde�als de�eerste�versie�uit ‘���–�Geen Facebook�of�Twitter – wel�Snake–

Zaterdagochtend loop ik door Watergraafsmeer in ›msterdam richting de voetbalclub– Het is half tien� de wijk wordt wakker– Een vader en zijn zoontje skaten over straat– Honden worden uitgelaten� auto’s ingeladen voor een weekend� je weg– Ik snuif de lucht op– Geen moment mis ik mijn smartphone– Ook een meevaller‡ de wedstrijd gaat ge� woon door– Ik ben verheugd te merken hoe snel het le� ven zonder smartphone went– Het verslavende is rap aangeleerd� maar stoppen blijkt ook rela� tief makkelijk– Mijn aandachtsspanne groeit weer– ·e aantekeningen die ik maandag maak� te – dat ik eens in de paar minuten het gevoel had dat ik iets miste – herken ik al niet meer– ·ie impulsen zijn binnen zes dagen vervaagd– Kijk� de Light Phone verkocht me natuurlijk een illusie– ›ls je je smartphone thuislaat� sta je niet ineens onder een waterval in Zuid�›meri� ka om je aan de helende schoonheid van de na� tuur te laven– Je zit gewoon in dezelfde trein met hoestende mannen en voordringende tie� ners– Je loopt langs door duiven opengereten zakken afval– Op werkdagen zit je alsnog achter een scherm� dus verandert er weinig– Maar er zit� al met al� toch een kern van waar� heid in wat die telefoon me beloofde– Namelijk dat het mogelijk is om uit te staan– Je went er sneller aan dan je denkt– Ik las tijdens mijn week ongeveer ��� pagina’s in twee boeken� begon aan nieuwe tv�series� zat in de zon� ik sportte� liep� had goede gesprekken� keek om me heen– ·e smartphone is een vloek en een zegen– ·e truc is om negatieve kanten te minimaliseren en de positieve optimaal te benutten– In Pater� son krijgt de hoofdpersoon later in de film te maken met een kapotte bus– ·an blijkt dat het toch wel handig is als hij de centrale kan bellen– Niemand werd boos op me dat ik een week niet hyperbereikbaar was� en ik miste niets– Mijn werk ging gewoon door� ik werd geen klui� zenaar en ik bleef niet buitengesloten van het sociale leven– Nou ja� ik zat woensdagavond tevergeefs in een voetbalkantine in ›mstelveen– Maar dat le� verde me dan weer een goed verhaal op–

2

3

4

10

11

12

·e�Light�Phone

™”

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Ma

31

·e wedstrijd is afgelast– Ruim een uur geleden in de Whats›pp�groep gezet– ‘Ik hield er geen rekening mee dat iemand dat nÌÈt zou zien’

7

14

21

28

FOTO�FRANCIS�BLACK�/�GETTY�IMAGES

6

Van shownieuws

naar vuige roddel

Us�Weekly ˛links���na�People�Magazine het�meest�betrouwbare�roddelblad�in�de�VS��gaat�over�naar�de�uitgever�van�National�Enquirer��bekend�aanhanger�van�president�Trump–

RODDEL�IN�DE�VS

2Serieus3 showbizzblad Us Weekly komt in handen van een uitgever die de roddels verzint bij de foto3s die hij afdrukt. ·oor�Anke�Meijer

›�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

conferentie

D

e ›merikaanse president ·onald Trump en first lady Melania brengen geen en� kele nacht samen door– „Ze hebben allebei hun eigen slaapkamer–” ›ldus Us Weekly� naast People Magazine een van de bekendste roddelbladen van de VS� vori� ge maand– Us Weekly schreef regelmatig kritisch over de familie Trump� maar dat lijkt binnenkort voorbij– Het tijdschrift� een serieuzere en op nieuws gerichte titel onder de ›meri� kaanse show�bladen� verandert van uit� gever– Wenner Media� dat Us Weekly in �†„� kocht van The New York Times ™ompany en tevens uitgever van het be� roemde blad Rolling Stone� maakte vorige

Us�Weekly M�e�l�k�ko�e maand bekend dat het een bod aanvaardt van concurrent ›merican Media op ‘Us’– ·at is een opvallende verkoop in de ›merikaanse entertainmentjournalistiek– Wenner is een bedrijf van links�liberale kleur� terwijl eigenaar ·avid Pecker van ›merican Media dik is met president Trump– Zijn titels – zoals National Enquirer en Star – vallen in de weinig positief bedoelde categorie van ‘supermarkt�tab� loids’– In maart pakte National Enquirer nog groot uit met ‘het bewijs’ dat voor� malig president Obama toen nog presi� dentskandidaat Trump afluisterde– Us Weekly en National Enquirer onder ÈÈn dak is „alsof The New York Times en [ultraconservatieve nieuwssite] Breitbart opeens worden uitgegeven door dezelfde eigenaar”– ·at zegt de bekende entertain� ment�journalist� tv�presentator en gos� sipblogger Lainey Lui– Met haar blog laineygossip–com trekt de ™anadese maandelijks ��� miljoen bezoekers– ·e verkoop van Us Weekly is een aard� verschuiving in het gossiplandschap– „Maar niet de eerste of de laatste”� zegt Lui– „·ertig jaar geleden ging ieder con� tact tussen Hollywood en de media nog via een publicist– Tegenwoordig hebben de sterren een Twitter en Instagram�ac� count en delen ze hun eigen nieuws met de fans– Het ‘ecosysteem’ in Hollywood past zich constant aan–”

Echt nieuws

Jaap Seidell Professor Voeding & Gezondheid VU Amsterdam

Gossip�blad Us Weekly brengt ‘echt nieuws’� zegt Lui– Ook al lijkt dat in te� genspraak– Us Weekly wordt gezien als een betrouwbare titel– ·e website Gaw� ker� inmiddels ter ziele en zelf overigens niet vies van een roddel� controleerde in ‘��� twintig maanden berichtgeving in de verschillende tabloids op leugens en waarheden– Volgens Gawker waren de be� richten over de sterren in Us Weekly in �† procent van de tijd juist– Star ˛›merican Media� kwam op �‘ procent– Lui‡ „Er be� staat een hiÊrarchie‡ People wordt gezien als het meest betrouwbaar� gevolgd door Us– Onderaan staan titels als Life & Style� OK! en National Enquirer–” ·e werkwijze en de manier waarop de bladen aan hun verhalen komen� ver� schilt enorm– People en Us onderhouden

goede banden met Hollywood en hebben volgens Lui betrouwbare bronnen– Peop� le� opgericht in �†”‚� is vaak minder hard of sensationeel in hun verslaggeving in ruil voor exclusieve interviews met de sterren– Us Weekly praat de sterren net iets minder naar de mond en durft dieper te graven– Het blad heeft een solide repu� tatie als het aankomt op breaking news– Zo bracht Us in ‘��� als eerste ˛correct� dat de getrouwde filmster €en ›ffleck een relatie had met de nanny– En recenter heeft het betere informatie over de nieu� we vriendin van prins Harry van de €ritse tabloids–

Overleven „Geen beroemdheid zal het ooit toege� ven”� zegt Lui� „maar sterren of hun ver� tegenwoordigers zoeken vaak zelf con� tact met de bladen–” In Hollywood heeft iedereen elkaar nodig om te overleven– „Het is noodzakelijk dat een beroemd� heid zijn of haar kant van het verhaal naar buiten brengt– Ze zeggen allemaal dat hun werk ophoudt bij het personage dat ze spelen� maar het hoort ook bij die baan om te lekken dat ze een nieuwe partner hebben of dat hun relatie voorbij is–” Us Weekly heeft volgens Lui bronnen die „diep geworteld” zijn in Hollywood– €laden als The National Inquirer� Star en OKƒ daarentegen lijken hun verhalen meer te baseren op de beschikbare foto’s dan op de feiten– Lui‡ „Stel actrice Jenni� fer ›niston en haar man Justin Theroux komen uit de bioscoop en Jennifer wordt gefotografeerd terwijl ze in haar ogen wrijft– ·an vertellen deze bladen je dat ze net ruzie hebben gehad– Us Weekly en Pe� ople doen meestal niet aan deze onzin–” Juist daarom is de verkoop van Us aan ›merican Media een opvallende ontwik� keling– Welke werkwijze zal het blad bij de nieuwe uitgever gaan volgen� ·e helft van de redacteuren van Us Weekly zou in� middels te horen hebben gekregen dat ze worden ontslagen– „Ze hebben de redac� tie in Los ›ngeles opgedoekt”� zegt Lui– „Tien mensen met waarschijnlijk goede contacten in Hollywood––– weg– ·at kan geen goed teken zijn over het soort ver� slaggeving dat ze in de toekomst gaan be� oefenen–”

Us�Weekly�was sinds�2000�een melkkoe�voor Wenner�Media– Hoofdredacteur�was destijds�Janice�Min� die�later�vakblad�The Hollywood�Reporter nieuw�leven�inblies– Vele�weken�bracht Us�1�tot�1,3�miljoen dollar�op�in�de�losse�verkoop��vertel� de�Min�onlangs�te� gen�website�Buzzfeed– „›�d�ve�r�t�e�n�t�i�e�s kostten�†�–����dol� lar�per�pagina–” De�opkomst�van sociale�media�zoals�Snapchat�en Instag�ra�m�ging�de afgelopen�jaren�ten koste�van�titels�als ‘U�s’– De�verkoop�van�Us is�het�zoveelste�teke�n�dat�Wenner�het zwaar�heeft–�·e�uit� gever�verkocht�vorig jaar�al�‚†�procent van�Rolling�Stone– Wenner�verloor�onlangs�een�rechtszaak�wegens smaad�naar�aanlei� ding�van�een�artikel in�tijdschrift�Rolling Stone�over�een�be� twiste�groepsver� krachting�op�de�Uni� versiteit�van�Virginia– American�Media (National�Enquirer, Star,�OK!)�betaalt volgens�bronnen van�The�New�York�Times ����miljoen�dol� lar�voor�Us�Weekly–

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

C9

Twirlen of dansen als Michael Jackson

Gala�van�Jérôme�Bel. Gezien:�16/4,�Utrecht.

Inl:�tweetakt.nl *# 5

Theater Met�andere�oogen door�Van�der�Vlugt�& Co.�Tournee�t/m�17/11.

Inl:�vandervlugtenco.nl *# 4

e schilderijen staan met de achterzij� de naar de toeschouwer gekeerd– ·at roept meteen een raadsel op‡ wie is de schilder� wat staat erop� ›cteur €ram van der Vlugt ˛„‘� vertelt losjes over een schilderij van Piet van der Hem ˛�„„�� �†“�� dat hij verwierf via een erfenis en doorverkocht– Het is een zonnig werk met twee lachende Volendamse vrouwen en een visser� in klederdracht– In het Volen� damse hotel Spaander komt hij het na ve� le jaren op het spoor– Het brengt hem te� rug naar zijn jeugd waar het schilderij in het ouderlijk huis hing– ›anvankelijk lijkt de voorstelling Met andere oogen vooral een particuliere aan� gelegenheid– Twee van Van der Vlugts kinderen� Hester ˛viool� en Floris ˛toetsen en klarinet� spelen mee• de derde muzi� kant is cellist Lucas ·ols– ·e muzikanten doen af en toe mee in het spel� maar dat

,�1 99 6 si ng

Francine�van�der�Wiel

Bram van der Vlugt onthult tragisch geheim

D

.

kiend opgebouwde� bedrieglijk eenvou� dige opdrachten� waar het in het theater op neerkomt‡ iets bijzonders volbrengen ˛of niet‡ een pirouette� twirlen�� transfor� meren ˛dansen als Michael Jackson�� cre� atief zijn� en solo of als groep iets ‘voor� stellen’ aan het publiek– Theater� zegt €el� is per definitie ‘com� munity art’– ›l bij aanvang demon� streert hij dat woordeloos� met een serie dia’s van theaters uit ver� schillende tijdperken– In Gala is die boodschap steeds aanwezig� impliciet en daardoor zo ontroe� rend– Hilarisch hoogtepunt is het twir� len� dat slechts ÈÈn persoon beheerst– Maar in het falen herkent iedereen zich� zelf – theater als spiegel– €el heeft het weer voor elkaar– Gala is een feest–

,�T he �C ro s

Dans

et community art project Gala waar� mee Fransman JÈrÓme €el festival Tweetakt afsluit� heeft de aaibaarheid van een amateurvoorstelling– Maar het is zo gelaagd als een metadiscours over het wezen van theater– Soms confronterend� vaak geestig� altijd intelligent– ·e voorstelling is� als een echt gala� op� gebouwd uit ‘nummers’� op een €olly� wooddeun� Village People� de SchÕne €laue ·onau– ·e ‘� uitvoerende Utrech� tenaren vormen een gevarieerd gezel� schap‡ dik� dun� wit� zwart� jong ˛het be� brilde roze elfje zal hooguit vijf zijn� en ouder– Ook qua fysieke mogelijkheden en talenten zijn ze zeer verschillend� van ge� trainde balletdansers en een buikdanse� res tot harken en een rolstoelster– Wat hen bindt� is de wens zich als individu te presenteren– €el geeft hen dat podium– Impliciet ‘vertellen’ zij� in een serie uitge�

Bi ll�V io la

H

zijn niet de sterkste momenten� hun mu� zikale bijdrage is daarentegen voorbeel� dig‡ sfeervol� met bezieling– Toch overstijgt Met andere oogen� gere� gisseerd door Ger Thijs� het familiaire– ·e tragiek sluipt naderbij als Van der Vlugt onthult dat zowel zijn Joodse grootmoe� der als zijn moeder de Tweede Wereld� oorlog niet overleefden� vergast in Sobi� bor en ›uschwitz– Zijn speelstijl is inne� mend met soms wat hoekige� licht�boos� aardige uitschieters– ·at werkt goed� en voorkomt sentiment– Van der Vlugt roept een gegoede fami� lie tot leven die tenniste en zich door een chauffeur liet rondrijden in een puissant automobiel– „Waar ging het heen�”� vraagt hij zich hardop af– „Rechtstreeks naar de dood–” ·at komt hard aan–

Pietà in slowmotion

D

Kester�Freriks

Mooie liedjes in wielrenopera 2Lance3

W

Theater Lance,�the�rise�and fall Door�St.�Willebrord Sessies.�Gezien:�15/4�in Verkadefabriek,�Den Bosch.�Inl:�e�xce�l�s�i�o�r�-�re�co�rd�i�n�g�s�.co�m *# 3

at een goed onderwerp voor pak� kend muziektheater‡ de opkomst en ondergang van Lance ›rmstrong� de wielrenner wiens zeven zeges in de Tour de France werden geschrapt wegens do� pinggebruik– ·e makers van Lance, the rise and fall beloven zelfs een rockopera– Maar dat is onzin– Wat zich hier afspeelt� is een songcyclus met veertien nummers waarin veertien portretjes worden ge� schetst van de belangrijkste personages in dit drama – onder wie de arts die de verboden middelen voorschreef� de koe� rier� de masseuse� de journalist� de ploeg� genoot en uiteraard de coureur zelf– ·ie nummers worden aan elkaar gepraat door een barman die als verteller optreedt– Vijf jaar geleden schiep een vrienden� club van musici� zangers en schrijvers on� der de naam St– Willebrord Sessies een cd�project dat hun gezamenlijke harts� tocht voor de wielrennerij bezong– Lance is daarop een vervolg– €ert Wagendorp schreef de teksten en JW Roy de door vier voortreffelijke sessiemuzikanten gespeel� de muziek – smeuÎge gitaarpop op ›meri� cana�basis– Roy is ook de voornaamste zangsolist� naast Frank Lammers� ›lex Roeka� Rick de Leeuw en Lea Kliphuis die veruit de meest expressieve van de hele

club is– Verder is niet ieders ›merikaans bedoelde tongval even overtuigend– En soms heeft Eric ™orton als de ˛Neder� landstalige� verteller te kampen met iets te veel omhaal van woorden in de verbin� dende teksten– Een vaste rolverdeling is er verder niet• alleen al de nummers waarin ›rmstrong zichzelf verklaart� zijn verdeeld over minstens drie vocalisten– Vanaf het begin blijkt Lance vooral be� grip te willen wekken voor de titelheld– ›l in de openingstekst spreekt ex�renner Pe� ter Winnen relativerende woorden over het verschil tussen goed en kwaad� leu� gen en waarheid‡ „Het is maar hoe je het bekijkt–” En sterker nog‡ uiteindelijk is het alsof niet de coureur� die de boel zo grondig be� droog� de grootste boef in dit drama was� maar de journalist die hem ontmaskerde– ·oor diens journalistieke motieven met veel misbaar verdacht te maken� lijken Wagendorp en Roy de schuld enigszins van ›rmstrong af te willen wentelen– ›nderzijds heeft dit gelegenheidspro� ject een handvol welluidende nieuwe liedjes opgeleverd� die intussen ook op cd zijn vastgelegd–

Henk�van�Gelder

Beeldende kunst Bill�Viola.�Electronic Re�n�a�i�s�s�a�n�c�e�.

T/m�23/7�in�Palazzo Strozzi,�Florence.

Inl:�palazzostrozzi.org *# 4

e schilder Masolino da Panicale ˛ca– �’„’��‚’�� was een groot kunste� naar in het Florence van de vijf� tiende eeuw– Hij was een van de schilders van de €rancaccikapel� een icoon van de vroege Renaissance– Vaak zal het dus niet voorkomen dat in deze expositieruimte in Florence iedereen zijn rug keert naar een frescofragment van deze oude meester� maar het werk ertegenover trekt nu duidelijk meer aandacht‡ Emergence uit ‘��‘ van de ›merikaanse kunstenaar €ill Viola ˛�†���– Emergence is welbewust geÎnspireerd op Masolino’s schildering die omstreeks �‚‘‚ is gemaakt voor een kerk in het Toscaanse stadje Empoli– Het werk toont het goeddeels naakte bovenlichaam van de gestorven Je� zus� dat zich opricht uit een kleine sarcofaag– Liefkozend houden zijn moeder Maria en Maria Magdalena zijn armen vast– Viola’s film van bijna twaalf minuten toont in slow� motion hoe een lijkwit geschminkte� naakte man oprijst uit net zo’n sarcofaag� in dit ge� val gevuld met water– In een aangrijpende opeenvolging van beelden� vangen een ou� dere en een jonge vrouw hem op en leggen hem op de grond� waarna ze zijn levenloze li� chaam met een doek bedekken– ·e manier waarop Viola zich verhoudt tot de traditie vormt het thema van de tentoon� stelling Bill Viola. Electronic Renaissance– Verschillende schilderijen van renaissance� schilders� die Viola voor het eerst heeft leren kennen toen hij in de jaren �†”� enkele jaren in Florence verbleef� zijn opgehangen naast de video’s waarin aspecten ervan zijn ver� werkt– Visuele en emotionele parallellen spelen de hoofdrol– Zo is Masolino’s Pietà veranderd in een verhalende sequentie die� associatief� de bewening van ™hristus combineert met de wederopstanding uit de dood– Soms is er niet eens een specifiek renais� sancekunstwerk nodig om associaties op te roepen met de traditie– In het kwartet vi� deo’s van Martelaren ˛‘��‚� waarin drie mannen en ÈÈn vrouw zeven minuten lang te kampen hebben met neergestort gruis� een bungeltouw� brandende lontjes en een nat pak� is de verwijzing onontkoombaar naar de vier elementen van de oude fysica‡ aarde� lucht� vuur en water–

Bram�de�Klerck

C10 de gids televisie dinsdag

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

U�I�TG�E�L�I�C�H�T

D�O�C�U�M�E�N�TA�I�R�E�S�E�R�I�E

FILM

I�N�FO�R�M�AT�I�E�F

M�ave�r�i�c�k

The�Last�Boy�Scout

Sophie�in�de�Kreukels

™anvas��‘�–��u�‘‘–��–

S€S�†��‘‘–����–‚�u–

Veronica��‘’–����–�”u–

NPO�’��‘�–’��‘�–‘�u

˛Richard�·onner���††‚�–�Vermakelijke filmversie�van�de�westernserie�uit�de jaren�vijftig�rond�de�melkdrinkende charmeur�annex�beroepsgokker�€ret Maverick–�Met�Mel�Gibson�als�de�sym� pathieke�oplichter��de�titelheld�die�een meester�in�zijn�vak�is�en�bovendien�een vliegensvlugge�scherpschutter–�Jodie Foster�doet�mee�als�dievegge—poker� speelster�en�is�een�geduchte�tegen� stander–�Met�James�Garner�als�de�sym� pathieke�marshall�Zane�™ooper�is�het aan�elkaar�gewaagde�trio�compleet– Tijdens�een�pokertoernooi�bedriegen ze�jan�en�alleman–

˛Tony�Scott���††��–�€ruce�Willis�is geknipt�voor�de�rol�van�verlopen��in relatiecrisis�verkerende�privÈdetective vol�verdriet�over�zijn�vermoorde�part� ner�en�vol�weerzin�over�de�verloede� ring�van�Los�›ngeles–�In�wat�een buddy�actiekomedie�vol�humoristi� sche�dialogen�wil�zijn��stuit�hij�samen met�ex�footballspeler�·amon�Wayans op�corruptie�en�doodslag�bij�het�major league�football–�€ij�dit�soort�testoster� onfilms�over�mannenvriendschap�is achteloos�seksisme�de�norm��gelukkig is�de�toon�ironisch�waardoor�de makers�er�˛net��mee�wegkomen–

Laatste�aflevering�van�de�serie�waarin Sophie�Hilbrand�mentale�problemen bespreekt–�In�het�slot�wordt�de moderne��geÎndividualiseerde�samen� leving�onder�de�loep�genomen– Psychiater�€ram�€akker�zegt�dat�ons brein�de�moderne�informatiestromen niet�kan�verwerken�en�ziet�social media�als�een�groot�probleem–�Hil� brand�doet�een�experiment�met�een gezin–�Iedereen�moet�vier�dagen�de telefoon�inleveren–�Ook�bezoekt�ze�een klas�waar�kleine�kinderen�al�aan�mind� fulness�doen�en�heeft�ze�een�gesprek met�een�puber�die�een�burn�out�heeft–

Ze�zijn�de�kroongetuigen�van�de�kantel� punten�van�de�geschiedenis‡�de�wedu� wen�van�omvergeworpen�dictators�en alleenheersers–�Ooit�stonden�ze�als�kei� zerin�of�first�lady�pal�naast�hun�mannen in�het�centrum�van�de�macht–�Weinigen waren�van�zo�dichtbij�getuige�van�dra� matische�historische�ontwikkelingen– In�de�nieuwe�documentaireserie�We�d�u�wen�na�de�val ontmoet�VRT�journalist Peter�Verlinden�weduwen�van�voorma� lige�monarchen�en�presidenten–�In�de eerste�aflevering�staat�Farah�·iba�cen� traal–�Zij�is�de�weduwe�van�Mohammad Reza�Pahlavi��de�laatste�sjah�van�PerziÊ�

NPO�1 18�.00�Journaal�˛NOS�– 18�.15�EÈnVandaag�˛›VRO� T�RO�S���– 18�.�45�Sportjournaal�˛NOS�– 1�9.00�·e�Wereld�·raait�·oor ˛�V›�R�›��– 2�0.00�Journaal�˛NOS�– 2�0.�30�Opsporing�Verzocht ˛›V�ROT�RO�S���– 21�.�25�Opgelicht�ƒ�˛›VRO� T�RO�S���– R 22� .�20�De�rijdende�rechter,�wordt�vervolgd (�K�RO�-�N�C�RV�)�.

2�3.00�Pauw�˛V›R›�– 0�0.00�Journaal�˛NOS�– 0�0.�20�Pauw�˛V›R›�– 01.20�EÈnVandaag�˛›VRO� T�RO�S���–

FILM

Weduwen�na�de�val

het�tegenwoordige�Iran–�·iba�was�de laatste�Perzische�keizerin–�Toen�de Iraanse�revolutie�in��†”†�uitbrak� vluchtte�ze�met�haar�man�en�kinderen het�land�uit–�Verlinden�reconstrueert�de val�van�het�regime�van�de�sjah�door�mid� del�van�gesprekken�met�·iba��archief� beelden�en�interviews�met�andere getuigen–�Weduwen�na�de�val�is�een drieluik–�In�de�volgende�afleveringen spreekt�Verlinden�met�›gathe�Kanziga� weduwe�van�president�Habyarimana van�Rwanda��en�Jehan�Sadat��weduwe van�de�Egyptische�president�›nwar Sa�d�a�t�–

NPO�2 17.�50�Geloof�en�een�Hoop Liefde�˛EO�– 18�.�30�Hallo�Nederland ˛M›X�– 18�.�50�€innenste€uiten ˛�K�RO���N�™�RV���– 19.�20�Vroege�Vogels�˛V›R›�– 19.�55�·e�Tafel�van�Taal�˛NTR�– 2�0.�25�€�ra�n�d�p�u�n�t ˛�K�RO���N�™�RV���– 21�.�20�WNL�Opiniemakers ˛WNL�– 22�.00�Nieuwsuur ˛NOS—NTR�– D 22� .�55�2Doc:�The�Giant�is Falling�(EO).

2�3.�55�Kunstuur�˛›VROTROS�– 0�0.�22�·e�Nachtzoen�˛EO�– 0�0.�35�Nieuwsuur ˛NOS—NTR�– 01.30�Nieuwsuur ˛NOS—NTR�– 02�.16�Tekst�TV�˛NOS�–

NPO�3 18�.00�€este�Vrienden�Quiz ˛NTR�– 18�.�23�Het�Klokhuis�˛NTR�– 18�.�45�Jeugdjournaal�˛NOS�– 18�.�55�SpangaS�˛KRO�N™RV�– 19.�25�Streetlab�˛KRO�N™RV�– 19.�50�Nederland�verhuist ˛›V�ROT�RO�S���– i 2� 0.�30�Sophie�in�de�mentale�kreukels�(BNN).

21�.�25�Je�Zal�Het�Maar�Hebben ˛€NN�– 22�.00�Spuiten�en�Slikken ˛€NN�– 22�.�40�PowNews�Flits�˛Pow� Ned�– 22�.�55�Jules�Unlimited�˛V›R›�– 2�3.�40�·e�Wereld�·raait�·oor ˛�V›�R�›��– 0�0.�35�Je�Zal�Het�Maar�Heb� ben�˛€NN�–

RTL�4 18�.00�RTL�Nieuws– 18�.15�Editie�NL– 18�.�30�RTL�Weer– 18�.�35�RTL�€oulevard– 19.�30�RTL�Nieuws– 19.�55�RTL�Weer– 2�0.00�Goede�Tijden��Slechte Tijden– 2�0.�30�Married�at�First�Sight– 21�.�30�Voor�Ik�Het�Vergeet– 22�.�30�RTL�Late�Night– 2�3.�45�RTL�Nieuws– 0�0.00�RTL�Weer– 0�0.10�RTL�€oulevard– 0�0.�55�RTL�Late�Night–

RTL�5 17.�35�Gordon�Ramsay‡�Oor� log�in�de�keukenƒ– 18�.�30�Topchef�›cademy– 19.�30�G�a�l�i�l�e�o– 2�0.�30�·e�Roelvinkjes‡�·ave en�·onny�doen�zaken– 21�.�30�Rappers�achter�de�tra� lies– 22�.�30�G�a�l�i�l�e�o– 2�3.�30�Topchef�›cademy– 0�0.�30�Gordon�Ramsay‡�Oor� log�in�de�keukenƒ– 01.20�Teleshop��– 05.30�RTL�·e�Journal–

NET5 17.�47�Master™hef�›ustralia– 18�.�45�Navy�N™IS– 19.�40�Navy�N™IS– 2�0.�30�Grey˚s�›natomy– 21�.18�Fashionchick‡�Elke�dag een�look– 21�.19�Grey˚s�›natomy– 21�.�30�™hicago�Fire– 22�.�25�™ode�€lack– 2�3.�20�Fashionchick�ma� ke��over– 2�3.�53�Fashionchick‡�Elke�dag een�look– 2�3.�54�Law�˙�Order‡�Special Victims�Unit– 0�0.�49�Fashionchick‡�Elke�dag een�look– 0�0.�50�›stro�TV– 04.50�Loop‡�Hart�van�Neder� land–

SBS6 18�.00�Hart�van�Nederland�� Vro�e�g�– 18�.�20�Shownieuws���Vroege editie– 18�.�30�€eschuldigd– 1�9.15�Fleur�je�leven– 1�9.16�€eschuldigd– 19.�30�Utopia– 2�0.00�Trauma�centrum– 2�0.�30�N�™�I�S– 21�.�30�Lethal�Weapon– 22�.�30�Hart�van�Nederland�� Late�editie– 22�.�55�Shownieuws���Late�edi� tie– 2�3.�25�Piets�weerbericht– 2�3.�30�€eschuldigd– 2�3.�50�NUsport�Minuut– 2�3.�51�€eschuldigd– 0�0.�30�Utopia– 0�1�.05�Nachtmagazine– 0�5�.00�›�s�t�ro�T�V–

BBC�1

Thuiskok. Koken en reizen

K

oken en reizen zijn twee van die hobby3s die je altijd terugziet op cv3s van mensen, of in contactadvertenties.

Nogal wiedes, want wie vindt koken en reizen nou niet leuk? Toch zijn er maar weinig mensen die er echt van kunnen leven. Sabine Koning is zo iemand. Haar foodblog OhMyFoodness.nl betaalt haar rekeningen, en sinds 2014 beschrijft ze daar ook haar (pers)reizen, foto3s en zogenoemde hotspots in het buitenland.

Dit klinkt alsof ik de zoveelste foodie met een nieuw kookboek bespreek, en feitelijk klopt dat ook. Maar Koning heeft in 2015 al een boek uitgebracht, en laat dat nu net een van mijn favoriete kookboeken zijn. Guilty Pleasures was een boek dat destijds al inging tegen de stroom van healthy food-klonen die eten als religie zien en zichzelf als de profeet. Koning ziet dat gelukkig anders: 8Iedere vraag die te maken heeft met het gezonder maken van de recepten uit dit boek wordt beantwoord met 2nee37, is een van haar oneliners in haar eerste boek. 8Daar waar mogelijk: ADD BACON. Of kaas.7, een andere.

Afijn, u begrijpt mijn affectie voor dit tegendraadse boek en mijn nieuwsgierigheid naar haar tweede werk. Daarin pakt Koning het anders aan. Reishonger is een verzameling van re-

Sabine�Koning Re�i�s�h�o�n�g�e�r N�i�e�u�w��›�m�s�t�e�rd�a�m Prijs‡�€‘‘��� ��

cepten uit dertien landen en streken die ze bezocht. Nu is de kracht van Koning dat ze op simpele wijze lastige gerechten bereidt. Haar manier om in twee uur pulled pork te maken uit Guilty Pleasures is een van mijn favorieten.

Ook in Reishonger zijn alle recepten eenvoudig; soms zelfs wel erg simpel: pan con tomate uit Spanje, bruschetta uit Italië en milkshakes uit de VS zijn recepten van het niveau avocado op toast. Daar hadden andere, verrassende gerechten kunnen staan.

Koning is duidelijk het meest thuis in de Aziatische keuken. De recepten uit Thailand, Vietnam en Indonesië bevatten meer variatie dan de rest, en zijn toch net zo eenvoudig. Ze krijgt wat mij betreft extra punten voor een Japans hoofdstuk zonder sushi.

Wat Koning en ik delen is dat als we op reis zijn, we zo lokaal mogelijk willen eten. Dat is vaak lekkerder. Daarnaast is het een van de beste manieren om een land te leren kennen. Helaas kunnen we niet continu op reis, maar gelukkig kunnen we wel altijd koken. En als we dan toch bezig zijn, biedt dit boek mooi culinair escapisme tussen de vakanties door.

Sam�de�Voogt

18.15�Po�i�n�t�l�e�s�s�–�19.00�€€™�News�at�Six•�Weather– 19.30�€€™�Re� gional�News�and�Weather– 19.55�Party�Election�€roadcast– 20.00�The�One�Show– 20.30�Ea�s�t�E�n�d�e�r�s�–�20.57�€€™�News�and Regional�News– 21.00�Holby�™ity– 22.00�Peter�Kay’s�™ar�Share– 22.30�Our�Friend�Victoria– 23.00�€€™�News�at�Ten– 23.30�€€™ Regional�News�and�Weather– 23.42�The�National�Lottery�Update– 23.45�Reported�Missing– 00.45�Ea�r�t�h’s�Seasonal�Secrets–

BBC�2 14.00�Live�Snooker‡�The�World�™hampionship– 19.00�Eg�g�h�e�a�d�s�– 19.30�·ebatable– 20.00�Great�›merican�Railroad�Journeys– 21.00�€ake�Off‡�™reme�de�la�™reme– N 22.00�N�a�t�u�re’s�Wildest Weapons‡�Horns��Tusks�and�›ntlers‡�Natural�World– 23.00�Later Live–––�with�Jools�Holland– 23.30�Newsnight– 00.10�We�a�t�h�e�r–

ARD 18.00�Gefragt���Gejagt– 18.50�›lles�Klara– 19.45�Wissen�vor�acht�� N�a�t�u�r–�19.50�Wetter�vor�acht– 19.55�€Õrse�vor�acht– 20.00�Ta�� gesschau– 20.15�™haritÈ– 21.00�In�aller�Freundschaft– 21.45�Miss S�i�x�t�y–�23.15�Ta�g�e�s�t�h�e�m�e�n�–�23.45�Konrad�›denauer���Stunden�der Entscheidung– 01.15�Ta�g�e�s�s�c�h�a�u�–

ZDF 18.00�SOKO�KÕln– 19.00�Heute– 19.20�We�t�t�e�r–�19.25�·ie�Rosen� h�e�i�m���™o�p�s�–�20.15�Z�·�Fze�i�t�–�21.00�Frontal�‘�– 21.45�Heute��journal– 22.15�’”•‡�Wir�holen�dich�da�raus– 22.45�Markus�Lanz– 00.00�Heu� te�– 00.15�Neu�im�Kino– 00.20�Inglourious�€asterds–

TV�5 18.00�“�‚’��le�monde�en�franÆais���re�partie– 18.20�Le�journal�de l’È�co–�18.25�M�È�t�È�o–�18.30�L’i�nv�i�t�È�–�18.40�Visites�privÈes– 19.35�Vi� sites�privÈes– 20.30�Journal�France�‘– 20.55�M�È�t�È�o–�21.00�Karl�˙ Max– 21.45�Karl�˙�Max– 22.30�Journal�TSR– 22.55�M�È�t�È�o– 23.00�™omplÈment�d’enquÉte– 00.25�GÈopolitis–

televisie dinsdag C11

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

N�AT�U�U�R

REALITY

‰�STU·IO�STEENHUIS��STU·IOSTEENHUIS–NL

IN�HET�MIDDEN

D�O�C�U�M�E�N�TA�I�R�E

N�a�t�u�re3s�Wildest�Weapons

De�Rijdende�Rechter

The�Giant�is�Falling

€€™�‘��‘‘–���‘’–��u

NPO����‘‘–‘��‘’–��u–

NPO�‘��‘‘–���‘’–��u–

Het�dierenrijk�bezit�een�indrukwek� kend�wapenarsenaal–�·e�meest gewelddadige�wapens�worden�inge� zet�om�te�steken��te�pletten��te�slaan�en te�doorboren–�Maar�zijn�het�meer�dan alleen�dodelijke�instrumenten��·e ›merikaanse�evolutiebioloog�·ouglas Emlen�heeft�er�zijn�levensmissie�van gemaakt�om�de�geheimen�te�achterha� len�van�de�dierlijke�wapenwedloop��en wat�ze�ons�kunnen�leren–�·e�documen� taire�is�onderdeel�van�de�serie�N�a�t�u�ra�l World,�die�vertelt�over�de�bijzonderhe� den�van�het�dierenrijk��begeleid�door de�stem�van�·avid�›ttenborough–

In�het�‘Wordt�vervolgd’�deel�van�de Rijdende�Rechter�gaat�Jetske�van�den Elsen�langs�bij�deelnemers�na�de�uit� spraak�van�rechter�John�Reid–�Ze�gaat naar�·en�Haag�en�Enschede–�In�·en Haag�hadden�twee�buren�ruzie�om�een kronkelwilg��die�door�de�schutting groeide–�·e�boom�gaf�veel�overlast� door�vallende�taken�en�bladeren��maar ook�door�vogelpoep–�·e�boom�moet weg��oordeelde�Reid–�Gaat�dit�ook gebeuren��In�Twente�bekijkt�Van�den Elsen�of�de�gemoederen�over�grond� rechten�bij�een�volkstuincomplex�al zijn�bedaard–

Het�›N™�van�president�Jacob�Zuma�in Zuid�›frika�kreeg�bij�de�lokale�verkie� zingen�in�‘��“�zware�klappen–�Het�was de�grootste�verkiezingsnederlaag voor�de�partij�sinds�zij�in��††‚�aan�de macht�kwam–�Is�dit�te�wijten�aan�de�dis� cutabele�leiding�van�Zuma��Of�is�er meer�aan�de�hand��Filmmaker�Rehad ·esai�duikt�in�de�recente�geschiedenis van�zijn�land�om�het�electorale�verlies te�verklaren–�Is�er�iets�terechtgekomen van�de�droom�die�het�volk�ten�tijde�van Nelson�Mandela�koesterde‡�een�voor� beeldland�zonder�racisme�en armoede�

Vul�in�en�ontdek�wie�of�wat�er�midden�in�het�nieuws�staat Horizontaal:�1.�‘Nieuwe�versie�Google�__’ 5. Voetbalkledingmerk�8. €roer�van�™harlie� maar�geen�Sheen�1�0.�Later�zijn�en�langer�moe� ten�blijven�12. Werkzaamheden�14�.�‘Ik�vind�het een�beetje�__’ 15. Laten�zelfmoordterroristen vaak�achter�16.�Zat�‚���duizend�jaar�geleden nog�aan�EUR�vast�17.�Steeds�vaker�‘h�u�n’ 22�.�Is __�iets��2�3.��������kilo�24�.�·orpje�nabij�Roer� mond�25. Past�na�rijst�of�zeem�26.�Had�een�gro� te�hit�met�›yo�Technology�27.�·ichtst�bij�de werkelijkheid�29.�Getekende�domme�€elg�3�0. __�Spacek��™arrie�31�.�·aarop�is�men�langer

Verticaal:�1.�Past�voor�dracht�of�oog�2. Wo�rd�e�n de�rijken��3.�Schreef�A�Farewell�to�Arms 4. ˛U�i�t�� Suomi�5. Ongewild�vocht�verloren�in�het�open� baar�6.�‘VS�gooit�eerste�__�op�IS’ 7.�St�o�m�m�e�l�i�n�� gen�9.�Eveneens�een�zoete�drank�11�.�K�l�a�s�s�i�e�ke spelcomputer�1�3.�Stommelingen�18�.�Ve�r�s�p�re�i�� den�zich�op�internet�19.�‘€ram��Mitch�en�Julia�in finale�__’ 2�0.�Knal�van�een�koe�21�.�Hebben�een punt�24�.�Het�einde�van�de�paasboodschap�28�.

Lover�van�Stax

Oplossing�puzzel14�april.�Horizontaal: �–�NEV›·›��–�ORK››N�†–�IR›N���–�NS���–�VRIJ·›G �’–�GR›™HT���–�OKS��“–�NU·E��„–�™EES�‘�–�E™RU�‘’–�OREN�‘‚–�ILL�‘“–�ST›TIG�‘”–�MINSTE�‘„–�›O ‘†–�EN·E�’�–�S›KSEN�’�–�ES™HER�Verticaal:��–�N›VO�‘–�VRIJSPR››K�’–�·I›N›�‚–�›RGUSOGEN �–�ONGEREM·E�“–�KN›™K�”–�›S™ETIS™H�„–�NUTS��‘–�RK��‚–�HEELT��”–�··R��†–�›UTOS�‘�–�UNIES ‘�–�ESTS�‘‘–�™T�‘�–�LEER In�het�midden: P›�›�S�·�RU�K�T�E

RTL�7 18�.00�Lekker�Snugger– 18�.�30�€ezopen�€estuurders– 1�9.00�Idioten�Op�·e�Weg– 19.�30�Stopƒ�Politie– 2�0.�30�Ghost�Rider– 22�.�40�Undisputed�‘‡�Last�Man St�a�n�d�i�n�g�– 0�0.�45�Teleshop�”–

V�E�RO�N�I�CA 18�.00�The�€ig�€ang�Theory– 18�.�20�The�€ig�€ang�Theory– 18�.�45�Two�and�a�Half�Men– 1�9.10�Two�and�a�Half�Men– 19.�40�The�€ig�€ang�Theory– 2�0.03�NUsport�Minuut– 2�0.05�UEF›�™hampions Le�a�g�u�e�– 22�.�55�UEF›�™hampions Le�a�g�u�e�– 2�3.10�NUsport�Minuut– 2�3.11�The�Last�€oy�Scout 0�1�.17�›stro�TV– 0�4�.00�·isney�X·–

ÉÉN 18�.00�Het�Journaal– 18�.10�Het�Weer– 18�.15�·agelijkse�kost– 18�.�30�€�l�o�k�ke�n�– 1�9.00�Het�Journaal– 19.�40�Iedereen�€eroemd– 2�0.05�Het�Weer– 2�0.10�Thuis– 2�0.�35�Goed�volk– 21�.�30�Zie�mij�graag– 22�.05�Van�Gils�˙�gasten– 22�.�50�Het�Journaal– 2�3.05�How�to�Get�›way�with M�u�rd�e�r– 2�3.�46�Ke�n�o– 2�3.�47�Eu�ro�m�i�l�l�i�o�n�s�– 2�3.�50�Het�Weer– 2�3.�55�·agelijkse�kost– 0�0.10�Iedereen�€eroemd– 0�0.�30�Journaallus–

CA�N�VAS 18�.05�€attle�of�the�Sexes– 1�9.05�Where�the�Wild�Men�›re– 19.�45�Een�onvergetelijke�dag– 2�0.00�Te�r�z�a�ke�– 2�0.�30�·e�afspraak– D 21� .15�Weduwen�na�de�val.

22�.05�‚�x�”– 22�.�40�The�Same�Sky– 2�3.�30�Een�onvergetelijke�dag– 2�3.�50�™a�nva�s�l�u�s�–

NRC_Next_2820

S�U�D �O�KU Plaats�de�cijfers���tot�en met�†�zo�in�het�diagram�dat elk�cijfer� 9 precies�ÈÈn�keer voorkomt� 5 in�elke� 7 1rij�� 4kolom� 8 de� 4 negen�vetomrande� 6’x’ vakken��Èn� 6 de�vier�grijze 5 ’x’�vakken– ‰ Peter� 6 Ritmeester 5 3 PZ�Z�L�–co� 8m 4 7

NRC_Next_2820

9 5

7 1 4

4

8 6

6

5

7

3

2

9

Onder‡�de�oplossing�van3 g�i�s�t�e�re�n�–

2820

Oplossing nr. 2819

6 8 7

5 3

3 4 7 2 9 3

2820

6 3 5 4 9 1 8 2 7

1 8 4 5 7 2 9 6 3

9 7 2 6 8 3 4 1 5

4 1 9 3 6 8 5 7 2

3 2 7 1 5 9 6 4 8

5 6 8 2 4 7 3 9 1

7 5 3 9 2 4 1 8 6

8 4 1 7 3 6 2 5 9

2 9 6 8 1 5 7 3 4

2819

Oplossing nr. 2819

WEER Morgenochtend Minimumtemperatuur

4

9°

10°

2 1

Morgen

>35 Temperatuurkaart

L

2°

3° 1° 3°

11°

wo do

10°

vr

za

1°

zo ma di wo

19 apr 20 apr 21 apr 22 apr 23 apr 24 apr 25 apr 26 apr

1°

20

06:35 uur 20:42 uur

0°

Maan 02:33 uur 11:19 uur

aantal uren zon kans op neerslag windrichting

Het�is�momenteel�koud�voor�de�tijd�van het�jaar–�Later�deze�week�wordt�het zachter–�Vanmiddag�wordt�het�†�tot��� graden��terwijl��’�¿��‚�graden�in�deze fase�van�april�de�norm�is–�Het�noorden

4

8

1030 15 17

1020 6

24

<-15

L 101 26

7

17 200

20

8

L

11

L

19

6

12

10

13 18

27

9

3

13

0°C

-10

20° 10°

11

1

2

H

4

-5

0 0

6

5

Zon

3

1

6

10

10°

1030

4

15

5°

0,5 0 mm

30 25

10° 11°

1020

Middag Maximumtemperatuur

103 0

>8

6 1 9 4 3 5 7 8 2 3 8 7 1 2 6 5 4 9 5 Media� 4 BV2 9 7 8 3 Bezorging� 1 6en�abonnementen NRC� Hoofdredacteur‡�Peter�Vandermeersch Wij�streven�ernaar�n�rc�.�n�e�x�t�te�bezorgen 4 5directeur‡� 6 3 1 €eemen 2 9 voor� 7”–���8 ›lgemeen� Rien�van� uur��op�zaterdag�voor�”–’��uur• NRC�Handelsblad voor��„–’��uur��op Re� �e 9d�a�c�t�i7 8 6 5 4 2 zaterdag� 3 voor� 1 �’–���uur– Vragen��opmerkingen�of�suggesties� W–�nrc–nl—service��T–�088-572�0572 Stuur� naar�redactie‹nrc–nl za���–����“–’��� 1 een� 2mail�3 8 9 7 4 ˛ma�vr� 6 „–����†–‚��� 5 of�ga�naar�nrc–nl—contact–�Postadres‡ E–�s�e�r�v�i�c�e�@�n�rc�.�n�l�– Postbus�‘�“”’�������NR�›msterdam� 8 9 4 5 6 3 1 Omgang� 2 7persoonsgegevens t–a–v�rubriek��redactie�of�persoon– €V�legt�van�abonnees�en 2 6 brieven 1 7 4 9 8 NR™� 5Media� 3van� Ingezonden� gebruikers� online�dienstve�r�l�e�n�i�n�g Reageren�op�artikelen��Stuur�maximaal gegevens�vast�voor�de�uitvoering�van 7woorden� 3 naar� 5 o�p2�i�n�i�e�@8�n�rc�.�n1 6 een�9˛abonnee�overeenkomst� 4 ‘��� �l�– en—of�het C�O�LO�FO�N

19 20 20

20 24

21

Bron: MeteoGroup

L zonnig

l. bew.

wind in B

bewolkt

regen

lage- en hogedrukgebied

heeft�de�meeste�zonneschijn��terwijl�in het�zuiden�nog�een�bui�kan�vallen– Hagel�is�mogelijk–�Komende�nacht�gaat het�licht�vriezen–�In�het�oosten�wordt�het plaatselijk��’�graden–�Woensdag�ver�

buien

sneeuw

warmte- en koufront

hagel

1000

isobar

onweer

mist

2

max.temp.

loopt�droog–�Het�wordt�rond����graden– ·onderdag�is�het�weerbeeld�vergelijk� baar–�·e�middagtemperatuur�stijgt�tot tussen����en��’�graden–�Vrijdag�is�er meer�bewolking��bij��‘�tot����graden–

Vermeld�naam��adres�en�telefoon� n�u�m�m�e�r– A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e�s T‡�020�-�755�3049��E‡�sales‹nrc–nl� W‡�nrcmedia–nl Fa�m�i�l�i�e�b�e�r�i�c�h�t�e�n T‡�020�-�755�3052 E‡�familieberichten‹nrc–nl� NRC�Webwinkel T‡�088�-�572�0202 E‡�klantenservice‹nrcwebwinkel–nl

2819

verlenen�van�diensten–�·eze�gegevens kunnen�worden�gebruikt�om�u�te�infor� meren�over�relevante�producten�en diensten�van�NR™�Media�€V�en�NR™�Lux €V�˛zie�ook�nrc–nl—privacyverklaring�– ›fmelden�kan�via�privacy‹nrc–nl– Au�t�e�u�r�s�re�c�h�t�‰�NR™�Media��‘��”– ›lle�auteursrechten�en�databankrechten ten�aanzien�van�˛de�inhoud�van��deze uitgave�worden�uitdrukkelijk�voorbe� houden–�·eze�rechten�berusten�bij�NR™ Media�€V�c–q–�de�betreffende�auteur– Zie�voor�de�volledige�tekst‡�nrc–nl

FOTO�BASTIAAN�HEUS

nrc | dinsdag 18 april 2017

Dinsdag 18 april 2017

De nieuwe Epke heeft altijd pijn

Bart Deurloo is op de komende EK kanshebber op een medaille. Altijd pijn, door turnen en tatoeëren.

Pagina�S6-7

Eerste�divisie VVV is terug op het hoogste niveau: met Duitse sponsors de eredivisie in

W�i�e�l�re�n�n�e�n Vrouwen fietsen voor gelijkheid in Ladies Edition van de Gold Race

Communicatie�-adviseur Werken voor het Ministerie van Justitie én voor een eigen bureau

PAGINA�S3

PAGINA�S5

carrière PAGINA�S12

S2 Sport

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

C�O�LU�M�N

T�I�T�E�L�R�AC�E

Wilfried de Jong

Eén puntje, twee ploegen, drie duels, één kampioen

Toornstra als levend standbeeld

De eredivisie wacht een spannend slot in de strijd om de titel. De gevaren: de uitduels (Feyenoord) en het zware programma (Ajax).

Hij is werkpaard, doorvoerhaven, stoorzender en doelpuntenmaker in één timmerman had de voordeur uitstekend waterpas gehangen– Jezelf wegcijferen is Toornstra’s tweede natuur–

I

n het nog onaffe huis droomde de middenvelder heel even weg in een grote ruimte op de begane grond• hij had hier een poolbiljart gedacht– Maar ach nee� het moest toch maar een kinderspeelkamer worden– In het tv�programma Studio Voetbal werd de middenvelder ‘speler van het jaar’ genoemd– Onduidelijk was het of het om Feyenoord of de hele eredivisie ging– Het compliment zal Toornstra strelen maar niet veranderen– Nederig loopt hij de komende wedstrijden weer zijn kilometers� pikt een doel� puntje mee� bedankt het publiek� rijdt naar huis en parkeert netjes tussen de strepen– EÈn keer ging Toornstra tegen F™ Utrecht over de schreef– Er dreigde een counter– ·e middenvelder greep een tegen� stander beet – een doodschop geven� dat doet Toornstra niet – en smoorde zo een aanval in de kiem– ·e scheidsrechter trok een gele kaart– ·e middenvelder toonde geen emotie• hij zag het als een administratieve afhandeling– Toornstra stond alvast weer op een goede positie– Het is zijn tweede natuur• hij staat eigenlijk altijd op de goede plek of is er onderweg naartoe– ·e nek zat weer tussen de schouders� zijn scherpe ogen tuurden over het veld– €escheiden aanwezig� noem je zo’n speler–

Door�onze�redacteur Steven�Verseput ROTTERDAM.�Half april� crunch time– Titelrace onder hoogspanning– Ieder tikje� ieder puntenverlies� kan nu noodlottig zijn– Het is overzichtelijke materie– Een klassieke toptwee� Fey� enoord met ÈÈn punt meer dan ›jax� en nog drie speelronden te gaan– Met een sleutelronde komende zondag‡ Vitesse�Feyenoord en PSV�›jax– Twee ploegen met ieder hun zor� gen– Eerst Feyenoord– ·at blokkeert regelmatig in uitduels� met drie ne� derlagen en twee remises in vijftien uitwedstrijden– Kenmerkend in deze is Jens Toornstra� die vorige week bij PE™ Zwolle op een cruciaal moment een ogenschijnlijk eenvoudige re� bound naast schoof– Zondag in de Kuip ‘lobde’ hij uit een volley de ��� binnen tegen F™ Utrecht� technisch veel complexer– Zijn veertiende goal dit seizoen� allen gemaakt in de Kuip� Feyenoords veilige fort– Uit lijkt er een ander Feyenoord te staan� met in de laatste vier uitduels steeds een snelle achterstand– Twee van drie resterende wedstrijden zijn op vreemde bodem‡ Vitesse en Excel� sior– Vitesse speelt een week later de wedstrijd van het jaar� de bekerfinale– Het is de vraag hoe diep ze gaan tegen Feyenoord– En ze missen topscorer Ricky van Wolfswinkel door een schorsing– En� zo klinkt het hoopvol onder supporters� Vitesse�coach Henk Fraser is diep in zijn hart voor Feyenoord� waar hij lang speelde– „Wij kunnen niet van een trainer van Vitesse uitgaan dat die ons even laat winnen”� zegt Toornstra– „We moeten het echt zelf doen–” ·aarna wacht in Kralingen Excel� sior� voorheen ‘filiaal’ van Feyenoord– Karim El ›hmadi‡ „·at wordt een

FOTO�OLAF�KRAAK/ANP

Z

ijn bijzondere doelpunt hield het midden tussen een lob en een volley– Feyenoord�middenvelder Jens Toornstra liep langs het doel en ging met twee voeten op de reclameborden staan– ·e bescheidenheid zelve stond als levend stand� beeld voor zijn fans– Uitsloverij is hem vreemd– Voetballen doet Jens Toornstra ingetogen– Maar schijn bedriegt– Wie een draad spant naar de plekken waar hij tijdens een wedstrijd allemaal komt� houdt een klein bolletje wol over– Het voetbalveld is ÈÈn groot speel� terrein� van doel tot doel� van cornervlag tot cornervlag– Zijn coach Giovanni van €ronckhorst zal hem met opdrach� ten het veld in sturen� maar Toornstra gaat er instinctief mee om– Hij is werkpaard� doorvoerhaven� stoorzender en doel� puntenmaker in ÈÈn– Het smalle hoofd zit weggemoffeld tussen de opgetrokken schouders– ›lsof zijn hersens daarmee een boodschap nog eentiende van een seconde sneller kunnen doorgeven aan zijn voeten– Van alle Feyenoorders was Toornstra tegen F™ Utrecht het meest zeker van zijn zaak– Vaak weet hij met ÈÈn voetbewe� ging de bal bij een medespeler te krijgen– Het oogt secuur en betrouwbaar– Zichzelf op de borst kloppen is hem vreemd� anderen moeten maar uitmaken hoe goed hij speelt– Kom er maar eens om in voetballand– Op internet zag ik een filmpje over het nieuw te bouwen huis van het gezin Toornstra– ·e middenvelder leidde een ca� meraploeg rond door de losstaande woning– Zijn vader kreeg een compliment voor het aanleggen van de elektriciteit– En de

Jens�Toornstra,�de�Feyenoorder�die�het�openingsdoelpunt�maakte�tegen FC�Utrecht,�met�Bart�Nieuwkoop�en�Eljero�Elia. thuisduel–” Genoeg dwarsverbanden– Excelsior�algemeen directeur Ferry de Haan werd in �††† kampioen met Feyenoord en commercieel directeur Wouter Gudde is de zoon van Feyen� oord�directeur Eric Gudde– En doel�

Komend weekeinde staat een sleutelronde op het programma man Warner Hahn wordt gehuurd van Feyenoord– Toornstra‡ „Ik heb con� tact met hem� maar ik ga niet zeggen‡ laat even een bal door–” ›jax dan– ·at lijkt� in het slot van het seizoen� de puzzel compleet te hebben� zo doortastend als het speelt– Het zware programma kan een bepa� lende factor worden– Maar vraag is of

›jax nog iets weggeeft in deze vorm– ·onderdagavond laat speelt het in Gelsenkirchen de return tegen Schalke �‚ in de kwartfinale van de Europa League– ““ uur later wacht in Eindhoven PSV– Moeilijk� zwaar– Te� gelijkertijd‡ PSV speelt enkel nog voor de prestige– ·e fysieke slag kan ›jax’ valkuil worden– Het programma in combina� tie met het pressievoetbal van coach Peter €osz� met het speltype dat erop is gericht binnen vijf seconden de bal te heroveren� zal veel vergen– En als ›jax zich plaatst voor de halve finales van de Europa League zal het nog ex� tra belast worden rond de laatste twee competitieduels– „Nog zeven keer winnen� dan heb� ben we een aardig seizoen gehad”� zei €osz bij Fox Sports– ·at zou� in zijn lezing� betekenen‡ landskampioen en de zege in de Europa League–

Speelronde�31 Uitslagen

Stand eredivisie W

vrijdag Heracles- AZ vrijdag Roda JC - Sparta ADO Den Haag - PSV Excelsior - Vitesse FC Twente - NEC zondag Willem II - Go Ahead Eagles FC Groningen - PEC Zwolle Feyenoord - FC Utrecht Ajax - sc Heerenveen

1-2 3-1 1-1 1-0 3-0 2-0 5-1 2-0 5-1

P

Saldo

1 Feyenoord

31 24 4

3 76

81 - 21

10 FC Groningen

W

31 8 12 11 36 46 - 45

P

Saldo

2 Ajax

31 23 6

2 75

72 - 21

11 Willem II

31 9 9 13 36 28 - 39

3 PSV

31 20 9

2 69

62 - 21

12 ADO Den Haag 31 9 5 17 32 32 - 54

4 FC Utrecht

31 15 8

8 53

49 - 36

13 PEC Zwolle

31 8 8 15 32 35 - 60

5 Vitesse

31 14 6 11 48

48 - 37

14 Excelsior

31

6 AZ

31 11 13

7 46

51 - 46

15 Roda JC

31 6 12 13 30 25 - 47

7 FC Twente

31 12 9 10 45

44 - 42

16 Sparta

31

7

7 17 28 38 - 59

8 sc Heerenveen 31 11 7 13 40 52 - 49

17 NEC

31

7

7 17 28 28 - 57

9 Heracles

18 Go Ahead

31 6 5 20 23 29 - 63

31 10

7 14 37

46 - 51

7 10 14 31 38 - 56

De laatste drie wedstrijden van de topdrie

Wilfried�de�Jong�is�schrijver�en�programmamaker.

23 april Vitesse - Feyenoord 7 mei Excelsior - Feyenoord 14 mei Feyenoord - Heracles

23 april PSV - Ajax 7 mei Ajax - Go Ahead Eagles 14 mei Willem II - Ajax

23 april PSV - Ajax 7 mei FC Groningen - PSV 14 mei PSV - PEC Zwolle NRC 180417

Sport S3

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

EERSTE�DIVISIE

Met Duitse sponsors eredivisie in VVV is weer gepromoveerd naar de eredivisie. Met de hulp van veel bedrijven en fans uit Duitsland. Maar het wordt lastig, in de eredivisie.

drie keer omlaag– Juist aan die hoogteverschillen dankt het stadion zijn charme– ·e hoofdtribune bevindt zich op de rand van de kuil� met eronder gras en een wandelpromenade� en daaronder weer enkele rijen onoverdekte zit� plaatsen– Ook het bezoekersvak ligt op het hoogste punt in de Koel– Wat een nadeel heeft‡ wanneer grote clubs als N›™ en ·e Graafschap hier spelen� is het gezang van hun aan� hang alles overheersend– ·e kleine tribune aan de lange zijde mag niet hoger‡ de grond erachter is be� schermd natuurgebied– Eens stuurde voorzitter €erden aan op een nieuw stadion aan de oevers van Maas– „·e Koel is leuk en karakte� ristiek� maar heeft zijn grenzen”� vindt hij– Lokaal ging het nergens an� ders over– Het adagium van toen‡ groei– Maar de gemeente werkte niet mee– „We moeten ook reÊel zijn”� zegt €erden nu– „Met de huidige achtdui� zend plaatsen zitten we ook aan de maat van VVV– ·e vorige keren in de eredivisie zaten we aan de zesdui� zend toeschouwers– Je moet ook naar de sfeer kijken� naar het aantal bedrij� ven dat je kunt binden–” Voor VVV� dat tussen ‘��” en ‘��„ en ‘��† en ‘��’ ook in de eredivisie speelde� liggen de mogelijkheden over de grens met ·uitsland� op een paar honderd meter van het stadion– Sommige bestaande ·uitse sponsors adverteren in het stadion al in het ·uits� zoals je op weg naar het cen�

Door�onze�redacteur Fabian�van�der�Poll VENLO.� ·e voormalige suikeroom

van VVV is op zoek naar wat hartigs– In alle drukte die een kampioenswed� strijd met zich meebrengt� is voorzit� ter Hai €erden niet toegekomen aan de lunch– „Sorry hoor”� zegt hij in de rust van het thuisduel met F™ Em� men� als hij zich naar de hotdoghoek in de sponsorlounge begeeft– „Pak maar Hai”� zegt de vrijwilliger achter de schalen– €erden is hem niks ver� schuldigd– Vermoedelijk omdat de Limburgse ondernemer hier de voor� bije jaren al voldoende heeft betaald– „Nu zijn er af en toe nog momenten dat ik wat doe”� zegt €erden over zijn inmenging– „Ik sta weleens garant als er financieel wat wordt ondernomen– Maar ik help de club vooral via mijn netwerk– Zakelijke contacten benade� ren� sponsors werven– Tegen ·uitse bedrijven zeg ik altijd‡ hier zit je tus� sen je Nederlandse partners– ·ie in� teractie zie je hier terug� in de ruimtes waar de sponsors zitten–” ›ls VVV na de zomer toetreedt tot de eredivisie� doet de club dat met ‚� sponsors uit ·uitsland� zo niet meer� als nog meer bedrijven uit de grens� streek willen meeliften op het succes van dit seizoen– Promotie is sinds af� gelopen vrijdag al een feit� na de zege bij RK™– Enkel het kampioenschap laat� ondanks een riante voorsprong� nog even op zich wachten– ·at VVV de bijbehorende prijs al heeft bemachtigd maar de titel nog niet� komt doordat Jong ›jax de laatst overgebleven concurrent is in de strijd om de titel– ›jax mag volgens de regels niet promoveren� maar wel kampioen worden– Wanneer VVV deze maan� dagmiddag van Emmen wint en Jong ›jax punten verspeelt� zijn de Venlo� naren kampioen– „We zijn al bezig met volgend seizoen� hebben al gesprek� ken gevoerd met mogelijke nieuwe spelers� maar je wilt de promotie nog wel bekronen met de titel”� zegt voor� malig PSV�speler Stan Valckx� tech� nisch directeur en verantwoordelijk voor de invulling van de ploeg die vol� gend jaar uitkomt in de eredivisie–

We hopen te stunten volgend seizoen, maar het zal overleven worden

Volgens hem heeft de ploeg vooral baat bij teamspelers die de rust bewa� ren in een jaar dat de club vermoede� lijk meer zal verliezen dan winnen– „Nu is alles halleluja� op het veld en op de werkvloer– Maar dat is volgend jaar anders–” Verscholen in een afgraving in het bos heeft het stadion van VVV nog dat excentrieke karakter dat in moderne tijden bij veel clubs verloren is ge� gaan– Weliswaar dient ook het Seacon Stadion de commercie� maar begees� terde Venlonaren spreken enkel van de Koel� verwijzend naar de locatie‡ een kuil die ooit ontstond door het af� graven van grind en klei– Spelers be� reiken er het veld via de langste voet� baltrap van Europa‡ ‚„ stenen treden omlaag– Op een winterse dag in zijn jonge jaren legde Valckx ze eens af op ski’s– ·e mening van VVV’s opponen� ten‡ een rot�trap– ·rie keer omhoog�

FOTO�JOEP�LEENEN�/�ANP

Gebaat bij teamspelers

VVV-speler�Ralf�Seuntjens�(midden)�in�duel�met�Youri�Loen�(links)�en�Tim�Siekman�van�FC�Emmen.

trum van Venlo overal ziet dat er par� keerplekken frei zijn– Sigaretten� kof� fie� kleren‡ ·uitsers komen er zo graag voor naar Venlo– „We staan hier bekend om het Holland�fahren”� zegt €erden– Het duel met Emmen wordt gesponsord door een ·uits biermerk– Hoewel zo’n twee� tot driehonderd ·uitsers tweewekelijks VVV bezoe� ken� ondervindt de club ook concur� rentie van €orussia MÕnchenglad� bach� een €undesligaclub op nog geen twintig minuten rijden– Som� mige Venlonaren zien Gladbach liever dan VVV� terwijl Valckx heeft gemerkt dat hij voor spelers ook nauwelijks in ·uitsland hoeft te zijn– „We scouten vaak bij het tweede elftal van Glad� bach� maar financieel kunnen we die verhoudingen eigenlijk al niet aan”� zegt hij– „Zelfs bij MSV ·uisburg in de derde €undesliga verdienen ze soms meer dan hier in de eredivisie–” ·aarom� zegt Valckx� zal VVV crea� tief moeten zijn bij het benaderen van potentiÊle versterkingen voor de ere� divisie– Pretenties heeft de club niet– Niet meer in elk geval� nadat er een streep door het nieuwe stadion is ge� gaan– Valckx‡ „We hebben niet de luxe dat we grote investeringen kunnen doen– We hopen te stunten� maar het zal overleven worden–” Tegen F™ Emmen speelt de club niet goed genoeg– ™lint Leemans mist een strafschop die VVV de titel had kunnen bezorgen– Na de ��� heeft de ploeg volgende week genoeg aan een gelijkspel bij F™ Eindhoven– Voorzit� ter €erden‡ „Het is een rare dag– We waren helemaal klaar voor het feest–”

4 Familieberichten O�ve�r�l�e�d�e�n

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Met droefheid hebben wij kennisgenomen van het overlijden van

de heer drs. K. Molenaar

Ooit komt er een einde aan ons aards bestaan.

Er is een tijd van komen en gaan.

Maar wie zijn tijd niet heeft verknoeid, blijft tot zijn laatste snik geboeid.

De eeuwigheid ligt in het verschiet, maar die beschrijven kan ik niet.

Philo Krekel

Philo de Leeuw - Krekel * Amsterdam, 14 maart 1926

† Horn, 14 april 2017

weduwe van Dr. J.H.A. de Leeuw Oegstgeest

Flip de Leeuw en Catherine Dierckx Sarah en Daan Sophie en Floris

Venlo

Lidwien de Leeuw en Coen Eyck Bram en Sanne Judith en Sil, Abe, Elin

Heerlen

Peter-Paul de Leeuw en Mieke Logister Annemijn en Roel Jorren Laurien

Maastricht

Bernadette de Leeuw en Ronald Philippart Joris Merel

Wassenaar

Claartje de Leeuw en Jaap Koster ♥ Saskia Piebe Remmert

Amsterdam

Michiel de Leeuw en Carolein Huijgen Milo

Correspondentieadres: Op het Broek Uitvaartverzorging, Heerbaan 70 a, 6097 AZ Heel De plechtige uitvaartdienst wordt gehouden op vrijdag 21 april om 14.00 uur in de Onze Lieve Vrouwe Munsterkerk, Munsterplein te Roermond, waarna wij haar te ruste leggen bij haar echtgenoot op begraafplaats Tussen de Bergen aldaar.

Na afloop kunt u persoonlijk condoleren in Restaurant Parkzicht, Parklaan 8, 6045 BT Roermond Mocht u persoonlijk afscheid van haar willen nemen, neem dan contact op met Op het Broek Uitvaartverzorging, 0475-571883.

Van 1978 tot medio 1998 was Klaas verbonden aan onze organisatie. Hij begon zijn carrière bij Centraal Beheer in Apeldoorn en werkte tot aan zijn pensionering op de Holding in Zeist als Groepsdirecteur Strategie en Ontwikkeling.

Hij was nauw betrokken bij een groot aantal fusies en acquisities. Zijn kennis van zaken en zijn grote betrokkenheid bij de organisatie, maar vooral ook bij de mensen om hem heen, maakten hem een zeer gewaardeerd collega. Ook na zijn pensionering bleef Klaas oprecht geïnteresseerd bij de ontwikkelingen binnen de Achmea Groep en onderhield hij met veel oud-collega’s een warme band.

Onze gedachten gaan uit naar Leny, haar kinderen en kleinkinderen en wij wensen hen, zijn vrienden en oud-collega’s veel sterkte en kracht toe.

Raad van Bestuur Achmea B.V.

Co�l�o�f�o�n Opgave�van�een�familiebericht Een�familiebericht�kunt�u�opgeven�via n�rca�d�ve�r�t�e�re�n�.�n�l�/�f�a�m�i�l�i�e�b�e�r�i�c�h�t�e�n Informatie Telefoonnummer:�020-7553052 (ma�t/m�vr�08.30�uur�-�17.00�uur) e-mail:�familieberichten@nrc.nl Sluitingstijden Maandag�t/m�zaterdag�tot�uiterlijk 15.00�uur�op�de�dag vóór�plaatsing.

Voor�geboorteberichten Naast�nrcadverteren.nl/familieberichten een�online�bericht�op�geboorteregister.nrc.nl Voor�huwelijksberichten n�rca�d�ve�r�t�e�re�n�.�n�l�/�f�a�m�i�l�i�e�b�e�r�i�c�h�t�e�n Een�familiebericht�in�het�weekend�doorgeven voor�de�krant�van�maandag�is�mogelijk�via nrcadverteren.nl/familieberichten�of�een�e-mail naar�familieberichten@nrc.nl�tot�uiterlijk�15.00�uur op�de�dag�vóór�plaatsing.

Een bijzonder woord van dank aan alle medewerkers van Huys Waerenberg en degenen, die haar in de laatste jaren thuis verzorgd hebben.

Sluitingstijden familieberichten Koningsdag, Hemelvaartsdag en Pinksteren 2017 Koningsdag, donderdag 27 april Plaatsing donderdag 27 april Sluitingstijd woensdag 26 april 15.00 uur Met veel verdriet nemen wij afscheid van onze zus, schoonzus en tante

Philo de Leeuw - Krekel Ze was als oudste altijd zeer betrokken bij ons als familie.

Wij allen zullen haar erg missen.

Trudy Brenninkmeijer - Krekel Annelies Krekel - Aalberse Neven en nichten

Hemelvaartsdag, donderdag 25 mei Plaatsing vrijdag 26 mei Sluitingstijd woensdag 24 mei 15.00 uur (er verschijnt geen krant op donderdag 25 mei) Pinksteren, zondag 4 en maandag 5 juni Plaatsing dinsdag 6 juni Sluitingstijd maandag 5 juni 15.00 uur (er verschijnt geen krant op maandag 5 juni) U kunt een familiebericht opgeven via www.nrcadverteren.nl of per e-mail aan familieberichten@nrc.nl

Sport S5

nrc

FOTO�JEAN-PIERRE�GEUSENS/NOVUM

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Koersdirecteur�Leontien�van�Moorsel�leidt�de�deelnemers�aan�de�Amstel�Gold�Race�Ladies�Edition�Maastricht�uit.

AMSTEL�GOLD�RACE

Vrouwen fietsen voor gelijkheid Philippe Gilbert kreeg zestien mille, Anna van der Breggen moest het doen met 1.128 euro. Toch zijn de vrouwen op de goede weg.

Door�onze�redacteur Dennis�Meinema MAASTRICHT.�·e ogen van Leontien

van Moorsel schieten van links naar rechts over het wegdek van de Maas� trichtse Wilhelminabrug� op zoek naar obstakels waar ‘haar rensters’ te� genaan zouden kunnen rijden– „Pas op meiden� vluchtheuvel hier� pas op pas op”� roept ze� haar bovenlichaam hangend uit het dak van de jurywa� gen waarin ze als koersdirecteur het startsein van de eerste ›mstel Gold Race Ladies Edition moet geven– Vanaf de achterbank krijgt Van Moor� sel aanwijzingen– Na een kilometer of twee neutrale race dient ze te zwaaien met een rode vlag� en dan op een fluitje te blazen – dan kan de koers echt beginnen– ·at laatste vergeet ze van de zenuwen� maar het peloton heeft het begrepen– Het is een belangrijk moment in de historie van het vrouwenwielrennen� deze paaszondag in Limburg– In het programmaboekje gaat het over ‘de �e ›mstel Gold Race Ladies Edition’� maar officieel is het de vierde uitgave van de race voor vrouwen– €ij de laat� ste editie� veertien jaar geleden� over� lapten de mannen� en de vrouwen�

koers elkaar bijna– ·at risico wilde koersbaas Leo van Vliet niet nog eens nemen– ·oor de wedstrijd voor da� mes ging een streep– „Je moet dit daarom maar zien als een nieuw be� gin”� zegt organisator Roy Pakbier op de achterbank van de jurywagen� ter� wijl hij op een tablet laat zien hoe alle voertuigen in koers met een GPS�sys� teem in de gaten worden gehouden– Overlappen is nu erg onwaarschijn� lijk� weet hij– „·at kan alleen als de mannen �� kilometer per uur gemid� deld rijden en de vrouwen ‘„–”

vrouwen in �††‘ en �††’� maar aan haar eerste� die van �†„†� denkt ze nog het vaakst terug� terwijl ze als ’�ste eindigde– „We reden tegelijk op met de mannen� kortere etappes� en twee weken koers in plaats van drie� maar toch� er stond veel volk langs de kant– Later werden de vrouwen losgekop� peld van de mannen– ·at was treurig• er kwam geen hondenkop kijken–” Hoe anders is dat vandaag– Nog voor twaalven staat het vooral op de ™auberg� die de dames vier keer op

Uit 2002 alleen nog een finishfoto Terwijl een schelle stem op de koers� radio door de rode Mini ™ooper tet� tert� denkt Van Moorsel terug aan de ploegenpresentatie van die morgen� op de Grote Markt van Maastricht� die voor het eerst tegelijk werd gehouden met die van de mannen– Essentieel� want daar komt volk op af� duizenden mensen maakten kennis met de hoofdrolspelers van het vrouwenpe� loton omdat ze toch al stonden te wachten op de mannen– ·at ging in haar tijd wel anders� zegt Van Moor� sel� in ‘��‘ winnares van de ›mstel Gold Race– Van dat moment zijn niet eens bewegende beelden� zegt ze met opengesperde ogen– ›lleen een fi� nishfoto– „En toen startten we nog op een ander plein in de stad”� zegt ze– „·it is eindelijk een beetje meer ge� lijkwaardigheid–” Van Moorsel herinnert zich het vrouwenwielrennen in haar glorie� dagen– Ze won de Tour de France voor

Rust�voor�Gilbert Winnaar�ontbreekt in�Wallonië Philippe�Gilbert�mist�de komende�twee�klassiekers�in�de�Ardennen. De Belg,�die�zondag�voor�de vierde�keer�de�Amstel�Gold Race�won,�liep�bij�een�val�in Zuid-Limburg�een�scheurtje in�zijn�nier�op.�De�artsen hebben�de�renner�van Quickstep�een�week�rust voorgeschreven,�zodat�hij niet�kan�starten�in�de�Waalse Pijl�en�Luik-BastenakenLuik.�In�de�eindsprint�versloeg�hij�zondag�zijn�Poolse medevluchter�Michal�Kwiatkowski,�van�Sky.

moeten in hun �‘��kilometertocht� zwart van de mensen– Van Moorsel voelt weer die opwinding van haar beste races� het WK�goud op de tijdrit van �††„ bijvoorbeeld� in Valkenburg– „Je voelt geen pijn meer� je wordt ge� dragen door de mensen die je naam roepen� die klappen voor jou– ·at gaan die meiden straks ook meema� ken– Gaan ze nooit meer vergeten–”

Ook een Hel van het noorden Er is al een hoop ten goede veranderd in het vrouwenwielrennen� dat ziet Van Moorsel ook wel– Neem het drie� luik in deze ‘›rdennenweek’ bijvoor� beeld� een begrip in het mannenpelo� ton� maar nu ook voor het eerst in de historie voor vrouwen‡ eerst de Gold Race� dan op woensdag de Waalse Pijl en zondag Luik�€astenaken�Luik– ·e NOS zendt deze dag het laatste halfuur van de vrouwenrace live op televisie uit� ook een primeur– „·aar ben ik al heel blij mee”� zegt Van Moorsel kau� wend op een banaan– „Maar het doel is gelijkheid met de mannen– Ik wil een Parijs�Roubaix voor vrouwen� dat is nog nooit gebeurd– Milaan�Sanremo moet terug op de kalender– En dan weer een Tour de France� dat zou het allermooiste zijn– ›fgelopen jaar was er alleen dat criterium op de ™hamps� ¨lysÈes– ·at is natuurlijk belachelijk– ·oe het goed of helemaal niet– ·eze zomer ga ik maar eens koffiedrinken met Prudhomme [de koersdirecteur van de Tour]– Wie weet–” In Nederland is ze de grote aanjager van het vrouwenwielrennen� maar

Van Moorsel heeft nog veel andere dingen te doen– Haar Leontienhuis� waar ze mensen met eetstoornissen opvangt� vraagt veel tijd– Iemand zou het stokje van haar over moeten ne� men� maar wie dan� „Marianne Vos heeft de bekendheid� maar ze is zelf nog wielrenster– Ze doet al zo veel naast haar sport– ·it erbij zou te veel zijn– We hebben een plan van aanpak nodig– En de dames moeten het ook zelf een beetje oppakken–” En dat gebeurde– In aanloop naar de Gold Race ging een aantal Neder� landse toprensters via een filmpje op Facebook op zoek naar twee ronde� misters� die bij de huldiging bloemen uitdeelden en de vrouwen zoenden– ·at trok vooraf al de nodige media� aandacht� tot tevredenheid van de koersdirectrice– „·it hebben we no� dig”� grijnst Van Moorsel– „Een stel lekkere kerels– ·it is een goed begin–” We rijden over de steile Keutenberg als ze een roze tekst op het wegdek ziet– ‘Trappen kut’� staat er– Van Moorsel kan er nu wel om lachen– Van gelijkheid tussen mannen en vrouwen is ook deze paaszondag nog geen sprake– Kijk alleen al naar het prijzengeld‡ winnares ›nna van der €reggen kan �–�‘„ euro bijschrijven� Philippe Gilbert liefst �“–��� euro� terwijl beide koersen qua attractivi� teit niet voor elkaar onderdoen– Er valt nog een wereld te winnen voor de dames� blijkt ook uit de reactie van Van der €reggen na afloop‡ „Om de aandacht op ons te vestigen� hebben we de mannen nodig–”

S6 Sport

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

TURNEN

Altijd pijn aan het lichaam, door Rotterdammer €art ·eurloo ˛‘“� geldt op de komende EK in ™luj als favoriet op rek– Een bijzondere sportman� die dagelijks de pijn van topsport voelt– En geregeld de pijn van tatoeÊren– Pijn die hij haat� maar lijdzaam ondergaat� voor de pracht van zijn lichaam– Door�onze�redacteur Henk�Stouwdam

A

ls €art ·eurloo de turnhal van O˙O in Zwijndrecht binnenkomt� is de kantine bezet door bejaarde vrou� wen voor een cursus bloemschikken– Thema‡ Pasen– ·e turner kijkt er niet van op– „›ch� dat gebeurt vaker”� zegt hij schou� derophalend– Even later� in de bestuurs� kamer� is het gespreksonderwerp zijn ge� trainde lichaam� in het bijzonder zijn vele tattoos– ·e overeenkomst met Pasen‡ het lijden– Want pijn doet het� turnen en tatoeÊ� ren– Zijn lichaam is in twintig jaar inten� sief trainen dusdanig getourmenteerd dat hij altijd pijn voelt� zegt ·eurloo� de tur� ner met de kwaliteiten om in de voetspo� ren van rekspecialist Epke Zonderland te treden– „Ik word soms wakker van de pijn– Er is altijd wel iets– ·e ene keer is het mijn rug� dat andere keer is mijn schou�

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

der overbelast– Topturnen is gewoon leed– ·aarvoor moet je mentaal sterk zijn� niet toegeven aan de pijn– ›ls je dat doet� heb je overal pijn� dan zit het alleen maar in je hoofd– ·ie pijn maakt turnen ook zo zwaar– Het is niet alleen trainen� maar bij vlagen een mentale slachting– Het dubbe� le is dat ik het heerlijk vind als ik hard heb heb getraind– ·an denk ik altijd‡ hÇ� lek� ker– ·at maakt topsport zo ambivalent–” Om dan in zijn vrije tijd ook nog eens vrijwillig op de pijnbank van een ta� toeÊerder te gaan liggen– „Want die pijn is verschrikkelijk– Ik haat het– Ja� ik onderga het toch� omdat het erbij hoortˆ� zegt ·eurloo met samengeknepen ogen– Maar stoppen� Geen denken aan– „›ls je me over dertig jaar tegenkomt en ik doe dan mijn trui uit� denk ik dat je nauwelijks witte plekken op mijn lichaam zult zien–” Waarom� „Ja� waarom”� herhaalt ·eur� loo– „Omdat het kunst is en omdat ik het mooi vind– Mijn eerste tattoo nam ik op mijn zeventiende– Heb ik YOLO ˛you only live once� op mijn borstkas laten zetten–

Had ik ergens gelezen en vond ik mooi– ›lles uit het leven halen� want je leeft maar ÈÈn keer� dat motto past bij mij–”

Skelet als vorm van gelijkheid €ijna tien jaar verder is ·eurloo’s lichaam grotendeels bedekt met kunstwerken van inkt� naast sleeves en metatrons ook doodshoofden en skeletten– ·e morbide zijde van die afbeeldingen is aan de tur� ner niet besteed– Hij ziet het als een vorm van gelijkheid– Of je man of vrouw bent� blank of zwart� de dood maakt ieder ge� lijk– Een geraamte kent die verschillen niet– Zo heeft hij na de Spelen in Rio de Janeiro de olympische fakkel in de hand van een skelet laten tatoeÊren– Vindt�ie cool� vet– Zijn zij markeert een vertakking met klavertjes vier waarin de initialen van zijn ouders en twee oudere broers zijn verwerkt– ·e olympische ringen na ‘Rio’ ontbreken ook niet� natuurlijk niet– ·at al die afbeeldingen juryleden kun� nen afschrikken� gelooft ·eurloo niet– Voorheen misschien� maar tegenwoordig

·eurloo vindt het heel erg dom wat Yuri van Gelder gedaan heeft� maar het is niet zijn probleem– ’Hij zoekt het verder maar uit’

wordt ook in die kringen de tattoo geac� cepteerd– Ja� hij kent de opvatting van Zonderland dat tattoos bij conservatieve juryleden tot aftrek kan leiden– „Ik geloof er niet in– Epke is er gewoon niet het type voor– Hij wil dokter worden– Zijn omge� ving staat niet in het teken van tattoos–” Qua uiterlijk is ·eurloo een buitenge� wone turner� maar ook in zijn opvattin� gen– €egonnen als zesjarig knulletje in Ridderkerk – gestuurd door zijn moeder die had geturnd en gedanst – bleek hij ge� knipt voor die sport– ·eurloo‡ „Omdat ik die bewegingen heel goed snap– ‘Je moet coach worden’� zegt mijn trainer vaak– Ik denk dat ik geen andere keus heb– Van turnen heb ik verstand– Ik verwacht dat ik later die kant op ga–” Verslaafd is�ie� zegt ·eurloo– Na ÈÈn dag vakantie moet hij al weer bewegen– Zoekt ·eurloo een sportschool op – „an� ders word ik helemaal gek–” Ja� natuurlijk zijn er ook wel eens twijfels– In z’n puber� tijd was hij bij fasen helemaal klaar met turnen– Maar dat waren momenten waar

Sport S7

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

het turnen en tatoeëren ·eurloo zich altijd doorheen sloeg– ·ie gevoelens heeft hij nog wel eens– ›ls het hem echt te veel wordt� meldt hij zich bij zijn mentale coach� Marco Hoogerland– Met een glimlach‡ „Vind ik chill– Er is niks fijner dan soms even zielig zijn–” Zijn hoogtepunt als turner beleefde ·eurloo vooralsnog op de Olympische Spelen in Rio de Janeiro– Hij werd vijf� tiende op de meerkamp� een prestatie van formaat– En een resultaat met per� spectieven– Want na ‘Rio’ treedt een nieu� we olympiade� met een nieuwe code in� zijn er concurrenten gestopt en kan ·eur� loo zich verder ontwikkelen– Hij gaat ze� ker door tot en met de Spelen van Tokio in ‘�‘�� daarna ziet hij wel weer– Zo lang de turner zich verbetert ziet hij mooie sportieve vergezichten� bijvoor� beeld met een podiumplek als allrounder– „Ja� dat is haalbaar”� zegt ·eurloo vol overtuiging– „Ik ben een laatbloeier– Ik moet alleen op ringen nog wat sterker worden en op brug een paar elementen toevoegen� maar dan zie ik niet in waar� om ik geen podiumplaats kan bereiken– Het is ook een beetje geluk hebben en net die perfecte wedstrijd turnen– En meer uren maken– Hoe meer tijd je in de sport steekt� des te meer je ervoor terug krijgt– Ik sprak op de Olympische Spelen met baanwielrenster Elis Ligtlee– Toen ik vroeg naar haar kansen� zei ze‡ die heb ik� maar niet voor goud– En wat gebeurt er� Ze wint goud– Een bewijs dat de beste niet altijd hoeft te winnen–” ·eurloo heeft genoten van zijn eerste Spelen� waar hij van nabij ook de rel rond collega�turner Yuri van Gelder meemaak� te– Medelijden had hij niet toen die naar huis werd gestuurd– ·eurloo en zijn teamgenoten Zonderland en Frank Rijken hebben hem daarop aangesproken– „·at is toch normaal”� zegt ·eurloo� „niet om hem ter verantwoording te roepen� maar omdat ik wilde weten wat er aan de hand was– Ik kon hem niks verwijten� want we hadden de wedstrijd al gehad– Yuri kan alleen zichzelf wat kwalijk nemen� omdat hij nog de ringenfinale moest turnen– Ik vind het heel erg dom wat hij gedaan heeft� maar het is niet mijn probleem– Hij zoekt het verder maar uit–” ·e turntoekomst is onder anderen aan ·eurloo� die deze week bij de EK in het Roemeense ™luj in staat is zijn eerste gro� te titel te winnen– Op rek� het toestel waarop hij bij absentie van velen de top� favoriet is– Eveneens zijn favoriete toe� stel� dat hem op de Spelen van ‘�‘� in Tokio mogelijk succes moet opleveren– ·eurloo hoopt tegen die tijd een rekoefe� ning met misschien wel een combinatie van vier vluchtelementen te beheersen– Sinds de invoering van de nieuwe code zijn vijf vluchtelementen toegestaan� maar ·eurloo denkt niet dat die achter elkaar uitgevoerd kunnen worden– „·at zou sensationeel zijn– ›ls je dan valt bij de afsprong win je nog– Maar vier moet haalbaar zijn– ·aar werk ik naar toe–” Winnen� ·eurloo wil het graag� maar hij ontleent er niet zijn bestaansrecht als turner aan– Hij stapt snel over teleurstel� lingen heen– Nee� hij denkt niet in termen van een beloning voor hard trainen– ›d rem‡ „Een hond geeft zichzelf toch ook geen snoepjes� Een overwinning moet je verdienen– ›ls ik een fout maak is dat mijn schuld– En geloof me‡ foutloos tur� nen bestaat niet–”

FOTO�’S�€›STI››N�HEUS

Combinatie vier vluchtelementen

Bart�Deurloo‡ „›ls�je�me�over�dertig�jaar�tegenkomt�en�ik�doe�dan�mijn�trui�uit��denk�ik�dat�je�nauwelijks�witte�plekken�op�mijn�lichaam�zult�zien–”

nrccarriere.nl

samen ambities waarmaken JOB

Opportunity

Share your knowledge teach in the capital city of Cambodia

Do you have potential to be an amazing lecturer in

Accounting?

CamEd is working to build the accounting profession in Cambodia. We seek lecturers for our bachelor of accounting and finance program for the following subjects: •

Financial Accounting

•

Accounting Information Systems

Requirement: -

Must hold a PhD in accounting, additional professional qualification such as CPA/ACCA is a plus

-

Experience in teaching is appreciated

-

Women encouraged to apply

Interested candidates should send CV and cover letter by email to hmunin@cam-ed.com no later than April 30, 2017

Met diensten als assessments, organisatieontwikkeling, training, medezeggenschapstraining en -advies, e-HRM-oplossingen, coaching, werving & selectie en interim-management biedt GITP BV unieke full service. Dat maakt GITP tot een veelgevraagd HRD-adviesbureau met een hoge mate van klanttevredenheid en een stabiele marktpositie. GITP speelt actief en herkenbaar in op maatschappelijke ontwikkelingen en loopt voorop bij innovaties in bedrijfswetenschappen en bedrijfspsychologie. Met de overname van PiCompany eind 2010, is GITP een van de grootste spelers in Nederland met een combinatie van ‘High touch en High tech’ HRD-oplossingen.

Lid Raad van Commissarissen Met een focus op innovatie, nieuwe businessmodellen en nieuwe technologie

Meer info: www.overgitp.nl

Voor ZZG zorggroep zijn we op zoek naar een betrokken en onafhankelijk

Professor of Geography Education (1.0 FTE) Are you interested? Please apply for this position before 31 May 2017.

Utrecht University has a varied range of vacancies. For further information about the abovementioned and other vacancies, check www.uu.nl/vacancies.

Lid Raad van Toezicht met bestuurlijk-juridisch profiel.

De kandidaat wordt benoemd op voordracht van het Cliëntenplatform.

Meer informatie • Ellen Bruin • www.castanho.nl

Ik zie een jurist die rechter wil worden www.werkenbijderechtspraak.nl Ik werk bij de Rechtspraak. Ik zie iedereen.

Bekijk actuele vacatures

Omdat jij ontwikkeling wilt stimuleren.

Vind jouw baan in het onderwijs via NRC Carrière.

Ga naar nrccarriere.nl/ vacatures

WIJ ZOEKEN (op voordracht COR) LID RAAD VAN COMMISSARISSEN Medisch specialist met bestuurlijke/managementervaring.

Met brede blik op cure en care. Brengt expertise op vlak van Kwaliteit & Veiligheid. Gezaghebbend, kritisch, onafhankelijk. Teamspeler. Maatschappelijk actief en betrokken. Affiniteit met Noord Nederland.

VOOR: ZORGPARTNERS FRIESLAND Omvat tot 2019 de BV’s Medisch Centrum Leeuwarden, Tjongerschans en Noorderbreedte. Komende jaren staan in teken van realisatie van transitie. Samenwerking in zorgketen staat centraal.

Info: tdsearch.nl/vacatures

088 0222 150

Sport S9

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Boston Ke�n�i�a�n�e�n winnen BOSTON.�Ke� n�i�a�a�n�se�lopers�waren maandag�oppermachtig�in�de�marathon�van�Boston,�zowel�bij�de�mannen als�de�vrouwen.

Geoffrey�Kirui�(foto) was�de�snelste�bij�de mannen,�in�een�niet bijzonder�snelle�tijd: 2�uur,�9�minuten�en�37 seconden.�Hij�wist�in de�slotfase�een�aanval�van�de�Amerikaan�Galen�Rupp (2.09.58)�af�te�slaan.

De�Japanner�Suguru Osako�werd�derde�in 2�.1�0�.�28�.

De�37-jarige�Edna Kiplagat�won�bij�haar debuut�in�Boston�in 2.21.52.�De�politieagente�ging�na�circa twintig�kilometer, vlak�voor�het�begin van�het�heuvelachtige�gedeelte,�op avontuur�en�kwam dankzij�een�sterke slotfase�met�ruime voorsprong�over�de finish.�Rose�Chelimo uit�Bahrein�werd�op bijna�een�minuut tweede�(2.22.51), gevolgd�door�de Amerikaanse�Jordan Hasay�(2.23.00).

Kiplagat�is�tweevoudig�wereldkampioene�op�de�marathon.

Ze�won�ook�al�in�onder�meer�Londen, Moskou,�New�York en�Los�Angeles.

(A�N�P�)

FOTO�ELISE�AMENDOL�A�/A�P

PREMIER�LEAGUE

CHAMPIONS�LEAGUE

HOCKEY

FORMULE�1

Terry vertrekt aan einde van seizoen bij koploper Chelsea

Björn Kuipers leidt kwartfinale Barcelona-Juve

Oranje-Rood in halve finale van Euro Hockey League

Verstappen hoeft niet in Bahrein te blijven voor test

LO�N�D�E�N�.�™helsea�aanvoerder John Terry verlaat ™helsea aan het eind van het seizoen– ·at maakte de Londense club maan� dag bekend– ·e ’“�jarige routi� nier droeg sinds zijn debuut in �††„ ”�’ keer het shirt van ™hel� sea� waarvan �”„ keer als aan� voerder– Hij boekte zijn grootste succes in ‘��‘� toen ™helsea de ™hampions League won– Vier keer won Terry met ™helsea de landstitel– ·it seizoen raakte hij zijn basisplaats kwijt bij de kop� loper in de Premier League� die zondag met ‘�� verloor van Manchester United– ™helsea heeft met nog zes duels te spelen een voorsprong van vier punten op Tottenham Hotspur– ˛›NP�

ZEIST.�€jÕrn Kuipers is woensdag

EINDHOVEN.�·e hockeyers van

BAHREIN. Max Verstappen kan

scheidsrechter in de return van de kwartfinales in de ™hampions League tussen F™ €arcelona en Juventus– Het is zijn ‚’ste aan� stelling in een wedstrijd uit de hoogste Europese clubcompeti� tie– Sander van Roekel en Erwin Zeinstra zijn de vaste assistenten van Kuipers in stadion ™amp Nou� waar de ploeg van coach Luis Enrique moet proberen een achterstand van ’�� goed te maken op de Turijnse topclub– Vierde official in het Europese topduel is Mario ·iks� als vijfde en zesde official heeft de Euro� pese bond UEF› ·anny Makkelie en Pol van €oekel aangewezen– ˛›NP�

Oranje�Rood hebben zich maandag geplaatst voor de halve finale van de Euro Hockey League– Voor volle tribunes op het eigen sportpark won Oranje�Rood met ‘�� van het Spaanse ›tlÇtic Terrassa– Mink van der Weerden maakte aan het eind van de eerste kwart de openingstreffer– Hij scoorde uit een strafcorner� die pas werd gegeven na een videobeslissing– Terrassa beet zich stuk op de sterke verdedi� ging van Oranje�Rood� dat zelf de grootste kansen kreeg– In het derde kwart besliste Niek van der Schoot het duel� nadat hij vanuit lastige positie in de verre hoek mikte– In de ‘Final Four’� in juni in het €elgische €rasschaat� is Wimble�

don de tegenstander– ·e €ritten plaatsten zich verrassend voor de halve finale� door via shoot�outs de ·uitse topclub Mannheimer H™ opzij te zetten ˛��’�– ·e wedstrijd was in reguliere speeltijd in ‘�‘ geÊindigd– Voor Wimbledon was de Nederlander Steven Ebbers� oud�speler van Hurley en ›mster� dam� trefzeker in de shoot�outs– ·e andere halve finale gaat tus� sen KH™ ·ragons uit €elgiÊ en het ·uitse Rot Weiss KÕln– ·e ploeg uit Keulen� die vrijdag in de achtste finales titelhouder Kampong uit� schakelde� won zondag van Real ™lub de Polo ˛‘���– ›msterdam sneuvelde zaterdag in de achtste finale tegen Oranje� Rood ˛’�‘�– ˛›NP�

rustig toewerken naar de vierde Formule ��race van dit seizoen� de Grand Prix van Rusland op ’� april– ·e Limburgse coureur van Red €ull hoeft deze week niet in actie te komen tijdens de testda� gen in €ahrein– Zijn plaats wordt overgenomen door de ‘��jarige Franse reserverijder Pierre Gasly– ·e ›ustraliÊr ·aniel Ricciardo rijdt wel voor Red €ull in €ah� rein� waar hij zondag nog als vijf� de eindigde– Verstappen viel daar uit met een kapotte achter� rem– ·e ·uitser Sebastian Vettel ˛Ferrari� won� voor de €rit Lewis Hamilton en de Fin Valtteri €ot� tas� beiden uit de renstal van Mercedes– ˛›NP�

S10 Economie

nrc

FOTO�SIMON�DAWSON�/�BLOOMBERG

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

Dong�is�met�een�aandeel�van�25�procent�wereldmarktleider�en�verwacht�dat�de�kosten�voor�w�i�n�d�p�a�r�ke�n�snel�dalen�terwijl�de�energieprijs�zal�stijgen.

WIND�OP�ZEE

Eerste windparken zonder subsidie Het Deense Dong gaat windparken op zee bouwen zonder subsidie. Het veilingsysteem, waarbij het laagste bod wint, heeft de kostprijzen doen kelderen.

Door�onze�redacteur Renée�Postma AMSTERDAM.� Straks liggen ze op

steenworp afstand van elkaar� maar tussen het Gemini�windpark ten noorden van Schiermonnikoog en de geplande nieuwe windparken OWP

West en €orkum Riffgrund West ‘� zit een wereld van verschil– Het Gemini�windpark krijgt voor iedere kilowattuur ˛kWh� die ver� kocht wordt een minimumprijs van �†�“ cent– ·at wil zeggen dat de marktprijs die nu gemiddeld iets on� der de ‚ cent ligt� met subsidie wordt

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

We vertellen u niet alleen wat u graag wilt horen.

Same law, different lawyers.

Hogan Lovells is een internationaal advocatenkantoor met ruim 2.500 advocaten verspreid over 45 kantoren op zes continenten. Tot zover weinig bijzonders.

Maar bij Hogan Lovells pakken we zaken graag op onze eigen manier aan. Natuurlijk geven we het advies waar u om heeft gevraagd, maar bovenal het advies dat u echt nodig heeft. Ook als dat betekent dat we u moeten vertellen wat u eigenlijk niet wilt horen.

Waar de wet voor iedereen gelijk is, zijn onze advocaten net even anders.

U vindt meer over ons op differentlawyers.nl

aangevuld tot die �†�“ cent� ruim �� cent dus– Eind vorige week werd bekend dat het ·eense energiebedrijf ·ong in ·uitsland tenders heeft gewonnen voor de aanleg van twee nieuwe windparken omdat het helemaal geen subsidie meer vraagt– Het veilingsysteem dat in grote lij� nen ook in Nederland wordt gehan� teerd� leidt tot duizelingwekkende prijsontwikkelingen op de markt van windparken op zee– Het einde van het subsidietijdperk is in zicht– ·at was vorig jaar al te zien bij de Nederlandse tenders voor de eerste twee €orssele� windparken voor de kust van Zee� land– Ook die werden gewonnen door het ·eense ·ong� wereldwijd markt� leider met een aandeel van ‘� pro� cent� dat een bod neerlegde van ”�‘” cent per geproduceerde kWh– ·e markt was verbijsterd� lager kon het niet gaan– Maar een paar maanden la� ter brak een consortium van Shell� Eneco en Van Oord een nieuw record– Zij wonnen de aanbesteding van de twee andere €orssele�windparken voor een prijs van ��‚� cent per kWH– ‘Nog even en er hoeft helemaal geen subsidie meer bij’ schreef deze krant afgelopen december– Nog geen vier maanden later is het zover–

·ong denkt de twee windparken zonder een cent subsidie te kunnen bouwen om een aantal redenen– Ten eerste hoeven ze pas in ‘�‘‚ te wor� den opgeleverd en wordt het defini� tieve investeringsbesluit pas in ‘�‘� genomen– ·aardoor kan ·ong opti� maal profiteren van de ontwikkeling op het gebied van turbines– In het eer� der genoemde Gemini�park staan tur� bines met een vermogen van ‚ mega� watt ˛MW�– Op dit moment wordt al een turbine getest van † MW en ·ong gaat ervan uit dat er tegen ‘�‘‚ ook turbines van minstens �’ MW op de markt zullen zijn– ·at betekent dat je meer stroom kun opwekken met minder turbines� wat een aanzienlijke kostenbesparing betekent– Een andere kostenbesparing is het feit dat de nieuwe parken direct naast bestaande parken van ·ong komen te liggen– Schaalvergroting betekent ook lagere kosten– Interessant is ook dat ·ong uitgaat van een stijging van de elektriciteits� prijs op de Noordwest�Europese markt– Kennelijk verwachten de ·e� nen dat de kolencentrales op afzien� bare termijn een hogere ™O‘�prijs zul� len moeten gaan betalen� wat sowieso tot een hogere stroomprijs zal leiden–

CAO�-�C�O�N�F�L�I�CT

Meerdere vestigingen van Holland Casino getroffen door stakingen AMSTERDAM.�Het afgelopen paasweekeinde is in meerdere vestigingen van Holland ™asino gestaakt– Maandag legden ongeveer ��� medewer� kers van de vestigingen in ›msterdam en Utrecht het werk neer– ·e beide casino’s bleven gewoon open� maar wel met een beperkter spelaanbod– Veel speeltafels waren volgens het casino niet beschikbaar� maar speelau� tomaten en de horeca wel– Vrijdag en zondag waren de Holland ™asino’s in €reda en Nijmegen al aan de beurt bij soortgelijke acties– ·e bonden zeggen nog niks van het bestuur van Holland ™asino te hebben gehoord– ·e stakingen gaan door totdat het concern aan de eisen voor een verbeter� de cao gehoor geeft– ·e werknemers van het staatsgokbedrijf klagen over te hoge werkdruk en willen onder meer een jaarlijkse loonsverhoging van ‘�� procent– Ook vrezen ze voor ontslagen door de voorgenomen verzelf� standiging van Holland ™asino– Holland ™asino zegt bereid te zijn om het gesprek weer aan te gaan� maar zegt dat de eisen van de bonden simpel� weg te gortig zijn– ·e bonden vinden dat de bal bij Holland ™asino ligt– Hoeveel de acties Holland ™asino hebben gekost� is niet duidelijk– ˛›NP�

Economie S11

nrc

DINSDAG�18�APRIL�2�0�17

H

et bestuur van ›kzoNobel staat deze week voor een zware op� dracht‡ aandeelhouders uitleg� gen dat zelfstandig doorgaan Ècht de beste keuze is– Tot twee keer toe wees het verf� en chemiebedrijf een bod van branchegenoot PPG af– ·e geboden †� euro per aandeel was veel te weinig� oordeelde topman Ton €Ûchner– ›kzo is meer waard dan dat– Toch kwam de koers van het aandeel ›k� zoNobel het laatste jaar geen moment bo� ven de “� euro uit– ·us als €Ûchner vindt dat zijn bedrijf meer dan †� euro waard is� hoe denkt hij dat dan te bereiken� Het ant� woord op die vraag komt woensdag� als de topman aankondigt hoe hij meer geld wil gaan verdienen voor aandeelhouders– ¨Èn van die plannen kondigde €Ûchner in maart al aan– Hij wil de chemicaliÊntak� die onder meer zouten en chloren produ� ceert� verkopen en volledig inzetten op de twee onderdelen die overblijven‡ verf en lak– Maar dat alleen vinden aandeel� houders waarschijnlijk niet voldoende– ·us welke wapens heeft €Ûchner nog meer tot zijn beschikking� Voor de hand ligt volgens Nathalie ·e� bruyne� analist bij ·egroof Petercam� dat ›kzoNobel aankondigt te willen snijden in de kosten– Gemakkelijk wordt dat vol� gens haar niet– ›kzo werkt al jaren aan

Deze rubriek belicht beursfondsen die deze week in de belagstelling staan. Vandaag: AkzoNobel.

Hoe wordt Akzo meer waard?

Koers Akzo, in euro’s 90 60 30 0

m a

m

j

j

a

s

o

2016 2017 n d j f

m a

NRC 180417 / DJ / Bron: Bloomberg

het verbeteren van de efficiÊntie� dus de simpelste besparingen zijn al lang ge� daan– „Nieuwe verbeteringen vinden wordt een hele klus–” ·aarnaast kan ›kzoNobel zelf op over� namepad gaan� stelt ·ebruyne� zodat het sterker wordt op de verfmarkt– Het ›m� sterdamse concern wordt al langere tijd in verband gebracht met het ›merikaanse ›xalta� een aankoop die miljarden zou kosten– ·ebruyne‡ „Zo’n grote overname gaat er echter niet komen� denk ik– Het bestuur van ›kzo is erg risicomijdend– ·us ik denk dat ze eerder op zoek gaan naar kleinere bedrijven en afdelingen–” Fanatiek op jacht gaan is bovendien niet heel verstandig� weet Joost van €eek� die het aandeel volgt voor Theodoor Gilissen– „›ls je overnames gaat doen� moet je wel blijven nadenken– Niet als een soort opgejaagd wild dingen gaan ko� pen om uit handen van je belagers te blij� ven– Want dat ziet de verkoper ook� en dan is de kans groot dat je te veel betaalt–” €ezuinigen en aankopen doen zijn ech� ter maatregelen die vooral op langere ter� mijn iets kunnen opleveren– Minstens zo belangrijk is het volgens beide analisten om beleggers op korte termijn tevreden te stellen– ·at kan bijvoorbeeld door meer dividend uit te keren� zodat ze meteen een extraatje krijgen– Of door eigen stuk�

ken in te kopen� waardoor je toekomstige winsten over minder aandelen hoeft uit te smeren– Mocht de opbrengst van de chemietak onvoldoende zijn om al die plannen te be� kostigen� dan heeft ›kzo nog een troef achter de hand� stelt Van €eek– Het che� miebedrijf kan ook meer schulden aan� gaan– Op dit moment bedraagt de schuld ongeveer ��“ keer de brutowinst� wat vol� gens de analist „heel erg laag” is– Ook een schuldratio van ‘�� wordt over het alge� meen nog als acceptabel beschouwd– Welke van de maatregelen het woens� dag worden� Van €eek gaat uit van een mix� een beetje vergelijkbaar met wat Unilever twee weken geleden aankondig� de na de overnamepoging door Kraft Heinz– Maar is dat genoeg is om aandeel� houders te overtuigen� ·e analist van Theodoor Gilissen betwijfelt het– „Het wordt moeilijk voor ›kzo om aan te tonen dat ze op eigen kracht een waar� de van †� euro per aandeel kunnen beha� len– ›lthans� op de korte termijn– Kies je voor het bod van PPG dan krijg je dat be� drag nog voor het einde van het jaar� als alles meezit– ›ls ›kzo dat zelf wil doen� dan gaat meer tijd overheen– Ik zie ze dat niet in ÈÈn tot twee jaar realiseren–”

Joost�Pijpker

pwc.nl/digital

A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e

I am digital In een wereld die sneller digitaliseert dan ooit is de vraag niet of u meegaat, maar hoe. Zo verandert technologie ook de financiële sector. Door fintech te omarmen kunt u als bankier, verzekeraar of pensioenuitvoerder uw klanten beter bedienen en uw maatschappelijke rol versterken. PwC helpt u daarbij. Op het snijvlak van transformatie, klantbeleving en technologie. Van strategie tot en met executie.

Ervaar hoe digital anders kan op pwc.nl/digital.

digital done differently

.

S12 Economie carriÇre

nrc

·INS·›G��„�›PRIL�‘���”

VERDIENEN�EN�UITGEVEN

Nazima Ramdin ˛‚„� is senior communicatie�adviseur bij het Ministerie van Justitie– ·aarnaast heeft ze haar eigen communicatie� en evenementenbureau– Samen met haar dochter en zoon woont ze in Nootdorp– ·oor�Liza�Titawano�Foto�Bob�van�der�Vlist IN

‘I

‘Ja� ik werk veel– Ik wil zelfstandig zijn’

k werk al vijfentwintig jaar bij de rijksoverheid en heb als communicatie-adviseur projecten gedaan voor verschillende ministeries. Zes jaar geleden had ik een financieel gat te dichten toen ik ging scheiden en het inkomen van mijn man wegviel.

Ik ben toen naast mijn vaste baan mijn eigen communicatie- en evenementenbureau begonnen. Ik richt me op het bedrijfsleven, dus dat bijt niet met mijn werk bij de overheid. Het was voor mijn werkgever geen probleem dat ik dit erbij ging doen.

8Ik werk vier dagen per week voor het ministerie en de rest ben ik bezig met NR Communicatie & Events. Ik werk vaak in de avonden en het weekend. Voor mijn werk als ondernemer ga ik vaak naar netwerkbijeenkomsten en evenementen en die zijn meestal buiten kantooruren, dat komt goed uit. Ik kon eigen geld in mijn bedrijf investeren, tijdens het opstarten had ik daarom geen lening of subsidie nodig. Mijn inkomen bij de overheid ligt vast, met mijn onderneming verdien ik wisselend, gemiddeld over het jaar genomen komt het neer op zo3n 1.000 euro netto per maand extra.

8Ik vind het belangrijk dat ik mijn eigen broek kan ophouden, dat ik niet afhankelijk ben van het inkomen van een ander. Ik ben dan ook blij dat ik mijn eigen onderneming, die eigenlijk uit nood geboren was, met zoveel plezier run. Ik ben al met al veel aan het werk, maar ik heb er zoveel plezier in dat het niet zo voelt.7

UIT

‘I

k besteed graag geld aan uitjes, kleding en aan mijn uiterlijk en ik leef gezond. We kopen veel verse groenten en fruit, alleen daaraan besteed ik al zo3n 50 euro per week. Ik doe aan spinning, krachttraining en Bodytec. Tijdens deze workout worden met elektrische impulsen de spieren in het lichaam gestimuleerd om aan te spannen, waardoor 20 minuten sporten gelijk staat aan 3 uur fitnessen. Heel heftig, maar je ziet wel resultaat, en ik moet nu eenmaal creatief omspringen met mijn tijd.

8Ik ga ook elke twee maanden naar de schoonheidsspecialist en pedicure. Dat kost wel zo3n 80 euro per keer, maar ik wil er verzorgd en vrouwelijk uitzien, dus dat heb ik er wel voor over. Mijn ex-man is mijn kapper dus deze behandelingen krijg ik voor inkoopsprijs. Mijn nichtje is visagist, als ik naar evenementen ga doet zij mijn make up, voor 35 euro.

8Verder ben ik nog bezig met het afbetalen van onze keuken. Toen we acht jaar geleden in mijn huidige woning gingen wonen werd het casco opgeleverd en moest alles er nieuw in. Ik heb toen een hele mooie Victoriaanse keuken laten inbouwen voor 45.000 euro. Dat is een hoop geld, maar hij springt wel in het oog. Voor mij is de keuken een belangrijke plek om met familie en vrienden samen te komen dus het moet een plek zijn waar je iets lekkers kunt maken en gezellig aan de bar kunt zitten.7

I�n�ko�m�e�n�:�’–����euro�netto ˛Rijksoverheid�����tot��–����euro ˛NR�™ommunicatie�˙�Events�

Vaste�lasten: woonlasten�˛�–��‚ euro���mobiel��internet�en�tv�˛��� euro���verzekeringen�˛’���euro�� twee�auto’s�˛‘���euro���bood� schappen�˛“���euro���lening�voor keuken�˛����euro���sport�˛���euro�� alarm�huis�˛’��euro� Laatste�grote�uitgave: va�ka�n�t�i�e €ali�met�de�kinderen�˛‚–����euro� Sparen:�wat�er�over�is