J. Mastalski, Wartości kapłańskie

Ks. prof. dr hab. Wojciech Zyzak ◆ Ks. prof. dr hab. Janusz Mastalski, kapłan archidiecezji krakowskiej, dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz kierownik Katedry Pedagogiki Ogólnej na tym w ydziale. Wykłada pedagogikę ogólną, teorię wychowania, dydaktykę oraz pedagogikę rodzinną.

Wygłosił wiele s erii rekolekcji zarówno parafialnych, jak i dla alumnów, kapłanów oraz sióstr zakonnych. Przeprowadził wiele szkoleń i kursów dla nauczycieli i wychowawców w całej Polsce.

ISBN: 978-83-62579-96-9

www.HomoDei.com.pl

Patronat medialny:

ks. Janusz Mastalski • Wartości kapłańskie

(…) Książka ks. Mastalskiego winna się znaleźć w każdej kapłańskiej bibliotece, stanowiąc doskonałą pomoc zarówno w życi u duchowym, jak i w d uszpasterstwie. Sięgnąć do niej powinni nie tylko sami kapłani, ale także wszyscy, którym na sercu leży dobro Kościoła. Jest to bowiem zarazem solidnie naukowo osadzona próba diagnozy realizacji wartości w życiu księży, jak i swoiste kompendium duchowości kapłańskiej, a nawet przebogate źródło refleksji do medytacji oraz przykładów do katechezy i homilii. W kolejnych rozdziałach zostały tu omówione takie wartości, jak prawda, wiara, powołanie, czystość, miłość, uczciwość i drugi człowiek. Autor nie zatrzymuje się jedynie na faktach z życia k apłańskiego, ale stara się dotrzeć do pragnień i motywacji, by następnie zaproponować konkretne kroki wewnętrznej terapii i solidny program życia duchowego.

W centrum jego uwagi odnajdujemy zasadę chrystocentryzmu i postawę miłości, która winna przenikać słuchanie słowa Bożego, ascezę, życie modlitewne i sakramentalne oraz kierownictwo duchowe.

ks. Janusz Mastalski

Wartości kapłańskie

© 2013 Wydawnictwo Homo Dei Recenzent: ks. prof. dr hab. Wojciech Zyzak Adiustacja: Magdalena A. Dobosz Korekta: Paulina A. Lenar Okładka, dtp, skład, design: Małgorzata A. Batko Zdjęcia na okładce: © Romanchuck Dimitry / schutterstock Nihil obstat: Janusz Sok CSsR, Prowincjał L.dz.: 459/10/13

Wydawnictwo Homo Dei ul. Zamojskiego 56, 30-523 Kraków tel. 12 656-29-88, fax 12 259-81-21 www.HomoDei.com.pl e-mail: dystrybucja@homodei.com.pl ISBN: 978-83-62579-96-9 Druk i oprawa: Dimograf

Spis treści Wstęp ...................................................................................................... 7 Rozdział 1. Życie według wartości ................................................... 11 1.1. Fundamenty życia według wartości ......................................... 12 1.2. Toksyczne postawy ...................................................................... 26 1.3. Praktyczne podpowiedzi ............................................................ 37 Rozdział 2. Wartość prawdy .............................................................. 49 2.1. Wymiary życia w prawdzie ........................................................ 50 2.2. Zaniedbania prawdy ................................................................... 62 2.3. Sposoby afirmacji prawdy .......................................................... 76 Rozdział 3. Wartość wiary ................................................................. 87 3.1. Wymiary wiary kapłańskiej ....................................................... 89 3.2. Źródła deficytów wiary ............................................................. 102 3.3. Sposoby pogłębienia wiary ...................................................... 118 Rozdział 4. Wartość powołania ...................................................... 129 4.1. Wymiary troski o powołanie ................................................... 131 4.2. Przejawy marnowania powołania ........................................... 143 4.3. Drogowskazy powołaniowe ..................................................... 159 Rozdział 5. Wartość czystości ......................................................... 169 5.1. Wymiary czystości kapłańskiej ................................................ 171 5.2. Ryzykowne zachowania przeciw czystości ............................ 184 5.3. Środki lecznicze ......................................................................... 198

Rozdział 6. Wartość miłości kapłańskiej ....................................... 207 6.1. Wymiary miłości kapłańskiej .................................................. 209 6.2. Grzechy przeciw miłości kapłańskiej ..................................... 223 6.3. Pomocne sugestie ...................................................................... 238 Rozdział 7. Wartość uczciwości kapłańskiej ................................. 247 7.1. Wymiary kapłańskiej uczciwości ............................................ 249 7.2. Nadużycia wobec uczciwości ................................................... 264 7.3. Detoksykacyjne zasady ............................................................. 280 Rozdział 8. Wartość drugiego człowieka ....................................... 289 8.1. Wymiary otwartości na bliźniego ........................................... 291 8.2. Nieodpowiedzialne postawy .................................................... 305 8.3. Zasady afirmacji bliźniego ....................................................... 320 Zakończenie ....................................................................................... 331 Bibliografia ......................................................................................... 333 Netografia ........................................................................................... 347

Wstęp Żyjemy w czasach, w których ludzie coraz częściej zadają pytanie o sens życia, o cierpienie, o przemijanie. Z drugiej strony, można zaobserwować nowe „liberalne narodzenie”, polegające na zer waniu z ewangelicznymi zasadami, i kreowanie rzeczywistości na podstawie nowoczesnego „dekalogu”. Dokonywanie wyborów życiowych nie jest rzeczą łatwą, bowiem we wnętrzu każdego istnieją głębie, których do końca nie rozumiemy. To one często sprawiają, że taka lub inna decyzja jest odkładana i w konsekwencji zwlekanie z dokonaniem konkretnego wyboru niesie ze sobą poważne skutki.

Wybór jest os obistym zmierzeniem się z możliwością, z pewną alternatywą. Z jednej strony zakłada on wiedzę, czy może lepiej: mądrość. Jest ona powiększana nie ty lko poprzez studiowanie (np. wartościowych książek), ale również poprzez doświadczenie życiowe.

Jednak wybór dokonuje się p rzede wszystkim w oparciu o wartości. Władysław Stróżewski napisał, że „w życiu codziennym, w naszym zachowaniu się i w naszej wielorakiej działalności, nader często, choć może czasem nawet bezwiednie, odwołujemy się do wa rtości.

Uznajemy rzeczy jedne i odrzucamy inne dlatego, że posiadają taką, a nie inną wartość. (…) Podejmujemy w imię określonych wartości takie czy inne dec yzje życiowe. (…) Dążymy do odkrywania i stwarzania wartości nowych”1.

1

W. Stróżewski, Filozofia wartości, „Znak” 4 (1965), s. 399.

7

Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, po ukazaniu się d wóch książek skierowanych do wsp ółczesnego kapłana: o pokusach2 i lękach3, przyszła pora na p ochylenie się nad p roblematyką wartości w życiu osób duchownych. Stanowią one fundament realizacji powołania.

Chodzi o ciągłe odkrywanie prawdy dotyczącej aksjologicznego wymiaru kapłańskiej posługi. Każdy kapłan powinien pamiętać o tym, że „prawda nie sprowadza się do sprawdzania, lecz jest pierwotnym, nieuprzedzonym ujmowaniem rzeczy. Jedynym warunkiem, jaki musi być spełniony przez podmiot, jest jego otwartość. A jedynym a priori, jakie nami rządzi, jest postulat dotarcia do prawdy o rzeczy, dążenie, by pozwolić się jej o dsłonić samej w sobie – taką, jaka jest. P rawda, którą tą drogą osiągniemy, będzie mogła stać się podstawą wszelkich innych prawd”4. Tylko wtedy kapłan ma możliwość realizowania celów życiowych. A trzeba pamiętać, że egzyst encja pozbawiona celu jest wegetacją, która nie cieszy, a wręcz przeciwnie, załamuje.

Zatem jeśli życie ma mieć s ens, trzeba ciągle odkrywać wartości, które umożliwiają codzienne dostrzeganie znaczenia ofiary, wysiłku, wyrzeczeń itp. Życie, aby miało smak, musi obfitować w idee, dla których warto poświęcić swój czas i zdrowie. Niestety, o ten sens trzeba walczyć codziennie. Największym jego wrogiem jest zniec hęcenie.

Refleksja typu: „nie mam już siły; nie ma m już chęci; jestem zmęczony; nie mam szans…”, generuje zwątpienie we własne możliwości. Świat staje się polem bitwy, na którym jest się skazanym na porażkę.

W konsekwencji coraz bardziej traci się poczucie sensu życia.

Warto więc p rzyglądnąć się własnej hiera rchii wartości. Trzeba ją codziennie weryfikować, sprawdzając, czy nie zniekszt ałca ona rzeczywistości, którą się kreuje! Zaspokajanie pragnienia sensu życia jest więc drogą kierowaną przez akceptowane idee, które niosą moż2 3 4

8

J. Mastalski, Pokusy kapłańskie, Kraków 2011.

Tenże, Lęki kapłańskie, Kraków 2012.

W. Stróżewski, W kręgu wartości, Kraków 1992, s. 78.

liwość realizacji siebie. Nie ma wątpliwości, że „wartości nie sposób bowiem oddzielić od świata i człowieka – świata realnego i człowieka konkretnego (…). Wartości są po prostu życiem, jego esencją, jego prawdą, pierwiastkiem wiecznym, energią doskonalenia i energią doskonalącą”5.

Niniejsza książka jest próbą diagnozy realizacji wybranych wartości przez współczesnych kapłanów. Składa się z ośmiu rozdziałów, zawierających opis siedmiu wartości, bez których kapłańskie powołanie staje się niep okojącą dekonstrukcją etosu człowieka powołanego na wyłączną służbę Bogu.

Pierwszy rozdział jest niejak o wstępem do dalszy ch rozważań i ogniskuje się wokół życia według wartości. Jest to próba ukazania zagrożeń, ale i szans dotyczących aksjologicznych wymiarów kapłańskiej egzystencji. Następne rozdziały zostały poświęcone wybranym, istotnym wartościom, takim jak: prawda, wiara, powołanie, czystość, miłość, uczciwość i drugi człowiek. Każdy z nich stanowi odrębną całość i składa się z trzech podrozdziałów. Można więc odnaleźć w nich istotę życia według danej wartości, toksyczne postawy dekonstruujące jej realizację oraz środki zaradcze, umożliwiające zmniejszenie negatywnych skutków nieodpowiedzialnego zachowania.

W książce można także znaleźć wiele świadectw kapłanów, którzy korespondowali z autorem bądź udzielili różnego rodzaju wywiadów.

Wszystkie te świadectwa zostały opatrzone przypisem „Archiwum własne”. Ponadto czytelnik znajdzie w niniejszej publikacji wiele cytatów, które mogą stanowić dodatkowe źródło refleksji, a także materiał do wykorzystania w głoszeniu rekolekcji i konferencji.

Zachętą do p rzeczytania niniejszej książki niec h będą słowa napisane przed laty przez Karola Wojtyłę: „Człowiek dlatego bywa odpowiedzialny za sw e czyny i dlatego przeżywa odpowiedzialność, ponieważ posiada zdolność odpowiadania wolą na wartość. Zachodzi powinność odniesienia się do przedmiotu wedle jego prawdziwej 5

W. Pasterniak, Przestrzeń edukacyjna, Zielona Góra 1995, s. 25.

9

wartości, a w parze z nią rodzi się odpowiedzialność za przedmiot pod kątem jego wartości – czyli krótko: odpowiedzialność za wartość”6.

Nie da się ukr yć, iż poczucie stabilności jest potrzebne każdemu człowiekowi po to, aby miał wewnętrzną świadomość, że coś osiągnął.

Należy więc do t ej stabilizacji dążyć, jednocześnie nie za pominając o innych. Wartości w tej drodze są niezbędne. Trzeba o nie dbać, bowiem – jak p isał Oscar Wilde – „ludzie znają dziś cenę wszyst kiego, nie znając wartości niczego”.

6

K. Wojtyła, Osoba i czyn, Kraków 1985, s. 207.

Rozdział 1 Życie według wartości Życie według wartości wymaga od człowieka nade wszystko weryfikacji swojego życia. Ma to być bardzo konkretne nastawienie do Boga, drugiego człowieka, a także samego siebie. Owo nastawienie musi cechować jednoznaczny wybór, mający swoje źródło w Bogu.

Aby taka postawa była możliwa, potrzebny jest radykalizm w podejściu do własnej osoby. W tej kwestii przykładem może stać się Carlo Carretto. Były długoletni działacz Z wiązku Młodzieży Katolickiej, postanawiając resztę życia spędzić na Saharze jako mały brat Jezusa w zgromadzeniu Karola de Foucauld, opisuje w następujący sposób swoją przemianę: Kiedy przybyłem do E l-Abiod-Sidi-Seik, mój mistrz no wicjatu powiedział mi z całkowitym spokojem człowieka, który przeżył dwadzieścia lat na pustyni: „Trzeba dokonać cięcia, Karolu”. Zrozumiałem, co w yrażało to zdanie, i zdecydowałem się dokonać cięcia, nawet choćby miało być bolesne. Przechowywałem w plecaku gruby zeszyt, w którym miałem zanotowane adresy przyjaciół: było ich tysiące. Pan w swojej dobroci nie pozbawił mnie nigdy radości przyjaźni i sterował łodzią mojego życia po prawdziwej rzece miłości. Jeżeli pozostawało we mnie ukryte cierpienie, to jedynie dlatego, iż nie było mi dane – w chwili mojego wyjazdu do Afryki – porozmawiać z każdym z moich przyjaciół, wyjaśnić motywy odejścia, powiedzieć, że jestem posłuszny wyraźnemu wezwaniu Boga i że, chociaż w innych 11