P. Drobot Wybór i rozeznanie woli Bożej / wyd.1

Paweł Drobot

Urodził się w 1971 roku w Dębicy. Jest dyrektorem Centrum Apostolstwa i Duchowości Redemptorystów.

Od wielu lat zaangażowany w prowadzenie rekolekcji parafialnych oraz rekolekcji uzdrowienia wewnętrznego dla osób świeckich i duchownych. Pełni posługę rekolekcjonisty, spowiednika i kierownika duchowego w Domu Rekolekcyjnym Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Krakowie. Jego szczególnym zainteresowaniem jest ewangelizacja. Ukończył specjalistyczne studia w tej dziedzinie na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie oraz Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jest członkiem komisji do spraw ewangelizacji w Konferencji Redemptorystów Europy.

ISBN: 978-83-62579-51-8

www.HomoDei.com.pl

okladka_Drobot.indd 1

widzisz moje działanie i mój spoczynek i wszystkie moje drogi są Ci znane.

Choć jeszcze nie ma słowa na języku:

Ps 139

Z daleka przenikasz moje zamysły,

Ty, Panie, już znasz je w całości.

Ty ogarniasz mnie zewsząd

Wybór i rozeznanie woli Bożej

CSsR

Panie, przenikasz i znasz mnie, Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję.

CSsR

Ojciec Paweł Drobot

W pogoni za wymarzonym szczęściem wielu ludzi żyje tak, jakby Boga nie było. Okazuje się jednak, że po usunięciu Go z horyzontu swojego życia trudno jest człowiekowi odnaleźć właściwe miejsce w społeczeństwie i w świecie.

Co oznacza żyć wolą Bożą, ukazuje nam Jezus Chrystus. Objawia On oblicze Boga Ojca i Jego miłość do nas. Tylko otwierając się na doświadczenie Bożej miłości, człowiek może dokonywać wolnych wyborów i podejmować decyzje, które będą go prowadzić ku pełni życia.

Książka przeznaczona szczególnie dla tych, którzy stoją wobec pytań i dylematów dotyczących ich powołania oraz pragną rozeznać wolę Bożą w swoim życiu.

Paweł Drobot

Czy być niezależnym od Boga oznacza być szczęśliwym?

CSsR

i kładziesz na mnie swą rękę.

Zbyt dziwna jest dla mnie Twa wiedza, zbyt wzniosła: nie mogę jej pojąć.

Gdzież się oddalę przed Twoim duchem?

Gdzie ucieknę od Twego oblicza?

Gdy wstąpię do nieba, tam jesteś; jesteś przy mnie, gdy się w Szeolu położę.

Wybór i rozeznanie woli Bożej Droga do pełni życia

Gdybym przybrał skrzydła jutrzenki, zamieszkał na krańcu morza: tam również Twa ręka będzie mnie wiodła i podtrzyma mię Twoja prawica.

Jeśli powiem: „Niech mię przynajmniej ciemności okryją i noc mnie otoczy jak światło”: sama ciemność nie będzie ciemna dla Ciebie, a noc jak dzień zajaśnieje: mrok jest dla Ciebie jak światło…

2012-05-15 09:28:16

Wyb贸r i rozeznanie woli Bo偶ej

Drobot.indd 1

2012-05-15 09:37:37

Drobot.indd 2

2012-05-15 09:37:37

Paweł Drobot CSsR

Wybór i rozeznanie woli Bożej Droga do pełni życia

Drobot.indd 3

2012-05-15 09:37:38

Drobot.indd 4

2012-05-15 09:37:38

Spis treści

Drobot.indd 5

9

Wstęp

13

Część I – W drodze do pełni

13 16 17 18 20 22 24 24 26 27 27 29 30

I. Wolność wyboru Wybór jest procesem Odpowiedni czas Światło słowa Bożego Modlitwa Pokój i wolność wewnętrzna Postawa słuchania i cisza Autorytet Wybór i etapy życia Odpowiedzialność za wybór Zbawienie jako podstawowy przedmiot wyboru Refleksja osobista Modlitwa

30 32 33 35 38 41

II. Modlitwa jako droga rozeznania woli Bożej Medytacja alfonsjańska Przygotowanie Rozmyślanie Zakończenie Refleksja osobista

42 46

III. Przedmiot wyboru Wybór stanu

2012-05-15 09:37:38

6|

48 52 53 54

Spis treści

Wybory dotyczące poprawy życia i wzrostu duchowego Wybory w sprawach codziennych Zbawienie Refleksja osobista

56 60

IV. Wolność wewnętrzna Refleksja osobista

61 66 66 67 70 70 73

V. Lęk jako przeszkoda w uzyskaniu wolności wewnętrznej Sposoby pokonywania lęku Ufność i modlitwa zaufania Wdzięczność i modlitwa uwielbienia Przyjmowanie życia takim, jakie jest Życie chwilą obecną Refleksja osobista

74 78 83 85 89 94

VI. Grzech i rozeznawanie woli Bożej Pycha i próżność Żądza przyjemności, czyli zmysłowość Chciwość Acedia, czyli lenistwo duchowe Refleksja osobista

97 100

VII. Unikanie okazji do grzechu Nieskuteczność nawrócenia bez unikania okazji do grzechu Świadomość własnej słabości Okazja do grzechu i osiąganie doczesnych korzyści

101 103

Drobot.indd 6

2012-05-15 09:37:38

Spis treści

105 106

Refleksja osobista

115 117

VIII. Jezus Chrystus przewodnikiem na drodze naszego życia Jezus drogą, prawdą i życiem Wezwanie człowieka przez Jezusa do doskonalszego życia Owoce życia wolą Bożą Refleksja osobista

118 119 121 121 124 125 130 136 136 140 141 142 143 146 149

IX. Kuszenie i walka duchowa Jezus na pustyni Sposoby działania kusiciela Kamuflaż Znieczulenie Współudział Zróżnicowane strategie Odpowiedź chrześcijanina Słowo Boże Strategia walki duchowej Strategia małych kroków Post Modlitwa do Ducha Świętego Sprzymierzeńcy Refleksja osobista

150 152 156

X. Wytrwałość Praktyczne zasady życia w zgodzie z wolą Bożą Potrzeba jeszcze większej czujności po nawróceniu Środki do wytrwałości

108 112

158

Drobot.indd 7

|7

2012-05-15 09:37:38

8|

Spis treści

162

Część II – Medytacje

162 165 170 174

Medytacja I. Bogaty młodzieniec Medytacja II. Ufność w opatrzność Bożą Medytacja III. Sól ziemi i światło świata Medytacja IV. Powołanie Mateusza

179

Część III – Modlitwa rozeznania i wyboru

180 183

I. Sposób rozeznania wady, która przeszkadza nam we wzroście duchowym Wady

185 188

II. Sposób wyboru cnoty, którą chcemy doskonalić Wybrane cnoty na drodze rozwoju duchowego

189

193

III. Sposób dobrego wyboru stanu (powołania, drogi życiowej) lub środków uświęcenia w wybranym już stanie Ustalenie przedmiotu wyboru Akty przygotowawcze Pierwszy sposób rozeznawania woli Bożej przez oświecenie wewnętrzne i poruszenie naszej woli Drugi sposób rozeznawania woli Bożej przez rozważanie rozumowe Zakończenie wyboru

195 197

IV. Reguły rozeznawania Modlitwa

189 190 191 192

Drobot.indd 8

2012-05-15 09:37:38

Wstęp

|9

Wstęp W głębi serca człowieka istnieje pragnienie pełni życia. Jej odnalezienie daje nam poczucie sensu.

W tradycji chrześcijańskiej duchowości sposobem na odkrycie tej pełni jest rozeznanie i życie zgodne z wolą Bożą.

Poszukiwanie woli Bożej przez współczesnego człowieka, dążącego do życia w pełnej autonomii, która ma być gwarancją upragnionej wolności, jest niejednokrotnie postrzegane jako ograniczenie.

W pogoni za wymarzonym szczęściem wielu ludzi żyje tak, jakby Boga nie było. Okazuje się jednak, że po usunięciu Boga z horyzontu swojego życia trudno jest człowiekowi odnaleźć właściwe miejsce w społeczeństwie i w świecie. Żywimy przekonanie, że jesteśmy w stanie sami decydować, kiedy, gdzie i jak przeżyć swoje życie, w rzeczywistości jednak pozostajemy wobec niego bezsilni i często nas ono przerasta.

Wielu współczesnych ludzi stawia siebie samych, spełnienie swoich potrzeb i pragnień w centrum swej egzystencji. Taki wybór prowadzi jednak w ostatecznym rozrachunku do zagubienia. Nie pozwala on bowiem na odnalezienie prawdy, która daje pokój

Drobot.indd 9

2012-05-15 09:37:38

10 |

Wstęp

oraz szczęście i stanowi sens życia, a także stabilny fundament ludzkiej egzystencji.

Pojawia się więc pytanie: Czy być niezależnym od Boga oznacza być szczęśliwym?

W sercu każdego człowieka jest zapisane pragnienie Boga. Jeżeli odnajdziemy Boga, będziemy w stanie odnaleźć sens naszego życia. „Niespokojne jest serce człowieka, dopóki nie spocznie w Bogu” – w tych słowach św. Augustyn wyraził prawdę o naszym przeznaczeniu.

Co oznacza żyć wolą Bożą, ukazuje nam Jezus Chrystus. Objawia On oblicze Boga Ojca i Jego miłość do nas wszystkich. W doświadczeniu tej ojcowskiej miłości jesteśmy w stanie odkryć nasze powołanie, drogę i sens życia.

Książka Wybór i rozeznanie woli Bożej to propozycja dla tych wszystkich, którzy stoją wobec pytań i dylematów dotyczących ich miejsca w świecie.

Treści w niej zawarte oparte są na doświadczeniu poszukiwania i rozeznawania drogi życiowej przez św. Alfonsa de Liguoriego, założyciela redemptorystów. Kluczem do życia zgodnie z wolą Bożą było dla niego otwarcie się na doświadczenie Bożej miłości. W takiej perspektywie człowiek może dokonywać wolnych wyborów i podejmować decyzje, które będą prowadzić go ku pełni życia.

Czy być niezależnym od Boga oznacza być szczęśliwym?

Drobot.indd 10

2012-05-15 09:37:38

Wstęp

| 11

Książka powstała jako owoc rekolekcji prowadzonych przez Centrum Apostolstwa i Duchowości Redemptorystów (CADR). Wpisuje się ona w tradycję alfonsjańskich rekolekcji zamkniętych, których tematem jest wybór drogi życiowej. Jest ona swego rodzaju przewodnikiem duchowym dla tych wszystkich, którzy chcą podjąć próbę wyboru i rozeznania woli Bożej. W pierwszej części omawiane są tematy wprowadzające w poszczególne zagadnienia związane z wyborem. Druga zawiera propozycje medytacji. Czytelnik zaproszony jest tutaj, aby po przeczytaniu poszczególnych rozdziałów z części pierwszej zatrzymał się na osobistej modlitwie i w ten sposób mógł dokonywać kolejnych kroków na drodze wyboru i rozeznawania woli Bożej. Trzecia część zawiera modlitwę wyboru, którą można przeprowadzić na zakończenie tej drogi.

Moim zamiarem było zaproponowanie nie tylko książki, którą można przeczytać i odłożyć na półkę, lecz podręcznika, który będzie towarzyszył na drodze rozeznawania i dokonywania wyborów prowadzących do wzrostu duchowego. Zachęcam cię więc, drogi Czytelniku, abyś obok wysiłku zrozumienia treści zawartych w pierwszej części poświęcił także czas na osobistą modlitwę, która jest właściwym momentem podejmowania decyzji na drodze wiary i rozeznawania Bożego planu wobec życia człowieka.

Drobot.indd 11

2012-05-15 09:37:38

12 |

Wstęp

Pragnę podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książki. Wyrażam wdzięczność wspólnocie „Góra Tabor” z Lubaszowej, wraz z którą pierwszy raz przeszliśmy zaproponowaną tutaj drogę rozeznania woli Bożej w czasie rekolekcji wspólnotowych. Dziękuję współbraciom redemptorystom i przyjaciołom, którzy wspierali mnie i zachęcali, aby na nowo zaproponować współczesnemu człowiekowi duchowość św. Alfonsa. Nie straciła ona bowiem w dzisiejszych czasach swojej aktualności.

Wdzięczność pragnę wyrazić pani Grażynie Dłutowskiej, która swoją pracą redakcyjną i dobrą radą przyczyniła się do powstania tekstu pisanego, wcześniej mającego charakter słowa głoszonego. Dziękuję także pani Magdalenie Bodniak za pomoc w językowym opracowaniu tekstu.

Książkę tę dedykuję tym wszystkim, którzy poszukują swojego miejsca w życiu. o. Paweł Drobot CSsR Kraków, 25 stycznia 2012, Święto Nawrócenia św. Pawła Apostoła

Skróty KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego Cytaty z Pisma Świętego pochodzą z Biblii Tysiąclecia, wyd. V, Poznań 2000.

Drobot.indd 12

2012-05-15 09:37:38

I. Wolność wyboru

| 13

Część I W drodze do pełni I. Wolność wyboru Patrz! Kładę dziś przed tobą życie i szczęście, śmierć i nieszczęście. Ja dziś nakazuję ci miłować Pana, Boga twego, i chodzić Jego drogami, pełniąc Jego polecenia, prawa i nakazy, abyś żył i mnożył się, a Pan, Bóg twój, będzie ci błogosławił w kraju, który idziesz posiąść.

Ale jeśli swe serce odwrócisz, nie usłuchasz, zbłądzisz i będziesz oddawał pokłon obcym bogom, służąc im – oświadczam wam dzisiaj, że na pewno zginiecie, niedługo zabawicie na ziemi, którą idziecie posiąść, po przejściu Jordanu. Biorę dziś przeciwko wam na

Drobot.indd 13

2012-05-15 09:37:38

14 |

Część I – W drodze do pełni

świadków niebo i ziemię, kładąc przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo. Wybierajcie więc życie, abyście żyli wy i wasze potomstwo, miłując Pana, Boga swego, słuchając Jego głosu, lgnąc do Niego; bo tu jest twoje życie i długie trwanie twego pobytu na ziemi, którą Pan poprzysiągł dać przodkom twoim: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi.

(Pwt 30, 15–20)

Bóg, stwarzając człowieka, obdarzył go wolnością – zostawił jego własnej mocy możliwość rozstrzygania i dokonywania wyborów. Każdy człowiek ma możliwość wyboru drogi zbawienia albo potępienia.

Stwórca pragnął jednak, aby człowiek dochował Mu wierności. Dochować Bogu wierności oznacza żyć w zjednoczeniu z Jego wolą. Jest to droga nieustannych wyborów, jakich dokonujemy w naszym życiu.

Bóg jednak nie przymusza nas do takiej postawy, lecz „jedynie” znajduje w niej upodobanie. Zostaliśmy obdarzeni przez Stwórcę wolnością, dlatego też możemy zapragnąć odpowiedzieć na Jego wezwanie do świętości. Nie da się jednak tego zrobić, jeśli wpierw szczerze nie pokochamy Boga i nie uwierzymy głęboko w Jego miłość i w Jego pragnienie naszego dobra. Dopiero wówczas będziemy w stanie uznać Jego wolę za swoją i żyć w zjednoczeniu z Nim. Nie możemy także być zjednoczeni z Bogiem, jeśli nie wybierzemy dobrowolnie Jego miłości. Jednocześ-

Drobot.indd 14

2012-05-15 09:37:38

I. Wolność wyboru

| 19

Nie bójmy się więc powierzyć Bogu naszych pytań, problemów, pragnień, szukając na nie odpowiedzi i światła w Piśmie Świętym. Rozeznanie i wybór dokonują się w czasie osobistej modlitwy słowem Bożym. Jest to szczególny czas wsłuchiwania się w to, co Bóg do nas mówi. Jest to także przestrzeń, w której bez lęku jesteśmy w stanie dawać odważne odpowiedzi na Jego zaproszenie, na wzór Maryi: Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa (Łk 1, 38).

Pamiętajmy przy tym, że słowo Boże szanuje naszą wolność. Bóg nie przymusza nas do niczego.

Bogaty młodzieniec z Ewangelii według św. Marka, który przyszedł do Jezusa z pytaniem, co ma czynić,

Drobot.indd 19

2012-05-15 09:37:38

20 |

Część I – W drodze do pełni

by otrzymać życie wieczne, uzyskał od Niego konkretną radę: Idź, sprzedaj wszystko, co masz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną! (Mk 10, 21).

Młody człowiek nie skorzystał jednak z tej rady, nie poszedł za Jezusem, wolał pozostać przy swoich posiadłościach. Dokonał wyboru w wolności, a Jezus go do niczego nie zmusił. Wprawdzie młodzieniec spochmurniał i odszedł zasmucony, lecz powodem smutku nie był Jezus, ale jego własna decyzja. Jezus nie czynił mu żadnych wymówek, co więcej – patrzył na niego z miłością, pomimo że nie został on Jego uczniem.

Modlitwa Wybór dokonuje się w kontekście modlitwy i zawierzenia swojego życia Jezusowi. Modlić się – to pozostawać do dyspozycji Boga w prostocie i ufności. Głębię modlitwy stanowi wsłuchiwanie się w słowo Boże i zaufanie Jezusowi. W ewangelicznej scenie opisującej cudowny połów ryb na wezwanie Jezusa: Wypłyń na głębię i zarzućcie sieci na połów (Łk 5, 4),

Drobot.indd 20

2012-05-15 09:37:38

I. Wolność wyboru

| 21

Szymon Piotr odpowiedział: Mistrzu, całą noc pracowaliśmy i niceśmy nie ułowili. Lecz na Twoje słowo zarzucę sieci (Łk 5, 5).

Podjął taką decyzję, ponieważ całkowicie zawierzył Jezusowi. Jego polecenie stało się dla niego jedynym kryterium wyboru: zrobię to, bo Ty tak mówisz, Panie, bo wierzę Twemu słowu i całkowicie Ci ufam.

Wierność modlitwie gwarantuje otwartość serca.

Wkraczając na drogę wyboru i rozeznania woli Bożej, zaufaj Jezusowi i pozwól Mu się prowadzić.

Drobot.indd 21

2012-05-15 09:37:39

22 |

Część I – W drodze do pełni

Pokój i wolność wewnętrzna Wybór potrzebuje pokoju i wolności wewnętrznej. Wewnętrzny paraliż, zatroskanie o potrzeby, namiętności, grzech, trudne doświadczenia z przeszłości, nieuleczone wewnętrzne zranienia są przeszkodą na drodze właściwego rozeznania i wyboru. Zbytnie przywiązanie do dóbr tego świata było dla bogatego młodzieńca z Ewangelii według św. Marka przeszkodą w podjęciu decyzji (por. Mk 10, 17–21).

Warunkiem dobrego wyboru jest natomiast wolność wewnętrzna. Św. Alfons nazywa taki stan oderwaniem się od świata (distacco) lub świętą obojętWarunkiem dobrego wyboru jest nością. Bez takiej postawy w podejmowanatomiast wolność wolności niu decyzji mogą kierować wewnętrzna. nami nasze przywiązania czy lęki. Takie wybory mogą być niedojrzałe, ponieważ będą dokonywane w świetle wcześniejszych oczekiwań lub uwarunkowań, czyli bez wewnętrznej wolności. Im większy panuje w naszym sercu pokój, tym lepiej będziemy w stanie rozpoznać i przyjąć Boże działanie w naszym życiu.

Im bardziej staramy się pozostawać w pokoju, tym bardziej otwieramy się na działanie Ducha Świętego.

Aby jeszcze lepiej to zrozumieć, św. Alfons podpowiada nam, żebyśmy przywołali na myśl obraz jeziora. Jeżeli jest spokojne, to w jego tafli odbija

Drobot.indd 22

2012-05-15 09:37:39

I. Wolność wyboru

| 23

się piękno krajobrazu i słońce. Jeżeli jest wzburzone, nic nie dostrzeżemy. Podobnie jest z naszym sercem. Jeżeli jest spokojne, pozostaje w zawierzeniu i ufności, to wówczas Boże słońce może opromienić nasze życie. Jeżeli w sercu mamy szum i niepokój, nie usłyszymy głosu Boga. Najpierw trzeba postarać się uspokoić serce. Kiedy więc mamy problemy i tracimy pokój, to pierwszą rzeczą, jaką należy zrobić, nie jest natychmiastowe ich rozwiązywanie, lecz odzyskanie spokoju. Owocem wewnętrznego pokoju jest zdolność rozróżniania.

Dzięki temu będziemy w stanie rozeznać, co jest ważne, a co nie. Bez wewnętrznego pokoju trudno jest widzieć jasno. Człowiek staje się zabawką własnych emocji, wzburzenia i lęków, traci obiektywne spojrzenie na rzeczywistość.

Drobot.indd 23

2012-05-15 09:37:39

V. Lęk jako przeszkoda w uzyskaniu wolności wewnętrznej

| 61

V. Lęk jako przeszkoda w uzyskaniu wolności wewnętrznej W Księdze Jozuego czytamy: Czyż ci nie rozkazałem: Bądź mężny i mocny? Nie bój się i nie lękaj, ponieważ z tobą jest Pan, Bóg twój, wszędzie, gdziekolwiek pójdziesz (Joz 1, 9).

Słowa te skierował Bóg do Jozuego, gdy po śmierci Mojżesza został on wodzem Izraela i miał wprowadzić lud do Ziemi Obiecanej. Przez pewien czas w okresie wędrówki Izraelitów po pustyni był on pierwszym po Mojżeszu. Widział cudowne dzieła, jakich Bóg dokonywał przez Mojżesza, znał dobrze usposobienie ludu. Był jednym z dwunastu męż-

Drobot.indd 61

2012-05-15 09:37:43

106 |

Część I – W drodze do pełni

VIII. Jezus Chrystus przewodnikiem na drodze naszego życia Św. Augustyn daje następujące świadectwo swojej drogi poszukiwania Boga i Jego woli w swoim życiu: „Późno Cię ukochałem, Piękności dawna i zawsze nowa! Późno Cię ukochałem! We mnie byłeś, ja zaś byłem na zewnątrz i na zewnątrz Późno Cię ukoCię poszukiwałem. Sam pełen chałem, Piękności brzydoty biegłem za pięknem, które stworzyłeś. Byłeś ze mną, dawna i zawsze ale ja nie byłem z Tobą. Z dala od nowa! Byłeś ze Ciebie trzymały mnie stworzemną, ale ja nie nia, które nie istniałyby w ogóle, byłem z Tobą. gdyby nie istniały w Tobie. (…)

Drobot.indd 106

2012-05-15 09:37:47

150 |

Część I – W drodze do pełni

X. Wytrwałość Na naszej drodze powołania do świętości ważne są nie tylko właściwe decyzje, lecz również wytrwałość w ich realizacji, wytrwałość w modlitwie, w pytaniu Boga o Jego wolę we Nie sztuką jest wszystkich naszych sprawach bowiem dobrze oraz wytrwałość w pełnieniu tej zacząć, sztuką woli. Nie sztuką jest bowiem dobrze zacząć, sztuką jest wytrwać jest wytrwać do końca. W wytrwaniu tkwi sedo końca. kret sukcesu.

W Biblii znajdujemy przykłady osób, które wprawdzie dobrze zaczynały, ale później źle skoń-

Drobot.indd 150

2012-05-15 09:37:51

************

Centrum Apostolstwa i Duchowości Redemptorystów prowadzi rekolekcje wyboru i rozeznania woli Bożej.

Informacje i zgłoszenia: Centrum Apostolstwa i Duchowości Redemptorystów ul. Zamojskiego 56; 30–523 Kraków tel. +48/12/656 29 10; kom. +48/515 660 125 e-mail: cadr@redemptor.pl

www.cadr.redemptor.pl ************

Drobot.indd 199

2012-05-15 09:37:55

© Wydawnictwo Homo Dei, 2012 Adiustacja: Paulina A. Lenar Korekta: Magdalena A. Dobosz Okładka, oprac. graficzne, skład, dtp: Małgorzata A. Batko Zdjęcia: Archiwum Wydawnictwa, Schutterstock, Fotolia Nihil obstat: Janusz Sok CSsR, Prowincjał L. dz.: 117/03/12

Wydawnictwo Homo Dei ul. Zamojskiego 56, 30-523 Kraków tel. 12 656-29-88, faks 12 259-81-21 www.HomoDei.com.pl e-mail: dystrybucja@homodei.com.pl ISBN: 978-83-62579-51-8 Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN Książkę wydrukowano na papierze: okładka – Hibulk 215 g/m2 środek – Vivid wol. 2.0, 90 g/m2

Drobot.indd 200

2012-05-15 09:37:55