Jak powiedział jemy się w obliczu degradajakby odrzucone w dziedzinę czysto biologiczną”. Dlatego prawda o nas samych za-
„Ja nie tylko mam ciało, ja jestem swoim ciałem”, jest dziś dużo ważniejwarta w słowach:
„
Jan Paweł II
sza niż kiedykolwiek wcześniej.
Jan Paweł II
w swojej nowatorskiej teologii ciała dał nam praw-
dziwą wizję tego, co oznacza być człowiekiem, ciałem-osobą, ucieleśnionym duchem. Dla dziesiątek milionów młodych ludzi ze wszystkich kultur i zakątków ziemi był to – i nadal jest – wielki i nieoceniony dar. W pięcioletnim cyklu katechez papież pomagał im zobaczyć ich godność jako mężczyzn i kobiet w nowym i niezwykłym świetle. Ojciec McManus, znany rekolekcjonista i duszpasterz, przedstawia nam wnikliwą syntezę nauczania bł. Jana Pawła II na temat teologii ciała w kilku różnych aspektach: sakramentalności i świętości ciała, jego oblubieńczego znaczenia nie tylko w małżeństwie, ale również w celibacie oraz w perspektywie eschatologicznej. Omawia także psychologiczny wymiar „bycia swoim ciałem”, nawołując do szanowania ciała tak, jak szanuje się osobę. Bowiem to właśnie przez nie człowiek wyraża to,
cM M Jim
sC u n a
ciałem
kim jest; w ciele doświadcza miłości i obdarowuje nią innych. Patronat medialny: ISBN: 978-83-62579-90-7
Teologia ciała
www.mojepowolanie.pl www.HomoDei.com.pl
SsR
Jestem swoim
Jestem swoim ciałem
Małżeństwo i dziewictwo to dwa sposoby wyrażenia i przeżywania jedynej Tajemnicy Przymierza Boga ze swym ludem. Bez poszanowania małżeństwa nie może także istnieć dziewictwo konsekrowane.
CSsR
„
cji ciała ludzkiego, które (…) jest
Jim McManus
Benedykt XVI, „znajdu-
Jana Pawła II
„
Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli nie spotka się z Miłością, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją, jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa.
„
Jan Paweł II
Jestem swoim ciałem
Jim McManus Jestem
CSsR
swoim ciałem
Teologia ciała
Jana Pawła II
Przekład: Konrad Czerski Tytuł oryginału: I am My Body. Blessed Pope John Paul’s Theology of the Body © 2011 Jim McManus CSsR © 2013 for the Polish edition Wydawnictwo Homo Dei Adiustacja: Magdalena A. Dobosz Korekta: Paulina A. Lenar Skład, design, okładka i dtp: Małgorzata A. Batko Fotografie na okładce: © Sygma/Corbis/Fotochannels (8) Fotografie w środku: © Sygma/Corbis/Fotochannels © Archiwum Wydawnictwa, Wikimedia Nihil obstat: Janusz Sok CSsR, Prowincjał L. dz.: 353/08/13 Wydawnictwo Homo Dei ul. Zamojskiego 56, 30-523 Kraków tel. 12 656-29-88 www.HomoDei.com.pl e-mail: dystrybucja@homodei.com.pl
ISBN: 978-83-62579-90-7 Druk i oprawa: Beltrani – Kraków
Spis treści Przedmowa
.................................................................................. 9
Rozdział 1.
Jestem swoim ciałem ......................................13 Nasze fundamentalne przekonania o nas samych ......................................................... Doświadczenie miłości ........................................... Pięcioletni katechetyczny projekt Jana Pawła II .......................................................... Oblubieńcze znaczenie ciała .................................. Odnajdywanie siebie w darze z siebie samego ...... Przekraczanie samego siebie ................................ Nowy sposób uprawiania teologii ............................ Dualizm duszy i ciała oraz tendencja manichejska ........................................................... Pokonywanie dualizmu ...........................................
Rozdział 2.
18 19 20 21 22 27 28 32 34
Ciało zostało stworzone na obraz Boga ... 39 Objawienie .............................................................. Racjonalizm ............................................................ Ciało zostało stworzone na obraz Boga ................. Bóg jest samoofiarującą się miłością ..................... Odnajdywanie naszego prawdziwego „ja” w bezinteresownym darze z siebie samego ........... Komunia osób jako obraz Boga .............................
41 44 45 46 46 48
Znaczenie pierwotnej nagości ................................ 49 Pożądliwość ........................................................... 53
Rozdział 3.
Ciało jest sakramentem: znakiem .............. 57 Ciało jest teologią ................................................... Wszystkie nasze emocje ........................................ Norma personalistyczna ......................................... Mowa ciała .............................................................
Rozdział 4.
Serce jako pole bitwy o dobro i świętość ciała ................................................. 75 Obwinianie ciała ..................................................... Grzech pierworodny ............................................... Pole bitwy pomiędzy miłością a pożądaniem ......... Iluzja szczęścia ...................................................... Odkupienie ciała ..................................................... Odkrycie całej prawdy o naszym jestestwie ........... Dziedzictwo serca .................................................. Informuje czy sprawia ............................................. Czystość serca ....................................................... Dzieło Ducha ..........................................................
Rozdział 5.
60 62 66 71
78 79 82 84 85 87 89 91 92 95
Oblubieńcze znaczenie ciała w zmartwychwstaniu ...................................... 97 Trzy etapy objawienia ciała ................................. Nowy wymiar tajemnicy człowieka ....................... Znaczenie ciała w świetle zmartwychwstania ...... Uduchowienie ....................................................... Przebóstwienie ..................................................... Oblubieńcza zdolność ciała jest przebóstwiona w wizji uszczęśliwiającej .......................................
101 102 104 107 108 110
Symbolika oblubieńcza w Piśmie Świętym ........... 112
Rozdział 6.
Przeżywanie oblubieńczego znaczenia ciała w celibacie ............................................. 117 Charyzmat ............................................................ Nowe powołanie ................................................... Motywacja ............................................................ Dar z siebie samego w celibacie .......................... Komunia ............................................................... Oblubieniec Kościoła – Oblubieniec dusz ........... Przeżywanie odkupienia ciała .............................. Wielki skandal ...................................................... Perspektywa .........................................................
Rozdział 7.
121 122 123 124 126 128 133 133 135
Przeżywanie oblubieńczego znaczenia ciała w małżeństwie ...................................... 141 Sakrament stworzenia .......................................... 144 Nasze wieczne powołanie ...................................... ?? Wielka analogia .................................................... 148 Przemieniająca łaska małżeństwa ....................... 149 Odkupienie ciała ................................................... 150 Serce małżeństwa ................................................ 151 Mowa ciała ........................................................... 152 Moralność a odkupienie ciała ............................... 159 Ludzka natura, a nie kultura ................................. 162 „Beze Mnie nic nie możecie uczynić” (J 15, 5) ................................................................ 163 Dar przyjaźni ........................................................ 166 Dzisiejsze wyzwania ............................................. 167
Podsumowanie .......................................................................... 171
„
„
Człowiek nie może żyć bez miłości.
Jan Paweł II
Przedmowa
P
ieśń miłosna jest tak stara, jak historia ludzkości. W każdej epoce ludzie celebrowali miłość oraz swoją tęsknotę za nią poprzez muzykę i poezję, w teatrze i tańcu. Jako młody mężczyzna Karol Wojtyła, późniejszy Jan Paweł II, stał się jednym z największych piewców miłości. Gdy tylko został wybrany na papieża, napisał do Kościoła słynne już słowa: Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli nie spotka się z Miłością, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją, jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa1.
Ta pierwsza encyklika nadała ton długim latom papieskiej posługi Jana Pawła II. Jej przekaz wybrzmiewał na całym świecie, w szczególności w sercach dziesiątek milionów młodych mężczyzn i kobiet ze wszystkich kultur i ze wszystkich zakątków ziemi, którzy przybywali, by słuchać tego papieża i spędzać czas w jego obecności. Co sprawiało, że p rzyciągał on miliony? Tym czymś była prawda, którą głosił. Odkrywał prawdę o ich ciałach i pomagał im zobaczyć ich godność jako mężczyzn o raz kobiet w nowym i niezwykłym 1
Jan Paweł II, Redemptor hominis, 10.
10
Jestem swoim ciałem
świetle. Niezliczone rzesze przyjmowały to odkrycie. Słuchanie papieża odnawiało ich i przemieniało, pozwalając nim żyć. To właśnie nauczanie Jana Pawła II zamierzam odsłonić w niniejszej książce. Jego treść jest oryginalna i głęboka, mocno zakorzeniona w tradycji wiary chrześcijańskiej, a jednocześnie niesie nowe, urzekające spojrzenie. Od czterech lat prowadzę tygodniowe kursy na temat teologii ciała papieża Polaka. Byłem świadkiem tego, jak w oczach uczestników pojawiało się światło, kiedy prawda streszczona w tytule niniejszej książki – jestem swoim ciałem – zaczęła się im objawiać. Mam nadzieję, że czytając ją, b ędziecie doświadczać t ego samego oraz że o dkryjecie nowy szacunek do sw ojego ciała i piękna swojej miłości. O to też się modlę. Czuję się w obowiązku podziękować wielu osobom, których pomoc przyczyniła się do napisania niniejszej książki. Po pierwsze, jestem niezmiernie wdzięczny mojej wspólnocie w Maryjnym Centrum Duchowości za jej wspa niałomyślność, dzięki k tórej mogłem uczestniczyć w kilku kursach na temat teologii ciała Jana Pawła II prowadzonych przez Christophera Westa w Stanach Zjednoczonych. Jego wykłady, ale p rzede wszystkim entuzjazm dla prawd, które objaśniał Jan Paweł II, wywarły na mnie ogromne wrażenie. Podobnie obecność setek mężczyzn i kobiet, którzy uczestniczyli w tych kursach. Większość z nich była małżonkami i miała rodziny. Dzielili się oni z radością i entuzjazmem tym, w jaki sposób Jan Paweł II ubogacił ich życie. Jestem wdzięczny mojemu współbratu z klasztoru św. Marii, ojcu Thomasowi MacCarte’emu, który dokonał korekty mojego maszynopisu. Nie przeoczył on żadnej li terówki ani błędu ortograficznego.
Przedmowa
11
I w końcu szczere podziękowania składam wydawnictwu Redemptorist Publications za zg odę na p ublikację niniejszej książki w czasie beatyfikacji Jana Pawła II. To właśnie ogłoszenie beatyfikacji zdopingowało mnie do ukończenia tego dzieła, które pisałem powoli w wolnych chwilach przez ponad trzy lata. Pomimo ograniczeń czasowych, dzięki zdolnościom moich wydawców, publikacja ta jest gotowa na czas beatyfikacji papieża Polaka.* Jim McManus CSsR
*
Z kolei polskie wydanie ukazuje się t uż przed kanonizacją bł. J ana Pawła II, co również dla nas jest powodem do dumy i radości (przyp. wyd. pol.).
Rozdział 1
Jestem
swoim ciałem
„
Chodzi nie tylko o ciało (ciało jako organizm, ciało w znaczeniu „somatycznym”), ale chodzi o człowieka, który tym ciałem wyraża siebie i w tym sensie – poniekąd „jest” tym ciałem.
„
Jan Paweł II
Jak powiedział jemy się w obliczu degradajakby odrzucone w dziedzinę czysto biologiczną”. Dlatego prawda o nas samych za-
„Ja nie tylko mam ciało, ja jestem swoim ciałem”, jest dziś dużo ważniejwarta w słowach:
„
Jan Paweł II
sza niż kiedykolwiek wcześniej.
Jan Paweł II
w swojej nowatorskiej teologii ciała dał nam praw-
dziwą wizję tego, co oznacza być człowiekiem, ciałem-osobą, ucieleśnionym duchem. Dla dziesiątek milionów młodych ludzi ze wszystkich kultur i zakątków ziemi był to – i nadal jest – wielki i nieoceniony dar. W pięcioletnim cyklu katechez papież pomagał im zobaczyć ich godność jako mężczyzn i kobiet w nowym i niezwykłym świetle. Ojciec McManus, znany rekolekcjonista i duszpasterz, przedstawia nam wnikliwą syntezę nauczania bł. Jana Pawła II na temat teologii ciała w kilku różnych aspektach: sakramentalności i świętości ciała, jego oblubieńczego znaczenia nie tylko w małżeństwie, ale również w celibacie oraz w perspektywie eschatologicznej. Omawia także psychologiczny wymiar „bycia swoim ciałem”, nawołując do szanowania ciała tak, jak szanuje się osobę. Bowiem to właśnie przez nie człowiek wyraża to,
cM M Jim
sC u n a
ciałem
kim jest; w ciele doświadcza miłości i obdarowuje nią innych. Patronat medialny: ISBN: 978-83-62579-90-7
Teologia ciała
www.mojepowolanie.pl www.HomoDei.com.pl
SsR
Jestem swoim
Jestem swoim ciałem
Małżeństwo i dziewictwo to dwa sposoby wyrażenia i przeżywania jedynej Tajemnicy Przymierza Boga ze swym ludem. Bez poszanowania małżeństwa nie może także istnieć dziewictwo konsekrowane.
CSsR
„
cji ciała ludzkiego, które (…) jest
Jim McManus
Benedykt XVI, „znajdu-
Jana Pawła II
„
Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli nie spotka się z Miłością, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją, jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa.
„
Jan Paweł II