Insights

insights

BluePrint Automation groeit gestaag BluePrint Automation is growing steadily Ruim baan voor hightech Long live high-tech ‘Stille revolutie’ in verpakkingsland ‘Silent revolution’ in packaging industry

2D

OTS: professioneel & universeel picken met BPA On The Spot (OTS) is een door DVC machinevision ontwikkeld Vision Guided Robotics Systeem.

OTS wordt toegepast in alle uitdagende Blueprint applicaties waaronder Unilever (verpakte ijsco’s), Homecare, tortilla’s, pancakes en chips. OTS helpt u snel en nauwkeurig picken en sorteren.

De key features op een rij: • Accuraat en snel picken • 2D en 3D • Sorteren op basis van vorm en kleur • Werkt met verpakte en onverpakte producten • Onafhankelijk van de achtergrondkleur • Werkt voor vaste vormen, semi-vaste vormen alsook vrije vormen

DVC machinevision b.v. • Minervum 7069 • 4817 ZK Breda T. +31(0)76 544 05 88 • E. sales@machinevision.nl

• www.otssystem.com • www.dvcmachinevision.nl

Inhoud

Contents

2 BluePrint Automation groeit gestaag “Er gaan steeds meer deuren open” 3 BluePrint Automation is growing steadily “More and more doors are opening”

8

9

Pilz Machineveiligheid voor alles

BLW Kunststoffen “Efficiency is everything”

10 Innovatieproject Agri & Food moet tot ‘cross-overs’ leiden Ruim baan voor hightech Agri & Food innovation project will lead to cross-overs 11 Long live high-tech

13 HD | Advies, ontwikkeling en realisatie Architectuur gebaseerd op het dna van BPA

13 Omron en Blueprint Automation samen gegroeid

14 ICT aan basis verregaande veranderingen ‘Stille revolutie’ in verpakkingsland 15 ICT to trigger significant changes ‘Silent revolution’ in packaging industry

19 Zorgen om effecten robotisering op arbeidsmarkt Help, de robot komt!

Worried about effects of robotisation on the labour market Help, the robot is coming!

Inleiding

Foreword

Nederland maakt zich zorgen over de effecten van de robo­ tisering op de arbeidsmarkt. Moeten we ons voorbereiden op een economische ramp omdat robots massaal het werk overnemen van de mens? Of ontstaan door die ontwikkeling juist kansen?

The Netherlands is worried about the effects of robotisation on the labour market. Should we prepare ourselves for an economic disaster as robots are massively taking over work from humans?

Or will new opportunities arise through this development?

Het is, zoals wel vaker, een beetje van beide. Ja, banen verdwij­ nen, maar nieuw werk keert terug. Al vraagt die ontwikkeling van met name middengroepen wel veel bij- en omscholing.

It is, as in most cases, a little bit of both. Yes, jobs are dis­ appearing, but new employment opportunities are created instead. However, this development requires a lot of retraining and reskilling of middle categories in particular.

Tegelijkertijd biedt robotisering nieuwe kansen aan de Nederlandse maakindustrie, die de afgelopen decennia uit kostenoverwegingen massaal laaggeschoold werk uitbesteedde aan lagelonenlanden. Robots werken nog goedkoper. Ze doen hun ding bovendien foutloos en als het moet 24 uur per dag, zonder te mopperen. Kennisintensieve bedrijven in bijvoorbeeld de machinebouw floreren door de oprukkende samenhang tussen ICT en meer traditionele productiemiddelen.

At the same time, robotisation offers new opportunities to the Dutch manufacturing industry, which massively out­sourced low-skilled jobs to low-wage countries these past few decades.

After all, robots are even cheaper. Moreover, they execute their activities faultlessly for 24 hours a day without complaining.

Knowledge-intensive companies in for example mechanical engineering flourish thanks to the emerging correlation between ICT and more traditional production resources.

Deze ontwikkelingen zijn aanleiding voor het redactieteam van Insights om deze branche uitgebreid te belichten. Het resultaat leest u nu. Een informatieve uitgave, die inzicht geeft in een snel veranderende markt.

These developments have prompted the Insights editorial team to take a closer look at this sector. This is what they’ve learned. An informative publication that provides an insight into a rapidly changing market.

1

BluePrint Automation groeit gestaag

“Er gaan steeds meer deuren open”

BluePrint Automation in Woerden staat aan de vooravond van een nieuwe episode in haar bestaan: de eigen organi­ satie wordt aangepast om de groei te kunnen bijbenen en daarnaast gaat dit jaar de eerste paal de grond in voor een volledig nieuw pand.

“de markt is beweeglijk. Door de lage olieprijs groeit het aandeel plastic in ver­ pakkingsland voorlopig alleen maar verder.

Als morgen iemand besluit deze dingen (wijst naar zijn smartphone, red.) in een zakje te gaan verpakken, dan bestaat de kans dat we ineens op de mobiele tele­ foonmarkt opereren.”

BluePrint Automation – 400 man, productielocaties in Nederland en de VS – is specialist in ‘case packing’. Het bedrijf in Woerden maakt hightech, gerobotiseerde verpakkingsmachines om pro­ ducten die al zijn verpakt in (plastic) zakjes – chips, frites, ijsjes, snoep – te verpakken in dozen. Begin jaren tachtig ontstaan vanuit de Woerdense procesindustrie voor aardappelverwerking, bevindt het grootste gedeelte van de opdrachtgevers zich in de voedingsmiddelenindustrie, met als hoofdmarkten van dit mo­ ment frozen food (frites, groenten, vlees en vis) en snacks (chips en nootjes). Maar, zoals algemeen directeur André Verkleij zegt,

“Hoe minder mensen in de buurt van het product, hoe kleiner de kans op vervuiling of sabotage”

Algemeen directeur André Verkleij en commercieel directeur Jos van Oekel

In deze ‘eigen’ markten zet BluePrint Automation mondiaal in verregaande mate de toon. Het bedrijf, dat in de niche van de ‘end-of-line verpakking’ afnemers met roboticatoepassingen forse efficien­ cyslagen laat maken, noteert sinds 2010 spectaculaire groeicijfers. Een verdub­ beling zelfs in de laatste vier jaar, aldus Verkleij. Om aan klantverwachtingen en levertijden te kunnen blijven voldoen én om (organisatorische) ruimte te blijven creëren voor verdere innovatie, maakt het bedrijf dit jaar de omslag van ‘engineering to order’ naar ‘configure to order’.

Complex “We kunnen onze klanten niet met één en hetzelfde standaardproduct bedienen”, legt commercieel directeur Jos van Oekel uit. “Daarmee komen we altijd nét niet uit, in een order zit altijd wel zo’n 20

2

BluePrint Automation is growing steadily

“More and more doors are opening” BluePrint Automation in Woerden is on the eve of a new episode in its existence: the organisation is adapting to keep up with its growth and in addition this year the first stone will be laid for a brand new building.

company, which helps clients with robotics appliances in end-ofline packaging to make considerable effi­ciency improvements, has experienced spectacular growth since 2010. Verkleij states the company even saw a doubling in the last four years. To continue to satisfy customer expectations, meet delivery times and to keep creating (organisational) space for further innovation, this year the company is making the switch from ‘engineering to order’ to ‘configure to order’.

BluePrint Automation – 400 employees, production locations in the Netherlands and the US – specialises in case packing.

The company in Woerden produces hightech, robotised packaging machines packing produc ts which are already packed in (plastic) bags – crisps, fries, ice cream, sweets – into boxes. Started in the Woerden processing industry for potato processing in the early 1980s, now the largest part of the company’s clients are situated in the food industry, the main markets currently being frozen food (fries, vegetables, meat and fish) and snacks (crisps and nuts). But, as General Manager André Verkleij points out: “The market is fluctuating. Thanks to the low oil prices, the amount of plastic in the packaging world will only increase. If someone decides tomorrow to package these things (points to his smartphone, ed.) in a bag, there is a chance we’d suddenly start operating on the mobile phone market.”

“The fewer the people who handle the product, the smaller the chance of contamination or sabotage” Complex “We cannot serve our customers with only one standardised product”, Commercial Director Jos van Oekel explains. “This always leads to some issues, as every order requires around 20 percent customer-focused engineering. But instead of producing every machine completely customer-specific, we have decided that for the 80 percent of orders for which it is possible, we will configure using standard options. We are currently in the middle of this switch. It is a complex process, as it affects everything: purchasing, sales, assembly, the ERP system. The transition is

In their ‘own’ markets, BluePrint Automa­ tion sets the tone to a large extent. The

3

Naamloos-9 1

15-03-16 12:59

WELLWAIJ BELTING | Kunststof transport- en procesbanden www.wellwaij.com Wellwaij goo.indd 1

24-03-16 11:16

procent klantgerichte engineering maar in plaats van elke machine volledig klantspecifiek te produceren, hebben we gezegd: 80 procent van de orders waarbij dat wel kan configureren we voortaan vanuit standaard-opties. Momenteel zitten we midden in die omslag. Het is een complex proces, want het raakt alles: inkoop, ver­koop, assemblage, het ERPsysteem. Deze transitie zet het gehele bedrijf op zijn kop. Maar het stelt ons straks wel in staat klanten nóg beter te bedienen.”

“We maken de wens van de klant volledig configureerbaar” Het klinkt tegenstrijdig, maar de stan­ daardisatie die BluePrint Automation daarmee doorvoert maakt het bedrijf flexibeler, vult Verkleij aan. “Dat geldt zeker in combinatie met de modulaire machines die we hebben ontwikkeld. We maken de wens van de klant volledig configureerbaar, terwijl we per order spectaculair minder uren in de engineering van de basismachine hoeven te stoppen.

Hierdoor kunnen we meer uren in het klant-specifieke deel steken. Ook nemen

turning the entire company upside down.

However, it will allow us to serve our customers even better in the future.”

It sounds contradictory, but the stan­ dardisation BluePrint Automation is implementing will make the company more flexible, Verkleij adds. “In combi­ nation with the modular machines we have developed, this will definitely be the case. We are making the customer’s wishes fully configurable, while per order we have to put in substantially fewer hours in the engineering of the basic machine. This frees up hours we can put into the part which is client specific. Our modular machines with more integrated functions also take up less space and surface. In doing so, we deliver higher output with a smaller footprint.”

“We are making the customer’s wishes fully configurable”

onze modulaire machines met meer geïn­ tegreerde functies minder ruimte en opper­vlakte in beslag. Zo leveren we een hogere output op een kleinere footprint.”

An important element of the markets in which BluePrint Automation operates, is that often the end-of-line packaging of products is craftsmanship and that produ­ cers increasingly want to get rid of this: “It’s not just that manpower is becoming more expensive”, says Van Oekel, “reliabi­ lity also plays an important role. Much like the quality of the work that must be executed. When our machines put crisp bags in a box, the product in the bag does not break and even more bags fit into one box than if the same work was carried out

Belangrijk element in de markten waarop BluePrint Automation acteert, is dat het end-of-line verpakken van producten vaak nog handwerk is en dat producenten daar in toenemende mate vanaf willen: “Niet alleen wordt mankracht steeds duurder”, aldus Van Oekel, “betrouwbaarheid speelt eveneens een belangrijke rol. Net als de kwaliteit van het werk dat moet worden gedaan. Als onze machines chipszakken in een doos doen, dan breekt het product in

5

Qimarox goo.indd 1

31-03-16 13:10

Haal meer uit uw machines met

iTRAK

Het intelligente lineaire aandrijfsysteem Verhoog uw productie, verklein het machineoppervlak en verminder het onderhoud • Modulair schaalbare motion aandrijving • Onafhankelijke aansturing van meerdere movers op één enkele geleiding • Schaalbaar, flexibel en gemakkelijk te installeren en te onderhouden • Revolutionaire uitvoering van een hoog dynamische, lineaire motor-oplossing

Ontdek iTRAK op

www.rockwellautomation.com/nl_NL/go/itrak Copyright © 2015 Rockwell Automation, Inc. All Rights Reserved. iTRAK is a trademark of Rockwell Automation, Inc.

Rockwell goo.indd 1

30795 iTRAK Ad W184xH130mm AW_NL V1.indd 1

04-04-16 08:16

03/08/2015 09:35

de zak niet en gaan er ook nog eens meer zakken in de doos dan wanneer hetzelfde werk door mensenhanden wordt gedaan.

Tenslotte spelen ook onderwerpen als hygiëne en veiligheid in toenemende mate een rol: hoe minder mensen in de buurt van het product, hoe kleiner de kans op vervuiling, beschadiging of sabotage.

Ook daaraan wordt steeds meer waarde gehecht.”

by human hands. Finally, issues such as hygiene and safety play an ever more im­portant role: the fewer the people who handle the product, the smaller the chance of contamination, damage or sabotage. This is an additional consideration nowadays.”

“We create high output with a small footprint” Understanding and anticipating Parallel to creating more flexibility, BluePrint Automation is increasingly be­c oming a ‘participating partner’ to the end customer.

This objective was one of the reasons that the company took over Racupack in 2013 in Culemborg, which specialises in handling cardboard. “The cardboard box is becoming more and more important”, says Verkleij. “In stores you can increasingly

Meedenken Parallel aan meer flexibiliteit werpt BluePrint Automation zich steeds na­ drukkelijker op als ‘meedenkend partner’ van de eindklant. Mede vanuit die doelstelling nam het bedrijf in 2013 Racupack in Culemborg over, dat is gespecialiseerd in de handling van karton.

“De kartonnen doos wordt steeds be­ langrijker”, zegt Verkleij. “In winkels is in toenemende mate sprake van ‘shelf ready packaging’. Producten worden meer en meer in de doos in de vakken gezet. Tot nu toe kochten we de technologie voor de handling van karton in. Nu hebben we het in eigen huis. Ook ontwikkelen we zelf dozen. Dat stelt ons in staat klanten bij de hand te nemen, te adviseren en te sturen, een absolute win-win.”

see shelf ready packaging. More and more, products are placed on the shelves while still in the box. Up until now we bought the technology for the handling of card­ board. Now we have it in-house. We are also developing boxes ourselves. It allows us to take customers by the hand, advise and guide them – a definite win-win.”

“Wij regelen hoge output op een kleine footprint” Organisatorisch worden BluePrint Auto­ mation en Racupack samengevoegd in het nieuwe pand, dat medio 2017 wordt opgeleverd. Een modulair gebouw, dat tot in lengte van jaren voldoende ruimte moet bieden aan het bedrijf, dat ook straks blijft gevestigd in Woerden. Volgens Verkleij is de nieuwbouw “een enorme investering”, maar is het tegelijkertijd een enorme stap voorwaarts op het gebied van kosten­ efficiënt produceren. “We hebben er vertrouwen in. Onze oplossingen zorgen ervoor dat steeds meer deuren opengaan.”

Organisationally, BluePrint Automation and Racupack will be merged in the new building, which will be delivered mid-2017.

This modular building will offer enough space to the company for many years to come, as it will remain in Woerden. According to Verkleij the new building is a “huge in­ vestment”, but at the same time it is a big step forward in terms of cost-efficient production. “We are confident that our solutions will open even more doors in the future.”

7

Pilz: machineveiligheid voor alles

Pilz bedient de industrie over de volle breedte, vervolgt hij. “Je komt onze producten en systemen overal tegen waar de machine­ veiligheid van machines en installaties een rol kan spelen: in de zware industrie, in de betonindustrie, maar ook in koekjesfabrieken of in (las)robots. Klanten bedienen we met trainingen, consultancy, engineering, met technische ondersteuning en met het leveren van producten.”

“In de praktijk zien we dat onze klanten zoals eindgebruikers en machinebouwer veel behoefte hebben aan onze kennis op gebied van machineveiligheid”

Met tientallen jaren van kennisontwikkeling als uitgangspunt geldt het Duitse Pilz wereld­ wijd als toonaangevend als het neerkomt op veiligheid van machines en installaties. Ook in Nederland (Vianen) is het bedrijf in kennis en kunde ongeëvenaard. “We koppelen maxi­ male veiligheid aan maximale werkbaarheid.”

Nieuwe markten De groeiende mate van automatisering in de samenleving opent voor Pilz steeds meer deuren, ook naar nieuwe markten. Zo consulteerde Rijkswaterstaat het bedrijf voor een inventarisatie van de bruggen en sluizen die in ‘rijkshanden’ zijn om waar nodig de veiligheid en betrouwbaarheid te verbeteren. Daarnaast ontwikkelt het bedrijf activiteiten voor de offshore.

“De olie­ en gaswereld is bij uitstek een sector waar het draait om veiligheid en veiligheidsdenken”, zegt Kingma. “De sector is daar heel ver mee, maar aspecten als machineveiligheid hebben daarin nooit echt gedomineerd. Daar zien we nu een kanteling ontstaan. Mede door onze kennis op gebied van machineveiligheid en met de technische, ecologische, persoonlijke en economische gedachte in acht genomen. Immers het moet ook betaalbaar zijn – ontstaat groeiende belangstelling voor onze concepten.”

Het automatiseringssysteem PSS4000 De plc van nu en van de toekomst

Familiebedrijf Pilz vindt zijn oorsprong in de periode na de Tweede Wereldoorlog.

Het legt zich in eerste instantie toe op de productie en levering van veiligheids­ schakelaars voor de medische sector. De groeiversnelling volgt als vanuit de automotive branche dezelfde vraag op gang komt. Pilz introduceert als eerste het veiligheidsrelais en staat aan de wieg van de plc: de programmable logic controller, een elektronisch apparaat met een micro­ processor, die inkomende data omzet in specifieke instructies voor – bijvoorbeeld – machines en installaties.

De plc maakt van Pilz een mondiale grootheid. Het apparaat is onmisbaar bij de automatisering van fabrieken en productiesystemen en speelt daarnaast een cruciale rol in machineveiligheid.

“De voortdurende uitdaging is maximale veiligheid te koppelen aan maximale werkbaarheid”, zegt manager business development en sales engineer Rolf Kingma van Pilz Nederland. “Als Pilz leveren we daarvoor de hardware, adviseren we over mogelijke oplossingen, engineeren en ontzorgen.”

Hij schat de toekomst voor Pilz – met ontwikkelingen als smart industry, robotisering en het ‘internet of things’ – kansrijk in.

“Zeker met onze filosofie ten aanzien van veiligheid en beveiliging.

Wat wij doen, is geen ‘rocket science’. Het vraagt wel een andere manier van denken. In de praktijk zien we dat onze klanten zoals eindgebruikers en machinebouwers veel behoefte hebben aan onze kennis. Daar blijven we volop in investeren. Dat is de basis voor onze projecten.”

Meer informatie: www.pilz.nl

8

BLW Kunststoffen

possibilities to improve. “This year we commenced the integration of QRM (Quick Response Manufacturing, ed.). Our objective is to reduce delivery times from three weeks to one week. A project team has examined the options and has decided that it is feasible. We aim to achieve this by the end of the year.”

“Efficiency is everything” Efficiency is everything in today’s world of industrial supply, observes Arold Moonen, Managing Director at BLW Kunststoffen in Nuenen. The company does all it can to unite the customer’s needs and in-house expertise as early on in the process as possible. “We aim to create a win-win situation wherever we can.”

Savings Moonen considers this to be an important step. “Last year we grew by 15 percent.

That is quite an achievement in this day and age. However, it is still no guarantee for the future. When we talk to customers we realise that short lead times are extremely important. We are now heading for a model in which our products no longer end up in a warehouse, but go straight to the production line instead.

Clients can save a tremendous amount of money in this manner. For us it means that our reliability in supply must be 100 per­ cent. We need to take targeted measures to be able to guarantee this, but it allows us to make a real difference.”

Moonen joined BLW Kunststoffen, which was founded in 1983, ten years ago as manager. Two years later he became a director and in 2011 he acquired 50 percent of the shares. He transformed BLW Kunststoffen from a hierarchically led company into a self­ managing organisation, starting a trend of what he himself refers to as “a lovely growth development”. In 2013 the company was voted the Smartest Company in the Netherlands. In 2014 it was awarded the title Best Training Company in the South Netherlands.

Their largest market is the Netherlands.

BLW Kunststoffen is already really active in this area, in particular by getting as close as they can to OEMs. Moonen: “Whenever we can we talk directly to the final customer, and aim particularly to ex­ change ideas at an engineering level early on. This allows us to unite the customer’s requirements and our expertise even before there is talk of an actual design. In this way we are able to deliver added value and create a win­win situation. Our customers are also faced with price pressure. Efficiency is extremely important, and the crux of the matter in fact. Every step you take in this area is beneficial on both sides.”

Arold Moonen

BLW Kunststoffen stands out in the market for semi­finished plastics due to the fact that it produces single items or short runs, explains Moonen, and in doing so keeps looking out for further

Meer informatie: www.blw-kunststoffen.nl

9

Innovatieproject Agri & Food moet tot ‘cross-overs’ leiden

Ruim baan voor hightech Meer hightech in de agrarische productie en voedingsmiddelenindustrie leidt tot kansrijke cross-overs die de Nederlandse (kennis)positie versterken. Het is de gedachte achter het project ‘HighTech To Feed the World’ (HT2FtW), dat eind 2014 voortvloeide uit het topsectorenbeleid. Ruim 130 bedrijven en organisaties hebben zich aan de plannen gecommitteerd, van agrariërs tot ontwikkelaars van sensoren en bouwers van verpakkingsmachines.

“Dit project gaat over het koppelen van twee werelden, die beide veel te winnen hebben bij samenwerking. Dat is een enorme uitdaging. Het zijn onbekenden van elkaar, die verschillende talen spreken.

Er is bijvoorbeeld een groot verschil in financiële perceptie. In de agrarische sector zijn de financiële mogelijkheden beperkt. Voor een producent van hightech systemen die te maken heef t met de NXP’s en ASML’s van deze wereld is dat even wennen. Tegelijkertijd zijn juist die beperkingen zeer leerzaam. De mogelijk­ heden zijn beperkt, oplossingen moeten écht slim zijn.”

slimme logistieke concepten. De samen­ werking tussen de sectoren is volgens hem even veelbelovend als gecompliceerd.

“Als je een auto door een robot in elkaar laat zetten, dan kun je daarvoor terugvallen

“Met de kennis die je opdoet op het ene kruispunt, doe je je voordeel op een ander” op een tekening waarop alle onderdelen staan. Een robot een paprika laten plukken in een kas is iets anders. Als de paprika nog niet rijp is, dan moet de robot dat niet alleen zien, hij moet ook weten dat hij moet terugkomen en waar hij de paprika kan terugvinden. Die ziet er dan anders uit, is wat groter geworden, hangt op een iets andere plek en gaat schuil achter bladeren.

Daar gaat nog heel wat ontwikkelwerk aan vooraf.”

Emotie Tegelijkertijd is sprake van maatschappe­ lijke ‘hobbels’, weet hij. “Als het over voeding gaat, heeft iedereen een mening.

Eten is emotie. Denk aan de discussie over genetische modificatie of over diervriende­lijk­­heid. De combinatie voe­ dingtechnologie ligt gevoelig. Op dat punt is het creëren van maatschappe­lijke en sociale appreciatie iets waaraan we binnen HT2FtW veel aandacht geven.

Innovaties kunnen nog zo briljant zijn, zonder acceptatie worden ze in de sector nooit gemeengoed.”

Frans Kampers

Acceptatie speelt ook binnen de bedrijfs­ tak zelf een rol. Zo is het binnen HT2FtW van belang dat agrarische ondernemers bereid zijn hightech verder te integreren in hun bedrijfsvoering, wetende dat werk­ gelegenheid daardoor verschuift. De ontwikkeling van de paprika-oogstrobot

Aan het woord is Frans Kampers, coör­ dinator Innovatieve Technologieën aan Wageningen UR en nauw betrokken bij de HT2FtW-plannen, die beginnen bij innovaties in de productie en eindigen bij robotisering aan de verpakkingskant en

10

Agri & Food innovation project will lead to cross-overs

Long live high-tech More high-tech in agricultural production and the food industry will lead to promising cross-overs, strengthening the (knowledge) position of the Netherlands – that is the idea behind the project ‘HighTech To Feed the World’ (HT2FtW), which resulted from the Top Sector policy late 2014. More than 130 companies and organisations have committed to the plans, from farmers to developers of sensors and manufacturers of packaging machines.

“This project is about linking two worlds, which can both gain a lot from colla­ boration. That is certainly a challenge.

They don’t know each other or don’t speak the same language. For example, there is a major difference in financial perception. In the agricultural sector the financial possibilities are limited. For a producer of high-tech systems dealing with NXPs and ASMLs that’s quite an adjustment. At the same time, it’s those limitations which are most instructive. The possibilities are limi­ ted, solutions must really be smart.”

sectors is as promising as it is complicated. “If a robots put a car together, you can rely on a drawing which shows all the parts.

Having a robot pick a pepper in a greenhouse is something else. If the pepper is not yet ripe, the robot must not only see this, but he must also register that he has to come back and know where to find it. They will look different, have become bigger, be in a slightly different place and hidden behind leaves. A lot of developing goes into this beforehand.”

“The knowledge gained at one intersection, can be very helpful for another” Emotion At the same time there are social ‘hurdles’, he knows. ‘When it comes to food, everyone has an opinion. Food is emotion. Just think of the discussion about genetic modification or about animal protection. The combination food-technology is a delicate one. Creating societal and social appreciation is something we highly focus on within HT2FtW. Innovations might be brilliant, but without acceptance within the sector they will never become commonplace.”

Speaking is Frans Kampers, Innovative Technologies Coordinator at Wageningen UR and closely involved in the HT2FtW plans, ranging from innovations in the production, all the way to robotisation of packaging and clever logistical concepts.

He says that the cooperation between the

11

is daarvan een voorbeeld, zegt Kampers.

“Het is in meer dan een opzicht een zeer boeiend proces, ook al omdat de hightech als het gaat om maatschappelijke appre­ ciatie nog niet echt door de wol is geverfd.

Maar hoe meer robotica, hoe meer ‘internet of things’-achtige toe­passingen, hoe meer ook dat proces op gang komt. En die confrontatie komt niet alleen in de agrarische sector. De zorgrobot is ook een goed voorbeeld.”

Acceptance also plays a role within the industry itself. For example, within HT2FtW it’s important that agricultural entrepreneurs are willing to further integrate high-tech into their operation, knowing that employment will shift because of it. The development of the pepper-harvesting robot is an example,

“Dit project gaat over het koppelen van twee werelden” Kruispunt Wetenschappelijk gezien is de focus van HT2FtW op de lange termijn. Zeker met ingewikkelde trajecten zoals dat van ontwikkeling van robotplukkers kan zomaar twintig jaar zijn gemoeid, al­­dus Kampers. “Maar het mooie is dat gaandeweg technologieën tot stand komen die geschikt zijn voor meerdere toepassingsgebieden. Dat ‘vlechtwerk’ is wat dergelijke projecten zo boeiend maakt. Met de kennis die je opdoet op het ene kruispunt, doe je je voordeel op een ander. Een producent die binnen een specifiek project een sensor ontwikkelt die ook op andere terreinen geschikt is, kan zomaar deuren openen naar nieuwe markten.”

says Kampers. “It’s a fascinating process in more than one respect, also because hightech is not yet widely appreciated within society. But the more you see robotics and Internet of Things applications, the more that process will gain momentum. And this tension is not only seen in the agricultural sector - the care robot is another fine example.”

Intersection Scientifically, the focus of HT2FtW is longterm. Especially complex projects such as the development of robot pickers can take twenty years, according to Kampers. “But the great thing is that along the way technologies are created which are suit­ able for multiple application areas. That intertwining of things is what makes projects like these so interesting. The knowledge gained at one intersection, can be very helpful for another. A producer developing a sensor within one specific project which is also suitable in other areas might open doors to new markets.”

“This project is about linking two worlds” Hij is optimistisch over de kansen die het project biedt. “De bijeenkomsten die we tot nu toe hebben gehad leveren veel kruisbestuiving en een stroom aan ideeën op. De kunst is die bij elkaar te brengen en zo daadwerkelijke innovaties in gang te zetten. Hoe dan ook is in beide sectoren sprake van veel enthousiasme. Steeds meer partijen, bedrijven en organisaties haken aan.”

He is optimistic about the opportunities the project offers. “Up to now, the meetings have produced many cross-ferti­ lisations and a flow of ideas. The challenge is to bring these together and set actual innovations into motion. In any case, both sectors are highly enthusiastic. More and more parties, companies and organisations are joining.”

12

Omron en BluePrint Automation samen gegroeid Al vanaf de vroege jaren 80 van de vorige eeuw zijn er innige contacten tussen Blueprint Automation en Omron.

Omron heeft Blueprint zien groeien naar een wereldleider in verpakkings­ automatisering, zonder daarbij het flexibele en innovatieve karakter te verliezen.

Belangrijke thema’s van vandaag zijn IoT, Industrie 4.0, predictive maintenance, en machine uptime; door middel van slimme automatiseringsoplossingen biedt Omron de mogelijkheden om op deze thema’s in te spelen.

kansen te ontdekken en telkens nieuwe ideeën te formuleren. Door met onder andere Blueprint na te denken over de toekomst blijft de productontwikkeling van Omron scherp en is Omron blijvend in staat een bijdrage te leveren aan productinnovaties. Dit is onze identiteit, en onze belofte naar de toekomst.

De uitdaging voor de toekomst is om samen met Blueprint Automation nieuwe

Meer informatie: www.industrial.omron.nl/packaging

Omron goo.indd 1

21-04-16 09:12

HD | Advies, ontwikkeling en realisatie

Architectuur gebaseerd op het dna van BPA “BluePrint Automations (BPA) groeit zo sterk dat de be­ hoefte is ontstaan aan een nieuw pand.” Architect Martijn Verhagen (HD Groep | Architectuur) heeft voor BPA het ontwerp van de nieuwbouw verzorgd en deelt hier zijn visie.

Ontwerpschets nieuwbouw BPA (HD Architectuur)

De nieuwe hoofdvestiging krijgt een industriële uitstraling door een huid van staal in een stoer trapeziumprofiel in een champagne/ aarde kleur, geïnspireerd op het naastgelegen landschap. Het gebouw krijgt door invloed van de zon afwisselende kleurnuances.

De hoofdaccenten in de gevel, de hoofdentree en het zonneterras, zijn met stoere betonnen kaders omhuld.

Modulariteit Vanuit toekomstig alternatieve aanwenbaarheid is het gebouw modulair vormgegeven om zowel opdeling als uitbreiding mogelijk te maken. We vinden namelijk dat het gebouw niet alleen nu, maar ook in de toekomst dient aan te sluiten bij de wensen én activiteiten van de opdrachtgever!”

Martijn Verhagen

“De vormtaal van het gebouw heeft een symbolische verweving met het BPA bedrijfs-DNA en is gebaseerd op ‘de (functionele verpakkings-) doos’. Van veraf kent het gebouw een meer gesloten volume, wanneer je het nadert is de gevel meer transparant en opent het gebouw zich als een ‘showroom’.

Meer informatie: www.overhd.nl

13

ICT aan basis verregaande veranderingen

‘Stille revolutie’ in verpakkingsland De supermarkt die als ‘tussenstation’ verdwijnt, binnen­steden die meer ‘experience centers’ dan winkelgebieden worden en een middenstand die faciliteert. Het zijn toekomstscenario’s die realistischer zijn dan het lijkt, zegt directeur Michaël Nieuwesteeg van NVC Nederlands Verpakkingscentrum “De ICT dendert door.”

“Weet je hoe vaak per seconde wereldwijd iemand een verpakking opent?” NVC-directeur Michaël Nieuwesteeg grijnst als zijn gesprekspartner bij het begin van het gesprek moet toegeven “geen flauw idee” te hebben. “Honderdduizend keer”, zegt hij.

“En in de Westerse wereld maken mensen gemiddeld vijf tot zeven maal per dag een verpakking open, variërend van een blikje frisdrank tot een zak spinazie.”

een ‘experience functie’ – iets wat je overigens nu al ziet. Je kunt er zien wat er te koop is, maar de voorraden liggen er niet meer. De spullen die je wilt hebben bestel je aan de balie of via een scherm.

En ver­v olgens wordt het bij je thuis­ bezorgd.”

Verpakkingen als onderdeel van het logistieke proces zijn overal, voortdurend, bedoelt Nieuwesteeg maar te zeggen. En zonder dat we er elke dag héél veel van merken voltrekt zich in distributieen verpakkingsland momenteel een revolutie die maatschappelijk nog dieper ingrijpt dan hij al doet. Mogelijk gemaakt door – vooral – de ontwikkelingen op het gebied van ICT. “En het einde is bepaald nog niet in zicht”, zegt de NVC-directeur. “Het thuis­ winkelen zoals we dat nu doen wordt nog veel prominenter.”

De technologie verfijnt zich. Nu al tonen veel webwinkels alleen wat op voorraad is en minimaliseren volledig geauto­­­ma­t iseerde warehouses en logistieke centra alle denkbare foutmarges, zegt Nieuwesteeg. “Meestal is het aggregeren

“In de meeste gevallen is het aggregeren van de order de enige handeling die niet is geautomatiseerd”

Overbodig Distributiepatronen verschuiven, aldus Nieuwesteeg. “Met het gezin weekendboodschappen gaat verdwijnen. De functie van winkels als ‘tussenstation’ in het logistieke proces wordt over­ bodig. Boodschappen doe je straks in webwinkels. Outlets krijgen

van de order als enige handeling niet geautomatiseerd. Bij een postorderbedrijf als Wehkamp is de volledige order picking geautomatiseerd, maar het inpakken ge­ beurt nog handmatig.”

Michael Nieuwesteeg

Oplossingen Overigens gaat ook dat veranderen, denkt hij. Machinebouwers werken al aan op­ lossingen. “Bestelde artikelen worden geaggregeerd, verzameld en vervolgens wordt er op maat een doos omheen gevouwen”, zegt Nieuwesteeg. Er zijn al bedrijven die dat in hun proces voor elkaar hebben. Het is secondewerk. Er gaat een adressticker op en vervolgens gaat het op postcode naar een rolcontainer.”

Het is, benadrukt hij, een ontwikke­ling naar maatwerk op individueel niveau. “Een enorme uitdaging voor zowel de verpakkers als met name ook de fabrikanten. Die moeten veel beter na­denken hoe ze een

14

ICT to trigger significant changes

‘Silent revolution’ in packaging industry The supermarket disappearing as an ‘intermediate station’, inner cities becoming ‘experience centres’ rather than shopping areas and facilitating retailers - these future scenarios are more realistic than it seems, says Director Michaël Nieuwesteeg of NVC Nederlands Verpakkingscentrum. “ICT is growing unabatedly.”

Superfluous Distribution patterns are shifting, accor­ding to Nieuwesteeg. “Doing family groceries for the week will disappear. The function of stores as ‘intermediate stations’ in the logistics process will become superfluous. In the future groceries will be done through webshops. Outlets will have an ‘experience function’ – something you can already see happening now. You can see what they sell, but the stock is no longer there. You order everything at the counter or via a screen. And then your groceries are delivered to your home.”

“Do you know how many times per second someone opens packaging all over the world?”

NVC Director Michaël Nieuwesteeg grins when at the start of the interview his conversation partner has to admit he “has no idea”. “A hundred thousand times”, he says. “And in the Western world, on average packagings are opened five to seven times a day, ranging from a can of soda to a bag of spinach.”

This technology is becoming more advanced. Already most web­ shops only show what is in stock and completely automated warehouses and logistics centres are minimising all conceivable margins of error, says Nieuwesteeg. “Usually the only action that isn’t automated, is the aggregation of the order. At a catalogue retailer such as Wehkamp the entire order picking is automated and only the packing is carried out by hand.

“Usually the aggregation of the order is the only action that isn’t automated” Nieuwesteeg wants to make clear that as a part of the logistics process packaging is everywhere, at all times. And even though we might not notice it every day, in the distribution and packaging industry a revolution is currently underway which will affect society even more than it already does. This is – mostly – made possible by the developments in the field of ICT. “And the end is most definitely not yet in sight”, the NVC Director says. “Home shopping as we know it will become even more prominent.”

Solutions He thinks that will also change. Machine manufacturers are al­ ready developing targeted solutions. “Ordered items are aggregated, collected and then a box is folded around them”, says Nieuwesteeg. Some companies are already using this system. The packaging literally takes no more than a few seconds. An address sticker is stuck on it and then it is brought to wheeled containers by postal code.

He emphasizes that it is a development towards customization at an individual level. “It’s an enormous challenge for the packagers

15

De beste keus voor Industriële Oplossingen Tsubaki levert innovatieve oplossingen voor de meest veeleisende industrieën en omstandigheden.

Voor poedercoaten en spuiten in Amersfoort

Van Ommen Coating is al ruim 40 jaar specialist op het gebied van coatingprocessen. Zowel het coaten van enkele stukken als massaproductie behoren tot de mogelijkheden.

Per stuk met maximale afmetingen tot wel 3x3x11 meter. Wij leveren snel en bieden voor ieder budget de juiste oplossing.

Zelfsmerende ketting

Polly-staal ketting

Corrosiebesten- Transportketting dige ketting

ATC ketting

Kettingwielen

Vrijlooplagers

Metalen, kunststof of houten oppervlakken krijgen bij Van Ommen Coating een opfrisbeurt of een compleet nieuwe kleur. We hebben alle RAL-kleuren standaard op voorraad.

Onze diensten: • Poedercoaten • Natlakken en spuiten • Chromateren, passieveren en ijzerfosfateren • Stralen en schooperen

Koppelingen

Van Ommen Coating BV Uraniumweg 50 3812 RK Amersfoort

Tsubakimoto Europe B.V. http://tsubaki.eu | info@tsubaki.eu

Tsubakimoto goo.indd 1

Tel: 033 4619333 E: mail@vanommencoating.com I: www.vanommencoating.com

22-03-16 VanOmmen 15:55 goo.indd 1

Smart packing

21-04-16 13:47

Delivered!

Efficient and effective automation of packaging machines Fast-moving trends are forcing the consumer goods industry to reduce the time from product design and delivery to the point of sale. Therefore, packaging machines need to decrease time to market while offering easier integration.

With MachineStruxure, Schneider Electric designed a package that consists of technology and a wide range of services for solving critical issues faced by builders of packaging machinery. For every level of complexity there is a suitable solution; from simple packaging machines to complex packaging machines and robots.

schneider-electric.com/nl

Schneider goo.indd 1

19-04-16 13:33

and even more for the manufacturers.

They have to give much more thought to how they shape primary packaging. In the future they will no longer be packaging for Albert Heijn or Jumbo, but for the consu­ mer. And so they have to ensure that their packaging gets the products to the consumer undamaged.”

primaire verpakking vorm geven. Straks verpakken ze niet meer voor Albert Heijn of Jumbo, maar voor de consument. En dus moeten ze hun verpakkingen zo verzorgen dat de producten onbeschadigd aankomen bij de consument.”

Banen In de keten verdwijnt door die ontwikkeling werkgelegenheid, maar elders ontstaan nieuwe banen, zegt hij. “Er zijn geen jongens en meisjes meer nodig die dozen openrukken en vakken vullen.Maar het is denkbaar dat rond al die veranderende distributiepatronen nieuwe diensten ont­ staan. TV besteld in een webshop? De leverancier regelt een monteur voor de installatie. En aan de ‘voorkant’ komt de werkgelegenheid veel meer te liggen bij

“It’s all about ingenuity.

Like any other threat, it offers immense opportunities Jobs As a result of automation employment will disappear in the chain, but new jobs will emerge elsewhere, he says. “Boys and girls opening boxes and stocking shelves

Winnaar De Gouden Noot 2014

are no longer needed. But it is possible that new services will emerge around all these changing distribution patterns.

Ordered a TV in a webshop? The supplier arranges a technician for the installation.

And at the front desk, the employment will be much more focused on designing packaging.” He expects the ‘grey area’ between manufacturer and consumer will only remain as we know it for no more than five years. “After that, it will disappear altogether.”

het ontwerpen van verpakkingen.” Hij verwacht dat het ‘tussengebied’ tussen fabrikant en consu­ment nog maximaal vijf jaar is ingericht op de wijze zoals we die kennen. “Daarna verdwijnt dat écht.”

“Het draait om vindingrijkheid.

Zoals elke bedreiging biedt ook deze ongelooflijke kansen” Middenstanders en detaillisten hoeven niet te vrezen, zegt hij. “Het draait om vindingrijkheid. Zoals elke bedreiging biedt ook deze ongelooflijke kansen. Het staat en valt bij de mate van innovativiteit die ze aan de dag weten te leggen. Het ‘shoppen’ zoals we dat kennen verandert drastisch. Winkelen wordt beleven en ervaren. Naar de boekwinkel gaan we straks omdat schrijvers er voordragen uit werk, er een kopje koffie wordt geschon­ ken en je de krant die je net hebt gekocht kunt lezen aan een leestafel. En als dat boek wat je zoekt er niet ligt dan kun je dat ter plekke digitaal bestellen. En het ligt op je mat voor je het weet. Want de ICT dendert gewoon door.”

Retailers do not have to fear, he says. “It’s all about ingenuity. Like any other threat, it offers immense opportunities. The level of innovativeness they are able to show will make or break them. Shopping as we know it, will drastically change. Shopping will revolve around seeing and ex­ periencing. In the future we will go to the book store because authors read their work, a cup of coffee is served or because you can read your recently purchased news­paper at a reading table. And if you can’t find the book you are looking for, you can order it online on the spot. And you will receive it before you know it. Be­ cause ICT is growing una­batedly.”

17

U zoekt een betrouwbaar handling systeem.

U wilt minder complexiteit, maar wel zelf engineeren.

Wij zijn uw partner voor de juiste oplossing.

WE ARE THE ENGINEERS OF PRODUCTIVITY.

SPIRAL CONVEYING STRAIGHT UP As the market leader in spiral conveyors in the packaging industry we think of solutions for elevating and accumulating packed items. It’s what we do.

At AmbaFlex it’s not just about building the right equipment, it’s about developing a special solution for you. Here’s to spiral conveying. Spiral Elevators & Accumulators for primary and secondary packaging handling.

BY AMBAFLEX | WWW.AMBAFLEX.COM

Naamloos-2 1

Handling Guide Online – snel en eenvoudig naar uw handling syteem

Bespaar tijd en kosten! Een eenvoudige configuratie en veilige dimensionering van uw 2D/3D handling applicatie via de Festo online product catalogus. CAD tekeningen, documentatie, prijzen en levertijden direct beschikbaar.

Korte levertijden en een snelle machine integratie.

Festo BV

Meer informatie: www.festo.com/handling of ga naar de Handling Guide Online: www.festo.nl/hgo

015 2518890 www.festo.nl

22-03-16 Festo goo.indd 13:50 1

15-03-16 15:36

Technisch bureau Koppe is bijna 60 jaar de optimale leverancier in aandrijftechniek en voorraadhoudend.

Solar Industrie is een gespecialiseerde business unit van Solar Nederland B.V., een vooraanstaande sourcing en services onderneming, met een sterke focus op de MRO/OEM markt.

Gedurende de afgelopen jaren heeft Solar Industrie haar toegevoegde waarde toegespitst op de behoeftes van Blueprint Automation. Ondermeer “op maat” logistieke diensten, Technical Product Support, voorraadoptimalisatie en product kitting hebben geleid tot een optimalisatie van de inkoop-, logistieke- en administratieve processen.

Hierdoor is Blueprint Automation in staat om te groeien met dezelfde resources tegen lagere kosten.

www.solarnederland.nl

Solar goo.indd 1

Met ons brede pakket kwaliteitsproducten kunnen wij uw productiekosten verder helpen reduceren en uw time-to-market van nieuwe producten helpen verkorten. Voorop staat de juiste advisering, goede communicatie en after sales service, gekoppeld aan een goede prijs/kwaliteit verhouding. Naast het standaard programma leveren wij ook componenten en aandrijvingen volgens klant specificatie.

Bent u op zoek naar één betrouwbare leverancier voor al uw machineonderdelen, aandrijfelementen en aandrijvingen, dan zijn wij uw partner in deze.

Voor meer informatie kunt u onze website www.koppeaandrijftechniek.nl bezoeken of neem contact op met een van onze medewerkers.

Technisch bureau Koppe bv Tel. 070 – 511 93 22 Mailadres: mail@koppe.nl

29-03-16 Koppe goo.indd 14:01 1

31-03-16 10:58

Zorgen om effecten robotisering op arbeidsmarkt

Help, de robot komt!

Nederlanders en Chinezen zijn wereldwijd het meest be­ vreesd voor de effecten van robotisering op de arbeidsmarkt, zo meldde het World Economic Forum eind maart op basis van onderzoek door ADP Research Institute. Van alle Nederlanders denkt twee derde dat de robot en kunst­ matige intelligentie de mens van de werkvloer verdringen.

Is dat echt zo?

Worried about effects of robotisation

‘Robotisering biedt kansen voor Nederland’ kopte nu.nl in mei 2014. De nieuwssite citeerde een rapport van ING Economisch Bureau, dat concludeerde dat robots geen werk kosten, maar juist banen opleveren.

Het rapport was een reactie op Amerikaans onderzoek, dat voorspelde dat robots een einde maken aan veel arbeid. In Nederland waren werd toen al voorzichtig gecon­ cludeerd dat de werkloosheid ondanks het fragiele economische herstel relatief hoog bleef door voortgaande automatisering.

on the labour market

Help, the robot is coming!

Based on research conducted by ADP Research Institute, at the end of March the World Economic Forum announced that globally the Dutch and the Chinese are the most worried about the effects of robotisation on the labour market. Two out of three Dutch people believe that the robot and artificial intelligence will replace humans in the labour market. Is that really the case?

“Robots werken 24 uur per dag, zijn nooit ziek, vragen niet om loonsverhoging en staken niet” Omarmen In de Nederlandse maakindustrie wordt de toenemende robotisering en auto­ matisering van de productiemiddelen omarmd. Vanaf de jaren negentig brach­ ten veel Nederlandse maakbedrijven hun productie over naar lagekostenlanden in

‘Robotisation offers opportunities for the Netherlands’, nu.nl’s headline read in May 2014. The news site cited a report by ING Economic Bureau, which concluded that robots do not steal, but rather create jobs. The report was a reaction to American research, which predicted that robots would put an end to a lot of manual labour. In the Netherlands, the tentative conclusion was drawn that due to progressive automation unemployment remains high, despite the fragile economic recovery.

Lodewijk Asscher

“Robots work 24 hours a day, are never sick, don’t ask for a raise and don’t strike” Embrace it In the Dutch manufacturing industry, the increasing robotisation and automation of production means is regarded favourably.

From the 1990s, many Dutch manufacturing companies trans­ ferred their production to low-cost countries in Eastern Europe and Asia. However, due to the robotisation a great part of that labour is returning. Robots work faultlessly, permanently, are never sick and don’t complain: no Chinese employee can compete with that. Via internet these smart automated production systems ‘talk’ to one another more and more. This ensures that increasingly production halls operate without human intervention.

19

This upside also has a downside, although specialists don’t agree to what extent the increasing role of ICT and robots will effect employment. Will there really be less work available? Or will there be a shift of em­ ployment? ING concluded the latter: work is disappearing, but it is replaced by other jobs. ING was a lot more optimistic than Deloitte, which several months later found that in time two to three million jobs in the Netherlands will disappear due to robotisation.

Oost-Europa en Azië. Maar met de robotisering keert veel van dat werk weer terug. Robots werken foutloos, permanent, zijn nooit ziek en klagen niet: geen Chinese werknemer te vinden die daar tegenop kan. Via internet ‘praten’ deze slimme geautomatiseerde productiesystemen bovendien steeds vaker met elkaar. Zo draaien complete productiehallen in toenemende mate zonder de tussenkomst van een mens.

“Anders dan bij vorige technologische revoluties verdwijnt nu niet alleen laaggeschoolde, fysieke arbeid” Die zonnige kant heeft echter een keerzijde, al zijn deskundigen het onderling niet met elkaar eens in hoeverre de toenemende rol van ICT en robots effect gaat hebben op de werkgelegenheid.

Komt er daadwerkelijk minder werk beschikbaar? Of is sprake van een verschuiving van werkgelegenheid? ING concludeerde het laatste: werk verdwijnt, maar andere banen komen in de plaats.

ING was daarmee een stuk optimistischer dan Deloitte, dat enkele maanden later becijferde dat door de robotisering in Nederland op termijn twee tot drie miljoen banen daadwerkelijk verdwijnen.

Bijscholen “Robots werken 24 uur per dag, zijn nooit ziek, vragen niet om loonsverhoging en staken niet”, stelde minister Lodewijk Asscher

Re-education “Robots work 24 hours a day, are never sick, don’t ask for a raise and don’t strike”, said Minister Lodewijk Asscher in his now famous robot speech of 2014. Commissioned by the Lower House, the Rathenau Instituut conducted research on the effects of these advancing technologies. Their conclusion: yes, work is disappearing and yes, it is being replaced by other jobs. Unlike previous technological revolutions, not only lowskilled physical work is disappearing, but also routine cognitive labour. The coming decades, that development will mostly affect persons with a secondary vocational education working in the industrial and services

“Unlike previous technological revolutions, it isn’t only low-skilled physical work that’s disappearing”

tijdens zijn inmiddels befaamde robotspeech in 2014. In opdracht van de Tweede Kamer startte het Rathenau Instituut daarop onderzoek naar de effecten van de oprukkende technologieën.

De conclusie: ja, er verdwijnt werk en ja, er komen andere banen voor in de plaats. Anders dan bij vorige technologische revoluties verdwijnt nu echter niet alleen laaggeschoold fysiek werk, maar ook routinematige, cognitieve arbeid. Die ontwikkeling treft de komende decennia vooral mbo’ers in de industrie en dienstensector.

Risicogroepen zijn administratief medewerkers, boekhouders en assemblagemedewerkers. Zij moeten zorgen dat ze doorstromen naar sectoren waar wel werk is. Dit vergt serieuze bij- en omscholing, aldus het Rathenau Instituut.

sectors. Risk groups are administrative staff, accountants and assembly workers.

They have to ensure that they make the switch to sectors where there is still enough work. This requires some serious retraining and reskilling, according to the Rathenau Instituut.

20

Eén contactpersoon voor het volledige proces van import en export tot aan plaatsing bij de eindgebruiker

Wilgenweg 20 3421 TV OUDEWATER T +31 348 564 540 E info@janvandamtransport.nl

www.janvandamtransport.nl

J. van Dam Transp. goo.indd 1

08-04-16 StAdviesMetaal 12:03 goo.indd 1

03-05-16 15:28

insights Insights is een uitgave van Insights is published by Goo Media T +31 (0)71 - 70 70 161 I www.goomedia.nl Directie Director Ernst Delfos

Realisatie en coördinatie Realisation and coordination Mandy van Aerde Cristel van Laar Nima Larkani Peter Molenaar Willeke van de Ree Milco Sprink Udo de Vriend

Productie production Renate Claassens Ellen van Vliet Vormgeving Design Rachelle de Boer Marinka Peeters Tekstproductie Editing Bak & Bakker cs Journalisten

Deze uitgave kwam tot stand dankzij de medewerking van:

BluePrint Automation BV T +31 (0)348 - 410 999 I www.bpa-flexolutions.com

© Goo Media 2016 Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aan­sprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

No part of this publication may be reproduced or publicised in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Whilst every care has been taken in compiling this publication to ensure the accuracy of the content, the publisher and authors cannot be held responsible for the consequences of any errors or omissions.

Deze uitgave is CO2 neutraal geproduceerd This publication is produced CO2 neutral

This publication was realised with the cooperation of: AmbaFlex bv • BLW Kunststoffen BV • Jan van Dam Machine Transport B.V. • D.V.C. Machinevision b.v. • Festo BV • HD Projectrealisatie B.V. • Technisch Bureau Koppe bv • Van Ommen Coating BV • Omron Electronics B.V. • Pilz Nederland • Qimarox • Rockwell Automation • Schneider Electric • Solar Nederland B.V. • Stichting Adviescentrum Metaal • Tsubakimoto Europe B.V. • De Vries en Verburg B.V. • Wellwaij Belting