2.2_Ιστορική και πολεοδομική εξέλιξη
Η πρώτη εγκατάσταση στο χωριό είναι άγνωστη χρονολογικά και σίγουρα το μυθικό περίβλημα του Ψηλορείτη παίζει το δικό του ρόλο στο πότε μπήκε ο θεμέλιος λίθος στον οικισμό των Ανωγείων. Στο Ιδαίον Άντρο η ζωή αρχίζει στο τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ., στα ύστερα νεολιθικά χρόνια και συνεχίζεται από τότε αδιάσπαστη40. Το 1982, ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης εντόπισε μια μοναδική μινωική εγκατάσταση, την Ζώμινθο, μόλις 9 χλμ. δυτικά του σημερινού οικισμού των Ανωγείων και σε υψόμετρο 1.187 μέτρων. Η ανασκαφή αποκάλυψε ένα τεράστιο μινωικό κτίριο (αποτελείται από περίπου 80 δωμάτια), που περιβάλλεται από έναν οικισμό με νεκροταφείο. Η Ζώμινθος πέραν από σταθμός προς το Ιδαίον Άντρον φαίνεται να ήταν ένα σημαντικό οικονομικό, θρησκευτικό και παραγωγικό κέντρο το πρώτο που είναι ανεπτυγμένο σε βουνό. Η θέση των πρώτων κατοικιών στη σημερινή θέση του οικισμού πιθανολογείται μεταξύ του σημερινού Περαχωρίου και του Κατσαμπά (νότια του Δημαρχείου) λόγω των ευνοϊκότερων συνθηκών του φυσικού περιβάλλοντος. Η πρώτη γραπτή αναφορά εντοπίζεται σε έγγραφο που από πολλούς αποδίδεται στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλέξιο Κομνηνό, το οποίο συνέταξε το έτος 1182. Αναφέρεται στα δώδεκα αρχοντόπουλα που απεστάλησαν στην Κρήτη και στη διανομή του νησιού σε αυτά. Ονομάζει τα Ανώγεια «Τοξικά Ανώγεια» και τα τοποθετεί στο φέουδο των Φωκάδων των μετέπειτα Καλλέργηδων41.Εκείνη την περίοδο κατασκευάζονται και οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη και Αγίου Γεωργίου ανάμεσα στις οποίες αναπτύσσεται και ο βασικός πυρήνας του οικισμού. Το 1583 ο οικισμός θύμιζε ήδη τη σημερινή του μορφή σε ένταση και μέγεθος και ο πληθυσμός του ήταν 911 άτομα. Το 1648, τα Ανώγεια κυριεύτηκαν από τους
εικ. 13 | Το Ιδαίον Άντρον_ εικ. 14 | Η Ζώμινθος_ εικ. 15 | Η διαταγή του Στρατηγού Χ. Μίλλερ, 1944
40. Όπως είναι φυσικό, η λατρεία έχει ξεχωριστές περιόδους ακμής στην υστερομινωική (ΥΜ I) περίοδο, τον 16ο αι. π.Χ., τα γεωμετρικά χρόνια, τον 8ο αι. π.Χ. και τα ρωμαϊκά χρόνια. 41. Σκουλάς (2016) , σελ. 23
[ 40 ]
