Προς το κοινό Α της Αρχιτεκτονικής by GRADreview

Από την οργανωτική ομάδα της κίνησης «Προς το κοινό Α της αρχιτεκτονικής» Θέμα: Πρόγραμμα διημερίδας 17 και 18 Οκτωβρίου 2017

διημερίδα

Π ρ ο ς το κο ι ν ό Α τ η ς α ρ χ ι τ ε κ το ν ι κ ή ς

Η απουσία δημόσιας προπαίδειας και δια βίου επιμόρφωσης για την αρχιτεκτονική Ένα έλλειμμα του οποίου η κάλυψη αποτελεί μέγιστη κοινωνική αναγκαιότητα

Το βάσικό υπόβαθρο της αφίσας Θέμα: Ο -Μεγάλος- Corbu (με μοδάτη βερμουδίτσα) διδάσκει -μικρούςαρχιτέκτονες παίζοντας μαζί τους στην άμμο.

Α. Θεματικές ενότητες: Μετά από μελέτη των 40 περιλήψεων των εισηγήσεων που υποβλήθηκαν και πριν την παρουσίαση του συνολικού προγράμματος, παραθέτουμε την πρόταση μας για την ένταξη κάθε μιας, σε μια από 3 βασικές πολύ γενικές θεματικές ενότητες, ως εξής: Η μπλέ ενότητα

αφορά σε πειραματικές δράσεις πεδίου, σχετικές με το γενικό θέμα.

Η κόκκινη ενότητα αφορά σε αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις με αφορμή την πρόταση της ομάδας Αδάμη, Μπίρη, Οικονόμου «Προς το Α της αρχιτεκτονικής». Η πράσινη ενότητα αφορά στο ζήτημα της ειδικής αρχιτεκτονικής διδασκαλίας– μόρφωσης-καλλιέργειας που μια τέτοια πρόταση προϋποθέτει. Β. Κατανομή των 15λεπτων εισηγήσεων στην διημερίδα: Οι εισηγήσεις κατανέμονται ισοβαρώς και ισοδύναμα στις δύο ημέρες της εκδήλωσης μας (17 και 18 Οκτωβρίου). Κάθε ημέρα του διημέρου (Ι, ΙΙ) οργανώνεται σε τέσσερις συνεχόμενες φάσεις (Ια, Ιβ,Ιγ, Ιδ και ΙΙα, ΙΙβ, ΙΙγ, ΙΙδ), κάθε μια των οποίων περιλαμβάνει 5 δεκαπεντάλεπτες εισηγήσεις. Προτιμήθηκε κάθε φάση να μην αποτελείται εξ’ ολοκλήρου από ομοειδής (ως προς την θεματολογική τους ενότητα) εισηγήσεις, αλλά να γίνεται μια οργανωμένη ανάμειξη τους για λόγους διεύρυνσης του πεδίου του προβληματισμού και των συζητήσεων που ακολουθούν κάθε φάση. Σημειώνεται οτι ο συντονιστής κάθε φάσης θα προαναγγέλει την ειδική θεματολογική περιοχή κάθε μιας από τις 5 εισηγήσεις, ώστε αυτή να είναι γνωστή εκ των προτέρων στο ακροατήριο. Επίσης θα συντονίζει και την αντίστοιχη ημίωρη συζήτηση στο πέρας αυτής της φάσης. Δύο ακόμη συντονιστές θα διευθύνουν ο καθένας μια από τις δυο μακρές συζητήσεις των δυόμιση ωρών στο κλείσιμο κάθε μέρας. Τα ονόματα των συντονιστών, αναγράφονται σε ειδικές θέσεις του προγράμματος της διημερίδας.

Είναι έτσι προφανές οτι προτιμήθηκε οι συντονιστές να μην είναι αποκλειστικά και συνεχώς οι Αδάμη, Μπίρης, Οικονόμου, αλλά να συμπληρωθούν με 10 πρόσωπα προερχόμενα από τους υπόλοιπους 37 εισηγητές, σε φάσεις που αυτοί (αυτές) δεν θα παρουσιάζουν δικές τους εισηγήσεις. Γ. Διάλογος- Συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων στο διήμερο: Αποδίδεται μεγάλη σημασία στο παραπάνω ζήτημα και γι’ αυτο προβλέπεται χρόνος μισής ώρας συζήτησης μετά το πέρας κάθε μιας από τις 8 θεματικές ενότητες. Και χρόνος δυόμιση ωρών για τις δύο μεγάλες συζητήσεις στο τέλος κάθε ημέρας του διημέρου. Επισημαίνεται όμως η επιπλέον δυνατότητα συνέχισης του διαλόγου και κατά τον χρόνο που θα ακολουθήσει το διήμερο. Τούτο μπορεί να γίνει με αναρτήσεις στον ιστότοπο μας, όσων ενδιαφέρονται για κάτι τέτοιο. Καθώς αυτός θα παραμείνει ανοιχτός για συνεχή επικοινωνία και αλληλοσυνεννόηση σε αναφορά με ποικίλα θέματα και πέραν εκείνων που θα τεθούν στο διήμερο. (Π.χ. θέματα στρατηγικής για τη συνέχιση, οργάνωση και κλιμάκωση των δράσεων μας και για τον εμπλουτισμό τους σε αναφορά, τόσο με την παιδική και εφηβική ηλικία, όσο και την δια βίου δημόσια αρχιτεκτονική καλλιέργεια και επιμόρφωση των πολιτών, κ.α.). Δ. Μια σημαντική παράκληση: Είναι απολύτως αναγκαία η τήρηση του δεκαπεντάλεπτου για κάθε εισήγηση, ώστε να υπάρξει χρόνος για τις ομαδικές συζητήσεις. E. Μερικές συμπληρωματικές σκέψεις: α. Υπενθυμίζουμε οτι (όπως έχει ήδη προαναγγελθεί) θα επιχειρήσουμε σε εύθετο χρόνο την έκδοση ενός τεύχους με το ιστορικό της κίνησης μας, το οποίο θα περιλαμβάνει και τις πλήρεις εισηγήσεις της διημερίδας, καθώς και τα πιθανά συμπεράσματα από την συνεκτίμηση τους με τις απόψεις που θα διατυπωθούν στον διάλογο. Για τον λόγο αυτό, τα πλήρη κείμενα των εισηγήσεων είναι απολύτως αναγκαίο να μας δοθούν σε ημερομηνία που θα καθοριστεί (περίπου ένα μήνα μετά το πέρας του διημέρου). β. Τέλος, αναφέρουμε οτι, λόγω έλλειψης οιουδήποτε χορηγού ή άλλης οικονομικής και λειτουργικής βοήθειας, η διημερίδα θα έχει την απλούστερη δυνατή πλαισίωση. Δηλαδή δεν θα υπάρχει μπουφές, ούτε καν για καφέ(!). Οπότε οι ανάλογες εξυπηρετήσεις θα μπορούν σχετικά εύκολα να γίνουν αυτοβούλως στο κοντινό περιβάλλον γύρω από την Σχολή. Γι’ αυτό ζητούμε την κατανόηση σας, μέχρις ότου η κίνηση μας να γίνει διάσημη (!!) αλλά παραμένοντας πάντα ακηδεμόνευτη (!!!) Γι’ αυτό επίσης θα κάνουμε τιμητική αναφορά στους νέους συναδέλφους και σπουδαστές εισηγητές που είχαν την ευγένεια να προσφέρουν την βοήθεια τους για τις απολύτως στοιχειώδεις ανάγκες λειτουργικής προετοιμασίας της διημερίδας (χωρική οργάνωση, επίπλωση, οπτικοακουστικά μέσα, σχεδιασμός αφίσας κτλ.) Στ. Υπενθυμίζουμε οτι έχουμε ήδη εκφράσει την επιθυμία και πρόθεση μας, ως αρχική ομάδα της κίνησης (Μάρω Αδάμη, Τάσος Μπίρης και Μανώλης Οικονόμου) να υπάρξει διεύρυνση της, καθώς και επέκταση της «ιδιοκτησίας» της ιδέας «Προς το κοινό Α της αρχιτεκτονικής» σε όσο το δυνατόν ευρύτερο αριθμό ενδιαφερομένων. Γι’ αυτό και προτείνουμε ως ένα ακόμη βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση, το εξής: Την συμμετοχή σε αυτήν την προσπάθεια και άλλων προσώπων, προερχομένων από όσα έχουν ήδη συμμετάσχει με οποιονδήποτε τρόπο και υπό οποιανδήποτε ιδιότητα μέχρι τώρα (ή θα συμμετάσχουν μελλοντικά) σε αυτήν. Περιμένουμε λοιπόν πιθανές προτάσεις συμμετοχής στη νέα οργανωτική ομάδα.

Ζ. Πρόγραμμα διημέρου:

Η. Στη συνέχεια, ακολουθούν οι περιλήψεις των εισηγήσεων μαζί με τα στοιχεία των εισηγητών (όνομα, ιδιότητα, τρόπος επικοινωνίας, τηλέφωνο, email). Παρουσιάζεται επίσης ο αύξων αριθμός κάθε εισήγησης και η χρωματική ένδειξη της θεματικής ενότητας στην οποία αυτή περιλαμβάνεται, ως εξής: Δράσεις πεδίου Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια Η(1). Περιλήψεις εισηγήσεων:

“Όπου οι δάσκαλοι γίνονται αρχιτέκτονες και οι αρχιτέκτονες δάσκαλοι” Μάρω Αδάμη

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, “Α.Ε.Α. Μουσείου Μπενάκη” τηλ. 6972222829, 210 3453111

Αρχιτέκτονες και δάσκαλοι μαζί θέλουν μια καινούρια πόλη. Αρχιτέκτονες και δάσκαλοι θέλουμε συνειδητοποιημένους πολίτες. Θέλουμε να βρούμε μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας, ένα καινούριο αλφάβητο που να μπορούμε να το διδάξουμε εύκολα στα παιδιά, μικρότερα και μεγαλύτερα. Έννοιες αρχέτυπες, αρχές διαχρονικές που δεν υποκύπτουν στην μόδα, στις εκάστοτε αλλαγές των αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών ρευμάτων (χωρίς να τις αγνοούν) και πάντα λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις βασικές ανάγκες, τοπικούς και κλιματολογικούς παράγοντες και αντικειμενικές αξίες που παραμένουν σταθερές αν και εξελισσόμενες στο πέρασμα του χρόνου.

“Αρχιτεκτονική και κοινωνία. Μιλώντας την ίδια γλώσσα” Μανώλης Οικονόμου

Πολιτισμιολόγος, φωτογράφος email: emmanuel_eco@yahoo.com

Τους χειμερινούς μήνες επισκέπτομαι συχνά το Σούνιο διασχίζοντας την παραλιακή λεωφόρο. Σχεδόν πάντα σταματάω και θαυμάζω την κατοικία που σχεδίασε ο Άρης Κωνσταντίνιδης στην Ανάβυσσο. Φέρνω στο μυαλό μου την ιστορία της κατοικίας αυτής, που έχει γίνει πια αστικός μύθος, το όραμα του αρχιτέκτονα και την ανώμαλη προσγείωση του πελάτη (πιλότος στο επάγγελμα) όταν την παρέλαβε. Την ίδια στιγμή δεν μπορώ να μην θυμηθώ τα έργα του Ζενετου (την κατοικία στην Γλυφάδα, την κατοικία στο Ψυχικό, το εργοστάσιο Bravo κ.α.) που στην πλειοψηφία τους αλλοιώθηκαν ανεπανόρθωτα από τους ιδιόκτητες τους την ίδια στιγμή που για την αρχιτεκτονική κοινότητα αποτελούν ορόσημα και σημεία αναφοράς. Αυτές οι σκέψεις που πάντα τριγυρνούν ως άλλες αρχιτεκτονικές εμμονές στο μυαλό μου με οδηγούν να αναζητήσω τι είναι αυτό που δημιουργεί το χάσμα ανάμεσα στους αρχιτέκτονες εφαρμογής και την κοινωνία. Αναρωτιέμαι τι το διαφορετικό βλέπουμε εμείς, οι αρχιτέκτονες, που δεν βλέπει η κοινωνία ή να αντιστρέψω το ερώτημα, τι βλέπει η κοινωνία που δεν βλέπουμε εμείς οι αρχιτέκτονες. Συζητάμε για το ίδιο θέμα, το δομημένο περιβάλλον, χρησιμοποιώντας διαφορετική γλώσσα. Μια διαφορά που γεννά ένα ανυπέρβλητο κενό, μεταξύ των δύο μερών που δημιουργεί διάφορα προβλήματα. Πιστεύω ότι το θέμα έχει πολλούς και διαφορετικούς τρόπους ανάγνωσης και η αλήθεια βρίσκεται περίπου στη μέση. Υπάρχει μια κοινωνία απαίδευτη που δεν αφήνει τον αρχιτέκτονα να δημιουργήσει αλλά τον θέλει ως απλό διεκπεραιωτή έτοιμων λύσεων που προβάλλονται ως πρότυπα. Φυσικά υπάρχει η μερίδα των αρχιτεκτόνων που δεν ελίσσονται αλλά προσαρμόζονται στα εκάστοτε δεδομένα. Η ύπαρξη εκπαίδευσης των βασικών στοιχείων της αρχιτεκτονικής στα παιδιά, όχι με στόχο την δημιουργία νέων αρχιτεκτόνων, αλλά την βιωματική εμπειρία της αρχιτεκτονικής θα την καταστήσει αναπόσπαστο μέρος της ζωής τους και όχι κάτι ξένο και μακριά από αυτούς. Απαντώντας και

λύνοντας σε ένα βαθμό την λανθασμένη εικόνα που έχει κάθε κομμάτι της κοινωνίας για τον αρχιτέκτονα.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Η αναπόδραστη παρουσία της αρχιτεκτονικής” Ηλίας Κωνσταντόπουλος

Αρχιτέκτων, Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Πατρών, Πρόεδρος Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής email: elicon@arch.upatras.gr

Σε τι διαφέρει η αρχιτεκτονική παιδεία από την καλλιτεχνική και επιστημονική παιδεία; Συχνά η ‘αρχιτεκτονική’ χρησιμοποιείται μεταφορικά για να χαρακτηρίσει ενα ολοκληρωμένο σύνολο που διέπεται από μία κεντρική ιδέα και από μία σαφή δομή: η αρχιτεκτονική μιας πολιτικής, η αρχιτεκτονική ενός συστήματος, κ.ο.κ. Παρόλα αυτά η θέση της αρχιτεκτονικής ήταν ανέκαθεν αμφίσημη: επιστήμη αλλά και τέχνη συνάμα, οι αρχιτεκτονικές σπουδές ενταγμένες άλλοτε σε πολυτεχνικές και άλλοτε σε ανθρωπιστικές σχολές. Μοιράζεται η αρχιτεκτονική, μαζί με τις άλλες τέχνες, πρακτικές που αφορούν την σύνθεση των μορφών, την οργάνωση της κατασκευής, την διαμόρφωση και αναπαράσταση του χώρου. Αυτό όμως που διακρίνει την αρχιτεκτονική από κάθε άλλη δημιουργία είναι η αναπόδραστη φυσική παρουσία της. Είναι η κλίμακα της που την καθιστά μία αναπόφευκτη πραγματικότητα και συγκροτεί τις συνθήκες κατοίκησης στο χώρο, επηρεάζοντας τις ζωές μας - ακόμα και χωρίς να ξερουμε τίποτα γι’ αυτήν. Πως εξηγείται λοιπόν η απουσία της από το εκπαιδευτικό μας σύστημα; Μια απουσία που συνεχίζεται και μετά την παιδική μας ηλικία, και παρατηρείται ακόμα και σε ανθρώπους πνευματικούς, με καλλιέργεια στις τέχνες και τα γράμματα - που όμως στερούνται αρχιτεκτονικής παιδείας, γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα εμφανές όταν προβαίνουν σε κρίσεις σύγχρονων αρχιτεκτονικών έργων. Στην Ελλάδα, όπου συχνά παραπονούμαστε για το ‘δομημένο’ περιβάλλον, και τους ‘μηχανικούς’ για την ‘κατάντια’ των πόλεων μας, είναι αναγκαίο να ανοίξει μία σελίδα για την αρχιτεκτονική, ήδη από το σχολείο. Να δοθεί στους νέους η δυνατότήτα ανάπτυξης κριτικής σκέψης για την αρχιτεκτονική, η οποία μας απασχολεί καθημερινά στη ζωή μας, στους δρόμους και τις πλατείες, στους χώρους κατοικίας, εργασίας και αναψυχής. Για μια πρωτογενή εκπαιδευτική προσέγγιση που ανιχνεύει το ‘γιατί’ και το ‘πως’ της αρχιτεκτονικής, η παρούσα εισήγηση θα αναφερθεί σε τρεις βασικές μεθόδους: - Την διδακτική σημασία του Παραδείγματος, με επιτόπιες επισκέψεις και στοιχεία που προσφέρει η ιστορική γνώση. - Την Μάθηση-μέσα -απο- την-Πράξη, σύμφωνα με τα πρότυπα των μεγάλων μεταρρυθμιστικών παιδαγωγών. -Την αισθητική Καλλιέργεια, μέσα από τον τον σχεδιασμό και τη σύγκριση συγγενών προτάσεων σε κοινά συνθετικά ζητήματα.

“Εκπαιδευτικές πρακτικές και διαδρομές: Χωρο-κοινωνικά στερεότυπα και διαλογικές βιωματικές αναδιαμορφώσεις” Κυριακή Τσουκαλά

Αρχιτέκτων, Καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ email: ktsouka@arch.auth.gr

Η διδασκαλία των χωρικών εννοιών μέσα από τον ίδιο τον δομημένο χώρο του σχολικού περιβάλλοντος συνιστά ένα από τα θέματα που η σύγχρονη εποχή μας ανασύρει μαζί με άλλα από το παρελθόν της σχολικής αρχιτεκτονικής για να τα διερευνήσει εκ νέου μέσα στη νέα παιδαγωγική, κοινωνική και τεχνολογική συνθήκη. Η δομή, η μορφή και η υλικότητα του σχολικού κτιρίου αποτέλεσαν αντικείμενο συζητήσεων για την ενσωμάτωσή τους στις διαδικασίες μάθησης ήδη από την δεκαετία του 70. Η μετατόπιση των αρχιτεκτόνων εκείνης της περιόδου (και νωρίτερα) από τη λειτουργικότητα στο νόημα και στις βιωματικές ποιότητες του χώρου εμπεριείχε και αυτήν την πτυχή του κτιρίου ως αντικειμένου

βιωματικής πρόσληψης εννοιών του χώρου και του περιβάλλοντος. Πώς αντιλαμβανόμαστε ωστόσο αυτό το βίωμα του χώρου απο το παιδί; Είναι η κίνησή του μέσα στον χώρο, οι διαδρομές του σώματος, η ποικιλία επαφών του με τον χώρο, η παραδειγματική αναφορά του δασκάλου στα στοιχεία και στη δομή αλλά και σε άλλα χαρακτηριστικά του χώρου; Η οπτική και πολυαισθητηριακή συνδιαλλαγή του παιδιού με τον χώρο; Μέσα από μία έρευνα πεδίου που πραγματοποιήσαμε στο παρελθόν σε δημοτικά σχολεία του Παρισιού με αντικείμενο τον ‘κατοικημένο χώρο’ του σχολείου μέσα σε διαφορετικές χωροπαιδαγωγικές συνθήκες (διαφορετικους τύπους σχολικού χώρου και παιδαγωγικής) διαπιστώσαμε ότι η παιδαγωγική συνθήκη βίωσης του χώρου με την δυναμική και την πολυπλοκότητά της μετασχηματίζει και ενίοτε ανατρέπει την ίδια την υλικότητα του χώρου. Η επαναχαρτογράφηση του πραγματικού δομημένου χώρου διαπερνά τα όριά του κτίζοντας ‘άϋλες υλικότητες’.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Το ζήτημα της ένταξης προκαταρκτικών εισαγωγικών μαθημάτων στα Eικαστικά και την Αρχιτεκτονική στην 1βαθμια και 2βαθμια εκπαίδευση” Νεφέλη Κονταρίνη Εικαστικός

email: atripodakis@gmail.com

Η σκέψη αυτή προέκυψε μέσα από προσωπικά βιώματα κατά την μαθητική μου περίοδο και την συνειδητοποίηση του μεγάλου όσο και καθοριστικού ελλείμματος παιδείας στους σχετικούς τομείς με σοβαρές συνέπειες και επιπτώσεις στην «μόρφωση» μελλοντικών πολιτών χωρίς ευρύτερη καλλιέργεια. Παράλληλα η κατάσταση του δομημένου περιβάλλοντος στη χώρα μας , με οδήγησε στην σκέψη ότι η σχετική διαπαιδαγώγηση των μαθητών σε εισαγωγικές έννοιες και αρχές και η ευαισθητοποίηση τους σε σχέση με την Αρχιτεκτονική , θα οδηγούσε στην διαμόρφωση μιας διαφορετικής αντίληψης και προτεραιοτήτων για την κοινωνία του μέλλοντος στην Ελλάδα. Το κύριο βάρος των πρωτοβουλιών μου επικεντρώθηκε στην εφηβική ηλικία, θεωρώντας ότι εκεί η δυνατότητα πρόσληψης και επικοινωνίας είναι μεγαλύτερη και το όφελος από την ανάπτυξη της ευαισθησίας, της ευρύτερης παιδείας και της κριτικής σκέψης σημαντικό. Αλλά και στα μικρότερα παιδιά και νήπια, φάνηκε ότι μια τέτοια προσπάθεια μέσα από απλουστευμένες οπωσδήποτε προσεγγίσεις, θα απέδιδε σημαντικούς καρπούς «γράφοντας» ανεξίτηλα πάνω στο «λευκό χαρτί» του ψυχικού τους υποβάθρου. Στην προώθηση όμως των σχετικών δραστηριοτήτων μου διαπίστωσα από νωρίς ότι η επαφή μου με τους νέους και η πρόκληση σε αυτούς των όποιων σχετικών ερεθισμάτων και παρορμήσεων, με οδηγούσε ταυτόχρονα στο να συνειδητοποιήσω βαθύτερα τον ρόλο της Τέχνης σε σχέση με το κοινωνικό σύνολο και ως εκ τούτου να βελτιώνομαι και η ίδια σαν δημιουργός.

“Αarxitektonikis.gr όπως ή αντί Arkki.et alia.fi?” Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, PhD, Τέως Καθηγητής Τμήματως Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Πατρών email: cxant@welho.com

Αυθόρμητα παιδικά παιχνίδια εμπεριέχουν τοπολογικά χαρακτηριστικά. Η παιδική δραστηριότητα είναι συνυφασμένη σ’αυτά με τον χώρο και τις γεωμετρικές του συνιστώσες. Εκδηλώνεται συνειδητά με κανόνες, ή ασυνείδητα με αυτοσχεδιασμούς. Σε αντίθεση με τις παραπάνω διαπιστώσεις, η επικοινωνία των παιδιών με το δομημένο περιβάλλον και την αρχιτεκτονική είναι γενικά συμπτωματική έως ανύπαρκτη. Αυτό ισχύει σε επίπεδο γνωστικό, αντιληπτικό ή/και διαδραστικό, σε όλες τις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης, εκτός αξιοσημείωτων εξαιρέσεων. Την αποσπασματική συμπλήρωση αυτού του κενού έρχονταν κατά διαστήματα να καλύψουν ομάδες ή άτομα από τον χώρο της παιδαγωγικής επιστήμης, ενίοτε και της αρχιτεκτονικής, με ανάλογες φιλοσοφικές και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις.

Σήμερα, φινλανδικά σχολεία εφαρμόζουν πιό συστηματικά, «μαθήματα» και ασκήσεις αρχιτεκτονικής στο πλαίσιο μιας διδασκαλίας με «θεματικό» περιεχόμενο. Η επαφή με αρχιτεκτονικά θέματα ενισχύεται ταυτόχρονα με συντονισμένες εξωσχολικές δράσεις διαφόρων πολιτισμικών φορέων. Πρωταρχικός στόχος είναι η διεύρυνση της αισθητικής καλλιέργειας και της αντιληπτικής ικανότητας και κρίσης, και κατ’επέκταση, της ενεργού συμμετοχής των μαθητών - μελλοντικών πολιτών, σε ότι αφορά το αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι και το αρχιτεκτονημένο περιβάλλον. Δευτερευόντως, ένα μικρό ποσοστό μαθητών με έφεση προς αρχιτεκτονικές σπουδές προετοιμάζεται συμπληρωματικά και επιλέγεται μέσα από ασκήσεις σχεδιασμένες από κοινού από τις 3 Αρχιτεκτονικές Σχολές της χώρας σε συνεργασία με τα σχολεία. Το φινλανδικό παράδειγμα, παρέχει μια αφορμή ώστε να τεθούν προς συζήτηση βάσιμες υποθέσεις εργασίας με σκοπό την οργάνωση ενός ανάλογου ή/και διαφορετικού εγχειρήματος σε ελληνικά σχολεία, σε συνάρτηση με το αντικείμενο, τη μαθησιακή στάθμη, αναγκαίες προϋποθέσεις, και με φορείς που θα μπορούσαν να το καταστήσουν λογικά και πρακτικά εφικτό.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Είμαι παιδαγωγός; Αρχιτεκτονικό δομικό πρότυπο και παιδαγωγική εφαρμογή” Κωνσταντίνος Μωραΐτης

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: mor@arsisarc.gr

Σε μεγάλο μέρος του Δυτικού κόσμου, ο όρος για το νηπιαγωγείο είναι ‘Kindergarten’, ‘κήπος για παιδιά’, όρος που παραπέμπει στο παιδαγωγικό σύστημα του Friedrich Wilhelm August Fröbel. Ώστε ένας κήπος, αναλαμβάνει να μυήσει τα παιδιά στον πολιτισμό των ενηλίκων, και προτείνεται ως ιδανικός τόπος διαπαιδαγώγησης. Προσοχή, όχι η αδιαμεσολάβητη φύση, αλλά ένας κήπος με γεωμετρική ‘σχηματοποιημένη’ διαμόρφωση. Αλλά το παιδαγωγικό σύστημα του Fröbel, αρκετά ισχυρό ώστε να επιβάλει έναν κεντρικό όρο αναφοράς στις νεωτερικές και σύγχρονες κοινωνίες, δεν ολοκληρώνεται στο παράδειγμα του οργανωμένου κήπου. Αναπτύσσεται με μια διεξοδικότατη ακολουθία ασκήσεων που περιλαμβάνει παιχνίδια συσχετισμού καθαρών, γεωμετρικών, αφαιρετικών στερεών και, στη συνέχεια, ασκήσεις με κολλάζ γεωμετρικών σχημάτων και πρωτογενών χρωμάτων. Η ιστορική διερεύνηση αποδεικνύει πως σημαντικοί εκπρόσωποι των νεωτερικών αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών πρωτοποριών, ο Le Corbusier, o Wright, o Kandinsky, o Mondrian, είχαν άμεση σχέση με τη διδακτική αυτή. Το σύστημα Fröbel εντούτοις, δεν αποτελεί παρά την παιδαγωγική εκφορά ενός πνεύματος γεωμετρικού ‘σχηματισμού’ που χαρακτηρίζει τον Ευρωπαϊκό και Δυτικό 18ο και 19ο αιώνα συνολικά, για να εγκατασταθεί ειδικότερα και στην εκπαίδευση και να αναδυθεί με έμφαση στα εκφραστικά ήθη του 20ου αιώνα. Αλλά αυτό το σύστημα ‘σχηματισμού’, ‘σχηματοποίησης’ της πραγματικότητας, είναι καταγωγικά συσχετισμένο με τη δομική οργάνωση του τρισδιάσταστου χώρου, όπως αφαιρετικά προσλαμβάνεται από την αρχιτεκτονική σύνθεση. Είμαι παιδαγωγός; Όχι ως διδάσκων, αλλά ως αρχιτέκτονας. Είμαι παιδαγωγός, επί αιώνες, προτείνοντας δομικά υποδείγματα τα οποία, όπως θα επιχειρήσω να αποδείξω, μπορούν να υποστηρίξουν ήθη πολιτισμού. Λέξεις – Κλειδιά: Friedrich Fröbel, σχηματισμός, σχηματοποίηση, δομική οργάνωση, παιδαγωγική.

“Η πόλη μας. Βιωματικό παιχνίδι ρόλων, σκέψης, κατασκευών” Ομάδα Ισμήνης Καρά

Εκπαιδευτικός, Διευθύντρια Σχολής Hill email: minniekarra@gmail.com

Το πρόγραμμα “Η πόλη μας” είναι ένα βιωματικό παιχνίδι ρόλων, σκέψης και κατασκευών . Με αφετηρία βασικά θέματα πολεοδομίας και αρχιτεκτονικής για παιδιά θα κατασκευάσουμε μια πόλη και θα αναζητήσουμε τρόπους λειτουργίας, διακυβέρνησης και διαχείρισής της. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ανά έτος 5 ημερήσιες εξορμήσεις στο κτήμα του SummerHill στη

Σαλαμίνα. Εκεί, σιγά σιγά , θα αρχίσουμε να «χτίζουμε» τη μικρή μας πόλη με κτίρια-κουτιά διαφόρων μεγεθών και σχημάτων. Η πόλη μας έχει στόχο να εξασκήσει δεξιότητες των παιδιών μας, να θέσει ερωτήματα σχετικά με τη διαχείριση και την καθημερινότητα μιας πόλης σε μικρογραφία, της πόλης που θα φτιάξουμε. Το πρόγραμμα επιχειρεί να συνδυάσει εκπαιδευτικές εφαρμογές STEM ( science, technology, engineering,mathematics) με εκπαιδευτικές προτάσεις για την ενδυνάμωση της συνειδητής συμμετοχής των παιδιών στα κοινά και της συμμετοχής τους σε συλλογικές διαδικασίες (citizenship). Τα παιδιά θα μετρήσουν, θα σχεδιάσουν, θα χαρτογραφήσουν, θα κατασκευάσουν, θα «χτίσουν» το τρισδιάστατο μοντέλο πόλης σε έναν μεγάλο, ανοιχτό, εξωτερικό χώρο. Θα χαράξουν δρόμους και πλατείες. Θα βάψουν, θα φυτέψουν και θα σκάψουν. Συγχρόνως θα αξιοποιήσουμε την τεχνολογία για τις ανάγκες φωτισμού και ύδρευσης της πόλης μας. Θα αναζητήσουμε λύσεις για τη διαχείριση μεγάλων θεμάτων που αφορούν τους κατοίκους της πόλης μας, όπως η διαχείριση των σκουπιδιών, η καθαριότητα ή τα αδέσποτα ζώα. Τέλος, θα χρειαστεί να πάρουμε αποφάσεις και να επιλέξουμε θεσμικές διαδικασίες, όταν θα βρεθούμε μπροστά σε σοβαρά κοινωνικά προβλήματα της πόλης.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Θεατρικός Χώρος” – Ένας χώρος πειραματισμού, παιχνιδιού και βιωματικής μάθησης. Το παράδειγμα της ομάδας ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ” Άγγελος Αγγέλου

Αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ, Συγγραφέας και μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ email: angel_bin1@yahoo.com

Μια προσπάθεια περιγραφής και ανάλυσης του θεατρικού χώρου. Του χώρου ως εύπλαστο και μεταλλάξιμο χωρικό πεδίο μέσα στο οποίο πραγματοποιείται ένα θεατρικό δρώμενο. Του χώρου ως το είδος ψυχαγωγίας που μέσα στα χρόνια της κρίσης γνωρίζει μια απρόσμενη άνθιση, ιδιαίτερα όσον αφορά το θέατρο για παιδιά. Στα πλαίσια αυτού του είδους, παρουσιάζεται το παράδειγμα της καλλιτεχνικής ομάδας ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ, που σχεδιάζει και πραγματοποιεί παραστάσεις χρησιμοποιώντας αφαιρετικά σκηνικά και κοστούμια με τα απλά και καθημερινά αντικείμενα να μεταλλάσσονται και να μεταμορφώνονται κατά το δοκούν, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εκάστοτε δραματουργίας. Η διαδικασία αυτή προσομοιάζει στο “ελεύθερο παιχνίδι των παιδιών” που γεννιέται από την ανάγκη για δράση, ανακάλυψη και δημιουργία ενώ ταυτόχρονα οδηγεί στην ψυχαγωγία και τη μάθηση.

“Χωρικές Εγκαταστάσεις για την Αρχιτεκτονική και το Βιβλίο” Θανάσης Φώτου

Πολιτικός Μηχανικός MSc Πανεπιστημίου Πατρών, Εκπρόσωπος δράσης “Βιβλιοκύβος”, ομάδα Athens Superscript email: tfotou@metris.gr

Δημιουργούμε κινητούς συναρμολογούμενους χώρους που μπορούν να μεταφέρονται από σχολείο σε σχολείο και που έχουν διπλό ρόλο: της βιβλιοθήκης και ενός περιβάλλοντος που αναδεικνύει την εμπειρία ανάγνωσης σε ώρα απόλαυσης. Οι κατασκευές μας δεν προτάσσουν συγκεκριμένους τρόπους χρήσης, αλλά καλούν τα παιδιά να τις χρησιμοποιήσουν, με όποιον τρόπο εκείνα επιλέξουν, δημιουργώντας τις δικές τους χωρικές αφηγήσεις. Η ροϊκή δομή τους διασπά τις καθιερωμένες έννοιες της βιβλιοθήκης, του ανοίγματος, της εισόδου. Όλα διαχέονται καλώντας προς εξερεύνηση. Μέσα από την επαφή τους με χώρους που δίνουν ελευθερία στον τρόπο χρήσης, τα παιδιά επενδύουν την ώρα ανάγνωσης βιβλίων με θετικό πρόσημο. Παράλληλα, η διαφορετική και αναπάντεχη χωρική εμπειρία, διεγείρει την φυσική τους περιέργεια για το τι είναι η αρχιτεκτονική και πως μπορεί να μεταμορφώσει την ποιότητα της ζωής και των δραστηριοτήτων μας. Έχουμε λοιπόν μια πρακτική εφαρμογή της ανάγκης ύπαρξης στην πόλη χωρικών ερεθισμάτων στην κλίμακα του παιδιού, ωσμωμένη με μια νέα συνθήκη εκπαίδευσης. Συνθήκη που προσφέρει μια ευκαιρία εμπειρίας του χώρου και απόλαυσης ατομικής ή συλλογικής, με αφορμή την έννοια της

ανάγνωσης η οποία τοποθετείται σε αντίστοιχη προτεραιότητα με την έννοια του χώρου. Είναι ένα παράδειγμα του πως η εκπαιδευτική αλλαγή δεν χρειάζεται να απαντάται ξεχωριστά σε κάθε σχολείο, αλλά και σε ένα ευρύτερο φάσμα σύνδεσης σημείων της πόλης μεταξύ τους. Αποτελεί ένα εναλλακτικό σημείο τομής της πόλης με τους χώρους εκπαίδευσης ως ολότητα.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Η σημασία της κατανόησης και σκέψεις για το διδακτικό περιεχόμενο της αρχιτεκτονικής” Γιώργος Αγγελής

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ

Μπίλυ Γιαννούτσου

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Επίκουρη καθηγήτρια ΕΜΠ email: giorgos_aggelis@yahoo.gr

Η εισήγηση θα υποστηρίξει την αναγκαιότητα της καλλιέργειας της αρχιτεκτονικής γνώσης στη σχολική αγωγή και στην επιμόρφωση των ενηλίκων. Θα διερευνήσει τη συνεισφορά της αρχιτεκτονικής στην εκπαίδευση ως ένα σύγχρονο, πολύτροπο και ζωντανό εκπαιδευτικό μέσο. Η αρχιτεκτονική συστήνει κατά τη γνώμη μας ένα εναλλακτικό γνωσιολογικό μοντέλο, δηλαδή ένα παραδειγματικό πεδίο ανάπτυξης και καλλιέργειας της κατανόησης, θεωρώντας την τελευταία βασική μεθοδολογική συνθήκη της μάθησης. Η εισήγηση θα εστιάσει στην κατανόηση ως όρο της μάθησης, καθώς η κατανόηση αναφέρεται τόσο στη διάνοια και στο λόγο, όσο και στην έμφυτη, άρρητη και βιωματική γνώση και ενσυναίσθηση. Επιπλέον, θα εστιάσει στην κατανόηση ως όρο της αρχιτεκτονικής, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος σχετίζεται με το περιβάλλον του και τον καθημερινό του χώρο. Αναφερόμαστε στο κατ’ εξοχήν διδακτικό περιεχόμενο του αρχιτεκτονικού χώρου. Θεωρούμε ότι ειδικά σήμερα το ζήτημα της κατανόησης είναι εξαιρετικά κρίσιμο. Αφενός στην εκπαίδευση προάγει το μαθητή σε ενεργό, δημιουργικό μέτοχο της γνώσης, σε αντίθεση με την παθητική και αμέτοχη, χρησιμοθηρική αποστήθιση κατακερματισμένων γνώσεων, φαινόμενο που βασανίζει την εκπαίδευση όλων των βαθμίδων. Αφετέρου, ο αρχιτεκτονικός χώρος αφ’ εαυτός μπορεί να διδάσκει και η κατανόησή του να μας δείχνει «πως λειτουργούν τα πράγματα» αποκαλύπτοντάς μας έτσι κάτι «σχετικά με τον κόσμο».

“Για το Α της Αρχιτεκτονικής” Ελένη Μαϊστρου

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Ομότιμη Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: elmais@arch.ntua.gr

Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η συζήτηση που ξεκίνησε με πρωτοβουλία των συναδέλφων Τάσου Μπίρη, Μάρως Αδάμη, και Μανώλη Οικονόμου. Η Αρχιτεκτονική πρέπει να συνδεθεί με την κοινωνία και ο ρόλος του Αρχιτέκτονα να γίνει κατανοητός από την κοινωνία. Αν το όραμα των τριών συναδέλφων επιτευχθεί, μπορεί σταδιακά να επέλθει κάποια βελτίωση στην εικόνα των πόλεων και στη λειτουργία των χώρων της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής. Η εισαγωγή μαθημάτων αρχιτεκτονικής στη εγκύκλια δημόσια εκπαίδευση, θα βοηθήσει τους σημερινούς μαθητές -μελλοντικούς ενεργούς πολίτες- να κατανοήσουν τη σημασία της Αρχιτεκτονικής ως τέχνης αλλά και ως επιστήμης που υπηρετεί τον άνθρωπο και θα αποτελέσει εργαλείο και για την αισθητική τους αγωγή. Παράλληλα, θα τους γνωρίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γειτονιάς τους η της πόλης τους και θα τους εμπνεύσει σεβασμό στο κτισμένο περιβάλλον. Θα ήθελα να συμβάλλω στην πρωτοβουλία των συναδέλφων με αναφορά σε παραδείγματα από τον ευρωπαϊκό χώρο και συζητώντας τα παρακάτω ζητήματα: Με ποια μέσα και από ποιούς εισάγεται η Αρχιτεκτονική στα σχολεία; Σε ποια στάθμη σπουδών; Με ποιους στόχους; Η καταγραφή της ευρωπαϊκής εμπειρίας μπορεί να βοηθήσει στη διεκδίκηση μιας ανάλογης εκπαίδευσης και στα ελληνικά σχολεία!

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

Το Τ της αρχιτεκτονικής ως αναγκαίο συμπλήρωμα στο Α Ηλίας Παπαγεωργίου

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Διδάκτωρ ΕΜΠ email: hlipap@teemail.gr

Η εισήγηση περιορίζεται σε μια υπενθύμιση: πως η κατασκευή, ως “τεκτονική” δηλαδή ως τεχνική, αλλά και ως δημιουργική δραστηριότητα που γίνεται με τα χέρια, δεν πρέπει να παραβλέπεται. Ένα μάθημα αρχιτεκτονικής για παιδιά καλό είναι να τους δίνει την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τα χέρια και το σώμα τους. Σε συζητήσεις με γονείς, άλλωστε, αυτή είναι μια μόνιμη επωδός: “Τι ωραία θα ήταν τα παιδιά μας να φτιάχνουν πράγματα”. Προφανώς το ζητούμενο δεν είναι η κατασκευή, το Τ, αλλά η “κατοικησιμότητα”, το Α της αρχιτεκτονικής. Όμως το να μπορούν τα παιδιά να ταυτίσουν ένα παραγόμενο έργο με το αποτέλεσμα της εργασίας τους δεν είναι καθόλου αμελητέο ζήτημα. Η εισήγηση θα εστιάσει σε παραδείγματα μαθημάτων κατασκευής για μικρούς και μεγάλους.

“Υπόθεση χώρου / αρχιτεκτονική μνήμη” Μαριάννα Γιαννάτου Αρχιτέκτων UniFi

email: giannatoumarianna@gmail.com

Μεγάλωσα σε ένα υπόγειο γραφείο αρχιτεκτονικό δίπλα σε δύο γονείς που δουλεύανε νυχθημερόν και χωρίς σταματημό. Μεγάλωσα μέσα σε ριζόχαρτα , μελάνια , με τη μυρωδιά της αμμωνίας να γεμίζει το χώρο και ένα ραδιόφωνο να μην κλείνει ποτέ. Μεγάλωσα σε οικοδομές, σε γιαπιά και γνώρισα όλα τα μαστόρια από μικρή. Έκατσα μαζί τους, στο διάλειμμά τους, σε αυτοσχέδια σκαμπώ από τούβλα . Έμαθα να διαβάζω κατόψεις από πολύ νωρίς , έμαθα να αντιλαμβάνομαι σιγά σιγά το μέγεθος ενός χώρου, το φως του, την «ανάσα» του, τα χρώματά του . Η Aρχιτεκτονική είναι ένας τρόπος σκέψης , αντίληψης, δεν είναι απλά πέντε γραμμές σε ένα χαρτί που συνθέτουν εν τέλει ένα κτίριο. Η Αρχιτεκτονική είναι ένας κόσμος ολόκληρος που αν γίνει έστω και λίγο δικός σου βλέπεις τα πράγματα γύρω σου με άλλη ματιά.Η Αρχιτεκτονική είναι υπόθεση χώρου, είναι ένας τρόπος να αντιληφθούμε τη ζωή, τον τρόπο ζωής , μέσα από τοίχους , διαδρομές , ανοίγματα , χαμηλά ή ψηλά στοιχεία , μέσα από το σκοτάδι – το φως , τους στεγασμένους ή μη χώρους για την προστασία μας από τον ήλιο , τη βροχή , το κρύο. «Ένας λευκός τοίχος και ένας φίκος είναι ήδη αρχιτεκτονική» έλεγε ο Leonardo Savioli .

“Μυθολογικές τομές: μια εναλλακτική χαρτογράφηση της πόλης της Αθήνας” Αναστασία Νουκάκη

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, MSc Ma, ΕΜΠ

Ναταλία Μπαζαίου

Αρχιτέκτων ΑΠΘ, MSc Ma, ΕΜΠ email: nkbazaiou@metris.gr

H παρουσίαση αφορά πειραματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά δημοτικού σχολείου και αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ενότητας εκπαιδευτικών προγραμμάτων που επεξεργαζόμαστε και που στοχεύουν στη διερεύνηση των εννοιών παιδί και δημόσιος χώρος, μέσα από βιωματικές δράσεις. Θεωρώντας ότι η διαδικασία της επεξεργασίας χωρικών σχέσεων ενισχύει τη δημιουργική σκέψη των παιδιών, τα καλούμε να χαρτογραφήσουν το κέντρο της Αθήνας χρησιμοποιώντας ένα οικείο σε αυτά εργαλείο -τη μυθολογία και μέσω αυτής να διερευνήσουν χωρικές ποιότητες και να επεξεργαστούν χωρικές έννοιες. Απώτερος στόχος, η δημιουργία ενός εμπλουτισμένου τρόπου συσχετισμού τους με το δημόσιο χώρο της πόλης. Στη συγκεκριμένη δράση, χρησιμοποιούμε τους 12 θεούς του Ολύμπου σαν αφορμή και σαν βάση δημιουργίας μιας εναλλακτικής διαδρομής μέσα στην πόλη. Τα σημεία που συμβολίζουν τους 12 θεούς αποτελούν χωροχρονικές τομές που συμπυκνώνουν συμβολισμούς, ως ετεροτοπίες του χτες και του σήμερα. Τα παιδιά καλούνται να αναγνωρίσουν τις ιδιαίτερες χωρικές ποιότητες του κάθε

τόπου που συνδέεται με την αντίστοιχη θεότητα και μέσα από πολλαπλά επίπεδα εργαλείων και συσχετισμών, να τις αναδημιουργήσουν στο σήμερα. Με τα παιδιά σε ρόλο ερευνητή, τα ιστορικά τοπόσημα επαναπροσδιορίζονται, παίρνουν ένα φαντασιακό χαρακτήρα, ώστε να αντανακλούν τις σύγχρονες ανάγκες της πόλης, έτσι όπως ορίζονται από τα ίδια τα παιδιά. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θέτει προς συζήτηση και επεξεργασία αντικείμενα που εμπίπτουν στα ερευνητικά μας ενδιαφέροντα: χαρτογράφηση, αστική διαστρωμάτωση, αστικό τοπίο, αρχαιολογία, μυθολογία, μνήμη, συμβολισμός.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Learning by doing: Πραγματισμός και διαρκής (αρχιτεκτονική) αυτοεκπαίδευση” Σοφία Τσιράκη

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Επίκουρη καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: sofia.architect@gmail.com

Ο Αμερικάνος φιλόσοφος John Dewey (ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του Πραγματισμού) έθεσε την «πράξη» και τη «βούληση», ως πρώτιστες ενέργειες, πρός μια ενεργητική διαδικασία μάθησης (learning by doing). Βάσει της οποίας, το δημιουργικό υποκείμενο «μαθαίνει πράττοντας» και οδηγείται στην αυτοπραγμάτωση, χωρίς να χάνει όμως την συλλογική του συνείδηση. Η παιδαγωγική θεωρία και πρακτική του Dewey, στοχεύει μεταξύ άλλων στην πρόταξη της προοδευτικής- επαναστατικής δια βίου εκπαίδευσης, έναντι της συντηρητικής- παραδοσιακής, αλλά και στην ανάδειξη της σημασίας της εμπειρίας ως κύριο εργαλείο αναζήτησης ιδεών και απόκτησης γνώσης. Σημαντικές αρχιτεκτονικές σχολές (όπως αυτή του Bauhaus κατά το μεσοπόλεμο, του Harvard, του Austin- Texas στην μεταπολεμική Αμερική, αλλά και στις μέρες μας το Auburn University στην Αμερική ή η ETH στην Ευρώπη) βάσισαν σημαντικό μέρος της διδασκαλίας τους στην παραπάνω θεωρία. Θεωρία (ιδεολογική, κοινωνική, πολιτική, ηθική, αλλά και τεχνική, αισθητική) που επικεντρώνεται –μεταξύ άλλων- στην καλλιέργεια των πρωτογενών δημιουργικών δυνάμεων του διδασκόμενου συμβάλλοντας έτσι στη συγκρότηση ενός ανθρωποκεντρικού τρόπου σκέψης και πράξης . Η επιλογή ειδικά της αρχιτεκτονικής, ως παράδειγμα ανάπτυξης της διδακτικής διαδικασίας του «μαθαίνω πράττοντας» (που ξεκινάει από την παιδική ηλικία και συνεχίζει ως δια βίου μάθηση), οφείλεται στην ιδιότητα της, ως σκέψης και πράξης, να αγγίζει ένα ευρύτατο φάσμα δημιουργικών πεδίων της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η εισήγηση επιχειρεί να αναδείξει, τη σημασία του σταδιακού σχηματισμού ενός ιδεολογικού πλαισίου μέσω της «πράξης», που -παράλληλα με την «επίσημη» εκπαιδευτική διαδικασία και συχνά σε αντίθεση με αυτήν- οδηγεί σε έναν προσωπικό τρόπο αυτοεκπαίδευσης και κριτικής σκέψης, σε αναφορά με την αρχιτεκτονική και όχι μόνο, ελεύθερο από τις προδιαγεγραμμένες φάσεις διδασκαλίας και τα επιβεβλημένα στερεότυπα που τις χαρακτηρίζουν. Επιπλέον, επικεντρώνεται στη διαρκή καλλιέργεια αυτού του πλαισίου σκέψης και πρακτικής, η οποία –πιστεύω- οφείλει να ξεκινά από τα πρώτα χρόνια του ατόμου και να συνεχίζει σε όλα τα στάδια εξέλιξης του.

“Περί της αναγκαιότητας απόκτησης γενικής αρχιτεκτονικής παιδείας. Σκέψεις και προβληματισμοί” Γιάννης Αθανασόπουλος

Δρ. Μηχ. ΔΠΘ, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ email: jathana@teemail.gr

Μέσω της προτεινόμενης εισήγησης αναλύεται η σημασία και επίδραση της αρχιτεκτονικής παιδείας στην καθημερινότητα των πολιτών, και την λειτουργία της κοινωνίας γενικότερα. Επιχειρείται να τεκμηριωθεί η άποψη, πως στα πλαίσια απόκτησης γενικής παιδείας κατά την διάρκεια της βασικής εκπαίδευσης, ένα μάθημα αρχιτεκτονικής –ενδεχομένως ενταγμένο στα πλαίσια του μαθήματος των καλλιτεχνικών - εικαστικών– θα συμβάλει ουσιαστικότερα στην κατανόηση της σχέσης με το δομημένο περιβάλλον πέραν της βιωματικής εμπειρίας. Επιπλέον, εξετάζεται το αν και κατά πόσο,

μπορεί, μέσω της παιδείας αυτής, να δημιουργηθεί ένα επιπλέον εργαλείο κριτικής σκέψης, το οποίο θα καταστήσει τον πολίτη ενεργό και όχι αδιάφορο σε ό,τι αφορά την γενικότερη σχέση του με τον χώρο όπου ζει και εργάζεται. Στα πλαίσια τεκμηρίωσης της παραπάνω θέσης γίνεται μία συγκριτική θεώρηση ανάμεσα στην ελληνική και την διεθνή πραγματικότητα, σε ό,τι αφορά τον ρόλο της αρχιτεκτονικής παιδείας στην καθημερινότητα και τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών. Τίθενται προβληματισμοί περί της αναγκαιότητας δημιουργίας ενός «κοινού τόπου» ή μίας «μέσης αισθητικής» περί της αρχιτεκτονικής πρακτικής, που θα καταστήσουν την κοινωνία ικανή, όχι μόνο να απορρίψει τις παρανομίες ή αστοχίες του δομημένου περιβάλλοντος, αλλά επιπλέον να την οδηγήσουν να αποδεχτεί την αλλαγή παγιωμένων αντιλήψεων ή στείρας νομοθεσίας όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Η εισήγηση ολοκληρώνεται με την κατάθεση γενικών προτάσεων που αφορούν, τόσο την εισαγωγή ενός μαθήματος αρχιτεκτονικής, ιδίως στις μικρότερες ηλικίες, όσο και τους τρόπους ή δυνατότητες συνεργασίας με εξειδικευμένες ειδικότητες παιδαγωγών, καθώς και εκπαιδευτικών ή επαγγελματικών φορέων.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Η σχέση δασκάλου- μαθητή ως κίνητρο μάθησης. Η επίδραση του χώρου” Ειρήνη Οικονομοπούλου

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ. Μsc Προστασία Μνημείων:Αποκατάσταση Ιστορικών Κτηρίων και Συνόλων ΕΜΠ email: oikoeirini@yahoo.gr

Στο πλαίσιο του σχολικού συστήματος, τα κίνητρα μάθησης βρίσκονται στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αποτελούν τον πυρήνα για την μάθηση που κατευθύνουν και προσδιορίζουν την ένταση των προσπαθειών του ανθρώπου. Ένα από αυτά, η σχέση δασκάλουμαθητή ερμηνεύεται, μέσα από την πολυπλοκότητα των διαδικασιών της μάθησης, της αγωγής και της κοινωνικοποίησης. Ο δάσκαλος είναι ανάγκη να αποτελέσει πρότυπο προς μίμηση για τον μαθητή του, όταν επιτευχθεί σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας ανάμεσά τους και όταν δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη των δυνατοτήτων του μαθητή, σε επίπεδο γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων. Ο χώρος επιδρά στην ανωτέρω παιδαγωγική σχέση, όταν μέσα από φιλοσοφικές αντιλήψεις (κατά Σωκράτη, Τρεις Ιεράρχες, Rousseau κλπ) ερμηνεύεται η μαθητική επίδοση, έτσι ώστε να διευκρινιστεί ο ρόλος του δασκάλου και να δημιουργηθούν νέες συνθήκες εκπαίδευσης. Ο σχεδιασμός του αρχιτεκτονικού χώρου, από τον πιο παραδοσιακό μέχρι και τον πιο πειραματικό, είναι ένας παράγοντας που εξετάζεται, αν και πώς ενεργοποιεί τα κίνητρα και τις δυνατότητες του μαθητή μέσα από την βιωματική μάθηση. Λέξεις κλειδιά: Κίνητρα μάθησης, παιδαγωγική σχέση, ρόλος δασκάλου, αρχιτεκτονικός χώρος, βιωματική μάθηση.

“Μαθαίνοντας από τα παιδιά” Ελένη Αμερικάνου

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Καθηγήτρια ΔΠΘ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Δρ. Aρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ

Πάνος Εξαρχόπουλος

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Επίκουρος καθηγητής ΔΠΘ,Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Aρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ email: eamerik@arch.duth.gr, pexarcho@arch.duth.gr

Μήπως, η ιδέα να φέρουμε τα παιδιά κοντά στην αρχιτεκτονική, να τους προσφέρουμε την απαρχή μιας στοιχειώδους αρχιτεκτονικής μάθησης και καλλιέργειας και να αξιοποιήσουμε διδακτικά το πλούσιο περιεχόμενο που περικλείει η αρχιτεκτονική, είναι χρήσιμο και να αντιστραφεί; Μπορούμε, άραγε, να διδαχθούμε από τα παιδιά για την αρχιτεκτονική; Και τί θα διδασκόμασταν από αυτά; Ξέρουμε πως τα παιδιά είναι καταπληκτικοί «ζωγράφοι», αλλά, επίσης, φαίνεται ότι μπορούν να μας «πουν» πολλά για την αρχιτεκτονική και το χώρο αν κοιτάξουμε –με καθαρό και διεισδυτικό βλέμμα– τα σχέδιά τους, τις αυτοσχέδιες χειροτεχνικές κατασκευές τους, τα κάθε λογής παιχνίδια τους – ακόμα και τα λόγια τους ή τη συμπεριφορά τους στο χώρο. Ίσως, εκεί να βρούμε ένα κομμάτι

από το «κοινό Α της αρχιτεκτονικής», μια απαρχή για να μιλήσουμε, κάπως πιο συστηματικά και οργανωμένα, για την αρχιτεκτονική, στα ίδια τα παιδιά, αλλά ακόμη και στους φοιτητές της αρχιτεκτονικής και μελλοντικούς αρχιτέκτονες. Ίσως, εκεί, στις πρωτόλειες, ανεπιτήδευτες και μη καθοδηγούμενες ενέργειες των παιδιών, να διακρίνουμε κάτι από το «κοινό και το κύριο», να εντοπίσουμε ορισμένα πρωτογενή και βασικά στοιχεία του χώρου, να φθάσουμε σε βασικές αρχιτεκτονικές έννοιες. Ας παρατηρήσουμε, λοιπόν, αυτά που σκαρώνουν αυθόρμητα, με τα χέρια τους και το ανοιχτό πνεύμα τους, τα μικρά παιδιά, πώς χρησιμοποιούν το χώρο, πώς διάφορα αρχιτεκτονικά στοιχεία εμπλέκονται στο παιχνίδι τους ή γίνονται παιχνίδι. Θα ανακαλύψουμε πως εκεί επιβεβαιώνονται ορισμένες από τις πλέον στοιχειώδεις και βασικές αρχές και έννοιες της αρχιτεκτονικής και η παρουσία τους στον κόσμο των παιδιών έρχεται να προστεθεί ως ένα ισχυρό –σχεδόν γεννετικό– «αποδεικτικό στοιχείο» του ρόλου και της σημασίας τους στην αρχιτεκτονική.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Από την εμπειρία στη μέθοδο και αντιστρόφως” Γιώργος Παπαγιαννόπουλος

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Επίκουρος καθηγητής ΤΑΜ-ΔΠΘ email:g.papagno@hotmail.com

Τι μαρτυρούν άραγε σε μία πλατεία γεμάτη από παιδιά η μετατροπή μιας διχάλας δέντρου και ενός κιγκλιδώματος ασφαλείας σε καλάθι του μπάσκετ και φιλέ του βόλεϊ αντίστοιχα; Η προσήλωση σε ένα γεωφυσικό χάρτη ή η ρέμβη ενός παιδιού προς το ατέρμονο στα μάτια του πράσινο χαλί του δημοτικού γηπέδου με τις μεταβαλλόμενες αποστάσεις των χρωματικών στολών που φορούν οι παίκτες; Ίσως να μαρτυρούν την ανυπότακτη ψυχή που αποδρά από τη μίζερη πυκνότητα μιας πόλης , αλλά και την έμφυτη γνώση και εμπειρία του κόσμου της Αρχιτεκτονικής: Κάλυψη επιτακτικών αναγκών , επινόηση, χαρά της δημιουργίας με εργαλεία την αναλογία, την εκτίμηση μεγεθών , τη διάσταση , την αφαίρεση , το χρώμα. Μέσα στο σχολείο, μαζί με τις εικόνες της γεωγραφίας και της ζωγραφικής γιατί όχι η ευκαιρία της εξοικείωσης με τα πρωτογενή δομικά μέλη της κατασκευής ως πρωταρχικά συστατικά συγκρότησης αρχιτεκτονικού χώρου ; Και ακολούθως η απόπειρα της αρχιτεκτονικής δράσης; Εκεί και η διάδοση της αρχιτεκτονικής ως κοινωνικού αγαθού που αφορά τους πολλούς και όχι τους λίγους . Εκεί και η ιστορία της , με τα επιτεύγματά της ώστε να καλλιεργείται η συνολική μνήμη και η ευθύνη. Ώστε να χαιρόμαστε γόνιμα μικροί και μεγάλοι τα Έργα των Άλλων σαν να ήταν δικά μας.

“Βιώνοντας τον αρχιτεκτονικό χώρο” Κατερίνα Ζησιμοπούλου

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, υποψήφια διδάκτωρ ΕΜΠ,

Μανώλης Οικονόμου

Πολιτισμολόγος φωτογράφος email: oikonomou.manolis@yahoo.gr

Τον Οκτώβριο του 2016, συγκεντρώθηκαν 46 φοιτητές και νέοι αρχιτέκτονες στην Ανδρίτσαινα και συγκεκριμένα στο ΞΕΝΙΑ της περιοχής. Στόχος του εργαστηρίου ήταν οι συμμετέχοντες να βιώσουν την αρχιτεκτονική. Να ζήσουν στην καθημερινότητά τους τον μύθο της αρχιτεκτονικής των Ξενία. Οι ομάδες, που στην πλειοψηφία τους δεν είχαν ανάλογη εμπειρία, κλήθηκαν στην συνέχεια να σχεδιάσουν και να προτείνουν λύσεις αναβίωσης των ΞΕΝΙΑ. Η ώσμωση μεταξύ των συμμετεχόντων σε ομάδες με διαφορετικά εκπαιδευτικά υπόβαθρα υπήρξε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και εποικοδομητική. Η βιωματική σχέση με την αρχιτεκτονική μπορεί να λειτουργήσει εποικοδομητικά και δημιουργικά στα παιδιά αλλά και στους μεγάλους. Η εξερεύνηση, η αναγνώριση και τέλος η εξοικείωση και κατανόηση με τους χώρους και κατ ‘ επέκταση με το σύνολο της αρχιτεκτονικής, μπορεί να εκπαιδεύσει τις επόμενες γενιές μειώνοντας το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στους αρχιτέκτονες

και το δομημένο έργο τους και την κοινωνία.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Η Αρχιτεκτονική, Εμείς και οι Άλλοι” Ιωάννα Κυριακοπούλου

Σπουδάστρια Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: lianakir@gmail.com

Τί είναι αυτό που μας έκανε να πιστέψουμε στην αξία της αρχιτεκτονικής καλλιέργειας στην «δια βίου μάθηση»; Η παραγόμενη Αρχιτεκτονική, ο δομημένος και ο αδόμητος χώρος αλλά και οι θεωρητικές προσεγγίσεις αυτής, καθρεφτίζουν αυτόματα τον πολιτισμό, το ήθος, την ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Η Αρχιτεκτονική είναι αποτέλεσμα συνεργασίας (καλής ή κακής) μεταξύ αυτών που την ασκούν και του κόσμου στον οποίο απευθύνεται. Ζούμε συνειδητά μέσα σε μια τεράστια παρεξήγηση ότι η αρχιτεκτονική είναι αποκομμένη από την κοινωνία. Είμαι σήμερα εδώ γιατί πιστεύω ότι ο διάλογος οφείλει, αν θέλει να είναι γόνιμος, να εκκινήσει από την τρυφερή προσχολική ηλικία. Εκεί που μπαίνουν τα θεμέλια για τον καινούργιο κόσμο. Είμαστε σήμερα εδώ για να αναθεωρήσουμε και εμείς μέσα από αυτή την διαδικασία και επίπονη αναζήτηση, τί είναι αυτό που αφήνουμε να μας χωρίζει από το ίδιο το «σινάφι μας» αλλά και από αυτούς τους περιβόητους «άλλους». Ποιά είναι τα καταλληλότερα εργαλεία που έχουμε στην διάθεσή μας για να τραβήξουμε την προσοχή, να γίνουμε κατανοητοί και να εξάψουμε το ενδιαφέρον; Θα επικεντρωθώ κυρίως στα παιδιά και οι λίγο πιο συγκεκριμένες προτάσεις μου θα σχετίζονται καθαρά με αυτά.

“Βιωματική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής” Σταύρος Γυφτόπουλος

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Αναπληρωτής καθηγητής Σχολής αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: s.gyftopoulos.sg@gmail.com

1. Καθορισμός εκπαιδευτικών εργαλείων που θα εισάγουν τους ανήλικους μαθητές σε ένα νέο γνωστικό αντικείμενο που είναι η κατανόηση και η εκτίμηση του αρχιτεκτονικού έργου. Τα εργαλεία αυτά θα πρέπει να είναι κατά βάση παιδαγωγικά καθώς οδηγούν τους μικρούς μαθητές σε νέους τρόπους αναζήτησης της γνώσης. Οι τρόποι αγωγής οδηγούν σε δημιουργικούς συχνά ανατρεπτικούς δρόμους όπου οι μαθητές θα χρειαστεί να επανεξετάσουν με τη βοήθεια του εκπαιδευτή κριτικά ότι ως τώρα θεωρούσαν δεδομένο στο δομημένο χώρο. Οι μαθητές με την ηλικιακή τους αθωότητα και τον αυθορμητισμό τους θα πρέπει να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν τον αρχιτεκτονικό χώρο με αφετηρία την καλλιέργεια των δεξιοτήτων τους και την παρατήρηση του περιβάλλοντος. Είναι απαραίτητο η αρχιτεκτονική αγωγή των μαθητών να «ταξιδεύσει» σε πραγματικούς, σε χτισμένους χώρους. Η κατανόηση του χώρου αλλά και των ιδεών και αντιλήψεων με τις οποίες ο άνθρωπος και η αρχιτεκτονική τον διαμορφώνουν απαιτεί αυτή τη βιωματική επαφή, την παρατήρηση την χειροπιαστή κατασκευή και την κριτική ανάλυση με κάθε πρόσφορο τρόπο. 2. Η χρησιμοποίηση της μακέτας ως μεθοδολογικό εργαλείο προσέγγισης, ανάγνωσης και κατανόησης της αρχιτεκτονικής. Παρουσίαση συστηματικών εργαστηρίων σε μαθητές όλων των βαθμίδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όπου οι μακέτες και η κατασκευή τους χρησιμοποιούνται ως εργαλεία έρευνας και τρόπος επικοινωνίας και κατανόησης.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Το σχολικό εγχειρίδιο για την αρχιτεκτονική: Ο «Δούρειος Ίππος» για την καλλιέργεια αρχιτεκτονικής συνείδησης” Σταύρος Κουμούτσος

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Υποψήφιος διδάκτωρ ΔΠΘ email: stavros@koumoutsos.com

Στο πλαίσιο του διαλόγου που έχει ανοίξει η συλλογική κίνησή μας «Προς το κοινό Α της αρχιτεκτονικής», η παρούσα εισήγηση επιχειρεί να αναπτύξει το εξής συγκεκριμένο ερώτημα, το οποίο αποτελεί και μια πρόταση: Πώς θα ήταν ένα σχολικό εγχειρίδιο για τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Τι νομίζουμε πως θα έπρεπε να διδαχθεί ένα νέο παιδί σήμερα ώστε να καλλιεργήσει μια έξη στην αρχιτεκτονική; Τι θα περιείχε ένα βιβλίο που δεν σκοπεύει μονομερώς στη μάθηση, αλλά και σε ένα είδος αρχιτεκτονικής παιδαγωγίας; Σκοπός της εισήγησης δεν είναι να δώσει απαντήσεις σε τόσο σύνθετα ερωτήματα. Επιχειρεί μάλλον να τα διανοίξει περεταίρω και να διευρύνει τον προβληματισμό πάνω στο ζήτημα της καλλιέργειας μιας ευρείας συνείδησης για την αρχιτεκτονική. Την ίδια στιγμή, όμως, εστιάζει αυτόν τον προβληματισμό σε μια συγκεκριμένη πρόταση, την οποία απευθύνει σε όλους μας: ένα βιβλίο για τη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής στο ελληνικό σχολείο. Ένα ομαδικό και διεπιστημονικό σύγγραμμα, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «Δούρειος Ίππος» απέναντι στην πολιτεία ώστε να εισαχθεί η αρχιτεκτονική ως μάθημα στα σχολεία. Αλλά και ένα εγχειρίδιο που θα καθοδηγεί το μάθημα και θα καλλιεργεί την εμπειρία του μαθητή στην αρχιτεκτονική πράξη. Ένα βιβλίο που θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα της κίνησής μας απέναντι στις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που δυστυχώς μαθαίνει να τρέφει για την αρχιτεκτονική το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Λέξεις κλειδιά: Προτάσεις, δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σχολικό εγχειρίδιο, αρχιτεκτονική παιδαγωγία, καλλιέργεια, έξη.

“Για την κίνηση Προς το κοινό Α της αρχιτεκτονικής’’ Τάσος Μπίρης

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ email: anastasiosbiris@gmail.com

Ποιο μπορεί να είναι το Α της αρχιτεκτονικής; Είναι η ‘’ αρχή ‘’ της ή κάτι άλλο ; Και ποιος ο λόγος της προτροπής της ομάδας μας, σε μια κίνησή ‘’ προς τα πίσω ! ’’, ιδιαιτέρως σε μια περίοδο όπου τα πάντα ( θεωρείται ότι ) πρέπει να κινούνται ‘’ προς τα εμπρός ‘’ ; Καταρχήν είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε ότι, ενώ το σύμβολο Α πράγματι αναφέρεται στην αρχή της αρχιτεκτονικής , ταυτοχρόνως όμως έχει και ένα διαρκές νόημα ως προς το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της. Και τούτο γιατί αποδίδει στη θεώρηση του αρχιτεκτονικού χώρου την αρχέτυπη – δηλαδή την αρχική ταυτοχρόνως και διαρκή – καθολική ιδιότητά του να είναι χώρος προς κατοίκηση, ως Δοχείο (ανθρώπινης) Ζωής. Ας σημειωθεί ότι εδώ η κατοίκηση νοείται ως η αρχέγονη διαδικασία ‘’Κατάκτησης του Οίκου’’. Είτε αυτός είναι σπίτι, σχολείο, δρόμος, πλατεία, πόλη. Μια κυριότητα του χώρου που η ιστορία δείχνει ότι συνήθως δεν προσφέρεται ως κοινό αγαθό, άλλα – πράγματι – κατακτιέται με αγώνα. Και είναι η ίδια η ανθρώπινη ζωή που – εκ των πραγμάτων – συνδέει την κατοίκηση με την -επίσης αρχέτυπη – ανθρώπινη ροπή της διείσδυσης στο ‘’ Εντός ‘’ του αρχιτεκτονικού χώρου, προκειμένου να κατακτηθεί και να βιωθεί με ασφάλεια. Πρωτογενής Έμφυτη Γνώση και Εμπειρία για την Αρχιτεκτονική -‘’ Δοχείο Ζωής‘’, Κατοίκηση, Κατάκτηση του ‘’Οίκου‘’, διείσδυση στο ‘’Εντός‘’. Να ένα αρχικό παράδειγμα διαρκούς, καθολικού μαθήματος αρχιτεκτονικής. Είναι ένα πρώτο βήμα προς μια συνεχή δημόσια αρχιτεκτονική μόρφωση και καλλιέργεια του σύγχρονου πολίτη, αρχής γενομένης από τη νηπιακή του ηλικία. Που θα συνεχίζεται κατόπιν (σε εθελούσια βάση) και σε εκείνη της ωριμότητάς του: Αυτή είναι η πρόταση της κίνησης ‘’Προς το κοινό Α της αρχιτεκτονικής ‘’. Ας παρατηρήσουμε για παράδειγμα τα παιδιά. Πόσο γρήγορα και ευρηματικά διαχειρίζονται από μόνα τους αυτό το μυστηριώδες αρχιτεκτονικό κεφάλαιο που – συνήθως – χάνουν ή ξεχνούν ( και γι’ αυτό αχρηστεύουν ) ως μεγάλοι. Αυτή η κατάληξη είναι η – τεράστιας εκτάσεως– συλλογική διαταξική αρχιτεκτονική παραμορφωτική παθογένεια των σύγχρονων κοινωνιών. Της οποίας η βαθειά ρίζα βρίσκεται κυρίως στην έλλειψη

κατάλληλης παιδείας. Έλλειψη που – φυσικά – δεν αφήνει αλώβητους ακόμη και τους ‘’ειδήμονες‘’, μεταξύ αυτών και τους αρχιτέκτονες.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Η Αρχιτεκτονική σαν ύψιστη πρακτική:

-Η σύγχρονη αξία του παραδείγματος του ‘ελληνικού κόσμου’, -Η μεταποιητική διαδικασία -Η σοφία της εμπειρίας της μαστορικής -Προς ένα άλλο Lego εργαλειακής συγκρότησης εμπράγματων σχέσεων φιλίας” Ανδρέας Κυράνης

Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΕΜΠ, Πρόεδρος ΙΝΕΠΑ email: kyranis@hol.gr

1. Η σύγχρονη αξία του παραδείγματος του “ελληνικού κόσμου” όπου με το ενωτικό δίπολο «πρόσωπο-κοινότητα» πραγματώνεται: • η νικητήρια εμπειρία μιας πολιτικής κοινωνίας συγκεκριμένων προσώπων • ένα πνευματικό αίτημα ενότητας, διαρκώς επαναπροσδιοριζόμενο τραγικό και ανεκπλήρωτο • ένας εσωτερικός και εξωτερικός συντονισμός του ανθρώπου στο ρυθμό του κόσμου (για την αρχαιότητα) ή σε μια προσωπική κλήση κοινωνίας (για τη χριστιανική εποχή). 2. Η μεταποιητική διαδικασία σαν απόσταγμα ουσιαστικής αρχιτεκτονικής πρακτικής υπό το φώς του καθ ‘ημάς παραδείγματος κοινότητας, δηλαδή: Μιας δημιουργικής πρακτικής που συγκροτεί “κοινά” και “δίκαιο” επί τη βάση εθελουσίων σχέσεων άρχειν και άρχεσθαι δηλαδή επί τη βάση της κατά Πλάτωνα φιλίας- έρωτος. Η ψυχική συνάντηση των φίλων εκκινεί από την ομορφιά, μια πρωταρχική έλξη, προ-γλωσσική ‘ομολογία’. Ο φιλικός δεσμός οικοδομείται ως τόπος κοινής ζήτησης της αληθείας. Η φιλία ως ελεύθερος διαπροσωπικός δεσμός με συνεκτικό ιστό την καθολική φιλία-οικειότητα προς τον σοφό ή τη σοφία (210d), ορίζει την κοινή πολιτική αρχή ενός εμπειρικά θεμελιωμένου πολιτικού ορθολογισμού που δεν υπόκειται σε φυσικούς η άλλους περιορισμούς και αναθεμελιώνει την έννοια της κοινότητας. 3. Η ύψιστη παιδαγωγική αξία της πίστης και του “πάθος μάθος” ... ὅτι πόλιν ἐλευθέραν τε εἶναι δεῖ καὶ ἔμφρονα καὶ ἑαυτῇ φίλην (Πλάτωνος Νόμοι, 693b...) Μια μεταποιητική συνθήκη που στηρίζεται στις ομότιμες (αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού) ανθρώπινες σχέσεις επιλύει επί του πεδίου της ιερής μελωδίας της εδώ και τώρα πραγματικότητας “την αντίθεση “λαϊκής” και “λόγιας” γνώσης”. Η ομορφιά της σύνθεσης αυτών των δυο κόσμων συνιστά αντίπαλο δέος στη σύγχρονη παντοκρατορία της “τεχνητής νοημοσύνης” και του αυτόματου. Η σοφία της εμπειρίας της μαστορικής σαν σύνθεση ορθολογισμού και μυστικισμού, υλικότητας και πνευματικότητας, συναντά τον άλλον πυλώνα της πνευματικής μας παράδοσης την ορθοδοξία, με την σκέψη του Γρηγορίου Παλαμά (1296-1359). Απέναντι στη ενδυνάμωση των φυσικών δυνάμεων του άνθρωπου και την “θεια απλότητα” της δυτικής σχολαστικής θεολογίας (βλέπε και μινιμαλισμός;), η θέαση των άκτιστων ενεργειών του Θεού, η “θεοπτία”, δεν αφορά σε μια θεολογία εννοιών αλλά πραγμάτων. Το βίωμα είναι το καθοριστικό, δεν αρκεί η συσσώρευση γνώσεων, “μη γνώντες μόνον, αλλά και παθόντες τα θεία”. Μόνο το “πάθος γίνεται μάθος”, η γνώση και η σπουδή επιτρέπουν το “κατ εικόνα” δεν αρκούν όμως για το “καθ ομοίωσιν”. 4.Προς ένα άλλο Lego, εργαλείο συγκρότησης εμπράγματων σχέσεων φιλίας Είναι δυνατόν να συγκροτηθεί ένα σύστημα παιχνίδι που: • επιτρέπει την εμπράγματη ανάπτυξη των παραπάνω ιδεών; • συνεισφέρει σε ένα άλλο είδος παιδείας; • συνθέτει το χθες με το σήμερα και συγκροτεί όραμα κοινωνίας; Προϊόν τόσο μιας διεπιστημονικής ομάδας όσο και μιας ομάδας καλλιτεχνών, τεχνικών και τεχνητώνμαστόρων το παιχνίδι αυτό θα μεταλλάσσεται από “αντικείμενο” μιας εξατομικευμένης δράσης σε “υποκείμενο” της υπό ανάδυση οντότητας “κοινότητα φίλων”. Εμπνέοντας “ενθουσιασμό” στο μονάκριβο πολύτιμο μέλος ενός Όλου (που διαθέτει ομορφιά, λάμψη και χαρά), μοχλεύει την συμμετοχή αυτού του μέλους στην σύλληψη και “κατασκευή” της οντότητας Πόλη και κατοικείν αν θέλετε. Εφοδιασμένο τόσο με τα καλούδια του ψηφιακού κόσμου όσο και με τη δυνατότητα καλλιέργειας

αρετών και δεξιοτεχνιών που η ταχύτητα του αυτόματου αφήνει στο περιθώριο, καλλιεργεί την συναισθηματική νοημοσύνη και αναδεικνύει την αξία της βιωματικής εμπειρίας και των σχέσεων φιλίας στην συγκρότηση ενός όμορφου “ζωντανού” αποτελέσματος. Το ψηφιακό συνεισφέρει στην συνείδηση της αστικής πλευράς του κόσμου μας ( στην “αφηρημένη” μέγα-κλίμακα) ενώ η μαστορική στην συναίσθηση της ιερής πλευράς του ( στην απτή και “συγκεκριμένη” μικρό-κλίμακα). Όταν υπερβαίνεις την “παντοκρατορία του μέρους” ενσυνείδητα και ενσυναίσθητα και αρχίζεις να ψηλαφείς το Όλον, “υπό το φως” μιας “οραματικής” διεργασίας που προσδίδει Μορφή, λειτουργείς ΗΘΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ωσάν: “μίμησις πράξεως μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας.....” Υπάρχει κάτι “προς το Α της αρχιτεκτονικής” με μεγαλύτερη παιδευτική αξία;

“Παρατηρήσεις σχετικά με τον σχεδιασμό δημόσιων σχολικών χώρων στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα” Χρήστος Δεληγιάννης Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Επίκουρος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: cdeliyiannis@arch.ntua.gr

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, σε κάθε περίπτωση, εκφράζει και υποδεικνύει πρακτικές και πρότυπα συμπεριφοράς. Στην εισήγηση, χρησιμοποιώντας σαν υλικό στοιχεία από δύο πραγματοποιημένα σχολικά κτίρια, θα παρουσιαστούν κάποιες παρατηρήσεις πάνω στην σχέση ανάμεσα στην οπτική του αρχιτέκτονα και στην δυναμική των κοινωνικών πρακτικών που αναπτύσσονται μέσα σε ένα εκπαιδευτικό χώρο.

“Το άνοιγμα προς τα ‘κάτω’ ” Κώστας Τσιαμπάος

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Επίκουρος καθηγητής Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: kostastsiambaos@gmail.com

Τα έτη 2012 και 2013 μου δώθηκε η ευκαιρία να συμμετέχω ως διδάσκων-εκπαιδευτής σε δύο προγράμματα δια βίου μάθησης. Το πρώτο ήταν το πρόγραμμα “Από το πριν στο μετά- το-μοντέρνο” στο πλαίσιο της δράσης “Ακαδημία Πλάτωνος” του ΕΚΠΑ για απόφοιτους ανώτατης εκπαίδευσης. Το δεύτερο ήταν το μάθημα “Εσωτερικής Διαρρύθμισης- Διακόσμησης” στο Κ.Δ.Β.Μ. του Δήμου Ζωγράφου στο πλαίσιο του προγράμματος του ιδρύματος Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης. Αναστοχαζόμενος την εμπειρία μου αυτή θα σχολιάσω κάποια ζητήματα τα οποία είναι, κατα τη γνώμη μου, σημαντικά σε σχέση με το περιεχόμενο, την μέθοδο και τον στόχο που μπορεί (ή πρέπει) να έχει η διδασκαλία της αρχιτεκτονικής σε ένα ευρύτερο κοινό μη αρχιτεκτόνων. Επίσης θα αναδείξω κάποιες δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζει ο ειδικός, αρχιτέκτονας όταν απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό και θα ανιχνεύσω τις αιτίες τους. Τέλος θα προτείνω κάποιους δρόμους ανοίγματος προς τα “κάτω”, με άλλα λόγια κάποιους τρόπους πλησιάσματος του ειδικού στον μη ειδικό κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, οι οποίοι μπορούν να αναβαθμίσουν την αξία της αρχιτεκτονικής στη συλλογική συνείδηση “ανακατασκευάζοντας” - αλλά όχι καταστρέφοντας - τις υπάρχουσες θεσμικές θέσεις, επιστημονικές ειδικότητες και επαγγελματικές ιεραρχίες.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

Κατερίνα Δασκαλάκη

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ email: daskalaki.ka@gmail.com

Η εισήγηση εστιάζει στο ζήτημα του παιχνιδιού και τον κοινό του τόπο με την αρχιτεκτονική, θεωρώντας το παιχνίδι ως σύνδεσμο για την εισαγωγή της αρχιτεκτονικής στη σχολική εκπαίδευση. Μεταξύ άλλων θα αναπτυχθούν σκέψεις και προβληματισμοί σχετικά με τις διαδρομές του παιχνιδιού

και τη σχέση του με τις επικρατούσες πολιτισμικές, κοινωνικές και άλλες συνθήκες , ενώ μέσα από μία παιγνιώδη διάθεση θα αναφερθώ σε παιχνίδια που αναπαράγουν σήμερα στερεότυπα και στο αρχιτεκτονικό τους ανάλογο, μέσα από βαρύγδουπους τίτλους αρχιτεκτονικών έργων που παρουσιάζονται στον τύπο. Αυτά, λόγω του κοινότυπου χαρακτήρα τους, απέχουν μακράν τόσο από την ουσία της αρχιτεκτονικής όσο και την ουσία του παιχνιδιού. Ο ετυμολογικός δεσμός ανάμεσα στο παιδί και το παιχνίδι, αποκαλύπτει τη σημαίνουσα λειτουργία του παιχνιδιού. Πρόκειται για μία ελεύθερη δραστηριότητα που συνοδεύεται από αισθήματα έντασης και χαράς μέσω του πειραματισμού και της εξερεύνησης του κόσμου και απορροφά το παιδί με έντονο και απόλυτο τρόπο. Το παιχνίδι, όμως παύει να υπάρχει μόλις γίνει υποχρεωτικό, ενώ έχει αβέβαιη έκβαση και είναι ρυθμισμένο στους δικούς του κανόνες. Ανθρωπολογικές ερμηνείες ορίζουν το παιχνίδι ως τη μη σοβαρότητα. Έννοιες του πρακτικού βίου που αποτελούν το βαθύτερο περιεχόμενο της αρχιτεκτονικής και βρίσκονται στον πυρήνα της, όπως η αναγκαιότητα, η χρησιμότητα, η ασφάλεια και η κατοικία, η συνύπαρξη κ.α., είναι συχνά η κεντρική ιδέα και το περιεχόμενο πολλών παιδικών παιχνιδιών. Αυτά τα νοήματα της αρχιτεκτονικής μαζί με τις κοσμολογικές παιδικές ερωτήσεις μεταστρέφουν το παιχνίδι σε σοβαρότητα και τη σοβαρότητα σε παιχνίδι. Η έμφυτη γνώση και η έμφυτη δημιουργική βούληση των παιδιών, σε συνδυασμό με την επαφή τους με την αρχιτεκτονική μέσα από παιχνίδια οργάνωσης του χώρου που επενδύουν με συμβολισμούς, μαζί με τη χαρά της δημιουργίας, συνδέεται με την καλλιέργεια αυτής της έμφυτης δημιουργικής εμπειρίας και την κατανόηση του πραγματικού κόσμου. Πρόκειται για την τάση των παιδιών να αναπαράγουν στοιχεία της πραγματικότητας μέσα από την προσωπική τους φαντασία. Έτσι, θα αναφερθώ, για παράδειγμα, σε παιχνίδια κατασκευών στο ύπαιθρο ή στην άμμο (εύπλαστοι τόποι), παιχνίδια ή χειροτεχνίες από ποικίλα υλικά (χαρτί, ξύλο, τσιμεντόλιθοι, πλαστελίνες κ.α.) . Μέσα από τέτοιες κονστρουκτιβιστικές προσεγγίσεις του παιχνιδιού στην εκπαίδευση, τα παιδιά χτίζουν «σχήματα» και «γνωστικές δομές», μαθαίνουν σχέσεις στοιχείων στο χώρο και γεωμετρικές έννοιες, προχωρούν από το ειδικό στο γενικό, κοινωνικοποιούνται και αναπτύσσουν τον συναισθηματικό και ηθικό κόσμο τους - θρέφουν την ψυχή τους.

“Σκέφτομαι και ... Πράττω Προς το Κοινό Α της Αρχιτεκτονικής” Θοδωρής Σιούτης Σπουδαστής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ email: theodoresioutis@gmail.com

Συμφωνώντας με τον τρόπο εξέλιξης της συλλογικής αυτής προσπάθειας, θα ήθελα να συνεισφέρω κι εγώ -εμπράκτως- σε αυτή την διημερίδα. Θα επιχειρήσω λοιπόν να καταγράψω μερικές σκέψεις και προβληματισμούς γύρω από το ζήτημα «Αρχιτεκτονική και Εκπαίδευση». Σύμφωνα με το πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, η πλειοψηφία των μαθημάτων γίνεται εντός της τάξης και στοχεύει στην απόκτηση γνώσεων. Η διαδικασία όμως αυτή καταλήγει συχνά σε στείρα απομνημόνευση πληροφοριών και όχι στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Αναρωτιέμαι, χωράει σε ένα ήδη ασφυκτικό αναλυτικό πρόγραμμα, ένα ακόμη μάθημα; Κι αν ναι, γιατί να είναι αυτό η Αρχιτεκτονική; Ποιος θα μπορούσε να είναι ο ουσιαστικός ρόλος της εισαγωγής της Αρχιτεκτονικής στην εκπαίδευση ενός παιδιού; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι βασικό μειονέκτημα του ισχύοντος συστήματος εκπαίδευσης -αλλά και γενικότερα- είναι η αποσπασματικότητα. Η αρχιτεκτονική, από τη φύση της, έχει αντίθετο πνεύμα. Συνδέει διαφορετικά αντικείμενα, συσχετίζει καταστάσεις, συνθέτει. Όχι σε μια θεωρητική σφαίρα, αλλά στο χώρο, με τα όρια και τις διαστάσεις του. Εκεί όπου ο άνθρωπος υπάρχει και δρα. Συνεπώς, με γνώμονα τη διερεύνηση του χώρου και των ιδιοτήτων του, μπορεί να διαμορφωθεί μια σειρά δραστηριοτήτων που θα επιχειρούν να ενεργοποιήσουν τα ένστικτα του παιδιού σχετικά με την αντίληψη του χώρου. Να γίνει δηλαδή μια προσπάθεια να κατανοηθεί το τι, το γιατί και το πώς. Θα μπορούσε να περιλαμβάνει από κινητικές ασκήσεις στο προαύλιο έως μικρές κατασκευές και παρεμβάσεις στο χώρο του σχολείου. Σ’ αυτού του είδους τις δραστηριότητες οι μαθητές «ξεφεύγουν» από τα όρια της αίθουσας και αξιοποιούν το σχολικό χώρο στο σύνολό του. Επιπλέον η αρχιτεκτονική -εκ φύσεως- είναι άμεσα συνδεδεμένη με κοινωνικά και ανθρωπιστικά ζητήματα. Συνδιαλέγεται με τις θετικές και τις θεωρητικές επιστήμες. Προκειμένου λοιπόν να δώσει σε αυτά μια απάντηση, αναπτύσσει έναν τρόπο σκέψης κατ’ εξοχήν δομικό. Συσχετίζει καταστάσεις και αγωνίζεται να βρει το νόημα σε κάθε περίπτωση. Είναι λοιπόν ένα μέσο με το οποίο το παιδί μπορεί να συνδέσει τις διάσπαρτες γνώσεις που λαμβάνει, να συνειδητοποιήσει το ρόλο τους και εν

τέλει να τις εφαρμόσει στην πράξη. Έτσι, η εισαγωγή της αρχιτεκτονικής στην εκπαίδευση μπορεί να λάβει διττό ρόλο. Αφενός να επιχειρήσει τη σύνδεση και τη συσχέτιση των μαθημάτων, σε θεωρητικό κυρίως επίπεδο. Και αφετέρου, μέσω της εκμάθησης κάποιων βασικών εργαλείων να λειτουργήσει στην πράξη, εξασκώντας τις δεξιότητες των παιδιών. Σε αυτά τα βασικά σημεία θα επικεντρωθεί η ομιλία μου. Προκειμένου λοιπόν τέτοιες σκέψεις και ιδέες να μετουσιωθούν σε πράξη πρέπει να αναθεωρηθεί η αντίληψη για την εκπαίδευση. Πρέπει το αυστηρά καθορισμένο πρόγραμμα να ανοίξει σε νέες προτάσεις που θα στοχεύουν στην πολύπλευρη εκπαίδευση των παιδιών. «Η εκπαίδευση της αρχιτεκτονικής προϋποθέτει μια διαφορετική αρχιτεκτονική της εκπαίδευσης»

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Ένα διάγραμμα για το κοινό Α της αρχιτεκτονικής” Ανθή Κοσμά

Aρχιτέκτονας Μηχανικός ΔΠΘ, Διδάκτορας ETSAM UPM email: anthokosmos@hotmail.com

Μια μέρα κάποιος από αυτούς τους παλιούς μου φίλους, που τώρα πια συναντά κανείς μόνο μέσα από οθόνες έκανε μια ανακοίνωση. Το μήνυμα αφορούσε στην πρωτοβουλία μιας ομάδας με στόχο να βρεθεί εκείνο το γράμμα Α που μάλλον είχε ξεφύγει από τα υπόλοιπα γράμματα. Η σκέψη ήταν να βρεθεί ώστε να κατορθωθεί «κάτι» που θα μπορούσε, όταν διαβάζεται, να σχηματίζει τη λέξη αρχιτεκτονική. Ή ποιος ξέρει, «κάτι» που θα έδινε πραγματικά νόημα σε αυτή τη σειρά των γραμμάτων. «Πάτησα» το σύνδεσμο. Άνοιξε η «σελίδα». Κάπου πήρε το μάτι μου εκείνα τα γνωστά χέρια, για μια χούφτα «αρχιτεκτονική» και μερικά κείμενα. Τα κείμενα εμφανίζονταν σαν τετραγωνάκια. Έφτιαχναν ένα «μωσαϊκό». Η πρόταση για την ημερίδα αφορά στην προσπάθεια να συνδεθούν, να σημειωθούν οι σημαντικότερες αγωνίες, οι τάσεις, οι προτάσεις, οι βιβλιογραφικές αναφορές και οι σκέψεις, που διατυπώνονται από τους συμμετέχοντες, σε ένα διάγραμμα. Μέσα από τις σχέσεις θα γίνει προσπάθεια να αναδυθούν τα ΚΟΙΝΑ που συνδέουν τις διαφορετικές τοποθετήσεις. Μια ερμηνεία αναγκαστικά προσωπική που θα προσπαθήσει να ενώσει εκείνα τα «τετραγωνάκια», τα κείμενα, τις αγωνίες και τις παρατηρήσεις γύρω από τον κλάδο της αρχιτεκτονικής -και τις μεταβολές του- όπως βιώνονται στον ελλαδικό χώρο της οικονομικής κρίσης και του νέο-ιμπεριαλισμού.

“Αρχιτεκτονική και Εκπαίδευση: Η αρχιτεκτονική προπαίδεια ως οργανωτικό και αντιληπτικό μέσο της συλλογικής και οικουμενικής προπαιδείας” Κωνσταντίνος Αποστολίδης, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΔΠΘ, Msc TU Delft Θανάσης Καραχάλιος, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΔΠΘ, Μεταπτυχιακός σπουδαστής ΕΜΠ Σωτήρης Καραχάλιος, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ Λουίζα-Μαρία Μπελεμέζη, Αρχιτεκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Μεταπτυχιακή σπουδάστρια ΕΜΠ Χρήστος Παπαχριστοδούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΔΠΘ email: sotiriskarahalios@gmail.com

Η ομαδική εισήγηση μας θα προσπαθήσει να διευρύνει το πεδίο για την αξιολόγηση της κρίσιμης ερώτησης: «Είναι δυνατή και επιθυμητή η καλλιέργεια της έμφυτης συλλογικής ικανότητας για στοιχειώδη αρχιτεκτονική σκέψη και πράξη, ως μέρος μιας σύγχρονης δημόσιας εκπαίδευσης;» Στο πλαίσιο αυτού του ερωτήματος το δίπολο «αρχιτεκτονική- ευρύτερος δημόσιος χώρος» καθώς και το συνεχώς ογκούμενο χάσμα μεταξύ τους, είναι κατά την γνώμη μας προβληματικό. Θεωρούμε δηλαδή, πως το αναφερόμενο πρόβλημα δεν είναι μόνο μεθοδολογικό (πώς) αλλά κυρίως οντολογικό (τί). Η αρχιτεκτονική ως πρακτική της καθημερινότητας φαίνεται να αγνοείται και να θεωρείται λαθεμένα ότι σχετίζεται μόνο με ειδικές περιστάσεις. Ο αρχιτέκτονας έχοντας ως σκοπό όχι την αυτόαναφορά του, αλλά την αναφορά των προθέσεων και των αποφάσεων του στο συλλογικό νου, οφείλει να αποδεσμευτεί από την ανάγκη για προσωπική ερμηνεία και να εστιάσει στην απόδοση θεμελιωδών αρχών. Η παρότρυνση προς μια δημόσια δια βίου αρχιτεκτονική εκπαίδευση αναφέρεται ακριβώς σε αυτό το στοιχειώδες και πρωτογενές επίπεδο του σχεδιασμού

που έχει την δυνατότητα να επηρεάζει και να επηρεάζεται συλλογικά. Θα πρέπει όμως να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, διότι η προτεινόμενη αρχιτεκτονική εκπαίδευση θα δημιουργήσει ικανό και ωφέλιμο πεδίο για την αρχιτεκτονική πρακτική (επίσημη και ανεπίσημη) όσο διατηρήσει την ικανότητα της να επιτελείται στην σφαίρα του ποιητικού.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Αρχιτεκτονική και παιδικό παιχνίδι” Μυρτώ Κιούρτη

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, εντεταλμένη διδάσκουσα Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Πατρών email:myrto.kiourti@gmail.com

Η παρουσίασή μου θα εστιάσει στον τρόπο με τον οποίο η αρχιτεκτονική επηρεάζει το παιδικό παιχνίδι και μέσω αυτού την παιδική σκέψη και τον ψυχισμό της πρώτης ηλικίας. Μέσα από μια συγκριτική επισκόπηση του εξαιρετικά διάσημου παιχνιδιού Monopoly και της μετεξέλιξής του ως Hotel, θα αναδείξουμε πώς η αρχιτεκτονική μπορεί και περνάει από το παιχνίδι διαμορφώνοντας παιδικές συνειδήσεις. Συγκεκριμένα θα εστιάσουμε στον τρόπο με τον οποίο η Μονόπολη θεμελίωσε μια σειρά αξιών του μοντερνισμού, διαμορφώνοντας σε υποδόριο επίπεδο το σύστημα πρόσληψης της ζωής στην πόλη, πολλών γενεών παιδιών τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Παράλληλα θα δείξουμε πώς το Hotel, το οποίο αποτελεί κλώνο της Monopoly και βγαίνει στις αγορές μέσα στη δεκαετία του ‘80, μεταφέρει στους χρήστες του ένα άλλο αρχιτεκτονικό αξιακό σύστημα, αυτό του μετα-μοντέρνου την εποχή που μεσουρανούσε ως κίνημα. Θα αναφερθούμε στη συνέχεια στο “αρχιτεκτονικό παιχνίδι” με το οποίο εισήγαγε ο Τάσος Μπίρης τους πρωτοετείς της αρχιτεκτονικής στη στοιχειώδη σκέψη γύρω από τον χώρο. Το παράδειγμα των δύο εμπορικών παιχνιδιών σε συσχετισμό με το λόγιο αρχιτεκτονικό, παιχνίδι ενηλίκων του Μπίρη, μας δείχνει πως θα μπορούσαμε συγκροτημένα ως αρχιτέκτονες να παρέμβουμε στο πεδίο του παιχνιδιού και μέσω αυτού να μεταφέρουμε το αξιακό σύστημα της αρχιτεκτονικής σε ένα διευρυμένο κοινό.

“Ποιός είστε κ.Αρχιτέκτονα; από τον ρόλο του αρχιτέκτονα στην παραγωγή του χώρου στον κοινωνικό του ρόλο και η συνεισφορά της εκπαίδευσής του.“ Ξενοφώντας Διαλεισμάς

Αρχιτέκτων, υπ. διδάκτορας ΕΜΠ email: dialxen@gmail.com

Στη εισήγησή μου θα ήθελα να ξεκινήσω από τον πιο στενό ρόλο που καλείται να έχει το επάγγελμά μας, μέσα στη διαδικασία δηλαδή παραγωγής του χτισμένου χώρου, πιστεύοντας πως η κατανοήση αυτού του ρόλου, συνδέεται άμεσα και με την κατανόηση του κοινωνικού του ρόλου. Τόσο ο Τάσος Μπίρης όσο και η Μάρω Αδάμη έχουν απόλυτο δίκιο στα εισαγωγικά τους κείμενα (Νοέμβρης ’16) που μιλάνε για “μία κάστα «εξωγήινων»” και για “την εκλεκτή τάξη των αρχιτεκτόνων” αντίστοιχα. Αυτή είναι η εικόνα που έχει το ευρύ κοινωνικό σύνολο σήμερα στη χώρα μας για το επάγγελμά μας και αυτή την εικόνα πολλοί εξ’ ημών έχουν ηθελημένα χτίσει, αγαπούν και συντηρούν γύρω από αυτό. Και η εικόνα αυτή συμβάλει εν πολλοίς και στην απόσταση αρχιτεκτόνων και αρχιτεκτονικής από την κοινωνία. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την καλλιέργεια και εδραίωση στη συνείδηση ορισμένων αρχιτεκτόνων αυτής της επηρμένης θέσης, που θέτει τον αρχιτέκτονα στο κέντρο του κοινωνικού συνόλου αλλά και στο κέντρο των πρωτοβουλιών που θα λύσουν τα προβλήματα αυτού, έχει και η ακαδημαϊκή εκπαίδευση που αυτός λαμβάνει. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Το μοτίβο μοιάζει να είναι παντού το ίδιο· η αρχιτεκτονική δημιουργία διδάσκεται ως κάτι το ξεχωριστό και “ανώτερο” από κάθε άλλη πράξη δημιουργίας και επαγγελματικής πρακτικής εντός του κοινωνικού συνόλου. Αυτό δεν γίνεται συνειδητά ή ηθελημένα από την μεριά της ακαδημαϊκής κοινότητας. Μοιάζει μάλλον να ανήκει σε μια ευρύτερη διδακτική παράδοση που αντιλαμβάνεται τον αρχιτέκτονα, εξαιτίας του εύρους γνώσεων και ευαισθησιών

που καλείται να αναπτύξει, ως τον τελευταίο ίσως homo universalis και την αρχιτεκτονική πράξη ως ικανή να αντιμετωπίσει πολύπλοκα κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά, οικονομικά και άλλης φύσεως προβλήματα. Η προσωπική εμπειρία που με έκανε συνειδητό όλων αυτών ήρθε όταν κλήθηκα να λειτουργήσω στο ιδιαίτερο αστικό περιβάλλον μιας παραγκούπολης της Λ.Αμερικής. Εκεί, η “πραγματική πραγματικότητα” του Μπίρη, αυτή που “βρίσκεται και λειτουργεί εκτός των ειδικών, προστατευόμενων, εξιδανικευμένων θεωριών και πρακτικών των Αρχιτεκτονικών Σχολών” σου έρχεται τρομακτικά κατά πρόσωπο και σε καλεί να επαναπροσδιορίσεις άμεσα τον ρόλο σου μέσα σε αυτό το σχήμα, εάν θέλεις να προσφέρεις τις δυνάμεις σου και την γνώση σου. Παραγκουπόλεις στην Ελλάδα δεν έχουμε. Η σημερινή συγκυρία της κρίσης όμως είναι καθοριστική για να δουν οι αρχιτέκτονες με ποιόν τρόπο μπορούν επαναπροσδιορίζοντας τον ρόλο τους να σταθούν ενεργοί στην εποχή και την κοινωνία εντός των οποίων βρίσκονται. Και η εκπαίδευση που λαμβάνουν οι αρχιτέκτονες παίζει καθοριστικό ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση.

“Παιχνίδια-μαθήματα αρχιτεκτονικής μέσα απο το Διδακτορικό: ”ΦΙΞFIX 120+ χρόνια αρχιτεκτονική 1893-2016+ Μια διαδικασία συνεχόμενου μετασχηματισμού. Αρχιτέκτονας Τάκης Χ. Ζενέτος σημείο τομής στην ιστορία του κτιρίου” Ντόρα θεοδωροπούλου Αρχιτέκτων AΠΘ, Διδάκτωρ ΕΜΠ email: ttheodoro@teemail.gr

Κατά την διάρκεια εκπόνησης της Διδακτορικής διατριβής για το κτίριο ΦΙΞ, δέχτηκα δύο ενδιαφέρουσες προσκλήσεις για ομιλίες,από δύο Δημοτικά σχολεία. Η μία ομιλία είχε θέμα γενικά την αρχιτεκτονική και η άλλη το κτίριο ΦΙΞ ως το Μουσείο της γειτονιάς των παιδιών του 92ου Δημοτικού Σχολείου Νέου Κόσμου. Με αφορμή των δύο ομιλιών άρχισα να προβληματίζομαι για το πώς μιλάει κάποιος σε παιδιά, αλλά και πώς μιλάει σε «μη αρχιτέκτονες» για την Αρχιτεκτονική. Αυτή η μικρή εμπειρία ήταν μία από τις αφορμές, για τα δύο Παιχνίδια-Μαθήματα Αρχιτεκτονικής που γεννήθηκαν και αναλύονται μέσα στο σύγγραμμα. Παιχνίδια για αρχιτέκτονες και μη, για μικρούς και μεγάλους. 1ο Παιχνίδι-Μάθημα “Ο «ΧΑΜΕΝΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ» ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΖΕΝΕΤΟΥ”- Ένα παιχνίδι περιπλάνησης μέσα στην Αθήνα, αναζητώντας τα κτίρια του Τάκη Ζενέτου. Ένα παιχνίδι και συγχρόνως ένα μάθημα αρχιτεκτονικής. Ένας χάρτης συνδέει τα κτίρια του αρχιτέκτονα, δημιουργώντας καινούργιες διαδρομές. Το κάθε τεράγωνο πάνω στον χάρτη «ανοίγει» και ένα διαφορετικό κτίριο και αυτό με την σειρά του σε οδηγεί, σε σειρά ερωτήσεων πληροφοριών, προσώπων , σχεδίων κτλ. Ο «Χαμένος θησαυρός» βρήκε μερική εφαρμογή στο μάθημα Θεωρία και Ιστορία 7 στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. 2ο Παιχνίδι- Μάθημα Ένα Παιχνίδι ΠΑΖΛ-ΙΣΤΟΡΙΑΣ μέσα από τους διαφορετικούς μετασχηματισμούς του κτιρίου ΦΙΞ μέσα στο χρόνο. Είναι πιο εύκολο να μαθαίνεις την ιστορία όταν την συνδυάζεις με έναν συγκεκριμένο χώρο, ο οποίος μετασχηματίζεται συνέχεια μέσα στο χρόνο. Μελετώντας τον μετασχηματισμό αντιλαμβανόμαστε διαφορετικές φάσεις που αντιστοιχούνε σε διαφορετικές φάσεις της αρχιτεκτονικής της νεώτερης Ελλάδας. Κάνοντας μία βόλτα στην Αθήνα μπορούμε να αναγνωρίζουμε τις αρχιτεκτονικές περιόδους των κτιρίων με γνώμωνα την γνώση του κτιρίου ΦΙΞ. Αυτά τα δύο παιχνίδια, θέλω να παρουσιάσω στην ημερίδα Η αρχιτεκτονική από το Α.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Προς το Α της Αρχιτεκτονικής” Χριστίνα Ματίκα

Αρχιτέκτων πολεοδόμος, υποψήφια διδάκτωρ ΑΠΘ email: matika_christina@hotmail.com

Με δεδομένο το ενδιαφέρον και την αγάπη μου για την αρχιτεκτονική, ως τέχνη και επιστήμη, θεωρία και πράξη, σπουδή, δημιουργία και τεχνική, πάντα προβληματίζομαι όταν έρχομαι στη θέση να αναλύσω, επεξηγήσω, ορίσω, διευκρινίσω το αντικείμενο των σπουδών μου και το επάγγελμα

μου σε παιδιά, νέους, ακόμη και ενήλικες συμπολίτες μου, που έχουν πλήρη ή μερική άγνοια και αντιμετωπίζουν με δυσπιστία έναν αρχιτέκτονα, ως εν δυνάμει καλλιτέχνη, διακοσμητή, σχεδιαστή, εργολάβο, πολιτικό μηχανικό ή και τίποτε από όλα αυτά. Απαριθμώ τυχόν ρόλους – επαγγέλματα που μας έχουν ταυτίσει, χωρίς να κατανοούν τις διαφορές και πάντα με αδυναμία οριοθέτησης του αντικειμένου μας. Σε φίλους και γνωστούς μετά από συζητήσεις επί συζητήσεων κατάφερα πιστεύω με επιχειρήματα και πειθώ να εξηγήσω τι με διαχωρίζει από αυτούς τους ρόλους και σε ποιες περιπτώσεις ίσως συγκλίνω σε κάποιους από αυτούς. Με τα μικρά παιδιά τα πράγματα ίσως ήταν πιο ξεκάθαρα και απλά, καθώς χαρακτηρίζονται από ανοιχτό πνεύμα και δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει τα λανθασμένα στεγανά και στερεότυπα της κοινωνίας που διαιωνίζονται και διαδίδονται σαν επιδημία δεκαετίες τώρα. Έχοντας λοιπόν έρθει σε αυτή τη θέση πολλές φορές, αποφάσισα να συμμετάσχω ενεργά πριν 2 χρόνια περίπου σε μια ομάδα εργασίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας (ΤΕΕ / ΤΚΜ), με σκοπό την ενίσχυση και προβολή της αρχιτεκτονικής και της παραγωγής αρχιτεκτονικού έργου γενικότερα στη Θεσσαλονίκη. Ο προτεινόμενος προγραμματισμός δράσεων (2014-2017) της μόνιμης επιτροπής αρχιτεκτονικών θεμάτων οργανώθηκε έτσι ώστε να εξασφαλίζει τη συνέχεια και τη δυνατότητα παρέμβασης του ΤΕΕ / ΤΚΜ σε ζητήματα της τρέχουσας επικαιρότητας. Μια από τις δράσεις που θα ξεκινούσε το 3ο τετράμηνο του 2015 ήταν το εργαστήριο με θεματολογία «Αρχιτεκτονική για παιδιά». Σε αυτό δήλωσα ενδιαφέρον και με αυτό ασχολήθηκα με μεράκι για τους επόμενους μήνες. Συνεργάστηκα με ακόμη 6 συναδέλφους αρχιτέκτονες, εκ των οποίων οι 3 διέθεταν κάποια εμπειρία από μαθήματα αρχιτεκτονικής σε μαθητές δημοτικών σχολείων και γυμνασίων σε πλαίσια προγραμμάτων Δήμων. Αναλυτικότερα σκοπός του εργαστηρίου ήταν η προβολή και ανάδειξη της πολυδιάστατης έννοιας της αρχιτεκτονικής και του ρόλου του αρχιτέκτονα στη σύγχρονη κοινωνία. Η αρχιτεκτονική θα χρησιμοποιούνταν σαν μέσο ώστε να δώσει στα παιδιά τα ερεθίσματα, να τα βοηθήσει στη συγκρότηση της σκέψης, να τονώσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους, να τους εισάγει τις βασικές έννοιες της αρχιτεκτονικής από μικρή ηλικία, ώστε μελλοντικά να κατανοήσουν την αξία της παραγωγής ποιοτικού αρχιτεκτονικού έργου στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος της πόλης όπου ζουν. Σκοπός μας ήταν να οργανώσουμε δράσεις για σχολεία, μουσεία, χώρους πολιτισμού, με εκπαιδευτές: ειδικούς μουσειοπαιδαγωγούς σε συνεργασία με δασκάλους και εθελοντές αρχιτέκτονες, εικαστικούς, φοιτητές αρχιτεκτονικής, προσεγγίζοντας παιδιά από 7 έως 16 ετών. Θεωρήσαμε απαραίτητη την εξοικείωση με έννοιες όπως ο χώρος, το χρώμα, το σχήμα, ο προσανατολισμός, η κλίμακα, ο όγκος, το φως, τα όρια, η κατασκευή, η ισορροπία, η γεωμετρία και η σύνθεση. Φυσικά είχαμε κατά νου παραδείγματα όπως το ARKKI (School of Architecture for Children and Youth) της Φιλανδίας και το ARCHIKIDS Festival. Στην προσπάθειά μας θα προσεγγίζαμε Δήμους, μουσεία (Τελλόγλειο, ΜΜΣΤ), το ΣΑΔΑΣ κλπ. Γενικά ήμασταν ανοιχτοί σε συνεργασίες προκειμένου να ενθαρρύνουμε την προσπάθειά μας και να ανοίξουμε το πρόγραμμα στην κοινωνία ώστε να έχει τη μέγιστη απήχηση. Έναυσμα αλλά και έμπνευση για την προσπάθειά μας αποτέλεσε η θεωρία του ιταλού παιδαγωγού Gianni Rodari για το παιδί και τη φαντασία και η φράση του «η Φαντασιακή είναι μια τέχνη την οποία από τη φύση τους έχουν τα παιδιά χωρίς να χρειαστεί να τη διδαχτούν». Μετά από πολλές συζητήσεις ονομάσαμε τη δράση «Πιλοτικό Πρόγραμμα: Κτίριο και Περιβάλλον». Μετά από πολλές αλλαγές και πισωγυρίσματα κατασκευάσαμε Οργανόγραμμα και αναλυτικό Πρόγραμμα εφαρμογής (δομή, μεθοδολογία, θεματικές ενότητες, υλοποίηση) για σχολεία, το οποίο στη συνέχεια καταθέσαμε στο ΤΕΕ για έγκριση. Σε ότι αφορά το πρόγραμμα, γενικός στόχος ήταν να εισάγουμε την αρχιτεκτονική στον κόσμο των παιδιών. Ειδικότεροι στόχοι ήταν : 1. Η ερμηνεία της αρχιτεκτονικής μέσα από τα μάτια των παιδιών. 2. Η ψυχαγωγία, η φαντασία και η δημιουργικότητα. 3. Η έρευνα και η ανακάλυψη. 4. Η ενθάρρυνση της μαθητικής πρωτοβουλίας. 5. Η βιωματική προσέγγιση του μαθητή. 6. Η συνεργατική μάθηση. 7. Η εξοικείωση με τα μεγέθη, τους όγκους και την κλίμακα. 8. Η παρατήρηση και κατανόηση του περιβάλλοντος χώρου. 9. Η διαφοροποίηση παραγόντων όπως ο τόπος, ο χρόνος, το κλίμα κλπ. Σχετικά με τη μεθοδολογία, προτείναμε: 1. Εισαγωγή στη θεωρία, 2. Πρακτική εφαρμογή ατομικά ή ομαδικά και 3. Αξιολόγηση του προγράμματος. Το προτεινόμενο πρόγραμμα θα οργανώνονταν σε 6 ενότητες: 1. Χάρτες – πολεοδομία / Πετώντας πάνω από τις στέγες των σπιτιών. 2. Χάρτες – πολεοδομία / Γνωρίζεις την ιστορία της πόλης σου, ψάξε ψάξε... δεν θα το βρεις. 3. Δόμηση / Μεταφέροντας το σπίτι μου. 4. Δόμηση / Jenga αρχιτεκτονική. 5. Κάτοψη / φανταστικές και πραγματικές κατοικίες. 6. Όγκοι / μικρά χωριά στη πόλη. Επίσης σε κάθε ενότητα συμπεριλάβαμε και παραδείγματα με παιχνίδια, παζλ, μακέτες, εργαλεία για την υλοποίηση της καθεμιάς. Τα εργαστήρια θα είχαν διάρκεια 1,5 ώρες (2 διδακτικές ώρες)

και θα πραγματοποιούνταν στην ευέλικτη ζώνη. Η θεματολογία με άξονα την αρχιτεκτονική θα πλαισίωνε το κτισμένο περιβάλλον στα πλαίσια της αντίληψης και αφομοίωσης της αντίστοιχης ηλικίας για την αντίστοιχη ομάδα. Παρόλαυτά και ενώ βρήκαμε ανταπόκριση από Διευθυντές σχολείων που άμεσα εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους, τα εμπόδια ήταν αξεπέραστα. Πέρα από το πρόβλημα της χρηματοδότησης, που το είχαμε δεδομένο, συναντήσαμε φυσικά και την ελληνική γραφειοκρατία. Η συνεχόμενη άρνηση χρηματοδότησης και η καχυποψία που αντιμετωπίσαμε από διαφορετικές πλευρές ήταν πολύ έντονες σε σημείο που μετά από 8 μήνες παραιτηθήκαμε από κάθε προσπάθεια. Μετά από χάσιμο προσωπικού χρόνου, πολλαπλές συναντήσεις, επικοινωνία με τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, επαφές με Διευθυντές σχολείων και με Δήμους, 2 ή 3 επιτροπές που έπρεπε να περάσει το πιλοτικό πρόγραμμα, προσωπική έρευνα και διορθωτική συγγραφή κειμένων αποφασίσαμε από κοινού να εγκαταλείψουμε, καθώς δεν βρίσκαμε τελικά συμμάχους ούτε και από το ίδιο το ΤΕΕ / ΤΚΜ που μας ανέθεσε το συγκεκριμένο έργο. Κάποιοι θεώρησαν δεδομένο ότι εμείς και άλλοι εθελοντές θα πλήρωναν και από τη τσέπη τους για τα υλικά που θα χρησιμοποιούνταν (χαρτόνια, γραφική ύλη, φωτοτυπίες, εκτυπώσεις κλπ). Όπως νομίζω έγινε σαφές πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, που όμως ακόμη και μετά από την αποτυχημένη πρώτη μας προσπάθεια, θεωρώ πως θα άξιζε τον κόπο να το επιχειρήσουμε ξανά, αλλά με άλλους συνεργάτες και με άτομα που θα έχουν μεγαλύτερη απήχηση. Έτσι η χαρά μου ήταν μεγάλη όταν ενημερώθηκα τυχαία για τη θαυμάσια πρωτοβουλία των Μπίρη, Αδάμη και Οικονόμου “Προς το Α της αρχιτεκτονικής”. Μέσα στα “τρία συν ένα κείμενα για την αρχιτεκτονική” πραγματικά βρήκα ταύτιση με δικές μου σκέψεις και προβληματισμούς, που με απασχόλησαν από τα φοιτητικά μου ακόμη χρόνια και σήμερα πολύ περισσότερο μιας και είμαι υποψήφια Διδάκτορας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ (από το 2015). Όπως σωστά αναφέρθηκε στα κείμενα το βασικό πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι η παντελής απουσία δημόσιας προπαίδειας και επιμόρφωσης για την αρχιτεκτονική στη χώρα μας. Θεωρώντας την τελευταία «Δοχείο ζωής», όπως ο Άρης Κωσταντινίδης πρώτος χρησιμοποίησε τον όρο, μπορούμε να ξεκινήσουμε δημόσιο διάλογο προκειμένου ο αρχικός προβληματισμός να γίνει υλοποίηση και δράση. Ο Α. Κωσταντινίδης επίσης υποστήριζε ότι η αρχή για την αλλαγή των πραγμάτων που θα οδηγήσει στην αλήθεια θα πρέπει να γίνει από τον αρχιτέκτονα. Ο αρχιτέκτονας πρέπει να αποβάλλει από τον εαυτό του οτιδήποτε περιττό και να αρκεστεί στην αλήθεια. Έλεγε συχνά ότι η αλήθεια της αρχιτεκτονικής είναι μία και εκφράζεται διαφορετικά σε κάθε εποχή. Μόνο από την ελεύθερη σκέψη και το ελεύθερο αίσθημα μπορεί να προκύψει ένα αληθινό αρχιτεκτονικό έργο. Σύμφωνα με τον ίδιο: «Αληθινό είναι και ότι έχει προϋπάρξει. Δηλαδή ότι έχει προκύψει σε περασμένα χρόνια και το ξαναβρίσκει μια σύγχρονη εποχή, μέσα από τους δικούς της πια τρόπους, κι αφού το ίδιο το είχε βρει η παλιά εποχή με τους δικούς της κι αυτή τρόπους. Με άλλα λόγια ότι ξαναζωντανεύει, επειδή το κρίνουμε αναγκαίο, ωφέλιμο και παραγωγικό...».

“Πρακτικές κυρίαρχης πολιτισμικής μετάδοσης και αναπαραγωγής του χώρου σε πτυχές της εκπαιδευτικής πραγματικότητας” Τίνα Βαρδαλάχου Αρχιτέκτων ΑΠΘ, MSc urban designUCL, MRes NTUA τηλ: 6974993363

Καθώς η κοινωνικοποίηση στη γνώση είναι κοινωνικοποίηση στην ξεκάθαρη δομή της τάξης, ο φυσικός χώρος αυτής διαμορφώνεται πολλαπλώς ως ένας χώρος διαχωρισμών και αρνήσεων. Παράλληλα, καθώς η ταξινόμηση αποτελεί την “φωνή” του υποκειμένου, μια διαδικασία διαχωρισμών και αρνήσεων θα μπορούσε να περιγράφει μια πορεία δημιουργική. Είναι δυνατόν, πτυχές της εκπαιδευτικής πραγματικότητας να προσανατολίζουν σε μία εκμάθηση της διαδικασίας αχρήστευσης του χώρου, ή στην εκμάθηση της δημιουργικής αναπαραγωγής του. Η ανίχνευση της κοινωνικής λογικής των κυρίαρχων πρακτικών πολιτισμικής μετάδοσης και αναπαραγωγής του χώρου σε διαφορετικές πτυχές της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, μπορεί να υποδείξει τον «τρόπο» κατά τον οποίο η ταξινόμηση και περιχάραξη της γνώσης καθορίζουν τον προσανατολισμό αυτό. Η εκπαίδευση στις χωρικές αξίες είναι το όχημα σπουδής στη δύναμη των κανόνων και στο ενδεχόμενο ανατροπής τους. Η αντίληψη του χώρου είναι βαθιά εμποτισμένη από την σωματική μνήμη του διαχωρισμού και του περιορισμού του. Ο χώρος στο σύνολό του, δομείται στη βάση της αντίληψη αυτής. Μια πρακτική διεκδίκησης του χώρου, δεν μπορεί παρά να είναι μια τακτική οικειοποίησης του, μία τακτική δηλαδή ανάπτυξης ενός σωματικού τρόπου να είναι κανείς σε αυτόν,

μια τακτική υπέρβασης των πολιτισμικά προκαθορισμένων διαχωρισμών και της επαναδιαπραγμάτευσής τους. Η κατανόηση ενός ορισμένου αριθμού από τεχνικές εξουσίας που επενδύονται στην εκπαίδευση για τον χώρο είναι κρίσιμη για την στοιχειοθέτηση οποιασδήποτε απόπειρας μιας εναλλακτικής παραγωγής αυτού.

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Αρχιτεκτονική της πληροφορίας” Μυρτώ Κωσταροπούλου

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, MSc in design and digital media DrPhil Πανεπιστημίου Αθηνών email: myrtokostaropoulou@gmail.com

«Η πληροφορία είναι αυτό που φέρει το πλήρες. Στην αγγλική γλώσσα λέγεται information και εννοεί την πράξη του inform, δηλαδή τη δυνατότητα διαμόρφωσης, απόδοσης μορφής. Αυτό που φέρει το πλήρες δύναται να αποδώσει μορφή.»

Ο σκοπός της παρουσίασής μας είναι να μιλήσουμε για την ευρύτερη έννοια της «αρχιτεκτονικής της πληροφορίας» που αναδύεται στον σύγχρονο μετανεωτερικό κόσμο και παράλληλα να εισάγουμε μια νέα ηθική διάσταση στην διδασκαλία της αρχιτεκτονικής στα παιδιά. Αφορμή μας αποτελεί το γεγονός ότι ζούμε σε μια διευρυμένη πραγματικότητα (augmented reality), όπου το σωματικό δεν συνιστά το απόλυτο όριο των πραγμάτων. Τα σύνορα της πραγματικότητας μετατίθενται από το συμπαγές προς μία διαπερατή συνθήκη που ενώνει το μέσα και το έξω▪ και η αρχιτεκτονική ως μελέτη του χώρου, δηλαδή της σωματικότητας» αναθεωρείται, επεκτείνεται, ανασυντάσσεται. Ο λόγος για την τεχνολογία της πληροφορίας, το διαδίκτυο και την εικονική πραγματικότητα που αυξάνουν ό,τι γνωρίζαμε μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες. Πόσο μάλλον, για τη νέα γενιά που γεννήθηκε σε αυτό το περιβάλλον, το φαινόμενο της πόλης είναι ένα δίκτυο σχέσεων που επεκτείνεται πολύ πέρα από τα φυσικά όρια. Είναι αυτό επίφοβο; Η τεχνολογία της πληροφορίας έχει έρθει αναμφίβολα να μας διευκολύνει σε πολλά, όμως παράλληλα διεκδικεί και μονοπωλεί μέσα από το interface (την οθόνη) τον προσωπικό (!) χρόνο, ενίοτε απειλεί τη βιωσιμότητα των σχέσεών μας και προωθεί τη διαμόρφωση νέων αυθαίρετων ταυτοτήτων στον κυβερνοχώρο. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο κατευθύνσεις σκέψης. Η μία είναι η συντηρητική, σύμφωνα με την οποία: «Συνηθίζουμε να λέμε ότι ασφαλής υπολογιστής είναι μόνο ο κλειστός υπολογιστής. Και ισχύει. Ρητά και κατηγορηματικά.» Υπάρχει και η άλλη θεώρηση, η πιο πραγματιστική, που λέει ότι: “Δεν ξορκίζουμε το Ιντερνέτ, αλλά γνωρίζουμε τους κανόνες του” (Μανώλης Σφακιανάκης) Ας θυμηθούμε ότι ακόμη και η γραφή για τον Σωκράτη θεωρούνταν επίφοβη, καθώς οι άνθρωποι θα έπαυαν να απομνημονεύουν και να εξασκούν το μνημονικό τους. Σήμερα ο «δαίμονας» είναι η φορητή τεχνολογία, όπως τα κινητά τηλέφωνα. Παρατηρώντας την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων, πρέπει να αναρωτηθούμε: Μήπως μια ολόκληρη νέα γενιά είναι κατά κάποιον τρόπο διανοητικά εγκλωβισμένη στον πανταχού παρόντα διαδικτυακό κόσμο; Ας γίνουμε πιο πρακτικοί. Το διαδίκτυο δεν είναι πανάκεια. Ο κόσμος που κρύβεται πίσω από μια οθόνη ενός υπολογιστή είναι κι αυτός ένας κόσμος και μάλιστα πεπερασμένος. Οι παλαιότερες γενιές, αλλά και εμείς, ως γενιά που έζησε την μετάβαση από το αναλογικό στο ψηφιακό, θεωρούμε ότι έχουμε ευθύνη να δημιουργήσουμε γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ του σωματικού και του διανοητικού. Ίσως πρέπει να επιχειρήσουμε να «αλιεύσουμε» τη νέα γενιά από τον κυβερνοχώρο «πίσω» στη σωματικότητα, που είναι αναμφίβολα και η προϋπόθεση... ύπαρξης του εικονικού. Η «αρχιτεκτονική της πληροφορίας» ως πρόταση μιας διευρυμένης αρχιτεκτονικής είναι μια παιδαγωγικού χαρακτήρα πρόταση που έχει σαν σκοπό να συμβάλλει στη δια-μόρφωση και μόρφωση (απόδοση μορφής, in-formation) των νέων παιδιών, αλλά και των μεγάλων, που είτε συλλαμβάνουν τον κόσμο απόλυτα μέσα από την εικονική είτε μέσα από την σωματική του διάσταση. Κίνητρό μας είναι να δημιουργηθεί ένα παιδαγωγικού χαρακτήρα δυναμικό, μία ώσμωση, που θα εξασφαλίζει τη ροή μεταξύ του σωματικού κόσμου και της ενσώματης μεν, αλλά εικονικής δε πραγματικότητας. Αποδαιμονοποιώντας την τεχνολογία και παράλληλα θωρακίζοντας μικρούς και μεγάλους από τον διαδικτυακό κίνδυνο, ονομάζουμε την εκπαιδευτική μας προσέγγιση «Αρχιτεκτονική της

πληροφορίας: Μια διευρυμένη αρχιτεκτονική γλώσσα παιδαγωγικού προσανατολισμού», αλλά και ένας σύγχρονος οδηγός επιβίωσης προς γονείς και παιδιά. Ειδάλλως προς μια οικολογία της μάθησης... Ακολουθώντας αυτόν τον άξονα σκέψης, θεωρούμε δεν πρέπει κανείς να χρησιμοποιεί την τεχνολογία απροβλημάτιστα, με αυτοματισμό, αλλά να μπορεί να αντιλαμβάνεται τον «έξω» κόσμο, την πόλη και την κοινωνία, μέσα από τους κώδικες, τις μεταφορές και τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ψηφιακός (αρχικοποιημένος) κόσμος. Πράγματι, ο κόσμος των Η/Υ δεν είναι αυθαίρετα δομημένος. Αγκυρώνει στην πραγματικότητα μέσα από ένα πλήθος μεταφορών (metaphors of design) που προσομοιώνουν την σωματική πόλη σε ένα εικονικό περιβάλλον, όπως: Share, public/private, publish, recycle bin (οικολογία), windows, interface (πολιτιστικό πρόσωπο Η/Υ), photo-shop, frameset, wordpress (εφημερίδα-τύπος), folders/files (αρχείο), www (world wide web), “Surfing” the internet, rooter, upload/ download (up/down metaphors), input/output, desktop metaphor, hardware/software, motherboard (μητρική), objects (π.χ. object oriented design), hierarchies, clouds, like, emoticons (συναισθήματα), avatar (τυατότητα/προφίλ), attach (συνδετήρας), send/ email (φάκελος), wallpaper, screensaver, save, hibernate/sleep/stand by, mouse, gates, copy/paste/cut (ψαλίδι), drag ‘n’ drop, refresh, block, under construction (εργοτάξιο), site (οικόπεδο, τοποθεσία), website (ιστότοπος), virus (ιός) κ.ά. Με εφόδιο την διευρυμένη αρχιτεκτονική γλώσσα, ως εργαλείο-γέφυρα μεταξύ δύο κόσμων – του σωματικού και του εικονικού, δείχνουμε στα παιδιά τη διαφορά σωματικής και εικονικής πραγματικότητας. Προσθέτοντας στο «κλασικό» αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο (αρχέτυπα, πρότυπα, προθέσεις, σχεδιαστικές χειρονομίες, ένταξη κ.ά.) τους παραπάνω όρους που χρησιμοποιούνται στον σχεδιασμό πληροφοριακών συστημάτων, αλλά και προωθώντας μια τρισδιάστατη αναπαράσταση του εικονικού (καλλιέργεια της σωματικής αντίληψης), δημιουργούμε μεταφορικού χαρακτήρα συνδέσεις μεταξύ του κόσμου «εκεί έξω» και της σύγχρονης τεχνολογικής πραγματικότητας, καθιστώντας οικεία αμφότερα φαινόμενα προς τους μεγάλους και τους μικρούς αντίστοιχα. Άλλωστε, η χρήση μεταφορών έχει ακριβώς αυτόν τον σκοπό: Χρησιμοποιούμε μια μεταφορά για να δώσουμε όνομα σε κάτι που δεν μας είναι οικείο, προκειμένου να το οικειοποιηθούμε ως έννοια. Κατά αυτόν τον τρόπο, το φαινόμενο της πόλης ως έννοιας επαμφοτερίζουσας, μπορεί να εδράζεται σε δύο πραγματικότητες (σωματική, εικονική) και να διδάσκεται σε ένα σύγχρονο συνθετικό πλαίσιο αντίληψης των πραγμάτων. Ειδικότερα σήμερα, υπάρχει μια ηθική πίσω από τη διδασκαλία αρχιτεκτονικής. Παράλληλα με την αρχιτεκτονική οφείλουμε να διδάσκουμε και την «αρχιτεκτονική της πληροφορίας», συνδέοντας τα μέρη της πραγματικότητας και αποφεύγοντας ένα σύγχρονο χάσμα γενεών, του οποίου η αχίλλειος πτέρνα θα είναι η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας. «Στον πλατωνικό Φαίδρο ο Σωκράτης εκστομίζει το ανάθεμα κατά της γραφής: «Δεν βρήκες το φάρμακο για τη μνήμη αλλά για την υπόμνηση. Τώρα οι άνθρωποι θα νομίζουν ότι είναι σοφοί ενώ στην πραγματικότητα δεν θα ξέρουν τίποτε». Γι’ αυτό ο Σωκράτης δεν έγραψε ούτε μια γραμμή κειμένου στα 70 χρόνια που έζησε, ούτε καν την απολογία του μπροστά στους δικαστές. Μιλούσε πάντοτε εκ στήθους και θεωρούσε το εφεύρημα της γραφής ό,τι χειρότερο είχε συμβεί στον τότε κόσμο».

Δράσεις πεδίου

Αυτόνομες προσωπικές θεωρήσεις

Ειδική διδασκαλία, μόρφωση, καλλιέργεια

“Η αρχιτεκτονική καλλιέργεια στην Eκπαίδευση του 21ου αιώνα” Αθηνά Φουστέρη Αρχιτέκτων ΑΠΘ

email: Ath.fousteri@gmail.com

Οι σύγχρονες εκπαιδευτικές τάσεις στην εποχή της τεχνολογίας μετατρέπουν τον μαθητή απο παθητικό δέκτη της γνώσης του σε ενεργό δημιουργό των εμπειριών του. Μεταβαίνοντας απο την εκπαίδευση της εποχής της βιομηχανικής επανάστασης, στην εκπαίδευση της εποχής της πληροφορίας, παρατηρούμε την διαφοροποίηση μεταξύ της τυποποιημένης εκπαίδευσης -που βασίζεται κυρίως στην απομνημόνευση- και της διαφοροποιημένης εκπαιδευσης -με βάση της την κριτική σκέψη-. Η κριτική ικανότητα, η εμβάθυνση, η σύνθετική και δημιουργική σκέψη εκφρασμένες μέσα απο τις μεθοδολογίες του project-based learning και του problem- based learning προάγουν την εργασία σε ομάδα, την διαθεματικότητα ενος θέματος εργασίας, τα ανοιχτά προβλήματα. Είναι

η φύση της Αρχιτεκτονικής διαθεματική και ευέλικτη που μπορεί να υποστηρίξει ένα τέτοιο πλαίσιο ακόμη και σε επίπεδο αναλυτικού προγράμματος. Η αρχιτεκτονική σκέψη και πρακτική δύναται να λειτουργήσει σαν ένα χρήσιμο εργαλείο στο νεό εκπαιδευτικό μοντέλο διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην νέα εκπαιδευτική εποχή, όπως δηλώνουν και τα μέχρι στιγμής εφαρμοσμένα μοντέλα της Φινλανδίας και της Νορβηγίας αλλά και σε διεθνές επίπεδο το PLAYCE- the international Association for Children’s Architecture Education. Όπως προτείνεται και από το εγχείρημα «πρός το Α της Αρχιτεκτονικής» η προπαιδεια και δια βίου επιμόρφωση για την αρχιτεκτονική, επιχειρεί να σχηματίσει το δικό της σημείο και στη χώρα μας, διατηρώντας ανοιχτό το ερώτημα πού τοποθετείται και με ποιά ακόμη σημεία θα συγκροτήσει το δικό του δίκτυο.

“Προς μια εμπειρία οικο - δόμησης” Βασίλης Λάζαρης

Αρχιτέκτων, MDesS Harvard GSD email: vassilislazaris@hotmail.com

Η πρόσφατη διακοπή της αρχιτεκτονικής δραστηριότητας στην Ελλάδα είναι μια μορφή ιστορικής ασυνέχειας. Αν τη δούμε σαν μια ασυνέχεια ηθελημένη, θα ισοδυναμούσε με ευκαιρία για επανασχεδιασμό της αρχιτεκτονικής παιδείας καθώς και του συνόλου του περιβάλλοντος. Για την παιδεία των αρχιτεκτόνων: - Η διδασκαλία της αρχιτεκτονικής δεν οφείλει να είναι διδασκαλία της μοντέρνας εκδοχής της. Αναθεώρηση του μαθήματος της Ιστορίας έτσι ώστε να μπορεί να τροφοδοτεί τη συνθετική πρακτική. - Προτεραιότητα στη συμβίωση της αρχιτεκτονικής με τα οικοσυστήματα. Η σημασία της αστικής εγκατάλειψης. - Η σημασία των τοπικών υλικών στην αρχιτεκτονική. - Πρακτική γνώση ενεργειακά ορθών κατασκευών. - Σκοπιμότητα και κλίμακα των οικισμών και των κατασκευών μέσα στη φύση. Αμφιβάλλω αν η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα μπορεί να προσφέρει ουσιαστικές γνώσεις γύρω από την αρχιτεκτονική και το περιβάλλον. Οι καθηγητές δεν έχουν την απαραίτητη κατάρτιση και οι αρχιτέκτονες με βασική εκπαίδευση αδυνατούν να βοηθήσουν. Δεν αρκεί να προστεθούν μαθήματα. Πρέπει να ενσωματωθεί η περιβαλλοντική λογική σε όλο το πρόγραμμα σπουδών. Το εγχείρημα σκοντάφτει σε πολιτικά και οικονομικά δεδομένα. Για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προτείνω: Χειρωνακτική εκπαίδευση των παιδιών, ώστε να είναι σε θέση να κατασκευάσουν ένα σπίτι. - Επαναφορά του χειρωνακτικά παραγόμενου διακόσμου στην αρχιτεκτονική (ζωγραφική, γλυπτική, κεραμική). Κριτική Ιστορία της Αρχιτεκτονικής.