_Εστιάζοντας σ’ έναν τόπο
Παραδοσιακή αρχιτεκτονική για τον Γεώργιο Λάββα είναι ότι έχει κατασκευαστεί σε κάθε τόπο μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση, την επικράτηση του μετρικού συστήματος, και τη χρήση νέων υλικών βιομηχανικής παραγωγής1, για τον Amos Rapoport ο όρος παραδοσιακό υπονοεί τη συνεργασία πολλών ανθρώπων στη διάρκεια πολλών γενεών2, ενώ ο Χαράλαμπος Μπούρας και ο Δημήτρης Φιλιππίδης υποστηρίζουν ότι παραδοσιακή είναι η αρχιτεκτονική των προβιομηχανικών κοινωνιών που προσαρμόζεται άριστα στις τοπικές γεωγραφικές και πολιτιστικές συνθήκες και βασίζεται στον χειρωνακτικό τρόπο κατασκευής και στη χρήση τοπικών υλικών3. Εξ’ ορισμού επομένως ο οικισμός των Ανωγείων δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παραδοσιακός, καθώς ανοικοδομήθηκε με τη χρήση νέων βιομηχανικών υλικών αμέσως μετά την ισοπεδωτική καταστροφή του, κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Ανοικοδομήθηκε, όμως, στην ίδια ακριβώς θέση, διατηρώντας τη δομή που ήδη είχε από τον 16ο αιώνα. Μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε για παραδοσιακή δομή, αλλά ταυτόχρονα όχι μορφή; Ή μήπως θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η παράδοση συνεχίζεται αφομοιώνοντας το νέο αυτό υλικό του μοντερνισμού, το οπλισμένο σκυρόδεμα; Διαμορφώνοντας το νέο της πρόσωπο, καταφέρνει να δώσει ένα είδος συνέχειας στο τοπικό τοπίο, καθώς και πάλι απαντά και αντικατοπτρίζει πραγματικές ανάγκες και αυθόρμητες εκφράσεις. Τελικά τι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε παραδοσιακό και τι όχι; Η ιδιαιτερότητα αυτή των Ανωγείων και οι προβληματισμοί-συλλογισμοί που μας δημιούργησε είναι που εξαρχής κέντρισε το ενδιαφέρον και την προσοχή μας. «Την ιστορία του χωριού θα πω με λίγα λόγια, πως τρεις φορές το κάψανε μα πάλι είναι Ανώγεια»4, λέει με απλά, αλλά γεμάτα νόημα, λόγια μια τοπική μαντινάδα. Και πάλι είναι Ανώγεια. Ή όπως λέει μια άλλη «Τα Ανώγεια μας τα χτίσανε πάνω στα αποκαΐδια, σκιάς τρείς φορές, άλλες γενιές, μα τα θεμέλια ίδια»5. Η υιοθέτηση νεωτερισμών μπορεί να συνέβαλε στην ανατροπή παλαιότερων προτύπων μορφολογικής ομοιογένειας, χωρίς όμως, ο οικισμός στο σύνολο του να αποξενωθεί από τον παραδοσιακό προπολεμικό χαρακτήρα του. «Κτίζω όπως ζω και ζω όπως κτίζω», έλεγε ο Άρης Κωνσταντινίδης. Οι Ανωγειανοί ξαναέχτισαν τη ζωή τους στον νέο οικισμό, μεταγράφοντας την ουσία του παραδοσιακού χώρου, αξίες και σχέσεις, το ουσιαστικό και το απαραίτητο, τον συλλογικό και συμμετοχικό τρόπο ζωής. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι που μας οδήγησαν τελικά στην επιλογή του ως πεδίο μελέτης και έρευνας. 1. Λάββας (1988), σελ. 11 2. Rapoport και Φιλιππίδης (2010) ,σελ.17 3. Μπούρας και Φιλιππίδης (2013), σελ.279 4. Μαντινάδα του Αριστείδη Χαιρέτη ή Γιαλάφτη 5. Μαντινάδα του Λευτέρη Μπέρκη
[ 10 ]
