Matka Nieustającej Pomocy

Ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy jest prawdopodobnie najbardziej znanym na świecie wizerunkiem błogosławionej Dziewicy. Autor objaśnia różne aspekty jej przesłania i poprzez proste, lecz piękne modlitwy prowadzi do kontemplacji ukrytych w niej tajemnic zbawienia. Powolna i spokojna medytacja przed ikoną Nieustającej Pomocy pozwala nam bowiem coraz bardziej zbliżać się do serc Jezusa i Maryi.

Książka zawiera też skrócony obrzęd nieustannej nowenny oraz Litanię do MBNP, przydatne dla wszystkich Jej wiernych czcicieli.

ISBN: 978-83-64451-23-2

www.HomoDei.com.pl

George Wadding CSsR

MATKA

NIEUSTAJĄCEJ POMO CY Refleksje na temat ikony MBNP

Tłumaczenie: Janusz Serafin CSsR

Matka Boża Nieustającej Pomocy Krótka historia Ikona naszej Matki Nieustającej Pomocy powstała wiele stuleci temu. Jednak pierwsze wiadomości o niej pochodzą dopiero z XV wieku, kiedy to pewien włoski kupiec wykradł ją z kościoła na Krecie i przywiózł do swego domu w Rzymie. Wiele lat później, leżąc już na łożu śmierci, opowiedział jednemu ze swych przyjaciół tę historię i poprosił go o przekazanie ikony do jakiegoś kościoła. Ten obiecał, że to zrobi, ale jego żona pokochała obraz i nie chciała się z nim rozstać. W końcu podobno sama Matka Boża ukazała się ich sześcioletniej córeczce, prosząc ją o powiedzenie mamie, aby umieściła obraz w kościele św. Mateusza, znajdującym się między dwiema wielkimi i sławnymi bazylikami: św. Jana na Lateranie i Santa Maria Maggiore. Wówczas też sama Maryja nadała obrazowi tytuł Matki Nieustającej Pomocy.

Niełatwo było przekonać matkę dziewczynki, ale ostatecznie, a było to 27 marca 1499 roku, obraz

3

znalazł się w kościele św. Mateusza, gdzie odbierał publiczną cześć przez następne 300 lat. Od 1739 do 1798 roku świątynia była pod opieką irlandzkich augustianów, którzy uciekli do Italii przed prześladowaniami katolików w swej ojczyźnie. Przez te lata miejscowi i pielgrzymi przybywali bardzo licznie, aby czcić Matkę Nieustającej Pomocy, której wstawiennictwu przypisywano wiele cudów.

W 1798 roku Rzym przeżywał własną wojnę i prze-śladowania katolików. Kościół św. Mateusza był kilkakrotnie dewastowany i w końcu popadł w ruinę.

Irlandzcy augustianie znaleźli nowy dom przy kościele Matki Bożej w Posteruli. Kościół św. Mateusza ostatecznie zburzono, a 50 lat później, w 1855 roku, młode Zgromadzenie Redemptorystów zbudowało na tym miejscu swój klasztor i nową świątynię. A co się stało z obrazem?

Redemptoryści musieli wiedzieć o jego istnieniu i niegdysiejszym wielkim szacunku wiernych dla niego, i byli ciekawi, co się z nim stało. Ale o to zatroszczyła się Boża opatrzność. Otóż jednym z pierwszych, którzy wstąpili do redemptorystów w Rzymie, był młody człowiek imieniem Michał Marchi. Jako

4

ministrant posługiwał on do Mszy w kaplicy klasztornej augustianów w Posteruli. Opowiedział swojemu przełożonemu, że tamtejszy, starszy już, brat Augustine Orsetti często rozmawiał z nim o cudownym obrazie Matki Nieustającej Pomocy, który wisiał niegdyś w kościele św. Mateusza. Okazało się, że był to ten sam obraz, który, zaniedbany i pokryty grubą warstwą kurzu, znajdował się nad ołtarzem w tej kaplicy klasztornej, gdzie Michał codziennie służył do Mszy.

Dysponując tą informacją, generał redemptorystów o. Mauron zwrócił się do papieża Piusa IX z prośbą, aby obraz mógł wrócić tam, gdzie był czczony przez 300 lat. Papież zgodził się, i po starannej renowacji ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy została znowu wystawiona do publicznej czci na swym pierwotnym miejscu, choć w nowym już kościele – św. Alfonsa Liguoriego na via Merulana. Było to 26 kwietnia 1866 roku. Przekazując ikonę o. Mauronowi, papież rzekł do niego: „Uczyńcie Ją znaną na całym świecie!”.

Ikony Greckie słowo „ikona” znaczy po prostu obraz. Jest ona typowym dla chrześcijan wschodnich sposobem

5

przedstawiania obiektów religijnych, takich jak Trójca Święta, Chrystus, Maryja czy święci. Są to przedstawienia stylizowane1, różne od obrazów Maryi malowanych przez wielkich artystów zachodnich, takich jak Murillo czy Rafael oraz wielu innych. Ikony były z reguły „pisane” przez anonimowych mnichów, w klimacie modlitwy i pokuty. Próbowali oni zawrzeć w nich owoce swej modlitwy i medytacji nad wielkimi tajemnicami wiary; dlatego te dzieła są bardziej kazaniami niż obrazami (stąd mówi się: „pisane”). Celem autorów było pomóc tym, którzy będą medytować nad ikoną, w pogłębieniu ich wiary i modlitwy. Wszystko na ikonie jest symboliczne – sposób, w jaki przedstawiane są twarze postaci, ich ubrania, kolory, tło. Autorzy zamierzali wywołać u patrzących uczucia świętego lęku i czci wobec tego, co Boskie i mistyczne, obecne na obrazie.

Ikona Matki Nieustającej Pomocy należy do grupy ikon znanych jako Hodigitria, to znaczy „wskazująca drogę”; można ją też zaliczyć do typu Matki Bożej Bolesnej. Według legendy, oryginał tej ikony namalował św. Łukasz; zaginął on, a my mamy w posiadaniu 1

Tzn. poddane określonym, ścisłym konwencjom wyrażającym bogatą symbolikę obrazu, która jest zdecydowanie ważniejsza niż realizm przedstawienia (wszystkie przypisy tłumacza).

6

kopię2. Jednak zapewne jest to tylko legenda, którą zresztą odnosi się też do wielu innych wizerunków. Według tej tradycji, każda ikona mówi o męce Jezusa. Tu jest to oczywiste: anioły trzymają jej narzędzia, a Maryja patrzy nie na Dziecko Jezus, lecz na nas – smutnymi i proszącymi oczami.

Zanim zaczniemy naszą kontemplację szczegółów ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy, zatrzymajmy się przed obrazem jako całością i uchwyćmy spojrzeniem jego pełne orędzie o misterium zbawienia. 

2

Ze względu na to, że ikona nie jest zwyczajnym obrazem, lecz drogą do realnej obecności osoby świętej, nie używa się w stosunku do niej pojęć „oryginał” i „kopia”. Jednak pojawiają się one w języku potocznym, dlatego pozostajemy przy nich dla wygody czytelnika.

7

8

Ikona jako całość Co widzisz? Widzisz Maryję, Matkę Boga, i Jej Dziecko, Jezusa Chrystusa. Sama ikona stwierdza Ich tożsamość: u góry obrazu po lewej i prawej stronie znajdują się litery ΜΡ i ΘΥ, które są pierwszymi i ostatnimi literami greckich słów „Matka Boga”; a na prawo od głowy Dziecka litery IC i XC, które są także pierwszymi i ostatnimi literami greckich słów „Jezus Chrystus”. Ale Maryja jest również Matką wszystkich wierzących; ustanowił Ją nią Jej Syn na krzyżu. Trzyma Ona Dziecko na lewej ręce, Ono natomiast kurczowo chwyta Jej prawą dłoń. Długie palce tej dłoni nie zamykają się na rączce Dziecka, lecz wskazują na Nie jako na drogę zbawienia (dlatego właśnie zaliczamy tę ikonę do Hodigitrii – wskazującej drogę). Dziecko jest przerażone okropną wizją: odwraca głowę od Matki w stronę dwóch aniołów trzymających narzędzia Jego przyszłej męki. To dlatego ściska Jej rękę, a prawy sandał spada Mu z nogi. Ale Maryja nie patrzy na Syna – Ona patrzy poza obraz, na nas. Ma smutne, proszące oczy, jak gdyby

9

mówiła: „Patrzcie na mojego Syna!”. Cała ikona zaś mówi: „Patrzcie na swoją Matkę!”.

Pozostań przed ikoną przez dłuższą chwilę i wchłaniaj ją powoli w swą świadomość. 

Modlitwa Matko Nieustającej Pomocy, gdy ofiarowałaś Panu w jerozolimskiej Świątyni swego pierworodnego Syna, usłyszałaś przepowiednię Symeona, że Twoje Dziecko poruszy serca wielu i przez wielu zostanie odrzucone; że Ono złamie Twoje serce, przeszywając je jak miecz.

Któraż matka chciałaby usłyszeć takie proroctwo?

A zaczęło się ono spełniać niemal natychmiast…

Bo przecież nie mogło sprawić radości ani Tobie, ani Józefowi to, że Herod z powodu Twojego Dziecka wymordował połowę dzieci w Betlejem; ani też to, że musieliście emigrować do obcego kraju w ucieczce przed jego siepaczami. Podczas publicznej działalności swego Syna musiałaś powtarzać wciąż od nowa: „Niech się dzieje wola Boża!” – na przykład kiedy

10

opuścił dom z pstrokatym tłumem swoich zwolenników, w którym znalazł się chociażby pracujący dla Rzymian celnik, terrorysta3, rybacy i inni prostacy bez wykształcenia; albo kiedy Twoi właśni sąsiedzi próbowali zrzucić Go z wysokiej skały; albo kiedy nazywano Go pijakiem, bluźniercą i wywrotowcem; kiedy torturowano Go i przybito do krzyża, narzędzia śmierci najgorszych przestępców.

Matko Nieustającej Pomocy, cierpiałaś ze swym Synem, a On cierpiał dla mnie. Módl się, abym dostąpił przebaczenia i odtąd mógł już bez grzechu kroczyć za mym Panem i Bogiem. Amen. 

3

Mowa o Szymonie Zelocie; niektórzy bibliści przypuszczają, że ten przydomek oznaczał przynależność do jakiejś antyrzymskiej organizacji terrorystycznej.

11

12

Twarz Maryi Teraz, gdy już objęliśmy kontemplacyjnym spojrzeniem całą ikonę, możemy przyjrzeć się bliżej twarzy Maryi. Co widzisz? Ona nie jest rozgniewana. Nie widać na niej śladu pretensji, wyrzutów. Jest po prostu smutna – rozpaczliwie smutna. Jej migdałowe oczy w kolorze miodu, pod cienkimi brwiami, są pogodne i spokojne, ale jakże rozdzierająco smutne.

Kiedy po raz pierwszy powiedziała „tak” aniołowi Gabrielowi, nie wiedziała, co to za sobą pociągnie. Ale w miarę pojawiania się nowych prób, każdej kolejnej coraz trudniejszej – począwszy od zgubienia Jezusa w Jerozolimie aż po zobaczenia Go poniżonym, nagim na krzyżu – musiała docierać coraz głębiej do innego fiat, innego „tak” na Bożą wolę. Jako ta, która pierwsza „słuchała słowa Bożego i rozważała je w swoim sercu” (por. Łk 2, 19), była pierwszą i najlepszą uczennicą swego Syna. Choć nigdy nie rozumiała w pełni tego, co robił, nie odtrąciła Go jak uczeni w Piśmie i faryzeusze. Nie wyparła się Go i nie opuściła jak inni Jego

13

© Wydawnictwo Homo Dei 2014 Copyright © George Wadding CSsR Published by Redemptorist Communications Ireland Tytuł oryginału: Mother of Perpetual Help. Reflections on an Icon Adiustacja: Paulina A. Lenar Korekta: Magdalena A. Dobosz Oprac. graficzne, skład, dtp, okładka, zdjęcia: Małgorzata A. Batko Na zdjęciach: Kościół św. Alfonsa Liguoriego w Rzymie.

Nihil obstat: Janusz Sok CSsR, Prowincjał L.dz.: 439/10/14 Wydawnictwo Homo Dei ul. Zamoyskiego 56, 30-523 Kraków tel. 12 656-29-88, faks 12 259-81-21 www.homodei.com.pl e-mail: dystrybucja@homodei.com.pl ISBN: 978-83-64451-23-2 Druk i oprawa: Beltrani Kraków