1.2_Ο δημόσιος χώρος Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι άνθρωποι και οι δραστηριότητες τους προσελκύουν άλλους ανθρώπους. Ο κόσμος προσελκύεται από το κόσμο. Η ανάγκη επικοινωνίας και επαφής μεταξύ ατόμων ή ομάδων με στόχο την αλληλεπίδραση μεταξύ τους, είτε αυτή είναι παθητική, (βλέπω- ακούω), είτε ενεργητική, (συμμετέχω), καθιστούν την πόλη και τους δημόσιους χώρους της σε κύτταρα της κοινωνικής ζωής και πεδία εκδήλωσης των κοινωνικών σχέσεων. Ένας συνδυασμός προσωπικών και συλλογικών ιστοριών και δράσεων που καλύπτουν τις αντιφατικές και συμπληρωματικές ανάγκες της κοινωνίας. Ανάγκες, όπως τις παρουσιάζει ο Henri Lefebvre, για «ασφάλεια και διαφυγή, σιγουριά και περιπέτεια, πρόβλεψη και απροόπτου, ενότητα και ποικιλία, απομόνωση και επαφή, για ανεξαρτησία (μοναξιάς) και επικοινωνία».15 Συνεχίζουν, όμως, μέχρι σήμερα οι δημόσιοι χώροι να είναι τόποι ζωής; Η ανθρωπομορφική πόλη του παρελθόντος, υποστηρίζει ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος, έχει αντικατασταθεί σήμερα με τη νέα γραφειοκρατική πόλημηχανή, τη «μη πόλη» με τη μηχανοκίνητη και καταναλωτική μάζα. Με την ταχεία και εκρηκτική βιομηχανοποίηση της κοινωνίας άρχισε η κενή σχηματοποίηση, ο γρήγορος αποπροσανατολισμός και η χαλάρωση των κοινωνικών και ιδεολογικών συναρμογών. Η απόλυτη εξαφάνιση της αρχαίας «πόλης» οδηγεί στους χαώδεις πολεοδομικούς σχηματισμούς της νεότερης εποχής.16 Παράλληλα, οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς και η επίδραση του καπιταλισμού μετέτρεψαν την πόλη και τα κτήρια της σε άτυπες επιχειρήσεις και καθόρισαν τους όρους και τα πρότυπα μιας παγκοσμιοποιημένης και τυποποιημένης κατοίκησης. Στη νέα αυτή «μη-πόλη», η απαξίωση τη δημόσιας ζωής και, μέσω αυτής, και του δημόσιου χώρου είναι γεγονός. «Η αποσύνδεση της προσωπικής ασφάλειας από τη συλλογική τύχη, η διάρρηξη των οικονομικών δεσμών των ατόμων με τον άμεσο περίγυρο τους και η κατάρρευση του τοπικού πολιτιστικού περιβάλλοντος ήταν τρεις διεργασίες που προκλήθηκαν από τις γενικότερες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις και που έθεσαν σε νέες βάσεις τη σχέση των κατοίκων με τις πόλεις τους και τους δημόσιους χώρους αυτών».17 Η ζωή περιορίζεται εντός του γεωμετρικού χώρου της κατοικίας και οτιδήποτε έξω και πέραν από αυτή είναι ξένο και απωθητικό. Ο δημόσιος χώρος, που ιστορικά αποτελεί πυκνωτή του πολιτικού στοιχείου, της συμμετοχικής καθημερινότητας, των κοινωνικών σχέσεων και επαφών, κυριαρχείται όλο και περισσότερο από ιδιωτικές λειτουργίες και πρωτοβουλίες ή αποτυπώνει μια παγερή και ψυχρή εικόνα, μια αισθητική και ποιοτική υποβάθμιση που είναι αδύνατον κανείς να οικειοποιηθεί και να τη συμπεριλάβει στον καθημερινό του βίο. 15. Lefebvre (2007), σελ. 135 16. Δεσποτόπουλος (1997), σελ. 23 17. Λέφας και Siebel και Binde (2003), σελ.29
[ 19 ]
