insights Groningen Seaports Duurzame economische groei is de beste basis voor de lange termijn Sustainable economic growth is the best basis for the long term Grond maakt plaats voor dynamische ecosystemen Dynamic ecosystems take place of land Biomassa-centrale levert energie op sloophout Biomass power station provides energy from waste wood
Groep Groep
EEMSHAVEN EEMSHAVEN
Zicht Zichtop opde deNoordzee Noordzee
EMS EMSMaritime MaritimeOffshore OffshoreB.V. B.V. A.G. A.G.EMS EMSNederland NederlandB.V. B.V.
EMS EMSMaritime MaritimeOffshore Offshorebeschikt beschiktinindedeBeatrixhaBeatrixhaven ven(Eemshaven) (Eemshaven)over overeen eenideale idealelogistieke logistiekeinfrainfrastructuur, structuur,met metname namevoor voorservice serviceenenonderhoud onderhoud van vanoffshore offshorewindparken. windparken.Een Eendrijvende drijvendesteiger steiger eneneen eengroot, groot,eigen eigenindustrieterrein industrieterreinbieden biedentallotallozezemogelijkheden mogelijkhedenvoor voordienstverlening dienstverleningopopmaat. maat.
A.G. A.G.EMS EMSNederland Nederland- Borkumlijn - Borkumlijnisisonderdeel onderdeel van vandedegroep groepAktien-Gesellschaft Aktien-Gesellschaft„EMS“. „EMS“.Deze Deze onderneming ondernemingverzorgt verzorgtdedeveerdienst veerdiensttussen tussen Eemshaven Eemshavenenenhet hetOostfriese Oostfrieseeiland eilandBorkum. Borkum. » »150 150mmlange langedrijvende drijvendesteiger steiger Passagiers, Passagiers,motorvoertuigen motorvoertuigenenenvrachtgoed vrachtgoed worden wordenmet metmoderne moderneautoveren autoverenvervoerd. vervoerd.Voor Voor » »Projectbeheer Projectbeheer 2018 2018staat staatdedevoltooiing voltooiingvan vandedetreinverbinding treinverbinding » »OpslagOpslag-enengoederenlogistiek goederenlogistiek voor voorpassagiers passagiersvia viaGroningen Groningengepland. gepland. » »Stuwadoorsdienst Stuwadoorsdienst » »Haveninfrastructuur Haveninfrastructuur » »PersonenPersonen-enenautoveren autoverennaar naarBorkum Borkum » »Openbare Openbarezware zwareladingkade ladingkadevlakbij vlakbij » »Parkeerplaatsen Parkeerplaatsenenengarages garages » »Lokaal Lokaaleneninternationaal internationaalnetwerk netwerk » »Roll Rollonon- roll - rolloffoff Beheervan vandedevolledige volledigevoorzieningsketen voorzieningsketen » »Terminal Terminal„Fährhaus“ „Fährhaus“met methorecavoorzieningen horecavoorzieningen » »Beheer www.borkumlijn.nl www.borkumlijn.nl
www.offshoreservice.de www.offshoreservice.de
www.ag-ems.de www.ag-ems.de
Inhoud Contents
2
Groningen Seaports Duurzame economische groei is de beste basis voor de lange termijn 3 Sustainable economic growth is the best basis for the long term
8
SGS Delfzijl Laagdrempelig laboratorium dat graag meedenkt met de klant
10
Commissie Verdienvermogen en Vestigingsklimaat Grond maakt plaats voor dynamische ecosystemen 11 The Commission for Earning Capacity and Business Climate Dynamic ecosystems take place of land
9 Tebodin Trust and full transparancy as keydrivers for great project success
12
14
TenneT Met betrouwbare verbindingen, wordt Eemshaven een energie knooppunt van internationale allure
Biomassa-centrale levert energie op sloophout 15 Biomass power station provides energy from waste wood
18
SKBN Verduurzaming bedrijventerreinen is veilige belegging 19 Raising the sustainability of business parks is a safe investment
16
Heuvelman G.S.O. Van straatje tot dijkverzwaring
17
26
Gemini Offshore Windpark Duurzame energie en duurzame werkgelegenheid 27 Sustainable energy and sustainable employment opportunities
Ballast Nedam Industriebouw Specialisten in industriebouw
24
Tauw Blijf de toekomst een stap voor!
28
Food Hub Slow en grootschalige efficiëntie komen samen in het midden Slow-Food and large-scale efficiency converge
25
N+P Group Waste is a clean source of energy
Inleiding
Foreword
Haven- en bedrijventerreinen gaan per definitie over netwerken. Logistieke netwerken, maar ook inhoudelijke netwerken. Welke industrieën en technologieën zijn van elkaar afhankelijk en hoe breng je die samen? En wat hebben bedrijven in die branches en sectoren nodig aan diensten, leveranciers? Welke eisen stellen ze aan de werk- en leefomgeving? Terreinen die goed zijn in het vinden van antwoorden op die vragen en dynamische netwerken weten te creëren, zijn aantrekkelijke vestigingslocaties.
Port and business sites are all about networking. Logistics networking, but also regular networking. Which industries and technologies depend on one another and how can you merge them? And what do these businesses in the different areas and sectors need in terms of services and suppliers? What requirements do they have when it comes to work and living environments? Sites that are good at finding answers to these questions and know how to create dynamic networks are attractive businesses locations.
Deze ontwikkelingen zijn aanleiding voor het redactieteam van Insights om deze branche uitgebreid te belichten. Het resultaat leest u nu. Een informatieve uitgave, die inzicht geeft in een snel veranderende markt.
These developments have prompted the Insights editorial team to take a closer look at this sector. This is what they’ve learned. An informative publication that provides an insight into a rapidly changing market.
1
insights
Groningen Seaports gaat voor toegevoegde waarde
“Duurzame economische groei is de beste basis voor de lange termijn”
Met zes energiecentrales, 300 draaiende windmolens en twee megakabels voor stroom uit Noorwegen en Denemarken, levert de Eemsdelta een derde van alle energie in Nederland. Zoals eerder het aardgas voor de chemie een belangrijke reden was om zich in Noordoost-Groningen te vestigen, is de garandeerde levering van groene stroom dat nu voor dataverwerkers als Google. “In een haven denk je in ketens”, verklaart vertrekkend CEO Harm Post de ontwikkeling van het havenbedrijf, waar hij inmiddels zestien jaar de scepter zwaait. “Wij verbinden clusters om toegevoegde waarde te creëren.”
insights
2
Groningen Seaports going for added value
“Sustainable economic growth is the best basis for the long term”
Harm Post
With six power stations, 300 operational wind turbines and two mega-cables for power from Norway and Denmark, the Eemsdelta supplies a third of all of the energy for the Netherlands. Just as natural gas for the chemicals sector used to represent a good reason to base a company in North East Groningen, the guaranteed supply of green energy serves the same purpose for data processors such as Google. “In a port, you think in terms of chains,” explains departing CEO Harm Post in relation to the development of the port company, which he has managed for the past sixteen years. “We connect clusters in order to create added value.”
3
insights
Chemie op stoom De chemie stond de afgelopen jaren in de Eemsdelta onder druk. Fabrieken sloten, met het bijbehorende verlies aan werkgelegen heid. Tegelijkertijd heeft het cluster veel potentie en innovatie kracht. Om die te benutten heeft een commissie in opdracht van het Ministerie van EZ en GS van Groningen een actieplan opgesteld. Acties die hieruit voortkomen zijn onder meer het organiseren en versterken van gemeenschappelijke utilities en het opzetten van een gezamenlijke onderzoeks- en RD-agenda. Een mooi voorbeeld van een eerste succes is de stoomleiding van de biomassa centrale van Eneco naar Akzo Nobel, waaraan andere bedrijven kunnen aantakken (zie ook elders in dit magazine).
Arbeid als vestigingscriterium Noordoost-Groningen heeft met zijn werkloosheidsbestanden een verbor gen vermogen. Als bedrijfsleven en onderwijs – op alle niveaus – goed met elkaar samenwerken, kan de regio dat vermogen aanspreken. Harm Post is ervan overtuigd dat dit de komende jaren in toenemende mate een vestigingscriterium wordt. Het bedrijfsleven moet daarom niet alleen naar de overheid kijken als het om het goed opleiden van mensen gaat, stelt hij. Het onderwijs heeft niet de budgetten om state-of-the-art praktijkruimte in te richten. Bedrijven kunnen hun technisch hoogwaarde werkomgevingen veel meer ter be schikking stellen aan het onderwijs. Dat zou op zijn beurt bereid moeten zijn op onorthodoxe tijdstippen on derwijs te geven. “Als wij de mensen niet leveren, halen bedrijven ze van elders. De schaarste op de arbeids markt is voor deze regio een kans.”
Groningen Seaports heeft vier havens onder haar beheer: de haven van Delfzijl, de Eemshaven en de twee binnenhavens Farmsumerhaven en de Oosterhornhaven. Wat het havenbedrijf betreft treden die steeds meer als één geheel naar buiten als het belangrijkste groene haven- en industriegebied van Noord-Nederland, met in totaal zo’n 2600 hectare haventerrein, waar de circulaire economie gestalte krijgt. Hiervoor stelde Groningen Seaports in 2015 – samen met haar stakeholders – een ambitieuze visie op. Het haven bedrijf wil meer bedrijven trekken, meer omzetten en meer werkgelegenheid realiseren, maar wel duurzaam en onder voorwaarden die passen bij de ligging van de havens aan Werelderfgoed Waddenzee. Leveringszekerheid Dat de Eemsdelta in november 2016 de status van Natura2000-gebied kreeg, ziet Post dan ook niet als belemmering voor de ambitie. Sterker nog, het havenbedrijf heeft zich hier samen met natuurorganisaties sterk voor gemaakt. “Onze ligging schept verplicht ingen, economie en ecologie moeten hier in evenwicht zijn.” En die balans wordt, merkt Post, steeds belangrijker als vestigingsvoorwaarde. “Een bedrijf als Google zit hier primair omdat het afhankelijk is van energie en dus een zo groot mogelijke leveringszekerheid wil hebben”, licht Post toe. “Hoe korter de kabel, hoe kleiner de kans op storingen. Hier zitten ze naast de bron. Maar Google wilde ook de garantie dat de stroom honderd procent oranjegroen is, dus duurzaam in Nederland opgewekt. Op die manier kan het zijn enorme energieverbruik verantwoorden tegenover de consument. Ook dat bieden wij.” Clusters en ketens Groen is groei, is het uitgangspunt van de visie van Groningen Seaports. Werken aan een circulaire economie, betekent denken in ketens. De vijf clusters die in het havengebied zijn vertegenwoordigd – chemie, energie, agribusiness, recycling en logistiek – zitten daar niet voor niets, aldus Post. Ze versterken elkaar. “Neem de windmolens. Er liggen hier boven Groningen tien windparken op korte afstand. Daardoor zijn we ook sterk geworden in onderhoud. De helikopters met engineers vertrekken vanaf Delfzijl. Maar over tien, vijftien jaar zijn de molens ook aan vervanging toe. Dan komt het cluster recycling in beeld, dat hier vanwege het accent op de circulaire economie ook sterk aanwezig is.” Voorbeelden van verbindingen zijn er voor alle clusters, aldus Post. Zo wordt het afval van
insights
4
Labour as a condition for choosing your location North East Groningen has a hidden capacity with its level of unemployment. If industry and business work together with education at all levels, this region can tap into this capacity. Harm Post is convinced that this will increasingly become a criterion for choosing a location in years to come. He believes that industry and business should not simply look to the government when it comes to providing training. Education does not have the money to set up state-of-the-art curricula. Companies could open up their technically superior working environments to education much more readily. And the education sector should be prepared to provide education outside of the regular hours. “If we cannot supply the people, business will find them elsewhere. That scarcity within the labour market is an opportunity within this region.”
that obligations, economy and ecology remain in balance.” This balance, in Post’s opinion, is becoming increasingly important when choosing a business location. “A company such as Google, loves being here as it depends on energy and needs a high degree of supply reliability,” explains Post. “The shorter the cable, the smaller the chance of disruption. They’re right next to the source here. But Google also wanted to guarantee that the power was 100% orange-green, i.e. energy generated sustainably in the Netherlands. They are thus able to justify their enormous energy consumption to their consumers. We offer this opportunity.”
Groningen Seaports manages four ports: the port at Delfzijl, the Eemshaven and the two inner ports of Farmsumerhaven and Oosterhornhaven. As far as the port company is concerned, these increasingly function as one unit as the most important green port and industrial area of North Holland, with
Chemicals steaming ahead
The chemical sector in the Eemsdelta has been under pressure for the past few years. Factories have closed and the corresponding jobs have been lost. Simultaneously, the cluster has a lot of potential and innovative power. In order to put this to good use, a commission on behalf of the Ministry of Economic Affairs and the Groningen Provincial Executive has drawn up an action plan. Actions that have come out of this include organising and reinforcing collective utilities and setting up a joint research and development agenda. A great example of one of the initial successes is the steam pipeline from Eneco’s biomass power station to Akzo Nobel, to which businesses can connect (see elsewhere in this magazine).
Clusters and chains Green is growth; that is the basic principle of Groningen Seaports. Working towards a circular economy means thinking in terms of chains. The five clusters that are represented in the port area, i.e. chemical, energy, agri-business, recycling and logistics, are there for very good reason. They strengthen one another. “Take the wind turbines. Ten wind farms are located within a short distance from Groningen. As a result, we have become very good at maintenance. The helicopters with the engineers depart from Delfzijl. But in ten to fifteen years, the turbines will need replacing. Then we will focus on the recycling cluster which,
a total site covering around 2,600 hectares, where the circular economy is taking shape. In 2015, Groningen Seaports drafted an ambitious vision with its shareholders. The port company would like to attract more companies and create further job oppor tunities, but in a sustainable way and under conditions that respect the location of the ports near the World Heritage site of the Wadden Sea. Supply Reliability The fact that the Eemsdelta was awarded the Natura2000 status in November 2016 is not regarded by Post as a hindrance in terms of ambitions. Moreover, the port company has prepared for this alongside nature organisations. “Our location means
5
insights
Uw vertrouwde opslagpartner
© www.greatpicture.nl
Wij zijn trots dat wij in 2016 ons 400-jarig bestaan hebben mogen vieren. Graag willen wij van deze mogelijkheid gebruik maken om al onze relaties te bedanken voor het gestelde vertrouwen door de jaren heen. Met ons wereldwijde netwerk van terminals en toegewijde professionals blijven wij ons inzetten om veilige, efficiënte en schone opslag- en overslagdiensten te leveren. Ontdek meer op www.vopak.com.
www.vopak.com
Vopak goo.indd 1
13-12-16 12:00
Stoomleiding “Bio Gruine Daamp” gerealiseerd!
Visser & Smit Hanab is een toonaangevend Europees bedrijf dat alle disciplines met betrekking tot boven- en ondergrondse infrastructuur op het gebied van kabels en leidingen in zich verenigt. Onze experts gaan ook technisch hoogwaardige uitdagingen niet uit de weg en maken gebruik van
verschillende bijzondere specialismen. Door verschillende disciplines te bundelen, realiseren wij projecten integraal van ontwerp tot en met beheer en onderhoud. Dat maakt Visser & Smit Hanab zowel allrounder als specialist.
Onze activiteiten Prefabricage & Equipment Setting - Industriële leidingen en bekabeling - Transportsystemen - Sleufloze Technieken - Distributiesystemen
Visser & Smit Hanab bv Phoenixweg 14 9641 KS Veendam Postbus 5 9640 AA Veendam
Visser&Smit goo.indd 1
T +31 (0)598 69 61 00 E info@vshanab.nl I www.vshanab.nl
12-01-17 09:42
de landbouw, zoals bietenpunten en aardappelloof, een belangrijke grondstof voor de chemie, die in 2030 in de Eemsdelta volledig biobased moet zijn.
EcoPort Groningen Seaports not only stimulates and facilitates
Kennisintensief Groningen Seaports zet met dit ketendenken sterk in op kennis intensieve bedrijvigheid. Ook dat is volgens Post een bewuste keuze. “Nog los van het gegeven dat onze havens niet geschikt zijn voor schepen met een grote diepgang, willen we ook geen containerhaven zijn. Daar zijn andere havens veel beter in. Hier is
business in the ports in terms of sustainability ambitions, but it also actively works on the transition to a green, circular economy. The port company has been awarded the EcoPort certificate. “Every two years, the auditors from Lloyds pay us a visit to see if we have improved. If a company does not improve, it loses the certificate. We have now retained the certificate four times in a row. We started as the 19th EcoPort but of those 19, just 5 are still certified.”
EcoPort Groningen Seaports stimuleert en faciliteert niet alleen bedrijven in de havens in hun duurzaamheidsambities, het
as a result of the emphasis on the circular economy, also has a big presence here.” There are examples of connections for all clusters, adds Post. Agricultural waste, such as beet ends and potato foliage, becomes an important raw material for the chemical sector, which in the Eemsdelta, must be bio-based by 2030.
werkt ook zelf actief aan de transitie naar een groene, circulaire economie. Het havenbedrijf zelf heeft daarom het EcoPort certificaat. “Elke twee jaar komen de auditors van Lloyds langs om te kijken of je jezelf verbeterd hebt. Is dat niet het geval, dan val je af. Wij hebben het certificaat
Expertise-intensive Groningen Seaports, with its chain-thinking, very much focuses on expertise-intensive business practices. According to Post, this is a deliberate choice. “Aside from the fact that our ports are not suitable for ships with a huge draught, we don’t actually want to be a container port. Other ports do this much better. Here, 90 percent of the transshipment is related to industry in the ports. The port thus creates employment opportunities for a region where these are pretty scarce (see box). The emphasis on expertise-intensive development is not a contradiction as far as he’s concerned. “Smart factories may employ fewer people but the smarter the company, the greater the chance that it will still be around in ten years. The malt factory is a great example. It is one of the largest in the world and runs 24 hours a day with just 17 staff. At night, the factory runs via a computer that is installed at the manager’s house. But if it was staffed by 100 people, it would be located in China, and now a decision has been taken to double capacity.”
inmiddels vier keer op rij gekregen. We begonnen als 19de EcoPort, maar van die negentien zijn er nu nog maar vijf over.”
90 procent van de overslag gerelateerd aan de industrie in de havens.” Daarmee creëert het havenbedrijf werkgelegenheid voor een regio waarin dat een schaars goed is (zie ook kader). De nadruk op kennisintensieve ontwikkeling is daarmee voor hem niet in tegenspraak. “Slimme fabrieken vragen misschien minder mensen, maar hoe slimmer een bedrijf, hoe groter de garantie dat het hier over tien jaar nog staat. De moutfabriek hier laat dat zien. Dat is een van de grootste van de wereld, werkt 24/7 met zeventien medewerkers. ’s Nachts draait hij op een computer die bij de bedrijfsleider thuis staat. Maar zou hij met honderd man meer werken, dan zou hij in China staan, terwijl nu net is besloten de capaciteit hier te verdubbelen.”
7
insights
SGS Delfzijl
Laagdrempelig laboratorium dat graag meedenkt met de klant De locatie van het laboratorium is al meer dan vijftig jaar hetzelfde, het Chemie Park Delfzijl (CPD), de eigenaar niet. Sinds 2008 is dit in handen van SGS, het grootste bedrijf ter wereld dat onafhankelijke en hoogwaardige inspecties, testen, verificaties, analyses en certificeringen uitvoert. “Een kernactiviteit van SGS Delfzijl is dat wij op maat gemaakte oplossingen bieden op het gebied van analysewerkzaamheden, analyse automaten, controles en inspecties”, aldus Fabian Mulder, Branch Manager van deze locatie. “In tegenstelling tot wat de poorten van het CPD doen vermoeden, is het laboratorium erg laagdrempelig.”
SGS Delfzijl is, behalve in processpecifieke producten die op het CPD voorkomen, gespecialiseerd in het onderzoeken en inspecteren van allerlei soorten monstermatrices. Te denken valt bijvoorbeeld aan wegenzout, methanol, zoutzuur en glycerine. Verder doen zij alle courante milieu analyses op afvalwater.
Fabian Mulder
kosten gestuurd maar ook steeds meer vanwege de inzet van analyseautomaten (AA). Wat je dan ziet is een verschuiving van het aanbod naar meer ad-hoc aanvragen en de vraag naar meer expertise op AA-gebied. Ook kun je bij ons terecht voor het controleren en kalibreren van gasdetectie apparatuur.” Krachtige mix De service gaat verder dan het fysiek uitvoeren van werkzaamheden.“Onze mensen zijn zeer kundig en geschoold op mbo- en hbo-niveau,” vertelt Mulder. “Ze vormen een krachtige mix van achtergronden en ervaring en complementeren elkaar. Dit zorgt ervoor dat we gespecialiseerde kennis in huis hebben en maakt dat we de mogelijkheid hebben om ‘out of the box’ te denken en ook ‘research’ aanvragen in behandeling nemen. We denken mee, adviseren en kunnen de klant volledig ‘ontzorgen’.” Verder valt onder het takenpakket ook nog methode ontwikkeling en op locatie preventief en correctief onderhoud aan apparatuur.
SGS SGS Delfzijl is onderdeel van SGS Nederland B.V. Begonnen als inspectiedienst voor Europese graanhandelaren is het Chemisch analist(e)
Medewerker Analyse Automatisering
bedrijf uitgegroeid tot wereldleider op het gebied van in spectie, controle, analyse en certificering voor bijvoorbeeld
“Als er bijvoorbeeld een tanklichter gecontroleerd moet worden, voeren wij inspecties uit en nemen wij monsters van de lading”, vertelt Mulder. “Vervolgens worden deze monsters door ons lab geanalyseerd op specifieke parameters om zodoende de kwaliteit vast te stellen. Ook de laad- en losprocedures worden nauwlettend gevolgd om de kwantiteit te bepalen.”
de landbouw en levensmiddelen, autoindustrie, mijnbouw en gezondheidssector.
“Het leukst is als iemand hier binnenkomt met bijvoorbeeld schraapsel uit een of andere leiding en de vraag bij ons wordt neergelegd om te onderzoeken wat het is; dat is waar het chemisch analisten bloed sneller van gaat stromen!”
Veranderingen Mulder ziet over de laatste tien jaar veranderingen in het werkaanbod. “Er wordt gekort op de structurele routine analyses, veelal
insights
Meer informatie: www.sgs.nl
8
Tebodin
Trust and full transparancy as keydrivers for great project success PPG Industries Chemicals in Delfzijl invested tens of millions in the existing silica-plant in Delfzijl. The plant expansion for the production of the innovative Agilon®, the raw material of the car tire of the future, has been realized by using a new form of collaboration where contractors and client work together in an integrated team, based on transparency and trust.
Last year PPG added a second production line that increased the total production capacity by 30%. “We’ve applied several innovations in the new line, such as a fully separate wastewater stream and pneumatic transport with automated routing enabled by a specially developed skid. The extra capacity is further reflected in a new tank park, loading facilities, silos, reactors, dryers and packaging equipment”, explains Jos Hudepohl, PPG’s plant manager in Delfzijl.
“Using this special approach, we were able to keep a tight rein on the process and even re-prioritize in a way that allowed us to start production some months ahead of schedule. In addition, 3D-modelling based on a point cloud scan of the whole plant gave us a solid base for an unusually smooth construction process. The 3D visualization of the installation alerted us to possible conflicts.” In contrast to traditional EPC and EPCM approaches, the new Early Partnership Model, as applied by Tebodin during this project, leads to cost efficiency and less interface issues, while combining the pragmatic approach of construction contractors with the overall multidisciplinary quality of an engineering firm. This approach is particularly suitable for time-driven projects where the scope is still subject to change.
“There were two key challenges with this project: the complexity of fitting a whole new line into an existing plant and time”, says Jos Hudepohl. “We overcame these challenges through excellent collaboration with the contractors in design and construction. In addition, engineering and construction took place, while production continued as usual.”
“Now we are ready to accommodate the tire industry as it aims to improve its sustainability performance”, Jos Hudepohl summarizes.
A new form of integrated engineering has been applied, which was characterised by partnership, transparency, trust and creativity. This new approach involves contractors in an integrated team right from scratch.
More information: www.tebodin.bilfinger.com Anne van Zwol, e-mail: a.vanzwol@tebodin.com
9
insights
Commissie Verdienvermogen en Vestigingsklimaat wil nieuwe kijk op clustering
Grond maakt plaats voor dynamische ecosystemen Als iedereen dezelfde specialisatie heeft, is het geen specialisatie meer. Met het manifest ‘Het nationale verdienvermogen en de cruciale rol van regio’s’ roept de Expertcommissie Verdienvermogen en Vestigingsklimaat op tot scherpere keuzes in regionale clustering om de concurrentiepositie van Nederland te versterken. De commissie, in het leven geroepen door de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland, hoopt haar oproep terug te horen in komende kabinetsformatie, weten adviseurs en co-auteurs Sandra van Liere en Paul Bleumink van Buck Consultants International.
vorm van locaties en faciliteiten zoals incubators, maar ook de aan wezigheid van talent, kennisinstellingen, toegang tot technologie en markten, netwerken, stimulerende overheden en een goed leef klimaat dat, omdat deze clusters rond steden worden gevormd, wordt gedefinieerd als stedelijke attractiviteit. Het belangrijkste is volgens Van Liere en Bleumink echter een duidelijke focus. “Provincies en regio’s denken nog te grofmazig.” Neem Energie of Healthy ageing, twee clusters die door verschillende provin cies als speerpunt zijn benoemd. “De vraag is waarin je daarbinnen écht goed en internationaal onder scheidend bent en wat je precies gaat doen. Op welke onderdelen kun je de vier o’s (ondernemers, onderwijs, onderzoek en overheid) samenbrengen en trek je met magneetbedrijven andere bedrijven aan?. In die niches moeten regio’s investeren.” Paul Bleumink
Sandra van Liere
Agenda en kansenplanning Het manifest pleit voor Regionale-Economische Versnellingsagenda’s waarin de focus en strategie worden vastgelegd, met aandacht voor ‘versterking van een ‘breed’ fysiek vestigingsklimaat met het oog op een regionale/cluster kansenplanning’. Die agenda’s moeten uit de regio komen, maar de expertcommissie heeft het manifest eind vorig jaar niet voor niets aangeboden aan de Tweede Kamer. In het samenbrengen van vraag en aanbod in het regionale vestigingsbeleid, ziet zij ook een rol voor de Rijksoverheid. “Den Haag heeft voor het stimu leren van de economie de afgelopen jaren alleen topsectorenbeleid gevoerd en onvoldoende nagedacht over het belang van regio’s voor de nationale economie. Het manifest is een urgente oproep aan het Rijk om bij te dragen aan de kracht van de regio’s. Top sectoren komen terug in regionale versterking. Ze kunnen samen gaan.”
Tot de economische crisis was verkoop van grond voor gemeenten een belangrijke bron van inkomsten. Sinds 2008 is dat niet langer vanzelfsprekend. In veel regio’s sluiten aanbod en vraag niet meer goed op elkaar aan, mede doordat de vraag is veranderd. Tijd om de focus te verleggen van grond naar bruisende omgevingen, met ruimte voor dynamiek en interactie, stelt de expertcommissie. Internationaal onderscheidend Het manifest spreekt van dynamische clus ters of ecosystemen, die bepalend zijn voor het verdienvermogen van Nederland. Die vragen een ruimtelijke uitwerking, in de
insights
10
The Commission for Earning Capacity and Business Climate (Commissie Verdienvermogen en Vestigingsklimaat) would like to take a new look at clustering
Dynamic ecosystems take place of land If everyone has the same specialisation, it ceases to be a specialisation. With the manifesto ‘The national earning capacity and the crucial role of our regions’, the Expertise Commission for Earning Capacity and Business Climate is calling for more efficient choices in terms of regional clustering and the competitive position of the Netherlands. The commission, created by the Association for Expertise Alliance and Business Parks in the Netherlands (Stichting Kennis Alliantie Bedrijventerreinen Nederland) hopes to see its call to action reflected within coming government information, according to advisers and coauthors Sandra van Liere and Paul Bleumink from Buck Consultants International.
International distinction The manifesto talks of dynamic clusters or ecosystems, that determine the earning capacity of the Netherlands. These issues require spatial elaboration, in the form of locations and facilities such as incubators, but also the availability of talent, knowledge institutions, access to technology and markets, networks, stimu lating governments and a good standard of living and, because these clusters are created around cities, these items are defined as urban attractions.
Until the economic crisis, the sale of land was an important source of income for municipalities. Since 2008, however, this cannot always be taken for granted. In many
The most important, according to Van Liere and Bleumink, however, is a clear focus. “Provinces and regions tend to think in overly coarse terms.” Take Energy or Healthy Ageing, for example, two clusters that have been prioritised by various provinces. “The issue is where precisely, in this context, you can excel and become internationally distinct, and what exactly you’re going to do. In which areas can you unite entrepreneurs, education, research and government and use ‘magnet companies’ to attract other businesses? Regions have to invest in these niche areas.” Agenda and opportunity planning The manifesto argues in favour of Regional Economic Acceleration Agendas which set out focus and strategy, while also seeking to ‘strengthen a broad physical business climate, with an eye on regional/cluster opportunity planning.’ These agendas must come from the regions themselves, however the expert commission provided the manifesto to the Lower House at the end of last year for good reason. In unifying supply and demand in regional business policy, they see a role for central government. “Over the past few years, The Hague has tended to focus on the top sectors in terms of stimulating the economy and paid insufficient attention to the importance of the regions for the national economy. The manifesto is an urgent appeal to central government to contribute to the power of the regions. Top sectors will be encompassed within regional reinforcement. They can be combined.”
regions, supply and demand are out of kilter, partly as a result of changing demands. Time to shift the focus, therefore, from land to bustling environments, with space for dynamics and interactions, says the expert commission.
11
insights
Ben Voorhorst, lid Raad van Bestuur TenneT
‘Met betrouwbare verbindingen, wordt Eemshaven een energieknooppunt van internationale allure’ Leveringszekerheid. Dat is, benadrukt Ben Voorhorst, het bestaansrecht van TenneT, waar hij RvB-lid en operationeel directeur is. Hij is trots op de stappen die TenneT zet om een ‘internationaal energielandschap’ te creëren. De aanleg van een 375 kilometer lange elektriciteitskabel, die vanuit de Eemshaven naar Denemarken loopt, is zo’n stap. De eerste paal voor het bijbehorende converterstation is geslagen. Het is één van de vele activiteiten die netbeheerder TenneT in het Eemshavengebied onderneemt.
TenneT aan de wieg van de NorNed-kabel tussen Nederland en Noorwegen (580 km) en de BritNed-kabel tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk (260 km). Ook werkt TenneT aan de ‘NordLink’, een onderzeese kabelverbinding tussen Duitsland en Noorwegen.
Die activiteiten zijn essentieel voor de groei van de regio, aldus Ben Voorhorst. Maar ze overstijgen het regionale belang. “Innoverende technische ontwikkelingen als deze geven vaart aan de transitie naar duurzame energie. Daar profiteert heel Europa van. Want die transitie heeft alleen kans van slagen met een hoogwaardig, grensoverschrijdend transportnetwerk, waarin deelnemende landen duurzame energie uitwisselen.”
Investeren in kabels Het zijn projecten die tot de verbeelding spreken. Als toonaangevende netbeheerder (TSO) investeert TenneT permanent in onderhoud en kwaliteitsverbetering van ‘haar’ hoogspanningsverbindingen in Nederland en Duitsland, waar in totaal 41 miljoen eindgebruikers blindelings op vertrouwen. Ben Voorhorst: “Gelukkig ervaren we elektriciteit als vanzelfsprekend. Maar dat is het niet. Dat we dagelijks zonder erbij na te denken onze computer aanzetten, is te danken aan een ingenieuze technische infrastructuur die perma-
De kabel van Eemshaven naar Denemarken is de COBRAcable, een hoogspannings-gelijkstroomkabel. Zijn kracht is dat hij vrijwel geen energie verliest, ongeacht de transportafstand. Om de ‘onderzeese elektriciteitssnelweg’ aan te sluiten op bestaande elektriciteitsnetten, worden twee conversiestations gerealiseerd; één in Eemshaven, één in Endrup, Denemarken. Eerder stond
insights
12
nent om onderhoud en vernieuwing vraagt. De revolutie in het energielandschap stelt ons telkens weer voor nieuwe uitdagingen. Denk aan de versplintering in de productie van duurzame energie en aan de toenemende behoefte aan flexibiliteit in gebruik en leveringsbehoefte. Het is onze verantwoordelijkheid om dat in goede banen te leiden. Letterlijk. Door te blijven investeren in hoogspanningslijnen en -kabels.” TenneT investeert niet alleen in internationale ‘elektriciteitssnelwegen’, maar ook in landelijke en provinciale verbindingen. Zo breidt TenneT hoogspanningstation Vierverlaten op bedrijventerrein Westpoort bij Groningen uit voor de aansluiting van een 380 kV verbinding vanaf Eemshaven. De 380 kV-verbinding vervangt de bestaande 220 kV-verbinding op dit traject. De verbinding transporteert de stroom vanuit en naar Eemshaven. Hoewel er minder nieuwe lijnen (40 km)gebouwd worden dan er oude waren (50 km) en de nieuwe Wintrackmasten veel ranker zijn dan de oude vakwerkmasten liggen de plannen toch niet goed bij een aantal bewoners en natuurorganisaties.
De operationeel directeur van TenneT hoopt dat het project geen onnodige vertraging oploopt. Hij zegt: “De verbinding is allereest van vitaal belang voor de economische ontwikkeling van de regio. Maar het is ook belangrijk uit innovatief oogpunt. We willen het project realiseren met een nieuw type masten, de Wintrack-masten. Die maken compact bouwen mogelijk, waar
TenneT, een hoogspanningsnetbeheerder met visie Netbeheerder TenneT beschouwt leveringsbetrouwbaarheid als kernverantwoor delijkheid. Om ook bij de toenemende toepassing van duurzame energie altijd en onder alle omstandigheden te leveren, gelooft TenneT sterk in de noodzaak van een duurzaam energielandschap zónder grenzen. Staat er in het ene land minder wind, dan kan een ander land dat compenseren. Schijnt er in het ene land minder zon, idem. Dit principe inspireerde TenneT tot de ontwikkeling van een futuristisch concept: de North See Infrastructure, een eiland op de Noordzee, dat fungeert als ‘hub’ voor offshore windenergie. Grootschalige windmolenparken ver op zee kunnen erop aansluiten. Transportkabels fungeren als Wind Connectors tussen de aangesloten Noordzeelanden en faciliteren internationale handel in wind energie. Zorgen deze en andere innovatieve concepten ervoor dat we ooit meer hoeven terug te grijpen op kolencentrales? Ben Voorhorst, glimlachend en
Positieve trend bedachtzaam: “Dat moment gaan we een keer bereiken en het is fascinerend om “Een dilemma”, zegt Ben Voorhorst. “We zijn aan die transitie bij te dragen. Maar ik kan nog niet zeggen wannéér dat een feit overtuigd van de noodzaak van duurzame zal zijn.” energie, maar beschermen onze achtertuin. Een begrijpelijke reactie. Daar staat echter tegenover dat het Eemshavengebied zich ontwikkelt tot internationale sleutellocatie door de installaties minder impact hebben op de omgeving. De voor productie en distributie van groene stroom. De beschikuiteindelijke beslissing is aan de politiek, maar wij zijn klaar om baarheid van duurzame energie en de aanwezigheid van een een betrouwbare verbinding te realiseren, die past bij de ambities goede infrastructuur voor elektriciteit was één van de argumenten van het Eemshavengebied om uit te groeien tot internationaal van Google om er zijn tweede datacenter te vestigen. Daar gaat knooppunt voor duurzame energie, met alle bedrijvigheid die dat een zuigende kracht vanuit voor andere bedrijven, wat goed is aantrekt.” voor de werkgelegenheid en leefbaarheid. Om die positieve trend voor de regio vast te houden, is de realisatie van een verbinding Meer informatie: www.tennet.eu/nl met hoogspanningskabels belangrijk.”
13
insights
Groene stroom en groene stoom voor chemie-industrie
Biomassa-centrale levert energie op sloophout Sinds december vorig jaar levert Eneco’s biomassa-centrale in de Eemshaven niet meer alleen groene stroom, maar ook groene stoom. Eneco plaatste een tegen drukturbine in haar centrale, Groningen Seaports zorgde voor de benodigde 2,5 kilometer stoomleiding en Akzo-Nobel nam de noodzakelijke voorzieningen aan de andere kant van de leiding voor haar rekening. Het chemiebedrijf neemt de groene stoom af, maar andere bedrijven kunnen eveneens gebruik maken de stoomleiding, die de CO2-uitstoot jaarlijks vermindert met een hoeveelheid die gelijk staat aan een miljard autokilometers.
De manager operations was erbij toen de centrale in 2013 in Farmsum van start ging. Sindsdien is er volgens hem veel verbeterd. “Het proces moet zich bewijzen. We leren nog steeds bij. Het doel is de centrale zo lang mogelijk in bedrijf te houden, jaarlijks, het liefst 8000 uur non-stop. Dan lever je de klant de grootste bedrijfszekerheid en het werkt het efficiëntst. Je zet zo’n centrale niet aan en uit met een druk op de knop. Het verbranding proces vindt plaats op een circulerend zandbed van zo’n 850 tot 900°C. Het kost tijd om die temperatuur te halen.”
De innovatie in de centrale Bio Golden Raand past volgens manager operations Gertie Huitink in de lijn die Eneco tien jaar geleden heeft uitgezet. “Wij willen zo veel mogelijk van de groene afvalstroom zo efficiënt mogelijk benutten. Het efficiënt benutten van onze houtstroom hoort daarbij.” Huitink benadrukt dat de centrale uitsluitend draait op sloop- en afvalhout, dat geen andere hoogwaardige toepassing kent: bedden, keukenkastjes, kozijnen enz. Er worden dus geen verse houtstromen (bomen) gebruikt. Afvalhout De centrale in de Eemshaven is NTA 8080 gecertificeerd. Dat wil zeggen dat alle stromen in beeld en verantwoord moeten zijn en dat alles wordt verrekend in de CO2-emmissiereductie die zij mag claimen. Niet alleen de houtstromen, maar bijvoor beeld ook het vervoer van de 300.000 ton hout die jaarlijks nodig is voor de biomassa centrale. “Daarmee lopen we voorop”, vertelt Huitink “maar wij vinden het ge woon noodzakelijk. Het dwingt je om goed na te denken over waar je een centrale neerzet, zowel wat aanvoer als wat afname betreft.”
insights
Kennis Eneco werkt in de Eemhaven veel samen met ROC Noorderpoort en de Rijksuniversiteit Groningen om leerlingen en studenten te laten zien hoe het proces werkt. “Het mooie is dat onze operators elke keer als ze het proces uitleggen ook zelf hun parate kennis ophalen.” Zeker is dat er de komende tijd veel te leren blijft in de Bio Golden Raand. De centrale blijft processen optimaliseren, onder meer met een tweede tegendruk turbine in juni 2017. “Dan kunnen we van 80 naar 135 ton stoom per uur.”
14
Green energy and green steam for the chemicals industry
Biomass power station provides energy from waste wood
example, the transport of the 300,000 tons of wood that is required each year for the biomass power station. “In this, we are the frontrunners,” explains Huitink “but we believe it is vital. It makes you really think about where you locate a power station, both in terms of supply and demand.”
Since December last year, Eneco’s biomass power station in Eemshaven has not only been supplying green power, but also green steam. Eneco installed a counter-pressure turbine in its power station, Groningen Seaports provided the necessary 2.5 kilometre steam pipeline and Akzo-Nobel realised the facility at the other end of the pipe. The chemical company uses the green steam but other companies can also use the steam pipeline, reducing CO2 emissions by the equivalent of a billion car miles each year.
The operations manager was there when the power station in Farmsum started up in 2013. Since then, he believes that many improvements have been implemented. “The process must prove itself. We are still learning. The aim is to keep the power station going for as long as possible, preferably 8,000 hours per year nonstop. Then you can provide a high degree of supply reliability to the customer and it is more efficient. You don’t just switch this type of power station on and off by pushing a button. The com bustion process takes place on a circulating sand bed of between 850 and 900°C. It takes quite a while to reach that temperature.”
The innovation in the Bio Golden Raand power station links into the policy that Eneco has set out for the next ten years, according to operations manager Gertie Huitink. “We would like to use green waste power as efficiently as possible. The efficient use of our waste wood is part of this plan.” Huitink stresses that the power station runs exclusively on waste and scrap wood that cannot be used for any other purposes, i.e. beds, kitchen cabinets, window frames and so on. No fresh wood streams are used (e.g. trees).
Expertise Eneco often works in Eemshaven with ROC Noorderpoort and the University of Groningen in order to demonstrate the process to pupils and students. “What is great is that our operators have to recall the information and expertise they have each time they explain the process.” There is certainly a lot to learn in the coming years in the Bio Golden Raand. The power station will continue to optimise processes, using the second counter-pressure turbine which comes online in June 2017, among other things. “Then we can increase from 80 to 135 tons of steam per hour.”
Waste wood The power station in Eemshaven is NTA 8080 certified. This means that all streams must be traceable and justifiable and that every thing is carefully calculated so that they can claim the CO2 emission reduction. This not only includes the wood streams but also, for
15
insights
Heuvelman G.S.O.
Van straatje tot dijkverzwaring Vervuilde grond, een contract voor het leveren van grond voor de bouw van een geluidswal en ambitie waren de drie ingrediënten die Heuvelman G.S.O. (Grond,Slib en Overslag) er inmiddels drie jaar geleden toe deed besluiten een stuk verontreinigde grond aan de Eems, onder Delfzijl over te nemen van de provincie Groningen. Heuvelman G.S.O. maakte de grond schoon en nam het zelf in gebruik. Het bleek een vliegende start van een grond- en slibverwerkingsbedrijf dat sindsdien “geen slecht jaar heeft gekend”, vertelt bedrijfsleider Hans-Paul Heuvelman.
Op het 4 hectare strekkende terrein van Heuvelman G.S.O. staan voornamelijk kranen en keten. Er werken gemiddeld vier mensen aan het verwerken van verontreinigde grond die het bedrijf uit het hele land aangeleverd krijgt. Per jaar verwerkt Heuvelman G.S.O. zo’n zon 80.000 ton grond en baggerspecie. Hiervoor maakt het gebruik van biologische processen.
Ook voor het Marconi-project, dat werkt aan het verzwaren van de dijk bij Delfzijl met kweldervorming en de uitbreiding van het strand om het stadscentrum weer met de zee te verbinden, leverde Heuvelman G.S.O. grote hoeveelheden zand. Op- en overslag Behalve voor het verwerken van grond, kunnen bedrijven bij Heuvelman G.S.O. terecht voor open overslag. Het bedrijf beschikt over een eigen overslagkade met overslagkraan en heeft in de regio verschillende loodsen voor warehousing. Bovendien biedt het een totaal concept voor alle logistieke handelingen. Meer informatie: www.heuvelman-gso.nl
Hans-Paul Heuvelman
Heuvelman Ibis Heuvelman G.S.O. is een dochter onderneming van Heuvelman Ibis,
Ondanks de verscherpte regelgeving op het gebied van milieuvervuiling, zal er volgens Heuvelman altijd aanbod blijven van verontreinigde grond en baggerspecie “Dit kan ontstaan door lekkages op of bij het water maar er zijn ook fabrieken met een vergunning waar in het proces nog steeds verontreinigingen ontstaan die grondverwerking nodig maken.”
een waterbouwkundig dienstverlener die al veertig jaar in Delfzijl ge vestigd is. De ondernemeing begon als baggerbedrijf, maar breidde het takenpakket in de loop der jaren uit met, onder meer de aanleg van
Zandopslag In het zanddepot van Heuvelman G.S.O. bevindt zich zo’n 80.000 kuub zand. Dit zand is bedoeld voor gemeenten, provincies, aannemers maar ook voor particulieren. “We leveren zand voor het straatje naar je voordeur tot 70.000 kuub voor een dijkverzwaring.”
insights
16
waterbouwkundige werken, kust en oeverwerken, explosievenopruiming en staalbouw.
Ballast Nedam Industriebouw
Specialisten in industriebouw
Ballast Nedam Industriebouw beheerst alle facetten van industriebouw, on geacht omvang of complexiteit. Het multidisciplinaire karakter van het bedrijf is zijn kracht.
“Industriebouw is het mooiste wat er is”, zegt Luuk Hoiting, projectmanager van Ballast Nedam Industriebouw in Delfzijl. “Ieder project is uniek en heeft zijn eigen dynamiek. Daardoor is geen dag hetzelfde. Samen met de opdrachtgever een fabriek bouwen of onderhouden en die opdracht gever het beste geven wat wij te bieden hebben, dat geeft veel voldoening.”
Marcel Pijl
Luuk Hoiting
Pijl, afdelingsmanager E&I (Elektriciteit en Instrumentarium). “We werken vanuit het idee van één onderneming en één project verantwoordelijke voor alle disciplines. En dus één aanspreekpunt voor de opdrachtgever. Hierdoor is het risico weggenomen dat opdrachtgevers te maken krijgen met meerdere bedrijven of businessunits die hun eigen belangen hebben.”
Hoiting heeft in het verleden ook in de woningbouw gezeten, waardoor hij beide sectoren goed kan vergelijken. “In de indus trie zit je vaak met opdrachtgevers aan tafel die heel veel kennis hebben. Dat maakt het extra uitdagend; je stimuleert elkaar. Daarnaast is er in de industriebouw heel veel aandacht voor veiligheid. Dat spreekt mij ook erg aan.”
Optimale samenwerking Vanuit het regiokantoor in Farmsum heeft Ballast Nedam Industrie bouw de afgelopen jaren projecten voltooid voor onder andere Nuon, Eneco, 2B Energy, Orange & Blue, TenneT, Nedmag, Pure Energy en Gasunie. “Bij dergelijke projecten kunnen we de kracht van onze organisatie het beste benutten”, zegt Pijl. “Een aanpak waarbij meerdere disciplines optimaal samenwerken.”
Alle deskundigheid onder één dak Ballast Nedam Industriebouw is sinds 2014 een aparte divisie binnen de Ballast Nedam organisatie. De divisie specialiseert zich volledig op industriële projecten, omdat dit andere expertise en ervaring vraagt dan bijvoorbeeld woningbouw of de aanleg van infrastructuur. Onlangs is besloten om van Industriebouw een multidisciplinair bedrijf te maken, met alle deskundigheid onder één dak.
“We zetten ons met evenveel aandacht in voor grote en voor kleinere projecten”, vertelt Hoiting. “Een voordeel is dat we een eigen vestiging hebben in noordoostGroningen, dicht bij onze klanten in de regio. De lijnen zijn kort en we kunnen zaken snel oppakken.” Mensenwerk “Of het nu gaat om onderhoud of verbetering van installaties of om een compleet traject van ontwerp tot en met het testen en opleveren van projecten, wij zijn de specialisten”, zegt Pijl. “Veiligheid en betrouwbaarheid staan daarbij voorop. Daarnaast streven we naar een open een eerlijke relatie met onze opdracht gevers, met wederzijds vertrouwen en goed contact. Want uitein delijk blijft het mensenwerk.”
“We voeren projecten uit in eigen beheer met meerdere disciplines, zoals bouwkun dig, mechanisch en E&I”, vertelt Marcel
Meer informatie: www.industriebouw.ballast-nedam.nl
17
insights
Verduurzaming bedrijventerreinen is veilige belegging
Schaalgrootte maakt meedoen interessant
insights
18
Grote aantallen openen deuren. Dat verklaart volgens Theo Föllings, voorzitter van de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN), waarom het ongelooflijk lastig blijkt enkele bedrijventerreinen te verduurzamen, maar het wel lukt de komende vijf jaar 32 Petajoule energie op 250 bedrijventerreinen te besparen. “We zagen een enorme toename van interesse van partijen die mee willen doen en denken op het moment dat wij opschaalden van 2 of 3 naar 250.”
De Stichting BE+, een samenwerkingsverband van SKBN, kennisinstituut TNO, energieadviesbureau WM3 en ontwikkelingsmaatschappij Oost NV, kwam najaar 2016 in het nieuws met de megadeal die zij sloot met een Britse financier. De beleggingsmaatschappij uit Londen is bereid één miljard euro voor te financieren voor de verduurzaming van 250 bedrijventerreinen in Nederland. Geen kwestie van liefdadigheid of maatschappelijke verantwoordelijkheid, volgens Föllings, maar een rationele keuze voor een veilige belegging met een – voor deze tijd – niet slecht rendement op langere termijn. Als manager bij Oost NV was Föllings al langer op zoek naar mogelijk heden om bedrijventerreinen te verduurzamen, maar waar hij het ook probeerde, steeds kwam hij in moeizame processen terecht. “Bij Oost NV was ik verantwoordelijk voor innovatie en bedrijventerreinen. Dat het maar niet lukte die twee bij elkaar te krijgen om duurzame terreinen te realiseren, irriteerde me. Ik vroeg me af of het wel zou lukken als het groter kon worden aangepakt.” Dat idee deelde hij
Raising the sustainability of business parks is a safe investment
Scale makes participation interesting
Theo Föllings
Large numbers open doors. According to Theo Föllings, chairman of the Association for Expertise Alliance and Business Parks in the Netherlands (Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland or SKBN), this explains why it remains incredibly difficult to make just a few business parks sustainable while 32 Petajoules of energy can be saved in the coming five years at 250 business parks. “We have seen a huge increase in interest from parties wishing to participate and believe that we scaled up from 2 or 3 to 250.” The BE+ Association, a collaboration between SKBN, the expertise institute TNO, the energy consultancy WM3 and development company Oost NV, made the news last year with a megadeal which was finalised with a British financier. The investment company from London is prepared to provide one billion euros to make 250 business parks in the Netherlands sustainable. However, it’s not a question of benevolence or social responsibility, according to Föllings, but a rational choice for a safe investment with long-term returns that are not bad for the current climate. As a manager at Oost NV, Föllings had been searching for options to make business parks sustainable for some time but no matter what he tried, he ended up getting tangled up in complicated processes. “At Oost NV, I was responsible for innovation with respect to business parks. It frustrated me that it proved impossible to unite two
19
insights
De Reym Groep is een grote vooruitstrevende dienstverlener op het gebied van industriële reiniging, transport en afvalmanagement. Bij Reym werken ruim 550 medewerkers, die hun professionele talenten inzetten om onze opdrachtgevers een hoogwaardig product te leveren. Reym verbetert continu om er voor te zorgen dat werkzaamheden veiliger en efficiënter worden uitgevoerd én minder belastend zijn voor mens en milieu.
Reym Veendam Postbus 453, 9640 AL Veendam De Zwaaikom 11, 9641 KV Veendam Tel.: 0598 – 65 95 00 E-mail: veendam@reym.nl www.reym.nl
Onze dienstverlening gaat verder dan industriële reiniging, transport en afvalmanagement. Door samenwerking met onze zusterbedrijven kunnen wij een totaalpakket op het gebied van milieudienstverlening voor u verzorgen. Kwaliteit, veiligheid en milieu hebben bij Reym de hoogste prioriteit. Optimale dienstverlening, waarbij u als klant centraal staat, is het uitgangspunt van alle projecten die wij uitvoeren.
2017-01 IGS veendam.indd 1 Reym goo.indd 1
11-01-17 11-01-17 14:21 14:51
Elzinga Groep Machinefabriek Cargo Facilities Aannemingsbedrijf Materieel Logistiek en Transport
Kaapweg 2 / 9982 EG Uithuizermeeden / T +31 595 413 080 / F +31 595 415 350 / E info@elzingagroep.nl / www.elzingagroep.nl Elzinga goo.indd 1
09-01-17 15:07
business parks to create sustainable sites. I wondered if it would be more successful if the issue was tackled on a broader scale.” He shared this idea within the SKBN and realised that he was not alone in his experience and frustrations. During a walk with Frank Geerlings from Oost NV, a plan was drawn up to involve more sites. “We set the bar at 250. This seemed to be a feasible target based on our own inventory in the Eastern Netherlands. Around twenty per province.”
“We willen bedrijven concurrerender maken door energiebesparing” Samen met de provincie Groningen biedt Groningen Seaports bedrijven in de Eemsdelta de mogelijkheid een energiescan uit te laten voeren. “Door het faillissement van Aldel eind 2013 werden we hard gewezen op de kwetsbaarheid van
In the BE+ association, all of the required expertise and know-how was brought together. “We only work with proven techniques, but combine them so that new opportunities are created. The current
bedrijven die afhankelijk zijn van energieprijzen. Dat was voor ons aanleiding om na te denken over hoe we die kwetsbaarheid kunnen verkleinen. Daarnaast moet in 2050 alle energie duurzaam worden opgewekt in de provincie. Daarvoor kijken we natuurlijk ook naar de energie-intensieve
“We would like to make businesses more competitive by means of saving energy”
industrie in de Eemsdelta. Daar valt met besparen veel winst te halen”, licht milieugedeputeerde Nienke Homan van de provincie Groningen het initiatief toe.
Along with the province of Groningen, Groningen Seaports offers businesses in the Eemsdelta the opportunity to
“De scan keert bedrijven helemaal
have an energy scan conducted. “The
binnenstebuiten om te kijken hoe ze
bankruptcy of Aldel at the end of
energiezuiniger kunnen produceren.
2013 highlighted the vulnerability of
Daarbij gaat het dus niet om losse
businesses that depend on energy
onderdelen, maar om het integrale
prices. This was a good reason for us
proces. We verwachten dat zij zo’n 20
to think about how we could reduce
tot 30 procent energiekosten kunnen
this vulnerability. Also, by 2050, all
besparen. De aanpak maakt bedrijven
energy must be sustainably gene
concurrerender.”
rated in the province. In this context, we are also looking at energy-intensive
“Als provincie en Groningen Seaports
industries in the Eemsdelta. There are
financieren wij de energiescan voor. Wij
huge savings and profits to be made,”
garanderen een bepaalde uitkomst.
explains environmental representative
Levert de scan minder op, dan betalen
Nienke Homan from the province of
wij, wordt het resultaat behaald, dan
Groningen.
betaalt het bedrijf. Dat verlaagt de drempel. Het geld dat bedrijven terug betalen, steken wij weer in nieuwe
“The scan turns businesses inside-out
Nienke Homan
to see how they can produce in a
scans. Dus hoe succesvoller de scans, hoe meer wij weer
more energy-efficient manner. This is not a focus on
kunnen revolveren. De eerste scans zijn inmiddels met
individual elements but on the overall process. We expect
succes uitgevoerd. Wij hopen dat dit positieve resultaat
that around 20 to 30 percent of energy costs can be saved.
andere bedrijven over de streep zal trekken.”
This approach will make businesses more competitive.” “As the province and Groningen Seaports, we are financing the energy scan. We guarantee a particular result. If the
binnen de SKBN. Hij bleek niet alleen te staan in zijn ervaringen en de frustratie daarover. Tijdens een wandeling met Frank Geerlings van Oost NV ontstond het plan veel meer terreinen aan te pakken. “We legden de lat op 250. Op basis van onze eigen inventarisatie in Oost-Nederland leek dat een haalbaar aantal. Circa twintig per provincie.”
scan’s results are not so significant, then we pay; if the result is achieved, the company pays. This lowers the barriers to participating. The money which is paid back by businesses is reinvested in new scans. So, the more successful the scan, the more we can implement. The first scans have been successfully completed already. We hope
In de stichting BE+ werd alle benodigde kennis en knowhow samengebracht. “We werken alleen met bewezen technieken, maar die combineren we wel zo dat er nieuwe mogelijkheden ontstaan. Nu is het vaak zo dat de één alles weet over zonne-
that this positive result will encourage other companies to take the step too.”
21
insights
WHEN YOU NEED TO BE SURE SGS Nederland B.V. Laboratorium & Inspectie Oosterhorn 4 9936 HD Delfzijl - Farmsum t 088 - 214 75 00 e nl.lab.delfzijl@sgs.com e nl.inspecteurs.delfzijl@sgs.com www.sgs.nl een
onderneming
KWS goo.indd 1
03-01-17 SGS goo.indd 09:311
21-12-16 12:11
Your pipeline infrastructure in the right perspective In this dynamic world it is a challenge to make the right decisions and to do the right things. Pipelines are the arteries and the main assets of your company. It is critical that those pipelines are working optimal. As independent experts we understand the importance of pipeline integrity. We provide advice and support to our customers from various industries: • oil & gas; • drinking water & wastewater; • chemical & utilities. By translating the needs, risks, laws and regulations, we contribute to more efficient, safe, cost-effectively and sustainable pipelines. We assist to keep your ‘license-to-operate’ and continuously improve your standards. HDM Pipelines offers structural solutions, temporary support or an answer to a single question. Do you want to know more? Please feel free to contact us. HDM goo.indd 1
HDM Pipelines De Lange Baan 11 8731 DZ Wommels T +31 (0)515 33 17 77 E info@hdm-pipelines.com I www.hdm-pipelines.com 10-01-17 15:19
energie en de ander alles over wind. Wij integreren technieken en kijken bijvoor beeld of we energie kunnen uitwisselen, opslaan of omzetten in waterstof, waarop bedrijfswagens kunnen rijden.” Die bunde ling en integrale aanpak is volgens Föllings een grote toegevoegde waarde. Zij voedt ook de interesse in het project bij onder meer producenten van duurzame technieken.
situation involves one business which is an expert on solar energy while another knows all there is to know about wind. We integrate techniques and investigate, for example, if we can exchange, store or convert energy into hydrogen which can be used to run company vehicles.” This bundled, all-encompassing approach offers huge added value according to Föllings. It also generates interest in the project among the producers of sustainable technologies. About two hundred business parks have now registered an interest in participating, with BE+. In principle, any business park can take part, says Föllings. The size or type of business is not important. BE+ does tend to opt for effective and enthusiastic park management, which can attract individual businesses. After an initial pilot in Winters wijk, nine parks are already lined up in the starting blocks. The project will now be developed step-by-step. “We would like to demonstrate that it is a feasible option as this will attract more business parks. By constantly monitoring what works and what doesn’t, we can then speed up the project.”
Inmiddels hebben zich al zo’n tweehonderd bedrijventerreinen bij BE+ gemeld met be langstelling voor deelname. In principe kan elk terrein meedoen, aldus Föllings. De grootte of het soort bedrijven maakt niet uit. Wel selecteert BE+ op een goed en ent housiast parkmanagement, dat individuele bedrijven mee kan krijgen. Na een eerste pilot in Winterswijk volgen negen terreinen die nu al in de startblokken staan. Daarna wordt het project stap voor stap uitge breid. “Wij willen laten zien dat het kan en zo steeds meer terreinen interesseren. Door steeds te monitoren wat werkt en wat niet, kunnen we gaande het project versnellen.” Of er aan het eind van het project in 2021 inderdaad 250 bedrijventerreinen zijn ver duurzaamd of dat het er misschien nog wel meer of iets minder zijn, vindt Föllings niet het belangrijkste. “Er wordt eindelijk iets in beweging gezet, daar gaat het om.” Het project brengt niet alleen realisatie van een derde van het Energieakkoord binnen handbereik, maar bewijst ook dat verduur zamen werkgelegenheid oplevert. BE+ gaat uit van zo’n 2500 arbeidsplaatsen.
Whether or not 250 business parks will have been made sustainable by 2021 is not the most important aspect, according to Föllings. “This is about getting things moving. That is the priority.” The project has not only led to the realisation of one third of the Energy Agreement being within touching distance, it has also proven that working towards sustainability can create jobs. BE+ estimates around 2,500 jobs are involved.
23
insights
Tauw
Blijf de toekomst een stap voor!
Het gaat goed met de Nederlandse economie: De groei zet door en de vooruitzichten voor 2017 zijn gunstig. Deze groei biedt bedrijven veel kansen. Met name bedrijven die deze ontwik keling op een duurzame/toekomstbestendige manier realiseren, zijn onderscheidend en succes vol. Tauw helpt u hierbij!
Tauw helpt o.a. bedrijven op het Chemiepark Delfzijl
Bij ontwikkeling van uw bedrijf komen veel aspecten aan de orde die doorgaans niet tot de corebusiness van uw bedrijf horen. Aspecten als locatiekeuze, omgaan met uw omgeving, voldoen aan wet en
niet alleen visie maar ook moed en vast houdendheid. Tauw werkt intensief met u samen aan uw uitdagingen, waarbij het toekomstbesten dig ondernemen centraal staat. Tauw kent de drijfveren en de daadkracht van de industrie goed en spreekt de taal van de bedrijven. Uw uitdagingen worden integraal door ons opgepakt. We putten intern uit een breed scala aan disciplines en competen ties, waarbij we beschikken over regionale, nationale en internationale netwerken, ook in de Eemsdelta! Wij zijn sterk in het ontzorgen van onze klanten. Dit blijkt uit de vele goede en bestendige relaties die Tauw heeft in diverse sectoren zoals Chemie, Energie, Olie & Gas, Voedingsmiddelenindustrie en Logistiek. Zo zijn we samen met u de toekomst altijd een stap voor:
Tauw Takes Care!
Directie en toezicht terreininrichting datacenter Google Eemshaven door Tauw
Tauw is gevestigd in: Deventer, Amsterdam, Assen, Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Rotterdam en Utrecht.
regelgeving, ontwerp en engineering, beheer en onderhoud zijn van belang. Een bedrijf moet alert zijn en blijven op steeds sneller veranderende eisen van de omgeving. Een eigen koers varen op toekomstbestendige strategie is hierin doorslaggevend. Dit vergt
insights
Wilt u meer informatie, kijk op www.tauw.nl of bel ons voor een afspraak.
24
N+P Group supplies sustainable alternatives to pit coal and brown coal (lignite)
‘Waste is a clean source of energy’ Fossil fuels are running out. So we have to look for sustainable alternatives. N+P Group specialises in industrial waste product recycling. The development of recycling concepts for industrial residual substances has enabled the company, originally based in Limburg, to offer an alternative in order to generate cleaner energy.
stances such as aluminium, iron and chlorides are retrieved from the waste flows for this purpose. The residual product is then dried. The pellets that are created as a result could replace pit coal and brown coal. 1,000kg of Subcoal supplies around the same energy as 800kg of pit coal, but is much more sustainable.’ Jennissen accepts that energy from waste does not have a great image. ‘Despite being a much cleaner generation method than pit coal. Subcoal contains around 50% biomass fuel, which is burnt CO 2 neutrally, reducing CO 2 emissions. It is cheaper and no subsidies are required.’ Sustainable step The Subcoal® pellets are used in facilities such as electricity power stations, and in lime and cement kilns. At the moment, the pellets are supplied to countries including Germany, Austria, Spain and the UK. In 2017, the N+P Group will open a second factory in the UK. ‘The pilot plant in Delfzijl has proven itself and we are ready to expand. Every year, from the UK, around 3 million tons of waste are shipped to Europe to be processed. It is a logical and sustainable step to work on a cleaner alternative in this country.’
Lars Jennissen
N+P is a family company. From its head office in Nieuw-Bergen (Limburg), it has developed over the past twenty years into a significant international player in the recycling industry. One company of the N+P Group, Subcoal International B.V., with its production facility Subcoal® Production FRM B.V., is located in Farmsum in Delfzijl. According to the technical director Lars Jennissen, this is an obvious choice. ‘There are two reasons why we are based in Delfzijl. There has always been a range of paper factories here, offering plenty of materials for recycling. In terms of logistics, it is also a strategic location for exporting to areas such as Scandinavia.’ CO2 neutral In the factory in Delfzijl, 25 people work in shifts. Work takes place 24 hours per day in order to process 100,000 tons of waste every year. In just a few steps, non-recyclable paper and plastic flows are processed into pellets with a high net heating value. Sub-
The plant in Delfzijl continues to seek out further opportunities for generating sustainable energy. ‘One of our neighbours has already asked to use our services. We are open to everything.’ More information: www.np-recycling.nl
25
insights
Gemini Offshore Windpark
Duurzame energie en duurzame werkgelegenheid
Dit jaar gaat boven Groningen een van de grootste offshore windparken wereldwijd draaien. Zo’n drie miljoen manuren waren er nodig voor de realisatie van het 150 windturbines tellende park. Gemini – tweeling – bestaat uit twee locaties op 85 kilometer uit de kust. Hier wordt vanaf juli 2017 2,6 terawattuur elektriciteit gepro duceerd en 1,25 miljoen ton CO2-uitstoot bespaard. Het park kan ruim driekwart miljoen huishouden van groene stroom voorzien.
Operations Manager Bart Hoefakker van Gemini Windpark verwacht, nu volgens planning alle turbines zijn geplaatst en de kabels zijn getrokken, geen problemen met de ‘deadline’. Als het park draait, is bewezen dat het mogelijk is een windpark ver op zee te realiseren. “Het idee was altijd dat dat technisch niet kon, vanwege de noodzakelijke schakel van wissel- naar gelijkstroom. Maar wij hebben daar een oplossing voor gevonden.” Werkgelegenheid Ook de wisselwerking met de andere kabels die aankomen in ‘hub’ Eemsdelta vroeg het nodige rekenwerk. Dit soort complexe technische vragen is echt specialistenwerk, aldus Hoefakker. Topexperts van alle bedrijven die hiermee bezig zijn, delen hun kennis om de branche als geheel vooruit te helpen. Voor met name het onderhoud van het park, is geworven in de regio. “Siemens heeft hiervoor technici uit met name Drenthe, Groningen en Friesland opgeleid..” Gemini Windpark is een project van Northland Power, Siemens Wind Power, Maritiem aannemer Van Oord en het duurzame afval- grondstoffen- en energiebedrijf HVC.
insights
26
Gemini Offshore Windpark
Sustainable energy and sustainable employment opportunities
This year, just above Groningen, one of the largest offshore wind farms in the world goes into operation. Around three million man-hours were required to realise the 150 wind turbines in the park. Gemini – or twins – comprises two locations located 85 kilometres off the coast. Here, from July 2017, 2.6 terawatt hours of electricity will be produced and 1.25 million tons of CO2 will be saved. The wind farm can supply around three-quarters of a million households with green power.
Now that all of the turbines have been installed and cables laid according to the plan, Operations Manager Bart Hoefakker from Gemini Windpark does not foresee any deadline issues. Once the park is up and running, it will demonstrate that wind farms at sea can be realised. “There has always been a notion that it was impossible, due to the switch from alternating to direct current. But we have found a solution for this.” Employment opportunity The interface with other cables that lead to the Eemsdelta ‘hub’ also took a bit of figuring out. This sort of complex, technical issues is a task for genuine specialists, according to Hoefakker. Top experts from all of the companies that have worked here have shared their insights in order to help the sector move forward. Recruitment has focussed on the region, particularly with respect to park maintenance. “Siemens has trained technicians from areas such as Drenthe, Groningen and Friesland..” Gemini Windpark is a project from Northland Power, Siemens Wind Power, marine contractor Van Oord and the sustainable waste, raw materials and energy company HVC.
27
insights
Food Hub
“Slow en grootschalige efficiëntie komen samen in het midden” Joszi Smeets
Het voedselsysteem verandert. Veel foodprofessionals zien dit, maar weten niet precies wat zij ermee moeten, merkte Joszi Smeets, oprichter van opleidingscentrum Food Hub, dat is gespecialiseerd in ‘voedselonderwijs’ voor studenten en professionals. “Meningen en inspiratie zijn er voldoende, maar hands-on-informatie over wat de transitie betekent voor de gehele voedselketen ontbrak. Die geven wij in de opleiding Transitie in AgriFood. Deelnemers kijken met voorlopers naar welke kant het op zou kunnen gaan, maar onderzoeken vooral zelf wat voor hen een goede strategie is.”
Food Hub
“Slow-Food and large-scale efficiency converge”
Begin januari ging de eerste opleiding van start. Die zat zo vol. De tweede editie start in september. Deelnemers zijn vooral werk zaam op strategisch niveau in de AgriFood, maar er zitten ook mensen tussen uit het onderwijs en de consultancy-hoek, vertelt Smeets. “Zij willen bijvoorbeeld weten wat de transitie betekent voor de voorlichting aan consumenten.”
The food system is changing. Many food professionals can see it happening but don’t really know what to do, explains Joszi Smeets, founder of the Food Hub training centre, which specialises in ‘food education’ for students and professionals. “There are plenty of opinions and inspiration, but hands-on information about what this transition means for the entire food-chain is lacking. We provide this during the Transition in Agri-food training. Participants work with pioneers to see how it could affect them, but primarily look into which strategy would work best for them.”
The first course was provided at the beginning of January. It was fully subscribed. The second round starts in September. Participants tends to work at a strategic level within the Agri-food industry but there are also people from the education and the consultancy sector, adds Smeets. “They may want to find out what the transition means in terms of providing information to consumers, for example.” Food hub werkt met experts uit de AgriFood sector en uit de creatieve industrie. “De kaders van de opleiding staan, maar de invulling verandert met de transitie mee. Onderwerpen die nu spelen zijn bijvoorbeeld het korter worden van de keten, doordat internet producenten en consumenten makkelijker bij elkaar brengt. Ook zien we twee richtingen in de foodbranche – aan de ene kant Slow Food en andere andere kant grootschaligheid en efficiëntie – bij elkaar komen. Hello Fresh is daar een mooi voor beeld van, maar ook de zelfzuivelings-installatie die Lely onlangs introduceerde, waarmee boeren hun eigen boerenkaas kunnen maken.
insights
Food hub works with experts from the Agri-food sector and creative industries. “The basic framework of the training has been set out but the content will change along with the transition. Current hot topics include how chains may become shorter, because the internet is bringing producers and consumers closer together. We are also seeing two orientations within the food branch – Slow Food on the one side, and large-scale efficiency on the other – converge. Hello Fresh is a great example of this, as is the DIY dairy installation recently launched by Lely, which enables farmers to make their own farmhouse cheese.
28
Maritieme Afvalstoffen Inzameling Nederland
You can find us in many ports in the Netherlands
We are specialized in:
Collecting, transport and processing waste from the following sectors: Ship related waste • Sludge • Bilge oily waters • Oil residues • Tank washings Inland related waste • Oily water mixtures • Wastewaters • Contaminated fuel mixtures
CHEMIE, MAAK ER WAT VAN! EXPLORING OPPURTUNITIES. GROWING TOGETHER. Evonik Peroxide Netherlands BV, gevestigd op het Chemiepark in Delfzijl, is een onderdeel van de Duitse multinational Evonik Industries. Met het hoofd kantoor gevestigd in Essen, is Evonik wereldwijd in meer dan 100 landen actief en heeft het meer dan 33.000 medewerkers. Op de productielocatie in Delfzijl wordt waterstofperoxide geproduceerd en wordt er volcontinu gewerkt. Waterstofperoxide wordt gemaakt door een reactie van waterstof en zuurstof. Waterstof wordt op locatie uit aardgas geproduceerd. In totaal werken er bij Evonik Peroxide Netherlands BV 47 vaste medewerkers. Evonik Peroxide Netherlands BV Oosterhorn 14 9936 HD Delfzijl +31 (0)596 – 642 333
Garages related waste • Used oil • Other chemical waste Emergency services • Oil spill emergency service Petroleumhavenweg 48 1041 AC Amsterdam
Evonik goo.indd 1
Tel: +31 (0) 20 6130 225
www.main-bv.nl info@main-bv.nl
08-12-16 Main goo.indd 11:311
20-12-16 15:58
insights Insights is een uitgave van Insights is published by Goo Media T +31 (0)71 - 70 70 161 E redactie@goomedia.nl I www.goomedia.nl Directie Director Ernst Delfos
Coördinatie Coordination Peter Molenaar Milco Sprink
Productie production Renate Claassens Ellen van Vliet
Realisatie Realisation Mandy van Aerde Cristel van Laar Nima Larkani Willeke van de Ree
Vormgeving Design Rachelle de Boer Marinka Peeters Tekstproductie Editing Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar
Groningen Seaports T +31 (0)596 - 640 400 I www.groningen-seaports.com
© Goo Media 2017 Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden. No part of this publication may be reproduced or publicised in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Whilst every care has been taken in compiling this publication to ensure the accuracy of the content, the publisher and authors cannot be held responsible for the consequences of any errors or omissions.
Deze uitgave is CO2 neutraal geproduceerd This publication is produced CO2 neutral
Deze uitgave kwam tot stand dankzij de medewerking van: This publication was realised with the cooperation of: A.G. Ems Groep • Ballast Nedam Industriebouw B.V. • Evonik Peroxide Netherlands BV • Elzinga Groep • HDM Pipelines • Heuvelman G.S.O. BV • KWS Infra Leek • Maritieme Afvalstoffen Inzameling Nederland • N+P Recycling B.V. • Reym Veendam • SGS Nederland B.V. • Tauw B.V. • Tebodin • TenneT • Visser & Smit Hanab bv • Vopak Terminal North Netherlands BV