14 asystentka marzec 2015 last by Gosia Kaczor

H I G I E N I ST K A A SYST E N T K A DODATEK SPEC JALNY

MARZEC | 2015

„JAK BYĆ SKUTECZNYM KONKRETEM, A NIE BŁĄKAJĄCYM SIĘ OGÓLNIKIEM” (ZIG ZAGLAR), CZYLI JAK ŚWIADOMIE ANALIZOWAĆ ZACHOWANIA PACJENTÓW GABINETU STOMATOLOGICZNEGO Wizerunek skutecznego i przyjaznego dla pacjentów lekarza dentysty tworzą, oprócz wiedzy, doświadczenia i odpowiedniego nastawienia, również kompetencje miękkie. Umiejętność dopasowanej do pacjenta komunikacji, zdolność diagnozowania jego potrzeb i kreatywne „zarządzanie” odczuwanym przez niego stresem to czynniki wyróżniające na rynku usług stomatologicznych. Wiedza psychologiczna i świadomość indywidualnego stylu funkcjonowania pacjenta to, oprócz kwalifikacji stricte medycznych, kluczowe czynniki sukcesu.

PRAWIE WSZYSTKO O EROZJI SZKLIWA ZĘBOWEGO – UBOCZNYM SKUTKU CYWILIZACJI Nasi prapraprzodkowie cierpieli z powodu próchnicy, dokuczała im parodontoza, uzębienie ich nosiło też ślady ubytków niepróchnicowego pochodzenia. Dotychczasowe badania nie mówią jednak nic o erozji. Czyżby więc wykreowały ją ewolucja i rozwój cywilizacji?

JAK OPIEKOWAĆ SIĘ PACJENTEM ONKOLOGICZNYM? PROFILAKTYKA ZAPALENIA BŁONY ŚLUZOWEJ JAMY USTNEJ Liczba pacjentów onkologicznych wciąż wzrasta. Na szczęście postępy medycyny pozwalają na coraz większą liczbę skutecznie przeprowadzonych terapii i wydłużenie okresu przeżycia. Konsekwencją tego jest nasilenie problemu skutków ubocznych prowadzonych terapii przeciwnowotworowych. Nie jest w tym odosobniona i jama ustna pacjenta. Zarówno chemioterapia, jak i radioterapia oraz przygotowanie do przeszczepu szpiku kostnego wywołują szereg zmian patologicznych w jej obrębie.

LASER W RĘKU HIGIENISTKI NOWYM STANDARDEM LECZENIA Laseroterapia to jedno z większych osiągnięć współczesnej stomatologii. Zastosowanie kliniczne laserów jako urządzeń najmniej inwazyjnych jest coraz szerzej wykorzystywane w procedurach leczniczych. Obecnie coraz szerszy zakres zastosowań mają lasery niskoenergetyczne. Docenione przez lekarzy, mają szansę zaistnieć w gabinetach higieny.

PRZEGLĄD PŁYNÓW DEZYNFEKCYJNYCH

www.stomatologianews.pl

atrakcyjna oferta

Kompleksowy program dezynfekcji w gabinecie stomatologicznym dobre ceny

octenidol® antyseptyka jamy ustnej

desderman pure® dezynfekcja rąk

otacza opieką rotasept® dezynfekcja precyzyjnych narzędzi obrotowych

mikrozid® (PAA, AF, Sensitive) w postaci płynu i chusteczek dezynfekcja powierzchni

desprej® dezynfekcja w sprayu małych i trudno dostępnych powierzchni

chirosan plus® w proszku gigazyme X-tra® w płynie dezynfekcja oraz mycie narzędzi i sprzętów stomatologicznych

Kompleksowa ochrona pacjenta, lekarza oraz miejsca pracy. Jakość. Bezpieczeństwo. Schulke. Nasz dział sprzedaży pomoże Ci wybrać zestaw produktów najpełniej odpowiadający Twoim potrzebom. Skontaktuj się z nami: schulke.polska@schuelke.com, tel. 22 568 22 02/03 www.schulke.pl

Rękawiczki PROTECTS CLINIC zostały opracowane w odpowiedzi na wymagania europejskich lekarzy. Spełniają wszystkie wymagane standardy jakościowe, a użytkownicy otrzymują możliwości wyboru spośród trzech różnych materiałów: lateksu, nitrilu oraz winylu.

Przedsiębiorstwo Obsługi Importu i Eksportu „Semper” Sp. z o.o. 02-288 Warszawa, ul. Kolumba 36, tel. 22 822 57 12, 22 658 46 56 e-mail: biuro@semper.info.pl, www.semper.info.pl

SŁOWEM WSTĘPU | PACJENT Drodzy Czytelnicy, Miło mi Was powitać na łamach specjalnego dodatku do czasopisma „STOMATOLOGIA” dedykowanego higienistkom i asystentkom stomatologicznym. Profesjonalny zespół to klucz do sukcesu każdego gabinetu. Ten trend coraz bardziej zauważają lekarze stomatolodzy, a także cały rynek. Idąc z duchem czasu, również my stworzyliśmy platformę, która pozwoli na prezentację ciekawych tematów, trendów i produktów. Innowacyjny format, podejście do prezentowanych treści, a także

„Jak być skutecznym Konkretem, a nie błąkającym się Ogólnikiem” (Zig Zaglar), czyli jak świadomie analizować zachowania pacjentów gabinetu stomatologicznego

nakład – 10 000 egzemplarzy – to, co nas wyróżnia spośród wszystkich pozycji o tej tematyce dostępnych na rynku. Targi Krakdent to ważne wydarzenie dla branży stomatologicznej. Ważne również dla naszego czasopisma, które premierę tego dodatku zaplanowało właśnie z tej okazji. Dziękuję wszystkim, którzy pomogli nam go stworzyć. Czekamy Drogie Asystentki i Higienistki na Wasze opinie. Jesteśmy otwarci na propozycje tematów. Zapraszamy na stronę czasopisma STOMATOLOGIA www.stomatologianews.pl, a także na nasz profil na FB. Zapraszamy również na nasze stoisko redakcyjne – HALA DUNAJ nr D12. Życzę ciekawej lektury.

Anna Bętkowska-Bielach Redaktor Naczelna RADA NAUKOWA • prof. dr hab. n. med. Stefan Baron Katedra Dysfunkcji Narządu Żucia i Ortodoncji SUM, Katowice • dr n. med. Ewa Bloda Polish American Medical Society, Chicago • prof. dr hab. n. med. Maria Chomyszyn-Gajewska Katedra i Zakład Periodontologii i Kinicznej Patologii Jamy Ustnej UJCM, Kraków • dr Marzanna Danecka KLINIKA MARZANNA DANECKA STOMATOLOGIA, Sosnowiec • dr hab. n. med. Marzena Dominiak, prof. nadzw. Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej AM, Wrocław • dr n. med. Mariusz Duda Prezydent Polskiego Stowarzyszenia Implantologicznego • prof. dr hab. n. med. Renata Górska Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia UM, Warszawa • dr. n. med. Kinga Grzech-Leśniak Prezes Polskiego Towarzystwa Stomatologii Laserowej • prof. dr hab. n. med. Urszula Kaczmarek Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM, Wrocław • prof. dr hab. n. med. Ryszard Koczorowski Katedra Gerostomatologii UM, Poznań • prof. dr hab. n. med. Jerzy Krupiński SUM Katowice • prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk Zakład Stomatologii Dziecięcej UM, Warszawa • dr hab. n. med. Maria Prośba-Mackiewicz, prof. nadzw. Zakład Technik Dentystycznych i Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia UM, Gdańsk • dr hab. n. med. Jolanta Pytko-Polończyk, prof. UJ Zakład Stomatologii Zintegrowanej UJCM, Kraków • prof. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej UM, Lublin • prof. dr hab. n. med. Stanisław Sporny Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu • prof. dr hab. n. med. Janina Stopa Klinika Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii UM, Poznań • dr n. med. Marcin Wrzuś-Wieliński Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Czyste Leczenie • dr hab. n. med. Włodzimierz Więckiewicz, prof. nadzw., Katedra Protetyki Stomatologicznej, AM Wrocław • prof. dr hab. n. med. Joanna Wysokińska-Miszczuk Katedra i Zakład Periodontologii UM, Lublin KONSULTANT MERYTORYCZNY • dr n. med. Agnieszka Pawlik • dr n. med. Aleksandra Hercka-Mulas WSPÓŁPRACA lek. med. Dorota Tukaj REDAKCJA Al. Korfantego 141C, 40-154 Katowice e-mail: redakcja@stomatologianews.pl www.stomatologianews.pl REDAKTOR NACZELNA Anna Bętkowska-Bielach • e-mail: anna.bielach@6media.pl MANAGER PROJEKTU Małgorzata Kaczor • e-mail: malgorzata.kaczor@6media.pl REDAKTOR KREATYWNY Jakub Antolak • e-mail: jakub.antolak@6media.pl PROJEKT GRAFICZNY Michał Seredin SKŁAD I ŁAMANIE 6 Media FOTOGRAFIA NA OKŁADCE © Frank Boston - Fotolia.com KOREKTA Janka Nicia WYDAWCA

www.stomatologianews.pl NAKŁAD 10.000 egz. NUMER KONTA PKO BP 1020 2498 0000 8402 0549 4994 Wszystkie prace nadesłane do redakcji poddawane są ocenie. Autorzy prac zobowiązaniu są do odniesienia się do uwag recenzenckich. Przesłanie pracy do publikacji jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu publikacji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych. Wydawca ma prawo odmówić zamieszczenia reklam i ogłoszeń, jeśli ich treść lub forma są sprzeczne z charakterem magazynu lub interesem wydawcy. Przedruk, kopiowanie lub powielanie w jakiejkolwiek formie, w części lub całości bez pisemnej zgody 6 Media Wydawnictwo Sp. z o.o. jest całkowicie zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów, korekty, edycji nadesłanych materiałów; do publikacji materiałów w dogodnym dla redakcji czasie i kolejności oraz niepublikowania materiału bez podania przyczyny.

Wizerunek skutecznego i przyjaznego dla pacjentów lekarza dentysty tworzą, oprócz wiedzy, doświadczenia i odpowiedniego nastawienia, również kompetencje miękkie. Umiejętność dopasowanej do pacjenta komunikacji, zdolność diagnozowania jego potrzeb i kreatywne „zarządzanie” odczuwanym przez niego stresem to czynniki wyróżniające na rynku usług stomatologicznych. Wiedza psychologiczna i świadomość indywidualnego stylu funkcjonowania pacjenta to, oprócz kwalifikacji stricte medycznych, kluczowe czynniki sukcesu.

stnieje 200 miliardów różnych typów pacjentów. W skutecznej obsłudze – leczeniu – pacjenta gabinetu stomatologicznego nie chodzi o zdefiniowanie typu, z jakim mamy do czynienia. Wszyscy słyszeli o melancholiku, sangwiniku, flegmatyku i choleryku, są też i tacy, którzy zetknęli się z klientem sympatycznym, analitycznym, decyzyjnym i przyjacielskim. Literatura, prelekcje i szkolenia przynoszą również pojęcie „pacjenta trudnego”, przedstawiając rzecz jasna gotowe remedium na jego obsługę i okiełznanie. Wszelkie próby kategoryzacji, tworzenia typów pacjentów, są z góry skazane na porażkę. Tak jak kupujemy w sposób indywidualny, tak również nasze oczekiwania odnośnie do obsługi, leczenia stomatologicznego są indywidualne i nie dają się „wcisnąć” do danej szuflady z napisem „klient trudny” czy „klient przyjazny”. Sztuka skutecznej obsługi pacjenta w gabinecie stomatologicznym, tak by ów czuł się bezpieczny i miał przeświadczenie, że swoje zdrowie składa w profesjonalne, kompetentne i przyjazne ręce, to połączenie wiedzy, doświadczenia i psychologii indywidualnego stylu funkcjonowania pacjenta jako człowieka. Nie ma bowiem czegoś takiego jak typy pacjentów, są natomiast charakterystyki. Charakterystyki, których komponentami są indywidulane doświadczenia (zarówno te pozytywne, jak i negatywne), oczekiwania i charakterystyka psychologiczna. Zatem nie kategoryzujmy pacjentów, ale na bazie wiedzy, doświadczenia i „wyczucia” starajmy się ich zrozumieć. Starajmy się: patrzeć – pytać – słuchać – tworzyć harmonię/poczucie bezpieczeństwa i praktykować. Jak osiagnąć efekt skutecznej obsługi pacjenta przed i w trakcie leczenia stomatologicznego? Po pierwsze: percepcja. CZYM JEST PERCEPCJA? Każdy człowiek postrzega otaczający świat przez pryzmat indywidualnych „filtrów”, powstałych na

bazie doświadczeń, sukcesów, porażek, zdarzeń, które ocenia zarówno jako pozytywne, jak i negatywne. Tworzymy bardzo indywidualny i unikalny zarazem system przekonań i wiedzy, który można określić jako zbiór paradygmatów. Świat bowiem, jak stwierdził C.G. Jung, „nie istnieje tylko takim, jaki jest, ale także takim, jakim go postrzegamy”. Pozytywne doświadczenia lekarza dentysty z pacjentami na bazie „efektu aureoli” (pozytywny, początkowy bodziec w kontakcie z pacjentem, warunkujący w większości przypadków dalsze postrzeganie – wspólne hobby, wspólni znajomi, zbliżone doświadczenia) każą patrzeć na nich w sposób pozytywny, bez negatywnych konotacji. Oprócz „efektu aureoli” występuje również „efekt rogów”, określany również jako „efekt diabolo” (negatywny bodziec/informacja w fazie tzw. pierwszego wrażenia), który determinuje postrzeganie pacjenta przez lekarza dentystę jako zdecydowanie nieatrakcyjnego i nie do końca wartego nawiązywania relacji. Po drugie: świadomość istnienia poszczególnych charakterystyk psychologicznych, w oparciu o które funkcjonują pacjenci. INSIGHTS DISCOVERY Jak wspomniano na wstępie, próby kategoryzowania pacjentów gabinetu stomatologicznego to działania z góry skazane na porażkę. Nie sposób bowiem ująć pacjenta w określone ramy. Bez względu na proponowane przez teoretyków podziały zawsze znajdzie się pacjent, który będzie się wymykał tym kategoryzacjom. Można jednak w oparciu o refleksje poczynione wyżej patrzeć – pytać i słuchać, a na bazie charakterystyki psychologicznej wyciągać wnioski. Najskuteczniejszą metodologią psychologiczną pozwalającą w sposób rzetelny opisywać pacjentów i ich zachowania jest Insights Discovery, stworzona na bazie epokowego dzieła Carla Gustava Junga „Typy psychologiczne”. Opisuje ona cztery kategorie energii kolorystycznych, jakie charakteryzują funkcjonowanie jednostki. MARZEC | 2015

PACJENT FOTO: SHUTTERSTOCK.COM

Są nimi: Chłodny Niebieski, Słoneczny Żółty, Ognisty Czerwony i Kojący Zielony. CHŁODNY NIEBIESKI Według Insights Discovery osoba, a w konsekwencji pacjent określany jako Chłodny Niebieski charakteryzuje się wyjątkowo silną potrzebą zrozumienia wszelkich procedur medycznych. Zadaje mnóstwo pytań, bardzo często pojawia się w gabinecie „kompleksowo przygotowany”, uzbrojony w wiedzę zdobytą w internecie. Zdarza mu się kwestionować poszczególne działania, stwierdzenia i zalecenia lekarza dentysty, albowiem – w jego mniemaniu – wie lepiej. Jawi się jako osoba formalna, konserwatywna i z zasadami. Jest żywo zainteresowany kompewww.stomatologianews.pl

tencjami lekarza dentysty (szczególnie interesują go certyfikaty i dyplomy oraz wszelkie atrybuty poświadczające poziom umiejętności lekarza). Niezwykle wnikliwie analizuje otoczenie gabinetu, sprzęt i używane materiały. Decyzje co do dalszego leczenia podejmuje na podstawie długotrwałej analizy wszystkich czynników (koszty, materiały, zastosowana procedura, opinie, jakie funkcjonują na temat danego lekarza dentysty). W trakcie leczenia irytować go mogą niespodzianki (niedopasowana proteza sprawiająca dyskomfort, zbyt długie oczekiwanie na wizytę) i nieprzewidywalność. Ceni jasność i logiczny przebieg procesu leczenia. W sobie samym niezwykle ceni dokładność i tego samego oczekuje od lekarza dentysty. Interesują go

rzeczowe, konkretne odpowiedzi na pytania, które zadaje odnośnie do poszczególnych etapów leczenia. KOJĄCY ZIELONY Drugą z energii kolorystycznych jest Kojący Zielony. Osoba o tej charakterystyce jest niezwykle emocjonalna, a kluczowym czynnikiem, którego poszukuje w trakcie leczenia, jest poczucie bezpieczeństwa. W konsekwencji jest niezwykle ugodowa, godzi się na wiele zaproponowanych przez lekarza działań diagnostyczno-profilaktycznych, byle tylko pozostać w swojej „strefie komfortu”. Niezwykle ważna jest dla niego opinia, jaką cieszy się lekarz dentysta, w ręce którego oddaje swoje 5

PACJENT zdrowie, ponieważ w sposób niebywały ceni tzw. społeczny dowód słuszności (liczba zadowolonych pacjentów, najlepiej zadowolonych znajomych, rodziny, przyjaciół, opinie o lekarzu w internecie). W relacji z lekarzem poszukuje głębi, prawdziwości i ciepła. Jeżeli leczenie przebiegło w sposób zaplanowany, zapewnione zostało poczucie bezpieczeństwa, jest niezwykle lojalnym pacjentem, stając się najlepszym i najskuteczniejszym ambasadorem swojego lekarza dentysty w lokalnym środowisku. Jeżeli jednak leczenie nie przebiegło w założonym uprzednio harmonogramie, elementarne poczucie bezpieczeństwa nie zostało zapewnione, a zakładany efekt leczenia odbiega od zakładanego, Kojący Zielony staje się największym antagonistą lekarza i już nigdy nie skorzysta z jego usług. W trakcie leczenia pacjenta o tej charakterystyce lekarz dentysta powinien cały czas koncentrować się na jego odczuciach zarówno emocjonalnych, jak i estetycznych. Jeśli lekarz nie wsłuchuje się w potrzeby Kojącego Zielonego, ten staje się cichy, zamknięty, wycofany, nadmiernie ostrożny, a niekiedy stawia opór. Lekarz dentysta prowadzący leczenie pacjenta określanego mianem Kojący Zielony powinien pamiętać, iż woli on unikać ryzyka, zatem kluczowym działaniem lekarza musi być pozyskanie zaufania, gdyż tylko ono pozwoli zredukować stres, jaki wiąże się z wizytą w gabinecie stomatologicznym. SŁONECZNY ŻÓŁTY Kolejną energią kolorystyczną jest Słoneczny Żółty. Pacjenci o tej charakterystyce są niezwykle emocjonalni i bezpośredni. Łatwo nawiązują relacje z lekarzem z uwagi na naturalność i entuzjastyczne spojrzenie na życie. Jako osoby „lubiące błyszczeć” wybierają zabiegi, które dają im poczucie prestiżu (wybielanie metodą nie do końca jeszcze rozpowszechnioną). Poszukują gabinetów i metod leczenia, które w ich mniemaniu będą nosiły znamiona niedostępności. W relacji z lekarzem oczekują poczucia humoru i przyjaznej atmosfery. W trakcie wizyty w gabinecie łatwo nawiązują relacje, komunikują niezwykle dużo, cenią miły i przyjazny klimat rozmowy z lekarzem. Można zaryzykować stwierdzenie, iż niekiedy pacjenci o tej charakterystyce traktują wizytę w gabinecie stomatologicznym raczej jak wydarzenie towarzyskie czy podtrzymywanie relacji aniżeli działanie prozdrowotne. Jeżeli jednak osoba określana przez Insights Discovery jako Słoneczny Żółty zacznie odczuwać stres w trakcie wizyty w gabinecie (brak interakcji z lekarzem, niejasny całościowy obraz leczenia, wolne i żmudne leczenie endodontyczne), staje się zbyt emocjonalna, kłótliwa, krytyczna i oporna. Decyzje odnośnie do leczenia podejmuje najczęściej spontanicznie i są one bardziej wynikiem emocji chwili aniżeli chłodnej kalkulacji czy realizacji założonego planu. Komunikacja ze Słonecznym Żółtym przebiega zazwyczaj płynnie i bezproblemowo, należy jednak pamiętać, iż pacjent o tej charakterystyce ma obniżony próg percepcji. Ciągłe komunikowanie postępów leczenia i wykonywanych działań bez zaangażowania w tenże proces powoduje obni6

żenie percepcji, co w konsekwencji prowadzi do zupełnego braku zrozumienia ze strony pacjenta. Słowem, należy go informować o postępach leczenia, ale nie jednokierunkowo, należy sprawdzać, czy nas słucha, zadając pytania. OGNISTY CZERWONY Ostatnią energią kolorystyczną, jaką opisuje Insights Discovery, jest Ognisty Czerwony. Pacjenci o tej charakterystyce są niezwykle bezpośredni i nieemocjonalni. Wizyta w gabinecie stomatologicznym jest dla nich jedynie środkiem do osiagnięcia celu. Celu, jakim jest nowe wypełnienie, leczenie endodontyczne, określony efekt estetyczny piaskowania czy wybielania zębów. Ognisty Czerwony nie pojawia się w gabinecie po to, by nawiązać relacje, poczuć się miło etc. Przychodzi, ponieważ ma do zrealizowania określony plan. Oczekuje jasnych, krótkich komunikatów na temat zastosowanych metod leczenia i efektu, który ma zostać osiągnięty. Jego naturalna koncentracja na wyniku leczenia sprawia, że odbierany jest jako osoba formalna, konkretna i ustrykturyzowana zarówno w obszarze poglądów, jak i wypowiedzi. W trakcie wizyty nie zadaje zbyt wielu pytań, natomiast koncentruje się na tym: jak?, po co?, ile to będzie kosztować? Nie lubi niezdecydowania po stronie lekarza. Wolałby otrzymać dwie propozycje do rozważenia i podjąć kluczową decyzję, ponieważ wyznaje zasadę „Przynoś rozwiązania, a nie zadawaj pytania”. Wizyta zaplanowana na określony czas powinna w tymże czasie się zakończyć. Jego oficjalna i praktyczna natura każe mu podejmować decyzje odnośnie do leczenia w oparciu o pragmatyzm życiowy – trwałość wypełnienia, koszt protezy dostosowany do możliwości finansowych. Słowem: nie podejmuje decyzji w oparciu o emocje chwili, tu i teraz. Pacjent o charakterystyce Ognistego Czerwonego ocenia lekarza na podstawie statusu zawodowego i materialnego. Chce mieć przeświadczenie, iż w procesie leczenia jest partnerem lekarza dentysty, a nie tylko pacjentem. INSTRUKCJA OBSŁUGI PACJENTA STOMATOLOGICZNEGO Przytoczone charakterystyki opisują poszczególne zachowania pacjentów i mogą sprawić, że praca z nimi będzie bardziej efektywna i harmonijna. Należy jednak pamiętać, że każdy pacjent ma i wykorzystuje wszystkie energie kolorystyczne, jakie wyodrębniło Insights Discovery w oparciu o pracę i badania C.G. Junga. Jaki jest klucz do wypracowania „instrukcji obsługi” pacjenta gabinetu stomatologicznego? Należy kierować się zasadą, którą zaznaczono na wstępie: patrzeć – pytać – słuchać. Istnieje kilka atrybutów zachowania, które poddane dokładnej analizie pozwalają domniemywać, jaką charakterystykę reprezentuje pacjent. Są nimi mowa ciała, wskazówki wynikające ze stylu wypowiedzi oraz płynące z zachowania pod wpływem stresu wywołanego wizytą w gabinecie stomatologicznym.

WSKAZÓWKI WYNIKAJĄCE Z MOWY CIAŁA Pacjent określony jako Słoneczny Żółty sprawia wrażenie osoby zrelaksowanej, rozluźnionej, reaguje w sposób otwarty i swobodny. Zazwyczaj dużo gestykuluje i nie unika kontaktu fizycznego. Mimika jego twarzy jest bogata i ekspresyjna (nawet jeżeli jest to pewnego rodzaju pozytywny katalizator stresu). Pacjent określany jako Ognisty Czerwony zazwyczaj gestykuluje w sposób powściągliwy. Przyjmuje postawę zdystansowaną i poważną (przy pierwszym kontakcie lekko pochyla się do przodu). Stara się trzymać dystans fizyczny, jeżeli pomiędzy nim a lekarzem dochodzi do uścisku dłoni, uścisk ten jest mocny i pewny. Utrzymuje kontakt wzrokowy. Chłodny Niebieski mało gestykuluje. Zachowuje postawę wycofaną, unika kontaktu fizycznego. Jeżeli pomiędzy nim a lekarzem dochodzi do uścisku dłoni, uścisk ten jest zazwyczaj delikatny. Pacjent Kojący Zielony w kontakcie z lekarzem dentystą bardzo mało gestykuluje, utrzymując jednocześnie kontakt wzrokowy. Przy pierwszym kontakcie z lekarzem uścisk dłoni jest delikatny, a pozycja ciała lekko przechylona do tyłu. WSKAZÓWKI WYNIKAJĄCE ZE STYLU WYPOWIEDZI Pacjent Słoneczny Żółty mówi szybko i głośno, modulując barwę głosu. Otwarcie wyraża swoje emocje, próbując wypełnić ewentualną ciszę słowami. Ton głosu ma niezwykle spontaniczny i żywy. Pacjent Ognisty Czerwony mówi szybko i krótko, używając wręcz równoważników zdań, unikając bardziej rozbudowanych wypowiedzi. Ton głosu ma niski i wyraźny, w trakcie wypowiedzi może używać dosadnego słownictwa. Pacjent Chłodny Niebieski mówi stosunkowo cicho, ważąc niemal każde słowo. Jego wypowiedzi są przemyślane i nie zawierają modulacji, zadaje dużo dodatkowych pytań odnośnie do przebiegu leczenia. Pacjent Kojący Zielony ton głosu ma niezwykle spokojny i wyważony, a jego wypowiedź jest niespieszna i dyplomatyczna. Pacjenci o tej charakterystyce wolą słuchać, niż mówić. PODSUMOWANIE Każdy z pacjentów gabinetu stomatologicznego to odrębny byt ze swoimi unikalnymi potrzebami, emocjami, czasem uprzedzeniami. Współcześnie lekarz dentysta to nie tylko specjalista od leczenia zachowawczego, endodontycznego czy protetycznego. Bardzo często staje się on lekarzem duszy, lecząc kompleksy, uprzedzenia i strach, jaki kiełkował w pacjencie od dłuższego czasu. Dotarcie do pacjenta na poziomie interpersonalnym i emocjonalnym bywa niekiedy trudniejsze niż leczenie niezwykle skomplikowanych stanów klinicznych. Zdolność do dotarcia do pacjenta to oprócz umiejętności czysto specjalistycznych, wynikających z wykształcenia, wiedzy i praktyki, również umiejętności i kompetencje natury psychologicznej. Bez zrozumienia indywidualnego stylu funkcjonowania pacjenta w sferze publicznej tego rodzaju działania lekarza dentysty nie będą mogły być realizowane. Kamil Buliński

MARZEC | 2015

STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA

Prawie wszystko o erozji szkliwa zębowego – ubocznym skutku cywilizacji Nasi prapraprzodkowie cierpieli z powodu próchnicy, dokuczała im parodontoza, uzębienie ich nosiło też ślady ubytków niepróchnicowego pochodzenia. Dotychczasowe badania nie mówią jednak nic o erozji. Czyżby więc wykreowały ją ewolucja i rozwój cywilizacji?

Dlaczego erozja nie dotyczyła człowieka prehistorycznego? W epoce myśliwych i zbieraczy najbardziej powszechnym napojem była woda, a szkliwo zębów wystawione było na działanie kwasów zawartych w pożywieniu sezonowo i w konsekwencji przejściowo. Działanie remineralizujące śliny było wtedy wystarczające, by skompensować ich szkodliwe działanie. W miarę upływu czasu rozwój rolnictwa, rozpowszechnienie procesu fermentacji przy przygotowywaniu i konserwowaniu pokarmów (szczególnie od średniowiecza) i zmiany nawyków żywieniowych sprawiły, że ekspozycja zębów na kwasy zewnątrzpochodne stawała się coraz większa. Również różnego rodzaju patologie, zaburzające pracę gruczołów ślinowych (terapie onkologiczne, leki zażywane ze wskazań ogólnych), sprzyjają zaburzeniu równowagi kwasowo-zasadowej w jamie ustnej. Częściej też mamy do czynienia ze schorzeniami, które są źródłem kwasów wewnątrzpochodnych. Erozja, która wcześniej nie była obecna, aktualnie przeżywa swoje apogeum. ABRAZJA Abrazja powstaje, kiedy między zębami pojawia się ciało obce, na przykład pokarm. Ma najczęściej formę wydrążeń, jamek w zębinie, otoczonych pasem szkliwa, które jako twardsze jest w mniejszym stopniu starte. Zmiana nie jest nadwrażliwa, ponieważ czas jej tworzenia pozwala na skuteczną reakcję obronną kanalików zębinowych. Obserwacje sugerują, że jest mniej popularna aktualnie, w epoce kiedy pożywienie poddane jest w stopniu znaczącym wcześniejszej obróbce (gotowanie, miażdżenie, miksowanie). O abrazji mówi się także w przypadku złych nawyków higienicznych (używanie ruchów szorujących, zbyt twarda szczoteczka do zębów), kiedy dotyczy powierzchni przedsionkowych zębów. Zmiany o charakterze abrazyjnym okolicy szyjek zębowych na powierzchniach przedsionkowych najczęściej dotykają kłów, przedtrzonowców tak w szczęce, jak i w żuchwie. Predyspozycja do pojawienia się zmian w przedtrzonowcach wynika z faktu, iż właśnie w tej okolicy siła kontaktu ze szczoteczką do zębów jest większa, a czas szczotkowania dłuższy w porównaniu z innymi zębami. Także pozycja i kształt anatomiczny kłów i przedtrzonowców predysponują do tego typu abrazji. Zmiany abrazyjne mają wtedy kształt półksiężyców z kanciastymi brzegami, powierzchnią gładką, błyszczącą („wyświechtaną”). Często występują grupowo i towarzyszą im recesje dziąseł. www.stomatologianews.pl

FOTO: DR N. MED. AGNIESZKA A. PAWLIK

bserwacje paleopatomorfologów, antropologów i archeologów wskazują, że ubytki twardych tkanek zębów niepróchnicowego pochodzenia mają charakter fizjologiczny, związany z funkcjonowaniem uzębienia i towarzyszyły gatunkowi ludzkiemu od samego początku. Mowa tutaj przede wszystkim o abrazji i atrycji. W ostatnim stuleciu pojawił się jednak także termin erozja, pozwalający określić wpływ spożywanych pokarmów (przede wszystkim zawartych w nich kwasów) na twarde tkanki zębów.

ATRYCJA Atrycja to skutek kontaktu przeciwstawnych zębów, bez bezpośredniego udziału pożywienia. Homologiczne (znajdujące odbicie w przeciwstawnym łuku) ubytki mają płaską powierzchnię i wyraźnie zaznaczone brzegi. Jest obserwowana u pacjentów z wadami zgryzu czy z bruksizmem, wtedy kiedy mamy do czynienia z dodatkowymi pod względem mocy i kierunku siłami, działającymi na zęby. Wydaje się w takim samym stopniu towarzyszyć człowiekowi aktualnie, jak i w okresie prehistorycznym. DEFINICJA EROZJI I JEJ DIAGNOSTYKA Erozja to powierzchowna utrata tkanek twardych zęba zachodząca na skutek procesów chemicznych bez udziału mikroorganizmów, ale z udziałem kwasów i innych związków chelatujących. Satynowe ubytki są płaskie, o zaokrąglonych brzegach, obecne najczęściej na powierzchniach policzkowych lub przedsionkowych zębów. W niektórych przypadkach pojawiają się w okolicy poddziąsłowej lub na powierzchni podniebiennej i dojęzykowej. W formie zaawansowanej, atakując głębsze warstwy zęba, erozja wywołuje nadwrażliwość. Jaki jest mechanizm pojawienia się zmiany? Uwolnione z substancji kwasowych jony wodorowe (protony) wchodzą w reakcję z jonami węglanowymi oraz fosforanowymi apatytów i rozpuszczają szkliwo. Uwolnione wtedy jony wapnia i fosforu przechodzą do śliny. Ta, mimo że jest zazwyczaj nimi nasycona, przyjmuje je. Kwas bowiem (zewnątrz- lub wewnątrzpochodny) obniża pH środowiska poniżej poziomu tak zwanego krytycznego (około 5,5 dla szkliwa i około 6,5 dla zębiny). Powoduje to radykalnie mniejszą koncentrację wapnia i fosforu, co sprzyja zjawisku rozpuszczania apatytów i wysycania jonami nienasyconej w związku z tym śliny. Szkliwo w mikroskopie wygląda wtedy jak po wytrawieniu. W przypadku

zębiny uszkodzona jest część mineralna, kolagen natomiast pozostaje nienaruszony. Erozja to zjawisko nieodwracalne i bardzo szkodliwe dla zębów. Początkowo jest niewidoczna gołym okiem. Z czasem powierzchnia zęba staje się matowa, pojawia się jej inny odcień, akcentowany coraz bardziej, w miarę zaawansowania rozwoju choroby. U niektórych osób już we wczesnej fazie pojawia się nadwrażliwość zębów, ból podczas szczotkowania, reakcja na niektóre pokarmy (zimne, gorące, słodkie i kwaśne). Początkowe pęknięcia szkliwa zastępowane są z czasem jego drobnymi, festonowatymi ubytkami. Rozróżnia się postać lekką, średnią i ciężką erozji. W ciężkiej postaci zęby stają się cieńsze, matowe, dochodzi do ubytku nie tylko szkliwa, ale także zębiny, z ryzykiem obnażenia miazgi włącznie. Wywiad z pacjentem uzupełnia i potwierdza diagnozę w kierunku erozji (nawyki żywieniowe i higieniczne, obecność schorzeń ogólnych). CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z POKARMEM Kiedy powodem erozji jest kwas pochodzący z pożywienia, dotyczy ona najczęściej powierzchni wargowych zębów górnych. Zmianami dotknięte są wtedy powierzchnie wargowe zębów, w około 1/3 przydziąsłowej, mają one kształt płaskich dysków, są gładkie, wypolerowane. Od brzegu dziąsła odgranicza je cienki pasek szkliwa (halo). Przypuszcza się, że jest to wynikiem działania obecnej zazwyczaj w okolicy przydziąsłowej niewielkiej ilości płytki nazębnej, która stanowić może barierę obronną przed działającym kwasem lub związana jest z aktywnością płynu kieszonki dziąsłowej, który neutralizuje tenże kwas i dostarcza składników mineralnych. Ubytki erozyjne na powierzchniach żujących zębów bocznych pojawiają się zazwyczaj na guzkach i sięgają zębiny. W przypadku obecności wypełnień charakterystyczne jest wystawanie ich powyżej poziomu zniszczonej przez kwasy powierzchni zęba. 7

STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA FOTO: DR N. MED. AGNIESZKA A. PAWLIK

Należy wspomnieć też o erozji pochodzenia zawodowego. Pojawia się ona tylko w przypadku naruszania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy u osób pracujących przy galwanizacji lub produkcji akumulatorów, kiedy w powietrzu mogą pojawić się opary kwasu (mrówkowego, chlorowodorowego, azotowego, pikrynowego, siarkowego, winowego, azotowego). Na niebezpieczeństwo erozji narażeni są również profesjonalni degustatorzy win czy zawodowi pływacy. CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE ZE SCHORZENIAMI OGÓLNYMI Źródłem kwasów tak zwanych wewnątrzpochodnych, odpowiedzialnych za ryzyko erozji, są: refluks żołądkowo-przełykowy i inne choroby przewodu pokarmowego, którym on towarzyszy, a także bulimia, anoreksja i alkoholizm. Czynnikiem ryzyka mogą być także częste wymioty towarzyszące u niektórych kobiet pierwszymi miesiącom ciąży. Ubytki szkliwa pojawiają się wtedy na podniebiennej powierzchni górnych siekaczy i językowej powierzchni zębów bocznych.

Liczba młodych kobiet cierpiących na bulimię lub anoreksję w krajach rozwiniętych Zachodu wciąż wzrasta. Cechą wspólną obu chorób jest obecność wymiotów. W przypadku bulimii erozja na powierzchni podniebiennej siekaczy traktowana jest jako „objaw patognomoniczny”. Powierzchnia i głębokość zmiany pozostają w ścisłym związku z czasem trwania choroby i są cenne przy stawianiu diagnozy. U anorektyczek i bulimiczek ubytki twardych tkanek zębów niepróchnicowego pochodzenia pojawiają się znamiennie częściej niż w pozostałej części populacji, czemu sprzyja – poza częstymi wymiotami – zaburzenie gospodarki wodnej organizmu (odwodnienie) oraz zaburzona praca gruczołów ślinowych w konsekwencji zażywanych leków psychotropowych.

Fot. 2, 3. W obu przypadkach erozje wikłane abrazją spowodowaną „nadgorliwymi” zabiegami higienicznymi u pacjentek stosujących się skrupulatnie do zaleceń kardiologów odnośnie do diety. Każda z nich codziennie przed południem przygotowywała sobie porcję owoców (głównie cytrusów), dzielonych na małe kawałki, które były pojadane w ciągu całego dnia. Równocześnie dbałość o higienę jamy ustnej skutkowała regularnymi zabiegami „szorowania” (lub jeśli ktoś woli „ pucowania”) zębów.

Źródłem kwasów zewnątrzpochodnych są przede wszystkim: napoje energetyczne dla sportowców i korzystających z siłowni, orzeźwiające (zawierające kwasy: cytrynowy, fosforanowy, acetonowy, węglanowy i inne, o pH poniżej 4), napoje gazowane (7Up pH = 3,5, Pepsi pH = 2,7, Coca-Cola pH = 2,45), soki cytrusowe (pomarańczowy, zależnie od producenta, pH = 2,8-4,0, cytrynowy pH = 1,8-2,4) czy spożywane przez osoby szczególnie dbające o zdrowie typu „light”, ocet winny (pH = 2,9-3,3), sosy typu winegret (pH = 2,4-3,4), także marynaty (pH = 2,5-3,0), białe wino, piwo oraz owoce: rabarbar (pH = 2,9-3,3), grapefruit (pH = 3,0-3,5), jabłko (pH = 2,9-3,5), także porzeczki, wiśnie, maliny, śliwki, morele, czereśnie, jabłka, a z warzyw: szczaw, rukiew, szparagi, brukselka, pomidory, karczochy. Dla właściwej oceny zagrożenia erozją cenna jest wiedza nie tylko o wartości pH pokarmu, ale także znajomość jego „potencjału erozyjnego”, czyli ilości potrzebnych związków buforujących (szczególnie wapnia i fosforu), obecnych w ślinie, by zneutralizować jego szkodliwe działanie, a także częstotliwość i czas przebywania pokarmu w jamie ustnej, tym 8

samym czas kontaktu ze szkliwem zębowym. Czynniki te determinują kinetykę erozji. Stopień kwasowości pokarmu nie zawsze jest bowiem kompatybilny z wartością pH. Dla przykładu: pH Coca-Coli = 2,45, pH soku pomarańczowego = 2,8-4,0. Jednak wskaźnik neutralizacji do pH = 7,0 dla Coca-Coli wynosi 44 mmol/l OH-, a dla soku pomarańczowego – 66-154 mmol/l OH-. Stąd wniosek, że sok pomarańczowy, mimo wyższego pH, jest bardziej szkodliwy dla szkliwa niż Coca-Cola, ponieważ wymaga większych zdolności buforujących śliny. Niektórzy producenci wzbogacają produkty o wapń lub fosfor, redukując ich potencjał erozyjny. Skutkuje to ich mniejszą szkodliwością dla szkliwa. Sok pomarańczowy lub jogurt owocowy o pH = 4,0, wzbogacone podczas produkcji o jony wapnia, będą mniej szkodliwe niż inne, o tym samym pH, ale bez dodatku wspomnianych jonów. Coraz rzadziej niebezpieczne dla zębów jest przewlekłe zażywanie leków w postaci tabletek do ssania z zawartością witaminy C, aspiryny, preparatów żelaza do picia (pH = 1,5).

Także refluks żołądkowo-przełykowy może stać się przyczyną erozji, podobnie jak przewlekły alkoholizm (sprzyjają temu częste wymioty, refluks żołądkowo-przełykowy i niezrównoważona dieta). Niszczona jest wtedy powierzchnia językowa zębów. Język może stanowić niekiedy ochronę przed atakiem kwasów tych powyżej jego powierzchni, wzdłuż podniebienia, które miałyby niszczyć powierzchnię podniebienną zębów przednich w szczęce. Częściej więc uszkodzeniu ulegają trzonowce w żuchwie. Nie należy lekceważyć też ryzyka erozji u wszystkich osób z zaburzonym wydzielaniem śliny (zmienioną pracą ślinianek) lub zmienionym składem śliny (nasycenie środowiska jamy ustnej jonami wapniowymi, fosforanowymi, fluorkowymi, wydolność systemu buforującego). Chociaż to raczej modyfikuje przebieg procesów erozyjnych, niż jest przyczyną ich pojawienia się. Mowa o pacjentach onkologicznych (po chemio- lub/i radioterapii), z zespołem Sjogrena, zażywających leki zmniejszające wydzielanie śliny (np. psychotropowe, antyhistaminowe, przeciwparkinsonowe, odwadniające, obniżające apetyt) lub kiedy osoba cierpi na przewlekłą niewydolność nerek, cukrzycę. Do erozji predysponuje: • picie soku owocowego częściej niż 2 razy dziennie (dowiedziono, że codzienne picie 1 litra kwaśnego soku owocowego powoduje utratę warstwy szkliwa grubości 1 mm w ciągu 2-20 lat!), • picie napojów gazowanych 4-6 razy w tygodniu, • picie drinków energetycznych częściej niż raz w tygodniu, MARZEC | 2015

REKLAMA

STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA • predyspozycje w kierunku częstych wymiotów, • zmniejszone wydzielanie śliny. LECZENIE EROZJI Skuteczna terapia erozji jak dotąd opiera się głównie na zmianie nawyków żywieniowych, higienicznych, z równoczesną rekonstrukcją utraconych tkanek koronami porcelanowymi lub licówkami. Uzupełnienie ubytku powstałego wskutek erozji materiałem światłoutwardzalnym może okazać się skuteczne na krótko. Powierzchnia zmiany erozyjnej ma charakter zębiny sklerotycznej, jako wyraz fizjologicznej reakcji obronnej ze strony miazgi zębowej, tym samym jest trudniejsza do wytrawiania kwasem fosforanowym, więc wytrzymałość połączenia z wypełnieniem może się okazać słabsza. Ponieważ warstwa zębiny sklerotycznej jest stosunkowo cienka (10 μm), można ją zebrać wiertłem diamentowym lub przy użyciu piaskarki przed przystąpieniem do założenia wypełnienia albo też wydłużyć czas wytrawiania. Alternatywą są cementy szklanojonomerowe, mające zdolność chemicznego łączenia się ze sklerotyczną zębiną. ELIMINACJA PRZYCZYN Terapia etiologiczna to klucz do sukcesu w każdym przypadku. W przypadku erozji szkliwa zasadniczym elementem jest zmiana nawyków żywieniowych: • zmniejszenie częstotliwości spożywania pokarmów i napojów kwaśnych. Pokarmy neutralne dla zębów i o pH zasadowym (woda niegazowana, mleko, sery, jaja, ziemniaki, zboża, orzechy, jogurty naturalne) winny przeplatać te o kwaśnym współczynniku pH; • używanie słomki do picia soków i napojów gazowanych. Preferowanie całych owoców, nie soków (żucie prowokuje większe wydzielanie śliny, która szybciej neutralizuje kwas); • eliminacja z diety napojów energetycznych; • zmiana kolejności spożywanych pokarmów (na przykład wystarczy zamiast kończyć śniadanie piciem soku owocowego, rozpocząć od niego, a posiłek zakończyć pokarmem bogatym w wapń i fosfor, np. jogurtem lub serem, który ułatwi zneutralizowanie wcześniej spożytego pokarmu kwaśnego), warto unikać niedojrzałych owoców; • żucie bezcukrowej gumy do żucia po posiłku (zwiększa trzykrotnie ilość produkowanej śliny i jej właściwości buforujące); • unikanie pojadania między posiłkami; • weryfikacja zasad higieny jamy ustnej (nieszczotkowanie zębów bezpośrednio po ekspozycji na kwas lub po wymiotach, korzystanie z miękkiej szczoteczki do zębów, używanie pasty do zębów o niskim współczynniku ścieralności – RDA, kontrolowanie siły, z jaką szczotkowane są zęby, oraz techniki – z całkowitą eliminacją ruchów szorujących; • przy pojawieniu się nadwrażliwości stosowanie preparatów dla zębów nadwrażliwych (pasty, płukanki, żele); • gdy przyczyną erozji są kwasy wewnątrzpochodne, pacjent powinien skontaktować się z lekarzem ogólnym. Cenną może okazać się decyzja o korzystaniu z sonicznej szczoteczki (np. Philips Sonicare). Ułatwi ona walkę ze szkodliwą techniką szorowania i użyciem nadmiernej siły (dzieki obecności czujnika nacisku). Udowodniona badaniami atraumatyczność takiej szczoteczki w stosunku do dziąseł i zębów, zapewni prawidłową i bezpieczną higienę, oraz profilaktyke erozji. Pacjenci ze zwiększonym ryzykiem erozji: • konsumenci napojów gazowanych, • nadmiernie szczotkujący zęby, stosujący przewlekle pasty wybielające, • preferujący zdrowy tryb życia, uprawiający sport (spożywający regularnie napoje energetyczne, soki owocowe), • chorzy na refluks żołądkowo-przełykowy, • odczuwający suchość w jamie ustnej (zażywający leki ograniczające wytwarzanie śliny), • chorzy na anoreksję lub bulimię.

rekomendowany przez PTO

PODSUMOWANIE Przyzwyczajenia żywieniowe, nawyki higieniczne, także popularyzowane zachowania prozdrowotne, niestety sprzyjają rozpowszechnieniu erozji szkliwa zębowego. Szczęśliwie, pojawiająca się w ostatnim czasie mnogość środków do higieny jamy ustnej, ochraniających i wzmacniających szkliwo, miejmy nadzieję stanowi skuteczną przeciwwagę. Warto ją wzmacniać, uświadamiając pacjentom, że czasami nawet prozdrowotne zachowania (dieta wegetariańska lub wizyty na siłowni), nieopatrznie stosowane, mogą wyszczuplać nie tylko w talii, ale także „uszczuplać” uzębienie. dr n. med. Agnieszka A. Pawlik

www.stomatologianews.pl

ONKOLOGIA

Jak opiekować się pacjentem onkologicznym? Profilaktyka zapalenia błony śluzowej jamy ustnej Liczba pacjentów onkologicznych wciąż wzrasta. Na szczęście postępy medycyny pozwalają na coraz większą liczbę skutecznie przeprowadzonych terapii i wydłużenie okresu przeżycia. Konsekwencją tego jest nasilenie problemu skutków ubocznych prowadzonych terapii przeciwnowotworowych. Nie jest w tym odosobniona i jama ustna pacjenta. Zarówno chemioterapia, jak i radioterapia oraz przygotowanie do przeszczepu szpiku kostnego wywołują szereg zmian patologicznych w jej obrębie.

o najczęściej pojawiających się i najbardziej uciążliwych, czyli krytycznych (decydujących o jakości życia pacjenta), zaliczane są: uogólniony stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej (mucositis), zmniejszone wydzielanie śliny (xerostomia), zakażenia oportunistyczne (grzybica, opryszczka), popromienna próchnica zębów, zapalenie przyzębia, popromienne martwicze zapalenie kości (osteoradionecrosis). Nierzadko komplikują one leczenie onkologiczne (wymagają dodatkowej hospitalizacji, limitują planowane dawki leków), przedłużają rehabilitację po już zakończonym leczeniu i zwiększają jego koszty. Najwięcej problemów przysparza zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (mucositis). Dotyczy ono około 80% pacjentów otrzymujących chemię wysokodawkową (z udziałem methotreksatu, 5-fluorouracylu), 20-40% pacjentów poddanych konwencjonalnej chemioterapii i około 50% chorych naświetlanych promieniami RTG w obrębie szyi lub głowy. Z jednej strony brak określonych standardów leczenia mucositis, z drugiej strony zmiany chorobowe dotyczące powierzchownie leżących tkanek miękkich mogą powodować obnażenie tkanek i struktur głębszych oraz stanowić otwartą drogę do uogólnionej infekcji osłabionego nowotworem organizmu. Co więcej, dostępny od kilku lat w Unii Europejskiej i dozwolony do stosowania także w Polsce w przypadku mucositis (wyłącznie w lecznictwie zamkniętym) jedyny znany jak dotychczas lek o nazwie Palifermin (czynnik wzrostu keratynocytów) nie jest refundowany przez NFZ, a jego koszt (około 20 000 zł podczas jednej chemioterapii, czyli nawet 100 000 zł i więcej dla całej serii) w sposób znaczący obciąża budżet chorego. Nie można również pominąć faktu bardzo znacznych dolegliwości bólowych, które towarzyszą obecności zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, bywa, że wymagają one uśmierzenia przez opioidy. Stąd tak ważne profilaktyczne podejście do problemu i wczesna diagnostyka, w których pierwszorzędną rolę może odegrać stomatolog.

O MUCOSITIS Celem leków onkostatycznych są szybko dzielące się komórki w fazie S syntezy DNA. Niestety nie tylko nowotworowe, ale także zdrowe, w tym komórki błony śluzowej jamy ustnej. Już po tygodniu od podania leku można w niej zaobserwować zmiany. Uszkodzone łańcuchy DNA w komórkach wysyłają sygnały inicjujące prozapalne cytokiny i rozpoczynają kaskadę odpowiedzi zapalnej. Wstępne podrażnienie błony śluzowej zaostrza się, skutkuje owrzodzeniami (apoptozą komórek), dalszą destrukcją tkanki, zaostrzaną produktami metabolizmu mikroorganizmów bytujących w jamie ustnej. Na bezpośrednie skutki działania cytostatyków pośrednio nakładają się konsekwen10

cje wynikające z reakcji szpiku kostnego na prowadzoną chemioterapię: anemia, trombocytopenia, leukopenia, a w pierwszym rzędzie redukcja liczby neutrofili. W przeciwieństwie do chemioterapii działanie promieniowania RTG jest niezależne od cyklu komórkowego i dlatego równie groźne dla komórek w trakcie proliferacji, jak i w okresie spoczynku. Ryzyko toksycznego działania terapii onkologicznej wzrasta przy łączeniu radioterapii z chemioterapią. Nasilenie zmian jest osobniczo zmienne i zależy nie tylko od miejsca napromieniania, dawki promieniowania, wieku pacjenta, ale też jego predyspozycji genetycznych. Najbardziej podatne na mucositis są komórki ulegające rogowaceniu: nabłonek czerwieni warg, błona śluzowa policzków, podniebienia miękkiego, gardła. Mucositis może przebiegać pod postacią łagodną lub ciężką. Ustalono cztery stopnie nasilenia zmian: • I stopień: rumień, brak dolegliwości bólowych lub niewielkiego stopnia wrażliwość; • II stopień: rumień z powierzchownymi nadżerkami, dolegliwości bólowe, możliwość spożywania twardych pokarmów; • III stopień: rumień ze zlewającymi się nadżerkami, dolegliwości bólowe, brak możliwości spożywania twardych pokarmów; • IV stopień: zmiany zapalno-nekrotyczne obejmujące całą błonę śluzową, także gardło i przełyk, konieczność odżywiania parenteralnego. PROFILAKTYKA MUCOSITIS Wcale nierzadko pacjent onkologiczny jest zaskoczony informacją, że leczenie przeciwnowotworowe lub przygotowanie do przeszczepu szpiku kostnego może skutkować poważnymi powikłaniami w obrębie jamy ustnej, zagrażającymi jego zdrowiu, życiu, niepowodzeniem przeszczepu, a z pewnością uprzykrzającymi codzienność, tak w trakcie, jak i po planowanym leczeniu. W edukacji niestety nie pomagają i onkolodzy. Optymalne opanowanie skutków ubocznych będących konsekwencjami chemio- i/lub radioterapii można uzyskać tylko dzięki właściwemu przygotowaniu jamy ustnej pacjenta oraz uświadomieniu go co do postępowania profilaktycznego i rygorystycznej higieny jamy ustnej. Ogólnie przyjęte jest rozpoczęcie takiego przygotowania przynajmniej tydzień przed pierwszą chemioterapią. Zyskujemy wtedy 2 tygodnie, zanim pacjent znajdzie się w okresie, kiedy będą mogły go dotknąć komplikacje. W przypadku radioterapii postępowanie powinno być rozpoczęte wcześniej, by pozostało 14 dni do naświetlania (potrzebne na wygojenie ran po ewentualnych zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy ustnej). Należy przestrzegać zasady, że już

w trakcie terapii onkologicznej nie można przeprowadzać żadnego zabiegu stomatologicznego (chyba że w bardzo uzasadnionych przypadkach i pod ścisłym nadzorem onkologa), przeciwwskazana jest wtedy także higienizacja. PRZYGOTOWANIE JAMY USTNEJ PRZEZ STOMATOLOGA • Wyeliminować na podstawie RTG panoramicznego wszystkie źródła infekcji: usunięcie pozostawionych korzeni zębów, usunięcie tych zębów, które w prognozie krótkoterminowej mogłyby przysporzyć trudności, np. bólu (zniszczone z głęboką próchnicą, z zaawansowanym stadium parodontozy, ze zmianami okołowierzchołkowymi). • Należy usunąć wszelkie źródła możliwych urazów (wygładzić ostre brzegi sieczne, usunąć złogi nazębne, najlepiej nad- i poddziąsłowe). • Wyleczyć stan zapalny dziąseł. • Usunąć niewyrznięte całkowicie trzecie trzonowce z ryzykiem pericoronitis. • Odbudować zniszczone próchnicą korony zębów. • Zdjąć stałe aparaty ortodontyczne, by nie ryzykować urazu śluzówki. • Wskazane jest wykonanie nowych ruchomych uzupełnień protetycznych, jeśli dotychczas użytkowane nie są w pełni funkcjonalne lub wieloletnie. HIGIENA JAMY USTNEJ Prawidłowo przeprowadzony instruktaż codziennej higieny jamy ustnej jest w stanie skutecznie zredukować nasilenie i czas trwania zmian zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, zmniejsza też ryzyko ich nadkażenia drobnoustrojami, także oportunistycznymi. Zalecane jest używanie miękkiej lub bardzo miękkiej szczoteczki do zębów. Pasta do zębów nie powinna zawierać laurylosiarczanu sodu, drażniącego śluzówkę i utrudniającego gojenie ran. Zalecane jest szczotkowanie zębów po każdym posiłku. Po szczotkowaniu do wypłukania jamy ustnej najlepiej stosować sól fizjologiczną. Do płukania (bez ograniczeń) w trakcie dnia wskazany jest również roztwór soli fizjologicznej. Nie drażni śluzówki, poprawia jej ukrwienie i odżywienie. Częste płukanie jamy ustnej roztworem soli fizjologicznej lub sody oczyszczonej pozwala nawilżyć tkanki, działa oczyszczająco, leczy zmiany chorobowe śluzówki, łagodzi zmiany zapalne, hamuje akumulację resztek pokarmowych, pozwala spłukać lub rozcieńczyć gęstą wydzielinę śluzową pokrywającą struktury jamy ustnej. Zabronione jest używanie gotowych płukanek z zawartością alkoholu. Płukanki z alkoholem lub H2O2 mogą podrażnić śluzówkę, pogłębić uczucie suchości. Nie są polecane preparaty chlorheksydyny. Do użytku miejscowego zalecane są preparaty chlorowodorku beznydaminy (dostępne w postaci aerozolu lub tabletek). Skuteczna jest także, dostępna już w Polsce, płukanka zawierająca przesycony roztwór fosforanu wapnia. Nitkowanie zębów należy przeprowadzać raz dziennie, najlepiej MARZEC | 2015

ONKOLOGIA 1

FOTO: DR N. MED. AGNIESZKA A. PAWLIK

nitką woskowaną. Krwawienie brodawki dziąsłowej powinno je wstrzymać na dwa lub kilka dni. Wskazana jest codzienna fluoryzacja kontaktowa.

Wysuszona czerwień wargowa powinna być pokrywana odżywczym kremem. Należy unikać pomadek ochronnych z zawartością wazeliny i petroleum, które mają właściwości odwadniające. Pacjenci korzystający z ruchomych uzupełnień protetycznych nie powinni, jeśli to możliwe, korzystać z nich przez okres terapii. Gdy nie jest to możliwe, konieczne jest ich zdejmowanie na noc. Protezy należy myć codziennie szczoteczką do protez i moczyć w roztworach preparatów do ich dezynfekcji. Jakikolwiek objaw stomatopatii protetycznej powinien być traktowany jako nadkażenie Candida albicans. ZALECENIA DIETETYCZNE Ryzyko próchnicy nakazuje ograniczyć spożycie cukrów prostych lub zastąpić je aspartamem, acesulfamem, sorbitolem lub ksylitolem. Konsumpcja pokarmów z ostrymi, drażniącymi śluzówkę przyprawami powinna być ograniczona, podobnie jak tych bardzo gorących. Preferowane jest pożywienie ciepłe lub letnie, o łagodnych smakach, z minimalną ilością przypraw. Należy unikać soków owocowych, szczególnie ze świeżych owoców, zarówno z powodu ich zbyt ostrego smaku jak i ze względu na ryzyko powstania erozji szkliwa. Należy zredukować picie kawy, herbaty i pokarmów wzmagających pragnienie (suche ciastka, krakersy, chipsy). Z diety powinien być wyeliminowany alkohol, gdyż pogłębia on pojawiające się zmiany w jamie ustnej, ogranicza apetyt, powoduje deficyt witamin B1, B6, B12 i C.

Fot. 1. Mucositis u pacjentki z nowotworem narządów rodnych, leczonej serią cytostatyków.

Warto mieć świadomość, że utrzymanie zrównoważonej diety u pacjenta poddanego chemio- i/lub radioterapii jest bardzo trudne. Dolegliwości ze strony jamy ustnej (nawet tylko na etapie podrażnienia błony śluzowej), zmiana odczuć smakowych, problemy z połykaniem, nudności oraz wymioty temu nie sprzyjają. Dodatkowo, leki zalecane w trakcie terapii mają niekorzystny wpływ na wybrane składniki pożywienia, np. neomycyna redukuje absorpcję witamin K i D, metotreksat wpływa ogólnie na metabolizm witamin, szczególnie wchodzi w reakcję z kwasem foliowym. Indometacyna, morfina, digoksyna i inne cytotoksyczne leki z założenia mogą wywołać anoreksję. Dostępne w aptekach preparaty odżywcze w formie płynnej, zawierające komplet witamin, mikroelemen-

Fot. 2. Infekcja grzybicza jamy ustnej u pacjenta z nowotworem prostaty, po zabiegu chirurgicznym i 38 zabiegach naświetlania promieniami RTG.

tów, dostarczające kalorii i wszystkich składników odżywczych, powinny uzupełniać codzienną dietę pacjentów onkologicznych. PODSUMOWANIE Profilaktyka mucositis u każdego chorego na nowotwór złośliwy powinna stanowić element terapii onkologicznej. Ma ona szansę powodzenia jedynie dzięki właściwej edukacji samego pacjenta, jego rodziny, przy współpracy z całym zespołem stomatologicznym. Zredukuje ona bolesne, tak pod względem fizykalnym, jak i emocjonalnym, skutki uboczne terapii przeciwnowotworowej i przyspieszy pełną rehabilitację pacjenta. dr n. med. Agnieszka A. Pawlik

REKLAMA

Czy masz aktualne procedury w swoim gabinecie? SPRAWDŹ NOWOŚĆ W OFERCIE MEDILAB!

ZESTAWIENIE INSTRUKCJI I PROCEDUR:

• Zebrane w jednym miejscu najaktualniejsze wytyczne higieniczne • Opracowane przez zespół doświadczonych konsultantów naukowych • Wygodny, praktyczny segregator – możliwość wpinania i przechowywania procedur oraz protokołów

Medilab Sp. z o.o. • ul. Niedźwiedzia 60 • 15-531 Białystok • tel./fax 085 747 93 00/01

www.stomatologianews.pl

www.medilab.pl

BHP FOTO: © WILLIAM87 - FOTOLIA.COM

Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy

na stanowisku higienistki oraz asystentki stomatologicznej PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACOWNIKA Do obowiązków higienistki stomatologicznej należą m.in.: prowadzenie skutecznej działalności oświatowo-prozdrowotnej, dotyczącej higieny jamy ustnej i żywienia; wykonywanie zabiegów higieniczno-profilaktycznych w jamie ustnej pacjenta w zakresie tzw. profilaktyki profesjonalnej – oczyszczanie zębów ze złogów nazębnych i lakowanie bruzd; wykonywanie niektórych zabiegów leczniczych zleconych przez lekarza stomatologa – polerowanie założonych wypełnień, pobieranie wycisków orientacyjnych, zakładanie ślinochronu oraz formówek, zakładanie i usuwanie opatrunków czasowych, radiologia diagnostyczna, proste zabiegi ortodontyczne. Higienistka stomatologiczna może wykonywać także zadania asystentki stomatologicznej i wtedy do jej obowiązków należy przede wszystkim pomoc lekarzowi. Współpraca ze stomatologiem polega na kooperacji poprzez świadome i dokładne wykonywanie pracy uprzednio zaplanowanej; wykonywanie obowiązków nie tylko na polecenie lekarza stomatologa, ale także bez jego polecenia, ze zrozumieniem swoich zadań. Do zadań asystentki stomatologicznej należą m.in.: przygotowywanie gabinetu stomatologicznego do pracy; dezynfekcja narzędzi i sprzętu; przygotowywanie pacjenta do zabiegu; uzupełnianie brakującego sprzętu, materiałów i instrumentów; konserwacja sprzętu; asystowanie przy zabiegu; prowadzenie pracy biurowej, w tym – rejestracja i opieka nad pacjentem; sporządzanie danych na temat stanu pacjenta; kompletowanie i archiwizacja zdjęć radiologicznych; umawianie na wizyty; sporządzanie rachunków i przyjmowanie opłat. 12

PROCEDURY – ZAGROŻENIA Powierzchnie, na których możliwy jest upadek Przyczyny: śliskie powierzchnie przy dojściu do i na samym stanowisku pracy, nieporządek. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: stosowanie obuwia z podeszwą antypoślizgową. Utrzymywanie porządku na stanowisku i w jego otoczeniu. Niezwłocznie usuwanie z podłogi plam cieczy. Różnica poziomów (upadki z poziomu wyższego na niższy) Przyczyny: przemieszczanie się po schodach, stosowanie niesprawnych drabin lub prowizorycznych zwyżek. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: stosowanie sprawnej technicznie drabiny rozstawnej, gdy zachodzi taka potrzeba. Nieużywanie drabiny przystawnej jako rozstawnej, prowizorycznych zwyżek, na przykład stołu i postawionego na nim krzesła. Nieodpowiednie oświetlenie w pomieszczeniach pracy Przyczyny: źle dobrane punkty świetlne, zabrudzone okna. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: stosowanie źródeł światła dających natężenie oświetlenia zgodne z normą – ogólne i miejscowe (obowiązuje Norma PN-EN 12464-1:2012 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”). Dbanie o właściwe oświetlenie naturalne stanowisk pracy, m.in. poprzez zapewnienie czystości okien.

Czynniki biologiczne – mikroorganizmy chorobotwórcze przenoszone drogą kropelkowo-powietrzną (m.in. wirus grypy i bakterie gruźlicy), drogą skórną (np. wirus opryszczki), poprzez płyny ustrojowe (np. wirusy – HBV, HCV, HIV oraz makroorganizmy pasożytnicze, np. świerzbowiec) Przyczyny: kontakt ze skórą pacjenta i inne drogi przenikania materiału biologicznego. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: stosowanie ochron indywidualnych – w tym układu oddechowego i dłoni; używanie sprzętu jednorazowego użytku, gdy jest to wskazane; dbanie o to, by w pomieszczeniach pracy znajdowały się umywalka oraz zlewozmywak z bieżącą, ciepłą i zimną, wodą, wraz z ręcznikami jednorazowego użytku; zachowanie zasad higieny osobistej, w tym częste mycie rąk; profilaktyczne używanie mydeł i zasypek z dodatkiem środków przeciwgrzybiczych; dbanie o prawidłową wentylację pomieszczeń pracy; zachowanie higieny unitu stomatologicznego, zgodnie z instrukcją producenta; sterylizacja pomieszczenia (np. przy użyciu lamp UV); dbanie o to, by powierzchnie stołów, ścian i podłóg w gabinecie (dodajmy – łatwo zmywalne) były często i przy użyciu właściwych środków dokładnie myte; zapewnienie środków dezynfekcyjnych i przestrzeganie zasad dezynfekcji; dbanie o to, by autoklaw i – w zależności od potrzeb – sterylizator niskotemperaturowy znajdowały się i były stosowane we wszystkich pomieszczeniach, w których przewiduje się wykonywanie świadczeń przy użyciu narzędzi i sprzętu wielokrotnego użytku; sporządzenie planu postępowania po ekspozycji, z uwzględnieniem możliwych dróg narażenia (skaleczenie, zakłucie, zabrudzenie); MARZEC | 2015

Na powierzchni protez zębowych znajdują się zagłębienia, w których mogą namnażać się i rozwijać drobnoustroje.1 Czynniki aktywne w tabletkach czyszczących Corega® wnikają do biofilmu* i niszczą drobnoustroje nawet w trudno dostępnych zagłębieniach na powierzchni protezy.2

Pomóż swoim pacjentom jeść, rozmawiać i śmiać y się bez obaw dzięki Specjalistycznemu Systemowi Codziennej Pielęgnacji Protez Zębowych Obraz SEM powierzchni protezy zębowej. *Biofilm płytki bakteryjnej in vitro po namoczeniu w roztworze tabletek czyszczących Corega®. Piśmiennictwo: 1. Glass RT et al. J Prosthet Dent. 2010; 103(6): 384-389. 2. GSK Data on File, Lux R. 2012. Corega® to zarejestrowany znak towarowy grupy spółek GlaxoSmithKline. CHPL/CHPLD/0041/14

BHP przygotowanie instrukcji bezpiecznej obsługi urządzeń i ich udostępnienie na stanowisku pracy; prawidłowe usuwanie odpadów, zgodnie z przepisami; wydzielenie szatni oddzielnie na odzież roboczą i własną pracowników; przeprowadzanie wymaganych badań profilaktycznych; zapewnianie pracownikom systematycznego szkolenia z zakresu problematyki zawodowego narażenia na czynniki biologiczne; obowiązkowy udział wyznaczonych pracowników w szkoleniach zorganizowanych przez pracodawcę; zapewnienie pracownikom właściwych pomieszczeń, urządzeń higieniczno-sanitarnych, a także środków higieny osobistej oraz jeżeli to konieczne środków do odkażania skóry lub błon śluzowych; zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków spożywania posiłków i napojów w wydzielonych pomieszczeniach. Czynniki chemiczne (stałe, ciekłe, lotne) trujące, żrące, drażniące, uczulające, w tym: środki używane do dezynfekcji i sterylizacji oraz utrzymania czystości; mieszaniny wypełniające, detergenty, rozpuszczalniki, lateks, leki; pary rozpuszczalników i pary metali ciężkich (np. rtęci); tlenek etylenu używany do dezynfekcji i sterylizacji materiałów wrażliwych na ogrzewanie, który ma właściwości rakotwórcze, mutagenne, drażniące, uczulające i neurotoksyczne. Przyczyny: czynności wykonywane na stanowisku pracy. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: należy pamiętać o podstawowej zasadzie, która mówi, by nie umieszczać substancji szkodliwych w opakowaniach przeznaczonych tradycyjnie dla środków spożywczych. Najlepiej przechowywać takie substancje w opakowaniach oryginalnych. W razie uczulenia na lateks należy stosować rękawice wykonane z innego materiału. Dla każdej substancji niebezpiecznej w gabinecie powinna być dostępna karta charakterystyki substancji/mieszaniny niebezpiecznej. Należy przestrzegać zapisów instrukcji obsługi urządzeń. Należy zapewnić skuteczną wentylację wywiewną. Prąd elektryczny (porażenie prądem) Przyczyny: urządzenia zasilane energią elektryczną, przewody doprowadzające prąd, osprzęt elektryczny (gniazda wtykowe, wtyczki itp.). Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: okresowy przegląd instalacji elektrycznej i skuteczności ochrony przeciwporażeniowej. Bieżąca kontrola stanu przewodów i osprzętu elektrycznego. Zapewnienie odpowiedniej oporności (rezystencji) ciała w stosunku do ewentualnego prądu porażeniowego, m.in. poprzez: niedotykanie mokrymi rękami metalowych obudów włączonych urządzeń, stosowanie obuwia z izolacyjną podeszwą. Pożar Przyczyny: substancje łatwopalne znajdujące się na stanowisku pracy. Zamknięcie się tzw. „trójkąta pożarowego” – źródło ognia, materiał palny, tlen.. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: systematyczna kontrola sprawności instalacji elektrycznej. Zachowanie wymagań bezpieczeństwa pożarowego – w tym m.in. dbanie o oznaczenie dróg ewakuacyjnych i nieumieszczanie materiałów łatwopalnych w pobliżu źródeł ciepła (ognia). Wyposażenie pomieszczeń pracy w odpowiedni sprzęt gaśniczy i prawidłowa konserwacja tego sprzętu. Oparzenia ciała Przyczyny: urządzenia stosowane w gabinecie stomatologicznym – w tym autoklawy. 14

Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: dbanie o właściwy stan techniczny urządzeń. Przestrzeganie instrukcji producenta w trakcie ich obsługi. Przestrzeganie przewidzianych zasad postępowania, gdy dojdzie do oparzenia – przede wszystkim wychłodzenie oparzonej części ciała. Pyły (aerozole) i odpryski Przyczyny: asystowanie podczas czynności lekarskich lub samodzielne wykonywanie prostych zabiegów. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: stosowanie okularów ochronnych oraz środków ochrony dróg oddechowych. Hałas Przyczyny: elektronarzędzia (urządzenia) stosowane w gabinecie stomatologicznym. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: dbanie o właściwe serwisowanie urządzeń. Stosowanie, w razie takiej konieczności, ochronników słuchu. Obciążenie fizyczne – statyczne (wymuszona pozycja ciała) Przyczyny: praca w wymuszonej pozycji ciała w trakcie współpracy ze stomatologiem oraz w trakcie samodzielnych czynności, a także źle zorganizowane stanowisko pracy biurowej – w tym komputerowe. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: dostosowanie stanowiska pracy do wymagań ergonomii. Ćwiczenia relaksacyjno-rozluźniające. W przypadku obciążenia nadgarstka, a także kręgosłupa zaleca się m.in. następujące ćwiczenie: splecione palce rąk odwracamy „na zewnątrz”, jednocześnie prostując przed siebie i w górę ramiona. Dzięki temu rozciągamy mięśnie, które w znacznym stopniu są angażowane w pracy higienistki oraz asystentki stomatologicznej, czyli zginacze kończyn górnych i kręgosłupa. W ten sposób dajemy mięśniom porcję energii i odciążamy je, a tym samym zwiększamy ich siłę i wydolność. Obciążenie fizyczne – dynamiczne Przyczyny: podnoszenie i przenoszenie zbyt ciężkich przedmiotów, w tym wyposażenia pracowni. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: przestrzeganie norm i zasad dotyczących transportu indywidualnego. Stosowanie transportu zbiorowego w razie takiej konieczności. Wiedza o tym, że dorosła kobieta może przenosić przedmioty, których ciężar nie przekracza 12 kg w przypadku pracy o charakterze stałym i nie większe niż 20 kg przy pracy dorywczej – przy przenoszeniu ładunku do czterech razy na godzinę i maksymalnie przez cztery godziny w ciągu doby. Ostrza i ostre elementy Przyczyny: ruchome elementy elektronarzędzi, krawędzie zębów pacjentów. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: stosowanie rękawic ochronnych. Przestrzeganie przyjętych zasad we współpracy ze stomatologiem. Zapewnienie właściwie wyposażonej apteczki pierwszej pomocy. Promieniowanie, m.in. ultrafioletowe i rentgenowskie Przyczyny: sprzęt stosowany w gabinecie, m.in.: lampy do utwardzania polimerów, lampy do dezynfekcji, rentgenowskie. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: ścisłe przestrzeganie instrukcji producenta i instrukcji bezpiecznej pracy. Stosowanie środków ochrony indywidualnej.

Nieodpowiedni mikroklimat w pomieszczeniach Przyczyny: zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura w pomieszczeniach, nieodpowiednia wilgotność względna. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: regulowanie właściwego mikroklimatu, m.in. poprzez kontrolę ogrzewania i dobór sprawnej wentylacji. Właściwy dobór odzieży roboczej. Niebezpieczne zachowanie pacjenta Przyczyny: odruchy bezwarunkowe wywołane strachem lub bólem, agresja. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: przestrzeganie procedur bezpieczeństwa, samokształcenie w zakresie psychologii zachowań. Obciążenie emocjonalne, którego wynikiem może być stres Przyczyny: nadmiar obowiązków, pośpiech, konflikty międzyludzkie. Procedury bezpieczeństwa i higieny pracy: prawidłowe rozplanowanie zajęć i odpoczynku. Bieżące rozwiązywanie ewentualnych nieporozumień. Doskonalenie postaw asertywnych. PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACODAWCY Do podstawowych obowiązków pracodawcy zaliczyć należy, zgodnie z art. 226 kodeksu pracy, informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Za tę ochronę odpowiada pracodawca. Ryzyko zawodowe zawiera dwa najważniejsze elementy – stopień prawdopodobieństwa wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia (P) i ciężkość przewidywanych następstw tego niebezpiecznego zdarzenia (C). Ryzyko zawodowe stanowi funkcję tych dwu elementów: R = f (P; C). Ocena ryzyka zawodowego obejmuje wyznaczenie poziomu ryzyka i porównanie go z poziomem uznanym za dopuszczalny. W przebiegu oceny ryzyka zawodowego najważniejszymi czynnościami są: zebranie informacji i identyfikacja zagrożeń; poinformowanie pracowników o występujących zagrożeniach; oszacowanie ryzyka zawodowego; ocena dopuszczalności ryzyka; zaplanowanie działań korygujących lub zapobiegawczych; realizacja zaplanowanych działań; okresowa kontrola ryzyka. Józef Micuła

PIŚMIENNICTWO:

1. Gutysz-Wojnicka A.: Wykonywanie czynności związanych z asystowaniem podczas zabiegów stomatologicznych; Wyd. Instytut Eksploatacji – PIB; Radom 2007. 2. Jędrzejczyk A.: Przygotowanie gabinetu stomatologicznego do pracy; Wyd. Instytut Technologii Eksploatacji – PIB; Radom 2007. 3. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1502). 4. Ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 217). 5. Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r., nr 234 poz. 1570 ze zm.). 6. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.). 7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 czerwca 1984 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w poradniach i pracowniach stomatologicznych (Dz. U. z 1984 r., nr 37, poz. 197). 8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26 czerwca 2012 r., w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r., poz. 739). 9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych dla zdrowia czynników biologicznych w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005 r., nr 81 poz. 716 ze zm.). 10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. nr 11 z 2005 r., poz. 86 ze zm.). 11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z 2005 r., nr 259, poz. 2173). 12. Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r., nr 105, poz. 869 ze zm.). 13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. z 2008 r., nr 199, poz. 1228 ze zm.). 14. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn (Dz. U. z 2002 r., nr 191, poz. 1596 ze zm.). 15. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r., nr 109, poz. 719). 16. Norma PN-N-18002:2011. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. 17. Norma: PN-EN 12464-1:2004. Oświetlenie miejsc pracy. Cz. 1. Miejsca pracy we wnętrzach. Strona internetowa: www.ciop.pl.

MARZEC | 2015

PASJONUJĄCE WIADOMOŚCI Z KRAJU I ZE ŚWIATA PROFESJONALNE WIZYTÓWKI FIRM DOSTĘPNE DLA LEKARZY W JEDNYM MIEJSCU WYSOCE DYNAMICZNY SPOSÓB PRZEKAZYWANIA TREŚCI INTERAKTYWNY PORTAL DLA BRANŻY STOMATOLOGICZNEJ Naszym zadaniem jest dostarczanie użytkownikom portalu i czytelnikom „Stomatologii” najświeższych i najatrakcyjniejszych informacji z branży stomatologicznej. Stworzyliśmy miejsce otwierające przed Państwem wiele możliwości doskonalenia zawodowego, zdobywania wiedzy, nawiązywania kontaktów z szeregiem specjalistów. Stomatologianews.pl to strona przeznaczona dla lekarzy, techników dentystycznych, kadry managerskiej oraz wszystkich osób zawodowo związanych z tą branżą.

ODWIEDŹ I POLUB NAS JUŻ DZIŚ! www.facebook.com/stomatologianews

LASERY

Laser w ręku higienistki nowym standardem leczenia Laseroterapia to jedno z większych osiągnięć współczesnej stomatologii. Zastosowanie kliniczne laserów jako urządzeń najmniej inwazyjnych jest coraz częstsze w procedurach leczniczych. Obecnie coraz szerszy zakres zastosowań mają lasery niskoenergetyczne. Docenione przez lekarzy, mają szansę zaistnieć w gabinetach higieny. SŁOWA KLUCZOWE: higienistka, laser diodowy, nadwrażliwość zębiny, terapia fotodynamiczna, gingivitis, periimplant mucositis, biostymulacja. STRESZCZENIE: Zastosowanie laserów diodowych w stomatologii jest doceniane przez lekarzy, higienistki i pacjentów. Współcześnie przy rosnącym tempie życia lasery pozwalają zaoszczędzić czas i szybko wrócić do normalnego funkcjonowania po zabiegach chirurgicznych i implantologicznych. Laser diodowy jest nowym urządzeniem w rękach higienistki stomatologicznej, które pozwala lepiej opiekować się pacjentem z nadwrażliwością zębów, a także wspomóc leczenie zmian zapalnych jamy ustnej.

Higienistka w trakcie pracy laserem diodowym.

edną z dostępnych możliwości wykorzystania lasera diodowego przez higienistkę jest leczenie nadwrażliwości zębiny. Częstotliwość występowania tego problemu w populacji osób dorosłych wynosi od 8% do 57% [1].

zabiegu wybielania zębów [2]. Każdy patologiczny proces prowadzący do obnażenia zębiny przyszyjkowej i otwarcia kanalików teoretycznie prowadzi do powstania zwiększonej wrażliwości, co świadczy o jej wieloczynnikowej etiologii.

Zwykle objawia się ona krótkotrwałym, niewspółmiernym do przyczyny bólem, który mija samoistnie po ustąpieniu bodźca. Nadwrażliwość zębów może powstać w wyniku utraty szkliwa lub cementu korzeniowego jako następstwo abrazji, erozji, abfrakcji lub w przypadku uszkodzenia wypełnienia i przecieku brzeżnego, a także po

Leczenie zwiększonej wrażliwości zęba jest możliwe poprzez naświetlanie okolicy szyjki światłem lasera diodowego. Obniża to wrażliwość na bodźce i ogranicza szybkość ich przewodzenia w kanalikach zębiny [3]. Lasery mają za zadanie stymulację powstawania zębiny trzeciorzędowej. Znane są też metody łączenia tej techniki ze stosowaniem związków fluoru. Do oceny nadmiernej wrażliwości i wyników jej leczenia zaleca się stosowanie skal: VAS (Visual Analogue Scale), VRS (Verbal Rating Scale), VDS (Verbal Descriptor Scale) [4] czy NRS (Numeric Rating Scale). Badania pokazują, że naświetlanie laserem to dobra alternatywa dla środków chemicznych. Ze względu na szybie działanie, krótki czas aplikacji i łatwość w obsłudze zaleca się stosowanie techniki laserowej przed i/lub bezpośrednio po skalingu w gabinecie higieny.

1b Fot. 1a, b. Wygląd monitora.

W prezentowanym przykładzie pokazano leczenie nadwrażliwości z zastosowaniem lasera o długości fali 635 nm, mocy 60 mW/aplikator, o średnicy 8 mm (fot. 1b) lub 14 mm (fot. 1a), czas zabiegu 34 s/ząb; 4,0 J/cm2/ząb. Przyłożenie aplikatora szklanego jest prostopadłe do szyjki zęba. Higienistka może wykorzystać laser także do leczenia zmian zapalnych poprzez antybakteryjne wykorzystanie terapii fotodynamicznej (Photodynamic Therapy, PDT). Wykorzystuje ona zjawisko uczulenia chorobowo zmienionych tkanek na działanie światła lasera w wyniku zastosowania fotouczulaczy. Barwniki (błękit metylenu, błękit toluidyny, zieleń indocyjaniny) kumulują się w docelowych komórkach szybciej i intensywniej niż w otaczających tkankach oraz łatwiej ulegają aktywacji pod wpływem światła o odpowiedniej długości fali. Kooperacja fotouczulacza nagromadzonego w komórkach ze światłem określonej długości fali powoduje aktywację procesów fotobiochemicznych, które są cytotoksyczne dla bakterii [5]. Praktyczne zastosowanie polega na zaaplikowaniu fotouczulacza (w przykładzie poniżej, fot. 2 i 3), odczekaniu minuty i naświetleniu tkanki MARZEC | 2015

LASERY FOTO: DR N. MED. KINGA GRZECH-LEŚNIAK

2b 1c

Fot. 2. Aktywacja fotouczulacza światłem lasera, długość fali 635 nm, z użyciem błękitu toluidyny (TB) z zastosowaniem końcówki zielonej do terapii naddziąslowej.

odpowiednią długością fali z intensywnością określoną na 60 s/cm2. Cząsteczki barwnika przytwierdzają się do błony bakteryjnej i w wyniku reakcji z tlenem z otoczenia dochodzi do wytworzenia aktywnych rodników tlenowych. Proces wzbudzania cząstek barwnika i następowego wytwarzania aktywnego tlenu zachodzi tak długo, jak długo dostarczana jest energia w postaci światła lasera.

Korzyści z dodatkowego wykorzystania fotoaktywnej dezynfekcji po skalingu wykazali Andersen i Braun [6], stosując systemy Periowave i Helbo. Uzyskali oni znaczące zmniejszenie głębokości kieszonek przyzębnych, krwawienia przy zgłębnikowaniu oraz kliniczny przyrost przyczepu łącznotkankowego (CAL). Lulic i wsp. wykazali skuteczność pięciokrotnego powtórzenia zabiegu w ciągu 2 tygodni (w pierwszym, drugim i trzecim dniu oraz po tygodniu i czternastu dniach) podczas leczenia przewlekłych kieszeni przyzębnych w grupie badanej (skaling ręczny i fotodezynfekcja z użyciem błękitu toluidyny). Uzyskano statystycznie istotne zmniejszenie głębokości kieszeni i obniżenie wskaźnika krwawienia przy zgłębnikowaniu oraz większy przyrost klinicznego poziomu przyczepu łącznotkankowego niż w grupie kontrolnej (wyłącznie skaling ręczny). Różnica utrzymywała się do 6 miesięcy po zabiegu [7]. Kolejną formą światłolecznictwa laserowego, możliwą do zastosowania w gabinecie higieny, jest biostymulacja. Skutek biostymulacji, występujący w komórkach i tkankach, to efekt wtórny. Po zaabsorbowaniu padającej wiązki światła monochromatycznego emitowanego przez laser na poziomie komórkowym dochodzi do pierwotnych reakcji biochemicznych, bioelektrycznych i bioenergetycznych. Takie reakcje zachodzą w naświetlanej tkance i stanowią punkt wyjścia dla wtórnych efektów, które pojawiają się w tkankach sąsiadujących.

1e Fot. 1c, d. Aplikator szklany 8 mm; 1e. Aplikator 14 mm.

www.stomatologianews.pl

Podczas stosowania lasera biostymulacyjnego konieczne jest wzięcie pod uwagę prawa Arndta-Schultza, które odnosząc się do wielkości dawki energii, mówi, że: • słabe bodźce pobudzają aktywność fizjologiczną, • umiarkowane bodźce sprzyjają aktywności fizjologicznej, • bardzo silne bodźce hamują aktywność fizjologiczną. 17

LASERY FOTO: DR N. MED. KINGA GRZECH-LEŚNIAK

3d 4a 3a

Fot. 3. Aktywacja fotouczulacza światłem lasera, długość fali 635 nm, z użyciem błękitu toluidyny (TB) z zastosowaniem końcówki perio do terapii poddziąsłowej.

Jest to o tyle istotne, że według tej zasady należy aplikować jednorazowo dawkę od 0,1 J, nie przekraczając 12 J/cm2 [8]. Stosując odpowiednio dobrane dawki podczas biostymulacji, osiąga się maksymalny stopień skuteczności (MMS). Aby uzyskać MMS, należy zapewnić maksymalny kontakt końcówki aplikatora z tkanką, powierzchnia naświetlanej tkanki powinna być wilgotna, a kąt padania promienia w stosunku do tkanki powinien wynosić 90 stopni (unika się w ten sposób odbicia promieniowania i strat energetycznych). Podsumowując, zastosowanie lasera niskiej mocy w leczeniu wspomagającym w gabinecie higieny jest znaczące i pozytywnie odbierane przez pacjentów. Lasery diodowe, tak zwane półprzewodniki, mają szerokie grono miłośników i pasjonatów skutecznego, a zarazem bezpiecznego leczenia, kojarzonego z wysokim komfortem i innowacyjnością. Lasery zrewolucjonizowały sposób leczenia i zmieniły standardy postępowania po zabiegach chirurgicznych, implantologicznych, periodontologicznych, a także higienizacyjnych. Niewiele jest przeciwwskazań do zastosowania laseroterapii, często są to te same jak w przypadku zastosowania farmakoterapii, dlatego laser jest tak bezpieczny w użyciu. Podczas leczenia należy pamiętać o stosowaniu podstawowych zasad bezpiecznej pracy. 18

3g Określana w języku angielskim jako „low lever therapy” (LLT), jest formą skutecznego i bezpiecznego światłolecznictwa. Obecnie trudno wyobrazić sobie nowoczesny gabinet stomatologiczny bez gabinetu higieny, a ten bez najnowszych osiągnięć techniki. Dobrze zaplanowany i urządzony gabinet higieny ma szansę wspomóc praktykę dentystyczną w podwyższeniu poziomu satysfakcji z jakości leczenia pacjenta, związanego nie tylko z zaopiekowaniem się nim, ale również z profesjonalną terapią na najwyższym światowym poziomie [9]. Dziś laser diodowy w rękach higienistki nie dziwi i powinien obok skalera oraz przyborów do polerowania stanowić główne wyposażenie gabinetu.

dr n. med. Kinga Grzech-Leśniak dypl. hig. stom. Danuta Rozmarynowska Polskie Towarzystwo Stomatologii Laserowej

PIŚMIENNICTWO:

1. Jedynak B., Jedynak R.: Ocena skuteczności laseroterapii w leczeniu nadwrażliwości zębiny u pacjentów leczonych protetycznie. „Protet. Stomatol.” 2014, 3: 204-15. 2. Lipkiewicz M., Wilczyński Ł., Samulak-Zielińska R., Dembowska E.: Zastosowanie biostymulacji laserem diodowym 635nm w leczeniu nadwrażliwości zębów. „Laser” 2014, 1, 6-10. 3. Chomyszyn-Gajewska M.: Zwiększona wrażliwość zębiny – współczesne poglądy na temat zapobiegania i leczenia. „Dent. Med. Probl.” 2009, 46, 1:110-17. 4. Ricarte J.M., Matoses V.F., Llacer V.J.F., Moreno B.M.: Dentinal sensitivity: Concept and methodology for its objective evaluation. „Med. Oral. Patol. Oral. Cir. Bucal.” 2008,13,201-6. 5. Szulc M., Ziętek M.: Zastosowanie terapii fotodynamicznej w chorobách przyzębiana podstawie piśmiennictwa. „Czas. Stomatol.” 2007, LX, 8:527-35. 6. Samulak-Zielińska R., Dembowska E.: Zastosowanie terapii fotodynamicznej w leczeniu zapaleń przyzębia – przegląd piśmiennictwa. „Dent. Med. Probl.” 2010, 47, 2: 221-9. 7. Lulic M., Leiggener G.I., Salvi G.E. et al.: One-year outcomes of repeated adjunctive photodynamic therapy during periodontal maintenance: a proof-of-principle randomized-controlled clinical trial. „J. Clin. Periodontol.” 2009, 36, 661-6. 8. Bladowski M.: Wprowadzenie do terapii laserowej niskiej mocy w stomatologii ogólnej. „Przegląd Stomat Wieku Rozwojowego” 1994, 16:6-7. 9. Grzech-Leśniak K.: Jak stworzyć wyróżniający się gabinet higieny? Co może więcej higienistka? Laseroterapia w gabinecie higieny. „Asyst Hig. Stom.” 2014, 9, 4(36):210-17.

4f Fot. 4. Biostymulacja laserowa, długość fali 635 nm, procedura gojenia pozabiegowego: a) stan wyjściowy, recesje mnogie klasy III; b) biostymulacja bezpośrednio po zabiegu; c) stan po 3 dniach; d) usunięcie szwów po 2 tygodniach; e) stan po 2,5 miesiącu; f) stabilny stan po 6 miesiącach.

MARZEC | 2015

ZE ŚWIATA

Przegląd prasy światowej FLUORYZACJA WODY W ANGLII ZWIĄZANA Z WIĘKSZĄ CZĘSTOŚCIĄ NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY 24.02.2015 R.

czynowo-skutkowe, a badacze podkreślają, że nie byli w stanie uwzględnić w obliczeniach innych możliwych źródeł fluorków, np. produktów do higieny jamy ustnej oraz pokarmów i napojów.

profesor nadzwyczajny pielęgniarstwa i jeden z dyrektorów działu statystyki i zarządzania danymi Kolegiów Pielęgniarstwa i Stomatologii NYU.

Badanie oparto na wcześniejszym badaniu pilotażowym, w którym wykazano łatwość i akceptację zarówno przez pacjentów, jak i personel stomatologiczny pobierania krwi ze śluzówki jamy ustnej podczas wizyty u stomatologa. Choć na badaniu przesiewowym może skorzystać każda osoba z niewykrytą cukrzycą, dr Strauss i jej zespół stwierdzili, że szczególnie dotyczy to osób powyżej 45 lat.

Należy poświęcić uwagę kwestii zredukowania ekspozycji na fluorki, a działania instytucji zdrowia publicznego w zakresie profilaktyki stomatologicznej nie powinny już obejmować doustnej podaży fluorków zawartych w wodzie pitnej, lecz przesunąć się w kierunku interwencji miejscowych, z wykorzystaniem fluorków lub bez nich, wnioskują badacze. Źródło: „British Medical Journal”

Źródło: New York University

www.sciencedaily.com/releases/2015/02/150224083811.htm

www.sciencedaily.com/releases/2015/02/150226163247.htm

NA WIZYTACH U STOMATOLOGA MOŻNA Z POWODZENIEM PROWADZIĆ BADANIA PRZESIEWOWE W KIERUNKU CUKRZYCY 26.02.2015 R. FOTO: © AL62 - FOTOLIA.COM

Badanie opublikowane ostatnio w czasopiśmie „Journal of Epidemiology & Community Health” online sugeruje, że fluoryzacja wody pitnej przekraczająca pewien określony poziom związana jest z większą od przewidywanej częstością niedoczynności tarczycy. W Anglii około 10% populacji (6 mln) zamieszkuje w regionach, w których zawartość fluorków w ujęciach wody pitnej wynosi 1 mg/l, czy to naturalnie, czy wskutek suplementacji.

Po skorygowaniu analizy na możliwe czynniki interferujące, takie jak płeć żeńska i starszy wiek, które są związane ze zwiększonym ryzykiem niedoczynności tarczycy, stwierdzili, że na obszarach z poziomem fluorków przekraczającym 0,7 mg/l zachorowalność na niedoczynność tarczycy jest większa od oczekiwanej, inaczej niż na obszarach z poziomem poniżej tego stężenia. Praktyki z regionu West Midlands prawie dwukrotnie częściej zgłaszały wysoką częstość występowania niedoczynności tarczycy niż te położone w regionie Greater Manchester. Jest to badanie obserwacyjne, więc nie mogą być z niego wyciągane żadne ostateczne wnioski przy20

Szacuje się, że spośród 29,1 miliona Amerykanów z cukrzycą aż 8,1 miliona nie jest zdiagnozowanych, a u wielu z pozostałych kontrola glikemii jest zła.

Obecne metody leczenia, w tym specjalne pasty do zębów, działają, blokując ujścia kanalików zębiny. Blokada ta jest powierzchowna i nie wytrzymuje codziennego czyszczenia czy żucia. Chun-Pin Lin i współautorzy wyprodukowali nowatorską pastę ze składników naturalnie występujących w zębach, mianowicie związków wapnia i fosforu. Zaaplikowana u psów okazała się zdolna głębiej wypełniać kanaliki zębiny, co może być kluczem do naprawy uszkodzonego szkliwa i zapewniać długotrwałą ulgę wrażliwym zębom. Źródło: American Chemical Society

Badacze przeanalizowali dystrybucję geograficzną poziomu fluorków w ujęciach wody pitnej według poszczególnych kodów pocztowych, korzystając z danych za rok 2012, dostarczonych przez Inspektorat Wody Pitnej. Następnie ocenili występowanie na terenie kraju przypadków niedoczynności tarczycy zdiagnozowanych przez lekarzy rodzinnych w latach 2012-2013 i zarejestrowanych w krajowym systemie oceny jakości (QOF). Kompletne dane uzyskano z 7 935 spośród 8 020 praktyk lekarzy rodzinnych lub ogólnych. Dodatkowo porównali dwie wielkie aglomeracje, z których jedna (hrabstwo West Midlands, obejmujące m.in. Birmingham, Coventry i Wolverhampton) jest zaopatrywane we fluorowaną wodę pitną, a druga (hrabstwo Greater Manchester, w którego skład, prócz Manchesteru, wchodzi 9 dystryktów) nie.

CZY NOWA METODA PRZYNIESIE DŁUGOTRWAŁĄ ULGĘ POSIADACZOM WRAŻLIWYCH ZĘBÓW? 7.01.2015 R. Osobom z wrażliwymi zębami filiżanka gorącej herbaty lub kakao może przynieść raczej ukłucie bólu niż ukojenie i przyjemność. Nadwrażliwość zębów jest jednym z najpospolitszych problemów stomatologicznych. Ma ona miejsce, gdy szkliwo zęba ulega zużyciu, odsłaniając maleńkie, porowate kanaliki zębiny i powodując, że znajdujące się w głębi nerwy silniej reagują na zmiany temperatury. Jednak naukowcy opracowują już nowy biomateriał, który potencjalnie może odbudowywać zużyte szkliwo i redukować wrażliwość zębów na długi czas, co zostało opisane w czasopiśmie „Nano ACS”.

Aktualnie w „American Journal of Public Health” opublikowano nowe badanie, potwierdzające, że z krwi z rowka dziąsłowego uzyskuje się wartości hemoglobiny A1c (HbA1c) niemal identyczne z otrzymanymi z krwi z opuszki palca, z korelacją 0,991 między dwoma próbkami krwi 408 pacjentów. Oznaczanie HbA1c jest promowane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Diabetologiczne (ADA) zarówno do celów diagnostyki cukrzycy, jak i monitorowania kontroli glikemii. W świetle wyników niniejszego badania wizyta u stomatologa może być dogodną okazją do badania skriningowego w kierunku cukrzycy wśród niezdiagnozowanych pacjentów z grup ryzyka – ważnego pierwszego kroku w identyfikowaniu tych, którzy potrzebują dalszych badań – powiedziała pierwsza autorka pracy dr Shiela Strauss, MARZEC | 2015

Ochrona przed Kwasową Erozją Szkliwa

Pasta Sensodyne® ProSzkliwo zaprojektowana aby zapewnić zoptymalizowaną formułę sprzyjającą remineralizacji i wzmocnieniu osłabionego przez kwasy szkliwa1-4

DLA MOCNIEJSZEGO, BARDZIEJ ODPORNEGO SZKLIWA

POLECAJ PASTĘ SENSODYNE® ProSzkliwo Piśmiennictwo: 1. Fowler C et al. J Clin Dent. 2006; 17(4): 100-105. 2. Edwards MI et al. Correlation of Enamel Surface Rehardening and Fluoride Uptake – DSIMS imaging. Presented at IADR, September 2006. 3. GSK Data on file, 134320. 4. Barlow AP et al. J Clin Dent. 2009; 20(6): 192-198. CHPL/CHSEN/0010/14d

PRZEGLĄD ŚRODKÓW DO DEZYNFEKCJI

DESPREJ Desprej to alkoholowy preparat dezynfekcyjny na bazie etanolu, izopropanolu i QAV, przeznaczony do dezynfekcji małych i trudno dostępnych powierzchni metodą spryskiwania. ZALETY PRODUKTU: szybka dezynfekcja czystych powierzchni (30 sekund); działanie bójcze wobec bakterii (w tym MRSA), grzybów i wirusów w bardzo krótkim czasie (już od 30 sekund); roztwór w postaci spreju, gotowy do użycia; dobra tolerancja materiałowa; przebadany zgodnie z normami europejskimi. Wygodne opakowanie z rozpylaczem (500 ml, 1 l), kanister 5 l. ZASTOSOWANIE: szybka dezynfekcja małych i trudno dostępnych powierzchni we wszystkich obszarach opieki zdrowotnej (kliniki medyczne i stomatologiczne, laboratoria) i obszarach ogólnych, w których konieczny jest szybki efekt dezynfekcyjny; dezynfekcja małych, wodoodpornych, zmywalnych powierzchni i przedmiotów (stal nierdzewna, metale nieżelazne i ich stopy, chrom i emaliowane powierzchnie, szkło, porcelana, PVC). Preparat nie nadaje się do powierzchni wrażliwych na działanie alkoholu (pleksi, akryl i powierzchnie lakierowane). Schulke Polska Sp. z o.o., ul. Rydygiera 8, 01-793 Warszawa tel. +48 22 568 22 02/03, e-mail: schulke.polska@schuelke.com

CHIROSAN PLUS Chirosan Plus to działający na bazie aktywnego tlenu, enzymatyczny preparat w postaci proszku, przeznaczony do jednoczesnego mycia i dezynfekcji: narzędzi, sprzętu medycznego, inkubatorów, endoskopów itp. ZALETY PRODUKTU: szybka likwidacja zanieczyszczeń organicznych (białko, tłuszcz, cukier);wysoka skuteczność dzięki zawartości zrównoważonego kompleksu trzech enzymów; działanie spowalniające wzrost biofilmu; szerokie spektrum działania: bakteriobójcze, wirusobójcze (w tym HIV, HBV, HCV, Adeno, Polio), drożdżobójcze, grzybobójcze i sporobójcze, w czasie do 10 minut; przyjazny dla środowiska, ulega biodegradacji; przebadany zgodnie z normami europejskimi. Dostępne opakowania: wiaderka 1,5 kg, 6 kg. ZASTOSOWANIE: możliwość wykorzystania w myjkach ultradźwiękowych; dezynfekcja i czyszczenie narzędzi przez zanurzenie w przygotowanym roztworze roboczym; dezynfekcja powierzchni poprzez przecieranie; dezynfekcja: mas dentystycznych, tonerów, masek oddechowych, endoskopów, inkubatorów, materiałów stosowanych w medycynie (stal nierdzewna, szkło, tworzywa sztuczne, gumy, porcelana, ceramika i pleksi). Schulke Polska Sp. z o.o., ul. Rydygiera 8, 01-793 Warszawa tel. +48 22 568 22 02/03, e-mail: schulke.polska@schuelke.com

OCTENIDOL Nowatorski płyn na bazie octenidyny do antybakteryjnego i przeciwgrzybiczego płukania jamy ustnej o wysokiej skuteczności i szerokim spektrum zastosowania. ZALETY PRODUKTU: na bazie octenidyny; działa natychmiast (w ciągu 30 sekund) i zapewnia 24-godzinną ochronę; penetruje i usuwa biofilm bakteryjny; nie podrażnia i nie alergizuje nabłonka; nie zawiera alkoholu i chlorheksydyny; szybko i trwale hamuje rozwój bakterii i zapobiega ich namnażaniu się; nie przebarwia szkliwa; przedłużony efekt działania; miętowy smak. Opakowanie: 250 ml. ZASTOSOWANIE: infekcyjne zapalenie błony śluzowej jamy ustnej; higiena jamy ustnej w przebiegu parodontozy; wspomaganie leczenia chorób przyzębia; interwencje chirurgiczne w obrębie jamy ustnej; profilaktyka i leczenie aft, grzybicy jamy ustnej i kandydoz; skuteczna eradykacja MRSA z jamy ustnej (już w 15 sekund); doskonała profilaktyka w onkologii ogólnej i dziecięcej (w radioterapii).

Schulke Polska Sp. z o.o., ul. Rydygiera 8, 01-793 Warszawa tel. +48 22 568 22 02/03, e-mail: schulke.polska@schuelke.com

MIKROZID CHUSTECZKI Chusteczki do szybkiej dezynfekcji powierzchni dostosowane do potrzeb (wariant na bazie alkoholu – Mikrozid AF; wariant bezalkoholowy – Mikrozid sensitive). Preparat na bazie alkoholu przeznaczony jest do dezynfekcji wyrobów i wyposażenia medycznego wysokiego ryzyka i wymaganym jak najkrótszym czasie oddziaływania preparatu dezynfekcyjnego. ZALETY PRODUKTU: doskonała tolerancja materiałowa; szerokie spektrum działania: B (w tym TbC, MRSA), F, V (HIV, HBV, HCV, Rota). Mikrozid AF: na bazie alkoholu, bez zawartości aldehydu glutarowego. Pojemnik 150 szt., wkłady 150 szt. Mikrozid sensitive: bez zawartości alkoholu i aldehydu glutarowego. Pojemnik 200 szt., wkłady 200 szt. ZASTOSOWANIE: Mikrozid AF: dezynfekcja w ramach codziennej higieny małych powierzchni – sprzętów w gabinecie lekarskim i stomatologicznym, aparatów diagnostycznych, foteli dentystycznych, końcówek unitów, termometrów, słuchawek lekarskich itp. oraz przedmiotów niemedycznych, np. słuchawek telefonicznych, a także znajdujących się w pomieszczeniach sanitarnych i socjalnych. Mikrozid sensitive: dezynfekcja powierzchni i sprzętu medycznego wrażliwego na działanie alkoholu, np. głowice ultradźwiękowe, sondy itp. Schulke Polska Sp. z o.o., ul. Rydygiera 8, 01-793 Warszawa tel. +48 22 568 22 02/03, e-mail: schulke.polska@schuelke.com

MARZEC | 2015

PRZEGLĄD ŚRODKÓW DO DEZYNFEKCJI

MD 555 CLEANER – NOWOŚĆ IDS/KRAKDENT 2015

Udoskonalona formuła znanego na rynku preparatu do czyszczenia systemów ssących zapewnia rozpuszczanie proszków zawierających „perełki”. Jest to jedyny preparat na rynku zapewniający całkowite doczyszczenie systemu ssącego łącznie z pompą i separatorem amalgamatu. KONSULTACJA PRODUKTOWA: Marta Moch, tel. + 48 795 421 053, e-maiil: moch.m@duerr.pl; Agnieszka Gromadzka, tel. + 48 604 108 139, email: gromadzka.a@duerr.pl.

DÜRR DENTAL AG, Höpfigheimer Strasse 17, 74321 Bietigheim-Bissingen, Germany Kontakt w Polsce: tel.: +48 604 969 941 • e-mail: info@duerr.pl

T 400/T 1000 – NOWOŚĆ IDS/KRAKDENT 2015

Automatyczne dyspensery płynów do dezynfekcji i mydła bezbłędnie oraz precyzyjnie podają odpowiednią ilość płynu. Bezdotykowa obsługa zwiększa bezpieczeństwo pracy. Podajniki dostępne w dwóch rozmiarach, możliwość skorzystania z butelek o pojemności 400/500 ml i 800/1000 ml. Podajniki wykonane są z wysokiej jakości stali nierdzewnej, a ze względów higienicznych pompa przystosowana jest do sterylizacji w autoklawie. KONSULTACJA PRODUKTOWA: Marta Moch, tel.+ 48 795 421 053, e-mail: moch.m@duerr.pl; Agnieszka Gromadzka, tel. + 48 604 108 139, e-mail: gromadzka.a@duerr.pl. DÜRR DENTAL AG, Höpfigheimer Strasse 17, 74321 Bietigheim-Bissingen, Germany Kontakt w Polsce: tel.: +48 604 969 941 • e-mail: info@duerr.pl

HYGOCLAVE 30 – NOWY AUTOKLAW DÜRR DENTAL

Cechy charakterystyczne: krótka faza podgrzewania, krótkie czasy cykli (od 20 min wraz z suszeniem), kontrola jakości wody, niskie zużycie prądu, automatyczny system czyszczenia, zintegrowany system diagnostyczny, elegancki i funkcjonalny design, możliwość dokupienia systemu oczyszczania wody. WYŁĄCZNY DYSTRYBUTOR: Eur-Med Polska sp. z o.o.

DÜRR DENTAL AG, Höpfigheimer Strasse 17, 74321 Bietigheim-Bissingen, Germany Kontakt w Polsce: tel.: +48 604 969 941 • e-mail: info@duerr.pl

FD MULTI WIPES I FD MULTI WIPES COMPACT

Suche chusteczki do dezynfekcji po nasączeniu dowolnym preparatem do powierzchni Durr Dental (FD 300, FD 322, FD333 lub FD366 sensitive). FD mulit wipes to 180 chusteczek o powierzchni 20 x 30 cm, natomiast multi wipes compact to 60 chusteczek o powierzchni 29 x 30 cm. Zaletą systemu jest możliwość przygotowania ulubionego preparatu w wiaderku z chusteczkami, którego trwałość po zalaniu wynosi 30 dni. KONSULTACJA PRODUKTOWA: Marta Moch, tel. + 48 795 421 053, e-mail: moch.m@duerr.pl; Agnieszka Gromadzka, tel. + 48 604 108 139, e-maiil: gromadzka.a@duerr.pl. DÜRR DENTAL AG, Höpfigheimer Strasse 17, 74321 Bietigheim-Bissingen, Germany Kontakt w Polsce: tel.: +48 604 969 941 • e-mail: info@duerr.pl