GREECE IS / ISLANDS 2020 / GR by GREECE IS

EXPERIENCE CULTURE, GASTRONOMY & MORE

NHΣΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

ISSN: 2529-041X

TEYXOΣ #42 | ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2020

04 - 60

67 - 124

125 - 160

161 - 189

ΙSL AND HO PPING Πολλά νησιά με λίγες λέξεις: ταξιδιωτικές αναμνήσεις, καλοκαιρινές εμμονές, εμβληματικές εικόνες, λόγοι επίσκεψης, οδηγίες απόλαυσης.

ΣΗ Μ ΑΙ ΕΣ Προορισμοί παγκόσμιας ακτινοβολίας, μαθημένοι σε εκατομμύρια αφίξεις κάθε χρόνο, φέτος κατεβάζουν στροφές και αναδεικνύουν κρυφές αρετές.

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ Άλλοι προτιμούν τις διακοπές τους στατικές και τεμπέλικες. Άλλοι, πάλι, αρέσκονται να τις εμπλουτίζουν με νέες ανακαλύψεις «γράφοντας» χιλιόμετρα.

Π Ρ ΟΣ ΩΠ Ι ΚΑ Είτε από καταγωγή είτε από επιλογή, μερικά νησιά τα νιώθουμε δικά μας. Σε αυτή την ενότητα, ταξιδιώτες επιστρέφουν νοητά στις δικές τους «Ιθάκες».

Κ Α ΛΩΣΟΡΙΣΜΑ

ΑΣ ΞΑΝΑΒΡΕΘΟΥΜΕ Το πρώτο τεύχος του «Greece Is» στην ελληνική γλώσσα αποθεώνει τα νησιά μας. Α ΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ Τ ΣΙΡΟ

Κάθε πρόβλεψη για το πώς θα κυλήσει αυτό το καλοκαίρι είναι επισφαλής, παρ’ όλα αυτά θα το ρισκάρω. Τα νησιά μας, ακόμα και τα πιο τουριστικά, συνηθισμένα σε μαζικές αφίξεις με τσάρτερ και κρουαζιερόπλοια, φέτος θα κινηθούν σε πιο ανθρώπινους, αργούς, απολαυστικούς ρυθμούς – και θα έχουν την ευκαιρία να επανεξετάσουν το τουριστικό «μοντέλο» τους. To τίμημα βέβαια θα είναι βαρύ. Όσοι ανοίξουν είναι «καταδικασμένοι» να μην αποτύχουν. Να προσφέρουν υπηρεσίες ακόμα πιο ποιοτικές. Να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους. Το διακύβευμα είναι τεράστιο – για πολλούς, κρίνεται η ίδια η ύπαρξή τους. Σε αυτόν τον αντικριστό «χορό» χρειάζονται δύο: οι επαγγελματίες από τη μια, οι παραθεριστές από την άλλη. Όσοι κάνουν διακοπές θα είναι πιο ενημερωμένοι και πιο απαιτητικοί. Τα χρήματα σε κανέναν δεν περισσεύουν φέτος. Η Ελλάδα ξεκινά τη σεζόν με τον πήχη πολύ χαμηλά –απλησίαστες γαρ οι επιδόσεις των προηγούμενων ετών σε αφίξεις και εισπράξεις–, αλλά με ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα: την παγκόσμια δημοσιότητά της ως χώρα που στάθηκε όρθια και ασφαλής στην πανδημία. Η εμπιστοσύνη που κέρδισε είναι το πιο γερό θεμέλιό της για να ξαναχτίσει τον τουρισμό της. Επιτρέψτε μου και κάτι αυτοαναφορικό. Το «Greece Ιs», μετά από πέντε χρόνια θεματικών εκδόσεων που ξεχώρισαν για την αισθητική και το περιεχόμενό τους, κάνει μια νέα αρχή: Το 42ο τεύχος του είναι το πρώτο που κυκλοφορεί και στα ελληνικά, με την «Καθημερινή». Τα προηγούμενα διανεμήθηκαν σε κορυφαία μουσεία και προο-

ρισμούς της χώρας, ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, σε πρεσβείες, ιδρύματα και τουριστικές εκθέσεις. Έδωσαν το δικό τους ισχυρό στίγμα στο τοπίο των αγγλόγλωσσων εκδόσεων στην Ελλάδα και έβαλαν ένα λιθαράκι στο να χτιστεί μια νέα γενιά φιλελλήνων, που ενδιαφέρονται να έρθουν πιο κοντά στην ψυχή αυτής της χώρας. Κάποια εκατομμύρια άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο, πολλοί από τους οποίους κρατούν επαφή μαζί μας μέσα από τα social media, παρακολουθώντας το site μας greece-is.com, στέλνοντας τις δικές τους ιστορίες και εικόνες από την Ελλάδα ή και παραγγέλνοντας ταχυδρομικώς εκδόσεις μας μέσα από το e-shop μας. Αυτή η μικρή-μεγάλη κοινότητα, που δημιουργήθηκε με πολύ κόπο, είναι το δικό μας σημαντικότερο κεφάλαιο για το επόμενο βήμα μας. Σε αυτό το τεύχος βάλαμε τα δυνατά μας για να διοχετεύσουμε τη συσσωρευμένη γνώση πολλών ετών και δεκάδων καλοκαιριών, ο καθένας στο νησί του, σε αφηγήματα που συνθέτουν το state of mind του ελληνικού καλοκαιριού. Παρά τις ανατροπές που κανείς δεν μπορεί να ελέγξει φέτος –ένα γλέντι να ματαιωθεί, ένα αγαπημένο εστιατόριο να κλείσει–, η μεγάλη εικόνα δεν αλλάζει. Τα ελληνικά νησιά, όσα χώρεσαν σε μια έκδοση 200 σελίδων, αλλά και όλα τα άλλα, τα εξίσου υπέροχα και αγαπημένα που θα καλύψουμε μέσα από τις ιστοσελίδες μας, το greece-is.com και το kathimerini.gr/ travel, παραμένουν ακαταμάχητα, φιλόξενα, συναρπαστικά: καθένα κι ένας μικρόκοσμος που χαρίζει στον επισκέπτη του ένα μικρό εγχειρίδιο καλοκαιρινής απόλαυσης. Καλό καλοκαίρι σε όλους. Το χρειαζόμαστε.

Παιχνίδι με τα κύματα στον Μύρτο, στην Κεφαλονιά.

ISL ANDS 2020

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ GREECE IS - TEYXOΣ #42 NHΣΙΑ ΚΑ ΛΟΚΑΙΡΙ 2020 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

EΚΔΟΤΗΣ

ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΉΣΕΞΠΛΌΡΕΡ Ανώνυμη Εμπορική Εκδοτική Εκτυπωτική Εταιρεία Εθνάρχου Μακαρίου και Δημ. Φαληρέως 2, Αθήνα 18547. Tηλ. (+30) 210.480.8000 Fax (+30) 210.480.8202

168

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

Αλέξης Παπαχελάς ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Γιώργος Τσίρος (editor@greece-is.com) ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Βασιλική Αλμπάνη (valbani@kathimerini.gr) ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Κέλλυ Λορέντζου (klorentzou@kathimerini.gr)

04. ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ ΞΕΡΕΙΣ ΤΑ ΝΗΣΙΑ; 08. 50 ΧΡΟΝΙΑ ISLAND HOPPING

14. STATE OF MIND Καλοκαιρινά παιχνίδια του φακού.

HASHTAGS 24. Σύμη #Σκηνικό 26. Κύθηρα #Φύση 28. Τζια #Weekend 30. Πάτμος #Ατμόσφαιρα 32. Νίσυρος #Ενέργεια 34. Σαμοθράκη #Περιπέτεια 36. Φολέγανδρος #Παρέα 38. Αστυπάλαια #Ρομάντζο 40. Aμοργός #Υπερθέαμα 42. Άνδρος #Μονοπάτια 44. Κίμωλος #Ηρεμία 46. Λευκάδα #Παραλίες

W W W.G R E E C E - I S .C O M

48. LESS IS MORE Η ακαταμάχητη βραδύτητα των μικρών νησιών. 56. ΕΝΑ ΜΕ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Με ιστιοπλοϊκό στις Βόρειες Σποράδες.

ΣΗΜΑΙΕΣ 68. ΜΥΚΟΝΟΣ Του Δημήτρη Τσακούμη 74. ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ Της Νένας Δημητρίου & της Αλεξάνδρας Τζαβέλλα 82. ΚΡΗΤΗ Της Όλγας Χαραμή & της Νένας Δημητρίου 96. ΡΟΔΟΣ Του Γιάννη Παπαδημητρίου 104. ΚΩΣ Του Γιάννη Παπαδημητρίου 112. ΚΕΡΚΥΡΑ Της Δέσποινας Τριβόλη 118. ΖΑΚΥΝΘΟΣ Της Βιβής Κωνσταντινίδου

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ 126. ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Του Φώτη Βαλλάτου 134. ΝΑΞΟΣ Του Γιάννη Παπαδημητρίου 140. ΚΑΡΠΑΘΟΣ Της Αλεξάνδρας Τζαβέλλα 146. ΧΙΟΣ Της Αλεξάνδρας Μανδράκου 152. ΛΕΣΒΟΣ Του Γιάννη Μαντά 156. ΛΗΜΝΟΣ Της Νένας Δημητρίου

ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ 162. ΠΑΡΟΣ Του Γιάννη Παπαδημητρίου 168. ΜΗΛΟΣ Της Νατάσσας Μπλάτσιου 174. ΤΗΝΟΣ Της Μάγιας Τσόκλη 180. ΣΑΜΟΣ Της Τασούλας Επτακοίλη 184. ΥΔΡΑ Της Μάγιας Τσόκλη 186. ΣΠΕΤΣΕΣ Του Βασίλη Μασσέλου

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

Εύα Λούδη Τηλ. (+30) 210.480.8227 Fax (+30) 210.480.8228 E-mail: sales@greece-is.com emporiko@kathimerini.gr ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

welcome@greece-is.com GREECE IS - ΝΗΣΙΑ

ΕΙΔΙΚΉ ΈΚΔΟΣΗΚΑΛΟΚΑΊΡΙ 2020. Κυκλοφορεί με την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ της Κυριακής. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση φωτογραφιών ή κειμένων χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.

ISSN: 2529-041X EΞΩΦΥΛΛΟ: ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ Στο πλοίο, λάδι σε καμβά, 40 x 70 εκ., 1999 (λεπτομέρεια)

Kάρτες Alpha Bank

Affinity Card, η κάρτα με την ξεχωριστή αισθητική και κέρδος 2,5%

Affinity Card. Ανανεωμένη όψη και υψηλό κέρδος!

Εάν η εμφάνιση και η πρωτοπορία στο στιλ, έχουν σημασία για εσάς, η Affinity Card Mastercard® έρχεται με ανανεωμένη εμφάνιση, ανάγλυφη επιφάνεια και υπέροχη αίσθηση, για να σας επιβραβεύει στον χώρο της μόδας. Χρησιμοποιήστε την παντού στην Ελλάδα ή το εξωτερικό και κερδίστε το 2,5% της αξίας των αγορών σας, για να το εξαργυρώνετε στα καταστήματα του Ομίλου Inditex®. Αποκτήστε την τώρα και κερδίστε 30 Affinity euros με την πρώτη σας αγορά!

Μάθετε περισσότερα στο: www.alpha.gr/cards

www.alpha.gr

ISLAND HOPPING

Γ. Σπετσερικό Δ. Χόντρος Ε. Καρίκι Ι. Κρήτη ΙΙ. Νάξος ΙΙΙ. Τήνος ΙV. Ίος V. Κέρκυρα © ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΙΤΗ

Β. Για λόγους απολύμανσης με τον ασβέστη Γ. Για να αντανακλάται το φως του ήλιου και να υπάρχει δροσιά

ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ ΞΕΡΕΙΣ ΤΑ ΝΗΣΙΑ; Ένα διασκεδαστικό τεστ γνώσεων, που μας δίνει μια γεύση από τον πλούτο της νησιωτικής Ελλάδας και μας ανοίγει την όρεξη για τις διακοπές. Α ΠΟ ΤΟΝ ΒΑ ΣΙ Λ Η Μ H ΝΑ Κ Α Κ Η

Πού βρίσκεται η «Πέτρα του Ομήρου», στην οποία λέγεται ότι ο μεγάλος ραψωδός δίδασκε τα έπη του; Α. Στη Χίο Β. Στην Ίο Γ. Στη Νάξο Δ. Στην Άνδρο

5. Ποια ομάδα νησιών ενσωματώθηκε τελευταία στο ελληνικό κράτος; Α. Κρήτη Β. Σποράδες Γ. Νησιά Bορειοανατολικού Αιγαίου Δ. Δωδεκάνησα

6. 1.

Tι από τα παρακάτω συνήθιζαν στην αρχαία Κέα (Τζια); Α. Τιμούσαν τον Δία με εκστατικούς χορούς και κατανάλωση ναρκωτικών ουσιών. Β. Οι ηλικιωμένοι αυτοκτονούσαν σε περιόδους έλλειψης τροφής. Γ. Έβαφαν τα πλοία τους κόκκινα για να αποτρέπουν τους θαλάσσιους δαίμονες. Δ. Βάση του κληρονομικού δικαίου ήταν οι γυναίκες.

Όταν ο Δίας, μεταμορφωμένος σε ταύρο, άρπαξε την Ευρώπη, την έφερε... Α. Στη Ρόδο Β. Στη Λέσβο Γ. Στην Κρήτη Δ. Στα Κύθηρα

W W W.G R E E C E - I S .C O M

3. Γιατί καθιερώθηκε το λευκό χρώμα στα κυκλαδίτικα σπίτια; Α. Για λόγους τουριστικής ομοιομορφίας και αξιοποίησης

Το πιο επικίνδυνο ναυτικό πέρασμα στο Αιγαίο θεωρούνταν από την αρχαιότητα... Α. Το στενό της Παροναξίας Β. Η θάλασσα ανατολικά της Κρήτης Γ. Το ακρωτήριο Μαλέας (Κάβο Μαλιάς) Δ. Το ακρωτήριο της Χερσονήσου του Άθω

7. Συνδυάστε το παραδοσιακό προϊόν με το νησί του. Α. Σκοτύρι Β. Κομός

8. Από ποιο νησί προέρχεται το μάρμαρο με το οποίο φτιάχτηκε η Αφροδίτη της Μήλου; A. Μύκονος Β. Τήνος Γ. Μήλος Δ. Πάρος

9. Ένα από τα πλέον ονομαστά απολιθωμένα δάση στον κόσμο βρίσκεται: Α. Στο Σίγρι της Λέσβου Β. Στον Βώλακα της Τήνου Γ. Στον Ανάβατο της Χίου Δ. Στα Λευκά Όρη της Κρήτης

10. Πόσα νησιά περιλαμβάνει το σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων; Α. 67+ Β. 12 Γ. 29 Δ. 47

11. Σε ποια νησιά θα δείτε καταρράκτες; Α. Σαμοθράκη Β. Λευκάδα

Stores in Greece Athens, Santorini, Corfu, Kefalonia, Paxoi, Kythera, Hydra, Myconos, Paros, Antiparos, Naxos, Patmos, Chalkidiki, Syros, Crete, Rhodes, Skiathos, Skopelos, Ioannina, Parga, Katakolo, Ancient Olympia, Kardamili, Kavala, Larissa, Karditsa, Agrinio, Nafplio, kastro Monemvasia, Lesvos, Kalymnos, Milos, Kos, Koufonisia,Thessaloniki, Amorgos, Stemnitsa, Mytilini, Tripoli ďŹ nd a store near you

ISLAND HOPPING

ΣΩΣΤΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

18. Ποιο νησί ήταν κατά την αρχαιότητα δημοφιλής προορισμός «ιαματικού τουρισμού»; Α. Χίος Β. Μύκονος Γ. Πάτμος Δ. Κως

19.

12. Συνδυάστε την εκκλησία με το νησί της. Α. Παναγία η Χοζοβιώτισσα Β. Παναγία η Καβουράδαινα Γ. Παναγία η Καλαμιώτισσα Δ. Παναγία η Κακαβιώτισσα Ι. Λέρος ΙΙ. Λήμνος ΙΙΙ. Αμοργός ΙV. Ανάφη

13. Τα ξυστά είναι: Α. Διακοσμητική τεχνική στα χωριά της νότιας Χίου Β. Γλυκά του κουταλιού από ξύσμα φλούδας εσπεριδοειδών Γ. Παραδοσιακά ξυλόγλυπτα των Σφακίων της Κρήτης Δ. Τα απότομα, σαν να έχουν λαξευτεί, ηφαιστειακά πετρώματα της Θήρας

14. Ποια μυθολογική μορφή ενέπνευσε περισσότερο τον Πάμπλο Πικάσο; Α. Κύκλωπας Πολύφημος Β. Μινώταυρος Γ. Τάλως Δ. Φαέθων

15. Το Σαρακήνικο είναι: 06

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Α. Παραδοσιακή συνταγή με κρέας προβάτου και κρεμμύδια Β. Έθιμο του καλοκαιριού που σχετίζεται με τους Σαρακηνούς πειρατές που λυμαίνονταν το Αιγαίο Γ. Γέρικο ξύλο που το έχει φάει το σαράκι Δ. Ονομαστή παραλία στη Μήλο

16. Σωστό ή λάθος; Α. Τα «Κανόνια του Ναβαρόνε» γυρίστηκαν στη Ρόδο Β. Το «Μεντιτερανέο» στην Αμοργό Γ. Το «Mamma Mia!» στη Σκιάθο και στη Σκόπελο Δ. Το «Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι» στη Ζάκυνθο Ε. Το «Απέραντο Γαλάζιο» στην Αστυπάλαια ΣΤ. Το «Παιδί και το Δελφίνι» στην Αίγινα

17. O Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας και η μετέπειτα σύζυγός του, Ολυμπιάδα, γνωρίστηκαν σε απόκρυφη θρησκευτική τελετή στο... Α. Ιερό του Απόλλωνα στη Δήλο Β. Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη Γ. Ιερό της Ήρας στη Σάμο Δ. Ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα

20. Ποιο από τα παρακάτω δεν είναι παραδοσιακός χορός; Α. Μπάλος Β. Αντιπατητής Γ. Πυργούσικος Δ. Κεχαγιάδικος Ε. Πηδηχτός ΣΤ. Κατακέφαλος

Γ. Μήλος Δ. Θάσος Ε. Κύθηρα

Τι ηλικίας είναι ο περίφημος Αρπιστής της Κέρου; Α. 6.000 ετών Β. Περ. 4.500 ετών Γ. Περ. 3.000 ετών Δ. 2.700 ετών

21. Σε ποιο νησί λέγεται ότι έζησε ο Όμηρος; Α. Τένεδος Β. Σάμος Γ. Ιθάκη Δ. Κως

22. Πως ονομάζεται η πιο δημοφιλής παραλία της Ικαρίας (φωτογραφία); Α. Χαβάη Β. Ιταλίδα Γ. Σεϋχέλλες Δ. Μάλτα

1. Α 2. Γ 3. Β 4. Α 5. Δ 6. Γ 7. Σκοτύρι (αιγοπρόβειο τυρί): Ίος Χόντρος (τραχανάς): Κρήτη Κομός (αιγοπρόβειο τυρί): Νάξος Σπετσερικό (μείγμα μπαχαρικών): Κέρκυρα Καρίκι (ποικιλία κολοκυθιού): Τήνος 8. Δ 9. Α 10. A 11. Σε όλα 12. A. Αμοργός Β. Λέρος Γ. Ανάφη Δ. Λήμνος 13. Α 14. Β 15. Δ 16. Α. Σωστό Β. Λάθος: Στο Καστελόριζο Γ. Σωστό Δ. Λάθος: Στην Κεφαλονιά Ε. Λάθος: Στην Αμοργό ΣΤ. Λάθος: Στην Ύδρα 17. Β 18. Δ 19. Β 20. ΣΤ 21. Δ 22. Γ

ISLAND HOPPING

ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ Μια Αμερικανίδα που έκανε δεύτερη πατρίδα της την Ελλάδα ανοίγει το «κουτί» των αναμνήσεων. A Π Ο Τ Η Ν D I A N A FA R R L O U I S / Ε Ι Κ Ο Ν Ο Γ ΡΑ Φ Η Σ Η : A N N A Τ Ζ Ω Ρ Τ Ζ Η

ΤΖΙΑ Μέσα δεκαετίας του ’70 «Πάρτε το φέρι μποτ από Λαύριο για Τζια και από το λιμάνι μπείτε σε ένα ταξί και ζητήστε από τον οδηγό να σας πάει στο μοναστήρι στο ανατολικό άκρο του νησιού. Διανυκτερεύστε εκεί σε ένα από τα λιτά δωμάτιά του και την επόμενη μέρα φάτε ένα ελαφρύ πρωινό και θαυμάστε τη θέα. Κατόπιν, ξεκινήστε με τα πόδια για τη Χώρα, ακολουθώντας ένα ορεινό μονοπάτι όπου θα μαζέψετε βατόμουρα και το οποίο θα σας φέρει μπροστά στον Λέοντα της Κέας, το αρχαϊκό άγαλμα ενός λιονταριού που χαμογελάει. Γύρω στις 12.00 θα περπατάτε στα στενά της Χώρας ή θα κατηφορίζετε προς το λιμάνι για μια δροσιστική βουτιά και 08

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ένα απολαυστικό γεύμα σε κάποια ταβέρνα, πριν ξαναμπείτε στο φέρι μποτ για το ταξίδι της επιστροφής». Δεν νομίζω πως έχω ξανακάνει ομορφότερη εκδρομή.

ΑΊΓΙΝΑ Xειμώνας 2015 Η Αίγινα ήταν πάντα αγαπημένος προορισμός για χειμερινές ημερήσιες εκδρομές. Πεταγόμασταν από την Αθήνα για να επισκεφθούμε τον ναό της Αφαίας και την πόλη της Αίγινας, με τα υπέροχα νεοκλασικά, την ψαραγορά της και τα απολαυστικά ουζερί. Τα κλασικά δηλαδή. Δεν είχαμε ποτέ δει κάτι πέρα από τα προφανή, έως ότου μια φίλη που ζούσε εκεί μας πήγε στον Αρχαίο Ελαιώνα, που βρίσκεται στο βουνό πάνω από την περιοχή του Μαραθώνα. Τα

δέντρα του μπορεί να μην είναι πάνω από 500 ετών, οι στρεβλωμένοι τους κορμοί όμως –κάποιοι γεμάτοι κουφάλες και κάποιοι με τερατώδη εξογκώματα– μοιάζουν πραγματικά μυθικοί. Το μεσημεριανό με φρέσκο ψάρι σε μια παραθαλάσσια ταβέρνα μάς έκανε να νοσταλγήσουμε ένα πιο πρόσφατο παρελθόν, καθώς κατεβάζαμε πολλά λίτρα βαρελίσιας ρετσίνας, μια γεύση που είχα περισσότερο από τρεις δεκαετίες να απολαύσω.

ΑΛΌΝΝΗΣΟΣ Kαλοκαίρι, αρχές δεκαετίας του ’90 Ήμουν στο νερό με ένα κινηματογραφικό συνεργείο από την Ιταλία, περιμένοντας τον Θόδωρο, μια ορφανή, αλλά κοινωνικότατη φώκια που είχε ελευθερωθεί από τους

ISLAND HOPPING

εθελοντές του κέντρου αποκατάστασης το οποίο διαχειρίζεται στη Στενή Βάλα η MOm, η Εταιρεία για τη Μελέτη και την Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας. Ο Θόδωρος, συνεπής στο ραντεβού του, έφτασε κοντά μας στις 15.00 και φάνηκε πολύ χαρούμενος που έβρισκε ανθρώπους για να παίξει. Κάναμε μαζί του βουτιές και μας άφησε να τον χαϊδεύουμε με τις ώρες. Τελικά, έχοντας αρχίσει να τουρτουρίζω, κολύμπησα μέχρι την ακτή. Ο Θόδωρος ξωπίσω μου. Είχε προ πολλού πάψει να είναι νεαρός και όσο να ’ναι ξαφνιάστηκα λιγάκι. Καθώς σκαρφάλωνα τα λιγοστά σκαλοπάτια της προκυμαίας, αισθάνθηκα μια σουβλερή δαγκωματιά στον πισινό μου. Γύρισα τρομαγμένη και τι να δω: Ο Θόδωρος κουνούσε με μανία τα πτερύγιά του, σαν να με μάλωνε που είχα φύγει από το πάρτι. Δεν ήθελε να με πονέσει, απλώς να δείξει την αποδοκιμασία του.

ΆΝΔΡΟΣ Μάρτιος 1993 Άρχισε να χιονίζει καθώς ξεκινήσαμε να ανεβαίνουμε προς το ανεμοδαρμένο ενετικό κάστρο της Φανερωμένης από τον όρμο του Κορθίου, για να κατέβουμε στη συνέχεια το φαράγγι με τους νερόμυλους στα Διποτάματα, μέχρι το χωριό Συνέτι. Την επόμενη μέρα ακολουθήσαμε ένα απότομο μονοπάτι προς την Ιερά Μονή Παναγίας Παναχράντου, που χτίστηκε το 961 μ.Χ. Ο καθηγούμενος της μονής μάς μαγείρεψε μακαρονάδα με κόκκινη σάλτσα και μας κράτησε συντροφιά με διηγήσεις για τα ταξίδια που είχε κάνει στο Λονδίνο με τη ναυτική οικογένεια των Γουλανδρήδων. «Εσείς από πού είστε;» με ρώτησε. «Από τη Νέα Υόρκη», του είπα εγώ. «Έχω ακούσει για κάποια Αμερικανίδα που έχει σπίτι στις Άνω Μερμηγκιές». «Εγώ είμαι αυτή», του είπα. Την επομένη, με τα πουκαμισάκια μας εμείς, διαβήκαμε μετά δυσκολίας τη χιονισμένη οροσειρά και, αφού χάσαμε το μονοπάτι, κατηφορίσαμε προς τον κεντρικό παραλιακό δρόμο, ακολουθώντας τους πυλώνες της ΔΕΗ.

ΚΑΣΤΕΛΛΌΡΙΖΟ 20 Ιουλίου 1980 Εκείνο το πρωί, ανήμερα της γιορτής του Προφήτη Ηλία, ξυπνήσαμε, πριν ακόμα ο ήλιος ανατείλει, από τις φωνές μιας καρα10

W W W.G R E E C E - I S .C O M

βιάς νεαρών ανδρών που τραγουδούσαν μαντινάδες στην αρραβωνιαστικιά του φίλου τους. Αργότερα, αφού πήραμε το πρωινό μας, περπατούσαμε στο λιμάνι θαυμάζοντας τα δίπατα σπίτια με τις ξεθωριασμένες προσόψεις, όταν ένας παπάς και μερικοί νεαροί δοκίμασαν να μας πετάξουν στη θάλασσα – ένα παράξενο τοπικό έθιμο που έχει συνδεθεί με τους εορτασμούς προς τιμήν του Προφήτη. Το ίδιο βράδυ, αν και δεν γνωρίζαμε κανέναν, παρευρεθήκαμε και εμείς μαζί με όλο το νησί σε ένα γαμήλιο τραπέζι που στήθηκε στο λιμάνι, μεταμορφώνοντάς το σε μια πελώρια ταβέρνα. Την επόμενη μέρα επιβιβαστήκαμε σε μια μικρή εξωλέμβιο και σε μισή ώρα ήμασταν στο Κας της Τουρκίας, όπου φάγαμε αστακό, που μας κόστισε λιγότερο από 1.000 δραχμές (λιγότερο από 3 ευρώ).

ΦΟΛΈΓΑΝΔΡΟΣ Ιούλιος 2007 Τόσες εικόνες είναι ακόμα ζωντανές στη μνήμη μου: Η Χώρα, που από τα ενδότερα του νησιού μοιάζει με γιαταγάνι που μαχαιρώνει τον ουρανό. Τα κατάλευκα σπίτια της, τα οποία από την εκκλησία της Παναγίας ψηλά στον λόφο μοιάζουν με πρόβατα που, έχοντας ακολουθήσει τυφλά το ένα το άλλο, ετοιμάζονται να πηδήσουν στον γκρεμό. Οι λεμονιές, που τις περιφράσσουν με ψηλούς πέτρινους τοίχους για να τις προφυλάξουν από τον αέρα. Οι κολπίσκοι με τα τιρκουάζ νερά. Οι πλατείες της Χώρας, που την ημέρα είναι άδειες, ενώ τα βράδια θυμίζουν ξέφρενα γλέντια. Οι απαστράπτουσες εκκλησιές. Πιο καλά απ’ όλα, όμως, θυμάμαι τους ανθρώπους: τον Μήτσο που μας κέρα-

ISLAND HOPPING

ΣΎΜΗ 1997

σε ρακόμελο τη δεύτερη φορά που πήγαμε στο καφενείο του. Τους αγνώστους που μας σταματούσαν στον δρόμο και μας έπιαναν κουβέντα. Τους φίλους που κάναμε στην τραπεζαρία του πρωινού στο ξενοδοχείο. Ήταν λες και είχαμε επιστρέψει στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’60.

ΚΈΡΚΥΡΑ Οκτώβριος 2016 Με είχαν καλέσει στην Κέρκυρα, προκειμένου να δώσω τις συμβουλές μου για το πώς θα μπορούσε ένα νεοανακαινισθέν ξενοδοχείο να δραστηριοποιηθεί στον γαστρονομικό τουρισμό. Ένα πρωί στη σάλα του πρωινού, μια μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκα με ρωτά: «Είσαι Βρετανίδα;». Της απαντώ πως είμαι Αμερικανίδα και μετακινούμαι πιο κοντά της με την ελπίδα να πιάσουμε κουβέντα · ήταν η ηθοποιός Leslie Caron, που βρισκόταν στο νησί για τα γυρίσματα της σειράς «The Durrells» («Οικογένεια Ντάρελ») και μου ζήτησε να της κάνω παρέα σε κάθε γεύμα. Μου διηγήθηκε πώς την είχε «ανακαλύψει» ο Gene Kelly όταν, ντροπαλή έφηβη ακόμα, είχε πρωτοπάει στο Χόλιγουντ και πώς, ακόμα και όταν είχε γίνει σταρ, αντιμετώπιζε μια μάνα που της έλεγε: «Εντάξει, καλά τα έχεις πάει, αλλά δεν είσαι και Audrey Hepburn!».

ΨΈΡΙΜΟΣ Μέσα δεκαετίας του ’70 Η πρώτη φορά που ακούσαμε για το μικρό αυτό νησάκι των σφουγγαράδων ήταν όταν ταξιδέψαμε στο κατεξοχήν νησί των σφουγγαράδων, την Κάλυμνο, από την οποία πήραμε το καΐκι και σαλπάραμε για το άγνωστο. Όταν φτάσαμε στην Ψέριμο, κοιμηθήκαμε πάνω σε έναν σωρό από κου12

W W W.G R E E C E - I S .C O M

βέρτες αντί για κρεβάτι και γευματίσαμε στο μοναδικό μαγαζί του νησιού που λειτουργούσε ως παντοπωλείο, καφέ και ταχυδρομείο μαζί. Ένα βράδυ, ο ιδιοκτήτης, ένας από τους τρεις άντρες του νησιού, με έβαλε να φτιάχνω ομελέτες για τους πελάτες του, ενώ εκείνος μας μάγευε με ιστορίες που δεν είχαν τελειωμό. Μια άλλη φορά, φάγαμε ψαρόσουπα που μαγείρεψαν στην παραλία κάποιοι ψαράδες, οι οποίοι παρά τρίχα δεν μας είχαν δει να κολυμπάμε τσίτσιδοι. Όταν μετά από τρεις μέρες νοικιάσαμε ένα καΐκι για να μας πάει στην Κω, ολόκληρο το νησί ταξίδεψε μαζί μας. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, μια γυναίκα φώναξε ξαφνικά στον σύζυγό μου: «Σας ξέρω! Είστε γιατρός στο νοσοκομείο της Βούλας».

ΝΆΞΟΣ Τέλη δεκαετίας του ’70 Αφήνοντας το σκάφος μας στο λιμάνι, ξεκινήσαμε για έναν μακρύ περίπατο στην ενδοχώρα. Ήταν μια ήπιας δυσκολίας διαδρομή μέσα από πανέμορφα, καταπράσινα τοπία, διάστικτα από άσπρες εκκλησιές και επιβλητικά πέτρινα πυργόσπιτα. Και εκεί που είχαμε αρχίσει να πεινάμε για τα καλά, συναντήσαμε τυχαία μια ταβέρνα. Ήταν κλειστή. Ο ιδιοκτήτης της, όμως, με μεγάλη προθυμία μάς ετοίμασε κάτι γρήγορα με ό,τι είχε στο μαγαζί του: αυγά μάτια και τηγανητές πατάτες, μια σαλάτα με πεντανόστιμο ντόπιο τυρί και λικέρ κίτρο, που μας σέρβιρε όχι ως χωνευτικό, αλλά ως συνοδευτικό του φαγητού. Αφού... κατεβάσαμε αρκετές καράφες από αυτό, μπήκαμε σε ένα ταξί και γυρίσαμε στο σκάφος. Και οι τέσσερις της παρέας το θυμόμαστε ως ένα από τα καλύτερα γεύματα που έχουμε φάει ποτέ.

Ποιος ξέρει άραγε από πού ακριβώς ξεκινούν τα ελληνικά χωρικά ύδατα; Το φως ήταν ίσως μια ένδειξη. Κάθε πτυχή και σχισμή στους γυμνούς βράχους και στις απότομες πλαγιές της Σύμης ξεχώριζαν από μακριά, ενώ μια δυο μικρές εκκλησιές, χτισμένες σε απίθανα ύψη, μου θύμιζαν πόσο μου είχαν λείψει τα ελληνικά βουνά και τα άσπρα τους ξωκλήσια. Στην Τουρκία δεν υπήρχαν αντίστοιχα μικρά τζαμιά. Οι καμπάνες της Μονής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη ήχησαν καθώς το σκάφος μας έμπαινε στον προστατευμένο Κόλπο του Πανόρμου, ένας ήχος ευχάριστος που δεν είχαμε ακούσει για μέρες. Ήταν ωστόσο οι έντονες συζητήσεις των μεγάλων και τα διαπεραστικά κλαψουρίσματα των παιδιών στην ταβέρνα αργότερα που θα μας θύμιζαν πως όντως ήμασταν και πάλι στην Ελλάδα.

ΤΉΝΟΣ Άνοιξη, μέσα δεκαετίας του ’90 Αγνοήσαμε την κλασική διαδρομή από το λιμάνι προς την Παναγιά της Τήνου και για τρεις μέρες σεργιανίσαμε σε λιθόστρωτα μονοπάτια, διασχίζοντας πέτρινα τοξωτά γεφύρια και πράσινα λιβάδια με λευκούς περιστερώνες. Εξερευνήσαμε το κατεστραμμένο ενετικό κάστρο του Ξώμπουργου και βαδίσαμε σε ένα σουρεαλιστικό τοπίο, γεμάτο πελώριους σφαιρικούς βράχους που θα μπορούσαν με αρκετή φαντασία να είναι μπάλες κανονιού που είχαν εκσφενδονίσει οι θεοί του Ολύμπου. Στα πεντακάθαρα χωριά, καθένα με τη δική του κεντρική πηγή, τα σπίτια είχαν κομψά μαρμάρινα διακοσμητικά στοιχεία πάνω από τα παράθυρά τους και τις πόρτες τους. Κάθε τόσο, κάποιος νοικοκύρης μάς καλούσε μέσα για να μας κεράσει γλυκό του κουταλιού ή ένα ποτηράκι ρακή. Αυτή ήταν, αλήθεια, η Λούρδη της Ελλάδας, όπου οι πιστοί προσέρχονταν μαζικά ψάχνοντας για θαύματα;

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η ΘΆΛΑΣΣΑ ΜΈΣΑ ΜΑΣ Από τα υποφωτισμένα τιρκουάζ νερά της Γαλάζιας Σπηλιάς στο απομακρυσμένο Καστελλόριζο μέχρι ένα δειλινό στη Βενετία της Μυκόνου όταν το μελτέμι είχε κοπάσει, η θάλασσα θεραπεύει το σώμα και το βλέμμα.

ISLAND HOPPING

State of Mind Τ Η Σ ΝΑΤΆ Σ Σ Α Σ Μ Π Λ ΆΤ Σ ΙΟΥ

ISL ANDS 2020

ΠΑΡΈΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΎ Από τις αυθόρμητες μαζώξεις στα Καπετανιανά και σε όλη την Κρήτη μέχρι τις σχοινοσυντροφιές στην Κάλυμνο και στα απόκρημνα βράχια του Αιγαίου, η συναναστροφή μπορεί να δέχθηκε ένα μεγάλο πλήγμα με την πανδημία, επανέρχεται όμως ως η κινητήριος δύναμη της θερινής καλοπέρασης.

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ISLAND HOPPING

Â© GETTY IMAGES/IDEAL IMAGE

Η παραλία Λαλάρια στη Σκιάθο. Δεξιά: Αρμονία στη Χώρα της Σίφνου.

ISLAND HOPPING

ΤΟ ΠΙΟ ΒΑΘΎ ΝΌΗΜΑ ΤΟΥ ΤΟΠΊΟΥ Κανείς δεν μίλησε πιο όμορφα για «τα στοργικά και μικρά και αγαθά χτίσματα» των Κυκλάδων από τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη, που έγραφε από το κατάστρωμα του πλοίου διασχίζοντας το Αιγαίο ότι φαίνονται να στέκονται «όρθια σαν αρχαία γλυπτά, καθαρά, απαλά και απλά, και μιλούνε τη γλώσσα της φύσης». * Άρης Κωνσταντινίδης, «Δυο “Χωριά” απ’ τη Μύκονο», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Αθήνα, 1947

ISL ANDS 2020

Aρχιτεκτονικός Σχεδιασµός και Κατασκευή - Νίκος Χανιώτης

“Spilia” means “Ca ve”. ―

Επισκεφτείτε τη φυσική σπηλιά στη Μύκονο

Aρχιτεκτονικός Σχεδιασµός και Κατασκευή - Νίκος Χανιώτης

Η παραλία Εγκρεμνοί στη Λευκάδα.

ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑΜΕ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΛΟΓΟ – ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ...

ISLAND HOPPING

ΣΥΜΗ # ΣΚΗΝΙΚΟ Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γνωρίσετε τη Σύμη, εξαρτάται ποια πτυχή της θέλετε να εξερευνήσετε. Αν σας αρέσει η γαστρονομία και δοκιμάσετε σπινιάλο –διατηρημένη ψίχα σπίνας, φουλ στο ιώδιο–, θα νιώσετε ότι μπαίνετε σε καγκάβα (σπογγαλιευτικό σκάφος), έτοιμοι να σαλπάρετε μαζί με τους σφουγγαράδες. Αν είστε της περιπέτειας, τότε νοικιάστε φουσκωτό και κάντε τον γύρο του νησιού. Θα ανακαλύψετε μικρούς κολπίσκους, σπηλιές που θα θυμάστε για πάντα και παραλίες σαν πίνακες ζωγραφικής, όπως ο Αϊ-Γιώργης ο Δυσάλωνας, με τα καταπράσινα νερά και τα κοφτερά βράχια, που ορθώνονται πάνω από τριακόσια μέτρα σε ύψος. Αν πάλι έχετε την ανάγκη για εσωτερικές αναζητήσεις, μείνετε στο μοναστήρι του Πανορμίτη. Τρεις ημέρες εκεί ισοδυναμούν με έναν μήνα διακοπών. Ό,τι και αν επιλέξετε, να θυμάστε ότι στη Σύμη η κυκλοφορία με τα πόδια μπαίνει σε άνω τελεία μέχρι το σούρουπο. Η ζέστη είναι αφόρητη και η σκιά σχεδόν άφαντη. 24

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Δύο είναι οι αγαπημένες μου βόλτες, μία απογευματινή και μία βραδινή. Λίγο πριν πέσει ο ήλιος, αρχίζω να κατεβαίνω την Καλή Στράτα, τον παλιό εμπορικό άξονα του νησιού με τα πεντακόσια σκαλοπάτια, ο οποίος συνδέει το Χωριό (Άνω Σύμη) με τον Γιαλό. Οι περισσότεροι ταξιδιωτικοί οδηγοί προτείνουν να την ανεβείτε με τα πόδια, αλλά είναι τσάμπα κόπος. Με ένα ταξί, που κοστίζει γύρω στα 8 ευρώ, φτάνω μέχρι το Χωριό και μετά απολαμβάνω την κατηφορική περπατάδα. Αριστερά και δεξιά θαυμάζω τα στολισμένα με πελώριες μπουκαμβίλιες χαλατά, τα αρχοντικά που καταστράφηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ σε κάθε στροφή παρακολουθώ τον ήλιο να χάνεται στον ορίζοντα. Μπροστά απλώνεται ο Γιαλός, γεμάτος με λογής λογής κότερα, ιστιοπλοϊκά και ψαρόβαρκες. Η προοπτική αλλάζει εντελώς όταν φτάνω στην προβλήτα και γυρίζω το βλέμμα ψηλά στον αμφιθεατρικό οικισμό. Ξαφνι-

κά, πρωταγωνιστώ σε ταινία του ιταλικού σινεμά, καθώς τα πολύχρωμα νεοκλασικά σπίτια του Γιαλού με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική δημιουργούν ένα πρωτόγνωρο κινηματογραφικό σκηνικό. Η γοητευτική διαδρομή κατά μήκος του λιμανιού είναι αρκετά μεγάλη, καθώς συνεχίζει και μετά το μεγάλο ρολόι που κοσμεί το νησί από το 1881. Σε κάθε περίπτωση, ο τερματισμός γίνεται πάντα στην κάβα του Φωτάρα («Georgina’s Μarket»), όπου ο Νεκτάριος με βοηθάει να επιλέξω κρασί από την απρόσμενα μεγάλη ποικιλία της. Λίγο πικάντικο τυρί, αλλαντικά, δυο τρία ποτήρια, και η παρέα «δένει» στη στιγμή. – ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Ο Γιαλός της Σύμης με τα πολύχρωμα νεοκλασικά χαρίζει μία από τις καλύτερες φωτογραφίες του Αιγαίου.

ISLAND HOPPING

Ο καταρράκτης της Φόνισσας, για παγωμένες βουτιές σε γλυκά νερά.

ΚΥΘΗΡΑ # ΦΥΣΗ Έχω μια αγαπημένη φωτογραφία από τα Κύθηρα: τραβάω μέσα από το άνοιγμα της σκηνής ό,τι αντικρίζω μπροστά μου, δηλαδή χώμα και κορμούς δέντρων. Στο φόντο δεν υπάρχει τίποτε άλλο, μόνο φύση. Κοιτώντας την, είσαι σχεδόν σίγουρος ότι είναι τραβηγμένη κάπου βαθιά μέσα στο δάσος – και όμως, πρόκειται για λήψη που έγινε μέσα στο οργανωμένο κάμπινγκ του Καψαλίου, το οποίο βρίσκεται σχετικά κοντά στα τουριστικά μαγαζιά της παραλίας. Δεν είναι παραπλανητικό το στιγμιό26

W W W.G R E E C E - I S .C O M

τυπο – έτσι είναι τα Κύθηρα. Ένα μέρος παρθένο, του οποίου η ανάπτυξη ακολούθησε ήπιους ρυθμούς και όπου ακόμα και στο οργανωμένο κάμπινγκ αισθάνεσαι ότι γίνεσαι ένα με τη φύση. Δεν μιλάμε για νησί-παράδεισο με την εξωτική κλισέ έννοια του όρου. Το τοπίο των Κυθήρων περισσότερο μοιάζει με αυτό της Πελοποννήσου, σε μια πιο άφθαρτη εκδοχή. Οι παραλίες είναι όλες τόσο όμορφες, που σχεδόν δεν το πιστεύεις ότι βρίσκονται στο ίδιο νησί. Θα σας πουν για το Καλαδί, τη διάσημη βοτσα-

λωτή παραλία με τον μεγάλο βράχο, ή για το Μελιδόνι, ένα κλειστό, ονειρεμένο κολπάκι. Και οι δύο είναι υπέροχες, όμως τα καλοκαίρια προ κορωνοϊού με φουλ τουρισμό δεν σου έδιναν να καταλάβεις πραγματικά τι είναι τα Κύθηρα, γιατί μάζευαν τόσο κόσμο που διαταρασσόταν η αγία τσιριγώτικη ηρεμία (από το «Τσιρίγο» ή «Cerigo», την παλιά ενετική ονομασία του νησιού). Για μένα Κύθηρα είναι περισσότερο το Σπαραγαρίο (πας με θαλάσσιο ποδήλατο από το Καψάλι και ξαπλώνεις για ηλιοθεραπεία δίπλα στους αγουροξυπνημένους κάμπερ που κοιμούνται εκεί) ή το Καλάμι (ξεκινάς αφού αναλογιστείς αν έχεις τις φιλοδοξίες της Lara Croft και τη διάθεση να περάσεις μπροστά από μια φωλιά με σφήκες και να φτάσεις στην παραλία μετά από καταρρίχηση με σχοινί). Τι άλλο είναι τα Κύθηρα εκτός από παραλίες; Μοναδικές τοποθεσίες, όπως είναι η Πράσινη Λίμνη (φυσική πισίνα σε σχήμα καρδιάς, που προσελκύει τους ερωτευμένους και τους πεζοπόρους, για να την προσεγγίσεις θέλει περπάτημα), ο καταρράκτης της Φόνισσας στον Μυλοπόταμο (φέτος αναμένεται να έχει νερό και το καλοκαίρι, λόγω των βροχών του χειμώνα), το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας (με τις τοιχογραφίες του 13ου αιώνα), το δάσος στο Γερακάρι (με καφέ και κολατσιό για αυτοσχέδιο πικνίκ). Κύθηρα είναι το νέο μονοπάτι τύπου Via Ferrata (που αναπτύχθηκε κάτω από την Παλιόχωρα και συνδυάζει πεζοπορία, διάσχιση φαραγγιών και αναρρίχηση). Κύθηρα είναι και η Χύτρα (η βραχονησίδα όπου φύεται το χρυσαφένιο λουλουδάκι σεμπρεβίβα και στην οποία μπορείς να πας για βαρκάδα στη θαλάσσια σπηλιά). Αν θέλετε να πάρετε λίγο από Κύθηρα μαζί σας και να κρατήσετε την ανάμνηση, τη μυρωδιά και τη γεύση αυτού του απίθανου νησιού, ακόμα κι όταν θα βρίσκεστε μακριά του, περάστε μια Κυριακή πρωί από το παζάρι του Ποταμού. Θα βρείτε τυρί, μέλι και σαπούνια με αρωματικά βότανα, φτιαγμένα όλο αγάπη από κατοίκους, πολλοί από τους οποίους, όπως θα διαπιστώσετε, μιλάνε ελληνικά με προφορά σκωτσέζικη, ολλανδική ή γαλλική. Αυτά είναι τα Κύθηρα: ένα νησί πολύ ξεχωριστό, ένας προορισμός ζωής. – ΕΛΕΥΘΕΡΊΑ ΑΛΑΒΆΝΟΥ

ADVERTORIAL

ΑΣΠΊΔΑ ΣΤΟΝ ΉΛΙΟ

Η Vichy φροντίζει αποτελεσματικά την επιδερμίδα και κάτω από τον ήλιο. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΈΝΗ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ Στην καρδιά του καλοκαιριού, η αντηλιακή προστασία είναι προαπαιτούμενο στην καθημερινή ρουτίνα ομορφιάς. Όχι όμως οποιαδήποτε προστασία, αλλά αυτή που φέρει την υπογραφή της Vichy, που εγγυάται ότι θα απολαύσετε τα οφέλη του ήλιου μένοντας ασφαλείς. Με φίλτρα νέας τεχνολογίας, τα συγκεκριμένα προϊόντα μπλοκάρουν τη UVA και τη UVB ακτινοβολία, ενυδατώνουν βαθιά και καταπολεμούν τα σημάδια γήρανσης, καθώς η Vichy ενσωμάτωσε στις συνθέσεις τη γνώση γύρω από το Εκθεσίωμα, σε συν-

δυασμό με το Ιαματικό Ηφαιστειακό Νερό. Υπάρχουν τρεις επιλογές, για διαφορετικές ανάγκες. Το Capital Soleil SPF 50+ κατά της λιπαρότητας με πράσινο άργιλο ρυθμίζει την παραγωγή σμήγματος. Το Capital Soleil SPF50 κατά των ρυτίδων με εκχύλισμα μαύρου τσαγιού, Camu Camu και βιταμίνη Ε καταπολεμά τα σημάδια της γήρανσης, επαναφέρει την ελαστικότητα και τη λάμψη στην επιδερμίδα. Τέλος, το Capital Soleil SPF50+ με χρώμα κατά των κηλίδων προστατεύει, διορθώνει τις δυσχρωμίες και προλαμβάνει την επανεμφάνισή τους.

ΒΑΘΙΆ ΕΝΥΔΆΤΩΣΗ Μετά τον ήλιο η ανάγκη για ενυδάτωση της επιδερμίδας είναι πιο έντονη από ποτέ, γι’ αυτό η Vichy δημιούργησε το απόλυτο προϊόν: το booster Mineral 89 με Ιαματικό Ηφαιστειακό Νερό σε συγκέντρωση 89% και υαλουρονικό οξύ φυσικής προέλευσης, που ενισχύει τη λειτουργία του επιδερμιδικού φραγμού και εξασφαλίζει την αναζωογόνηση που τόσο έχει ανάγκη το δέρμα τους καλοκαιρινούς μήνες. Για έξτρα ενυδάτωση, ενδυνάμωση και αποκατάσταση της επιδερμίδας δοκιμάστε τη νέα Mineral 89 Μάσκα προσώπου, η οποία επανορθώνει την επιδερμίδα σε μόλις δέκα λεπτά! Την προετοιμάζετε αμέσως πριν από την εφαρμογή της (fresh mix), ενώ η σούπερ ενυδατική της σύνθεση με Ιαματικό Ηφαιστειακό Νερό, υαλουρονικό οξύ και ίνες μικρο-άλγης παρέχει την αναγκαία υγρασία, ενισχύοντας τη φυσική άμυνα της επιδερμίδας.

EXTRA TIP H νέα υφασμάτινη μάσκα προσώπου μιας χρήσης Mineral 89 mask αποκαθιστά ταχύτατα τις όποιες φθορές έχει προκαλέσει ο ήλιος στο δέρμα. Απλώνεται στο πρόσωπο για δέκα λεπτά και δεν χρειάζεται ξέβγαλμα, για να σας αποκαλύψει μόλις την αφαιρέσετε ένα πρόσωπο λαμπερό και υγιές.

ISLAND HOPPING

ΤΖΙΑ # WEEKEND Ένας από τους ομορφότερους ταξιδιωτικούς προορισμούς του καλοκαιριού για σύντομες εξορμήσεις από την Αθήνα – μόλις μία ώρα με το καράβι από το λιμάνι του Λαυρίου –, αλλά και για διακοπές διαρκείας, αφού δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από τα υπόλοιπα κυκλαδονήσια, η Τζια κερδίζει όσους αγαπούν τη φύση, την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τα ήσυχα μπάνια. Φτάνοντας στην Κορησσία, αξίζει μια στάση για καφέ στο χέρι και φρέσκια τυρόπιτα από τον φούρνο – χρόνος αρκετός για να σκεφτείς ποια παραλία να διαλέξεις. Η πιο κοντινή επιλογή στο λιμάνι είναι η οργανωμένη αμμουδιά στο Γιαλισκάρι, που αγαπούν οι ντόπιοι αλλά και η νεολαία. Το beach bar της φημίζεται για το καλύτερο κλαμπ σάντουιτς στο νησί. Συνδυάζεται ιδανικά με το κοσμοπολίτικο Βουρκάρι με το οποίο συνορεύει, γνωστό ως λιμανάκι πρόσδεσης των ιστιοπλοϊκών σκαφών, αλλά και ως πόλος έλξης των επισκεπτών για τις ταβέρνες και τα ήσυχα μπαρ. Εάν όμως είναι τα παιδιά αυτά που αποφασίζουν, τότε σίγουρα ο Οτζιάς θα τα ενθουσιάσει με την αμμουδιά, τα ρηχά νερά και την παιδική χαρά, ενώ θα ικανοποιήσει και τους μεγάλους με τις ταβερνούλες του. Σκιά σε ομπρέλες ή αλμυρίκια, ανάλογα με τη διάθεση. Όταν πια το απόγευμα η ζέστη θα έχει κοπάσει, είναι η καλύτερη ευκαιρία να επι28

W W W.G R E E C E - I S .C O M

σκεφτεί κανείς τη γοητευτική Χώρα του νησιού, την Ιουλίδα. Αυτή η κάπως παράδοξη διαδρομή, που ξεκινά από τον Οτζιά και καταλήγει στην όμορφη πρωτεύουσα από την πίσω πλευρά του νησιού, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να γνωρίσει κανείς την ενδοχώρα της Τζιας με τις αμυγδαλιές, τους ασφενδάμους και κυρίως τις βελανιδιές, τις περίφημες βασιλικές δρυς. Το βελανίδι, που κάποτε χρησιμοποιούσαν για τη βαφή δερμάτων στα βυρσοδεψεία, ήταν μαζί με το περίφημο κρασί Μαυρούδι και το κριθάρι οι κύριοι πλουτοπαραγωγικοί πόροι της τζιώτικης φύσης. Στη διαδρομή θα παρατηρήσετε επίσης τις χαρακτηριστικές παραδοσιακές πετρόχτιστες κατοικίες, ένα πρότυπο βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, τις καθοικιές. Το μεγαλύτερο μέρος των Τζιωτών εξακολουθεί να μένει στις εξοχές. Ίσως αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος χάρη στον οποίο διαμορφώθηκε και διατηρείται ζωντανό ένα εκτεταμένο δίκτυο μονοπατιών, καλά σηματοδοτημένο, που έχει αναδείξει την Τζια σε υπόδειγμα περιπατητικού προορισμού. Είναι όμορφη η Ιουλίδα, με τα αρχοντικά, τις μικρές πλατείες και τα λιθόστρωτα δρομάκια της. Η σύντομη διαδρομή που ξεκινά από το Αρχαιολογικό Μουσείο και φτάνει μέχρι τον σκαλισμένο πέτρινο Λέοντα είναι ο καλύτερος τρόπος για να ανακαλύψει

κανείς τις συνοικίες της. Περνά μέσα από τον οικιστικό ιστό και συνεχίζει περιμετρικά πάνω από τις πλαγιές, που είναι ζωσμένες με αναβαθμίδες. Φτάνοντας στο περίφημο λιοντάρι που υπομειδιά, όπως οι σύγχρονοί του αρχαϊκοί κούροι, η Χώρα εμφανίζεται σε πανοραμική διάταξη και στο βάθος ο ήλιος φαίνεται να δύει μέσα στο Αιγαίο. Και πού τρώμε; Στην Κορησσία ο «Ρολάνδος» έχει σταθερή ποιότητα και κερκυραϊκές σπεσιαλιτέ, στο Βουρκάρι, εκτός από την κλασική ψαροταβέρνα του «Αρίστου», ενδιαφέροντα πιάτα έχει και η «Στροφή του Μίμη». Στον Οτζιά, η ταβέρνα «της Άννας» σερβίρει φρέσκα ψάρια και κλασικά ελληνικά πιάτα, ενώ στην Ιουλίδα το «Οινοζυθεστιατόριον των Καλοφαγάδων» φημίζεται για τα ντόπια κρεατικά και η «Πιάτσα» για τα καλά μαγειρευτά. – ΝΑΤΑΣΣΑ ΜΠΛΑΤΣΙΟΥ

Ίνστα-Τζια! Στιγμιότυπα από την ιστοσελίδα του Δήμου Κέας.

ISLAND HOPPING

ΠΑΤΜΟΣ # ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Οκτώ χρόνια μετά, ακόμη θυμάμαι την πρώτη μου βουτιά στον Γροίκο, τον απάνεμο κόλπο στα νοτιοανατολικά της Πάτμου. Τέλη Ιουνίου, λίγο πριν σουρουπώσει, μπροστά από το παλιό «Ξενία», περπάτησα στην ψιλή άμμο και κοντοστάθηκα. Δεξιά, μια ευθύγραμμη συστοιχία από καμαρωτά αρμυρίκια με καθοδηγούσαν στην Καλλικατσού, αυτόν τον μυστηριώδη βράχο που ξυπνάει την ενέργειά σου. Ακριβώς απέναντι, πίσω από τα δεκάδες ιστιοπλοϊκά, το έρημο Τραγονήσι, που προφυλάσσει το ψαροχώρι από τους ανέμους, και λοξά αριστερά το Χιλιομόδι, η μικρή νησίδα με το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα. Το Αιγαίο που συναρπάζει, σιωπηλό – μόνο τα θαλασσοπούλια ακούγονταν. Έκανα ένα λυτρωτικό μακροβούτι στο παγωμένο νερό και σβήστηκαν μονοκοντυλιά οι χειμωνιάτικες έγνοιες. Τέτοιες στιγμές-καρτ ποστάλ, που τις κουβαλάς μέσα σου και τις ανασύρεις όποτε θες για να γαληνέψει ο νους, σου τις προ30

W W W.G R E E C E - I S .C O M

σφέρει απλόχερα το νησί της Αποκάλυψης. Η δυναμική πλην διακριτική παρουσία της Μονής του Αγίου Ιωάννη δεν επέτρεψε να εξελιχθεί η Πάτμος σε ένα ατέλειωτο beach bar – μουσική δεν ακούγεται σχεδόν σε καμία παραλία. Αυτή η ασυνήθιστη, μα συνάμα λιμπιστική ησυχία συνδυάζεται ιδανικά με τον ντελικάτο κοσμοπολιτισμό που αποπνέει η Χώρα. Ο παραδοσιακός οικισμός εκτείνεται περιμετρικά του Καστρομονάστηρου και αποτελείται κυρίως από «ανωκάτωγα» σπίτια με ασβεστωμένες αυλές και γιασεμιά σκαρφαλωμένα στους τοίχους. Τη νύχτα σε μεθάει το άρωμά τους. Τα σπίτια συνδέονται με έναν λαβύρινθο φτιαγμένο από χαμηλές στοές και μυστικά περάσματα, ο οποίος προστάτευε τους ντόπιους από τις πειρατικές επιθέσεις. Μετά την επιβεβλημένη επίσκεψη στο Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης και στο Μοναστήρι –μη χάσετε την ξενάγηση στη βιβλιοθήκη, που έχει κειμήλια του 11ου αι-

ώνα–, δεν υπάρχει άλλος λόγος για πρωινή επίσκεψη στη Χώρα. Ωστόσο, πιθανότατα όλα σας τα βράδια θα καταλήγουν εδώ, για ατέλειωτο σεργιάνι στα κατάλευκα σοκάκια, για μαγειρευτό φαγητό (κυρίως) στην πλατεία –αν δεν έχετε ήδη γευματίσει σε κάποια ψαροταβέρνα πάνω στο κύμα– και για δροσερά κοκτέιλ στα πολύ προσεγμένα μπαρ, στα οποία θα συναντήσετε από σεΐχηδες που βρίσκονται incognito στο νησί μέχρι καλλιτέχνες που αναζητούν έμπνευση για το επόμενο έργο τους. Αυτές οι μαγευτικές βόλτες στη Χώρα είναι όπως ακριβώς οι βουτιές στον Γροίκο: σε παροτρύνουν να ονειρευτείς με τα μάτια ανοιχτά. – ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Στη Μονή του Αγίου Ιωάννη, χάρη στην οποία η Πάτμος διατήρησε την ησυχία και την ατμόσφαιρά της.

ISLAND HOPPING

Ο κρατήρας «Στέφανος» στο ηφαίστειο της Νισύρου.

ΝΙΣΥΡΟΣ # ΕΝΕΡΓΕΙΑ Έστριψα δεξιά μετά από μια τελευταία φουρκέτα, κατηφόρισα το δρομάκι σχεδόν ανυποψίαστος και αντίκρισα ένα σεληνιακό τοπίο. Αξιοθέατο παγκόσμιας κλάσης, το ενεργό ηφαίστειο της Νισύρου θα μπορούσε να δέχεται χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά. Καθώς όμως βρίσκεται στην εσχατιά της Ελλάδας, σε ένα νησάκι χωρίς αεροδρόμιο και εύκολη πρόσβαση, το είχα σχεδόν δικό μου, με μια χούφτα συνοδοιπόρους για συντροφιά. Περπάτησα πάνω στα πετρώματα και μέσα στους κρατήρες, ακροβατώντας στις φυσικές οπές από όπου βγαίνει καυτός ατμός, και θαύμασα τον τέλειο κύκλο του κρατήρα «Στέφανος». Από το «Μπαλκόνι» του εγκαταλελειμμένου οικισμού Εμπορειός, τη μοναδική ταβέρνα του νησιού με θέα στην καλντέρα, σκαρφάλωσα για μια τελευταία φωτογραφία του κρατήρα «Πολυβώτη», τσιμπώντας μπουκουνιές –χοιρινό μαγειρεμένο στο λίπος του– συνοδεία τσίπουρου. Και απέκτησα παρέα. «Θα χρειαστείτε μόνο γερά παπούτσια, νερό και καπέλο, αφού ο καλοκαιρινός ήλιος δεν αστειεύεται», συμβούλεψα τους 32

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Δανούς τουρίστες που είχαν βαλθεί να περπατήσουν και στα σαράντα μονοπάτια του νησιού. Η Νίσυρος μπορεί να μην έχει πολλή σκιά, αλλά είναι ο παράδεισος του πεζοπόρου. Και του επισκέπτη που ονειρεύεται κολύμπι σε πεντακάθαρα νερά, αλλά απεχθάνεται τις οργανωμένες παραλίες. Το απομεσήμερο με βρήκε για καφέ στα Νικιά και στη διάσημη κουκλίστικη πλατεία τους. Το Ηφαιστειολογικό Μουσείο στην είσοδο του χωριού μού άνοιξε τις πύλες για να εμπλουτίσει τις γνώσεις μου. Έκλεισα δωμάτιο σε ένα δίπατο νισύρικο καπετανόσπιτο, έκανα ένα γρήγορο ντους και έβαλα πλώρη για τα παλιά Λουτρά Παντελίδη και την απογευματινή ιεροτελεστία τους: εδώ στήνονται αυτοσχέδια γλέντια με τους κιθαρωδούς, τους καλλιτέχνες, τους εναλλακτικούς, τα μεζεκλίκια και τις μυρωδιές από το ιαματικό νερό που αναβλύζει καυτό και θαυματουργό από τα έγκατα της γης. Στο βάθος φαίνονταν τα φώτα από την πρωτεύουσα Μανδράκι, που ζει κάτω από τα προϊστορικά τείχη της δώδεκα μήνες τον χρόνο και αντιστέκεται στον μαζικό τουρισμό. Η χτισμένη στον βράχο Μονή της

Παναγίας Σπηλιανής δέσποζε κατάφωτη από πάνω μου, καθώς απολάμβανα φρέσκο ψάρι με φεγγαράδα στο μαγέρικο του «Βέγγου», στην Πλατεία Ηλικιωμένης, δυο βήματα από το καφενείο του «Αντρίκου». Με κέρασαν πεπόνι και ντόπια κανελάδα για επιδόρπιο. Το αλάτι από τα πρωινά μακροβούτια στις Λιες, εκεί όπου βόσκουν τα γαϊδουράκια, ήταν ακόμη νωπό στο δέρμα μου. «Αύριο να πάμε για μπάνιο στο παλιό πειρατικό λιμάνι στο Αυλάκι», κρυφάκουσα το tip κάποιου από τη διπλανή συντροφιά. «Ή να βουτήξουμε εδώ, στους Χοχλάκους, με το χοντρό μαύρο βότσαλο που παίζει μουσική καθώς το χαϊδεύει το κύμα», πρότεινε μια ρομαντική κοπέλα. «Ή να στήσουμε τη σκηνή στην Παχιά Άμμο και το βράδυ να τραγουδήσουμε γύρω από τη φωτιά». Στη Νίσυρο, η γη έχει τη δική της φωνή και ανάσα. Την αφουγκράζονται καθαρά μόνο οι μυημένοι, αλλά το φιλόξενο μουγκρητό άρχισε σιγά σιγά να φτάνει και στα δικά μου αυτιά. «Σας σέβομαι επειδή με σέβεστε», μου ψιθύρισε. – ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ

ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙΣ ΜΠΡΟΣΤΑ, ΠΡΕΠΕΙ ΠΡΩΤΑ ΝΑ ΚΟΙΤΑΞΕΙΣ ΠΙΣΩ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΟΜΙΛΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Η παραγωγική μας ιστορία αναβιώνει εδώ. Με τα εννέα θεματικά μουσεία σε όλη την Ελλάδα, τις ειδικές εκδόσεις, τα ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, τη Βιβλιοθήκη αλλά και το ανεκτίμητης αξίας Ιστορικό Αρχείο που στεγάζεται στην Αθήνα, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς παρουσιάζει και αναδεικνύει πώς οι Έλληνες ήξεραν να αξιοποιούν τους φυσικούς πόρους, να δημιουργούν, να καινοτομούν, και τελικά να προχωρούν μπροστά. Αυτή είναι η κληρονομιά μας. Αυτή είναι η ταυτότητά μας.

1. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΤΑΞΗΣ (ΣΟΥΦΛΙ) 2. ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗΣ (ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ) 3. ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΔΙΟΥ (ΣΠΑΡΤΗ) 4. ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ (ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ) 5. ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑΣ Ν. & Σ. ΤΣΑΛΑΠΑΤΑ (ΒΟΛΟΣ) 6. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΤΕΧΝΙΑΣ (ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΝΟΥ) 7. ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ 8. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΣΤΙΧΑΣ ΧΙΟY 9. ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΓΥΡΟΤΕΧΝΙΑΣ (ΙΩΑΝΝΙΝΑ)

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ: Αγγ. Γέροντα 6, 105 58 Αθήνα Τηλ. Επικοινωνίας: 210 3256 922 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ: Δωρίδος 2 & Λεωφόρος Ειρήνης 14, 177 78 Ταύρος Τηλ. Επικοινωνίας: 210 3418 051 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ: Σαλαμίνος 72-74, 176 75 Καλλιθέα Τηλ. Επικοινωνίας: 210 3739 651-2 Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

www.piop.gr

ISLAND HOPPING

Στη Σαμοθράκη δεν ψάχνεις παραλίες. Οι πιο ωραίες βουτιές γίνονται στις βάθρες του Φονιά.

ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ # ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ Αυτό που θα θυμάμαι για πάντα από τη Σαμοθράκη είναι πως για ό,τι σου παίρνει σου δίνει κάτι άλλο. Τα ελαττώματά της είναι στην ουσία τα παράδοξά της, που υπό προϋποθέσεις γίνονται και προτερήματα. Αυτό το τόσο γόνιμο, καταπράσινο μέρος είναι άγονη γραμμή. Το ταξίδι είναι ατελείωτο, 800 χλμ. οδήγηση από την Αθήνα μέχρι την Αλεξανδρούπολη και έπειτα πλοίο για δυόμισι ώρες για να βγεις στο λιμάνι, στην Καμαριώτισσα. Με κάποιον μαγικό τρόπο φτάνεις και νιώθεις ξεκούραστος. Η Σαμο34

W W W.G R E E C E - I S .C O M

θράκη είναι το ιδανικό μέρος για κάμπινγκ – επισήμως διαθέτει δύο. Εμείς προτιμήσαμε το πιο «πρωτόγονο» από τα δύο, στα Θερμά, όπου υπάρχει άπλετος χώρος να στήσει κανείς τη σκηνή του μέσα σε ένα πλατανόδασος. Το κάμπινγκ δεν είχε ζεστό νερό, αλλά κάτω από τα πλατάνια του κάναμε τον πιο δροσερό ύπνο, με σκιά που κρατούσε μέχρι το μεσημέρι. Το χώμα ήταν καλυμμένο με ένα παχύ στρώμα από πλατανόφυλλα. Πλατάνια έχει όλο το νησί, και στους οικισμούς

και στην πανέμορφη, αμφιθεατρικά χτισμένη, Χώρα. Πριν από το ηλιοβασίλεμα, βάφεται όλη πορτοκαλί, ακόμα και τα φύλλα. Μόνο στις παραλίες δεν υπάρχουν δέντρα. Υπάρχουν δύο παραλίες. Η πιο οργανωμένη και εύκολα προσβάσιμη είναι η Παχιά Άμμος, ένας φαρδύς κόλπος με μπλε και πράσινα νερά. Η άλλη είναι οι Κήποι στα νοτιοανατολικά. Φτάνεις πιο δύσκολα, δεν έχει εξωτικά χρώματα, είναι όμως τεράστια και την προτιμούν τα δελφίνια. Ωστόσο οι καλύτερες βουτιές στο νησί γίνονται στις βάθρες. Το Φαράγγι του Φονιά είναι μια όαση. Όσο πιο ψηλά καταφέρετε να ανεβείτε, τόσο πιο αγνό και πράσινο το σκηνικό. Κάναμε «μπόμπες» στο νερό, πηδώντας από βράχο σε βράχο σαν τον Μόγλη: τα επαναλαμβανόμενα «μπλουμ» δημιουργούσαν μια απίθανη αίσθηση, σαν να βούταγες μέσα σε σόδα. Η γλυκιά εξόντωση που φέρνουν οι βουτιές επιταχύνει την πείνα. Ένα ακόμη παράδοξο της Σαμοθράκης είναι το φαγητό. Αν και νησί, οι λιγοστές ψαροταβέρνες της δεν προσφέρουν κάτι αξιομνημόνευτο, όμως εδώ θα φάτε το πιο νόστιμο αιγαιοπελαγίτικο αγριοκάτσικο στον φούρνο. Στις «Καρυδιές» –κατά τη γνώμη μου η κορυφαία ταβέρνα του νησιού– φροντίστε να πάτε εκτός ώρας αιχμής (πριν από τις 19.00). Δεν θα κάνετε νυχτερινή ζωή σε κοσμικά κλαμπ, αλλά γλέντια στήνονται χωρίς σημαντικές αφορμές και ο κόσμος χορεύει στα πανηγύρια στη Χώρα και στα Θερμά μέχρι το πρωί. Τα βράδια που οι παρέες ενώνονται στο καφενείο στην πλατεία των Θερμών, θα ακούσετε ιστορίες με ξωτικά και χορούς που στήνουν οι νεράιδες στο Φεγγάρι. Αυτή είναι η δεύτερη ονομασία του όρους Σάος, από τις ψηλότερες κορυφές του Αιγαίου, που απαιτεί σχετική εμπειρία αν αποφασίσετε να το ανεβείτε. Στο νησί το αυτοκίνητο είναι απαραίτητο, όμως στα καλύτερα σημεία του θα φτάσετε περπατώντας. Ένα από αυτά είναι η Παναγία η Κρημνιώτισσα. Το εκκλησάκι προσφέρει θέα σαν να βρίσκεσαι σε αεροπλάνο. Μπόνους μυστικό, η ταβέρνα στη ρίζα του βράχου που σερβίρει ντόπιες σπεσιαλιτέ. Εκείνο το αγριοκάτσικο που λέγαμε... – ΝΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ISLAND HOPPING

ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ # ΠΑΡΕΑ Η ώρα είναι κάπου μετά τα μεσάνυχτα και βρισκόμαστε στη Χώρα, μεταξύ «Υδροχόου» για κοκτέιλ και «Αστάρτης» για ρακόμελα και παστέλια, «Μπαρακί» για μουσικές και «Λαούμι» για ατελείωτες φιλοσοφικές αναλύσεις. Ο πρώτος που θα πάει για ύπνο θα πει: «Ραντεβού για πρωινό στην Πούντα». «Τι ώρα είναι αυτό το ραντεβού;» θα ρωτήσει απορημένος κάποιος νεοφερμένος στην παρέα. «Ό,τι ώρα ξυπνήσεις», είναι η απάντηση. Και είναι μαγικό! Η συνταγή είναι δοκιμασμένη από όταν ήμασταν μια παρέα κοριτσιών που κάναμε διακοπές «ό,τι να ’ναι» πριν από είκοσι χρόνια και κρατάει το ίδιο «γευστική» μέχρι σήμερα, που αποκτήσαμε οικογένειες και παιδιά. Από τη Μιχαέλλα, που θα ξυπνήσει στις 07.00, γιατί ο μικρός Κωνσταντίνος έχει πρωινά κέφια, μέχρι τη Σοφία, που δίνει ραντεβού με το δευτερόλεπτο, την Αλεξάνδρα, που πάντα αργεί, την Αγγελική και τη Μιλένα, που κατευνάζουν 36

W W W.G R E E C E - I S .C O M

τις εντάσεις («έλα, ηρεμήστε, όλοι είμαστε εδώ»), η παρέα, που αριθμεί πλέον πάνω από 15 άτομα, θα βρεθεί κάθε πρωί (ίσως προς το μεσημέρι) πράγματι στην Πούντα. Όλη η ομορφιά του καλοκαιριού συμπυκνώνεται μέσα σε αυτά τα μακρόσυρτα πρωινά. Στην όμορφη αυλή, κάτω από την μπουκαμβίλια, τα τραπέζια μετακινούνται στη σκιά κάθε τέταρτο καθώς ο ήλιος ανεβαίνει. Φρεσκοζυμωμένο ψωμί, ντόπιο τυρί, χειροποίητο κέικ και φρέσκος χυμός καρπούζι. Καφέδες και κουβέντες για τους μεγάλους, παιχνίδι με τα χαλίκια για τους μικρούς. Η απόφαση για την παραλία έρχεται από μόνη της. Εύκολα και απλά στην Αγκάλη, με καΐκι ή με τα πόδια στον Άγιο Νικόλαο. Εάν έχει βοριά, ραντεβού στο καραβάκι για Κάτεργο – την «Ακρόπολη» των παραλιών της Φολεγάνδρου. Αν έχει νοτιά, στα Βορινά (τη δική μου «Ακρόπολη»). Ετήσιο περιπατητικό προσκύνημα, η ανηφορική διάσχιση από το Λιβαδάκι στο

καφενείο της κυρίας Ειρήνης στην Άνω Μεριά, για ματσάτα. Το βράδυ όλοι επιστρέφουμε στη Χώρα. Ανάμεσα στις δύο πλατείες, τα παιδιά παίζουν κυνηγητό στο απόλυτα ασφαλές περιβάλλον χωρίς αυτοκίνητα και στήνουν μαγαζάκια που πουλάνε πέτρες. Οι μεγάλοι μοιράζονται ανάμεσα στο «Σικ», στον «Κρητικό», στο «Γουπί» και στην «Πιάτσα». Από όπου κι αν περάσεις, θα τσιμπήσεις έναν μεζέ. Κι όταν θελήσεις λίγη μοναξιά, τότε είναι η στιγμή να απολαύσεις το ηλιοβασίλεμα από τη Μονή της Παναγίας ή να κανονίσεις ένα γεύμα για φρέσκο ψάρι και ψαγμένες ετικέτες κρασιού στον «Ζέφυρο Άνεμο». – ΝΑΤΑΣΣΑ ΜΠΛΑΤΣΙΟΥ

Η Πιάτσα είναι μία από τις τρεις όμορφες πλατείες όπου χτυπά η καρδιά της Χώρας.

ISLAND HOPPING

ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ # ΡΟΜΑΝΤΖΟ Ιδανική για δύο. Αυτές οι λέξεις συνοψίζουν το καλοκαίρι μου στο νησί. Η Αστυπάλαια έχει την ομορφιά μιας μιγάδας, είναι μια Κυκλάδα στα Δωδεκάνησα. Στις παλιές γειτονιές στέκονται κατάλευκα σπιτάκια, αλλά και αρχοντικά στο χρώμα της ώχρας με στολισμένα γείσα στην οροφή. Έχει άγρια τοπία, χωμάτινους δρόμους χιλιομέτρων και αρκετά έρημα σκηνικά. Νιώθεις εδώ σαν να είσαι χιλιόμετρα μακριά από τον κόσμο, μόνος με το ταίρι σου. Όσοι έρχονται χρόνια ξέρουν πως το νησί είναι after, εντείνεται η δραστηριότητα μόλις πέσει ο ήλιος. Βέβαια, «η πεταλούδα του Αιγαίου», όπως είναι γνωστή, είναι όμορφη όλες τις ώρες. Η θέα στη Χώρα είναι καρτποσταλική: τη μέρα μοιάζει με γαλανόλευκη ζωγραφιά, τα βράδια, όταν το φεγγάρι σηκώνεται στο πλάι του Κάστρου, γίνεται χρυσή και καφετιά. Η βόλτα εντός των τειχών του κάστρου επιβάλλεται. Η άνοδος θέλει αντοχές, η κάθοδος έχει πολλά 38

W W W.G R E E C E - I S .C O M

σκαλιά, αλλά είναι μια υπέροχη κατηφοριά που περνάει μέσα από ασπρισμένα σοκάκια και βγάζει στο πλάτωμα της πρωτεύουσας. Θα φωτογραφηθείτε στους ανεμόμυλους που τη στολίζουν και μετά θα διαλέξετε παραλία για την ημέρα. Έχει πολλές και μεγάλες, όπου δεν θα είναι δύσκολο να απομονωθείτε. Έχει όμως και μικρές, όπως το Μπλε Λιμανάκι, που χωράει ίσα ίσα 15 ανθρώπους. Το Λιβάδι είναι ό,τι πρέπει για την πρώτη μέρα, μετά το πολύωρο ταξίδι με το πλοίο, και είναι η πιο κοντινή αν μένετε στη Χώρα. Από τα βοτσαλωτά Τζανάκια θα βουτήξετε σε κρυστάλλινα νερά και στο κάδρο σας θα έχετε το Κάστρο. Πάρτε μάσκες και ελάτε στα Καμινάκια – τα βράχια στα πλάγια του κόλπου ενδείκνυνται για υποβρύχια εξερεύνηση. Στις Βάτσες αξίζει να μείνετε μέχρι το ηλιοβασίλεμα. Για να κολυμπήσετε σε γαλαζοπράσινα νερά, κλείστε θέση στο καραβάκι με προορισμό τα νησάκια Κουνούπες και Κουτσομύτη. Βουτήξτε από το

σκάφος – η θάλασσα είναι να την πιεις στο ποτήρι. Στήστε ένα γλέντι για δύο στα μικρά τραπεζάκια στο στενό του Μουγγού στη Χώρα, με παγωμένο τσίπουρο και χταπόδι στα κάρβουνα. Όλο το νησί περνάει από εδώ κάθε βράδυ, πριν χαθεί στα μπαρ και στα ποτάδικα. Τότε μόνο θα καταλάβετε πόσους επισκέπτες έχει η Αστυπάλαια. Πριν φύγετε, κάντε ένα αξέχαστο ξενύχτι μέχρι το πρωί. Το μπαρ «Άρτεμις» και τη δροσερή βεράντα του θα αναπολείτε όταν επιστρέψετε στη βάση σας. Μοιραστείτε μια ζεστή τυρόπιτα στις 5 τα ξημερώματα, την ώρα που τις βγάζει ο φούρνος στη Χώρα, και οπωσδήποτε επιστρέψτε έχοντας στις αποσκευές σας ένα βάζο με το καλό μέλι της Αστροπαλιάς – θα κάνει τις αναμνήσεις να διαρκέσουν περισσότερο. – ΝΈΝΑ ΔΗΜΗΤΡΊΟΥ Πριν χαθεί ο ήλιος, το ζεστό φως του νησιού φτιάχνει το σκηνικό για ρομάντζο.

ISLAND HOPPING

ΑΜΟΡΓΟΣ # ΥΠΕΡΘΕΑΜΑ Από τη βεράντα όπου βρίσκεται το καφέ του camping Καστάνης, ανάμεσα στα Κατάπολα και στη Χώρα, χαζεύουμε τη θέα προς το λιμάνι. Προς τα πού φυσάει, πόσο κόσμο άφησε το καράβι, πόσα βανάκια και δίκυκλα ανεβαίνουν στη Χώρα. Η Αμοργός, αυτό το αγνό βραχώδες νησί, προσφέρει απίθανες θέες στο πέλαγος. Η Χώρα της, η αφτιασίδωτα όμορφη, μυρίζει ελληνικό καφέ στο έμπα, εκεί που βρίσκεται το ξακουστό καφενείο του Πάρβα. Από εδώ ψηλά, αλλά και από ακόμα ψηλότερα, στο Κάστρο της, έχει κανείς θέα σε στεριά και θάλασσα. Κάποια πρωινά, τα σύννεφα κατεβαίνουν τόσο χαμηλά στη Χώρα, που χάνεται ο ορίζοντας μέσα σε μια λευκή αχλή. Περπατάς μέσα σε όνειρο. Φαράγγια, χωριουδάκια και κεντρικοί φιδωτοί δρόμοι προκαλούν το ενδιαφέρον του επισκέπτη για εξερεύνηση. Από το μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας το σκηνικό αλλάζει: η εκτυφλωτικά λευκή μονή της Παναγίας ξεχωρίζει σαν αστραφτερό πετράδι ανάμεσα σε απόκρημνα χρυσοκίτρινα βράχια, στην ευθεία βλέπεις το βαθύ 40

W W W.G R E E C E - I S .C O M

αιγαιοπελαγίτικο μπλε και κάτω το μικρό λιμανάκι της Αγίας Άννας, που έχει πάντα κόσμο. Δυο σπιθαμές παραλία και τριγύρω καυτά βράχια για να ξαπλώσεις πάνω τους ή να τα χρησιμοποιείς για να βουτάς ξανά και ξανά. Στην Αμοργό έχεις θέα ακόμα και όταν βρεθείς μέσα στη θάλασσα. Αξίζει να οδηγήσει κανείς μέχρι την Κάτω Μεριά και την Καλοταρίτισσα, μια παραλία στο σχήμα αγκαλιάς, από όπου φεύγει το καΐκι για τη νησίδα Γραμβούσα (πριν επιβιβαστείτε, πάρτε τυρόπιτες από την καντίνα που βρίσκεται στην παραλία). Τα διάφανα νερά, αλλά και η έλλειψη σκιάς στην αμμώδη παραλία της Γραμβούσας θα σας κρατήσουν μέσα στη θάλασσα για ώρες, με θέα τη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού. Στον δρόμο προς Αιγιάλη, βλέπει κανείς από ψηλά την εξωτική παραλία του Αγίου Παύλου, μια λωρίδα γης που αντιστάθηκε και δεν βούλιαξε στα τιρκουάζ νερά που τη βρέχουν. Άλλο τοπίο μέχρι να φτάσετε στην παραλία του Μούρου ή στο Αμμούδι.

Βάλτε άνετα και κλειστά παπούτσια, προμηθευτείτε νερό και φρούτα και επισκεφτείτε τον ονειρικό κόλπο της Μικρής Βλυχάδας, περπατώντας ένα μονοπάτι μιας ώρας που ξεκινά από τα Θολάρια. Η διαδρομή, χωρίς σκιά στο μεγαλύτερο μέρος της, προσφέρει εικόνες της κυκλαδίτικης άγριας φύσης με ξερολιθιές, αγκάθια και άγανα. Το μονοπάτι ενδείκνυται για όσους αντέχουν το περπάτημα, καθώς το κατέβασμα έχει μια σχετική δυσκολία και το ανέβασμα πολλαπλάσια. Τα δροσερά νερά της Βλυχάδας, αλλά και το άνοιγμα αυτής της μικρής παραλίας στο πέλαγος θα κάνουν τη βουτιά ακόμα πιο αναζωογονητική. Στην επιστροφή ανεβείτε στα Θολάρια, έναν πάλλευκο διατηρημένο οικισμό, και δείτε ένα από τα πιο ήσυχα ηλιοβασιλέματα των Κυκλάδων. – ΝΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Από τη φημισμένη Μονή Χοζοβιώτισσας η θέα στο Αιγαίο κόβει την ανάσα.

5* AEGIALIS HOTEL &AEGIALIS SPA - AMORGOS 5* Διαμονή Πολυτελείας / Luxury stay HOTEL & SPA - AMORGOS www.amorgos-aegialis.com / Tel.: +30 22850 73393

Διαμονή Πολυτελείας / Luxury stay

www.amorgos-aegialis.com / Tel.: +30 22850 73393

Εκατόν εξήντα χιλιόμετρα πεζοπορικών διαδρομών διασχίζουν την Άνδρο.

ΑΝΔΡΟΣ # ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ Το δεύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων είναι αναμφίβολα και το πιο ποικιλόμορφο. Κάθε χρόνο, οι εραστές της τέχνης ανεβαίνουν στη Χώρα για το καθιερωμένο τους «προσκύνημα» στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, το οποίο έχει στο παρελθόν φιλοξενήσει ρετροσπεκτίβες καλλιτεχνών όπως ο Πικάσο, ο Κλέε, ο Ροντέν και ο Ματίς, αλλά και στο Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως, που μέσα από τις εκθέσεις αναδεικνύει το έργο σημαντικών σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών. Άλλοι ταξιδιώτες, πάλι, έρχονται για τις κάπου 70 πα42

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ραλίες της, ορισμένες από τις οποίες είναι γαλήνιες ακόμα και τον Αύγουστο. Άλλοι την προτιμούν για τις ποικίλες πεζοπορικές της διαδρομές, τις οποίες απολαμβάνουν όλο τον χρόνο. Ζώντας εδώ από το 1989, έχω απολαύσει όλες τις «ατραξιόν» και τις απίστευτες μεταξύ τους αντιθέσεις: στη δυτική πλευρά το τοπίο είναι ξερό και ανεμοδαρμένο, στην ενδοχώρα βλέπεις σημεία με φυλλοβόλα δέντρα, μηλιές και ηράνθεμα. Κοντά στη Χώρα, με τις ενετικές επαύλεις, το τοπίο αποκτά ιταλικό στιλ, ενώ η ήρεμη ανατολική πλευρά είναι διάστικτη με περιστερώ-

νες και λευκά χωριουδάκια. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, εδώ υπάρχει σχεδόν παντού νερό σε αφθονία: γοργά ποτάμια, βρύσες, πηγές, ακόμα και καταρράκτες. Παλιά, σχεδιάζαμε μόνοι μας διαδρομές πάνω σε υποτυπώδεις χάρτες και κάναμε πεζοπορίες στα ψηλότερα βουνά, στην κορυφογραμμή από το χωριό Αμμόλοχος μέχρι το Άνω Γαύριο, στο πλάι του ποταμού από την αρχαία πρωτεύουσα Παλαιόπολη μέχρι τη θάλασσα και τη βυθισμένη προβλήτα, στο κάστρο πάνω από το Κόρθι και στους ανεμόμυλους.

Πλέον οι πεζοπόροι έχουν μια πιο αξιόπιστη πηγή, το Andros Routes, πρωτοβουλία του μη κερδοσκοπικού φορέα Κέντρο Σύγχρονης Έρευνας και Δράσης για την Άνδρο. Το 2012, μια ομάδα εθελοντών αποφάσισε να συντηρήσει το δίκτυο μονοπατιών που χρησιμοποιούνταν στο νησί επί αιώνες, πολύ πριν χαραχθούν δρόμοι. Από τότε έχουν καθαρίσει και σηματοδοτήσει πάνω από 300 μονοπάτια που σχηματίζουν μια διαδρομή 160 χλμ., συμπεριλαμβανομένης της συνεχούς πεζοπορικής διαδρομής 100 χλμ. «Andros Route», από βορρά προς νότο. Η πρωτοβουλία (androsroutes.gr) έχει

δημιουργήσει έναν αξιόπιστο χάρτη, ενώ κάθε φθινόπωρο διοργανώνει ένα φεστιβάλ που προσελκύει κόσμο από όλη την Ευρώπη, αλλά και από μακρινά μέρη όπως το Κολοράντο. Το 2015, μάλιστα, η διαδρομή «Andros Route» έλαβε τη διακεκριμένη ευρωπαϊκή πιστοποίηση Leading Quality Trails-Best of Europe από την Πανευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπορικών Συλλόγων (European Ramblers Association), καθιστώντας έτσι το νησί έναν από τους κορυφαίους πανευρωπαϊκά προορισμούς για πεζοπορία. Οι διαδρομές φέρνουν τους περιπατη-

τές σε επαφή με τα πολυάριθμα καταφύγια άγριας ζωής του νησιού, ενώ τα φεστιβάλ τους φέρνουν κοντά στους ντόπιους, οι οποίοι μαγειρεύουν για εκείνους, τους δίνουν να γευτούν τα σπιτικά τους τουρσιά και τους καταφέρνουν να χορέψουν και εκείνοι ελληνικούς χορούς. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό εγχείρημα, που διαχειρίζονται εξ ολοκλήρου εθελοντές και χάρη στο οποίο οι κάτοικοι των απομακρυσμένων χωριών έρχονται κοντά με ξένους επισκέπτες με τρόπο που ο παραδοσιακός τουρισμός δεν μπόρεσε και ούτε θα μπορέσει ποτέ να κάνει. – DIANA FARR LOUIS ISL ANDS 2020

ISLAND HOPPING

KIMΩΛΟΣ # ΗΡΕΜΙΑ Είχα σκοπό να μείνω τρεις μέρες και κάθισα δώδεκα. Όχι, δεν είναι ένα απλό νησί, αλλά ένα πραγματικό ησυχαστήριο. Καιρό είχα να βρεθώ τόσο μακριά από το κινητό μου. Από τη στιγμή που θα πατήσεις το πόδι σου στο λιμάνι, την Ψάθη, νιώθεις εξαρτημένος από την ηρεμία του τοπίου. Μια τυπική μέρα ξεκινά στους παραδοσιακούς φούρνους του Χωριού (του ενός και μοναδικού οικισμού), περιμένοντας να βγουν ζεστές ζεστές η «λαδένια» (σ.σ. πίτα με ντομάτα και κρεμμύδι) και η «τυρένια» (σ.σ. ανοιχτή τυρόπιτα). Ο συνηθισμένος τρόπος να τις απολαύσεις είναι στο χέρι, γυρνώντας στα λευκά πλακόστρωτα ξυπόλυτος, περνώντας από τις καμάρες και τα σκεπαστά περάσματα, τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου και τις υπαίθριες δανειστικές βιβλιοθήκες που στήνονται για ντόπιους και επισκέπτες, με θέα τις αυλές με τις ανθισμένες μπουκαμβίλιες. Η ησυχία που σου επιβάλλει η ατμόσφαιρα είναι ανεκτίμητη. Οι λίγοι τουρίστες προσαρμόζονται στον χαλαρό ρυθμό και ο πιο έντονος ήχος που μπορεί να φτάσει στα 44

W W W.G R E E C E - I S .C O M

αυτιά σου είναι το κελάηδημα ενός καναρινιού. Άντε και η καμπάνα της επιβλητικής Παναγιάς της Οδηγήτριας, που χτυπά κάθε μία ώρα. Ακόμα και στις παραλίες, κυρίως ακούς τον ήχο της θάλασσας. Αν πας στα Ελληνικά, μην ξεχάσεις να πάρεις μάσκα για να θαυμάσεις στα ρηχά τη βυθισμένη αρχαία πόλη του νησιού. Η δική μου αγαπημένη είναι, βέβαια, τα Μαυροσπήλια με το ασυναγώνιστο ηλιοβασίλεμα. Αλλά και τα Πράσα, με τα τιρκουάζ νερά και τη λευκή χοντρή άμμο. Πριν φτάσεις εκεί, θα περάσεις από το Ρέμα και τον Καρρά, ένα ονειρικό σκηνικό με κατάλευκα βράχια και σπηλιές, κάτι σαν φυσική πισίνα. Γυρίζοντας το απογευματάκι στο Χωριό, ένα πέρασμα από το κεντρικότερο σημείο, τον Κάμπο, είναι δεδομένο. Να κάτσεις οπωσδήποτε «Στου Φραγκούλη» για βιολογικό λικέρ φραγκόσυκο ή ρόδι από τη ροδιά της αυλής και μετά παγωτό φιστίκι ή κρέμα από κατσικίσιο γάλα στο «Stavento». Το βραδάκι κατηφόρισε στο λιμάνι. Εκεί θα βρεις το «Κύμα της Ψάθης», το καλύτερο

ρεστοράν του νησιού στην Ψάθη, με απίθανες συνταγές του νεαρού Κιμωλιάτη σεφ Μανώλη Βεντούρη. Υπάρχουν δύο μοναδικές βόλτες που δεν πρέπει να χάσεις. Η πρώτη είναι πεζοπορία στο βουνό μέχρι να φτάσεις στο Σκιάδι, το περίφημο «πέτρινο μανιτάρι», ένα σπάνιο φυσικό μνημείο με θέα το απέραντο Αιγαίο. Αλλά αν θες να νιώσεις το μεγαλείο της φύσης, πάρε ένα καΐκι και πέρνα απέναντι στην Πολύαιγο, επισήμως καταγεγραμμένη ως το μεγαλύτερο ακατοίκητο νησί του Αιγαίου. Εκτός από το ότι θα βρεις μια γαλάζια όαση για βουτιές, μπορεί να πετύχεις και κάποια νυχτερινή προβολή ταινίας με θέα τα αστέρια. Δεν είναι τυχαίο το «Κίμωλό μου, παράδεισό μου» που θα δεις γραμμένο στα σοκάκια του νησιού. Ο τόπος αυτός είναι η χαρά της απομόνωσης και της ξεχασμένης ηρεμίας. – ΒΛΑΣΗΣ ΚΩΣΤΟΥΡΟΣ Στην παραλία Πράσα, με απόλυτη ησυχία και απρόσκοπτη θέα. Παράδεισος.

www.johnp-shop.com

Το διάσημο Πόρτο Κατσίκι.

ΛΕΥΚΆΔΑ # ΠΑΡΑΛΙΕΣ «Μπορείτε να πάτε όπου θέλετε, εγώ θα μείνω εδώ για πάντα», ψελλίζω στην παρέα έχοντας βυθίσει χέρια και πόδια στο ψιλό βοτσαλάκι των Εγκρεμνών. Δεν ξέρω πώς να χαρακτηρίσω τα νερά που βλέπω. Είναι τα πιο έντονα να πω; Φωσφορίζοντα ίσως; Σαν να μην υπάρχει σωστή λέξη. Ταμένη Αιγαιοπελαγίτισσα εγώ, για χρόνια σνόμπαρα τα γαλήνια νερά του Ιονίου. Μέχρι που πήγα στη Λευκάδα, στην κατάφωρα όμορφη δυτική ακτογραμμή της. Πευκούλια, Μύλος, Κάθισμα, Γιαλός, Εγκρεμνοί, Πόρτο Κατσίκι... Δεν είναι ψέμα, μύθος, διαφημιστικό τερτίπι. Οι εξωτικές καρτ ποστάλ γίνονται εδώ χαρτοπόλεμος. Λευκά βράχια, πράσινες πλαγιές, μπλε νερά και ηλιοβασιλέματα που θα θυμάσαι για μια ζωή. Άλλοι πάλι προτιμούν τα βόρεια και τα νότια. Τους Μύλους και τη Βασιλική, δηλαδή, που φημίζονται για το kitesurf και το surf αντίστοιχα. Κι άλλοι τα ανατολικά. Εκεί όπου οι κόλποι είναι αμέτρητοι, οι λόφοι χαμηλοί και η βλάστηση πυκνή. Καΐκια, κότερα, θαλαμηγοί, ιστιοπλοϊκά, όλοι εδώ ρίχνουν άγκυρα, μεταξύ Λευκάδας και Πριγκιποννησίων. Εδώ κορυφώνονται οι τουρι46

W W W.G R E E C E - I S .C O M

στικές εκδηλώσεις με πολυτελή ξενοδοχεία, δωμάτια, ταβέρνες και καταστήματα. Εδώ είναι και οι περατζάδες με μια αύρα κοσμοπολιτισμού, την οποία μοιάζει να έφερε ο Αριστοτέλης Ωνάσης τη δεκαετία του 1970 κι έμεινε για πάντα. Τους υπόλοιπους λόγους για τους οποίους άξιζε που ήρθες τους ανακαλύπτεις σιγά σιγά. Όταν καταφέρεις να απομακρυνθείς από τις ακτές και πιάσεις τα ορεινά. Όταν εντοπίσεις τον καταρράκτη του Δημοσάρη, όπου ξεπλένεις την αλμύρα με μια βουτιά στη βάθρα του. Όταν αντικρίσεις το ηλιοβασίλεμα στο θρυλικό ακρωτήρι του Λευκάτα. Όταν φτάσεις στο οροπέδιο του Αγίου Δονάτου και δεις τις κυράδες σκυμμένες πάνω από τα χωράφια της ονομαστής φακής Εγκλουβής. Όταν καθίσεις στη σκιερή πλατεία της Καρυάς και τύχει να δεις κορίτσια με παραδοσιακή φορεσιά και τέντζερη στο κεφάλι, που κάνουν πρόβα για τη γιορτή του παραδοσιακού γάμου. Αυτές είναι οι εκπλήξεις της Λευκάδας, του στεριανού νησιού που συνδέεται με την ακαρνανική ακτή με μια πλωτή γέφυρα και βολεύει και για Σαββατοκύριακο. Το δυσδι-

άκριτο σύνορο δεν είναι μόνο γεωγραφικό. Άλλοτε στη μοίρα των Επτανήσων κι άλλοτε των ακαρνανικών πόλεων, είναι το μοναδικό νησί του Ιονίου που γνώρισε τον τουρκικό ζυγό και μαζί όλους τους «προστάτες» των Επτανήσων. Παράλληλα, Ρούμελη και Ιόνια μπόλιασαν τις συνήθειές της, σε ίσες δόσεις. Και κάπως έτσι, εδώ τρως και σαβόρο, και φριγαδέλι, και μαντολάτο, και κοντοσούβλι και σαλάμι αέρος. Πίνεις σουμάδα και ροζολί. Περπατάς στα καντούνια της πολύχρωμης πόλης, που είναι φτιαγμένη από τσίγκο λόγω των σεισμών και ακούς τα πνευστά της Φιλαρμονικής ή τις επτανησιακές καντάδες της Αγιομαυρίτικης παρέας. Φαντάσου το λίγο: νύχτα του Αυγούστου, στα καντούνια, με ένα αεράκι να δροσίζει, τον ήλιο να δύει στη λιμνοθάλασσα της Γύρας και τους κανταδόρους να εμφανίζονται με τις κιθάρες, τα μαντολίνα και τα ακορντεόν, τα ψάθινα καπέλα και τα κόκκινα φουλάρια τους, και να τραγουδούν νοσταλγικά: «Πάμε στα Σύβοτα, πάμε στον Πόρο/ Μαΐστρου δώρο Βασιλική/ Λευκάδα όνειρο που δεν τελειώνει/ στην αγκαλιά της έλα κι εσύ». – ΟΛΓΑ ΧΑΡΑΜΗ

ISLAND HOPPING

Βουτιά στα Αρμάθια, την ακατοίκητη νησίδα απέναντι από την Κάσο. Δεξιά σελίδα: Η Παναγία Καλαμιώτισσα πάνω στον βράχο του Καλάμου, στην Ανάφη.

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ISLAND HOPPING

Less is more Στα μικρόνησα του Αιγαίου οι διακοπές είναι απλές. Έχουν μόνο ήλιο και θάλασσα, ανεμελιά κι αυτή τη γοητεία του απόλυτου τίποτα.

Α Π Ό Τ Η Ν Ό Λ ΓΑ Χ Α ΡΑ Μ Ή

ISL ANDS 2020

ISLAND HOPPING

άποιον Αύγουστο, κάποιας χρονιάς. Ξυπόλυτη, με την άμμο κολλημένη στα πόδια, όπως είμαι με το μαγιό από τη θάλασσα και τα μαλλιά τζίβα από την αλμύρα. Μεσημεριανή κάψα, τζιτζίκια σε οργασμό, το μελτεμάκι να λυγίζει τα ελίχρυσα. Ο ήλιος τα χτυπάει από το πλάι κι αυτά λάμπουν. Γενική ησυχία. Ίσα που ακούγεται κάποιο παλιό νησιώτικο από ένα ξεχασμένο τρανζίστορ. Η μπίρα είναι τόσο παγωμένη στο ταβερνάκι του Μήτσου, στην Καλοταρίτισσα της Δονούσας (και στης Μαργαρίτας στο Κλεισίδι της Ανάφης, στου Τρύπα στους Αρκιούς, στην «Αλμύρα» της Σικίνου...), που «ιδρώνει» πριν καλά καλά την πιάσεις. Αυτή την αίσθηση κι αυτό το «πόστο» δεν τα αλλάζω για κανένα κοσμοπολίτικο νησί. Σε αυτά τα μέρη δεν έχεις και πολλά να δεις ή να κάνεις, λένε. Δύσκολα διαχειρίζονται κάποιοι τόση ηρεμία. Θυμάμαι μια φίλη που είχε φύγει εσπευσμένα με ελικόπτερο από την Ανάφη. Δεν θα την καταλάβω ποτέ. Βέβαια η Ανάφη έχει αλλάξει από τότε – τώρα αρκετός κόσμος την επισκέπτεται. Άλλοι για το ελεύθερο κάμπινγκ στον Ρούκουνα, άλλοι για την απίθανη Χώρα της και τις πολλές αμμώδεις παραλίες με εύκολη πρόσβαση. Εγώ, πάλι, για τα μονοπάτια της στις άγονες πλαγιές, για το «Αρμενάκι», όπου πίνεις ρακόμελα ενόσω ο Μάρκος παίζει το μπουζούκι του, για το ξημέρωμα στην Παναγιά την Καλαμιώτισσα, όταν ξυπνάς μετά από μια πρωτόγνωρη νύχτα με σλίπινγκ μπαγκ πάνω στον δεύτερο μεγαλύτερο (μετά το Γιβραλτάρ) βράχο της Μεσογείου και αντικρίζεις μόνο το Αιγαίο

Η ΛΟΓΙΚΉ ΤΩΝ ΜΙΚΡΏΝ ΝΗΣΙΏΝ ΕΊΝΑΙ Η ΠΑΡΈΑ, ΠΟΥ ΣΧΗΜΑΤΊΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΔΙΑΛΎΕΤΑΙ ΚΑΤΆ ΒΟΎΛΗΣΗ. ΑΝ ΠΆΛΙ ΤΟ ΘΈΛΕΙΣ, ΚΑΝΕΊΣ ΔΕΝ ΣΕ ΕΝΟΧΛΕΊ, ΠΆΝΤΑ ΒΡΊΣΚΕΙΣ ΜΙΑ ΕΡΗΜΙΚΉ ΠΑΡΑΛΊΑ. 50

W W W.G R E E C E - I S .C O M

και την ωραιότερη ανατολή της ζωής σου. Μια παρόμοια ανατολή βλέπω και στη Δονούσα. Από την κορυφή του Πάπα. Άλλοτε περπατάω στο Ξυλομπάτι και νιώθω λες και ο αέρας με διαπερνά, λιάζομαι στον Άσπρο Κάβο για να μη με βρει κανείς, ψάχνω το μονοπάτι για το Βαθύ Λιμενάρι και τον γεωμετρικό οικισμό ανάμεσα σε ξερολιθιές, θυμάρια και ακίνητες σαύρες. Μέρες μοναχικότητας μετά, μπορώ να ενταχθώ στην καλοκαιρινή κοινότητα. Να γεύομαι «πειραγμένες» συνταγές θαλασσινών συνοδεία εκλεκτών ελληνικών κρασιών στην «Αυλή», φορώντας δυο ρούχα πλέον πάνω μου. Να ξημερωνόμαστε όλοι παρέα στην παραλία του Σταυρού χορεύοντας ξυπόλυτοι στην άμμο, μπροστά από το «Corona Boreallis», με κοκτέιλ στα χέρια και απίθανες μουσικές. Να ξεφαντώνουμε στο beach bar του Κέδρου όταν κάποιος DJ αναλάβει τα ντεκ και να κρεμόμαστε από τα αλμυρίκια σαν μαϊμούδες. Όπως κάποτε στο Κουφονήσι. Όταν το Κουφονήσι ήταν ακόμη άγνωστο και ανέμελο. Που μια φέτα καρπούζι πέρναγε από χέρι σε χέρι και το κάμπινγκ επιτρεπόταν

ακόμη. Που το χάραμα μας έβρισκε στο θρυλικό μπαρ «Σορόκο» να στοιχηματίζουμε ζαλισμένοι για το σχήμα της γειτονικής ακατοίκητης Κέρου. Η λογική των μικρών νησιών είναι η παρέα, που σχηματίζεται και διαλύεται κατά βούληση. Αν πάλι το θέλεις, κανείς δεν σε ενοχλεί, πάντα βρίσκεις μια ερημική παραλία. Αυτή είναι η γοητεία των μη τουριστικών νησιών. Μη τουριστικό, βέβαια, δεν είναι κανένα τώρα πια. Ακόμη και στην Ψέριμο ή στην Τέλενδο έβρισκες πέρυσι κάμποσο κόσμο τον Αύγουστο. Θυμάμαι ένα πρωινό στην Τέλενδο των τριάντα κατοίκων και των πενήντα δωματίων. Οι παραλίες άδειες, η ησυχία απόλυτη και ξαφνικά εμφανίστηκαν τα καραβάκια από Κάλυμνο. Διακόσιοι άνθρωποι μπορεί να έκαναν απόβαση μέσα σε

01. Το εκκλησάκι του Άη Γιώργη στην Τέλενδο. 02. Τα καυτά μεσημέρια του καλοκαιριού, μόνο οι γάτες κυκλοφορούν στα στενά του Σταυρού, στη Δονούσα. 03. Παιχνίδια στο Αγαθονήσι.

ISL ANDS 2020

51 © ΟΛΓΑ ΧΑΡΑΜΗ

ISLAND HOPPING

Μαγικό σκηνικό στα ακατοίκητα Ασπρονήσια, κοντά στους Λειψούς.

Να ταξιδεύεις με το πλοίο απαραιτήτως, σε βάναυσες και αρκετές ώρες που τις περνάς όλες στο κατάστρωμα, σε πλαστική καρέκλα και με τα πόδια στα κάγκελα. Διακοπές για κάποιους σημαίνει να περιμένεις να ανοίξει η μπουκαπόρτα μαζί με άλλους είκοσι το πολύ. Να σου λένε οι λιμενικοί να κατέβεις γρήγορα, γιατί δεν προβλέπεται κανένα χάσιμο χρόνου για το νησί που διάλεξες. Να διαμένεις σε ενοικιαζόμενα δωμάτια ή σε σκηνή, να απολαμβάνεις τα πιο απλοϊκά και νόστιμα γεύματα πάνω στην άμμο, δίχως να κάνεις κράτηση. Να μη χρειάζεσαι καν ρούχα και παπούτσια. Ένα μαγιό, δύο πανιά και σαγιονάρες. Και μπόλικα βιβλία. Να είναι

ΟΙ ΔΙΑΚΟΠΈΣ ΓΙΑ ΚΆΠΟΙΟΥΣ ΈΧΟΥΝ ΤΗ ΣΤΟΡΓΉ ΤΗΣ ΚΑΚΑΒΙΆΣ ΠΟΥ ΦΤΙΆΧΝΕΙ Η ΑΚΑΘΉ ΣΤΗΝ ΗΡΑΚΛΕΙΆ, ΤΟ ΧΡΏΜΑ ΤΩΝ ΝΕΡΏΝ ΣΤΟΥΣ ΑΡΚΙΟΎΣ, ΤΟΝ ΓΛΥΚΌ ΉΧΟ ΤΟΥ ΒΙΟΛΙΟΎ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΙΟΥ ΣΤΟ ΑΓΑΘΟΝΉΣΙ. λίγες ώρες, διαταράσσοντας τη ραστώνη. Έφευγαν ευτυχώς αργότερα και έμενες με άλλους δέκα το πολύ στο ταβερνάκι του Μιχάλη του Έλληνα, τρωγοπίνοντας βασιλικά. Φέτος, φαντάζομαι, θα «ρεγουλαριστούν» κάπως αυτές οι εκρήξεις πολυκοσμίας. Στα Ασπρονήσια, τις ακατοίκητες νησίδες των Λειψών, δεν πάτησε άνθρωπος έναν Ιούλιο. Τρία ιστιοπλοϊκά όλα κι όλα, που δεν έλεγαν να λύσουν άγκυρα. Είναι από τα μέρη που ονειρεύεσαι τον χειμώνα για να αντέξεις όλη τη χρονιά. Έτσι, σαν ναυαγός, μένεις άτυπα σε διάφορες ακατοίκητες νησίδες, όπως τα Αρμάθια της Κάσου και η Πολύαιγος της Κιμώλου. Μόνο εσύ κι οι γλάροι. Εκεί δεν έχεις πραγματικά τίποτα να κάνεις. Στα μεγαλύτερα, κατοικημένα νησιά υπάρχουν, ας πούμε, οργανωμένα πεζοπορικά δίκτυα. Αλλού βρίσκεις μνημεία και σίγουρα ανθρώπους που δραστηριοποιούνται ποικιλοτρόπως. Πώς να ξεχάσει κανείς 52

W W W.G R E E C E - I S .C O M

την Επισκοπή στη Σίκινο; Περπατάς μες στις ερημιές και εμφανίζεται ένα από τα γοητευτικότερα νησιωτικά μνημεία, ένα μείγμα αρχαίου ναού, ρωμαϊκού μαυσωλείου και χριστιανικής εκκλησίας. Στο ίδιο νησί, στο οινοποιείο του Γιώργου Μάναλη αντικρίζεις έναν πανέμορφο αμπελώνα όπου αναβιώνουν με μεράκι οι ξεχασμένες ποικιλίες. Έπειτα τις δοκιμάζεις σε ένα μπαλκόνι με μια θέα από τις πιο συναρπαστικές του Αιγαίου. Πώς να ξεχάσεις το σπήλαιο του Άη Γιάννη με τους σταλακτίτες στην Ηρακλειά – ειδικά αν έχεις ζήσει το πανηγύρι που στήνεται εκεί στα τέλη Αυγούστου. Δανειστικές βιβλιοθήκες στην Κίμωλο, αγώνας ορεινού τρεξίματος στη Δονούσα, αναρριχητικά πεδία στην Τέλενδο... Εξαρτάται τι αναζητά κανείς. Οι καλοκαιρινές διακοπές για κάποιους ισοδυναμούν με το να μην έχεις καθόλου πρόγραμμα.

όλα τόσο απλά που ο κάθε ήχος να διογκώνεται, όπως τα παγάκια που πέφτουν στο ποτήρι και τα ζάρια στο τάβλι. Να περπατάς στο χωριό ή στη Χώρα (όταν υπάρχει) και να συναντάς μόνο γάτηδες που ραχατεύουν στις σκιές και προπολεμικές κυράδες που σε φωνάζουν για ελληνικό καφέ και μαρμελάδα φραγκόσυκο στις αυλές τους. Να μυρίζεις λουλούδια, ψάρι στο τηγάνι, ακόμη και λιωμένο κερί, όπως στη Σίκινο, ας πούμε, όπου οι κυράδες φτιάχνουν μελισσόκερα για τα πανηγύρια τους. Αυτά τα αυθεντικά τα πετυχαίνεις πιο εύκολα σε τέτοια νησιά.Οι διακοπές για κάποιους έχουν τη στοργή της κακαβιάς που φτιάχνει η Ακαθή στην Ηρακλειά, το αδιανόητο χρώμα των νερών στους Αρκιούς, τον γλυκό ήχο του βιολιού του Γιαννιού στο Αγαθονήσι. Είναι ανέμελες και δίχως πρόγραμμα. Απλές, σαν τη λαδένια της Κιμώλου: δυο τρία υλικά αρκούν για να σε μαγέψουν.

ADVERTORIAL

Ένα σημαντικό έργο ολοκληρώνεται

Fraport Greece ανέλαβε από τον Απρίλιο του 2017 το εξής μεγαλόπνοο εγχείρημα: να επεκτείνει, να χτίσει, να εκσυγχρονίσει και να αναβαθμίσει ταυτόχρονα και σε ορίζοντα τετραετίας 14 αερολιμένες της χώρας, χωρίς να επηρεαστεί η εύρυθμη λειτουργία τους. Στην αρχή η εταιρεία είχε εκτιμήσει ότι τα έργα θα στοίχιζαν 330 εκατομμύρια ευρώ, αλλά όσο το επενδυτικό πρόγραμμα πλησιάζει προς την ολοκλήρωση, το ποσό αυτό έχει ανέλθει σε 440 εκατομμύρια ευρώ. Το συνολικό άμεσο έσοδο σε βάθος 40 ετών (διάρκεια της παραχώρησης) για το ελληνικό Δημόσιο, σύμφωνα με τα σχετικά μοντέλα που έχουν «τρέξει» από την εταιρεία, είναι περίπου 10 δισ. ευρώ. Έμμεσα, όσο πιο άνετες, πιο ασφαλείς και πιο φιλικές είναι οι υποδομές μιας τουριστικής χώρας για τους ταξιδιώτες, τόσο πιο ελκυστικοί γίνονται και οι προορισμοί της, τόσο πιο εύκολα θα γεμίζουν τα ξενοδοχεία, η εστίαση, τα μουσεία και οι παραλίες της. Από την Κέρκυρα, λοιπόν, μέχρι τη Ρόδο και από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τα Χανιά, ο εργοταξιακός «πυρετός» δεν άφησε μέρα να πάει χαμένη, με αποτέλεσμα ήδη οι εργασίες στα 10 από τα 14 αεροδρόμια να έχουν ολοκληρωθεί.

ΌΣΟ ΠΙΟ ΆΝΕΤΕΣ, ΠΙΟ ΑΣΦΑΛΕΊΣ ΚΑΙ ΠΙΟ ΦΙΛΙΚΈΣ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΥΠΟΔΟΜΈΣ ΜΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΉΣ ΧΏΡΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΑΞΙΔΙΏΤΕΣ, ΤΌΣΟ ΠΙΟ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΊ ΓΊΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΊ ΤΗΣ.

ΤΑ «10» ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΎΣ: Στη Ζάκυνθο υλοποιήθηκε η ανακαίνιση και αναδιαμόρφωση του τερματικού σταθμού, οπότε τα check in αυξήθηκαν κατά 35% και τα σημεία ελέγχου επιβατών κατά 150%. Στο «Ιωάννης Δασκαλογιάννης» των Χανίων αναδιοργανώθηκε πλήρως ο αεροσταθμός, ο αριθμός των πυλών αυξήθηκε κατά 25% και τα σημεία ελέγχου διπλασιάστηκαν. Στο «Μέγας Αλέξανδρος» της Καβάλας επεκτάθηκε ο τερματικός σταθμός κατά 2.029 τ.μ., ενώ στην ηπειρωτική χώρα ένα ακόμα αεροδρόμιο που άλλαξε εντελώς είναι αυτό του Ακτίου, το οποίο επεκτάθηκε κατά 2.381 τ.μ. Στη Σάμο έχει προκύψει αύξηση του αριθμού των check-in, των πυλών αναχώρησης και των σημείων ελέγχου από την επέκταση κατά 1.550 τ.μ., όπως επίσης και στο αεροδρόμιο της Σκιάθου, όπου πραγματοποιήθηκαν εργασίες επέκτασης κατά 2.185 τ.μ. και ανακαίνισης του υπάρχοντος αεροσταθμού. Η Μυτιλήνη έχει ένα ολοκαίνουργιο, σύγχρονο και άνετο αεροδρόμιο συνολικής έκτασης 7.185 τ.μ., ενώ τα έργα που ολοκληρώθηκαν και στο αεροδρόμιο

Μοντέρνο σύστημα ελέγχου και διαχείρισης αποσκευών στην Κεφαλονιά.

Ο νέος αεροσταθμός στο αεροδρόμιο Κεφαλονιάς.

ADVERTORIAL

«Άννα Πολλάτου» της Κεφαλονιάς έχουν δώσει έναν νέο αεροσταθμό επιφάνειας 10.700 τ.μ. Το αεροδρόμιο της Ρόδου, το δεύτερο μεγαλύτερο που διαχειρίζεται η Fraport Greece μετά και το «Μακεδονία», έχει πλέον μια εντελώς διαφορετική εικόνα. Πρόκειται για ένα σύγχρονο αεροδρόμιο διεθνών προδιαγραφών, άνετο και φιλικό προς το επιβατικό κοινό. Το ίδιο ισχύει και για το «Ιωάννης Καποδίστριας» της Κέρκυρας, που παραδόθηκε μόλις πριν από λίγες ημέρες. Ο νέος τερματικός σταθμός επιφάνειας 10.350 τ.μ., ως επέκταση του υφισταμένου, φιλοξενεί 28 check-in, 8 σημεία ελέγχου και 12 πύλες αναχώρησης. Τα τέσσερα αεροδρόμια στα οποία οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθούν τους επόμενους μήνες είναι η Μύκονος, η Θεσσαλονίκη, η Κως και η Σαντορίνη. Την τελευταία επισκέφθηκε μάλιστα πρόσφατα ο Έλληνας πρωθυπουργός, στο πλαίσιο των δράσεων για την επανεκκίνηση του ελληνικού τουρισμού, ο οποίος κατά την αναχώρησή του από το αεροδρόμιο του νησιού ενημερώθηκε για την πρόοδο των εργασιών.

Το εσωτερικό του νέου τερματικού σταθμού στη Mυτιλήνη.

Το ναυάγιο της Περιστέρας με χιλιάδες αμφορείς της Κλασικής Εποχής.

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ISL AND HOPPING

Ένα με τη θάλασσα Φώκιες, δελφίνια, πολύχρωμα ψάρια. Ακατοίκητες νησίδες και αρχαία ναυάγια. Όταν πλέεις με ιστιοπλοϊκό στο Εθνικό Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, γίνεσαι ένα με τη θάλασσα, σαν τους παλιούς πειρατές. Α Π Ό Τ Ο Ν Α Ν Τ Ώ Ν Η Ι Ο ΡΔ Ά Ν Ο ΓΛ Ο Υ

ISL ANDS 2020

Μια βουτιά με μάσκα στον ολοζώντανο βυθό είναι επιβεβλημένη. Εδώ, στο Κοκκινόκαστρο, στην Αλόννησο.

γαντα, που τον τυλίγουν κοπάδια ασημένιων γαύρων και πολύχρωμων μικρόψαρων. Μια σμέρνα με κοιτάζει μέσα από ένα σκοτεινό φινιστρίνι. Μικροί σαργοί αιωρούνται πάνω από τα φύλλα της λαμπερής ποσειδωνίας, στην άκρη της τσακισμένης καρίνας. Πολλά ναυάγια, αρχαία, μεσαιωνικά, σύγχρονα, είναι διάσπαρτα στα γύρω νησιά. Χιλιαδρόμια λεγόταν η Αλόννησος τον Μεσαίωνα, χίλιοι εμπορικοί δρόμοι ναυσιπλοΐας περνούσαν από εδώ. Ένα απέραντο υποβρύχιο μουσείο υπάρχει κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ένα μουσείο της σιωπής… «Δες εκεί… εκεί…» μου φωνάζει ο καπετάνιος και μου δίνει τα κιάλια, για να δω μια φώκια που κολυμπάει δίπλα στις βορειοανατολικές ακτές της Αλοννήσου, στον κάβο Γρεγάλι. Το στιλπνό κεφάλι της γυρίζει και μας κοιτάζει όλο περιέργεια. Φώκιες πλέον βλέπεις παντού, ως και έξω από το λιμάνι, στο Πατητήρι. Ο σορόκος γεμίζει το πανί, μπροστά μας οι στεριές τρέμουν

Η ΑΛΌΝΝΗΣΟΣ ΔΕΝ ΕΊΧΕ ΝΑΥΤΙΚΉ ΠΑΡΆΔΟΣΗ, ΑΛΛΆ ΕΊΧΕ ΠΕΙΡΑΤΕΊΑ. ΉΤΑΝ ΙΔΑΝΙΚΌ ΜΈΡΟΣ ΓΙΑ ΚΑΡΤΈΡΙΑ ΜΕ ΤΌΣΑ ΝΗΣΆΚΙΑ. Όπα, όπα… Έρχεται…» φωνάζει ο καπετάν Σπύρος καθώς η ανέμη του καϊκιού ανεβάζει τα δίχτυα του με έναν πελώριο αστακό, που αστράφτει χρυσοκόκκινος στο πρωινό φως, έξω από τα Σκάντζουρα. Ανασαίνουμε το μυρωμένο από κέδρο, σκίνο και αγριελιά αεράκι, και βλέπουμε τον ήλιο να λούζει με φως τη μαγευτική πολυνησία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων: δεν χορταίνει το μάτι να βλέπει. Κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι μας με το σκάφος στην Αλόννησο και στα Ερημόνησα του Θαλάσσιου Πάρκου. Περάσαμε όλη την ημέρα στη θάλασσα της Περιστέρας. Το βραδάκι, τρώγοντας μια ευωδιαστή ψαρόσουπα στη Στενή Βάλα της 58

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Αλοννήσου, μιλούσαμε για ναυάγια και πειρατές. Η Αλόννησος δεν είχε ναυτική παράδοση, αλλά είχε πειρατεία. Ήταν ιδανικό μέρος για καρτέρια με τόσα νησάκια. Κοιτάζω σ’ ένα βιβλίο φωτογραφίες από το θρυλικό αρχαίο ναυάγιο της Περιστέρας: βρίσκεται σε έναν κάβο απέναντι από το τραπεζάκι μας και έχει χιλιάδες αμφορείς της Κλασικής Εποχής σπαρμένους στον επικλινή βυθό. Παίρνουμε νέες προμήθειες από τη Στενή Βάλα και σηκώνουμε πανί. Το ιστιοπλοϊκό σκίζει τα ήσυχα νερά δυτικά από την Περιστέρα. Περνάμε τον δημοφιλή όρμο Βασιλικό και φουντάρουμε λίγο βορειότερα, δίπλα σ’ ένα μισοβυθισμένο μότορσιπ. Φοράω μάσκα, πτερύγια, γιλέκο νεοπρέν και πέφτω να χαζέψω τον σκουριασμένο γί-

μέσα στο ζεστό φως της ημέρας, ένας ορίζοντας γεμάτος μικρά νησιά ανοίγεται στην πλώρη μας. Δελφίνια κυνηγούν κοπάδια με σαρδέλες έξω από τη Λεχούσα, ψαροκάικα ψάχνουν τα ψαροτόπια τους. Φτάνουμε στον όρμο του Αγίου Πέτρου στην Κυρά Παναγιά και σταματάμε για μπάνιο μπροστά από τη νησίδα Μέλισσα, σε νερά με εξωτικό γαλαζοπράσινο χρώμα από τον αμμουδερό ρηχό βυθό, νερά προκλητικά όμορφα. Βουτάμε με ενθουσιασμό. Σε ένα τρεχαντηράκι παραδίπλα καθαρίζουν δίχτυα. Κερνάμε καφέ τον καπετάνιο. Μας λέει για την Aραποσπηλιά στον όρμο Πλανήτη. Στο ξύλινο τελάρο μαυροκόκκινες σκορπίνες γυαλίζουν λαχταριστές στο μεσημεριανό

Το λιμανάκι στη Στενή Βάλα είναι κλασικό αγκυροβόλιο των ιστιοπλόων του Θαλάσσιου Πάρκου.

φως. Μυρίζει ιώδιο και βρεμένα φύκια… Δεύτερο αγκυροβόλιο στον όρμο του Mοναστηριού. Πατάμε στεριά για να δούμε τη Μονή Κυρά Παναγιάς που υπάρχει εδώ από το 993 μ.Χ. Ολόγυρα οι πλαγιές με τα πουρνάρια μοσχοβολάνε. Λύνοντας κάβο, ακούμε τις χαρούμενες φωνές μιας παρέας Γερμανών που κάνουν σνόρκελινγκ από το σκάφος τους. Είδαν μόλις στα ρηχά το πελώριο καζάνι από το ναυάγιο ενός τουρκικού ατμόπλοιου που βυθίστηκε εδώ φορτωμένο με αυγά στις αρχές του 20ού αιώνα… Ο ήλιος καίει. Καταχνιά. Μόλις διακρίνεται ο σταχτής τρούλος του ασκηταριού στον Παππού. Κοντά στα Γιούρα γυρίζει γαρμπής, ένας ψαράς σηκώνει παραγάδια, μας δείχνει από μακριά ένα μεγάλο φαγκρί. Στα Γιούρα απαγορεύεται να πλησιάσουμε περισσότερο από μισό μίλι. Θαυμάζουμε τους γκρεμούς του νησιού και τα σκοτεινά νερά ολόγυρα. Στη σκιά των βράχων ξεμεσημεριάζουν κάποια αγριόγιδα. Νοτιοανατολικά μαυρίζει το Πιπέρι, ο πυρήνας του Πάρκου (κορυφαίος βιότοπος για τη μεσογειακή φώκια Monachus monachus). Δεν θα πάμε στο Πιπέρι, απαγορεύεται. Θα ανηφορίσουμε προς Ψαθούρα και θα κάνουμε στάση στη νότια πλευρά

της, στο Μανδράκι, με τη λευκή αμμουδιά. Ώρα για μια απογευματινή βουτιά. Φοράω εξοπλισμό και ανοίγομαι στον δυτικό κάβο. Σταχτιά επιβλητικά βράχια γκρεμίζονται στο νερό, ασπρίζουν στον βυθό και δίνουν στη θάλασσα ένα χρώμα Καραϊβικής. Μπροστά στη μάσκα μου κολυμπάνε μικρά κοπάδια σάλπες με χρυσαφιές ρίγες και πιο βαθιά, εκεί που τα διάστικτα από μοβ αχινούς βότσαλα ακουμπούν στα λιβάδια της ποσειδωνίας, ένα ζευγάρι πορτοκαλιές λαπίνες με ζαφειρένιες κηλίδες παίζουν τα πλαϊνά τους φτερά. Οι ψαράδες τις λένε «πέρδικες»… Είναι τόσο όμορφα, που ξεχνώ να ανέβω στην επιφάνεια για αναπνοή… Αργότερα φουντάρει δίπλα μας ένα πολυτελές ταχύπλοο. Μας κερνούν παγωμένη Μαλαγουζιά και για μεζέ φιλέτα από ένα μαριναρισμένο τονάκι που έπιασαν μεσο-

πέλαγα. Μπροστά μας απλώνεται αχανές το βόρειο Αιγαίο έως τη Λήμνο και τον Άθωνα. Ο μεγάλος πέτρινος φάρος της Ψαθούρας σημαδεύει τους θαλασσινούς δρόμους. Όλοι οι ναυτικοί λένε να μη σε βρει εδώ μπουρίνι από τη Χαλκιδική. Ευτυχώς, η ημέρα μας λάμπει αίθρια. Πριν νυχτώσει, επιστρέφουμε στην Κυρά Παναγιά για διανυκτέρευση στον όρμο του Πλανήτη, ένα από τα ασφαλέστερα αγκυροβόλια στη Μεσόγειο. Ο ουρανός είναι ρόδινος και κοπάδια γλάροι και μαυροπετρίτες πετούν πάνω από τη βραχονησίδα Σφήκα. Βάζουμε νιτσεράδες για την υγρασία και ανοίγουμε τα βιβλία για να διαβάσουμε για τους πειρατές, που έβρισκαν καταφύγιο εδώ, όπως εμείς απόψε. Σκέφτομαι νωρίς το πρωί να πάρουμε το φουσκωτό να πάμε για κολύμπι στην άσπρη αμμουδιά πίσω από τη Σφήκα. Λένε πως είναι η ομορφότερη στα Ερημόνησα.

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων δημιουργήθηκε το 1992 για να προστατευτούν οι πληθυσμοί της μεσογειακής φώκιας και περιλαμβάνει, εκτός από την Αλόννησο, τα ακατοίκητα νησιά Περιστέρα, Κυρά Παναγιά, Πιπέρι, Ψαθούρα, Σκάντζουρα και Γιούρα και 22 βραχονησίδες. Στα νησάκια υπάρχουν δάση με πεύκα, κέδρους, παρθένα θαμνοτόπια, μεγάλοι πληθυσμοί από αιγαιόγλαρους και μαυροπετρίτες, πλούσιος βυθός γεμάτος υποβρύχια ζωή, μεγάλα κοπάδια από δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες, ενδημικά φυτά και πλήθος αποδημητικών πουλιών. Εδώ βρίσκονται μεταβυζαντινά αγιορείτικα μετόχια και δεκάδες ναυάγια, αρχαία, μεσαιωνικά και σύγχρονα. ISL ANDS 2020

ISLAND HOPPING

Πεύκα στο νερό Μυρωδιά πεύκου και βουτιές σε σμαραγδένια νερά στο πιο δημοφιλές νησί των Σποράδων. Α Π Ό Τ Ο Ν Α Ν Τ Ώ Ν Η Ι Ο ΡΔ Ά Ν Ο ΓΛ Ο Υ

ε πάνω από εξήντα πανέμορφες αμμουδιές, τις οποίες αγκαλιάζουν αρωματικά πευκοδάση, η Σκιάθος είναι η πρωτεύουσα του τουρισμού των Σποράδων. Πολυτελή ξενοδοχεία, ασφαλείς όρμοι-αγκυροβόλια για επιβλητικά γιοτ και κοσμοπολίτικες παραλίες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν οι διάσημες Κουκουναριές με τον σπάνιο υγροβιότοπο της Στρoφυλιάς ακριβώς από πίσω, ορίζουν το νότιο τμήμα του νησιού. Χτισμένη στη θέση της αρχαίας Σκιάθου, από την οποία όμως ελάχιστα στοιχεία 60

W W W.G R E E C E - I S .C O M

έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα, η πόλη της Σκιάθου οικοδομήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και διατηρεί μια χαριτωμένη νησιωτική ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα στη γειτονιά Πλάκες. Τα δρομάκια έχουν γραφικές γωνιές, οι νοικοκυρεμένες αυλές είναι γεμάτες μπουκαμβίλιες και γεράνια. Το πευκοφυτεμένο Μπούρτζι –η εμβληματική βραχονησίδα του λιμανιού– ήταν βενετσιάνικο κάστρο του 1270, το οποίο κατεδάφισε ο Μοροζίνι το 1660, όταν έδιωξε τους Τούρκους από το νησί. Σε ένα μικρό στενό, σε απόσταση λίγων μέτρων από το λιμάνι, βρίσκεται το Σπίτι του Παπαδιαμάντη, κτίσμα του 1860,

λιτό και ταπεινό, όπως ακριβώς ήταν και η ζωή του μεγάλου Σκιαθίτη λογοτέχνη. Στο ισόγειο, στο παλιό κατώι, υπάρχει και μια πολύ ωραία βιβλιοθήκη-βιβλιοπωλείο με σπάνιες εκδόσεις για τον Παπαδιαμάντη και τη Σκιάθο. Στα βόρεια και βορειοδυτικά η ατμόσφαιρα αλλάζει. Βαθυπράσινες κοιλάδες με ελιές και πεύκα, διάσπαρτες από βυζαντινά ξωκλήσια, καταλήγουν σε απόκρημνες ακτές και προστατευμένους όρμους, όπως ο Μικρός Ασέληνος και το Μανδράκι. Τα παραδεισένια τοπία διατρέχουν μοναδικής ομορφιάς μονοπάτια, όπως αυτό που συνδέει την Παναγία Κουνίστρα με τον Άη Γιάννη τον Κρυφό. Η μεσαιωνική Σκιάθος, το Κάστρο, που ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα, δεσπόζει σε έναν απότομο βράχο πάνω από

Οι φημισμένες Κουκουναριές και η λίμνη της Στροφυλιάς, καταφύγιο για περισσότερα από 30 είδη αποδημητικών πουλιών.

το πέλαγος. Στα χαλάσματά του σώζονται δύο από τα 22 αρχαία εκκλησάκια του με ωραίες τοιχογραφίες, καθώς επίσης το τζαμί, ερείπια από το τουρκικό διοικητήριο και τρεις δεξαμενές νερού. Η θέα από το «κανόνι της Αναγκιάς» του Κάστρου προς το βόρειο Αιγαίο και το Άγιο Όρος είναι συναρπαστική. Στη γαλήνη των σκιαθίτικων βουνών βρίσκεται η Μονή Ευαγγελιστρίας του 18ου αιώνα, ιστορικό μοναστήρι στο οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε στους Έλληνες οπλαρχηγούς η γαλανόλευκη ελληνική σημαία, το 1807, πολύ πριν ξεσπάσει η Ελληνική Επανάσταση. Στους χώρους της μονής φιλοξενούνται αξιόλογες συλλογές με ιερά κειμήλια, λαογραφικά αντικείμενα και εποπτικό υλικό για τους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά και ένα μοναδικό Μουσείο Μουσικών Οργάνων με σπάνια κομμάτια, ανάμεσα στα οποία όργανα από την Αφρική φτιαγμένα από φύλλα καλαμποκιού ή από κουτιά ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι ακτές της Σκιάθου με τους υπέρο-

ISLAND HOPPING

χους κόλπους και τις κρυφές αμμουδιές είναι η χαρά της βόλτας με σκάφος. Απέναντι από τη Χώρα και το λιμάνι βρίσκονται έρημα νησάκια με εκπληκτικά νερά, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ο Μεγάλος Τσουγκριάς. Αν κάνετε όμως μόνο μία βόλτα με σκάφος, αυτή θα είναι στα βορειοανατολικά, στα απρόσιτα από ξηράς και τριγυρισμένα από άγρια, απόκρημνα βράχια Λαλάρια, με τα μεγάλα άσπρα βότσαλα και τα γαλαζοπράσινα νερά. Έχετε κατά νου ότι δύσκολα θα καταφέρετε να τα προσεγγίσετε αν φυσάει βοριάς. Για πολλούς, πάντως, αυτή είναι η ομορφότερη παραλία του νησιού.

ΣΕ ΈΝΑ ΜΙΚΡΌ ΣΤΕΝΌ, ΣΕ ΑΠΌΣΤΑΣΗ ΛΊΓΩΝ ΜΈΤΡΩΝ ΑΠΌ ΤΟ ΛΙΜΆΝΙ, ΒΡΊΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΣΠΊΤΙ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΆΝΤΗ, ΚΤΊΣΜΑ ΤΟΥ 1860, ΛΙΤΌ ΚΑΙ ΤΑΠΕΙΝΌ, ΌΠΩΣ ΑΚΡΙΒΏΣ ΉΤΑΝ ΚΑΙ Η ΖΩΉ ΤΟΥ ΜΕΓΆΛΟΥ ΣΚΙΑΘΊΤΗ ΛΟΓΟΤΈΧΝΗ.

01. Ψαράς στο λιμάνι της Σκιάθου, δίπλα στο Μπούρτζι. 02. Στα στενά της πόλης της Σκιάθου. Ο πρώτος πυρήνας φτιάχτηκε το 1790 από πρόσφυγες της Λίμνης Ευβοίας.

ISL ANDS 2020

ISLAND HOPPING

Αυγουστιάτικες βουτιές στον Αγνώντα της Σκοπέλου.

ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ

ΣΚΟΠΕΛΟΣ

Μαζί με τα νησιά του Θαλάσσιου Πάρκου, η Αλόννησος ήταν κάποτε το διασημότερο καταφύγιο πειρατών στο βόρειο Αιγαίο. Πλέον, μόνο το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο στο Πατητήρι με τα κειμήλια από την εποχή των πειρατών παραπέμπει σε αυτή τη σελίδα της ιστορίας της, καθώς σήμερα τα πλεούμενα αποβιβάζουν εδώ τουρίστες από τη γειτονική Σκιάθο και τη Σκόπελο. Στην αρχαιότητα το νησί λεγόταν Ίκος και στο Παλιό Χωριό (ή Λιαδρόμια) διατηρείται ο μεσαιωνικός πυρήνας του οικισμού με τα πολύ στενά δρομάκια και τα σπίτια με τη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική. Ο σεισμός του 1965 το ερήμωσε από ντόπιους, αλλά τύχη αγαθή έφερε εδώ Ευρωπαίους ταξιδιώτες, που αγόρασαν και αναστήλωσαν με μεγάλη ευαισθησία και προσοχή τα παλιά σπίτια, διατηρώντας έτσι ένα μικρό διαμαντάκι της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του Αιγαίου. Η Αλόννησος ενδείκνυται για πεζοπορία περισσότερο από κάθε άλλο νησί των Σποράδων. Τα καλοδιατηρημένα και πολλά μονοπάτια της θα σας οδηγήσουν σε εκπληκτικές ακτές και παραλίες, θαυμαστά πανοράματα, αρωματικά θαμνοτόπια με θέα στα Ερημόνησα και λίγα, αλλά πολύ γραφικά, παμπάλαια ξωκλήσια. Σε μία από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού, ωστόσο, τον Άγιο Δημήτριο, μπορείτε να φτάσετε οδικώς.

Ό,τι δεν είναι δάσος στην πευκόφυτη Σκόπελο είναι ελαιώνες και δαμασκηνιές. Διάσημη για το κρασί της στους αρχαίους χρόνους, είδε τα αμπέλια της να καταστρέφονται πριν από αρκετές δεκαετίες λόγω επιδημίας φυλλοξήρας που ξέσπασε στο νησί. Ο περίφημος Πεπαρήθιος οίνος αναβιώνει σήμερα σε μικρές παραγωγές, για οικιακή χρήση. Εδώ υπάρχει ο ομορφότερος και μεγαλύτερος οικισμός των Σποράδων, η Χώρα της Σκοπέλου, χτισμένη κάτω από το κάστρο των Γκίζι, γεμάτη με λαϊκά ολόλευκα σπιτάκια, στολισμένα με μπουκαμβίλιες, γαλάζια παράθυρα, και από δίπλα δεκάδες εκκλησίες και τρίπατα αρχοντόσπιτα με νεοκλασικά στοιχεία. Πολύ όμορφο είναι στα νοτιοδυτικά και το Παλαιό Κλήμα, ήσυχο και πνιγμένο στις μουριές και στις συκιές, όπως και η πολυάνθρωπη Γλώσσα, στη βορειοδυτική πλευρά, με τα ωραία καπετανόσπιτα και το ωραιότερο δειλινό των Σποράδων. Η δυτική ακτή της Σκοπέλου, με τα γαλαζοπράσινα νερά, από την Αρμενόπετρα έως τη Μηλιά, τους προστατευμένους όρμους στον Πάνορμο και στον Αγνώντα και τις καταπράσινες βραχονησίδες, είναι η χαρά του yachting. Στο βουνό Παλούκι βρίσκονται μερικά όμορφα μεταβυζαντινά μοναστήρια, που διατηρούν μια ατμόσφαιρα που θυμίζει Άγιο Όρος.

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ADVERTORIAL

Σκιάθος

ΜΟΝΑΔΙΚΉ ΑΠΌ ΤΗ ΦΎΣΗ ΤΗΣ

ο φυσικό της τοπίο είναι εκείνο που της χάρισε το όνομά της. Ένα όνομα που διατηρεί από την αρχαιότητα και το πρώτο συνθετικό (σκιά-) του οποίου οφείλεται, σύμφωνα με μια εξήγηση, στα πολλά δάση που καλύπτουν το νησί και δημιουργούν παντού σκιά. Τη Σκιάθο την ανακαλύπτει κανείς, ή καλύτερα την κατακτά, όταν αποφασίσει να γνωρίσει τα μυστικά της. Πρόκειται για το μόνο νησί στην Ελλάδα του οποίου τα δύο τρίτα έχουν

χαρακτηριστεί «αισθητικά δάση ιδιαίτερου φυσικού κάλλους». Μοναδικές και οι 64 παραλίες που συνθέτουν την ακτογραμμή του νησιού και αποτελούν πραγματικά μνημεία της φύσης. Όπως η παραλία Λαλάρια, για παράδειγμα, με τη γειτονική Γαλάζια Σπηλιά, που όσες φωτογραφίες τους κι αν έχετε δει στο Instagram ή σε εξώφυλλα περιοδικών, όπως του Condé Nast Traveller, του οποίου οι 600.000 αναγνώστες κατέταξαν τις παραλίες της Σκιάθου στις ομορφότερες του κό-

σμου, τίποτα δεν συγκρίνεται με την εμπειρία τού να τα βλέπεις ιδίοις όμμασι από κοντά. Για όσους από εσάς αγαπάτε τα θαλάσσια σπορ, οι ακτές της Σκιάθου διαθέτουν σχολές στελεχωμένες με εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό, που γνωρίζει καλά πώς να ικανοποιήσει έναν πεπειραμένο αθλητή, αλλά και πώς να μυήσει κάποιον αρχάριο στη μαγεία των θαλάσσιων σπορ. Αν πάλι είστε φίλοι της πεζοπορίας, η ενδοχώρα του νησιού σάς επιφυλάσσει ένα εντυπωσιακό

ADVERTORIAL

ΜΟΝΑΔΙΚΈΣ ΚΑΙ ΟΙ 64 ΠΑΡΑΛΊΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΘΈΤΟΥΝ ΤΗΝ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΉ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΎ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΟΎΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΆ ΜΝΗΜΕΊΑ ΤΗΣ ΦΎΣΗΣ. δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών, μήκους άνω των 240 χλμ., που απλώνεται σε όλο το νησί και συναντά παραμυθένιες ρεματιές, ρυάκια, καταρράκτες και πλατάνια, αλλά και μοναστήρια, βυζαντινά μνημεία και ξωκλήσια, πριν καταλήξει σε ρόδινα ακρογιάλια. Όσο περιπλανιέστε στο νησί, θα νιώσετε στον αέρα τα αρώματα των σκιαθίτικων βοτάνων, όπως μέντα, φασκόμηλο, δυόσμο, θυμάρι, ρίγανη, που φυτρώνουν κάτω από τον ίσκιο των περίπου 400.000 ελαιόδεντρων που απλώνονται

σε μόνο 45 τ.χλμ. Κάνοντας έναν περίπατο στην πόλη και στην περιοχή Πλάκες, με τα γραφικά λιθόστρωτα στενά και τα διατηρητέα καπετανόσπιτα, θα ανακαλύψετε μικρά ταβερνάκια ακολουθώντας τις μοσχοβολιές από τις παραδοσιακές συνταγές. Η Σκιάθος είναι ένα νησί που παράγει πολλά εκλεκτά προϊόντα. Θα λατρέψετε τα κρασιά της, όπως βέβαια και τα θαλασσινά, τα βότανα, τα λαχανικά και τα φρούτα – πρώτες ύλες που συνδυάζονται με φαντα-

σία και συνθέτουν τις γευστικές σκιαθίτικες συνταγές. Οι ντόπιοι, για παράδειγμα, είναι περήφανοι για το πάντρεμα των θαλασσινών με τα λαχανικά σε συνταγές όπως καραβίδες με άγρια χόρτα ή ροφός στιφάδο. Αυτή είναι η Σκιάθος, γοητευτική και γεμάτη αντιθέσεις και σε μεγάλο βαθμό όπως την άφησε ο Σκιαθίτης λογοτέχνης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και όπως την περιγράφει στα διηγήματά του. www.skiathos.gr

ISLAND HOPPING

Μικροί μεγάλοι στο μουσείο Τα θεματικά μουσεία του ΠΙΟΠ στην Τήνο, στη Χίο και στη Λέσβο συστήνουν την παραγωγική ιστορία των τριών νησιών μέσα από μια πλούσια εμπειρία πολιτισμού. Πόσο καλά μπορεί να ισχυριστεί ο ταξιδιώτης ότι γνώρισε έναν τόπο, αν προσπεράσει τα στοιχεία που συνθέτουν την πολιτιστική και βιομηχανική κληρονομιά του; Πώς θα είχαν εξελιχθεί στον χρόνο η Τήνος χωρίς τη μαρμαροτεχνία, η νότια Χίος χωρίς τη μαστίχα, η Λέσβος χωρίς το ελαιόλαδο; Τα μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Πειραιώς στα νησιά του Αιγαίου, μέρος ενός ευρύτερου πανελλαδικού δικτύου εννέα θεματικών τεχνολογικών μουσείων, έρχονται να συνδέσουν το χθες με το παρόν και το μέλλον, συστήνοντας με μια σύγχρονη μουσειακή αντίληψη την παραγωγική ιστορία της πατρίδας μας. Ζωντανοί πυρήνες πολιτισμού της ελληνικής περιφέρειας, φιλοξενούν όλο τον χρόνο πλήθος επιστημονικών, εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών δράσεων, προωθούν τη συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες και βοηθούν στη διάσωση πολύτιμης γνώσης για τη βιομηχανική μας παράδοση. P I O P. G R 66

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας, που στεγάζεται στο παλαιό κοινοτικό ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής Λέσβου, εστιάζει στη βιομηχανική περίοδο της ελαιουργίας στην Ελλάδα, φωτίζοντας τις αλλαγές που έφερε η εισαγωγή της ατμοκίνησης στην παραγωγή. Χάρη στην υποδειγματική αποκατάσταση των κτηρίων και του μηχανολογικού εξοπλισμού, ο επισκέπτης παρατηρεί από κοντά πώς λειτουργεί, αλλά και πώς εξελίχθηκε το εργοστάσιο από την ατμοκίνηση στην πετρελαιοκίνηση. Αναβιώνουν επίσης τα βασικά στάδια της ελαιοπαραγωγής, ενώ στις παλαιές αποθήκες ελαιοκάρπου παρουσιάζεται ο κύκλος των συνδεόμενων με την ελαιοπαραγωγή εργασιών, με φόντο το κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της εποχής.

Το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, στον Πύργο της Τήνου, παρουσιάζει το πλέγμα του εργαλειακού εξοπλισμού και των τεχνικών της μαρμαροτεχνίας, με έμφαση στην προβιομηχανική και στην πρωτοβιομηχανική Τήνο. Η μόνιμη έκθεση περιλαμβάνει αυθεντικά αντικείμενα από μάρμαρο (κοσμικά, εκκλησιαστικά, επιτύμβια, καθημερινής χρήσης), πήλινα προπλάσματα, γύψινα αντίγραφα, εργαλεία, μηχανολογικό εξοπλισμό και την πλουσιότερη συλλογή σχεδίων παλαιών μαρμαρογλυπτών στην Ελλάδα. Με τη χρήση οπτικοακουστικού υλικού ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια του επισκέπτη οι παραδοσιακές μέθοδοι εργασίας του λατόμου και του μαρμαροτέχνη.

Το Μουσείο Μαστίχας, στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων της νότιας Χίου, πραγματεύεται την καλλιέργεια και την επεξεργασία της μαστίχας ως φυσικής ρητίνης, εντάσσοντάς τη στο πολιτιστικό τοπίο του νησιού. Η μόνιμη έκθεση αφηγείται μέσα από πλούσιο εποπτικό υλικό –εφαρμογές πολυμέσων, ταινίες τεκμηρίωσης, μακέτες, πρωτότυπα μηχανήματα σε λειτουργία, κ.ά.– πώς η μαστίχα διαμόρφωσε τη νότια Χίο, προβάλλει τις ποικίλες χρήσεις της και εξηγεί το καθεστώς της συνεταιριστικής της εκμετάλλευσης στους νεότερους χρόνους. Συνεχίζοντας την περιήγησή του στην υπαίθρια έκθεση, το κοινό έχει την ευκαιρία να δει τον μαστιχοφόρο σχίνο στο φυσικό του περιβάλλον.

ΣΗΜΑΙΕΣ ΜΥΚΟΝΟΣ l ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ l ΚΡΗΤΗ l ΡΟΔΟΣ l ΚΩΣ l ΚΕΡΚΥΡΑ l ΖΑΚΥΝΘΟΣ

Χωρίς τα πλήθη των ξένων επισκεπτών, τα «υπερόπλα» της τουριστικής βιομηχανίας μας γίνονται πιο ελκυστικά για τους Έλληνες παραθεριστές. © ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΊΑ, ΛΆΔΙ ΣΕ ΠΑΝΊ, 70 Χ 350 ΕΚ., 1988 (ΛΕΠΤΟΜΈΡΕΙΑ)

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ISL ANDS 2020

Οι αποστάσεις σπάνιζαν στη δημοφιλή Χώρα Μυκόνου, μέχρι πέρυσι...

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΜΥΚΟΝΟΣ

Να η ευκαιρία Φέτος το νησί δεν θα έχει καμία σχέση με πέρυσι ή με πρόπερσι ή τέλος πάντων με ολόκληρη την προηγούμενη δεκαετία, που το έκανε αγνώριστο. Α ΠΌ Τ ΟΝ Δ Η Μ Ή Τ Ρ Η Τ Σ Α ΚΟΎ Μ Η

ISL ANDS 2020

ΣΗΜ Α ΙΕ Σ Μ Υ ΚΟΝΟΣ

ΜΕ ΑΙΣΘΗΤΆ ΜΕΙΩΜΈΝΕΣ ΤΙΣ ΑΦΊΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΏΝ ΤΟΥΡΙΣΤΏΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΙΜΈΣ –ΦΑΝΤΆΖΟΜΑΙ– ΠΙΟ ΓΉΙΝΕΣ, ΕΊΝΑΙ ΊΣΩΣ Η ΧΡΟΝΙΆ ΠΟΥ ΤΟ ΜΕΣΗΜΈΡΙ ΣΤΗ ΛΙΑ ΘΑ ΔΡΟΣΙΣΤΟΎΜΕ ΜΕ ΦΥΣΙΚΌ ΧΥΜΌ ΑΝΆΜΕΙΚΤΟ ΑΝΤΊ ΓΙΑ ΣΑΜΠΆΝΙΑ ΜΕ ΦΡΟΎΤΑ.

W W W.G R E E C E - I S .C O M

εν ισχυρίζομαι ότι ανήκω στη ρομαντική γενιά που αποβιβαζόταν στο νησί με λάντζες γιατί δεν είχε ασφαλές λιμάνι να δέσει το πλοίο της γραμμής, ούτε πως πρόλαβα τον χίπικο γυμνισμό στη μετέπειτα κλειστοφοβική από τις κολλητές ξαπλώστρες Ψαρρού. Όμως, τα πρώτα δεκαπέντε καλοκαίρια μου στο νησί, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά, είχαν μια απερίγραπτη γοητεία (ενισχυμένη και από τη νιότη που τα εξωραΐζει όλα), η οποία ξέφτιζε λίγο λίγο τα τελευταία δέκα χρόνια, έτσι όπως το νησί χτίστηκε, χρύσωσε, ακρίβυνε και κυρίως άδειασε από τους Έλληνες που του έδιναν το τοπικό ηλιοκαμένο χρώμα τους. Θυμάμαι τους τότε ψαγμένους οδηγούς να στέκονται στα ίδια και στα ίδια τοπόσημα, στις ίδιες περσόνες και στις ίδιες εμπειρίες που, μετρημένες στα δάχτυλα, έκαναν τη Μύκονο μοναδική: την αυλή της ταβέρνας του Φιλιππή και τη γυναίκα του τη Χρύσα που χόρευε με το ντέφι. Τα boho πάρτι της πανσελήνου, με φωτιές στον Πάνορμο. Το πολύ μπροστά από την εποχή του ντιζάιν του Minas στο μπαρ «Astra». Το μεσαιωνικό αρχιτεκτονικό θαύμα της Παναγιάς της Παραπορτιανής. Την ταβέρνα «Kiki» με τα ψητά που τσίκνιζαν δελεαστικά απ’ άκρη σ’ άκρη

Φέτος μάλλον θα έχουμε περισσότερες ευκαιρίες για ουσιαστική επαφή με τους ντόπιους.

ολόκληρη την παραλία του Αγίου Σώστη. Το «Pierro’s», ένα από τα πρώτα gay bar στον κόσμο που συμφιλίωναν όλες τις σεξουαλικές ταυτότητες, χωρίς αποκλεισμούς. Τον «Γκούφη», που πουλούσε ξηρούς καρπούς από παρέα σε παρέα, διαδίδοντας τα τελευταία νέα προ social media. Το «Sol y Mar» και το «Nammos», τα οποία είχαν μόλις εγκαινιάσει μια πρωτάκουστη για τότε υπηρεσία πολυτελείας: το beach service. Τη «Ρένα της Φτελιάς», όπου έτρωγαν ένα πιάτο σπιτικό φαΐ αφού είχαν πιει τόνους αλμυρό νερό οι πρώτοι σέρφερ. Από το 2008 και μετά, όμως, μετά την οικονομική κρίση, που έστρεψε το διορατικό βλέμμα των ντόπιων πέρα από τα σύνορα και παράλληλα ξερίζωσε από τις βίλες πολλούς από τους παραδοσιακούς Έλληνες «παραθεριστές», το μείγμα των ανθρώπων και οι αποχρώσες αναμνήσεις που αφήνουν οι διακοπές εδώ γρήγορα αλλοιώθηκαν. Χρονιά με τη χρονιά, όλα άλλαζαν, γιγαντώνονταν, αλλοτριώνονταν με ρυθμούς που δεν μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε. Από τη Μύκονο που ξέραμε είχε μείνει, πέρυσι τον Ιούνιο που πήγα τελευταία φορά, ένα ασβεστωμένο Σεν Τροπέ, μια Νέα Υόρκη με συγκλονιστικά νερά, ένα γραφικό και χαμηλό στο ύψος Ντουμπάι, το απόλυτο σημείο συνάντησης για τους πιο πετυχημένους και καλλίγραμμους του κόσμου, και μια ανεπανάληπτη εμπειρία για

όλες τις αισθήσεις, εκτός ίσως από την έκτη, την υπερβατική. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν είμαι από αυτούς που στη χτισμένη παραλία της Ελιάς κάθισα και έκλαψα. Μπορεί οι δέκα μέρες να έγιναν πέντε και ύστερα τρεις, αλλά δεν κρύβω πως, αν και λαβωμένος από τη νοσταλγία, αισθανόμουν το δίχως άλλο και κάπως περήφανος γι’ αυτό το «Μονακό των Κυκλάδων», που μοιραία γινόταν όλο και πιο απλησίαστο για μας… μέχρι φέτος. Αναπάντεχα, εξαιτίας της πανδημίας, οι τουριστικοί Ολυμπιακοί, στους οποίους η Μύκονος διεκδικεί παραδοσιακά το χρυσό, αναβλήθηκαν, και ο στόχος γι’ αυτή τουλάχιστον τη σεζόν δεν θα είναι το «γρηγορότερα, ψηλότερα, δυνατότερα», αλλά μια καλή θέση στο τοπικό πρωτάθλημα. Όλοι συζητούν ήδη για τη μία και μοναδική ευκαιρία που έχουν αυτό το καλοκαίρι οι επισκέπτες να ζήσουν μια πιο easy-going Μύκονο από τα παλιά, ένα πνευματικό ταξίδι στον χρόνο, ένα pause & restart –αυτό δεν είναι οι διακοπές;–, που δεν θα κρατήσει, βέβαια, παρά μόνο για λίγο. Κι όποιος προλάβει. Με αισθητά μειωμένες τις αφίξεις των αλλοδαπών τουριστών και τις τιμές –φαντάζομαι– πιο γήινες, είναι ίσως η χρονιά που το μεσημέρι στη Λια θα δροσιστούμε με φυσικό χυμό ανάμεικτο αντί για σαμπάνια με φρούτα, που θα βρούμε επιτέλους τραπέζι στο κλασικό «Katrin» για επικό σατομπριάν

Ρομαντζάδα και ηλιοβασίλεμα στη μεσαιωνική Παναγιά Παραπορτιανή.

ISL ANDS 2020

ΣΗΜ Α ΙΕ Σ Μ Υ ΚΟΝΟΣ

Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, υπάρχει ίσως μια μικρή μυστική παραλία για τον καθένα.

και τις πιο αξέχαστες τηγανητές πατάτες του κόσμου, που στον Άγιο Σώστη οι πετσέτες θα τηρούν και πάλι αποστάσεις φιλικές στα μυστικά, που στο ταβερνάκι στον Φωκό δεν θα είναι η σαλάτα με βραστά λαχανικά ένα πιάτο χρεωμένο σαν αστακός, που θα νοικιάσουμε μηχανάκι χωρίς κίνδυνο για τη ζωή μας, που θα καθίσουμε με τις ταλαιπωρημένες σαγιονάρες και νωπό μαγιό στο «Άρωμα» στη Χώρα για ένα γρήγορο ποτό κατευθείαν μετά την παραλία, που θα φλερτάρουμε κερνώντας σφηνάκια μαστίχας στο «Sea Satin» – όλες αυτές οι απαγορευμένες από την πολυκοσμία, την πόζα και το κόστος μυκονιάτικες τελετουργίες, οι οποίες φαίνεται πως θα επανακάμψουν φέτος, όχι για να ξορκίσουμε τον κορωνοϊό, αλλά μάλλον για να τον γιορτάσουμε. Και ταυτόχρονα οφείλουμε να στηρίξουμε –εφόσον πάρουν τη γενναία απόφαση να ανοίξουν– και όσα ποιοτικά στοιχεία 72

W W W.G R E E C E - I S .C O M

προστέθηκαν στο μεταξύ στο χορταστικό μενού του νησιού, αφού ου γαρ έρχεται μόνος ο πλούτος… Για παράδειγμα, την γκαλερί «Δυο Χωριά» (Dio Horia), ένα κοσμοπολίτικο μείγμα διεθνώς καταξιωμένων καλλιτεχνών και ανερχόμενων ονομάτων της παγκόσμιας σκηνής μαζί με έργα Ελλήνων εικαστικών, στους οποίους η ιδιοκτήτριά της, Μαρίνα Βρανοπούλου, πολύ σωστά πιστεύει και θέλει να δώσει βήμα στο «νησί των ευκαιριών». Σε συνδυασμό με τη «Rarity», την άλλη διεθνούς επιπέδου γκαλερί με αριστουργήματα από τους πιο hot καλλιτέχνες διεθνώς, τα «Δυο Χωριά» έκαναν τη Μύκονο να μοιάζει με μικρό Chelsea, αντί για επαρχιώτικη Μέκκα του «λάδι-μουσαμάς-παραλλαγές σε κυκλαδίτικο τοπίο». Ή το straight-friendly «Jackie O’ Beach Club», που ανακατέλαβε μέρος της παραλίας Super Paradise από τον τριτοκλασάτο τουρισμό του happy hour και έστελνε σαντουιτσάκια του Χριστόφορου Πέσκια στις ξαπλώστρες. Ή το «Scorpios» στην Παράγκα, του οποίου η φήμη έφτασε μέχρι τα πιο μακρινά πέρατα του κόσμου, γιατί

το concept του (ωμά γοητευτική αγριάδα, μουσική της πρωτοπορίας με διεθνή ονόματα ψαγμένων DJs, σύγχρονη boho chic αισθητική) είναι δουλεμένο στην εντέλεια και δεν πλησιάζεται από τίποτε άλλο στο νησί. Ή ακόμη το μπουτίκ ξενοδοχείο «The Wild», ένα άψογα σχεδιασμένο ησυχαστήριο που κοιτάζει τον δικό του ερημικό κόλπο και φτιάχτηκε με τη σοφιστικέ επιθυμία της κοινωνικής αποστασιοποίησης, πριν αυτή ακόμη αναδειχθεί σε τάση. Έτσι, στις πιο «περίεργες» ώρες του δίμηνου εγκλεισμού μας μέσα σε τέσσερις τοίχους, μια εικόνα δροσερή σαν απαλό μελτέμι ήταν που χάιδευε τους φόβους μου: μια χωρίς φασαρία δύση του ηλίου με απεριτίφ σε μια σχεδόν άδεια –για τα κυβικά της– Μύκονο, κάπου στις αρχές Ιουλίου. Τον Αύγουστο, έτσι όπως γρήγορα ανοίγουν οι οικονομίες και οι ουρανοί, δεν ορκίζομαι ότι δεν θα είναι όπως και πέρυσι.

ΣΑΝΤΟΡΊΝΗ

Φέτος είναι δική μας Συγκεντρώσαμε κάποιες από τις τοπ εμπειρίες, για να γνωρίσετε πολλές και αλλιώτικες όψεις της και να την απολαύσετε αυτό το καλοκαίρι όπως ποτέ πριν. Α Π Ό Τ Η Ν Ε Ν Α Δ Η Μ Η Τ Ρ Ι Ο Υ Κ Α Ι Τ Η Ν Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ ΡΑ Τ Ζ Α Β Ε Λ Λ Α

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Εξερευνώντας το πανέμορφο χωριό του Πύργου.

ISL ANDS 2020

ΣΗΜΑΙΕΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ

σες φορές και αν σταθείτε με τα μάτια στην Καλντέρα δεν θα τη χορτάσετε, κι αυτό είναι μια αναπόδραστη αλήθεια, ακόμα και για όσους περνούν στο νησί τα καλοκαίρια, τους χειμώνες, όλη τη ζωή τους. Κάθε ματιά προς την εντυπωσιακή απουσία γης στην αγκαλιά του νησιού μαγεύει. Η Σαντορίνη όμως δεν είναι μόνο η Καλντέρα, οι πισίνες και τα κρουαζιερόπλοια – σίγουρα δεν είναι έτσι φέτος. Αυτό το καλοκαίρι παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία να τη δείτε με άλλο μάτι, να κολυμπήσετε στις άγνωστες παραλίες της, να θαυμάσετε τους αρχαιολογικούς χώρους χωρίς ουρές, να τριγυρίσετε στα χωριά της, να γευτείτε το Ασύρτικο συγκεντρωμένοι στη γεύση του, να περπατήσετε τα μονοπάτια της. Υπάρχει κι αυτή η Σαντορίνη, και φέτος είναι δική σας.

ΚΟΛΎΜΠΙ ΜΕ ΙΔΙΩΤΙΚΌΤΗΤΑ Αν προτιμάτε την άγρια ομορφιά από τις πισίνες και τις ανέσεις, υπάρχουν παραλίες και για σας. Ο Κάθαρος, με τη σκούρα γκρίζα άμμο και το ψιλό βότσαλο, είναι καλή επιλογή για άραγμα όλη μέρα – από εδώ μπορείτε να δείτε με σχετική ησυχία και το ηλιοβασίλεμα. Για την αγαπημένη στους πεζοπόρους γκριζωπή παραλία Κολούμπο (βόρεια), όπου το μαγιό δεν είναι απαραίτητο, θα παρκάρετε στον κεντρικό δρόμο και θα περπατήσετε περίπου 10 λεπτά στο μονοπάτι. Υπολογίστε πως 7 μίλια στα ανοικτά βρίσκεται το ομώνυμο υποθαλάσσιο ηφαίστειο. Για να φτάσετε στο Πορί, τη μαύρη αμμουδιά που αγαπούν οι ντόπιοι, θα χρειαστεί να κατεβείτε περί τα 50 σκαλοπάτια. Προστατευμένη από τα μάτια των πολλών, η παραλία Αλμυρά προσεγγίζεται με το αυτοκίνητο από χωματόδρομο.

ΠΕΡΠΑΤΉΣΤΕ ΤΗΝ Η Σαντορίνη δεν είναι ένας προφανής προορισμός για hikers, αλλά πού αλλού στον κόσμο θα έχετε την ευκαιρία να περπατάτε στο χείλος της Καλντέρας; Το μονοπάτι που συνδέει τα Φηρά με την Οία είναι μια μεσαίας δυσκολίας διαδρομή 9,8 χλμ., με το μεγαλύτερο μέρος λιθόστρωτο. Η καλύτερη ώρα να ξεκινήσετε από τα Φηρά είναι στις 16.30, ώστε να είστε στην Οία πριν από το ηλιοβασίλεμα. Οι πιο έμπειροι περιπατητές ακολουθήστε το παλιό μονοπάτι, που συνδέει τον Πύργο με © ΝΙΚΟΣ ΠΗΛΟΣ

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΣΗΜΑΙΕΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ

02 03

01. Tο επιβλητικό σκηνικό της Βλυχάδας. 02. Κρασί από όλα τα ντόπια οινοποιεία στην αυλή του «Oia Vineyart». 03. Ο μουσικός πολυχώρος «Symposium by La Ponta», άρτιος αρχιτεκτονικά και με εξαιρετική ακουστική. 04. Στο εργαστήριο κεραμικής «Earth and Water» στο Μεγαλοχώρι, ο καλλιτέχνης Ανδρέας Μάκαρης στον τροχό, μαζί με τον γιο του Ορφέα.

Η Οία, ένας οικισμός-στολίδι στο χείλος της Καλντέρας.

τα χωριά Έξω Γωνιά και Μέσα Γωνιά και να περπατήσετε σε γειτονιές-φαντάσματα με ερειπωμένα υπόσκαφα. Εναλλακτική διαδρομή, αυτή που συνδέει τον Βόθωνα με τη Μεσαριά με highlights τον σπηλαιώδη ναό της Παναγιάς Σέργαινας αλλά και μία από τις πιο εντυπωσιακές απολήξεις ρεματιάς στο νησί. Ο Νίκος Μπουτσίνης εδώ και 20 χρόνια πεζοπορεί στη Σαντορίνη, αντιμετωπίζοντας τα χωριά σαν κρυμμένα μυστικά, που αποκαλύπτει μόνο σε μικρά γκρουπ (www.santoriniwalkingtours.com, τηλ. 6971-603600).

ΧΩΡΙΆ ΚΑΙ ΧΩΡΙΟΥΔΆΚΙΑ Δαιδαλώδη σοκάκια, καστέλια και εναπομείναντα μεσαιωνικά κάστρα, τα χωριά της είναι φτιαγμένα για εξερεύνηση. Ο Πύργος, παλιά πρωτεύουσα του νησιού, είναι το ψηλότερο. Η ανάβαση ως το καστέλι αξίζει τον κόπο, καθώς εδώ σας περιμένουν το Θεοτοκάκι, ένας ναός του 14ου αιώνα και πανοραμική θέα στα γύρω νησιά. Αν αγαπάτε το παλιό, στην αντικερί-εκθεσιακό χώρο «Crossroad Antiques» (τηλ. 22860-33155) θα βρείτε θησαυρούς. Το Εμπορείο είναι σήμερα ένας γοητευτικός λαβύρινθος με σπιτάκια στις αποχρώσεις της ώχρας, θόλους και σοκάκια τόσο στενά σε κάποια σημεία, που χωράει μόνο ένας άνθρωπος. Πριν φύγετε, καθίστε για καφέ σε ένα από 78

W W W.G R E E C E - I S .C O M

τα δύο παραδοσιακά καφενεία. Αξίζει να περάσετε μία μέρα στο Μεγαλοχώρι, στους νότιους αμπελώνες του νησιού. Δύο από τα πιο γνωστά οινοποιεία, η παλιά κάναβα του Γαβαλά και το υπόσκαφο του Βενετσάνου, βρίσκονται εδώ. Ο κεντρικός πλακόστρωτος δρόμος ήταν κάποτε ένας χείμαρρος, έτσι ο οικισμός χτίστηκε αριστερά και δεξιά του. Σήμερα αυτό το κεντρικό καλντερίμι το λένε «ποταμό». Το χωριό έχει υπέροχο φως τα δειλινά και εκκλησίες με περίτεχνα καμπαναριά, όπως αυτά της Ζωοδόχου Πηγής και των Αγίων Αναργύρων ή αυτό της Παναγιάς στην πλατεία. Από το μπαλκόνι του εστιατορίου «Φεγγέρα» θα ακούσετε τις οπλές των αλόγων να διασχίζουν τον «ποταμό», ενώ λίγα μέτρα δίπλα, στο «Sumposium La Ponta» (www.symposionsantorini.com), θα γίνετε ένα με τη μουσική. Ήχοι από κυκλαδίτικες τσαμπούνες και αρχαίες φόρμιγγες γεμίζουν τον θόλο του παλιού εργοστασίου του Σαλίβερου, όπου οι οικοδεσπότες Άρτζι Κακίση και Γιάννης Πανταζής θα σας ξεναγήσουν. Ο Γιάννης κατασκευάζει όργανα, παραδίδει μαθήματα και συναυλίες σε αυτόν τον μελωδικό πολυχώρο. Μη φύγετε χωρίς ένα δερμάτινο σουβενίρ από το εργαστήριο χειροποίητων αξεσουάρ «Transit» ή ένα κεραμικό από το εργαστήριο του Ανδρέα Μάκαρη. Ο Ανδρέας, εκτός από σημαντικός κεραμίστας, αποτελεί μια ξεχωριστή μορφή – μετά από 35 χρόνια καθημερινής επαφής με τον πηλό, τα χαρακτηριστικά του προσώπου μοιάζουν φτιαγμένα από τερακότα.

ΕΞΕΡΕΥΝΉΣΤΕ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΌΝ Ψηλά στον λόφο του Μέσα Βουνού, με απίθανη θέα και ιστορικά απομεινάρια χιλιετιών, η Αρχαία Θήρα είναι ένας συναρπαστικός τόπος. Τη μια στιγμή θα παρατηρείτε τα ερείπια μιας πόλης 2.800 ετών (θέατρο, ιερά, γυμνάσιο όπου διεξάγονταν αθλητικοί αγώνες) και την άλλη θα αγναντεύετε από ψηλά την ανατολική και τη δυτική πλευρά του νησιού. (Σημ. Το ταμείο δεν δέχεται πιστωτική κάρτα. Εισιτήριο 4 ευρώ, ανοιχτά Τρίτη- Κυριακή, 08.30-16.00). Τα μουσεία της Σαντορίνης είναι χρονοκάψουλες που θα σας ταξιδέψουν στο παρελθόν του νησιού. Ξεκινήστε από το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, όπου φιλοξενούνται εντυπωσιακά εκθέματα, πολλά από τα οποία βρέθηκαν στο Ακρωτήρι. Ανάμεσά τους, ο αρχαίος πρόγονος των σημερινών τζακούζι –μια μπανιέρα του 17ου αιώνα π.Χ.–, το ειδώλιο του χρυσού αίγαγρου και εντυπωσιακές τοιχογραφίες, όπως αυτές του Έφηβου ψαρά και των Πιθήκων (Φηρά, τηλ. 22860-23217, ανοιχτά καθημερινά εκτός Τρίτης, 08.30-16.00). Στο Μουσείο Ναυτικής Ιστορίας της Οίας περάστε το κατώφλι του ανακαινισμένου διώροφου καπετανόσπιτου με τη βοτσαλωτή αυλή, για να δείτε σπάνια ακρόπρωρα του 17ου αιώνα, μοντέλα πλοίων που ανήκαν σε παλιούς καραβοκύρηδες, ναυτικά όργανα και υδατογραφίες (τηλ. 22860-71156). Για να συναντηθείτε με το βιομηχανικό παρελθόν της, οδηγήστε μέχρι τη Βλυχάδα. Το παλιό εργοστάσιο ντομάτας μετατράπηκε στο σύγ-

χρονο Βιομηχανικο Μουσείο Toμάτας «Δ. Νομικός». Επισκεφτείτε το, για να δείτε τη γραμμή παραγωγής με τις παλιές μηχανές αλλά και για να δοκιμάσετε πελτέ που παρασκευάζεται με την παραδοσιακή μέθοδο αποκλειστικά για το μουσείο. Το μουσείο είναι το κεντρικό κτίριο των βιομηχανικών εγκαταστάσεων που λειτούργησαν από το 1945 έως το 1981 και σήμερα αποτελούν δραστήριους χώρους πολιτισμού και εκπαίδευσης του «Santorini Arts Factory» (ανοιχτά Τρίτη έως Κυριακή 10.00-16.00).

(ΣΧΕΔΌΝ) ΧΩΡΊΣ ΠΕΤΆΛΙ Έχετε σκεφτεί να δείτε το νησί πάνω σε ποδήλατο; Μια ωραία ποδηλατάδα στη νότια πλευρά, συνολικού μήκους 26 χλμ., διασχίζει κατά μήκος τη μαύρη αμμουδιά του Περίβολου, τους επαρχιακούς δρόμους που οδηγούν στο Εμπορείο και από εκεί τους δρόμους του κρασιού έως το Μεγαλοχώρι, για να καταλήξει πάλι στον Περίβολο. Αν και η βόλτα διαρκεί μισή μέρα, μη φοβάστε ότι θα εξαντληθείτε, αφού θα κάνετε πετάλι στα ηλεκτρικά mountain bikes του Santorini Mountain Bike Adventures (www. santoriniadventures.gr, τηλ. 6980-289453). ΠΡΟΒΟΛΉ ΣΤΑ ΑΣΤΈΡΙΑ Στη Σαντορίνη μπορείτε να ζήσετε στο φουλ το must του ελληνικού καλοκαιριού στο «Open Air Cinema Kamari», που έχει συμπεριληφθεί στους 10 open-air cinemas in Europe από τον Guardian. Σε μια μικρή Εδέμ, έναν καταπράσινο κήπο, θα δείτε κά-

ποιο από τα τελευταία blockbusters ενώ απολαμβάνετε strawberry daiquiri ή μια ντόπια μπίρα (Καμάρι, τηλ. 22860-33452). H ταινία ξεκινάει στις 21.30 – αν πάτε νωρίτερα θα προλάβετε τις περιζήτητες σεζλόνγκ.

ΠΛΑΓΊΩΣ ΓΙΑ ΑΣΎΡΤΙΚΟ Μερικά από τα σπουδαιότερα ελληνικά κρασιά παράγονται στον θηραϊκό αμπελώνα, που μετρά περισσότερα από 3.000 χρόνια ζωής. Αν τύχει και βρεθείτε στα μέσα του Αυγούστου στο νησί, ίσως πετύχετε την περίοδο του τρύγου – οι δρόμοι τότε μυρίζουν χυμό σταφυλιού. Στα περίπου είκοσι οινοποιεία που λειτουργούν εδώ –σχεδόν όλα επισκέψιμα–, θα ανακαλύψετε τις δεκάδες εκφράσεις του Ασύρτικου. Φρέσκο δεξαμενής ή παλαιωμένο σε δρύινα βαρέλια, που μένουν δροσερά μέσα σε παλιές, υπόσκαφες κάναβες ή σε υπερσύγχρονα οινοποιεία, σίγουρα θα βρείτε μια ετικέτα που θα γίνει η αγαπημένη σας. Μοναδικά χαρακτηριστικά και το χάδι του σαντορινιού τερουάρ θα εντοπίσετε μετά από μία με δύο δοκιμές και στις άλλες γηγενείς ποικιλίες που καλλιεργούνται εδώ, όπως το Αθήρι, το Αηδάνι, αλλά και τα ερυθρά Μαυροτράγανο και Μανδηλαριά. ΦΑΓΗΤΌ, ΈΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΏΣ Σε όλο το νησί, και κυρίως στην Οία, στο Ημεροβίγλι και στα Φηρά, λειτουργούν διακεκριμένα πολυτελή εστιατόρια: η Σαντορίνη είναι η πασαρέλα της γαστρονομίας για τη χώρα. Ένα δείπνο σε κάποιο από

Το μονοπάτι Φηρά-Οία θα σας μείνει αξέχαστο (αριστερά). Μοντέρνα γαστρονομία αξιώσεων στο εστιατόριο «Elements» του Canaves Oia Epitome (δεξιά).

αυτά, με σέρβις αστέρων, υπέροχο κρασί και την απαραίτητη ατμόσφαιρα, σίγουρα θα αποτελέσει μια ξεχωριστή ανάμνηση των διακοπών σας. Το νησί μπορεί να πάσχει ποιοτικά στα μεσαία εστιατόρια, ωστόσο εδώ, εκτός της πεπατημένης οδού, σε χωριά και οικισμούς λειτουργούν πολλά υπέροχα ταβερνάκια και λίγα χαμηλού προφίλ εστιατόρια που αξίζει να δοκιμάσετε. Στη Φοινικιά το «Κρινάκι» είναι ένα ατμοσφαιρικό ταβερνάκι για ψητά και μαγειρευτά, «Τα Ποστάλια του Αιγαίου» στη Μεσαριά είναι ένα αυθεντικό καφενείο για ουζομεζέδες, η «Ρόζα» στο Βουρβούλο ένα μοντέρνο εστιατόριο με καλομαγειρεμένο απλό φαγητό. Το «Μεταξύ μας» στην Έξω Γωνιά είναι πάντα γεμάτο και απέκτησε όλα αυτά τα χρόνια μεγάλη φήμη λόγω της ποιότητας. Από τις καλύτερες επιλογές για ψαροφαγία στο νησί είναι «το Ψαράκι», πάνω από το λιμανάκι της Βλυχάδας, ενώ για θαλασσινά ακριβώς πάνω στο κύμα σε ένα χαλαρό αυθεντικό περιβάλλον μην παραλείψετε να πάτε στο «Armeni», στο γραφικό λιμανάκι της Αρμένης. Στο wine bar «Oia Vineyart» μαγειρεύουν πολύ νόστιμα με σαντορινιά και ελληνικά προϊόντα και σερβίρουν όλες τις ετικέτες κρασιού των ντόπιων οινοποιών. ISL ANDS 2020

TÜV AUSTRIA COVID SHIELD

Η θωράκιση των επιχειρήσεων απέναντι στον Covid-19

Το σχήμα TÜV AUSTRIA CoVid Shield απευθύνεται σε όλους τους κλάδους επιχειρήσεων, αλλά έχει βρει ιδιαίτερα μεγάλη αποδοχή στους κλάδους της φιλοξενίας και της εστίασης, αποτελώντας «εγγύηση» και διαβατήριο επιχειρηματικής συνέχειας και αξιοπιστίας.

Η πιστοποίηση ως έννοια είναι σύμφυτη με τη δημιουργία της εμπιστοσύνης στα ενδιαφερόμενα μέρη (πελάτες, καταναλωτές, πολίτες, κοινωνία) πως ένας ανεξάρτητος τρίτος επιθεωρεί και διαπιστώνει τη συμμόρφωση με καθορισμένες απαιτήσεις (πρότυπα, σχήματα πιστοποίησης). Συνεπώς, η πιστοποίηση ενισχύει την εμπιστοσύνη και άρα υποστηρίζει την επιχειρηματική συνέχεια και την επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας. Όταν η πιστοποίηση παρέχεται από έναν πραγματικά διεθνή οργανισμό πιστοποίησης με διεθνή αναγνωρισιμότητα και αδιαμφισβήτητη αξιοπιστία στην παγκόσμια αγορά, τότε έχει και πραγματική προστιθέμενη αξία.

Για την πιστοποίηση TÜV AUSTRIA CoVid Shield πραγματοποιούνται επιτόπιες επιθεωρήσεις από την εξειδικευμένη και πιστοποιημένη ομάδα επιθεωρητών της TÜV AUSTRIA. Υπάρχουν τρία επίπεδα πιστοποίησης, Principal, High, Excellent, και εφόσον η επιθεώρηση ολοκληρωθεί επιτυχώς, το πιστοποιητικό έχει διάρκεια ενός έτους με δυνατότητα ετήσιας ανανέωσης. Στη διάρκεια της ισχύος της πιστοποίησης πραγματοποιούνται συνεχείς επιθεωρήσεις (η συχνότητα εξαρτάται από το επίπεδο της πιστοποίησης), ώστε αφενός να διασφαλίζεται πως η δομή της πιστοποιημένης επιχείρησης παραμένει πλήρως λειτουργική σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητά της και αφετέρου αποτελεί εγγύηση και για τους πελάτες στη μείωση του κινδύνου εξάπλωσης του κορωνοϊού. Η TÜV AUSTRIA Hellas προχώρησε πρόσφατα σε στρατηγικές συνεργασίες με τη Eurobank, καθώς και την κοινωνική πρωτοβουλία Future Loading μαζί με το Ίδρυμα Μποδοσάκη και την Coca-Cola, ώστε να στηριχθούν οι επιχειρήσεις φιλοξενίας και εστίασης στην επανεκκίνησή τους. Η ουσιαστική επανεκκίνηση του τουρισμού απαιτεί επιθεώρηση και πιστοποίηση από οργανισμό πιστοποίησης διεθνούς κύρους και εμβέλειας. Η TÜV AUSTRIA μέσω του ολιστικού σχήματος πιστοποίησης TÜV AUSTRIA CoVid Shield συνεισφέρει ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος της εξάπλωσης της νόσου Covid-19. Έτσι επανακτάται η εμπιστοσύνη! Έτσι στηρίζεται ο τουρισμός και ξεκινάμε με σιγουριά, ξανά!

ADVERTORIAL

Η TÜV AUSTRIA είναι από τους μεγαλύτερους και πιο ιστορικούς οργανισμούς ελέγχων και πιστοποίησης παγκοσμίως, με ιστορία περίπου 150 ετών και έτος ίδρυσης το 1872. Η TÜV AUSTRIA Hellas, με περισσότερα από 25 χρόνια εμπειρίας και δραστηριοποίησης στην ελληνική αγορά και σε συνεργασία με το τμήμα R&D του Business Area Business Assurance στη Βιέννη, ανέπτυξε το προηγούμενο διάστημα και με αφορμή την πανδημία του κορωνοϊού, το σχήμα πιστοποίησης TÜV Austria CoVid Shield. Το πρωτοποριακό σχήμα, που από την πρώτη στιγμή έχει αγκαλιαστεί από τον επιχειρηματικό κόσμο και ήδη τρέχει με πολύ μεγάλη επιτυχία σε 7 χώρες, επιβεβαιώνει ότι η πιστοποιημένη εταιρεία έχει αναπτύξει τον κατάλληλο μηχανισμό και τις διαδικασίες, έχει εκπαιδεύσει κατάλληλα το προσωπικό της, έχει την κατάλληλη υποδομή και εξοπλισμό, καθώς και τηρεί τα προβλεπόμενα μέτρα και υγειονομικά πρωτόκολλα για τη μείωση του κινδύνου εξάπλωσης του Covid-19.

Πλανήτης Κρήτη Δύο συντάκτριες, που θα ήθελαν να ήταν Κρητικοπούλες, ενώνουν τις καλύτερες αναμνήσεις τους από τον αγαπημένο τους τόπο. Α Π Ό Τ Η Ν Ό Λ ΓΑ Χ Α ΡΑ Μ Ή Κ Α Ι Τ Η Ν Έ Ν Α Δ Η Μ Η Τ Ρ ΊΟ Υ

Το εξωτικό Ελαφονήσι στα Χανιά. Στο Βάι, στο Λασίθι, με τους φοίνικες του Θεόφραστου (δεξιά).

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΣΗΜΑΙΕΣ

ISL ANDS 2020

83 © ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΡΔΕΛΑΣ

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΡΗΤΗ

ΒΟΥΤΙΆ ΣΤΑ ΣΦΑΚΊΑ Όλη μέρα στο φουσκωτό, με το μαγιό και τα μαλλιά να ανεμίζουν. Με πλεούμενα έτσι κι αλλιώς κυκλοφορείς στα Σφακιά, οι κύριοι δρόμοι είναι θαλασσινοί. Από αυτή τη θέση βλέπεις τα επιβλητικά Λευκά Όρη να φτάνουν έως το Λιβυκό. Τα φαράγγια της Σαμαριάς και της Αράδαινας σκίζουν τη γη στα δύο. Η ερημιά στα Δώματα και στην Τρυπητή, οι γκρεμοί του Ίλιγγα, τα πολύχρωμα Μάρμαρα. Αυτή η βουτιά στα Μάρμαρα ήταν η ωραιότερη της ζωής μου. Τα πιο μπλε νερά που έχω δει, οι σπηλιές με κόκκινα, πορτοκαλί, πράσινα πετρώματα, τα λεία βράχια όπου λιάζεσαι για ώρες ακίνητος. Παραμιλώντας ανέβηκα στο ταβερνάκι του Χρυσόστομου. Κι αυτός ξέρει τι να κάνει για να σε συνεφέρει ή να σε... αποτελειώσει: τσιγαριαστό και σφακιανή πίτα με απίθανο μέλι. ΤΣΟΥΛΗΘΡΑ ΣΤΟΝ ΆΓΙΟ ΠΑΎΛΟ Οι παραλίες στο νότιο Ρέθυμνο είναι πιο γήινες σε σχέση με τις πιο εξωτικές των Χανίων, αλλά οι εναλλαγές του τοπίου είναι απίθανες. Εδώ βρίσκεται η «αγία τριάδα» των αγαπημένων μου παραλιών: οι ήσυχες Λίγκρες με τα βαθιά νερά, η εντυπωσιακή Τριόπετρα και οι αμμόλοφοι του Αγίου Παύλου. Σύνορo της Τριόπετρας με τους αμμόλοφους είναι ένας ποταμός. Εξερεύνηση σε άλλο πλανήτη. Στον Άγιο Παύλο έρχονται yogis από όλο τον κόσμο, ο τόπος λένε πως έχει ενέργεια. Πρώτη φορά εδώ αντίκρισα αμμόλοφους που «σβήνουν» στη θάλασσα. Η κατρακύλα μου από την κορυφή μέχρι τον βράχο που μου έκοψε τη φόρα πρέπει να κράτησε δεκαπέντε δευτερόλεπτα. Η ζάλη θα κρατούσε πολύ περισσότερο αν δεν είχα κάνει μια δροσερή βουτιά: μέσα στο νερό η ζαλάδα σταματά, είτε είναι από ίλιγγο είτε από μεθιό (μεθύσι), και αυτή είναι μια πληροφορία που έμαθα εδώ. Στο Αμμουδάκι με το μικροσκοπικό γυαλιστερό χαλικάκι βρήκα τον παράδεισο – ένας κόλπος μια σταλιά, χωρίς σκιά. Δύσκολα το πιάνει ο

αέρας, αλλά, όταν συμβεί, η θάλασσα δεν σε αφήνει να μπεις, είναι φουσκωμένη και άγρια. Έταξα να έρχομαι κάθε χρόνο.

ΠΑΝΗΓΎΡΙ ΣΤΟ ΑΒΔΟΎ Ξέρω πως φέτος τα πανηγύρια στο νησί δεν θα είναι ίδια. Αναρωτιέμαι αν θα γίνουν, αν θα ξαναζήσω ποτέ εκείνο τον Αύγουστο στο Αβδού Ηρακλείου. Γλέντια στην πλατεία, νέα παιδιά στα όργανα και στους χορούς, ενθουσιασμένοι παραθεριστές, που είναι συνήθως ντόπιοι εξ Αθηνών και περιμένουν αυτές τις μέρες πώς και τι, φημισμένες μπιφτεκόπιτες στο καφενείο του Σήφη. Το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου είναι η κορύφωση. Ατέλειωτες σειρές με καρέκλες, στρωμένα τραπέζια, επίθετα γραμμένα με μαρκαδόρο πάνω στα χάρτινα τραπεζομάντιλα. Αν δεν κλείσεις τραπέζι, όρθιος μένεις έως τις εννέα το πρωί. Δεν κάθισα, από επιλογή. Αυτό το πανηγύρι φημίζεται άλλωστε. Στη σκηνή ο Ψαρογιώργης, ο Ψαραντώνης κι ο Ψαρογιάννης. Σπάνια συνάντηση πια – μαζί τους και ο Στέλιος Πετράκης. Από κάτω μια χούφτα πιτσιρικάδες σε παροξυσμό, σαν ροκ συναυλία. Πιο πίσω επισκέπτες από κάθε μέρος –οι «χορευτάκηδες» που δεν αφήνουν πανηγύρι για πανηγύρι, αν είναι γνήσιο– να χορεύουν μαζί με τους ντόπιους. Ακόμη πιο πίσω οι Κρητικοί των τραπεζιών, με τις μουστάκες τους και τα μαύρα πουκάμισα, που δεν θα σηκωθούν ούτε για χορό. Θυμάμαι να με παρασύρει ο ρυθμός λες κι ήμουν σε καρουζέλ. Μέσα στα δέντρα, κάτω από τα αστέρια, με φόντο την παμπάλαια Παναγία. 02

01. Μαγικά νερά και βράχια που μοιάζουν ψεύτικα στα Μάρμαρα, στα Σφακιά. 02. Άγριες πλαγιές που καταλήγουν στο Λιβυκό, χωματόδρομοι και κατσίκια: αυτά είναι τα επιβλητικά Αστερούσια στο νότιο Ηράκλειο. 03. Στο καφενείο του Γρυλλιού στα Ανώγεια.

ΌΛΟ «ΜΠΛΈΚΩ» ΣΤΟ ΜΕΡΑΜΠΈΛΟ. ΕΔΏ ΟΙ ΡΑΚΈΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΡΑΒΙΈΡΕΣ ΒΓΑΊΝΟΥΝ ΠΡΙΝ ΠΡΟΛΆΒΕΙΣ ΝΑ ΣΥΣΤΗΘΕΊΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΡΑΜΠΕΛΙΏΤΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΊ ΞΕΚΙΝΟΎΝ ΠΡΙΝ ΚΑΘΊΣΕΙΣ. 84

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΡΗΤΗ

Στο πανηγύρι στο Αβδού κανείς δεν κάθεται σε καρέκλα μέχρι να ξημερώσει. Ούτε καν ο Ψαρογιώργης!

Λύρες και λαούτα να παίζουν σαν δαιμονισμένα. Τσικουδιές, μπίρες και ουίσκι να εναλλάσσονται στα ποτήρια. Να χαράζει και να μην αλλάζει τίποτα γύρω. Επτά η ώρα το πρωί να χορεύουν πεντοζάλη και πηδηχτούς, λες και μόλις ξύπνησαν οι αθεόφοβοι.

ΑΝΑΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΨΗΛΟΡΕΊΤΗ Η ανάβαση στο Λιβαδιώτικο Αόρι είχε περιπέτειες. Ο δρόμος κακοτράχαλος με χαλασμένο οδόστρωμα, οι ντόπιοι οδηγοί συνήθως φουριόζοι, ήταν αρκετές οι φορές που σφίχτηκε η καρδιά μου. Όταν φτάνει κανείς όμως στα υψίπεδα του Ψηλορείτη, «λύνεται». Όλα περνάνε εδώ πάνω, όπου ο αέρας μυρίζει θυμάρια και μαλοτήρες και σφυρίζει μέσα από τις πέτρες των μιτάτων που στέκουν ακόμα. Μέσα από ένα μονοπάτι σχετικά νέο, τη «Στράτα του Ψηλορείτη», που ξεκινά από το οροπέδιο του Μυγερού, φτάνεις ευκολότερα πια στον Τίμιο Σταυρό, 86

W W W.G R E E C E - I S .C O M

σε υψόμετρο 2.456 μ., στην ψηλότερη κορυφή του νησιού. Δεν ξέρω αν απόλαυσα περισσότερο τη θέα ή τη διαδικασία της ανάβασης. Εδώ πάντως νιώθεις πως αγγίζεις την ψυχή της Κρήτης. Νόμιζα πως όλες τις επόμενες μέρες θα διηγούμουν μόνο αυτό. Στην επιστροφή όμως ένα σμήνος από γύπες –«σκάρες» για τους ντόπιους–, που ζουν στις απότομες πλαγιές των ορέων, πλησίασαν τόσο κοντά στο παρμπρίζ και ξυστά φτερούγισαν πάνω μας, κόβοντάς μας τη μιλιά για πολλές ώρες. Συνήλθαμε στα Ανώγεια, στο καφενείο του Γρυλλιού με τα ζωγραφισμένα γλαστράκια, με ρακή, γραβιέρα και ελιές, ακούγοντας ιστορίες για την άγρια ζωή και σοφίες για την ανθρώπινη ύπαρξη.

ΆΓΟΝΑ ΑΣΤΕΡΟΎΣΙΑ Τόσο χώμα δεν ξέρω αν έχω ξαναφάει. Σκόνη στα μαλλιά, στα μάτια, στη σκέψη. Ιούλιος στα Αστερούσια Όρη, που είναι terra incognita και για τους Ηρακλειώτες. Ένα απρόσμενο Φαρ Ουέστ. Όλη μέρα σε χωματόδρομους κάτω από τον αδυσώπητο ήλιο, με ατέλειωτες στροφές και γύρω μόνο βράχια, φαράγγια και γκρεμοί. Και

πότε πότε θάμνοι με θυμάρια και «παρέες» από κατσίκια. Χωριό ή άλλο αυτοκίνητο ούτε για δείγμα. Η βουτιά στο Αγιοφάραγγο ξέπλυνε για τα καλά τη σκόνη από πάνω μας. Και μετά, πάλι στα χώματα. Η κορυφή του Κόφινα εμφανίστηκε εντελώς απρόσμενα μπροστά μας. Οξυκόρυφη, αλλόκοτη πάνω από το Λιβυκό Πέλαγος. Περίπου 20 λεπτά η ανάβαση κι ο ήλιος πλησίαζε στη δύση. Το ηλιοβασίλεμα από τα 1.230 μ. υψόμετρο ήταν φωτιά. Από τη μια το απέραντο Λιβυκό Πέλαγος, από την άλλη μια θάλασσα από σύννεφα, μέσα από τα οποία ξεπρόβαλλε αγέρωχος ο Ψηλορείτης. Άλλη Κρήτη.

ΜΠΛΕΞΊΜΑΤΑ ΣΤΟ ΜΕΡΑΜΠΈΛΟ Όλο «μπλέκω» στο Μεραμπέλο. Εδώ οι ρακές και οι γραβιέρες βγαίνουν πριν προλάβεις να συστηθείς και οι μεραμπελιώτικοι σκοποί ξεκινούν πριν καθίσεις. Όλη μέρα στη στείρα γη πάνω από τον κάβο του Αφορεσμένου, μες στην αγριάδα και στον αέρα. Τη νύχτα εμφανίζεται ένας Νίκος Μαστοράκης και μας προτείνει να τον ακολουθήσουμε με το αυτοκίνητο μες στα απόλυτα σκοτάδια, προς τον Πέτρο,

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΡΗΤΗ

Ο Στέλιος Τριλυράκης πάνω από τα τηγάνια του στην ταβέρνα «Ντουνιάς».

ΘΥΜΆΜΑΙ ΝΑ ΜΕ ΠΑΡΑΣΎΡΕΙ Ο ΡΥΘΜΌΣ ΛΕΣ ΚΙ ΉΜΟΥΝ ΣΕ ΚΑΡΟΥΖΈΛ. ΤΣΙΚΟΥΔΙΈΣ, ΜΠΊΡΕΣ ΚΑΙ ΟΥΊΣΚΙ ΝΑ ΕΝΑΛΛΆΣΣΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΟΤΉΡΙΑ. ΕΠΤΆ Η ΏΡΑ ΤΟ ΠΡΩΊ ΝΑ ΧΟΡΕΎΟΥΝ ΠΕΝΤΟΖΆΛΗ ΚΑΙ ΠΗΔΗΧΤΟΎΣ, ΛΕΣ ΚΑΙ ΜΌΛΙΣ ΞΎΠΝΗΣΑΝ ΟΙ ΑΘΕΌΦΟΒΟΙ. είπε. Να αναρωτιόμαστε ποιος είναι αυτός ο Πέτρος, τι είναι ο Μαστοράκης και τι θα απογίνουμε μες στις ερημιές... Το άντρο του απαγωγέα ήταν τελικά ένα μετόχι στην τοποθεσία Πέτρος, ο Μαστοράκης ένας ωραίος άνθρωπος, δάσκαλος από το Καστέλι, και το... μαρτύριο περιλάμβανε ένα μυστικό γλέντι στη μέση του πουθενά. Μια άλλη φορά στο Καρύδι: Βγήκαμε για βόλτα στο χωριό και καταλήξαμε σε καζάνι στη Φουρνή. Έτσι είναι οι Λασιθιώτες. Έβγαινε η ρακή, η πρώτη, και ο Χάρης Παρασκάκης με τα λαούτα, τις λύρες και τις ασκομαντούρες του (παραδοσιακό πνευστό όργανο). Βγάζανε όλοι επιτόπου μαντινάδες στη σειρά, φώναζαν «εβίβα παρέα» κι όταν έπιασαν να τραγουδούν ολομέθυστοι και με μια φωνή τον «Χορό της λευτεριάς», σείστηκε όλο το Μεραμπέλο.

ΈΝΑ ΜΕΣΗΜΈΡΙ ΣΤΟΝ «ΝΤΟΥΝΙΆ» Είχα ακούσει τόσα για την ταβέρνα, που όσο πλησιάζαμε στο χωριό Δρακώνα, ένιωθα πως μυρίζω τις ψησταριές. Πρώτα είδα τα τηγάνια, μαυροκαμένα πάνω σε αναμμένα ξύλα. Μέσα τους, πατάτες χο-

ντροκομμένες κολυμπούσαν τσιτσιρίζοντας στο ελαιόλαδο. Από το βουνίσιο μπαλκονάκι ακούγονταν δανέζικα, αγγλικά, γερμανικά. Άνθρωποι από όλο τον κόσμο έτρωγαν στον –ξακουστό και εκτός συνόρων– «Ντουνιά». Την πρώτη και τη δεύτερη φορά δοκιμάσαμε εξαιρετικό φαγητό, κρητικό ορίτζιναλ slow food, ψημένο σε ξυλόφουρνους και σόμπες. Την τρίτη συστηθήκαμε με τον Στέλιο Τριλυράκη, εμπνευστή και ιδιοκτήτη αυτού του γαστρονομικού παραδείσου, ο οποίος τα φτιάχνει όλα από το μηδέν, σύμφωνα με τα βιώματά του. Μοσχαρίσιο κρέας από τις ορεινές φυλές βοοειδών της Κρήτης, γάλα και τυροκομικά από ντόπια αιγοπρόβατα, αψιά τυριά που ωριμάζουν στο λάδι, ζυμωτό ψωμί από σιτάρι μαυραγάνι, ξινόχοντρος μυρωδάτος. Μελιτζάνες ολόγλυκες και ζαρζαβατικά του κήπου του, όλα λίγο τσιμπημένα στο αλάτι. Τα πιάτα του εισιτήριο για ένα συναρπαστικό ταξίδι.

ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΊΑ ΣΤΗ ΣΗΤΕΊΑ Η φίλη μου ήταν πέντε μηνών έγκυος εκείνο το καλοκαίρι που θέλαμε να οργώσουμε τα φαράγγια, γι’ αυτό και αποφασί-

σαμε να περάσουμε τον Ρίχτη, ένα βατό φαράγγι κοντά στα Έξω Μουλιανά της Σητείας. Τρία χιλιόμετρα διαδρομή, σε μεγάλο μέρος της σκεπασμένη, το μονοπάτι περνάει από δέντρα, βραχάκια και ερείπια από παλιούς νερόμυλους. Μετά το πρώτο χιλιόμετρο οι πρασινάδες πυκνώνουν, τα αγριολούλουδα και τα αρωματικά φυτά φέρνουν τη μυρωδιά τους στην παρέα, ενώ οι πικροδάφνες με τα φούξια λουλούδια τους μοιάζουν εδώ εξωτικές. Σχεδόν σε όλη τη διαδρομή ακούγαμε το ποταμάκι, το κελάρυσμα του νερού πύκνωνε, μέχρι που φτάσαμε στον Ρίχτη, δηλαδή τον καταρράκτη στην ντοπιολαλιά, ύψους 20 μ., που σχηματίζει μια ευρύχωρη λίμνη. Τα νερά έμοιαζαν βαμμένα πράσινα από τα βρύα, που έχουν γίνει το δεύτερο δέρμα των βράχων. Οι πιο θαρραλέοι βουτήξαμε στο σοκαριστικά παγωμένο νερό της. Στεγνώσαμε στα ξύλινα παγκάκια της λίμνης, κάτω από πλατάνια, και η δροσιά μας κράτησε μέχρι το τέλος του φαραγγιού, που καταλήγει σε μια παραλία. Μια τελευταία βουτιά σε θαλασσινό νερό πριν από την επιστροφή επιβάλλεται.

ΓΛΈΝΤΙ ΣΤΗ ΣΎΜΗ Στο οροπέδιο του Ομαλού οι Σταυρακάκηδες μας υποδέχτηκαν στο μιτάτο. Άλλος άνθρωπος εδώ πάνω δεν υπήρχε. Το φρέσκο τυρί που μας πρόσφεραν έφερνε δάκρυα στα μάτια, όπως και η δυνατή ρακή. Έπιασε κι ο Νεκτάριος τη λύρα κι έπαιζε μες στην ερημιά, λες μόνο για τα πουλιά. Πόσο απόκοσμο. Την άλλη μέρα στην Κάτω Σύμη, περιτριγυρισμένοι από τα δάση της Δίκτης, καθίσαμε στο καφενείο, κάτω από τη μουριά. «Καφετζή, κέρασέ τους», είπε ένας κι ήρθαν οι ρακές δίχως αντίρρηση. Ήρθε κι η Κυβέλη και οι δύο Νεκτάριοι, το μουσικό σχήμα Εράν δηλαδή, που έρχονται εδώ για διακοπές. Λύρα, λαούτο, μπεντίρ βρέθηκαν σχεδόν ασυναίσθητα στα χέρια τους, όπως κάνεις μια συζήτηση και αλιεύεις κάτι από την τσάντα σου αφηρημένος. Έτσι ξεκίνησαν και οι μαντινάδες, σαν διάλογος. Ήρθαν κι άλλοι, κι άλλοι... Σε μία ώρα είχαν ανέβει ακόμη κι από τα παράλια. Λίγο πριν από το ξημέρωμα, ύψωσα το βλέμμα στα Λασιθιώτικα βουνά κι ευχήθηκα έτσι, απλά κι αυθόρμητα να είναι όλα τα καλοκαίρια. ISL ANDS 2020

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΡΗΤΗ

σημειωματάριο Όλα όσα πρέπει να ξέρετε πριν επισκεφθείτε το νησί. © ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ

ΑΠΌ ΤΗΝ ΟΜΆΔΑ ΤΟΥ GREECE IS

ΑΓΙΟΦΑΡΑΓΓΟ

XANIA

Η παλιά πόλη, αυτό το αμάλγαμα διαφορετικών πολιτισμών, δεν χορταίνεται όσες φορές κι αν την επισκεφτεί κανείς. Περιδιαβείτε τα πλακόστρωτα του Τοπανά με την ενετική αύρα (αρχοντικά, καμάρες, θυρεοί, περίτεχνα μπαλκόνια), τη συνοικία της Σπλάντζιας με τους μιναρέδες και τα σαχνισιά, και την ώρα του ηλιοβασιλέματος απολαύστε την πιο ρομαντική βόλτα στο ενετικό λιμάνι, με τον φάρο-έμβλημα.

ΓΑΎΔΟΣ Στο νοτιότερο σύνορο της Ευρώπης θα έρθετε για διακοπές χωρίς πρόγραμμα και κανόνες. Ο Άγιος Ιωάννης και το Σαρακήνικο είναι οι ωραιότερες και πιο δημοφιλείς 88

W W W.G R E E C E - I S .C O M

παραλίες, όπου ούτε το μαγιό δεν είναι απαραίτητο. Φτάστε μέχρι την παραλία Τρυπητή και σκαρφαλώστε για φωτογραφία στην τεράστια καρέκλα που σηματοδοτεί το νοτιότερο σημείο. Στη δύση του ηλίου φροντίστε να βρίσκεστε στον εντυπωσιακό φάρο με φόντο το απέραντο Λυβικό Πέλαγος.

ΣΦΑΚΙΆ Τα εντυπωσιακά Λευκά Όρη από τη μια, το Λιβυκό από την άλλη. Ανάμεσά τους μερικές από τις ωραιότερες παραλίες της Κρήτης και τα φημισμένα φαράγγια, όπως ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς. Κάντε μια βόλτα στο οροπέδιο Ασκύφου και φτάστε οδικώς έως την Ανώπολη και τη γοητευτική Αράδαινα, μέσα από φιδογυριστούς δρόμους που θα θυμάστε

για πάντα. Πάρτε το καραβάκι ή θαλάσσιο ταξί από την τουριστική Χώρα Σφακίων και ζήστε τη μαγεία στις παραλίες Ίλιγγας, Γλυκά Νερά, Λουτρό, Λύκος, Μάρμαρα, Άγιος Παύλος, Αγία Ρουμέλη, Δώματα.

ΜΠΆΛΟΣ Η δυτική ακτογραμμή της Κρήτης είναι διάσημη στα πέρατα του κόσμου. Για τους αμμόλοφους, τα γαλαζοπράσινα νερά, τους σκίνους και τις κουμαριές που προσφέρουν πολύτιμη σκιά, τα συγκλονιστικά ηλιοβασιλέματα. Ο Μπάλος είναι η παραλία-σταρ, περισσότερο λόγω της εντυπωσιακής, πανοραμικής της εικόνας. Κρατάτε μικρό καλάθι για τη βουτιά, καθώς τα νερά είναι υπερβολικά ρηχά και ζεστά.

ΦΑΛΆΣΑΡΝΑ Στα Φαλάσαρνα, τα νερά είναι γαλάζια και κρυστάλλινα και η άμμος στ’ αλήθεια... ροζ από τα χιλιάδες κοχύλια (μην πάρετε αναμνηστικά, γιατί μειώνονται επικίνδυνα). Μην παραλείψετε έναν περίπατο στο βόρειο άκρο, όπου θα δείτε τα απομεινάρια της ομώνυμης αρχαίας πόλης, η οποία ήκμασε τον 4ο και τον 3ο αιώνα π.Χ.

ΕΛΑΦΟΝΉΣΙ Το Ελαφονήσι, στο νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης, είναι προστατευόμενη περιοχή Natura και τόσο όμορφο όσο δείχνει στις φωτογραφίες, ωστόσο τα καλοκαίρια έως τώρα γέμιζε από κόσμο και έχανε μέρος της μαγείας του. Ομοίως και οι μικρές παραλίες στο διπλανό Κεδροδάσος. Προτιμήστε να

ADVERTORIAL

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΌΣ ΧΏΡΟΣ ΚΝΩΣΟΎ

Αναδεικνύοντας την πολιτισμική κληρονομιά της Κρήτης Δυνατή και ασφαλής, η Ελλάδα υποδέχεται τους πρώτους της ταξιδιώτες, καθ’ όλα έτοιμη να τους μυήσει εκ νέου τόσο στον τρόπο ζωής των Ελλήνων όσο και στον ελληνικό πολιτισμό. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία, η μεγαλύτερη παρακαταθήκη της χώρας μας, με τη βοήθεια της τεχνολογίας παρέχουν στους επισκέπτες εναλλακτικούς τρόπους επαφής με τη γνώση, ενώ διευκολύνουν παράλληλα την πρόσβαση στην πολιτιστική μας κληρονομιά από κάθε σημείο του κόσμου.

Σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και θέλοντας να συμβάλει στην ανάδειξη της ελληνικής ιστορίας και του ελληνικού πολιτισμού με τη δύναμη της τεχνολογίας, η COSMOTE συνεχίζει να παρέχει δωρεάν εξοπλισμό και δωρεάν ασύρματο δίκτυο ίντερνετ (Wi-Fi) σε όλο και περισσότερους αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία σε όλη την Ελλάδα.

ΜΟΥΣΕΊΟ ΕΛΕΎΘΕΡΝΑΣ

Φέτος το καλοκαίρι, σειρά έχει η Κρήτη και τέσσερις εμβληματικοί χώροι πολιτισμού: ο αρχαιολογικός χώρος της Κνωσού, έδρα του μινωικού πολιτισμού, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, που φιλοξενεί ευρήματα από όλη την Κρήτη, καλύπτοντας

πάνω από 5.500 χρόνια ιστορίας του νησιού, το νησί της Σπιναλόγκας στον κόλπο της Ελούντας, που έχει υπάρξει, μεταξύ άλλων, ενετικό οχυρό, καστροπολιτεία και τόπος εξορίας λεπρών, καθώς και το Μουσείο Αρχαιολογικού Χώρου Ελεύθερνας, το οποίο στεγάζει τα ευρήματα των ανασκαφών στην ομώνυμη αρχαία πόλη του Ρεθύμνου, κυρίως από την αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον Όμηρο. Με την παροχή δωρεάν Wi-Fi, από τη μια, δίνεται η δυνατότητα στους πολιτιστικούς φορείς να αναπτύξουν νέους διαδραστικούς τρόπους ξενάγησης και παρουσίασης των εκθεμάτων τους και, από την άλλη, καθίσταται πιο εύκολο για τους επισκέπτες των εν λόγω αρχαιολογικών χώρων και μουσείων να αναζητήσουν πληροφορίες για την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης, αλλά και να μοιραστούν τον πολιτισμικό της πλούτο με τον υπόλοιπο κόσμο. Πρόσβαση σε ασύρματο ίντερνετ έχουν ήδη το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Ακρωτήρι Σαντορίνης, οι Δελφοί, η Δήλος, το Αρχαιολογικό Μουσείο και το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται οι υποδομές στην Ακρόπολη των Αθηνών, καθώς επίσης και οι υποδομές στις Μυκήνες και στην Αρχαία Κόρινθο στην Πελοπόννησο. Βασικός πυλώνας στη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης του Ομίλου ΟΤΕ, η συνολική επένδυση της COSMOTE για την ανάδειξη της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς ξεπερνά τα δύο εκατ. ευρώ και φέρνει τον ελληνικό πολιτισμό ακόμα πιο κοντά στους Έλληνες και στον υπόλοιπο κόσμο.

ΣΠΙΝΑΛΌΓΚΑ

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΡΗΤΗ

εξερευνήστε το φοινικόδασος και ρίξτε βουτιές στις φυσικές πισίνες του ποταμού.

ΜΑΡΓΑΡΊΤΕΣ Στις Μαργαρίτες δεν θα έρθετε μόνο επειδή είναι ένα από τα δύο μεγαλύτερα κέντρα αγγειοπλαστικής στην Κρήτη, όπου μπορείτε να μάθετε τα μυστικά της τέχνης. Θα έρθετε και γιατί είναι και ένα από τα γραφικότερα παλιά χωριά της ρεθεμνιώτικης ενδοχώρας, με όμορφα βυζαντινά και μεταβυζαντινά εκκλησάκια, όπως ο Αϊ-Γιάννης ο Θεολόγος, παλιά βενετσιάνικα σπίτια με αυλές, πέτρινες βρύσες, πόρτες με καμάρες, με σκαλιστά υπέρθυρα και οικόσημα. ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ

έρθετε το απόγευμα, όταν οι περισσότεροι έχουν αποχωρήσει.

ΠΑΛΑΙΌΧΩΡΑ Μπορεί να είναι μια κωμόπολη με σύγχρονα κτίρια, παράλληλα όμως είναι πόλος έλξης επισκεπτών από όλο τον κόσμο χάρη στην αύρα της. Κολυμπήστε στις δύο παραλίες εντός του οικισμού ή μακρύτερα, στο Γιαλισκάρι και στον υπέροχο Κριό. Περάστε τις νύχτες στο μπαρ Άγιος, για κοκτέιλ με τσικουδιά παλαίωσης, ελληνικό κρασί ή κονιάκ που αναμειγνύονται με σπιτικές μαρμελάδες, πολτούς και αποστάγματα από βότανα και φρούτα.

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Στο Σέλινο, στους Ανύδρους, το καφενείο Στο Σχολείο (τηλ. 28230-83001) προσφέρει θέα στο πέλαγος και μενού με κρητική και ελληνική κουζίνα, που διαφοροποιείται κάθε μέρα. O Κύπρος (τηλ. 28210-91866) είναι μια χασαποταβέρνα στις Μουρνιές που θα ικανοποιήσει κάθε φανατικό κρεατοφάγο. Στα Σφακιά, στο οροπέδιο του Ασκύφου, βρίσκεται το καφενείο του Νεκτάριου (τηλ. 28250-95228). Αξίζει να οδηγήσετε μέχρι εδώ για τσιγαριαστό 90

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΑΡΚΆΔΙ από ντόπιο κρέας, πιλάφι ή κριθαράκι μαγειρεμένο στον ζωμό του κρέατος. Είναι η επιτομή της κρητικής cucina povera. Στο Οινοποιείο Μανουσάκη (τηλ. 28210-78787), αφού περιηγηθείτε στους χώρους παραγωγής, μπορείτε να δοκιμάσετε ντόπια κουζίνα μαζί με το κρασί τους, σε έναν υπέροχο πολυχώρο γαστρονομίας. Εντός της πόλης, στην καλύτερη θέση του ενετικού λιμανιού, βρίσκεται το εστιατόριο Salis (Ακτή Ενώσεως 3, τηλ. 28210-43700). Πυρήνας του είναι το κρασί με λίστα από τις πιο αξιόλογες στη χώρα. Τα οινικά ταιριάσματα που γίνονται με τα πιάτα της νέας ελληνικής κουζίνας θα κάνουν το γεύμα σας αξέχαστο.

ΡΕΘΥΜΝΟ

Η γοητευτική πόλη του Ρεθύμνου αποπνέει μέχρι σήμερα την αναγεννησιακή αίγλη του παρελθόντος. Περπατήστε στα δαιδαλώδη στενά και θαυμάστε τα αρχοντικά με τα οικόσημα και τις περίτεχνες λεπτομέρειες, τις κρήνες, αλλά και τα τζαμιά και τα οθωμανικά σπίτια με τα σαχνισιά. Γευτείτε κρητική και σύγχρονη κουζίνα σε όμορφες αυλές, αναζητήστε ντόπιους δημιουργούς στα μαγαζάκια,

περπατήστε στο Μακρύ Στενό και ανεβείτε στη Φορτέτσα για να απολαύσετε ένα από τα πιο όμορφα δειλινά στην Κρήτη.

ΝΌΤΙΟ ΡΕΘΎΜΝΟ Η ακτογραμμή του νότιου Ρεθύμνου, από την Αγία Γαλήνη έως την Αγία Μαρίνα, έχει μήκος 55 χλμ. και περισσότερες από 30 παραλίες στο Λιβυκό Πέλαγος. Αξέχαστη μένει η Τριόπετρα, με τρεις κάθετους βράχους, αλλά και η παραλία Λίγκρες, με έναν μικρό καταρράκτη στο δυτικό άκρο της και ωραίο ηλιοβασίλεμα. Οι παραλίες Σχοινάρια και Φοίνικας είναι μαγνήτες για snorkelers και scuba divers, ενώ στο μικροσκοπικό, αμμουδερό Κλεισίδι ελάτε νωρίς το πρωί για να πιάσετε θέση. Αν έχετε παιδιά, προτιμήστε το Δαμνόνι και το Αμμούδι.

ΠΡΈΒΕΛΗ Μια γκρίζα αμμουδιά, μια καταγάλανη θάλασσα, μια καταπράσινη λίμνη, ένα ποτάμι που έχει στις όχθες του φοινικόδασος. Τοποθετήστε όλο αυτό το σκηνικό στο τέλος ενός φαραγγιού κι έχετε το καρτποσταλικό τοπίο της Πρέβελης. Ελάτε από το μονοπάτι που ξεκινάει από το Δρυμισκιανό Αμμούδι (7 λεπτά περπάτημα),

Το πιο γνωστό μοναστήρι του νησιού και ένα εμβληματικό μνημείο, απόλυτα ταυτισμένο με τους απελευθερωτικούς αγώνες των Κρητικών. Εδώ, κατά την Κρητική Επανάσταση (1866-69) έγινε η ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης και των υπερασπιστών της μονής, γι’ αυτό μέχρι και σήμερα οι Κρητικοί λένε πως η ελευθερία τους ξεκίνησε από το Αρκάδι. Το κτιριακό συγκρότημα είναι πραγματικό αριστούργημα, με εντυπωσιακό καθολικό και αρκετά στοιχεία που παραπέμπουν στην Αναγέννηση (τηλ. 28310-83135).

ΑΝΏΓΕΙΑ Ένα από τα διασημότερα κρητικά χωριά, στο οποίο θα έρθετε για τους ίδιους τους Ανωγειανούς. Ζώντας για πολλά χρόνια με τις αυστηρές παραδόσεις της ορεινής Κρήτης, διαμόρφωσαν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα: φιλόξενοι, γλεντζέδες, με ισχυρό αίσθημα φιλίας, αλλά και εύθικτοι σε ζητήματα τιμής. Καθίστε σε κάποιο καφενείο και έχετε ανοιχτά τα αυτιά σας: το χωριό είναι πατρίδα μερικών από τους σημαντικότερουςοργανοπαίκτες της Κρήτης. Αν ανηφορίσετε από το χωριό, θα φτάσετε στον Ψηλορείτη, γεωπάρκο της UNESCO και ψηλότερο βουνό του νησιού. Στη διαδρομή έως το

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΡΗΤΗ

γεμάτες λουλούδια. Ο λόγος που θα φτάσετε έως εδώ, ωστόσο, είναι το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη (kazantzaki.gr), ο οποίος καταγόταν από αυτό το χωριό. Θα δείτε προσωπικά του αντικείμενα, χειρόγραφα και θα μάθετε πολλά ενδιαφέροντα για τη ζωή του.

ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ

ΠΡΕΒΕΛΗ

οροπέδιο της Νίδας θα δείτε και τα ανωγειανά μιτάτα.

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Τα πιο ωραία λαδερά του νομού τα μαγειρεύει η κ. Μαρία Ηλιάκη στην ταβέρνα Ηλιομανώλης (Κάνεβος, τηλ. 28320-51053). Περίπου 25 κατσαρόλες τη μέρα για να επιλέξετε ανάμεσα σε θεσπέσια γεμιστά, ντολμάδες, κρέας με φασολάκια και πολλά ακόμα. Αν κολυμπάτε κοντά στην παραλία του Περιστερέ, πιάστε θέση στα λίγα τραπέζια της Καντίνας του Μανώλη (τηλ. 6937-554059), σε ένα πολύ χαλαρό περιβάλλον. Στην πανσιόν Λίγκρες Beach (Κεραμές, τηλ. 6974-234509) θα φάτε σπιτικό κρητικό φαγητό, ψάρι, αλλά και κοκκινιστό κρέας με μακαρόνια, και θα νιώσετε φιλοξενούμενοι των ιδιοκτητών. Στην πλατεία του χωριού Ρούστικα μην παραλείψετε ένα γεύμα στο καφενείο του Παλοπετράκη (τηλ. 28310-91300). Μαγειρεύει η Ελένη, η σύζυγος του ιδιοκτήτη, και τα κάνει όλα νόστιμα. Ο Λεμονόκηπος (Εθνικής Αντιστάσεως 100, τηλ. 28310-57087), εντός της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου, είναι ένα αγαπητό εστιατόριο, καλόγουστο και απλό, που σερβίρει τις καλύτερες 92

W W W.G R E E C E - I S .C O M

κρητικές συνταγές – πολλές με ένα μικρό twist. Δείπνο δίπλα στο κύμα θα απολαύσετε στο bar-restaurant Πρίμα Πλώρα (Ακρωτηρίου 4, Ρέθυμνο, τηλ. 28310-56990). Φινετσάτες γεύσεις μιας ευρωπαϊκής κουζίνας που μαγειρεύεται με ντόπιες πρώτες ύλες. Πολύ καλή λίστα κρασιού.

ΗΡΆΚΛΕΙΟ

Η διοικητική πρωτεύουσα της Κρήτης μπορεί να σας κρατήσει με τα αξιοθέατα και την έντονη ζωή της. Περπατήστε στο ενετικό λιμάνι και στον Κούλε, το θαλασσινό καστράκι. Χαθείτε στο ιστορικό κέντρο γύρω από την πλατεία Λιονταριών και την ενετική Λότζια. Επισκεφτείτε οπωσδήποτε το Αρχαιολογικό Μουσείο (Ξανθουδίδου 2, τηλ. 2810-279000) για να δείτε τον Δίσκο της Φαιστού και άλλα αριστουργήματα. Απολαύστε ρακή και εξαιρετικό φαγητό στα καφενεία και το βράδυ ζήστε τον παλμό στα στενά των οδών Αγίου Τίτου, Κοραή και των γύρω πεζόδρομων.

ΚΝΩΣΌΣ Και μόνο η ιδέα για το πού βρίσκεσαι προκαλεί δέος.

Η Κνωσός είναι ο τόπος όπου γεννήθηκε ο μινωικός πολιτισμός. Εδώ βρισκόταν το ανάκτορο του βασιλιά Μίνωα, γύρω από το οποίο αναπτυσσόταν η πόλη. Περιηγηθείτε στις αναστηλωμένες αίθουσες των ανακτόρων με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες και φανταστείτε πώς ήταν εδώ το 1600 π.Χ., όταν κατοικούσαν σε αυτόν τον χώρο 80.000 άνθρωποι (τηλ. 2810-231940).

CRETAQUARIUM Πώς θα σας φαινόταν αν μπορούσατε να βρεθείτε στον βυθό της Κρήτης στεγνοί, βλέποντας δίπλα σας να κολυμπούν καρχαρίες, ροφοί, θαλάσσιες χελώνες; Το Cretaquarium, στις Γούρνες, είναι ένα από τα μεγαλύτερα ενυδρεία της Ευρώπης, με 2.000 θαλάσσια πλάσματα από 200 διαφορετικά είδη. Αξίζει να επιλέξετε μία από τις ιδιαίτερες ξεναγήσεις – ακουστική, προσωπική, στα «παρασκήνια», βιωματική για τα παιδιά (τηλ. 2810-337788, cretaquarium.gr).

ΜΥΡΤΙΆ Η Μυρτιά είναι ένα γνήσιο χωριό, με χαμηλά σπίτια, ζωντανά καφενεία, ξασπρισμένα δρομάκια και γλάστρες

Τα Αστερούσια είναι τα άγονα βουνά στο νότιο Ηράκλειο. Όλες οι παραλίες εκεί έχουν βότσαλο, γαλάζια-μπλε νερά και πρόσβαση από χωματόδρομους. Στο Βαθύ και στο Μάρτσαλο οδηγούν μονοπάτια με περπάτημα 30 λεπτών, στο Αγιοφάραγγο, που είναι το ομορφότερο, αποφύγετε τον Αύγουστο, καθώς συνήθως γεμίζει με σκάφη. Εύκολος στην πρόσβαση και ανεπτυγμένος είναι ο Λέντας, ενώ ένας δύσκολος χωματόδρομος οδηγεί στον Άγιο Νικήτα με το φοινικόδασος. Στα ανατολικά θα βρείτε την υπέροχη παραλία του Ληστή και τον ανεπτυγμένο Κερατόκαμπο.

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Στα Αστερούσια, στο αναστηλωμένο χωριό Καπετανιανά, υπάρχει ο ξενώνας Θαλόρη (τηλ. 28930-41762). Στο εστιατόριο που λειτουργεί εντός, με συγκλονιστική θέα σε βουνό και θάλασσα, θα σας σερβίρουν νόστιμο οφτό κρέας, χειροποίητες πίτες και λοιπά παραδοσιακά. Εντός πόλης, η πιο γνωστή ταβέρνα με παραδοσιακό φαγητό είναι το Βουρβουλάδικο (Μονής Καρδιωτίσσης 71, Ηράκλειο, τηλ. 2810-335323). Σπεσιαλιτέ το σιγοψημένο χοιρινό κρέας –το ζητάτε ως «καπρικό»–, αλλά και οι γεμιστοί ανθοί. Αν προτιμάτε ένα σύγχρονο εστιατόριο με μοντέρνα κουζίνα, αξίζει να επισκεφθείτε το The Walls (Δουκός Μποφώρ 1, Ηράκλειο, τηλ. 28310-344348) με θέα τα ενετικά τείχη, σε μια βεράντα πάνω από τα γήπεδα τένις της πόλης. Φροντισμένος χώρος, σωστές τεχνικές και πολύ νόστιμα επιδόρπια θα σας ξαναφέρουν εδώ σίγουρα.

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΡΗΤΗ

ΡΕΘΥΜΝΟ

στα ρακάδικα της Ελευθερίου Βενιζέλου. Επισκεφτείτε το βενετσιάνικο φρούριο Καζάρμα (τηλ. 28430-27140) και το Αρχαιολογικό Μουσείο, που φετος λειτουργεί με περιοδική φωτογραφική έκθεση για την ιστορία της πόλης του Αγίου Νικολάου (τηλ. 28430-23917).

γεμάτη από υπέροχες παραλίες. Ξεχωρίζουμε την περιοχή του Ξερόκαμπου για την απομονωμένη τοποθεσία, το άγριο τοπίο και τις τρεις διαφορετικές μεταξύ τους παραλίες (βότσαλο, ξανθή αμμουδιά ή άργιλος για φυσικό spa).

ΧΡΥΣΉ

ΚΆΤΩ ΖΆΚΡΟΣ

Το ακατοίκητο νησί με τα ελκυστικά τιρκουάζ νερά, τη χρυσή άμμο, τις αμμοθίνες και τους κέδρους έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλές τα τελευταία χρόνια, αλλά αποτελεί παράλληλα και ένα ευαίσθητο οικοσύστημα. Θα περάσετε τη μέρα σας στην παραλία Μπελεγρίνα. Οι καντίνες δεν είναι βέβαιο ότι θα λειτουργήσουν φέτος.

ΣΠΙΝΑΛΌΓΚΑ

Στα στενά του κέντρου, το μικρό Apiri (Αγίων Δέκα 5, τηλ. 2810-342228) είναι ένα νέο μπιστρό, την κουζίνα του οποίου έχει αναλάβει ένας κοσμογυρισμένος μάγειρας. Παντρεύει εδώ μια σύγχρονη μεσογειακή κουζίνα με κρητικές αναφορές και ωραία κοκτέιλ, που ταιριάζουν πολύ στη νεανική ατμόσφαιρα και στο γευστικό προφίλ των πιάτων. Αυθεντικός καφενές για ρακή και μεζέδες ο Καγιαμπής (Μονοφατσίου 12, τηλ. 2810226286), ένα γραφικό μαγαζί στις παρυφές της γειτονιάς του Λάκκου. Όλα νόστιμα.

ΛΑΣΊΘΙ

Ο Άγιος Νικόλαος μοιάζει περισσότερο με... χωριουδάκι, αφού είναι η μικρότερη από τις τέσσερις πρωτεύουσες των νομών της Κρήτης. Η καρδιά του χτυπάει στη λίμνη Βουλισμένη (φυσική «πισίνα» που συνδέεται με τη θάλασσα μέσω ενός στενού καναλιού), γύρω από την οποία βρίσκονται καφέ και εστιατόρια. Κολυμπήστε 94

W W W.G R E E C E - I S .C O M

στις καθαρές παραλίες εντός του αστικού ιστού, περάστε από την Κιτροπλατεία και την εμπορική οδό 28ης Οκτωβρίου.

ΙΕΡΆΠΕΤΡΑ Η Ιεράπετρα, στις ακτές του Λιβυκού Πελάγους, έχει ιδιαίτερη αύρα: το φως είναι πιο γλυκό και η θερμοκρασία πιο υψηλή. Η νοτιότερη πόλη της Ελλάδας είναι γνωστή για τα θερμοκήπια με ντοματιές, αλλά και για την εξωστρέφεια και τον κοσμοπολιτισμό της. Δείτε το φρούριο Καλές στο παλιό λιμάνι, το τζαμί της παλιάς πόλης με την τουρκική κρήνη και έπειτα εξορμήστε στις βραδινές πιάτσες για ρακή, μεζέδες και bar hopping μέχρι πρωίας, παρέα με τους ντόπιους.

ΣΗΤΕΊΑ Η Σητεία, μικρή σε μέγεθος και απομονωμένη από τα υπόλοιπα αστικά κέντρα, έχει αναπτύξει μια πρωτόγνωρη αυτάρκεια, διαθέτει μάλιστα λιμάνι και αεροδρόμιο. Ευχάριστη και ζωντανή, με φιλόξενους κατοίκους οι οποίοι θα σας καλοδεχτούν

Περιηγηθείτε στα γοητευτικά σοκάκια του τόπου απομόνωσης των χανσενικών, ο οποίος αποτελεί το πρώτο σε επισκεψιμότητα αρχαιολογικό αξιοθέατο της Κρήτης μετά την Κνωσό. Η φήμη του απογειώθηκε όταν η ιστορία του έγινε πηγή έμπνευσης για την πολυβραβευμένη Βρετανίδα συγγραφέα Βικτόρια Χίσλοπ, η οποία έγραψε «Το νησί», βιβλίο που μεταφράστηκε σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες και έγινε best seller διεθνώς.

ΒΆΙ Το Βάι αποτέλεσε καταφύγιο για τα «παιδιά των λουλουδιών» μέχρι τη δεκαετία του ’80. Σήμερα είναι ένα από τα πιο τουριστικά μέρη της ανατολικής Κρήτης. Εδώ βρίσκεται το μεγαλύτερο φυσικό φοινικόδασος της Ευρώπης (έχει κηρυχθεί προστατευόμενη περιοχή), με τους λεγόμενους φοίνικες του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii) ή αλλιώς κρητικές χουρμαδιές, και μια μεγάλη οργανωμένη παραλία με ξανθή άμμο.

ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΣ Όλη η ανατολική και νότια πλευρά του νομού, από το Βάι έως τη Ζάκρο και από εκεί έως την Ιεράπετρα, είναι

Στην Άνω Ζάκρο μπορείτε να κάνετε βόλτα στο χωριό, στην Κάτω Ζάκρο να κολυμπήσετε στην ωραία παραλία και να δείτε τον αρχαιολογικό χώρο όπου βρισκόταν το ένα από τα τέσσερα μεγάλα μινωικά ανάκτορα της Κρήτης. Ανάμεσά τους αξίζει να περπατήσετε το περίφημο Φαράγγι των Νεκρών. Έχει μήκος μόλις 2,5 χλμ. και ονομάστηκε έτσι από τους μινωικούς τάφους που βρίσκονται στις σπηλιές του.

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Στον Κουτσουρά, στον Μακρύ Γιαλό της Σητείας, θα φάτε στην Καλλιοτζίνα (τηλ. 2843051207). Σε μια αυλή με δροσιά και σκιά, λίγα βήματα από τη θάλασσα, δοκιμάστε εξαιρετικά μαγειρευτά – εδώ έχουν σημαία το σπιτικό φαγητό με καλοκαιρινά λαδερά (ντολμαδάκια, ανθούς γεμιστούς και υπέροχα γεμιστά). Ανεβείτε στο χωριό Κρούστας, για να φάτε στη μικρή, φιλόξενη ταβέρνα της οικογένειας Σταυρακάκη «Ο Κρούστας» (τηλ. 28410-51362). Κάνουν ζυμαρικά στο χέρι, τα σιουφιχτά, τα οποία ύστερα βράζουν μέσα σε ζουμί από κρέας και σερβίρονται με ξερή μυζήθρα και ζεστό βούτυρο. Στο Κουτσουνάρι της Ιεράπετρας, στο βραβευμένο εστιατόριο Pelagos Sea Side (τηλ. 28420-61263) η σεφ Κωνσταντίνα Βούλγαρη-Κοντεσοπούλου μαγειρεύει μια φρέσκια δημιουργική κουζίνα με έμπνευση από την Κρήτη. Εξαιρετική τοποθεσία, υψηλής ποιότητας σέρβις.

Το εντυπωσιακό παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου.

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΡΟΔΟΣ

Για πάντα Δύσκολα βρίσκεις άνθρωπο που να μην έχει πάει στη Ρόδο. Ο καθένας τη βιώνει και τη θυμάται διαφορετικά, γιατί εδώ το σενάριο διακοπών δεν είναι μόνο ένα. T ΟΥ Γ Ι Ά Ν Ν Η Π Α Π Α Δ Η Μ Η Τ Ρ ΊΟΥ

ISL ANDS 2020

ΣΗΜΑΙΕΣ ΡΟΔΟΣ

ερπατάς βράδυ στη μεσαιωνική οδό των Ιπποτών, με τα μεγαλοπρεπή μαύρα, σιδερένια φανάρια να φωτίζουν τις πετρόκτιστες οικίες των Ταγμάτων, που φέρουν ακόμη τα οικόσημά τους, και διακτινίζεσαι στην εποχή των Ιωαννιτών. Ψάχνεις το τούρκικο καφενείο στη Σωκράτους, την εμπορική αρτηρία της Παλιάς Πόλης, και ξέρεις ότι την ίδια διαδρομή έκαναν όλοι οι κάτοικοι από το 408 π.Χ. και έπειτα, αφού ο δρόμος έχει χαραχτεί πάνω στα σχέδια του πολεοδόμου Ιππόδαμου. Στέκεσαι στην κορυφή του βουνού Φιλέρημος στην Ιαλυσό, με μνημεία κάθε εποχής γύρω σου, και αισθάνεσαι την αγωνία του Σουλεϊμάν

ΤΟ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΟ ΝΗΣΊ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΉΣΩΝ, ΠΟΥ ΟΦΕΊΛΕΙ ΤΟ ΌΝΟΜΆ ΤΟΥ ΣΤΟ ΟΜΏΝΥΜΟ ΙΕΡΌ ΛΟΥΛΟΎΔΙ ΤΟΥ ΉΛΙΟΥ, ΥΠΉΡΞΕ ΠΌΘΟΣ ΔΕΚΆΔΩΝ ΚΑΤΑΚΤΗΤΏΝ, ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΠΈΡΣΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΪΚΉΣ ΠΕΡΙΌΔΟΥ ΜΈΧΡΙ ΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΉ ΚΑΤΟΧΉ ΤΟΥ 1912.

του Μεγαλοπρεπούς, ο οποίος από αυτό το πλάτωμα οργάνωνε τις επιθέσεις για την κατάληψη του νησιού το 1522. Κολυμπάς στα σμαραγδένια νερά της παραλίας «Άντονι Κουίν» και φαντάζεσαι ότι συμμετέχεις στην ταινία «Τα κανόνια του Ναβαρόνε», που γυρίστηκε εδώ το 1961. Αυτός ο συνεχής δυϊσμός του χρόνου, που το σώμα είναι στο παρόν και το μυαλό ταξιδεύει στο παρελθόν, αυτή η μόνιμη αίσθηση της διαίρεσης του εαυτού σου, η οποία, αντί να σε μπερδεύει, σε βοηθάει να αποκτήσεις μια ολοκληρωμένη ματιά, είναι που μεταμορφώνει τη Ρόδο από έναν κορεσμένο τουριστικό προορισμό με βιτρίνες προκάτ φαγητού σε μια γοητευτι98

W W W.G R E E C E - I S .C O M

κή χρονοκάψουλα, που μέσα της χωράνε όλες οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες. Το μεγαλύτερο νησί των Δωδεκανήσων, που οφείλει το όνομά του στο ομώνυμο ιερό λουλούδι του Ήλιου, υπήρξε πόθος δεκάδων κατακτητών, από τους Πέρσες της αρχαϊκής περιόδου μέχρι την ιταλική κατοχή του 1912. Στην εύφορη γη του, ανάμεσα σε πορτοκαλεώνες, ελαιώνες και αμπελώνες, φιλοξενούνται όλα όσα ονειρεύεται ένας απαιτητικός ταξιδιώτης: μνημεία όλων των εποχών, ζωντανά χωριά με παραδοσιακή αρχιτεκτονική και λαογραφική κληρονομιά, μέρη απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και γαστρονομικά στέκια-τοπόσημα.

Η ΑΚΑΤΑΜΑΧΗΤΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΚΤΗ Κατεβαίνοντας την ανατολική ακτή, από την πόλη της Ρόδου μέχρι το ινσταγκραμικής ομορφιάς Πρασονήσι, το οποίο συνδέεται με το νησί μέσω ενός στενού αμμώδους δρόμου που «τρώγεται» τον χειμώνα από την παλίρροια, μπορείς να κάνεις αμέτρητες στάσεις. Αφήνω για τον Οκτώβρη τις ιαματικές πηγές της Καλλιθέας, την εντυπωσιακή αμμουδιά στο Φαληράκι και τις φυσικές «πολυθρόνες» στα βράχια της παραλίας «Άντονι Κουίν» –τι καλά που θα ήταν να μην είχε ξαπλώστρες– και οδηγώ καρφωτά για τα Αφάντου. Το άσπρο χωριό, «ζουμερό» όσο τα φημισμένα βερίκοκά του, είναι χτισμένο

ανάμεσα στους λόφους, ώστε να είναι άφαντο από τη θάλασσα, προστατευμένο δηλαδή από τους πειρατές. Στην αχανή παραλία του με τα λεπτά βοτσαλάκια απολαμβάνω ηλιοθεραπεία χωρίς πολυκοσμία. Συνεχίζω για τα αγαπημένα μου Κολύμπια, τον γεωργικό οικισμό που έχτισαν οι Ιταλοί στα πρότυπα του Σαν Μπενεντέτο για να εγκαταστήσουν εποίκους. Οι δύο κολπίσκοι που σχηματίζονται εκατέρωθεν των σπιτιών, με τα ψαροκάικα και τα ιστιοπλοϊκά, προσφέρονται για κολύμπι και εξερεύνηση του βυθού. Το μεσημέρι αναζητώ δροσιά στις Επτά Πηγές, στον δρόμο προς Αρχίπολη. Γύρω από το φράγμα που έφτιαξαν οι Ιταλοί για να τροφοδοτούν το χωριό με νερό

απλώνεται μια πράσινη όαση με γιγάντια πλατάνια, λυγερόκορμα πεύκα και ρυάκια. Βγάζω τα παπούτσια, ανάβω τον φακό του κινητού και περνάω τη στενή, σκοτεινή σήραγγα των περίπου 150 μ. για να φτάσω σε μια μυστική λίμνη με κρυστάλλινα νερά. Το παγωμένο νερό μού τσιτώνει το δέρμα. Μετά από αυτή την αναζωογονητική βουτιά, επιστρέφω στο χωριό για να δειπνήσω στο «Νησάκι», μια κινηματογραφική ψαροταβέρνα με μπλε καρέκλες, που τα τραπέζια της ακουμπούν λες τη θάλασσα. Το σκηνικό: ούζο «Αιγαίον» στα ποτήρια, ντόπιο και γλυκόπιοτο, θαλασσινοί μεζέδες στα πιάτα και ένας ουρανός με χίλια χρώματα. Τελειότητα.

Οι Επτά Πηγές είναι μια όαση δροσιάς κοντά στα Κολύμπια (πάνω). 01. Τα λουτρά της Καλλιθέας από την εποχή των Ιταλών. 02. Μια βόλτα στην οδό των Ιπποτών αρκεί για να διακτινιστείς στην εποχή του Τάγματος των Ιωαννιτών.

ISL ANDS 2020

ΣΗΜΑΙΕΣ ΡΟΔΟΣ

Εναλλακτική επιλογή είναι το Χαράκι, ανάμεσα στα Κολύμπια και τη Λίνδο. Το παλιό ψαροχώρι, με το μεσαιωνικό κάστρο του Φερακλού να δεσπόζει στον όρμο, έχει μια εκπληκτική αμμουδιά, την παραλία της Αγίας Αγαθής, κάτω από το ομώνυμο μοναστήρι. Επόμενη στάση στη Λίνδο, τη λευκοντυμένη σταρ της Ρόδου. Το πρόγραμμα στον αυτόματο. Μακροβούτι στο λιμανάκι του Αγίου Παύλου, όπου αποβιβάστηκε ο άγιος στο ταξίδι του από τη Μίλητο στη Συρία, απογευματινή περιπλάνηση ανάμεσα στα καπετανόσπιτα με τις εσωτερικές αυλές, ανάβαση στην ακρόπολη για ένα αλησμόνητο ηλιοβασίλεμα και φαγητό στον διαχρονικό «Μαυρίκο». Τα δύο αδέλφια επιμένουν να σερβίρουν ένα μενού ριζωμένο στον τόπο με διεθνείς περγαμηνές. Η ανατολική ακτή δεν τελειώνει στη Λίνδο. Τις μέρες που έχω όρεξη για χιλιόμετρα, βάζω πλώρη για τη Λαχανιά και συγκεκριμένα για το beach bar-restaurant «Mea Terra». Η ποιότητα στο μενού, από τον εξαιρετικό καφέ μέχρι τα φρέσκα ψάρια και τα «ψαγμένα» κοκτέιλ, και η ατμοσφαιρική κυκλαδίτικη-boho διακόσμηση καθιστούν αυτό το παρεΐστικο σαλόνι πάνω στην άμμο ημερήσιο προορισμό. Ξεκινάω με πρωινό χυμό και διάβασμα στην αναπαυτική ξαπλώστρα και καταλήγω με το ίδιο μαγιό να τρώω θαλασσινά κάτω από τα αστέρια. Αν πάλι έχω διάθεση για περιπέτεια, ταξιδεύω 85 χλμ. –με την παραλιακή κίνηση, είναι κοντά δύο ώρες– για να στήσω το μικρό εξοχικό μου στον Μαύρο Κάβο, την «αφρικάνικη» παραλία με τους χρυσούς αμμόλοφους, τους κέδρους και τα ρηχά νερά. Πασαλείβομαι με μπόλικο αντηλιακό, γιατί ο ήλιος καίει λες και είσαι στην έρημο, ανοίγω την ομπρέλα, προστατεύω τα φρούτα από κάτω της, βάζω τα παγούρια στη θάλασσα και παίζω ρακέτες στο αμμουδερό τερέν μέχρι να γονατίσω από την κούραση.

01. Η Ακρόπολη της Λίνδου, από τα πιο σημαντικά μνημεία του νησιού. 02. Η φημισμένη παραλία Άντονι Κουίν – μακάρι να έλειπαν οι ξαπλώστρες! 03. Η Παναγία του Μπούργκου στην Παλιά Πόλη. © ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ

100

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΣΗΜΑΙΕΣ ΡΟΔΟΣ Ο βατήρας στην παραλία της Έλλης, το σήμα κατατεθέν της πόλης της Ρόδου.

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΒΟΛΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ Στην Παλιά Πόλη της Ρόδου πηγαίνω πάντα βράδυ, καθώς τα αξιοθέατά της είναι κλειστά και δεν πέφτω πάνω σε ορδές «τουριστών». Για να μπω σε αυτό το Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ξεκινώ από τη μαγευτική πύλη Ντ’Αμπουάζ, στα δυτικά, ακολουθώ σαν υπνωτισμένος τον λαβύρινθο των οχυρώσεων, βγαίνω στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου και, περνώντας τη μικρότερη πύλη του Αγίου Αντωνίου, φτάνω στην οδό των Ιπποτών. Αφήνω πίσω μου τα ερείπια του ναού του Αγίου Ιωάννη, προστάτη του Τάγματος, χαζεύω για λίγο την περαντζάδα στα σοκάκια πέριξ της Σωκράτους, προσεύχομαι έξω από τον Άγιο Φανούριο, για να βρω τα «χαμένα» μου όνειρα, και καταλήγω στην αυλή του «Χατζηκελή», δίπλα στην Παναγία του Μπούργκου. Αν είχα μονάχα μια νύχτα στη Ρόδο, εδώ θα ήθελα να την περάσω. Στην καρδιά της μεσαιωνικής πόλης, περιτριγυρισμένος από κυπαρίσσια, γλάστρες με γεράνια και αιωρούμενα λαμπιόνια που σηματοδοτούν τα όρια της ταβέρνας, να τρώω φρέσκες ψαρολιχουδιές και να συζητώ για τα μελλούμενα με ένα παγωμένο «Αθήρι».

ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΚΤΗΣ Στη δυτική πλευρά της Ρόδου, η οποία είναι λιγότερο προικισμένη σε παραλίες και πιο εκτεθειμένη στα μελτέμια, βρίσκονται η Ιαλυσός και η Κάμειρος, οι δύο αρχαίες πόλεις που ενώθηκαν με τη Λίνδο το 408 π.Χ. για να ιδρύσουν την πόλη της Ρόδου. Στην Ιαλυσό, που είναι φορτωμένη με πυκνές τουριστικές μονάδες, έρχομαι κυρίως το απόγευμα για την απερίγραπτη θέα από τον γνωστό «σταυρό», ο οποίος βρίσκεται μετά το λιθόστρωτο μονοπάτι της οδού των Μαρτυρίων. Απέναντι από το μοναστήρι της Παναγίας της Φιλερήμου αρχίζει ένας κατάφυτος δρόμος με εκατοντάδες πουλιά που συναυλιάζουν καθημερινά, σπαρμένος με μπρούντζινες απεικονίσεις των παθών του Ιησού, ο οποίος καταλήγει στον σταυρό, ύψους 18 μ. Πάντα έχω τον νου μου όταν ανεβαίνω την εσωτερική, στριφογυριστή σκάλα, καθώς ο κόσμος στριμώχνεται συχνά, όμως η απέραντη θέα «σβήνει» την ολιγόλεπτη ταλαιπωρία μου.

ΣΗΜΑΙΕΣ ΡΟΔΟΣ

Η παραλία του Αγίου Παύλου στη Λίνδο.

Αντίθετα με την τουριστικοποιημένη Ιαλυσό, η αρχαία πόλη της Καμείρου, 33 χλμ. νοτιότερα, είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Στον αρχαιολογικό της χώρο έχω την ευκαιρία να παρατηρήσω τα ερείπια ενός πολύ καλά σωζόμενου αρχαίου οικισμού που χωρίζεται βαθμιδωτά σε τρία επίπεδα, ενώ στο επίνειό της, τη Σκάλα, ξέρω ότι θα βρω φρέσκα ψάρια και αστακούς στα ήσυχα παραθαλάσσια ταβερνάκια, βγαλμένα από τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο. Αντίστοιχο ενδιαφέρον με την Κάμειρο παρουσιάζει και ο Μονόλιθος, ένα χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά στο όρος Ακραμύτη.

Το κάστρο του 15ου αιώνα, φωλιασμένο στην κορυφή ενός απόκρημνου βράχου –εξ ου και το όνομα «Μόνολιθος»–, είναι ένα από τα ιδανικότερα μέρη στη Ρόδο για να φωτογραφίσω τη δύση του ήλιου. Ακριβώς από κάτω, κοντά στα 3 χλμ., «κρύβεται» η παραλία Φουρνί. Κοπιαστικό το ταξίδι έως εδώ, αλλά εξασφαλίζω μοναχικές βουτιές και γαλάζια ησυχία.

Η ΕΝΔΟΧΩΡΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ Περιμετρικά του Έμπωνα, της οινικής πρωτεύουσας του νησιού, που είναι χτισμένη στους πρόποδες του Αττάβυρου,

ΑΝ ΈΧΩ ΔΙΆΘΕΣΗ ΓΙΑ ΠΕΡΙΠΈΤΕΙΑ, ΤΑΞΙΔΕΎΩ 85 ΧΛΜ., ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΉΣΩ ΤΟ ΜΙΚΡΌ ΕΞΟΧΙΚΌ ΜΟΥ ΣΤΟΝ ΜΑΎΡΟ ΚΆΒΟ, ΤΗΝ «ΑΦΡΙΚΆΝΙΚΗ» ΠΑΡΑΛΊΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΡΥΣΟΎΣ ΑΜΜΌΛΟΦΟΥΣ, ΤΟΥΣ ΚΈΔΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΡΗΧΆ ΝΕΡΆ.

102

W W W.G R E E C E - I S .C O M

λειτουργούν τέσσερα νοικοκυρεμένα οινοποιεία («Έμερυ», «Αλεξανδρής», «Κουνάκης» και «Μερκούρης»). Στην αμπελουργική ζώνη της περιοχής καλλιεργούνται οι ποικιλίες «Αθήρι» και «Αμοργιανό», που συμμετέχουν στα ΠΟΠ κρασιά Ρόδου. Όταν έρχομαι στον Έμπωνα, προμηθεύομαι κάβα για τον χειμώνα και ξαποσταίνω στον «Μπάκη» για καλομαγειρεμένα κρέατα και σπιρτόζικη σούμα. Βέβαια, η ενδοχώρα της Ρόδου δεν είναι μόνο μια άχρονη τιμή στον Διόνυσο. Στα Απόλλωνα «τραβιέμαι» για να γαληνέψει η ψυχή μου. Η βόλτα στο χωριό με τα μονώροφα σπίτια και τις στέγες από «πατελιά» (αργιλώδες χώμα που εμποδίζει το νερό) με ηρεμεί πριν με απογειώσουν οι νοστιμότατες συνταγές της «Παράγκας», του παραδοσιακού μαγειροτεχνείου που αναβιώνει παραδοσιακές μαγειρικές τεχνικές. Για μια εντελώς διαφορετική εμπειρία, κατηφορίζω στο «Adventure Park» στο φράγμα της Απολακκιάς. Κάνω καγιάκ στην τεχνητή λίμνη, δοκιμάζω την ικανότητά μου στην τοξοβολία και περπατάω στο δάσος για να χάσω τις θερμίδες των προηγούμενων ημερών.

ΚΩΣ

Ας ξανασυστηθούμε Αυτή τη σεζόν έρχεται στο προσκήνιο η γοητευτική απλότητα ενός νησιού συνώνυμου με το ελληνικό καλοκαίρι. Α Π Ό Τ Ο Ν Γ Ι Ά Ν Ν Η Π Α Π Α Δ Η Μ Η Τ Ρ ΊΟ Υ

104

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η παλαιοχριστιανική εκκλησία του Αγίου Στεφάνου στην ομώνυμη παραλία στην Κέφαλο.

ISL ANDS 2020

105

ΣΗΜΑΙΕΣ ΚΩΣ

την Κω δεν χρειάζεσαι ρεζερβέ ξαπλώστρα, ούτε χαλάς τον ύπνο σου για να μη χάσεις την κράτηση. Ανοίγεις τον χάρτη όποτε θες και επιλέγεις σε ποια παραλία θα απλώσεις την πετσέτα σου. Στην πόλη δεν αγχώνεσαι για πάρκινγκ, αφού παντού φτάνεις ασφαλής με το ποδήλατο. Στην Κω απελευθερώνεσαι και ακολουθείς τις επιθυμίες σου χωρίς δισταγμό. Την ώρα που πίνεις μπίρες δίπλα στη Δημοτική Αγορά, θα σηκωθείς για ποδόσφαιρο με τα παιδιά που βάζουν γκολ στα κολονάκια της πλατείας Ελευθερίας και πανηγυρίζουν σαν να κατέκτησαν το Μουντιάλ. Εδώ δεν ανησυχείς αν λερώθηκε το πουκάμισο με αντηλιακό ή αν οι σαγιονάρες έχουν ξεχασμένη άμμο, καθώς είναι κεκτημένο σου δικαίωμα το να κυκλοφορείς «με την αρμύρα πάνω σου». Από τη θάλασσα θα πηγαίνεις απευθείας στον θερινό κινηματογράφο «Ορφέας» και μετά καρφί στον «Μύλο» για χορό μέχρι την ανατολή. Στην Κω δίνεις καλοκαιρινά ραντεβού με το κορίτσι σου σε αρχαία μνημεία και προετοιμάζεσαι διαβάζοντας τον οδηγό με τα αξιοθέατα του νησιού. Πηγαίνετε βράδυ στη γέφυρα της Νεραντζιάς, ως άλλος Ιωαννίτης ιππότης τής προσφέρεις μια γρανίτα-φράουλα και ανυπομονείς να της κλέψεις τη γεύση από τα χείλη. Την ξεναγείς στην Αρχαία Αγορά, της λες ψιθυριστά ότι ο Ιπποκράτης πίστευε πως «το φαγητό είναι το καλύτερο φάρμακο» και της κάνεις το τραπέζι στη γειτονιά των ψαροφαγάδων, λίγο πιο πέρα από τη ΔΕΗ στο λιμάνι. Αν έχει κέφι για δημιουργικές λιχουδιές από εκλεκτά τοπικά προϊόντα και ψάρια της ευρύτερης περιοχής, κοκτέιλ και μπόλικο κοσμοπολιτισμό, θα φάτε στο «Μπαρμπούνι» της σαλονικιώτικης οικογένειας Εδιάρογλου. Αν πάλι θέλει όστρακα και ψάρια στη σχάρα, θα κατευθυνθείτε απέναντι, σε μία από τις καλύτερες ψαροταβέρνες των Δωδεκανήσων, στον «Νικόλα τον ψαρά». Το επόμενο πρωινό, με μια μπουγάτσα στο χέρι από το «Άριστον» θα διαλέγετε εκδήλωση από τα «Ιπποκράτεια», που φέτος θα πραγματοποιηθούν με τη συμμετοχή τοπικών καλλιτεχνών, και θα συζητάτε πόσο

01. Ο ήλιος δύει πίσω από το μεσαιωνικό κάστρο της Νερατζιάς.

106

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η ΚΩΣ ΈΧΕΙ ΜΙΑ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΉ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΉ, ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΆΝΕΙ ΠΑΡΑΛΊΕΣ ΓΙΑ ΌΛΑ ΤΑ ΓΟΎΣΤΑ, ΑΠΌ ΑΠΈΡΑΝΤΕΣ ΧΡΥΣΑΦΈΝΙΕΣ ΑΜΜΟΥΔΙΈΣ ΜΈΧΡΙ ΚΑΛΆ ΚΡΥΜΜΈΝΟΥΣ ΚΌΛΠΟΥΣ ΓΙΑ ΜΑΚΡΟΒΟΎΤΙΑ ΧΩΡΊΣ ΜΑΓΙΌ.

γρήγορα πέρασε το χθεσινό βράδυ. Αυτή ακριβώς η μαγευτική απλότητα, που σου επιτρέπει να περνάς ωραία χωρίς κουραστικά κανονίσματα, είναι που «συρρικνώνει» τον χρόνο στην Κω και αποκαλύπτει το πραγματικό νόημα του ελληνικού καλοκαιριού: τη λυτρωτική ανεμελιά. Την τελευταία πενταετία, παρά το σύνθετο ζήτημα των αυξημένων μεταναστευτικών ροών και τις πληγές που κληρονόμησε από τον σεισμό του 2017, το νησί του Ιπποκράτη σταδιακά απομακρύνεται από τη μονοκαλλιέργεια του «all-inclusive», η οποία λειτουργούσε αποτρεπτικά για το ελληνικό κοινό, και προσπαθεί να δημιουργήσει μια καινούργια τουριστική ταυτότητα. Βασικά στοιχεία του νέου προφίλ αποτελούν η γαστρονομία, που

βρισκόταν εν υπνώσει για πολλές δεκαετίες, η αγροτική παραγωγή-μεταποίηση, η οποία εμπλουτίζει τα πρωινά των ξενοδοχείων και τα ράφια της Δημοτικής Αγοράς, και η επιστροφή στις ρίζες, δηλαδή η γενικότερη ανάδειξη της «ιπποκρατικής κουλτούρας» πέραν του Ασκληπιείου. Φυσικά, οι μυθικές παραλίες παραμένουν το μεγάλο της ατού.

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΡΥΣΟΣΚΟΝΗ Γύρω στις δύο μετά τα μεσάνυχτα, με οδηγό το φεγγάρι, προχωράμε ανάμεσα σε ηφαιστειογενείς βράχους για να φτάσουμε σε μια παραλία με μαύρα βότσαλα. Τοπίο άγριο, μα και συναρπαστικό. Υπάρχει ένα ξεχωριστό σημείο μέσα στη θάλασσα που νομίζεις ότι στην επιφάνεια του νερού

03. Στο νησάκι «Καστρί», με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, πας κολυμπώντας από την παραλία του Αγίου Στεφάνου. © ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

02. Η πόλη της Κω προσφέρεται για ατελείωτο σουλατσάρισμα. Εδώ, στα πλακόστρωτα γύρω από τον πλάτανο του Ιπποκράτη.

ISL ANDS 2020

107

Η Λεωφόρος των Φοινίκων σού κλέβει την καρδιά, είτε κάνεις ποδήλατο είτε όχι.

Το Ασκληπιείο είναι για όλες τις ηλικίες!

εμφανίζεται χρυσόσκονη. Η οφθαλμαπάτη οφείλεται στο θειάφι που λαμπυρίζει στο σκοτάδι, το οποίο προέρχεται από τις θερμές πηγές της περιοχής. Στα Θερμά λοιπόν, 13 χλμ. νοτιοανατολικά της πόλης της Κω, μπορείτε να απολαύσετε ένα μοναδικό φυσικό σπα, ιδανικό για να ανακουφίσετε το σώμα σας και να αποκτήσετε –έστω προσωρινά– αλαβάστρινο δέρμα. Για περισσότερη ιδιωτικότητα, ελάτε νωρίς το πρωί ή πολύ αργά το βράδυ. Εκτός από την ασυνήθιστη εμπειρία των Θερμών, η Κως έχει μια συγκλονιστική ακτογραμμή που περιλαμβάνει παραλίες για όλα τα γούστα, από απέραντες χρυσαφένιες αμμουδιές μέχρι καλά κρυμμένους κόλπους για μακροβούτια χωρίς μαγιό. Στις Αλυκές, στο Τιγκάκι, θα είστε ξαπλωμένοι στην άμμο, με τα πόδια μέσα στη ζεστή θάλασσα, και από πάνω σας ο ήλιος θα γίνεται κόκκινος εωσότου σβήσει πίσω από την Κάλυμνο. Στο Cavo Paradiso, μετά την Κέφαλο, θα

παίξετε με τα κύματα και θα «χαθείτε» στα γαλαζοπράσινα νερά, στην παραλία του Αγίου Στεφάνου θα κολυμπήσετε μέχρι το Καστρί, το απέναντι νησάκι για εξερεύνηση, και θα περιηγηθείτε στα ερείπια του παλαιοχριστιανικού ναού, ενώ στο Πολέμι θα νιώσετε πως είστε ένας κόκκος άμμου. Η ακτή με τη λευκή άμμο είναι κυριολεκτικά απέραντη, τόσο μεγάλη σε μήκος και πλάτος, θαρρείς και φτιάχτηκε για την εποχή του κορωνοϊού.

ΑΝΟΙΧΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Με πέντε χιλιάδες χρόνια καταγεγραμμένης ιστορίας και πολυάριθμους κατακτητές, η Κως μπορεί να καμαρώνει ότι στην επιφάνειά της «ενώνονται» αρμονικά διαφορετικοί πολιτισμοί. Και αυτή η συνθετική της δύναμη, αναπόσπαστο κομμάτι του DNA της, προσδίδει στις διακοπές σου μια ανείπωτη αίσθηση διαρκούς εξερεύνησης. Στην πρωτεύουσα, σε έκταση μικρότερη του τετραγωνικού χι-

ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ ΠΕΝΤΑΕΤΊΑ, ΤΟ ΝΗΣΊ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΆΤΗ ΣΤΑΔΙΑΚΆ ΑΠΟΜΑΚΡΎΝΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗ ΜΟΝΟΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑ ΤΟΥ «ALL-INCLUSIVE», Η ΟΠΟΊΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΎΣΕ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΆ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΚΟΙΝΌ, ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΊ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΉΣΕΙ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΎΡΓΙΑ ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ. 108

W W W.G R E E C E - I S .C O M

λιομέτρου, συναντάς το Ρωμαϊκό Ωδείο, τη Ρωμαϊκή Οικία, γνωστή ως Casa Romana, τον βωμό του Διονύσου, τη Δημοτική Αγορά με το εντυπωσιακό αίθριο στο κέντρο, η οποία χτίστηκε από τους Ιταλούς το 1933, όπως και το παραθαλάσσιο κτίριο του Διοικητηρίου με τους χαρακτηριστικούς πύργους, το τζαμί Defterdar, που στέκει αγέρωχο από το 1780, και το κουκλίστικο «Kos Aktis», το παλιό Ξενία που άνοιξε τις πύλες του το 1960 και ανακαινίστηκε πλήρως το 2005. Στα μπαλκόνια των δωματίων του βρίσκω συχνά καταφύγιο όταν θέλω να σχεδιάσω τις διαδρομές μου με τα πόδια ή το ποδήλατο ανάμεσα στα αξιοθέατα της πόλης, που όλα μαζί συνθέτουν ένα υπαίθριο «ανοιχτό» μουσείο, ή τις εξορμήσεις μου στις γύρω περιοχές. Αφού απαντήσω στο μόνιμο δίλημμα «Ασύρτικο» Χατζηεμμανουήλ ή «Chardonnay» Tριανταφυλλοπούλου ‒(και τα δύο οινοποιεία είναι επισκέψιμα και προσφέρουν οινογευσίες), θα χαζέψω για λίγο απέναντι τη φωτισμένη Αλικαρνασσό και τα κότερα που μπαινοβγαίνουν στη μαρίνα, και έπειτα θα κλείσω τα μάτια και θα καρφώσω το μολύβι πάνω στον χάρτη. Όπου και να προσγειωθεί η μύτη του, ξέρω ότι θα αξίζει τον κόπο. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές «κλέβω» και με μισάνοιχτα μάτια επιλέγω το ορεινό χωριό Ασώματος στην περιοχή του Ασφεντιού. Διότι έχω εθιστεί να αράζω στην αυλή του «Καζίνο», να πίνω δροσερό κρασί και το απόγευμα να παρακολουθώ πώς λαμπαδιάζει ο ουρανός μέσα από την πέτρινη πόρτα της ομώνυμης εκκλησίας.

ΔΙΑΜΆΝΤΙΑ ΤΟΥ ΙΟΝΊΟΥ Το κλασικό στιλ, η πολυτέλεια και η ιταλική φινέτσα συνδυάζονται μοναδικά στο νησί με την αριστοκρατική χάρη. Από τα μεγαλοπρεπή βενετσιάνικα φρούρια, το Αχίλλειο και το Μον Ρεπό μέχρι τα παραδοσιακά καντούνια, και από τις υπέροχες διαδρομές που καταλήγουν σε βυζαντινά ερείπια μέχρι τους υγροβιότοπους και τις κοσμοπολίτικες παραλίες, η Κέρκυρα με τους φιλόξενους κατοίκους της σας περιμένει για να σας ξεναγήσει στη φύση της, στον πολιτισμό, στα έθιμα και στις μακραίωνες παραδόσεις της.

μες παραλίες, όπως το Κάθισμα και το Πόρτο Κατσίκι, μαγεύει τους επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Οι φίλοι της δράσης και των σπορ γεμίζουν το πρόγραμμα των διακοπών τους με – μεταξύ άλλων– windsurfing, kitesurfing, καταδύσεις και ιππασία, ενώ οι φίλοι των περιπάτων περιηγούνται στην πόλη της Λευκάδας με τα καντούνια και τις εκκλησίες-αριστοτεχνήματα του 17ου και του 18ου αιώνα, αλλά και στην υπόλοιπη ενδοχώρα. Εκλεκτά τοπικά προϊόντα περιμένουν όλους στα εστιατόρια του νησιού.

Εξωτικές παραλίες, αιωνόβιοι ελαιώνες, πυκνοί αμπελώνες και βλάστηση που φτάνει μέχρι το νερό σάς περιμένουν! Στον ενετικής αρχιτεκτονικής οικισμό Γάιο ξεχωρίζουν το εντυπωσιακό κτίριο του αγγλικού κυβερνείου και η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Μια επίσκεψη στο κάστρο του Αγίου Νικολάου αποκαλύπτει τον σχεδιαστή του, που δεν είναι άλλος από τον Leonardo da Vinci, ενώ τα μαγευτικά σπήλαια του Αχάι και της Υπαπαντής σάς προσκαλούν για εξερεύνηση. Απολαύστε το ηλιοβασίλεμα στον κατάλευκο βράχο του Ερημίτη και μην ξεχάσετε να απολαύσετε το γλυκόπιοτο σπάνιο κρασί των Αντίπαξων.

Το καταπράσινο τοπίο, η πελώρια ακτογραμμή, οι προκλητικές σπηλιές, τα κρυστάλλινα νερά του Μεγανησίου, αλλά και τα φιλόξενα χωριά του με τα παραδοσιακά σπίτια, θα κερδίσουν αμέσως την καρδιά σας. Επισκεφθείτε το Κατωμέρι, που προσφέρει εύκολη πρόσβαση στη δαντελωτή ακτή του Αθερινού και στην όμορφη παραλία στο Φανάρι, ενώ στο Σπαρτοχώρι θα μαγευτείτε με τη θέα της θάλασσας και το υπέροχο φυσικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής. Αξίζει, επίσης, να επισκεφθείτε τα κοντινά νησιά Καστός και Κάλαμος για τη γραφικότητα, την απλότητα και την αυθεντικότητά τους.

ΠΑΞΟΙ – ΑΝΤΙΠΑΞΟΙ

ΔΙΑΠΟΝΤΙΑ ΝΗΣΙΑ

Το Μαθράκι με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα, οι Οθωνοί με το εντυπωσιακό ορεινό τοπίο και η Ερείκουσσα με την παράδοση στην καλλιέργεια της ελιάς είναι από τους τελευταίους ανέγγιχτους προορισμούς της χώρας.

ΛΕΥΚΑΔΑ

Η Λευκάδα, με την πλούσια βλάστηση, τους εντυπωσιακούς καταρράκτες, την κοσμοπολίτικη γοητεία και τις διάση-

ΜΕΓΑΝΗΣΙ, ΚΑΣΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ

Εναλλασσόμενα τοπία, γραφικοί ορμίσκοι, πολυτελή θέρετρα και παγκοσμίου φήμης παραλίες, όπως ο Μύρτος, ο Μακρύς Γιαλός και η Σκάλα, σας περιμένουν στην κοσμοπολίτισσα Κεφαλονιά. Το Αργοστόλι θα σας γοητεύσει με τη διάσημη οδό του Λιθόστρωτου, τα διώροφα και τριώροφα παραδοσιακά σπίτια και την πέτρινη γέφυρα του Δραπάνου, ενώ μακριά από το πλήθος θα περπατήσετε στο Εθνικό Πάρκο του Αίνου και θα θαυμά-

σετε τις σπηλιές της Δρογκαράτης και της Μελισσάνης. Απολαυστική και η ιστιοπλοΐα στο νησί, με το γραφικό Φισκάρδο να αποτελεί ένα τέλειο καταφύγιο για αγκυροβόλιο, ώστε να απολαύσετε τις τοπικές λιχουδιές παρέα με τους φιλόξενους και γλεντζέδες κατοίκους του νησιού.

ΙΘΑΚΗ

Η πατρίδα του θρυλικού Οδυσσέα είναι ένα νησί μαγικό, καταπράσινο, πλημμυρισμένο από ιστορία και συγκλονιστικές παραλίες. Θα ερωτευτείτε τον παραδοσιακό οικισμό Κιόνι και την πρωτεύουσα του νησιού, το Βαθύ, με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της, ενώ οι βοτσαλωτές της παραλίες, όπως ο Σκίνος, το Φιλιατρό ή το Γιδάκι, σίγουρα θα σας μαγέψουν. Συναρπαστικοί και οι θρύλοι του νησιού που στροβιλίζονται στο Σπήλαιο των Νυμφών, περνούν ανάμεσα από τους πέτρινους μονόλιθους της μεσαιωνικής Ανωγής και τα ερείπια της αρχαίας πόλης Αλαλκομενές και χάνονται στον βυθό με τα πανέμορφα σπήλαια και τους υφάλους που είναι ιδανικά για scuba diving.

ΖΑΚΥΝΘΟΣ

Το «Fiore di Levante» (λουλούδι της Ανατολής), όπως ονόμασαν τη Ζάκυνθο οι Λατίνοι, ανθίζει κάθε καλοκαίρι. Φημισμένη για τα γραφικά ορεινά χωριά της και την καταπράσινη φύση –διαθέτει το πρώτο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο στην Ελλάδα, που φιλοξενεί τις θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta–, συνδυάζει την ηρεμία και την ενέργεια που εκπέμπουν οι διάσημες παραλίες της, όπως το Ναυάγιο, με τις συναρπαστικές εμπειρίες για όλη την οικογένεια. Ανακαλύψτε την Μπόχαλη, την ομορφότερη γειτονιά της πόλης, ή ανεβείτε ακόμα πιο ψηλά, στο φρούριο της Ζακύνθου, όπου επί Ενετοκρατίας βρισκόταν η πρωτεύουσα του νησιού.

ADVERTORIAL

ΚΕΡΚΥΡΑ

Κέρκυρα

Παξοί Αντίπαξοι Λευκάδα

Μεγανήσι Ιθάκη

Κεφαλονιά

Ζάκυνθος

Νησιά Ιονίου

ΚΈΡΚΥΡΑ

Τα απέραντα θέρη μου* Βενετσιάνικα καντούνια, οργιαστική βλάστηση, ήμεροι κολπίσκοι και αμμώδεις ακτές, πρωτόγνωρες γεύσεις και πνευστά που συγκινούν: το καλοκαίρι στην Κέρκυρα δεν μοιάζει με κανένα άλλο. A ΠΌ Τ Η Δ Έ Σ ΠΟΙ ΝΑ Τ ΡΙ Β ΌΛ Η

*Από το ομώνυμο τραγούδι της μπάντας «Παιδιά της Παλαιότητας» από την Κέρκυρα.

112

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η παλιά πόλη της Κέρκυρας θεσμοθετήθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από την UNESCO το 2007 και παραμένει σχεδόν ίδια από την εποχή της Ενετοκρατίας.

ISL ANDS 2020

113

ΣΗΜ Α ΙΕ Σ Κ Ε ΡΚ Υ ΡΑ

πό το νερό. Ίσως αυτός είναι ο πιο ωραίος τρόπος να αντικρίσεις την Κέρκυρα για πρώτη φορά. Όταν ήμουν μικρή, πριν κατασκευαστεί η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου και η Ιόνια Oδός, το ταξίδι Αθήνα-Κέρκυρα κρατούσε μία ολόκληρη hμέρα. Φτάναμε στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας το απόγευμα και κοιτούσαμε την Κέρκυρα από το πλοίο λίγο πριν από το σούρουπο. Όσο κουρασμένη κι αν ήμουν, περίμενα να τη δω να μου αποκαλύπτεται: όπως το καράβι κουνιόταν ελαφρά, ξεπρόβαλλε αχνή στον ορίζοντα, μια τέλεια μινιατούρα βενετσιάνικης πόλης που έμοιαζε να αιωρείται πάνω στο νερό. Το Παλαιό Φρούριο στα αριστερά, μετά τα Μουράγια, με τα ψηλά βενετσιάνικα κτίρια στα χρώματα της ώχρας και της υγρασίας και στο βάθος τα κίτρινα βυζαντινά κεραμίδια των σπιτιών της πόλης. Φέτος η Κέρκυρα ίσως να είναι πιο ήσυχη από ποτέ, άρα έχετε τη μοναδική ευκαιρία να την ανακαλύψετε χωρίς τις ορδές των τουριστών που την πολιορκούν κάθε καλοκαίρι. Ξεκινήστε από την πόλη. Αναγνωρισμένη ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO από το 2007, θεσμοθετήθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, και παραμένει σχεδόν ίδια από την εποχή της Ενετοκρατίας. Περιπλανηθείτε στη Σπιανάδα (τη μεγαλύτερη πλατεία της Κέρκυρας), με θέα τη θάλασσα και τον κόλπο της Γαρίτσας, κάνοντας ζιγκ ζαγκ ανάμεσα σε παιδάκια που κάνουν ποδήλατο. Μπείτε για λίγο στο «Cafetierra» και μυρίστε τον καφέ που καβουρδίζεται και αλέθεται εδώ – είναι από τους καλύτε-

ρους του νησιού. Εναλλακτικά δοκιμάστε την τσιτσιμπίρα «Χειμαριός» που πωλείται σχεδόν παντού, ακόμα και σε κεντρικά περίπτερα. Πρόκειται για μια πιο πικάντικη φρέσκια εκδοχή του αναψυκτικού ginger beer, κληρονομιά από την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Όχι πως αυτή είναι η μόνη βρετανική παρακαταθήκη. Στην κάτω πλευρά της πλατείας γίνονται οι αγώνες κρίκετ της εθνικής ομάδας που έχει για έδρα της, φυσικά, την Κέρκυρα. Προτείνω να χαθείτε στο Καμπιέλο, την παλαιότερη συνοικία της πόλης. Πρόκειται για έναν πυκνοκατοικημένο λαβύρινθο από καντούνια (στενά δρομάκια, που το όνομά τους προκύπτει από το ιταλικό cantone) με μπουγάδες να κρέμονται από αντικριστά παράθυρα στα ψηλά βενετσιάνικα σπίτια, ενώ μυρωδιές από σκόρδο και ξίδι (δύο από τα βασικότερα συστατικά της κερκυραϊκής κουζίνας) αναδίδονται από τις χαραμάδες. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να στρίψετε και να φτάσετε σε αδιέξοδο με μία και μοναδική παυλοσυκιά (σ.σ. φραγκοσυκιά), σε ένα πλακόστρωτο που βλέπει στη θάλασσα ή, ακόμα, στην πανέμορφη πλατεία της Κρεμαστής με το πέτρινο πηγάδι και την μπουκαμβίλια, σκηνικό για ταινία. Η φύση της Κέρκυρας είναι οργιαστική κατά τόπους. Καταπράσινη μετά από μήνες βροχών, πνιγμένη στις ελιές και στα κυπαρίσσια, γεμάτη υγρασία, εξωτικές σαύρες και ζάμπες (έτσι λέγεται στην Κέρκυρα ένα είδος φρύνου). Τα βράδια του Μαΐου και του Ιουνίου, τα χωράφια φωσφορίζουν από τις κωλοφωτιές (δηλαδή τις πυγολαμπίδες), που μαζεύονται σε σμήνη πάνω από τους αγρούς. Όπου κι αν μένετε, πάρτε το αυτοκί-

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ • Το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα, πολιούχου του νησιού, βγαίνει έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα μόνο τέσσερις φορές τον χρόνο. Στις 11 Αυγούστου γιορτάζεται το θαύμα του, που έσωσε την Κέρκυρα από την οθωμανική πολιορκία το 1716. Αποτελεί μοναδική ευκαιρία να δείτε μια κερκυραϊκή λιτανεία και να ακούσετε τις φιλαρμονικές που συνοδεύουν το σκήνωμα του αγίου στην παλιά πόλη. • Πέρα από το σοφρίτο, την παστιτσάδα και το κουμκουάτ, υπάρχει και ο μπολσεβίκος, ένα σιροπιαστό γλυκό με βάση που θυμίζει ραβανί και κρέμα ζαχαροπλαστικής από πάνω. Θα το βρείτε στο ζαχαροπλαστείο «Βουλισμάς» (Σεβαστιανού 35, Κέρκυρα). • Το «Cake boutique» (Δελβινιώτη 1, Κέρκυρα) είναι ένα υπέροχο μικροσκοπικό ζαχαροπλαστείο, με γλυκά γαλλικού τύπου και ειδίκευση στα μακαρόν. Ζητήστε το βραβευμένο μακαρόν με γεύση νούμπουλο και συκομαΐδα. Εναλλακτικά προτιμήστε το υπέροχο ισπαχάν φτιαγμένο με τριαντάφυλλα, λίτσι και βατόμουρα. • Η ταβέρνα «Κληματαριά» της οικογένειας Μπέλλου στις Μπενίτσες παραμένει ένα (όχι και τόσο καλά κρυμμένο) μυστικό. Θα γευτείτε κερκυραϊκές συνταγές, εκτελεσμένες με τις καλύτερες πρώτες ύλες, σε ένα εστιατόριο με ελάχιστα τραπέζια. Φροντίστε να κάνετε κράτηση. Ο υπέροχος Κερκυραϊκός Ελαιώνας, μοναδικό περιβαλλοντικό μνημείο που απλώνεται σε όλο το νησί.

114

W W W.G R E E C E - I S .C O M

01 01. Η παραλία της Μυρτιώτισσας με τα καταπράσινα νερά είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους γυμνιστές. 02. Mπουγάδες κρέμονται από αντικριστά παράθυρα στην πόλη της Κέρκυρας. 03. Πανοραμική άποψη της πόλης της Κέρκυρας.

02 03

ISL ANDS 2020

115

ΣΗΜ Α ΙΕ Σ Κ Ε ΡΚ Υ ΡΑ

Η παραλία της Γλυφάδας.

νητό σας –κανόνας απαράβατος, η Κέρκυρα θέλει αμάξι– και ξεκινήστε την εξερεύνηση.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΟΡΡΑ ΣΤΟΝ ΝΟΤΟ Το βόρειο κομμάτι του νησιού είναι αυτό που αγαπούν περισσότερο οι τουρίστες, ειδικά οι Άγγλοι, ίσως και χάρη στα τρία βιβλία που έγραψε ο Βρετανός συγγραφέας Τζέραλντ Ντάρελ για το νησί («Η οικογένειά μου και άλλα ζώα», «Ο κήπος των θεών», «Ζώα, πουλιά και συγγενείς»). Στον βορρά υπάρχουν και μερικά από τα ομορφότερα χωριά της, όπως είναι οι Καρουσάδες και η Άνω και η Κάτω Γαρούνα. Οι κολπίσκοι από το Νησάκι ως το Καλάμι, που αγαπούν συνήθως οι λάτρεις του Ντάρελ, είναι ιδανικοί για μπάνιο και καλό ψάρι. Ίσως φέτος, που οι τουρίστες θα είναι κατά τι λιγότεροι, να είναι μια μοναδική ευκαιρία για μια επίσκεψη στην πανέμορφη Παλαιοκαστρίτσα με τα σμαραγδένια νερά και τις σπηλιές. Αν σας

H oδός Γκίλφορδ στην πόλη της Κέρκυρας φιλοξενεί πολλά εστιατόρια και μπαρ.

αρέσουν τα βότσαλα, μια καλή εναλλακτική είναι και η κοντινή Ροβινιά. Θα πρέπει να οδηγήσετε σε έναν κακοτράχαλο δρόμο για να φτάσετε έως εδώ, αλλά η παραλία –ένας κολπίσκος με πεντακάθαρα νερά και χοντρά βότσαλα– θα σας ανταμείψει. Πάρτε μαζί σας ομπρέλα και προμήθειες. Η νότια πλευρά του νησιού είναι η πιο ανεξερεύνητη. Εδώ το νησί στενεύει. Από τη μία πλευρά βρίσκονται οι παραλίες που βρέχονται από το Ιόνιο πέλαγος, μικροί κολπίσκοι με βότσαλα, με τις ελιές και τα κυπαρίσσια να φτάνουν συχνά έως το νερό. Από την πλευρά της Αδριατικής θάλασσας απλώνονται αμμουδερές παραλίες χιλιομέτρων. Από τις πιο δημοφιλείς τα τελευταία χρόνια είναι η παραλία του Χαλικούνα. Στην αρχή του καλοκαιριού, οι αμμόλοφοι είναι γεμάτοι κρινάκια και άγριες ορχιδέες, καθώς η παραλία βρίσκεται ακριβώς δίπλα στη Λιμνοθάλασσα των Κορισσίων,

Η ΦΎΣΗ ΤΗΣ ΚΈΡΚΥΡΑΣ ΕΊΝΑΙ ΟΡΓΙΑΣΤΙΚΉ ΚΑΤΆ ΤΌΠΟΥΣ. ΚΑΤΑΠΡΆΣΙΝΗ ΜΕΤΆ ΑΠΌ ΜΉΝΕΣ ΒΡΟΧΏΝ, ΠΝΙΓΜΈΝΗ ΣΤΙΣ ΕΛΙΈΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΚΥΠΑΡΊΣΣΙΑ, ΓΕΜΆΤΗ ΥΓΡΑΣΊΑ, ΕΞΩΤΙΚΈΣ ΣΑΎΡΕΣ ΚΑΙ ΖΆΜΠΕΣ (ΈΤΣΙ ΛΈΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΈΡΚΥΡΑ ΕΝΑ ΕΙΔΟΣ ΦΡΥΝΟΥ). 116

W W W.G R E E C E - I S .C O M

μια προστατευόμενη περιοχή Natura στην οποία μπορείτε να δείτε από κορμοράνους μέχρι φλαμίνγκο. Για κάτι πιο οικογενειακό και ήσυχο, υπάρχει ο Γάρδενος κοντά στο χωριό των Βιταλάδων. Παλιά, η παραλία, που μετρά αρκετά χιλιόμετρα, χωριζόταν άτυπα στα δύο. Από τη μία οι οικογένειες που συνήθως έκαναν μπάνιο στο οργανωμένο κομμάτι (το οποίο, μάλιστα, είχε και μια λιμνούλα με παπάκια) και από την άλλη γυμνιστές ερημίτες που έλιωναν κάτω από τον ήλιο δίπλα σε αυτοσχέδιες κατασκευές από πέτρες και καλάμια. Οι γυμνιστές (και τα παπάκια) μάλλον βαρέθηκαν και δεν έρχονται πια εδώ, αλλά η παραλία εξακολουθεί να παραμένει –σε ένα μεγάλο μέρος της– ήσυχη και ιδανική για περπάτημα στην άμμο. Ένα καλοκαίρι είχαμε ξεμείνει μια μεγάλη παρέα, χωρίς καν να το έχουμε σχεδιάσει, έως τα ξημερώματα. Δεν έχω δει ποτέ τόσο πολλά αστέρια στον ουρανό. Ο Ντάρελ περιγράφει ένα τέτοιο κερκυραϊκό βραδινό μπάνιο στο βιβλίο του «Η οικογένειά μου και άλλα ζώα»: «Καθόμουν με τα χέρια ανοιχτά μέσα στο μεταξένιο νερό, κουνώντας μόνο ελαφρά τα χέρια μου και τα πόδια μου για να μείνω στην επιφάνεια του νερού, κοιτούσα τον Γαλαξία, απλωμένο σαν ένα μεταξένιο φουλάρι, και αναρωτιόμουν πόσα αστέρια να είχε. Μπορούσα να ακούσω τις φωνές και τα γέλια των υπολοίπων από την παραλία, ενώ η ηχώ τους ακουγόταν πάνω από το νερό».

ADVERTORIAL

Terraneo

The Art & Quality of Mediterranean Terracotta The Original Handmade in Greece

Κάθε χειροποίητο αντικείμενο έχει τη δική του ψυχή και κουβαλά μια ιστορία. Και μόνο η σκέψη ότι η πρώτη ύλη για τα κεραμικά είδη κήπου της TΕRRANEO προέρχεται από την ίδια γη όπου κάποτε άνθισε ένας θαυμαστός αρχαίος πολιτισμός, τις Μυκήνες Αργολίδας, δίνει μια άλλη διάσταση στις δημιουργίες της. Τα κεραμικά TΕRRANEO προέρχονται από την πρόσμειξη 5 διαφορετικών ελληνικών χωμάτων. Συνδυάζουν τεχνογνωσία χιλιετιών

και σύγχρονη τεχνολογία. Ψήνονται στους 1.100 βαθμους – χάρη στην τόσο υψηλή θερμοκρασία, αποκτούν το ιδιαίτερο χρώμα της TERRANEO terracotta και αναπτύσσουν εξαιρετική αντοχή στις πιο ακραίες καιρικές συνθήκες. Η TERRANEO προμηθεύει τα μεγαλύτερα και καλύτερα Κέντρα Κήπου της Ελλάδας, ενώ τα προϊόντα της εξάγονται σε Αμερική, Ευρώπη και Ασία.

ΤERRANEO MYKENE HELLAS 6ο χλμ. Παλαιάς Εθνικής Οδού Άργους - Κορίνθου, Μυκήνες Αργολίδος, Τ.Κ. 21200 T: (+30) 27510 92058, (+30) 27510 91406 CONTACT PERSON: marilia.soulandrou@terraneo.net URL: www.terraneo.net FACEBOOK: Terraneo Mykene Hellas

118

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η παραλία Ναυάγιο, παγκοσμίως αναγνωρίσιμο τοπόσημο της Ζακύνθου.

ΖΆΚΥΝΘΟΣ

Τα μυστικά μιας διάσημης Κρυφές παραλίες, καταπράσινα οροπέδια και πέτρινα ορεινά χωριά. Η Ζάκυνθος δεν έχει φανερώσει ακόμη όλα της τα χαρτιά. Α ΠΌ Τ Η ΒΙ ΒΉ Κ Ω Ν Σ ΤΑ Ν Τ Ι Ν Ί ΔΟΥ

ISL ANDS 2020

119

ΣΗΜΑΙΕΣ ΖΑΚ ΥΝΘΟΣ

ο πλοίο από την Κυλλήνη πλησιάζει απογευματάκι στο λιμάνι και αντικρίζω τον διπλό λόφο της Μπόχαλης και του Ξηνταβελόνη, με μια χαράδρα σαν δαγκωματιά ανάμεσά τους. Είχα διαβάσει ότι οι δύο λόφοι απομακρύνθηκαν μεταξύ τους από δυνατό σεισμό μόλις πριν από λίγους αιώνες. Ο πιο πρόσφατος σεισμός, του 1953, άλλαξε εντελώς το παλιό πρόσωπο της πόλης, καταστρέφοντας τα ομορφότερα αρχοντικά και μέγαρά της. Ανηφορίζω από το Ψήλωμα προς την Μπόχαλη και το Ενετικό Κάστρο, με τα ερείπιά του μέσα στο πυκνό πευκοδάσος. Αν είμαι τυχερή, και αν το επιτρέψουν οι συνθήκες του φετινού καλοκαιριού, θα απολαύσω κάποια συναυλία κλασικής ή τζαζ μουσικής, καθισμένη στα μισοφωτισμένα χαλάσματα. Έπειτα θα κατεβώ στα ζαχαροπλαστεία της Μπόχαλης, να απολαύσω μια ζακυθινή «φρυγανιά», το πιο διάσημο γλυκό κέρασμα της Ζακύνθου, με σιροπιασμένη φρυγανιά, κρέμα βανίλια, σαντιγί και κερασάκια γλασέ. Παλιομοδίτικο, θαυμάσιο. Τα ορεινά χωριά της Ζακύνθου με κάνουν σχεδόν να ξεχνάω ότι βρίσκομαι σε νησί. Περιπλανιέμαι στα δαιδαλώδη πετροστρωμένα δρομάκια στα χωριά Λούχα και Γύρι, στα μεσόγεια του νησιού, στην απόλυτη ησυχία, και δροσίζομαι έπειτα με μια παγωμένη μπίρα στο κιόσκι-καφενείο του Μπάμπη, στην είσοδο της Λούχας, μέσα στο δάσος, με θέα το πυκνόφυτο οροπέδιο.

ΤΑ ΟΡΕΙΝΆ ΧΩΡΙΆ ΤΗΣ ΖΑΚΎΝΘΟΥ ΜΕ ΚΆΝΟΥΝ ΣΧΕΔΌΝ ΝΑ ΞΕΧΝΆΩ ΌΤΙ ΒΡΊΣΚΟΜΑΙ ΣΕ ΝΗΣΊ. ΠΕΡΙΠΛΑΝΙΈΜΑΙ ΣΤΑ ΔΑΙΔΑΛΏΔΗ ΠΕΤΡΟΣΤΡΩΜΈΝΑ ΔΡΟΜΆΚΙΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΆ ΛΟΎΧΑ ΚΑΙ ΓΎΡΙ, ΣΤΑ ΜΕΣΌΓΕΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΎ. © ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΪΚΟΣ

120

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΣΗΜΑΙΕΣ ΖΑΚ ΥΝΘΟΣ

ΤΟ ΝΑΥΆΓΙΟ ΚΑΙ ΤΙ ΝΑ ΑΠΟΦΎΓΕΤΕ Κλισέ, αναμφισβήτητα, αλλά δεν μπορείτε να μην επισκεφτείτε ένα από τα πιο απόκοσμα σημεία της Ελλάδας. Ο κάθετος βράχος ύψους 301 μ. είναι κομμένος λες με μαχαίρι, απομεινάρι ενός ανήσυχου γεωλογικού παρελθόντος. • Η παραλία βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Ζακύνθου και η ώρα του ηλιοβασιλέματος είναι η πιο κατάλληλη να την επισκεφτεί κανείς, είτε ψηλά από τον βράχο είτε από τη θάλασσα, με τα καραβάκια. • Το Ναυάγιο είναι μια τοποθεσία ασυναγώνιστης ομορφιάς, θέλει όμως ιδιαίτερη προσοχή. Μην κολυμπήσετε στα νερά του αν έχουν έστω και λίγο κύμα. Οι Ζακυνθινοί ουδέποτε κολυμπούσαν στην παραλία αυτή, που βαθαίνει απότομα. Άρχισε να προσελκύει κόσμο μόλις μετά το 1982, όταν ναυάγησε εδώ το τσιγαράδικο «Παναγιώτης». Την απέφευγαν, γιατί εμφανίζει σουέλ, αποθαλασσιά, ένα φαινόμενο επικίνδυνο, με κύματα βουβά και ύπουλα, που παρασύρουν εύκολα τους κολυμβητές. • Μην πλησιάζετε στην άκρη του γκρεμού για να βγάλετε σέλφι. Τα βράχια στην άκρη είναι σαθρά και συχνά καλύπτονται από πυκνούς θάμνους. • Μην παρασυρθείτε από τους τουρίστες που σκαρφαλώνουν στο επικίνδυνο σκαρί. Είναι ετοιμόρροπο και αποσαθρωμένο, ακατάλληλο για να βγάλετε φωτογραφίες. Ο κίνδυνος να υποχωρήσει ένα τμήμα ή να τραυματιστείτε είναι μεγάλος. Δείτε το, φωτογραφίστε το και αφήστε, αν θέλετε, το δικό σας ενθύμιο εκεί, ένα βότσαλο με το όνομά σας γραμμένο επάνω του. Μην αποσπάτε σκουριασμένα κομματάκια από το ναυάγιο.

01. Το νησάκι Cameo συνδέεται με την παραλία του Αγίου Σώστη, στον Λαγανά, με ένα ξύλινο γεφυράκι. Φημισμένο φόντο για γαμήλιες φωτογραφίσεις ζευγαριών από όλο τον κόσμο. 02. Η κατάφυτη ενδοχώρα της Ζακύνθου, με αμπελώνες και ελαιώνες, είναι τόσο όμορφη όσο και οι διάσημες παραλίες της. 03. Το εντυπωσιακό ελαιόδεντρο στο ορεινό χωριό Εξωχώρα. © ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ ISL ANDS 2020

121

ΣΗΜΑΙΕΣ ΖΑΚ ΥΝΘΟΣ

Ξανά και ξανά επιστρέφω στα ερείπια από τα χωριά-φαντάσματα του όρους Βραχιόνα, το οποίο διατρέχει το νησί: το παλιό Κούκεσι, τα παλιά Λαγκαδάκια, το παλιό Καταστάρι, απομεινάρια του σεισμού του 1953. Καντούνια, τοίχοι με παράθυρα που χάσκουν στο κενό, αυλές, ξερολιθιές, εκκλησίες και «καμπαναρία», όλα μισογκρεμισμένα και σκεπασμένα από κισσούς. Εικόνες σαν αυτές δεν θα δει κανείς εύκολα σε τουριστικό οδηγό, όμως φωτογράφοι έρχονται εδώ και αποτυπώνουν το σκηνικό, ο καθένας με τη ματιά του. Πηγαίνω πάντα μια βόλτα στα ολοζώντανα χωριουδάκια, κυρίως στα βόρεια του νησιού και στο όρος Βραχιόνα, στις Μαριές, στην Αναφωνήτρια, στη Βολίμα, στις Ορθωνιές, στην Εξωχώρα, στο Καμπί, και σταματώ στα καφενεδάκια τους για τον καλύτερο μεζέ. Το «ντόπιο», όπως λέγεται, είναι ένα αψύ, πικάντικο ζακυθινό λαδοτύρι που ωριμάζει σε ελαιόλαδο για μήνες. Μαζί σερβίρουν αυγά μάτια, ντομάτα και χοιρομέρι, ένα ρωμαλέο αλλαντικό, παρακαταθήκη των Ενετών. Ο καλός κάπελας και ο μπακάλης του χωριού πάντα φτιάχνουν δικό 122

W W W.G R E E C E - I S .C O M

τους «ντόπιο» και χοιρομέρι. Είναι ευκαιρία να αγοράσω μια καλή ποσότητα και από τα δύο, για να πάρω μαζί μου στην Αθήνα.

Η σύνθεση των πετρωμάτων στις Γαλάζιες Σπηλιές προσδίδει φωσφορούχα γαλάζια λάμψη στα παγωμένα νερά.

«Ντόπιες» είναι η ονομασία που έχουν δώσει οι Ζακυνθινοί στις υπεραιωνόβιες, πανάρχαιες ελιές των ορεινών ελαιώνων. Έχουν κορμούς γιγάντιους, συχνά πλεγμένους μεταξύ τους σαν γλυπτά. Στέκομαι μπροστά στην πιο εντυπωσιακή από αυτές, στον κεντρικό δρόμο της Εξωχώρας, μπροστά από την πλατεία. Εκαντοντάδες τέτοιες «ντόπιες» βρίσκονται σε όλο το νησί, σε κάθε γωνιά του, ακόμη και μέσα στα χωριά.

μού είναι εμπειρία μοναδική, όσο είναι και η θέα από το ταβερνάκι Damianos Cave, με τα τραπεζάκια και τα πεζούλια του να σκαρφαλώνουν στην κορυφή του λόφου. Εκεί παίρνω πάντα σπιτικές πίτες ή γλυκό, περιμένοντας να δύσει ο ήλιος. Στο βάθος, νότια, ξεπροβάλλει το μακρινό νησάκι των Στροφάδων με το ιστορικό βυζαντινό Καστρομονάστηρο.

«Αν είσαι τυχερή και φυσάει μαΐστρος, μπορείς να δεις τα Στροφάδια να φαίνονται στον ορίζοντα σαν να πλέουν στο κενό», μου λέει ένας παππούς στο καφενείο του Αγαλά, ενός ημιορεινού χωριού στα νοτιοδυτικά του νησιού. Με οδηγεί στην άκρη του οικισμού, στη σπηλιά του Δαμιανιού, δίστομη, διώροφη, που αντικρίζει έναν ορεινό αμπελώνα και τα ενετικά πηγάδια, που κατασκεύασαν οι Ενετοί για να συγκεντρώνουν το νερό της βροχής για το πότισμα. Η πεζοπορία στο χείλος του γκρε-

Κατευθύνομαι στο χωριό Κοιλιωμένος, με το πιο παράδοξο, πολυγωνικό καμπαναριό και τα ανάγλυφα σύμβολα, και στρίβω δεξιά στην ταμπέλα προς «Αμπελοστράτες», ένα απλό εστιατόριο μέσα στο δάσος, ανάμεσα σε ελάχιστα ρωμαϊκά απομεινάρια. Ο ιδιοκτήτης και μάγειρας Αντώνης Μαρούδας ετοιμάζει με ντόπια υλικά μερικά από τα νοστιμότερα πιάτα της ζακυνθινής κουζίνας, πειραγμένα με γούστο και γνώση, όπως οι τυρόπιτες στριφτές με ντόπια τυριά και άγρια χόρτα. Μαγειρεύει αυγά από τις

ΣΗΜΑΙΕΣ ΖΑΚ ΥΝΘΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ • Μια κατάλευκη μικροσκοπική παραλία δημιουργήθηκε στο νησί μόλις το 2018, έπειτα από σεισμό μεγέθους 6,8 Ρίχτερ, που προκάλεσε πολλές κατολισθήσεις. Μία από αυτές σημειώθηκε ανάμεσα στη στεριά και στις Μυζήθρες, δύο βράχους που υψώνονται στα ανοιχτά του χωριού Κερί. Η πρόσβαση γίνεται διά θαλάσσης. • Ο Στενίτης είναι άλλη μια παραλίαζωγραφιά, κρυφή και απόμερη. Είναι χωμένη σε ένα μακρύ, στενό φιορδ, στη θαλάσσια διαδρομή που κάνουν τα πλοιάρια από το Πόρτο Βρώμη μέχρι το Ναυάγιο. Νερά σμαραγδένια, ήρεμα και κρυστάλλινα, και στο βάθος του φιορδ μια μικροσκοπική λευκή αμμουδιά. Ο όρμος του Στενίτη είναι προσβάσιμος και οδικώς, από το χωριό Μαριές. • Το Εβραϊκό Νεκροταφείο βρίσκεται στον λόφο της Μπόχαλης, με θέα την πόλη και το πέλαγος, μέσα σε έναν ήσυχο ελαιώνα, και θυμίζει στους νεότερους ένα κορυφαίο γεγονός της τοπικής ιστορίας: τη φυγάδευση και τη διάσωση 273 Ζακυνθινών Εβραίων από τον δήμαρχο και τον μητροπολίτη του νησιού, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. • Αγοράστε ένα πέτρινο μουρτάρι για την αλιάδα σας, δηλαδή ένα χειροποίητο γουδί από ντόπια πέτρα, στο οποίο παραδοσιακά φτιάχνεται η επτανησιακή σκορδαλιά. Ελάχιστοι είναι πλέον οι τεχνίτες που το κατασκευάζουν. Εξαίρετος μάστορας είναι ο Διονύσης Κλάδης. Το εργαστήρι του βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο μεταξύ των χωριών Κοιλιωμένος και Άγιος Λέοντας (τηλ. 26950-27358, 6974-646563).

κότες του, σκορδοστούμπι (μελιτζάνες με σκορδόξιδο και ντομάτες) και το πιο βουτυρένιο, κρεμώδες «τυρί της τάβλας», δηλαδή ένα λαδοτύρι που δεν έχει ωριμάσει σε λάδι, αλλά πάνω σε ξύλινες τάβλες. Απόψε είμαι τυχερή, στις «Αμπελοστράτες» έχει live jazz και την απολαμβάνω παρέα με ένα ποτήρι Βερντέα, Αυγουστιάτη ή Γουστολίδι, τα ωραιότερα κρασιά της Ζακύνθου. Όσες μέρες κι αν μείνω στο νησί, δεν θα προλάβω να κολυμπήσω σε όλες τις παραλίες του – είναι αμέτρητες. Θα ξεκινήσω όμως από τις αγαπημένες μου: Το Καλαμάκι, για τα 6 χλμ. ατέλειωτης αμμουδιάς με αμμόλοφους. Τον Λημνιώνα, για τα φιορδ που σχηματίζουν οι λευκοί βράχοι (συγκεντρώνει πολύ κόσμο την υψηλή τουριστική 124

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Τυπικό ζακυθινό σπίτι με λιακωτό. Οι πετρόχτιστες αγροικίες στα βουνίσια χωριά έχουν ξεχωριστή ομορφιά.

περίοδο). Τις σούπερ οργανωμένες παραλίες του Βασιλικού, γεμάτες πεύκα όλες στη σειρά (Banana Casa Playa, Άγιος Νικόλαος, Καμίνια, Porto Zoro, Porto Roma, Porto Azzuro κ.ά.), ιδανικές για θαλάσσια σπορ και beach bars. Τον Μακρύ Γυαλό, για το λεπτό βοτσαλάκι και τα υπέροχα νερά. Τον Γέρακα, για την ομορφότερη ίσως αμμουδιά του νησιού, τους γεωλογικούς σχηματισμούς και τις εκατοντάδες προστατευμένες φωλιές της χελώνας Caretta caretta. Τέλος, το Κορακονήσι, για βουτιές σε τιρκουάζ νερά και για το κινηματογραφικό σκηνικό που φτιάχνουν τα βράχια.

• Αν βρεθεί κανείς στις εξοχές της Ζακύνθου γύρω στα μέσα Αυγούστου, θα νιώσει παντού να πλανιέται η αψάδα της μυρωδιάς της μαύρης σταφίδας. Μόλις τρυγημένη, μικροσκοπική, κατάμαυρη και στιλπνή, απλώνεται σε αλώνια για να λιαστεί και να αποξηρανθεί. Αν περάσετε από την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ζακύνθου, δίπλα από το λιμάνι, θα την προμηθευτείτε χύμα ή συσκευασμένη, σκέτη ή –ακόμη καλύτερα– καλυμμένη μία μία με σοκολάτα υγείας. • Με τα τρία εμβληματικά προϊόντα του νησιού –κρασί, σταφίδα, ελαιόλαδο– και χυμό πορτοκαλιού φτιάχνονται εξαιρετικά παραδοσιακά παξιμάδια. Τα αγαπημένα μου τα βγάζει ο φούρνος του «Διαολή», στον κεντρικό δρόμο του χωριού Άγιος Κήρυκος. Διαλέξτε τα άγλυκα, χωρίς ζάχαρη, με την υπέροχα θρυπτή υφή και τη μοναδική νοστιμιά (τηλ. 26950-63296).

EΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ l ΝΑΞΟΣ l ΚΑΡΠΑΘΟΣ l ΧΙΟΣ l ΛΕΣΒΟΣ l ΛΗΜΝΟΣ

Νησιά πληθωρικά και πολυπρόσωπα, γι’ αυτούς που διψούν για νέες ανακαλύψεις στις διακοπές τους. © ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΟΛΥΜΒΗΤΈΣ ΚΆΤΩ ΑΠΌ ΤΟ ΝΕΡΌ, 120 Χ 200 ΕΚ., ΛΆΔΙ ΣΕ ΠΑΝΊ, 2003 (ΛΕΠΤΟΜΈΡΕΙΑ)

W W W.G R E E C E - I S .C O M

125

ISL ANDS 2020

ΚΕΦΑΛΟΝΙΆ

Συναισθηματική και αγέρωχη Παγκόσμιας κλάσης παραλίες, συνταρακτική φύση και διαδρομές με απίθανες εναλλαγές τοπίου θα κάνουν τις διακοπές σας αξέχαστες. Α ΠΌ Τ ΟΝ Φ Ώ Τ Η ΒΑ Λ Λ ΆΤ Ο

126

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η Μελισσάνη θεωρείται ένα από τα πιο εντυπωσιακά λιμνοσπήλαια του κόσμου.

ISL ANDS 2020

127

ΕΞΕΡΕ ΥΝΗΣΗ ΚΕΦΑ ΛΟΝΙΑ

Οινοτουρισμός, ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά χαρτιά της Κεφαλονιάς.

Στο πολύχρωμο Φισκάρδο, το μόνο χωριό της Κεφαλονιάς που έμεινε αλώβητο μετά τον μεγάλο σεισμό του 1953.

εκινώ από τη Σάμη, μεροληπτικά μεν –καθότι είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μου–, αλλά και γιατί αποτελεί σημαντική κωμόπολη του νησιού, με αρχαία ιστορία. Βασικό λιμάνι της Κεφαλονιάς και ιδανικό ορμητήριο για εξερευνήσεις σε όλο το νησί. Εντός των συνόρων της βρίσκονται δύο μοναδικά αξιοθέατα: το σπήλαιο της Δρογκαράτης, με τους χρυσαφένιους σταλαγμίτες και σταλακτίτες και ακουστική που θα ζήλευε και η Φιλαρμονική του Αμβούργου, και το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στον Καραβόμυλο, όπου όταν ο ήλιος βρίσκεται στο ζενίθ του δημιουργεί ψυχεδελικούς ιριδισμούς στα νερά της. Σταρ της περιοχής η Αντίσαμος, μια μαγική παραλία με βαθιά νερά και μια καταπράσινη πλαγιά. Αν θέλετε να κρυφοκοιτάξετε στην προσεισμική Κεφαλονιά, ανηφορίστε μέχρι το ερειπωμένο χωριό Παλιά Βλαχάτα, όπου σε ένα κινηματογραφικό σκηνικό διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι (αλλά όχι φέτος) το μουσικό και εικαστικό φεστιβάλ Saristra. Από τον Καραβόμυλο ξεκινά ο αγαπημένος μου δρόμος στο νησί. Έχει μήκος 7 χλμ., είναι 5-6 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, έχει αλλεπάλληλες στροφές και διαπερνά μια δαντελωτή ακτογραμμή με μικρές παραλίες, όλες στεφανωμένες με συστάδες από σκίνα, ελιές και θάμνους. Η μοναδική οργανωμένη είναι αυτή της Αγίας 128

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Παρασκευής, αλλά προτιμώ την Ψαμούσα, μια σχεδόν ιδιωτική «πισίνα» με βράχια εκατέρωθεν. Αν βρεις θέση εκεί, δεν θα θες να φύγεις. Ακολουθεί η Αγία Ευφημία, αρχοντικής ομορφιάς παραλιακό χωριό με λιμανάκι που τα «κανονικά» καλοκαίρια είναι γεμάτο ιστιοπλοϊκά. Για μπάνιο περπατήστε μέχρι το τέλος του οικισμού, για την παραλία του Πίσω Λιθοβάτη. Όταν πεινάσετε, πηγαίνετε για μαγειρευτά και ψάρια στην οικογενειακή ταβέρνα «Παραδεισένια Ακτή», γνωστή στους ντόπιους ως Δενδρινός. Αν βρείτε μπακαλαόπιτα Κεφαλονιάς, παραγγείλτε χωρίς δεύτερη σκέψη. Προς τα βόρεια έχετε δύο επιλογές: είτε να πάρετε τον δρόμο που διασχίζει την ανατολική πλευρά της Κεφαλονιάς με θέα την Ιθάκη, είτε τον δυτικό, που περνάει πάνω από τον Μύρτο και την Άσσο. Αν διαλέξετε τη δυτική διαδρομή, αξίζει να μπείτε μέχρι

την κεντρική πλατεία του χωριού Μακρυώτικα, όπου στα λίγα τραπεζάκια της ταβέρνας «Μακλιθάρι» ο Πετράγγελος Βαγιανάτος σερβίρει σπιρτόζικη αλιάδα (παραδοσιακή τοπική σκορδαλιά) και κρεατόπιτα όπως την κάνει η μάνα μου. Τον Μύρτο τον ξέρει όλος ο πλανήτης – μπαίνει σταθερά στα charts με τις καλύτερες παραλίες του κόσμου. Επιβάλλεται να καθίσεις σε αυτή την παραλία μέχρι το ηλιοβασίλεμα και να βουτήξεις στο νερό ακριβώς τη στιγμή που βουτάει και ο ήλιος στη θάλασσα (ιεροτελεστία που τηρούμε ευλαβικά τουλάχιστον μία φορά κάθε καλοκαίρι). Μετά τον Μύρτο ο δρόμος συνεχίζει για το βόρειο κομμάτι του νησιού, σε μια συγκλονιστική (και ολίγον γραν γκινιόλ) διαδρομή με γκρεμούς και απέραντο γαλάζιο, η οποία οδηγεί στη χερσόνησο της Άσσου, όπου βρίσκεται το ομώνυμο χωριό. Η Άσσος θυμίζει τα χωριά της ακτής Αμάλ-

ΕΠΙΒΆΛΛΕΤΑΙ ΝΑ ΚΑΘΊΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΜΥΡΤΟ ΜΈΧΡΙ ΤΟ ΗΛΙΟΒΑΣΊΛΕΜΑ ΚΑΙ ΝΑ ΒΟΥΤΉΞΕΙΣ ΣΤΟ ΝΕΡΌ ΑΚΡΙΒΏΣ ΤΗ ΣΤΙΓΜΉ ΠΟΥ ΒΟΥΤΆΕΙ ΚΑΙ Ο ΉΛΙΟΣ ΣΤΗ ΘΆΛΑΣΣΑ.

Μύρτος, η παραλία-σταρ του νησιού, που έχει πρωταγωνιστήσει σε δεκάδες διαφημιστικά σε όλο τον πλανήτη.

ISL ANDS 2020

129

ΕΞΕΡΕ ΥΝΗΣΗ ΚΕΦΑ ΛΟΝΙΑ

φι. Εδώ βρίσκεται ένα εντυπωσιακό βενετσιάνικο κάστρο, στο οποίο συχνάζει μια μεγαλόσωμη ράτσα τζιτζικιών που χαλάνε τον κόσμο. Η Άσσος είναι μια αγκαλιά, με λίγα σπίτια με χρωματιστές προσόψεις, κήπους και ασβεστωμένες αυλές, ελάχιστες ταβέρνες, κανένα μεγάλο ξενοδοχείο και κανένα μπαρ – ένα όνειρο βγαλμένο από ρομαντικά μυθιστορήματα, όπου ο χρόνος έχει μια διαρκώς ρευστή υφή. Συνεχίζουμε έχοντας στα αριστερά τα μικροσκοπικά χωριά της βόρειας Κεφαλονιάς. Στο χωριό Μάγγανος στρίβουμε αριστερά, με κατεύθυνση τις παραλίες Αλατιές και την Αγία Ιερουσαλήμ. Μικρή, με λευκά βότσαλα, βράχια εκατέρωθεν και ανοιχτά τιρκουάζ νερά σαν πισίνα οι Αλατιές, με δύο κόλπους και ένα ερειπωμένο εκκλησάκι η Αγία Ιερουσαλήμ. Εδώ βρίσκεται και η ταβέρνα «Οδυσσέας», μία από τις καλύτερες του νησιού. Και τώρα πάμε στα κρυμμένα μυστικά (που αν και τα τελευταία χρόνια έχουν ψιθυριστεί αρκετά, αντιστέκονται ακόμα στις μαζικές ορδές): Δαφνούδι και Κιμηλιά, δύο αριστουργηματικές παραλίες που προσεγγίζονται από μονοπάτια. Έχουν εκτυφλωτικά λευκό βότσαλο, κρυστάλλινα γαλαζοπράσινα νερά, σπηλιές, βράχια για βουτιές και μηδενική οργάνωση. Τερματικός σταθμός στα βόρεια το Φισκάρδο, ένα από τα πιο κοσμοπολίτικα μέρη στη Μεσόγειο, με πολυτελείς θαλαμηγούς. Δεν υποχωρεί σε αισθητικές εκπτώσεις και παραμένει χωρίς μεγάλα ξενοδοχεία. Εδώ

ΣΤΑ ΒΌΡΕΙΑ ΤΟ ΦΙΣΚΆΡΔΟ, ΈΝΑ ΑΠΌ ΤΑ ΠΙΟ ΚΟΣΜΟΠΟΛΊΤΙΚΑ ΜΈΡΗ ΣΤΗ ΜΕΣΌΓΕΙΟ, ΜΕ ΠΟΛΥΤΕΛΕΊΣ ΘΑΛΑΜΗΓΟΎΣ. ΑΝΤΙΣΤΈΚΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΈΣ ΕΚΠΤΏΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΈΝΕΙ ΧΩΡΊΣ ΜΕΓΆΛΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΊΑ.

130

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΕΞΕΡΕ ΥΝΗΣΗ ΚΕΦΑ ΛΟΝΙΑ

το τοπίο επιβάλλει τους δικούς του όρους. Περπατήστε μέχρι τον Πάνορμο – έτσι ονομάζεται ο κόλπος δίπλα από τον κεντρικό. Ύστερα κάντε μια βουτιά στο Φώκι, με τα ψηλόλιγνα κυπαρίσσια και τις αιωνόβιες ελιές να δημιουργούν ένα μυθικό φυσικό τοπίο. Αν από την Αγία Ευφημία επιλέξετε την ανατολική διαδρομή για Φισκάρδο, θα διασχίσετε ένα από τα αδάμαστα τοπία του νησιού. Χωριά βυθισμένα στη λήθη του χρόνου αγναντεύουν την Ιθάκη απέναντι και καταπληκτικές παραλίες, λουφαγμένες σε σημεία που δεν τις πιάνει το «τουριστικό» μάτι. Η Γιαγάνα είναι ένας μυστικός κόλπος κάτω από το Νεοχώρι, με αστραφτερά λευκά βότσαλα, πράσινα νερά και σκιά από τις ελιές που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα. Η ονειρεμένη Χοργοτά, με ομορφιά που σου κόβει την ανάσα όταν την πλησιάζεις από τον φιδωτό δρόμο. Η Αγία Σοφία έχει διπλή παραλία και ερείπια σπιτιών πάνω στη θάλασσα, σαν σκηνικό από ταινία ιταλικού νεορεαλισμού. Αν σας αρέσουν τα δύσκολα, πάρτε τον βατό χωματόδρομο από το χωριό Μεσοβούνια, παρκάρετε και περπατήστε σε μονοπάτι για 15 λεπτά, μέχρι να σας αποκαλυφθεί η παραλία Καταλύματα. Πιο βόρεια (προσβάσιμη από χωματόδρομο) και το Καμίνι, επίσης υπέροχη παραλία με γαλαζοπράσινα νερά, όπου μπορεί να πας Δεκαπενταύγουστο και να μη βρεις κανέναν (και μην το πεις σε κανέναν).

01. Το Φανάρι των Αγίων Θεοδώρων, σήμα κατατεθέν του Αργοστολίου. 02. Η εταιρεία Outdoor Kefalonia διοργανώνει ενδιαφέροντα εναλλακτικά tour στο νησί. 03. Φτέρη, η εξωτική –και μέχρι πρότινος εντελώς άγνωστη– παραλία της Κεφαλονιάς.

ΣΤΗ ΝΌΤΙΑ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΉ Άλλο νησί εδώ, άλλο τοπίο. Από τη μια ο Αίνος, ο αγέρωχος πελώριος όγκος με τα μαύρα έλατα, το ψηλότερο βουνό όλων των Επτανήσων, που φτάνει τα 1.628 μέτρα και αποτελεί εθνικό δρυμό. Στα πόδια του, η νότια ακτογραμμή με τις μεγάλες αμμουδερές παραλίες, άλλες δυσπρόσιτες και άλλες μαζικές, όπως ο Μακρύς Γιαλός. Κρυμμένο μυστικό η εξωτική και ελαφρώς δυσπρόσιτη παραλία Παραδείσι, κάτω από τα ερείπια της Μονής Σισσίων. Η μονή είναι μία από τις παλαιότερες του νησιού, ιδρυτής της οποίας, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ο Φραγκίσκος της Ασίζης. Ανατολικά, η Κορώνη είναι μία ακόμα φανταστική παραλία και τόπος ωοτοκίας της Caretta caretta. Στον δρόμο που οδηγεί σε αυτή την παραλία βρίσκεται μία από τις πιο αγαπημένες μου καντίνες στην Ελλάδα, το «Sesto», με εξαιρετικό ντόπιο τσίπουρο και μαγική θέα. Ο δρόμος καταλήγει στη Σκάλα, το πιο τουριστικό

131

ΕΞΕΡΕ ΥΝΗΣΗ ΚΕΦΑ ΛΟΝΙΑ

Η Άσσος, ένα από τα ομορφότερα χωριά του Ιονίου.

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΟΙΝΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ* Η Κεφαλονιά έχει εξελιχθεί σε μία από τις σημαντικότερες οινικές περιοχές της χώρας. Τα τοπικά οινοποιεία, επικεντρωμένα αποκλειστικά σε γηγενείς ποικιλίες με ναυαρχίδες τη Ρομπόλα και τη Μαυροδάφνη, δίνουν μεγάλα κρασιά, αναγνωρισμένα πλέον από τη διεθνή οινική κοινότητα.

σημείο του νησιού, που όμως διαθέτει μια καταπληκτική τεράστια παραλία, και συνεχίζει προς την ανατολική ακτογραμμή της Κεφαλονιάς μέχρι το λιμάνι του Πόρου.

ΆΓΝΩΣΤΕΣ ΠΑΡΑΛΊΕΣ Ένα γαϊτανάκι παραλιών ξεδιπλώνεται μετά την Αγία Κυριακή, οι οποίες προσεγγίζονται αποκλειστικά με ταχύπλοα από το λιμανάκι στο χωριό Ζόλα. Πρώτο στη σειρά το Καμάρι, με τις εντυπωσιακές σπηλιές και ένα λεπτό τιρκουάζ σεντόνι να καλύπτει όλη τη θάλασσα τριγύρω. Η Φτέρη, μία από τις καλύτερες –άγνωστες– παραλίες στην Ελλάδα, με το ξέξασπρο βοτσαλάκι, που αν τη δεις από ψηλά μοιάζει σαν εξωτική βραχονησίδα κάπου στην Πολυνησία. Ύστερα ξετυλίγεται μια δαντέλα με λωρίδες άμμου κάτω από απόκρημνα ασβεστολιθικά βράχια, που καταλήγει στο Αμίδι – η προσωπική αγαπημένη μου παραλία. Στο λιμανάκι της Αγίας Κυριακής, μετά το μπάνιο κάντε μια στάση για ψάρια στην «Καλύβα του ψαρά», μια ψαροταβέρνα που λειτουργεί μέχρι το απόγευμα και σερβίρει αποκλειστικά τα ψάρια που πιάνει με το καΐκι του ο ιδιοκτήτης, κ. Σπύρος. ΣΤΗ ΧΕΡΣΌΝΗΣΟ ΤΗΣ ΠΑΛΙΚΉΣ Καλώς ήρθατε στο Ληξούρι, τον καθρέφτη της παλιάς Κεφαλονιάς. Πρόκειται για μια χερσόνησο άγριας ομορφιάς, με συναρπαστικές εναλλαγές. Εδώ θα κάνετε ένα ταξίδι στον χρόνο ανάμεσα σε μικρά όμορφα χωριά και οικισμούς (Κοντογεννά132

W W W.G R E E C E - I S .C O M

δα, Δαμουλιανάτα, Μονοπολάτα, Καμιναράτα, Φαβάτα, Χαβδάτα κ.ά.) με ελάχιστους κατοίκους. Η χερσόνησος έχει βέβαια και τα πιο κοσμοπολίτικα μέρη, όπως η παραλία του Ξι με την γκρίζα αργιλώδη πέτρα. Όσοι ξέρουν μουλιάζουν κομμάτια από τις πέτρες και ύστερα τις βάζουν πάνω στο σώμα τους – εν είδει λασποθεραπείας. Οι Πετανοί είναι μια ρεπλίκα του Μύρτου με απίθανους χρωματισμούς στον βυθό. Το Πόρτο Αθέρα είναι ένας οικισμός ξεχασμένος σε άλλη δεκαετία, που απλώνεται σε έναν στενό κόλπο με σήμα κατατεθέν το διατηρητέο «Γαλάζιο σπίτι» του συνθέτη Λίνου Κόκοτου. Στο κέντρο της παραλίας βρίσκεται η ταβέρνα «Δρόσος» με ψάρι-διαμάντι, κρασί από τα τοπικά οινοποιεία και τζαζ (!) στα ηχεία.

ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ: ΒΌΛΤΑ ΣΤΗΝ ΠΌΛΗ Η πρωτεύουσα πέρασε μια μακρά, άχαρη περίοδο, ωστόσο τα τελευταία χρόνια, ρετουσαρισμένη και αναβαθμισμένη, ξαναμπαίνει ψηλά στην ατζέντα για ρομαντικούς περιπάτους στο ηλιοβασίλεμα πάνω στη γέφυρα De Bosset και για βόλτες στα λιθόστρωτα σοκάκια. Επισκεφθείτε το Ίδρυμα Φωκά-Κοσμετάτου, για τη σπουδαία συλλογή με πίνακες, λιθογραφίες και νομίσματα, συνδεδεμένα με την ιστορία της Επτανήσου, όπως και το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο. Ο Βοτανικός Κήπος της πόλης, μοναδικός στα Επτάνησα, εκτείνεται σε ένα κτήμα 28 στρεμμάτων και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων μία λίμνη και ένα υπαίθριο θέατρο.

ΑΞΊΖΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΊΤΕ: • Το Κτήμα Σκλάβου στον Άγιο Δημήτριο Ληξουρίου. Ο πρωτοπόρος της βιοδυναμικής καλλιέργειας στην Ελλάδα, Ευρυβιάδης Σκλάβος, παράγει μερικά από τα καλύτερα ήπιας οινοποίησης κρασιά, που κάνουν καριέρα και σε λίστες σπουδαίων εστιατορίων του εξωτερικού. Τηλ. 26710-92215 • Το Κτήμα Χαριτάτου στο Ληξούρι, γεμάτο αμπέλια, συκιές, μουριές και φοινικιές. θυμίζει Τοσκάνη. Αξίζει να περιηγηθείτε στους αμπελώνες και στο οικογενειακό σπίτι του 1863, που σώθηκε από τον σεισμό. Τηλ. 6976-108768 • Το sui generis Κτήμα Φοίβος, όπου ο Θεόδωρος-Φοίβος Ορκόπουλος παρασκευάζει πολύ ιδιαίτερα κρασιά, όπως μια Μαυροδάφνη που παλαιώνει σε αμφορείς. Τηλ. 26710-29505 • Το ιστορικό Κτήμα Gentilini στις Mηνιές, ένα από τα πρώτα μπουτίκ οινοποιεία στην Ελλάδα, με έναν υπέροχο χώρο για wine tasting κάτω από ελιές και αμυγδαλιές. Τηλ. 26710-41618 • Τον Συνεταιρισμό Παραγωγών Ρομπόλας στο οροπέδιο των Ομαλών, μέσα στη «ζώνη της Ρομπόλας». Τηλ. 26710-86301 • Το Κτήμα Πετρακόπουλου στον Θηράμονα. Εδώ η οινοποιός Κική Σιαμέλη παράγει κρασιά από μικρά προφυλλοξηρικά αμπέλια στις πλαγιές του Αίνου. Γευσιγνωσία σε οικογενειακή ατμόσφαιρα. Τηλ. 26710-29716 • Το Οινοποιείο Σαρρή στην Άβυθο, με τρεις ιδιόκτητους αμπελώνες στις νότιες πλαγιές του Αίνου, που δίνουν σπουδαία, ήπιας οινοποίησης κρασιά από τις τοπικές ποικιλίες Ρομπόλα, Βοστυλίδι και Μαυροδάφνη. Τηλ. 6932-457090

* Τηλεφωνήστε πριν τα επισκεφθείτε, για να οργανώσετε μια ξενάγηση ή γευστική δοκιμή.

Value for money ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΑΠΟ €68 ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΜΕ ΠΡΩΪΝΟ Το Apostolata Island Resort & Spa βρίσκεται στη νοτιοανατολική ακτή του νησιού της Κεφαλονιάς μόλις 3 χλμ. από το όμορφο θέρετρο της Σκάλας και προσφέρει ευχάριστη διαμονή και υπηρεσίες για τον πιο απαιτητικό ταξιδιώτη. Όλα τα δωμάτια του Resort διαθέτουν μοντέρνα επίπλωση και είναι εξοπλισμένα με όλες τις ανέσεις, ενώ στις σουίτες μπορείτε να απολαύσετε Jacuzzi ή ιδιωτική πισίνα. Στα εστιατόρια του ξενοδοχείου μπορείτε να ακροβατήσετε ανάμεσα σε απλές μεσογειακές γεύσεις και σε gourmet απολαύσεις, ενώ στα bar να δοκιμάσετε εξωτικά και όχι μόνο κοκτέιλ! Επιλέξτε το Spa του Apostolata για να απολαύσετε διεθνείς θεραπείες και μασάζ, αλλά και τις αθλητικές του εγκαταστάσεις για να αθληθείτε! Αξίζει επίσης να σημειώσετε ότι τα γαμήλια πακέτα στο Resort είναι προσεκτικά μελετημένα και σε λογικές τιμές. Η τιμή ισχύει αποκλειστικά για τους αναγνώστες της Καθημερινής. Σκάλα Κεφαλονιάς Τηλ.: 26710 83581-2, Fax: +30 26710 83583, email: reservations@apostolata.gr, www.apostolata.gr

ΝΑΞΟΣ

Όλα είναι εδώ Ό,τι κι αν ονειρεύεσαι, θα το βρεις σ’ αυτή τη γενναιόδωρη Κυκλαδίτισσα: από εξωτικές παραλίες μέχρι ορεινά χωριά, σπάνια μνημεία και ασύγκριτες γεύσεις.

Τα γαλαζοπράσινα νερά στην παραλία της Πλάκας (αριστερά). Όποια ώρα κι αν τη δεις, η Πορτάρα στο λιμάνι είναι πάντοτε γοητευτική (δεξιά).

134

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Α Π Ό Τ Ο Ν Γ Ι Ά Ν Ν Η Π Α Π Α Δ Η Μ Η Τ Ρ ΊΟ Υ

ISL ANDS 2020

135

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΑΞΟΣ

το κέντρο μιας αξιώτικης αυλής με μπουκαμβίλιες, γιασεμιά, γεράνια, λεβάντες και λοιπά αρωματικά φυτά, δέσποζε το μαρμάρινο τραπέζι με τα σιδερένια πόδια. Φαινόταν παλιό. Η τιρκουάζ εξώπορτα κρατιόταν ανοιχτή με ένα κομμάτι ντόπιας σμύριδας. Τα κεριά φώτιζαν τις ασβεστωμένες πλάκες. Μετά την ημερήσια εκδρομή στον απάνεμο κόλπο του Καλαντού για πικνίκ και μπάνιο χωρίς απαραίτητα μαγιό, η κούραση περίσσευε. Η παχιά αμμουδιά στη νοτιότερη παραλία του νησιού ήταν μοναδική εμπειρία, αλλά τα είκοσι χιλιόμετρα χωματόδρομου μας είχαν εξοντώσει. Η γυναίκα του φίλου μου προσφέρθηκε να μας φιλέψει. «Δεν σας περίμενα, κάτι πρόχειρο θα φτιάξω, τσίμπημα για το κρασί», είπε ντροπαλά, με την αμηχανία της αξιωμένης νοικοκυράς που θέλει πάντα να περιποιείται τους μουσαφιραίους. Ε, λοιπόν, αυτό το «τσίμπημα» εξελίχθηκε σε ένα δείπνο-έπος. Αρχικά, προσγειώθηκαν μπροστά μας δύο μπλε κεραμικά πιάτα. Το ένα με γλυκιά ντομάτα από την Άνω Ποταμιά, χοντρό αλάτι, μυρωδάτη ρίγανη από το Σαγκρί της οικογένειας Χατζηαν136

W W W.G R E E C E - I S .C O M

δρέου και εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο «Κυκλάδι», από τον ελαιώνα της Τραγαίας. Το δεύτερο, ψιλοκομμένες φέτες ζαμπόνι, σκέτο, όπως του αρμόζει. Αυτό το γηγενές πικάντικο αλλαντικό από χοιρομέρι, που θυμίζει προσούτο, «έδεσε» ωραία με το μπρούσκο κρασί των αδελφών Περιστεράκη, οι οποίοι σηκώνουν ψηλά την αμπελουργική παράδοση του νησιού. Πρόκειται για έναν φυσικό οίνο με πολύ έντονη γεύση, που παράγεται στο χωριό Μονή από ανάμεικτους αμπελώνες με άγνωστες ποικιλίες, όπως το «Αυγουλάτο» και ο «Ψωριάτης». Η συνέχεια ήταν καθηλωτική. Τηγανητές πατάτες ΠΓΕ από τις Εγγαρές με τριμμένη ΠΟΠ γραβιέρα Νάξου, μια πιατέλα με αρσενικό ΠΟΠ, κομμό με μπούκοβο και θηλυκοτύρι, και μια ομελέτα με φρέσκα αυγά και ψιλά κομματάκια ντόπιου πρόβειου κρέατος. Έως ότου νυχτώσει, σχεδόν όλα τα χωριά της Νάξου είχαν εμφανιστεί νοητά στο τραπέζι μας. Πίσω από κάθε μας μπουκιά κρυβόταν ο κόπος των προκομμένων κατοίκων της. Το πεντανόστιμο κρέας προερχόταν από κτηνοτρόφους στις πλαγιές του Ζα, του όρους όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, ανατράφηκε ο Δίας. Τα τυριά

–τα τυροκομεία συναγωνίζονται στην τέχνη που κληρονόμησαν από τον Αρισταίο, τον τυροκόμο γιο του Απόλλωνα– παρέπεμπαν σε αμέτρητες ώρες πάνω από ένα καζάνι στη φωτιά, ενώ το εκλεκτό ζαμπόνι μαρτυρούσε το μεράκι του ανθρώπου που το επεξεργάστηκε. Η ψυχή της Νάξου ζει στην κουζίνα της, μια κουζίνα πλουσιοπάροχη και ουσιαστική, βασισμένη σε αγνά υλικά, χωρίς φανφάρες, όπως ακριβώς είναι και οι άνθρωποί της. Οι οποίοι, ακόμα και σήμερα, θεωρούν τα χέρια τους το σημαντικότερο εργαλείο. Με αυτά παίζουν τσαμπούνα στα πανηγύρια, με αυτά τρυγούν για να τιμήσουν τον Διόνυσο, με αυτά αρμέγουν τα ζώα τους και μαζεύουν βοτάνια στα βουνά.

01. Ο Κούρος του Απόλλωνα, ύψους 11 μέτρων. 02. Γραφικό σοκάκι στο χωριό Χαλκί.

ISL ANDS 2020

137

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΑΞΟΣ

Η ΖΩΉ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΧΏΡΑ Αρκετά μακριά από την Πορτάρα, την τεράστια μαρμάρινη πύλη αρχαίου ναού του Απόλλωνα, η οποία κοσμεί το λιμάνι της Χώρας, υπάρχουν ζηλευτοί ορεινοί και ημιορεινοί οικισμοί, που σε προκαλούν να παρατήσεις τα καλοκαιρινά μπάνια και να τους εξερευνήσεις. Πιο γνωστός και χαρακτηρισμένος ως παραδοσιακός από το 1978, η ξακουστή Απείρανθος, φυτεμένη στους πρόποδες του βουνού Φανάρι. Με χαρακτηριστική ντοπιολαλιά, μεσαιωνική αρχιτεκτονική με στενά «καμαρωτά» σοκάκια, πέντε (!) μουσεία, παλιούς ανεμόμυλους και εντυπωσιακά βυζαντινά και ενετικά μνημεία, όπως είναι ο πύργος του Ζευγώλη κοντά στην είσοδο του χωριού, η γενέτειρα του Μανώλη Γλέζου δεν χορταίνεται σε ένα διήμερο. Επισκεφτείτε οπωσδήποτε την εκκλησία της Αγίας Κυριακής με τις ανεικονικές τοιχογραφίες του 8ου9ου αιώνα και παρακολουθήστε τις γυναίκες του Συνεταιρισμού να φτιάχνουν υφαντά στην κρεβαταριά, τον αργαλειό δηλαδή. Λίγο πιο νότια συναντάμε το κτηνοτροφικό χωριό Φιλώτι, όπου τα εκατό και βάλε διάσπαρτα οικογενειακά τυροκομεία επιβεβαιώνουν πως εδώ παράγεται η μεγαλύτερη ποσότητα αιγοπρόβειου γάλακτος. Απλωμένο αμφιθεατρικά σε δύο λόφους, έχει ως σήμα κατατεθέν τον αιωνόβιο πλάτανο στη «Γέφυρα», έτσι όπως ονομάζεται η κεντρική πλατεία. Άπαξ και καθίσεις σε τραπεζάκι, από κάτω του σηκώνεσαι μόνο για χορό. Όλο και κάποια παρέα θα «πιάσει» τα κοτσάκια (αυτοσχέδια οκτασύλλαβα δίστιχα) και, δίχως να το καταλάβετε, θα βρεθείτε να χορεύετε δαιμονισμένα μέχρι να ξημερώσει. Εξίσου εντυπωσιακό με την Απείρανθο και το Φιλώτι είναι το λιλουπούτειο Χαλκί, ένα από τα παλιά εμπορικά κέντρα του νησιού. Ξεχωρίζουν το ποτοποιείο Βαλληνδρά, που λειτουργεί από το 1896 και παράγει ευωδιαστό ΠΟΠ λικέρ κιτριάς, και ο ανακαινισμένος πύργος του Μπαρότσι.

01. To αρχαιολογικό μουσείο στο κάστρο της Νάξου. 02. Ρόστο απεραθίτικο, μία από τις τοπικές σπεσιαλιτέ που αξίζει να δοκιμάσετε. 03. Το παντοπωλείο του Τζιμπλάκη στη Χώρα, γεμάτο θησαυρούς της ντόπιας γαστρονομόας.

Η ΕΤΕΡΌΚΛΗΤΗ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΉ Ο Άγιος Προκόπιος, στα δυτικά, απέναντι από την Πάρο, είναι μακράν μία από τις καλύτερες παραλίες των Κυκλάδων και ο σταρ του νησιού. Αν και πλέον πολύ τουριστικός, δεν γίνεται να μην κάνετε έστω μια πρωινή βουτιά στα καταγάλανα νερά με τη λευκή άμμο. Αντίστοιχα μαγνητίζει το μυαλό και η χρυσή πλαζ της Αγίας Άννας, η οποία φιλοξενεί τα αλιευτικά της περιοχής και προσφέρει σκιά με τα αρμυρίκια της. Λιγότερο κοσμική, μα με μοναδική φυσική ομορφιά που της χαρίζει το κεδρόδασος, και ιδανική για σιέστα, η απάνεμη παραλία Αλυκό, που έχει νερά πισίνας. Από κει και πέρα, αν είστε λάτρεις του windsurf, πηγαίνετε στη Μικρή Βίγλα ή στον Ορκό, αν σας αρέσουν οι εξωτικές αμμουδιές επιλέξετε τον Πάνορμο με τους ψηλούς φοίνικες και, αν προτιμάτε το βότσαλο, κινηθείτε βορειοανατολικά, για να βρείτε τον Λιώνα, που έχει ενδιαφέροντα βυθό για εξερεύνηση. Μπορεί οι παραλίες της να με ξελογιάζουν και να θέλω κάθε μέρα να ανακαλύπτω μία διαφορετική, ωστόσο πάντοτε όταν έρχομαι στο νησί της Αριάδνης αφιερώνω χρόνο σε δύο πολύτιμες στάσεις. Η μία είναι στο Χαλκί – χαζεύω τον Άγιο Ισίδωρο στις παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες στην Παναγία Πρωτοθρόνο και έπειτα πίνω ελληνικό καφέ και τρώω γαλακτομπούρεκο στο καφενείο του Γαλάνη. Η δεύτερη είναι στην ταβέρνα της Αξιώτισσας, κοντά στο Καστράκι, μόνο και μόνο για να φάω ξανά το κατσικάκι-λουκούμι στη λαδόκολλα.

Η ΨΥΧΉ ΤΗΣ ΝΆΞΟΥ ΖΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΊΝΑ ΤΗΣ, ΜΙΑ ΚΟΥΖΊΝΑ ΠΛΟΥΣΙΟΠΆΡΟΧΗ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΉ, ΒΑΣΙΣΜΈΝΗ ΣΕ ΑΓΝΆ ΥΛΙΚΆ, ΧΩΡΊΣ ΦΑΝΦΆΡΕΣ, ΌΠΩΣ ΑΚΡΙΒΏΣ ΕΊΝΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΆΝΘΡΩΠΟΊ ΤΗΣ. 138

W W W.G R E E C E - I S .C O M

139

Η άγρια ομορφιά της Ολύμπου καθηλώνει τον επισκέπτη.

140

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΚΑΡΠΑΘΟΣ

«Τώρα σε κάναμε δικιά μας» Το δεύτερο μεγαλύτερο νησί των Δωδεκανήσων δεν συγκαταλέγεται στους «εύκολους» και προφανείς προορισμούς του καλοκαιριού, αλλά προσφέρει αναμνήσεις ζωής. A Π Ό Τ Η Ν Α Λ Ε Ξ Ά Ν Δ ΡΑ Τ Ζ Α Β Έ Λ Λ Α

ISL ANDS 2020

141

ΕΞΕΡΕ ΥΝΗΣΗ Κ ΑΡΠΑΘΟΣ

Tσαλιμάκια με τη μπάλα στις Μενετές.

εσημέρι Κυριακής στο Λονδίνο, η ζέστη και η υγρασία έχουν βυθίσει το Regent’s Park σε μια πρωτόγνωρη ακινησία. Όμως ανάμεσα στα ξέξασπρα σώματα που, ψιλοζαλισμένα από τις μπίρες, λιάζονται στο γρασίδι, υπάρχει κάποιο με τάσεις φυγής – το δικό μου. Με την πρώτη υποψία αέρα, το παρεό μου γίνεται ιπτάμενο χαλί και πετάω στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, κάνοντας κύκλους γύρω από μια δαγκάνα αστακού. Έτσι μοιάζει από ψηλά η Κάρπαθος. Προσγείωση κατευθείαν σε ένα γλέντι, μέσα Αυγούστου. Καταραμένος μήνας ο Αύγουστος για τους λάτρεις των ποιοτικών διακοπών, για την Κάρπαθο όμως μήνας-θεός. Τα χωριά έχουν απαρτία, οι ξενιτεμένοι από την Αμερική και την Αυστραλία έχουν επιστρέψει. Άγνωστη μεταξύ αγνώστων, και όμως μου φέρονται σαν να είμαι η επίτιμη προσκεκλημένη: αυτή που αξίζει την πλαστική καρέκλα δίπλα στην ορχήστρα, που το ποτήρι της δεν θα αδειάζει ποτέ κάτω από τη μέση και θα έχει μπροστά της τους 142

W W W.G R E E C E - I S .C O M

καλύτερους μεζέδες. Και αυτή, φυσικά, που θα αποθεωθεί στον «πάνω χορό», τον πηδηχτό, παρόλο που όσοι άτυχοι βρεθούν σε κοντινή ακτίνα θα γυρίσουν στις θέσεις τους κουτσαίνοντας. Το ξημέρωμα κι ενώ η λύρα είναι ακόμα «ζεστή», θα μου μπλοκάρει την έξοδο μια παλιά μαντινάδα: «Τι μου το παίζεις του φευγού; Να φύγεις δε σ’ αφήνω. Εδώ ως τα ξημερώματα θα κάθομαι να πίνω». Θα γίνουν άραγε και φέτος τα γλέντια; Με τι «πρωτόκολλα»; Θέλω να πιστεύω πως ναι. Με την Κάρπαθο δεν με δένει σχέση πολλών ετών, ούτε την ξέρω σαν την παλάμη του χεριού μου. Για έναν περίεργο λόγο, όμως, είναι το μόνο μέρος που νοσταλγώ. Λέει ο θρύλος ότι οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ονομάστηκαν Αρπάθεοι και μετά Καρπάθιοι, γιατί από τη λατρεία για τον τόπο τους έκλεψαν τους θεούς του Ολύμπου και τους έφεραν στο νησί. Χάρη τούς έκαναν. Αν είσαι θεός, τέτοιο εξοχικό θες για το καλοκαίρι, άγριο και απρόσιτο. Άσε που βολεύει και το όνομα, Όλυμπος εκεί, Όλυμπος και εδώ.

Μόνο που η εδώ Όλυμπος είναι γένους θηλυκού. Όπως η επί αιώνες γυναικοκρατούμενη κοινωνία της, που παρέμενε κλειστή μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, τότε που ο δρόμος και το ρεύμα δεν είχαν ακόμα φτάσει μέχρι εκεί. Αργά το απόγευμα, μετά τις 17.30, όταν τα τουριστικά πούλμαν αναχωρούν και το πολύχρωμο μεσαιωνικό χωριό ηρεμεί σιγά σιγά, μένει χώρος για όποιον θέλει να γίνει σιωπηλός παρατηρητής εικόνων υπό εξαφάνιση. Δωρικές μορφές με παραδοσιακές φορεσιές, τραχιά χέρια και σκαμμένα από τον ήλιο πρόσωπα επιστρέφουν στα φουρνίσματα, στον αργαλειό και στα κουβαλήματα, στις τελευταίες δουλειές της ημέρας. Ώσπου να ανέβω στο εστιατόριο «Μύλος» για να δω το ηλιοβασίλεμα από τον τελευταίο εν ενεργεία ανεμόμυλο της Ολύμπου, η κάτω γειτονιά θα έχει αποκοιμηθεί. Φεύγοντας θα τρεμοπαίζουν μέσα στα σκοτεινά μονόχωρα σπιτάκια οι φλόγες από τα καντήλια, μεταφέροντας μια αίσθηση από τα παλιά – τον καιρό που το χωριό φωτιζόταν με λάμπες πετρελαίου.

ΕΞΕΡΕ ΥΝΗΣΗ Κ ΑΡΠΑΘΟΣ

Η νέα γενιά της Ολύμπου τιμά την παραδοσιακή φορεσιά.

Το πλάνο για την Κάρπαθο το έχω έτοιμο από καιρό: θα κάνω ό,τι δεν έκανα, θα ξανακάνω ό,τι έκανα. Και όμως, φτάνοντας, ξέρω ότι όλα τα σχέδια είναι ανούσια. Η μέρα θα αυτορρυθμιστεί, δίνοντας προτεραιότητα στα σημαντικά: τι ώρα περνάει ο μπονέντης, το παχύ σύννεφο που διασχίζει τα βουνά της Καρπάθου, να τον χαζέψουμε από τις Μενετές τρώγοντας κουλούρες από τον φούρνο; Πόσα μποφόρ έχει στον Αφιάρτη για windsurfing; Πόσα ντολμαδάκια έχουν μείνει στη Μαρίνα, στο Φοινίκι; Με τι ψάρια γύρισε ο «Άη Γιώργης» στη Φωλιά, στα Σπόα; Θα πάμε κατευθείαν από την παραλία στο πανηγύρι ή θα γυρίσουμε πρώτα από το δωμάτιο;

BOYTIEΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Έλεγχος τσάντας πριν από την παραλία. Αντηλιακό, παγούρι, μάσκα, τσεκ. Μποτάκια τσεκ – κάποιος θα μου πει για το φανταστικό μονοπάτι εδώ δίπλα και θα είναι από εκείνα που δεν χάνονται. Σουγιάς, τσεκ – για το καρπούζι που θα με ξεδιψάσει και θα είναι το πιο ωραίο του καλοκαιριού. Φακός και

μπαταρίες, τσεκ – για εκείνο το προαίσθημα που έχω ότι θα ξεχαστούμε με μια παρέα στον Άγιο Μηνά έως τα μεσάνυχτα. Εντάξει, δεν είναι προαίσθημα, είναι σχέδιο προμελετημένο. Καθίσαμε ένα βράδυ και μετρήσαμε τις παραλίες με έναν θαλασσόλυκο που ξέρει το νησί σπιθαμή προς σπιθαμή: πάνω από 100. Από τη μια είναι νησί αρκετά μεγάλο, για να βρεις ακόμα και στην κορύφωση της σεζόν παραλίες όπως το Αράκι και να απομονωθείς, από την άλλη μικρό όσο πρέπει, για να σε θυμούνται το βράδυ οι γνωστοί άγνωστοι, όσοι συνάντησες και σου είπαν μια «καλημέρα» στα χωριά και μοιράστηκαν ίσως και μια ιστορία. Στο Απέρι θα ’ναι μάλλον για τους φημισμένους μάστορες που έχτισαν τα αρχοντικά, στις Πυλές για την παράδοση του χωριού να «βγάζει» ντουζίνες από δασκάλους, στις Μενετές για το Λαογραφικό Μουσείο που ήταν παλιά οστεοφυλάκιο. Στην Αρκάσα για το ταλέντο στους διαγωνισμούς μαντινάδας. Δεν προλαβαίνεις να πιάσεις κουβέντα και, χωρίς να ξέρουν πώς σε λένε, σε βά-

ΜΈΣΑ ΣΤΑ ΣΚΟΤΕΙΝΆ ΜΟΝΌΧΩΡΑ ΣΠΙΤΆΚΙΑ ΟΙ ΦΛΌΓΕΣ ΑΠΌ ΤΑ ΚΑΝΤΉΛΙΑ ΤΡΕΜΟΠΑΊΖΟΥΝ, ΜΕΤΑΦΈΡΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΑΊΣΘΗΣΗ ΑΠΌ ΤΑ ΠΑΛΙΆ – ΤΟΝ ΚΑΙΡΌ ΠΟΥ ΤΟ ΧΩΡΙΌ ΦΩΤΙΖΌΤΑΝ ΜΕ ΛΆΜΠΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΊΟΥ.

ISL ANDS 2020

143

ζουν μέσα στα σπίτια τους, που μοιάζουν με μουσεία. Κι από επισκέπτης γίνεσαι το ανίψι που μαθαίνει για τον τόπο μέσα από τη ζωντανή ιστορία, τα κεντήματα που στολίζουν τους σουφάδες και τις ιστορίες των εικονιζομένων στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Και μαθαίνεις για εκείνη τη γιαγιά κάποιου που ήρθε νύφη από την Κάσο και έκανε τα ντολμαδάκια τα κασιώτικα, καρπαθιώτικα. Σου διηγούνται την ιστορία για εκείνον τον προγόνο που οι Ιταλοί τού κατέστρεψαν τα μελίσσια για να κάνουν πολυβολείο και κουβαλούν τη συναισθηματική φόρτιση σαν να έγινε χθες. Τα ραντεβού είναι περιττά. Το βράδυ θα βρεθούμε κάπου στα Πηγάδια. Κάποιος θα 144

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ρίξει την ιδέα για Σαρία και το επόμενο πρωί θα κάνουμε το έξτρα μίλι για το ακατοίκητο νησάκι βόρεια της Καρπάθου. Φτάνοντας θα πω «δεν μου αξίζει ακόμα η βουτιά», θα γυρίσω την πλάτη στη θάλασσα και θα ανηφορίσω με το σακίδιό μου στα Παλάτια. Χαμένη στις αρχαίες οχυρώσεις, θα φαντάζομαι τους Σαρακηνούς πειρατές να μπαινοβγαίνουν στα θολωτά ερείπια. Δύο μαυροπετρίτες θα με οδηγήσουν στο φαράγγι του Έντη και μετά στο ξωκλήσι του Αγίου Ζαχαρία. Κι εκεί, κοιτάζοντας από ψηλά το πέλαγος, θα πω «Σαρία, σε κατέκτησα», κι ας ξέρω ότι άλλοι είναι οι πραγματικοί «κατακτητές» αυτού του τόπου: 2.500 κατσίκες ζουν στο νησί και κάποιες

Ο ΘΡΎΛΟΣ ΛΕΕΙ ΌΤΙ ΟΙ ΠΡΏΤΟΙ ΚΆΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΎ ΟΝΟΜΆΣΤΗΚΑΝ ΑΡΠΆΘΕΟΙ ΚΑΙ ΜΕΤΆ ΚΑΡΠΆΘΙΟΙ, ΓΙΑΤΊ ΈΚΛΕΨΑΝ ΤΟΥΣ ΘΕΟΎΣ ΤΟΥ ΟΛΎΜΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΈΦΕΡΑΝ ΣΤΟ ΝΗΣΊ.

ΕΞΕΡΕ ΥΝΗΣΗ Κ ΑΡΠΑΘΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ • Η παραλία-φίρμα είναι τα Άπελλα. Τα «κανονικά» καλοκαίρια επεφύλασσε, ως πολυσύχναστη, ταλαιπωρία στο παρκάρισμα και στην εύρεση ξαπλώστρας, και χρειαζόταν να πάτε πολύ νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. • Για ποιοτικά σουβενίρ, επισκεφθείτε το εργαστήρι κεραμικών της Πόπης Παυλίδου στην Όλυμπο. Περάστε κι από το στιβανάδικο του Γιάννη Πρεάρη, του τελευταίου στιβανά στο νησί.

01. Νοτιοδυτική Κάρπαθος, στην παραλία Αράκι.

02. Το φαράγγι της Φλασκιάς, από τα πιο δημοφιλή στους αναρριχητές.

03. Φιλόξενη παρέα στις Πυλές.

• Το πιο μυσταγωγικό πανηγύρι είναι αφιερωμένο στον Άη Γιάννη και γίνεται δίπλα στο σπηλαιώδες εκκλησάκι του, στην αρχαία νεκρόπολη της Βρουκούντας (28-30 Αυγούστου). Παρέες φτάνουν στην απρόσιτη τοποθεσία αργά το απόγευμα με καΐκι από το Διαφάνι ή περπατώντας από την Αυλώνα. Οι γυναίκες ακολουθούν με γαϊδουράκια που είναι φορτωμένα με κουβέρτες – όλοι θα διανυκτερεύσουν εκεί, αλλά κανείς δεν θα κοιμηθεί. Το ακρωτήρι θα είναι φωτισμένο με κεράκια, ο ήλιος θα ανατέλλει υπό τον ήχο λύρας και τσαμπούνας. Τη δεύτερη και την τρίτη ημέρα το πανηγύρι μεταφέρεται στην Αυλώνα. • Η Κάρπαθος είναι περιπατητικός προορισμός. Από τις πιο ενδιαφέρουσες διαδρομές είναι αυτή που ξεκινάει από την Αυλώνα και καταλήγει στο Τρίστομο, στα ερείπια της Καζάρμας, του στρατώνα των Ιταλών (3 ώρες και 20 λεπτά). Κατεβάστε στο κινητό την εφαρμογή «Karpathian Paths».

από αυτές φυλάνε καραούλι στην παραλία μήπως τολμήσεις να φας κάτι χωρίς να το δοκιμάσουν πρώτες. Στην επιστροφή, η βουτιά. Κολυμπάω στην αριστερή πλευρά του κόλπου και χώνομαι σε μια τρύπα που οδηγεί σε ένα σπηλαιώδες πέρασμα. Βάζω τη μάσκα και κοιτάζω κάτω τα πολύχρωμα πετρώματα, κι είναι σαν να τα βλέπω μέσα από καλειδοσκόπιο. Ξαφνικά νιώθω ότι ήρθε η ώρα για τη μεγάλη βουτιά, για υποβρύχιους λαβυρίνθους, ναυάγια και, αν είμαι τυχερή, για συναντήσεις με χελώνες και φώκιες. Αν όχι εδώ, πού; Να πάρω τον Ντίνο στο καταδυτικό κέντρο βγαίνοντας, να κλείσω ημερομηνία για την πρώτη μου κατάδυση.

Ευτυχία είναι η διαδρομή με ένα «νοικιάρικο» αμάξι σε ένα σύννεφο σκόνης που διαλύεται όταν φτάνεις στα τιρκουάζ νερά του Διακόφτη. Είναι οι μικρές παράξενες ανακαλύψεις – ο αρχαίος βωμός που εκτελεί χρέη κολυμπήθρας στην Αγία Σοφία στην Αρκάσα, τα βράχια-γλυπτά φτιαγμένα από κοχύλια στου Μιχαλιού τον Κήπο. Είναι η στιγμή που θα σου φορέσουν το παραδοσιακό μαντίλι στην Όλυμπο και θα σου πουν: «Τώρα σε κάναμε δικιά μας». Κι όλα αυτά θα επιστρέφουν σαν όνειρα ενός μεσημεριού και θα μειώνουν την απόσταση Κάρπαθος-Λονδίνο μέχρι να πάρεις το επόμενο αεροπλάνο.

• Θέλετε να δοκιμάσετε τις δυνάμεις σας στην αναρρίχηση; Τόσο στην ακτογραμμή όσο και στην ενδοχώρα υπάρχουν πάνω από 240 διαδρομές που κατασκευάστηκαν ακολουθώντας αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Για εξειδικευμένες πληροφορίες συμβουλευτείτε τον οδηγό «Κarpathos: Rock Climbing Guidebook» (ενημερωθείτε για τα σημεία πώλησης στο climbkarpathos.com ή επικοινωνήστε με το γκρουπ Climbing Karpathos στο Facebook). • Οι πιο φημισμένες μακαρούνες σερβίρονται από την Ευδοξία, στην παραλία της Άδειας, στον όμορφο κήπο της ταβέρνας της. Η καλύτερη ώρα είναι το απόγευμα, ώστε να κλείσετε το δείπνο σας το ηλιοβασίλεμα με ένα κρασί στην παραλία. Άλλο ωραίο ταίριασμα παραλίας με φαγητό είναι αυτό της Δαματρίας, με το εστιατόριο του ξενοδοχείου Poseidon Blue, για «πειραγμένα» καρπαθιώτικα πιάτα. Ή στον Άγιο Θώρο (όπου κάνεις και πηλοθεραπεία) με το ομώνυμο παραδοσιακό ταβερνάκι.

ISL ANDS 2020

145

XIOΣ

Ραντεβού όλο τον χρόνο Δεν είναι μια αγάπη για το καλοκαίρι, αλλά ένας προορισμός τεσσάρων εποχών, που δεν αγαπά τις βιασύνες και κρύβει ανακαλύψεις σε κάθε στροφή. Α Π Ό Τ Η Ν Α Λ Ε Ξ Ά Ν Δ ΡΑ Μ Α Ν Δ ΡΆ Κ Ο Υ

τη Χίο δεν πας για να αράξεις τεμπέλικα στην παραλία, αλλά για να γράψεις χιλιόμετρα: από τα ευωδιαστά περιβόλια και τα αρχοντικά του Κάμπου έως τα μονοπάτια του Πελινναίου και τον ανεξερεύνητο βορρά κι έπειτα στα μαστιχοχώρια του νότου, χτισμένα σαν φρούρια για τον φόβο των πειρατών. Η ναυτοσύνη διαμόρφωσε την ιστορία και τις προτεραιότητες του νησιού, έστρεψε για χρόνια τον προσανατολισμό της μακριά από τα θέλγητρα του τουρισμού, συνέβαλε καθοριστικά σε αυτό που είναι η Χίος σήμερα: όχι μια αγάπη για το καλοκαίρι, αλλά ένας προορισμός για όλο τον χρόνο, που δεν αγαπά τις βιασύνες. Εδώ οι διακοπές είναι δρόμος και κάθε του στροφή επιφυλάσσει μια μικρή ή μεγαλύτερη «ανακάλυψη». Είναι ακόμη ζωηρή στη μνήμη μου η πρώτη φορά που βρέθηκα στο νησί, το 2006. Με είχαν συγκινήσει το πείσμα και η αφοσίωση μιας χούφτας ανθρώπων, που ελλείψει πόρων και προσωπικού έκαναν ό,τι μπορούσαν για να συνεχίζει απρόσκοπτα τη λειτουργία της η Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής», η οποία δημιουργήθηκε το 1792 κατόπιν κληροδοτήματος του Αδαμάντιου Κοραή, Χιώτη στην καταγωγή, στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Εκείνο το ταξίδι μού είχε επίσης συστήσει τον συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη, ιδρυτή τότε του Κέντρου Χιακών Μελετών «Πελινναίο», που δεν είχε αφήσει πέτρα για πέτρα του νησιού απάτητη, αναζητώντας 146

W W W.G R E E C E - I S .C O M

μεταξύ άλλων μέσα από τις αφηγήσεις των γηραιότερων ιστορίες από τα παλιά που δεν είχαν ειπωθεί. Και μου είχε αποκαλύψει με σχεδόν κινηματογραφικό τρόπο την αγάπη που οι Χιώτες τρέφουν για τα γράμματα. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, η βαλίτσα μου με το ζόρι έκλεινε από τα βιβλία που μου είχαν χαρίσει. Κάθε δεύτερος άνθρωπος που συναντούσα είχε γράψει το δικό του –μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιητικές συλλογές–, το οποίο τύπωνε σε περιορισμένα αντίτυπα και το μοίραζε σε φίλους με τη λαχτάρα μικρού παιδιού. Το κάλεσμα της χιώτικης φύσης, μοσχοβολιστής και αγνής, ήταν όμως αυτό που θα μου έκλεβε την καρδιά κάμποσα καλοκαίρια αργότερα – μαζί με τα υπέροχα χωριά της. Το Πυργί με τα «ξυστά» του, τα περίφημα γεωμετρικά ασπρόμαυρα μοτίβα, φτιαγμένα από τη μαύρη άμμο της θάλασσας στα Μαύρα Βόλια και χαραγμένα με πιρούνι πάνω σε επίχρισμα ασβέστη. Στο γεμάτο ζωή «λιβάδι» του, την τετράγωνη κεντρική πλατεία, δίνουν ραντεβού κάθε απόγευμα, όταν έχει πια μαλακώσει η ζέστη του μεσημεριού, μεγάλοι και μικροί για ποδήλατο, χάζι και παρέα μέχρι αργά. Τα Μεστά, με

Σοκάκι στο Πυργί, στη νότια Χίο. Η τεχνική των «ξυστών» με την οποία διακοσμούνται οι προσόψεις τον σπιτιών είναι μοναδική στον ελλαδικό χώρο.

ISL ANDS 2020

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΧΙΟΣ

...ΚΙ ΎΣΤΕΡΑ ΘΑ ΤΡΑΒΉΞΕΤΕ ΠΡΟΣ ΒΟΡΡΆ. Η ΟΔΉΓΗΣΗ ΓΊΝΕΤΑΙ ΣΕ ΔΡΌΜΟΥΣ ΣΤΕΝΟΎΣ ΚΑΙ ΦΙΔΩΤΟΎΣ ΜΕ ΤΑ ΠΑΡΆΘΥΡΑ ΠΆΝΤΑ ΑΝΟΙΧΤΆ, ΓΙΑΤΊ Η ΑΓΡΙΆΔΑ ΑΥΤΟΎ ΤΟΥ ΤΟΠΊΟΥ ΔΕΝ ΧΟΡΤΑΊΝΕΤΑΙ ΑΛΛΙΏΣ.

τους «θόλους» (σ.σ. δαιδαλώδη σκεπαστά στενά) και τα πέτρινα σπίτια, χτισμένα κολλητά το ένα δίπλα στο άλλο, σφιχταγκαλιασμένα από τα τείχη και χωρίς παράθυρα προς την εξωτερική περίμετρο του οικισμού. Τα περπατάς και χαίρεσαι να χάνεσαι στα σοκάκια τους, κάνοντας βέβαια στην πλατεία την επιβεβλημένη στάση για σούμα, το δυνατό και ιδιαίτερο τοπικό απόσταγμα από σύκα. Τους Ολύμπους και τη Βέσσα, καλοδιατηρημένα μεσαιωνικά καστροχώρια του νότου κι αυτά, ταυτισμένα όπως και τα προηγούμενα με τη μαστιχοκαλλιέργεια. Αθέατα από τη θάλασσα, με τα τείχη να τα προφυλάσσουν από τους επιδρομείς, τα μαστιχοχώρια οργανώθηκαν από τους Γενοβέζους σε 22 οικισμούς για την καλύτερη εκμετάλλευση της μαστίχας, της γνωστής από την αρχαιότητα για τις ιατροφαρμακευτικές της ιδιότητες φυσικής ρητίνης, η οποία συλλέγεται από τον φλοιό του μαστιχοφόρου σχίνου και παράγεται μονάχα σε αυτό το μέρος της Γης, τη νότια Χίο. Στο εξαιρετικό Μουσείο Μαστίχας Χίου του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς (piop.gr), λίγο έξω από το Πυργί, θα μάθετε πολλά και ενδιαφέροντα σχετικά. Κι αν σταθείτε τυχεροί, όλο και κάποιος ντόπιος θα σας πάρει μαζί του στο περιβόλι νωρίς το πρωί, για να σας δείξει πώς κεντάνε τον κορμό του μαστιχόδεντρου για να βγει το πολύτιμο δάκρυ του. Ιδρωμένοι και καψαλισμένοι από τον δυνατό ήλιο, θα αναζητήσετε έπειτα την παραλία-σταρ του νησιού, τα Μαύρα Βόλια, με τα βαθιά νερά και τα σκουρόχρωμα βότσαλα, ή το «αδελφάκι» τους το Φώκι, ακριβώς δίπλα. Οι ντόπιοι αγαπούν και την πιο ρηχή Αυλωνιά με το λεπτό βοτσαλάκι – οι λιγοστές ομπρέλες της καντίνας γίνονται ανάρπαστες από νωρίς, οπότε φροντίστε να έχετε πάρει τη δική σας. 148

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Αν ταξιδεύετε με μικρά παιδιά, ρηχά νερά θα βρείτε και στο Λιθί – το τοπίο δεν είναι ιδιαίτερο, όπως στις άλλες τρεις, όμως έχει έναν άσο στο μανίκι, που λέγεται «Κύμα»: δοκιμάστε οπωσδήποτε την αθερινόπιτα που σερβίρει το συμπαθέστατο αυτό παραθαλάσσιο ταβερνάκι. Κι ύστερα θα τραβήξετε προς βορρά. Η οδήγηση γίνεται σε δρόμους στενούς και φιδωτούς με τα παράθυρα πάντα ανοιχτά, γιατί η αγριάδα αυτού του τοπίου δεν χορταίνεται αλλιώς. Σαν επιστέγασμα του αιγαιοπελαγίτικου Φαρ Ουέστ σκηνικού, ξεπροβάλλει σκαρφαλωμένος πάνω στον βράχο ο Ανάβατος, ο εγκαταλελειμμένος μεσαιωνικός οικισμός με την πολυκύμαντη ιστορία, που σε στέλνει ταξίδι στον χρόνο καθώς περιηγείσαι στα κακοτράχαλα, φαγωμένα από τους αιώνες στενά του. Παράκαμψη για απογευματινή βουτιά στην απάνεμη Ελίντα, τον κλειστό βοτσαλωτό κόλπο με τα κρυστάλλινα νερά που στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το καταφύγιο του θρυλικού υποβρυχίου «Παπανικολής». Κι άλλη μία στον Μάναγρο, την τεράστια αμμουδιά με το ψιλό βότσαλο.Τόσο μεγάλη και ήσυχη, που δίπλα σου μπορεί να μην υπάρχει ψυχή. Ενάμισι χιλιόμετρο τη χωρίζει από τη Βολισσό, το κεφαλοχώρι της βορειοδυτικής Χίου και πιθανή γενέτειρα του Ομήρου, με τους ανεμόμυλους και το μεσαιωνικό κάστρο στην κορυφή. Δίπλα στο πάρκινγκ, στη «Φάμπρικα» με την περιποιημένη αυλή, η κυρία Σοφία μαγειρεύει σπιτικά με πρώτες ύλες από το μποστάνι της. Αν προχωρήσετε ακόμη βορειότερα, θα φτάσετε στα Λεπτόποδα, το όμορφο ορεινό χωριό του οποίου τα σπίτια είναι χτισμένα τόσο κοντά το ένα στο άλλο, ώστε σχηματίζουν εξωτερικό τείχος, και στο Άγιο Γάλας με το σύμπλεγμα των τριών σπηλαίων, επισκέψιμο

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΧΙΟΣ

02. Χιώτισσες με παραδοσιακή φορεσιά στη Βέσσα, ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα μαστιχοχώρια.

03. Μαύρα Βόλια, η παραλίασταρ του νησιού.

01. Περιβόλι με εσπεριδοειδή στον Κάμπο.

Κεντώντας το μαστιχόδεντρο για το πολύτιμο «δάκρυ» του (επάνω).

149

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΧΙΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ • Στο νησί διασώζονται σήμερα δύο οδοί που χρονολογούνται από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: η μία οδηγούσε στη Βολισσό και η άλλη στο Λιθί. Υπάρχουν επίσης ιστορικές διαδρομές, όπως αυτή του Μεσσήνιου αρχηγού των σκλάβων της Χίου, Δρίμακου, του πρώτου κοινωνικού επαναστάτη της ανθρωπότητας, ο οποίος έζησε εδώ. Οι «Φίλοι Μονοπατιών Χίου», με επικεφαλής τον Γιώργο Χαλάτση, έναν Σερραίο που γνωρίζει τα βουνά και τη φύση της Χίου σαν την παλάμη του, έχουν επιτελέσει σημαντικό έργο στο κομμάτι της συντήρησης και της ανάδειξης των μονοπατιών (βλ. δίκτυο της Αμανής). Μπορείτε να τους συμβουλευτείτε ή να τους ακολουθήσετε στις πεζοπορικές δράσεις τους (chiostrailsfriends.gr και στο Facebook Φίλοι Μονοπατιών Χίου / Friends of Chios’ Trails).

Σκαρφαλωμένος πάνω στον βράχο, ο εγκαταλελειμμένος Ανάβατος προσφέρει ένα ταξίδι στον χρόνο.

τους καλοκαιρινούς μήνες κατά ένα μέρος του. Η βόρεια Χίος είναι, όμως, και η χαρά του πεζοπόρου. Επιλέξτε μια διαδρομή από το δίκτυο μονοπατιών της Αμανής (70 χλμ.) γύρω από τον οικισμό Αγιάσματα, σηματοδοτημένο κατά το μεγαλύτερο μέρος του. Αναζητήστε το μονοπάτι των μεταλλωρύχων, που ξεκινάει από το κενοτάφιο και τα δύο κτίρια της εκμεταλλεύτριας εταιρείας στον Κέραμο και συνδέει μεταξύ τους 15 στοές, περνώντας από τα έρημα χωριά Λαρδάτος και Καμίνι. Οι πιο έμπειροι βάλτε στόχο την ανάβαση στην κορυφή του Πελινναίου (υψ. 1.296 μ.), όπου σύμφωνα με τον μύθο η θεά Άρτεμις μονομάχησε με τον Τιτάνα Ωρίωνα για το ποιος είναι ικανότερος κυνηγός. Όπως όμως κι αν μοιράσεις τον χρόνο σου στη Χίο, είτε κινηθείς προς βορρά είτε προς νότο, δεν γίνεται να μην περάσεις από τον Κάμπο, τον μυροβόλο κήπο του νησιού με τις πορτοκαλιές, τις μανταρινιές και τα άλλα εσπεριδοειδή, 6 χλμ. από τη Χώρα. Οι πέτρινοι τοίχοι κρύβουν μέσα τους πε150

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ριβόλια, αλλά και δίπατα και τρίπατα αρχοντικά με βοτσαλωτές αυλές, εντυπωσιακές εξωτερικές σκάλες, αψιδωτές πόρτες και στοές. Οι Γενοβέζοι ήταν αυτοί που εισήγαγαν την καλλιέργεια των εσπεριδοειδών στη Χίο και αξιοποίησαν την εύφορη γη και το νερό του Κάμπου, δημιουργώντας τον ιδιαίτερο μικρόκοσμό του, που έχει χαρακτηριστεί σήμερα «ιστορικός τόπος» από το Υπουργείο Πολιτισμού. Στο επισκέψιμο Κτήμα Citrus θα γευτείτε προϊόντα με βάση το περίφημο χιώτικο μανταρίνι –γλυκά κουταλιού, λουκούμια, υποβρύχια, κ.ά.–, αλλά κυρίως θα έχετε την ευκαιρία να περιηγηθείτε σε μια τυπική ιδιοκτησία της περιοχής και στον μουσειακό χώρο που φιλοξενεί, αφιερωμένο στον Κάμπο, στην ιστορία του, αλλά και στον ρόλο των εσπεριδοειδών στην εμπορική ανάπτυξη του νησιού. Το πλοίο για Πειραιά θα φεύγει βράδυ από το λιμάνι και δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερο αποχαιρετισμό: τραπέζι στην αυλή του «Χότζα», που ελπίζω τελικά να ανοίξει φέτος. Οι διαχρονικές σπεσιαλιτέ του θα καταφθάνουν η μια μετά την άλλη (τα φασόλια γιαχνί με σπιτικό πουρέ μανταρινιού είναι ένα ποίημα αλλά όχι το μόνο), ώσπου το ρολόι να πει «ζήτα το λογαριασμό». Ίσα για να κατηφορίσεις και να προλάβεις την μπουκαπόρτα ανοιχτή.

• Τα Αρμόλια είναι ένα μαστιχοχώρι με παράδοση στην αγγειοπλαστική. Σήμερα έχει απομείνει στο χωριό ένας κεραμίστας, που τροφοδοτεί με τα έργα του πέντε μαγαζιά. Οι τεχνίτες τα ζωγραφίζουν στο χέρι και στη συνέχεια τα πωλούν. Ωραία δουλειά κάνει η Μέλπω Παραδείση-Κοσμίδη στο «Λαγήνι» (τηλ. 22710-72634). • Στο «Απόμερο» (τηλ. 2271029675) στην περιοχή Σπηλάδια θα δοκιμάσετε προσεγμένους τοπικούς και ανατολίτικους μεζέδες, ενώ θα απολαμβάνετε μοναδική θέα στα περιβόλια με τα εσπεριδοειδή, στα αρχοντικά και στον Τσεσμέ στο βάθος. Από εδώ θα δείτε τον Κάμπο αλλιώς. • Σε ένα από τα πιο απομακρυσμένα και δυσπρόσιτα σημεία του νησιού, ο «Πολυχώρος Άγιο Γάλας» (τηλ. 6945331354) προσφέρει μια αλλιώτικη γνωριμία με τη βόρεια Χίο. Εκτός από την ξενάγηση στο σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος (ελληνικά και αγγλικά, 11.0019.00), συστήνει στους επισκέπτες και δύο εκκλησάκια της περιοχής: την Παναγία Αγιογαλούσαινα του 12ου13ου αιώνα με το μοναδικό χρωματιστό τέμπλο και τον ναό της Αγίας Άννας, στο δεύτερο επίπεδο του σπηλαίου, ο οποίος φιλοξενεί τις αρχαιότερες διασωθείσες τοιχογραφίες στη Χίο. Υπαίθριες δραστηριότητες για τα παιδιά κάτω από τα πλατάνια, παραδοσιακή ταβέρνα, ευσύνοπτες ενημερωτικές εκθέσεις με διάφορες θεματικές (ιστορία του χωριού, πεταλούδες κ.ά.) και ένας βιολογικός λαχανόκηπος.

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ

ΠΑΠΑΛΊΝΑ ΧΩΡΊΣ ΟΎΖΟ ΕΊΝΑΙ ΣΑΝ ΧΩΝΆΚΙ ΧΩΡΊΣ ΜΠΆΛΑ ΠΑΓΩΤΌ. Η ΣΑΡΔΈΛΑ ΘΈΛΕΙ ΟΎΖΟ, ΟΎΖΟ ΠΛΩΜΑΡΊΤΙΚΟ, ΤΟ ΚΑΛΎΤΕΡΟ, ΜΑΖΊ ΜΕ ΚΑΛΉ ΠΑΡΈΑ, «ΚΑΘΑΡΈΣ ΚΟΥΒΈΝΤΕΣ» ΚΑΙ ΠΛΆΙ ΣΤΗ ΘΆΛΑΣΣΑ.

ΛΕΣΒΟΣ

Ούζο χωρίς πάγο «Αναμνήσεις και εμπειρίες από το νησί μου» ή πώς η εντοπιότητα καταστρατηγεί κάθε έννοια ταξιδιωτικής αντικειμενικότητας. Α ΠΌ Τ ΟΝ Γ Ι Ά Ν Ν Η Μ Α Ν ΤΆ

υμάμαι το πρώτο καλοκαίρι που πήγαμε για μπάνιο στον Χρούσο. Κατεβαίναμε από τον Μεσότοπο, το χωριό μου, και το αμάξι μας τότε, ένα παλιό Opel στέισον βάγκον, δεινοπαθούσε στον χωματόδρομο που ανεβοκατέβαινε στις τραχιές πλαγιές, λες και δεν πηγαίναμε κατά τη θάλασσα, αλλά σε κάποιον Προφήτη Ηλία στο βουνό. Το σύνθημα πως φτάναμε πια ήταν ο τεράστιος ευκάλυπτος, ακριβώς δίπλα στον δρόμο, στο τέλος μιας (ακόμα) κακοτράχαλης κατηφόρας. Κι από εκεί λίγο περπάτημα ανάμεσα από συκιές, καλαμιώνες και φτέρες μέχρι να φτάσουμε στην αμμουδιά. Τι αμμουδιά όμως ήταν αυτή; Άμμος ατελείωτη, δεν έβρισκες πέτρα να σπάσεις ένα καρύδι, όπως έλεγαν οι πιο παλιοί. Ή, τέλος πάντων, ένα βότσαλο για να μην πάρει ο αέρας την πετσέτα. Ούτε που μας ένοιαζε. Το μόνο που θέλαμε ήταν να τρέχουμε στην άμμο χωρίς παπούτσια και να βουτάμε στα νερά, όποιος προλάβει 152

W W W.G R E E C E - I S .C O M

πρώτος. Ο Χρούσος τότε ήταν το απόλυτο ερημητήριο, σωστό ασκηταριό για τους πιστούς της θάλασσας. Τριάντα (και βάλε) χρόνια έχουν περάσει και, όσο κι αν δυσκολεύεται να το πιστέψει άνθρωπος, ο Χρούσος έχει μείνει (σχεδόν) ο ίδιος. Όταν πλημμύρισε ο ποταμός Μαλιόντας πριν από κάποια χρόνια, φοβήθηκα ότι το νερό που κατέβαζε θα χάλαγε την παραλία. Και όμως. Χάλασε μόνο ο δρόμος, εκείνος με τις καλαμιές που λέγαμε. Πέραν τούτου, πάντως, όλα καλά: ο κόσμος είναι σίγουρα περισσότερος, γιατί, όσο κι αν θες να κρατήσεις ένα μυστικό, ο Παράδεισος πάντα θα έχει χώρο για όλους. Η κλασική καντίνα του παλιού λεωφορείου είναι ακόμα εκεί, στην ανατολική του άκρη, άνοιξε άλλη μία στην απέναντι πλευρά, αλλά ο χωματόδρομος χωματόδρομος, έτσι για να θυμόμαστε ότι για τα καλύτερα πράγματα στη ζωή πρέπει να προσπαθήσεις και λίγο. Και για μένα ο Χρούσος είναι, μακράν, μέσα στις δύο-τρεις καλύτερες παραλίες

της Λέσβου, μαζί με τον Άγιο Ισίδωρο, στο Πλωμάρι, και τη δεν-τη-χορταίνω αμμουδιά στη Σκάλα Ερεσού. Λέω «προσπάθεια» και σκέφτομαι ότι τον Αύγουστο είναι η καλύτερη εποχή για τη σαρδέλα στο νησί μας. Εκεί να δεις όχι προσπάθεια, αλλά αγώνα σωστό από τους ψαράδες με τα γρι γρι στην Καλλονή. Που βγαίνουν πριν ακόμα ξημερώσει στα νερά του κόλπου με τα καΐκια, για να πιάσουν αυτό το αφρόψαρο μήκους 11 εκατοστών (περίπου), που το περιμένει πώς και πώς όλο το νησί. Το πρωινό ψάρεμα στον κόλπο της Καλλονής είναι σωστή μυσταγωγία. Κι αν τύχει να βρεθείς στο λιμανάκι της Σκάλας σαν επιστρέφουν, μακαρίζεις την τύχη σου αν είσαι από εκείνους που θα προλάβουν να πάρουν τη φρέσκια παπαλίνα, όπως λέμε στη Λέσβο το τοπικό είδος της σαρδέλας. Θα τη βρεις σε κάθε ταβέρνα στο νησί που σέβεται τον εαυτό της, και όπως την προτιμάς (ψητή, με λαδάκι ή σκόρδο). Όμως στη Μυτιλήνη μάς αρέσει παστή, τυλιγμένη στο χασαπόχαρτο, με δύο και τρεις στρώσεις χοντρό αλάτι –κι αυτό από την Καλλονή, από τις αλυκές–, να χαϊδεύει όσο πρέπει το

Aριστερά: Ο ωραιότερος οικισμός, η ωραιότερη θέα, το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα· όλα στον Μόλυβο. Δεξιά: Ούζο στα ποτήρια κι ο μεζές στο πιάτο· καθημερινές συνήθειες στη Λέσβο.

ISL ANDS 2020

πολύτιμο αφρόψαρο κι ύστερα να ξαλμυρίζει για κάποιες ώρες με νερό και λάδι. Κι έπειτα να την πιάνεις απαλά και σιγά σιγά να την ανοίγεις από την κάτω πλευρά στα δύο, και έτοιμη η απόλυτη νοστιμιά· δεν θέλεις τίποτε άλλο. Τίποτε είπα; Ψέματα. Παπαλίνα χωρίς ούζο είναι σαν χωνάκι χωρίς μπάλα παγωτό. Η σαρδέλα θέλει ούζο, ούζο πλωμαρίτικο, το καλύτερο, μαζί με καλή παρέα, «καθαρές κουβέντες» και πλάι στη θάλασσα. Στο ούζο, να θυμάσαι, ο κανόνας είναι «νερό ναι, πάγος όχι». Δεν είναι ουίσκι, δεν πίνεται on the rocks και κυρίως δεν το πίνεις μόνος ή ξεροσφύρι. Και αν έχεις και θέα, το καρέ συμπληρώνεται. Την καλύτερη θέα στη Λέσβο δεν την κλέβει κανένας από τον Μόλυβο, το πιο «τρελά όμορφο» μέρος στη Λέσβο, τον παραδοσιακό οικισμό όπου δεν 154

W W W.G R E E C E - I S .C O M

επιτρέπεται τίποτα να χτιστεί χωρίς πέτρα και ξύλο. Η βόλτα στα στενορύμια (στενά σοκάκια) του δεν χορταίνεται, ούτε το ηλιοβασίλεμα από το κατηφορικό του καλντερίμι προς το λιμάνι. Θέα 4K, που λέει κι ο Αχιλλέας, όχι αστεία. Αυτό που θα χρειαστείς πάντως σαν έρθεις στη Λέσβο είναι αυτοκίνητο. Οι αποστάσεις είναι μεγάλες, ο δρόμος από τη Μυτιλήνη μέχρι την Καλλονή είναι καλός (φαρδύς δηλαδή), αλλά κάθε άλλη διακλάδωση βγάζει σε επαρχιακούς δρόμους αξιοπρεπείς μεν, αλλά πολλές φορές στενούς, που θέλουν τον νου στο τιμόνι. Και οι διαδρομές θα είναι πολλές: Στην πρωτεύουσα Μυτιλήνη με τα δεκάδες αρχοντικά, το μεγάλο κάστρο και τα μουσεία της, στον Μανταμάδο με τον Μέγα Ταξιάρχη και τα κουμαράδικα (κανατάδικα-εργαστήρια αγ-

γειοπλαστικής), στη Βαρειά για το μικρό, αλλά συγκινητικό μουσείο του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου και δίπλα του το μεγαλύτερο και ανέλπιστα πλούσιο Μουσείο – Βιβλιοθήκη Τεριάντ (www.museumteriade. gr). Στην Αγιάσο για να δεις το ωραιότερο ορεινό χωριό στη Λέσβο, στα Βατερά για μια βουτιά σε παραλία king size, για προσκύνημα στην Παναγιά της Πέτρας και στον Άγιο Ραφαήλ στη Θερμή. Στο μακρινό Σίγρι με το Απολιθωμένο Δάσος, που αξίζει κάθε σπιθαμή των χιλιομέτρων που θα κάνεις μέχρι να φτάσεις, στη μικρή Φτερούντα με το σπάνιο τοπικό πέτρωμα, από το οποίο είναι χτισμένα τα πιο πολλά της σπίτια, στα ορεινά Χίδηρα για καλό κρασί και το πρώτο ψηφιακό μουσείο στην Ελλάδα (jakobidesdigital-museum.gr), αφιερωμένο στον Γεώργιο Ιακωβίδη (ζωγράφο και πρώτο διευθυντή της Πινακοθήκης της Ελλάδας!), στη Σκάλα Συκαμιάς για ουζάκι κάτω από τη μουριά, στην Αγία Παρασκευή για το πρότυπο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (piop.gr) και φυσικά στην αγαπημένη μου Σκάλα Ερεσού, για να πάρεις όλα τα θετικά vibes που θα χρειαστείς για τον επόμενο χειμώνα.

01. Ώρα για μπάνιο, στον Άγιο Ισίδωρο, στο Πλωμάρι. 02. Καφεδάκι στον «απόσκιο», όπως λέμε στη Σκάλα Συκαμιάς. 03. Η καντίνα στον Χρούσο, σαν όαση στην άμμο.

Νιώθεις τόσο μικρός μπροστά στoν πελώριο απολιθωμένο κορμό σεκόιας. Στη θέση Μπαλή Αλώνια, στο Σίγρι.

ISL ANDS 2020

155

ΛΉΜΝΟΣ

Ντοκιμαντέρ διακοπών Το καλοκαιρινό σας παραμύθι γράφεται εδώ σε γειτονιές με αρχοντόσπιτα, σε αμμοθίνες και παραλίες για κάθε γούστο, περνώντας από τοπία ανέγγιχτα, σιτοβολώνες και αμπέλια. Τ Η Σ Ν Έ ΝΑ Σ Δ Η Μ Η Τ Ρ ΊΟΥ

Oι εντυπωσιακοί αμμόλοφοι του νησιού, μια έρημος στο Αιγαίο, για ατελείωτα παιχνίδια στην άμμο.

156

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Ηφαιστειογενείς σχηματισμοί στο Φαρακλό, ένα σεληνιακό τοπίο δίπλα στη θάλασσα (δεξιά).

ISL ANDS 2020

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΛΗΜΝΟΣ

ην επισκέφτηκα με αφορμή τον γάμο καλών φίλων, αλλά έμεινα για διακοπές περίπου δέκα ημέρες. Το μόνο που γνώριζα για τη Λήμνο ήταν η γεύση από το νόστιμο τυρί τους, το ΠΟΠ αιγοπρόβειο Καλαθάκι, το ντόπιο γλυκό κρασί και τον μύθο που θέλει τον θεό Ήφαιστο να είχε στο νησί το εργαστήριό του. Αυτός ήταν που κληροδότησε στους ντόπιους την τέχνη της σιδηρουργίας. Η Λήμνος που γνώρισα ήταν γεμάτη εκπλήξεις και αξιοπρόσεκτες ιδιαιτερότητες, που την έβαλαν μεμιάς στο προσωπικό top 10 διακοπών. Ψαρότοποι και εύφορες πεδιάδες εναλλάσσονται με αμπελώνες και πανέμορφους οικισμούς. Οι ντόπιοι είναι διακριτικοί, ευγενικοί και μετρημένοι. Ο τόπος λάμπει από καθαριότητα και οι πολεοδομικές παραφωνίες είναι ελάχιστες. Με το έμπα στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου στη Μύρινα, δεν μπορείς να μη θαυμάσεις το Κάστρο της. Θεωρείται το μεγαλύτερο οχυρό του Αιγαίου και είναι σίγουρα ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα, με μεγάλα σκαλοπάτια που βοηθούν στην άνετη ανάβαση, ενώ το βράδυ φωταγωγεί158

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ται και μοιάζει με χρυσή κορόνα πάνω από την πόλη και τη θάλασσα. Αν ανεβείτε στην κορυφή, θα δείτε τη Μύρινα να ανοίγει σαν βεντάλια. Από ψηλά θα διαπιστώσετε πως η παραλία της πρωτεύουσας χωρίζεται στα δύο, στον Τούρκικο Γιαλό και στον Ρωμέικο Γιαλό. Τον Ρωμέικο τον προτιμούν για σουλάτσο τα ελάφια που ζουν στο Κάστρο. Δεν ήμουν αρκετά τυχερή να τα δω με τα μάτια μου, οι φίλοι μου όμως ήταν. Για φαντάσου, ελάφια δυο βήματα από την παραλία! Όλο το νησί έχει άγρια ζωή, είδα αγριοκούνελα να χοροπηδάνε στο πλάτωμα της εθνικής οδού, έναν μπούφο να στέκεται καταμεσής του δρόμου, αλλά και ολόλευκους κύκνους, τρεχάτες πέρδικες κοντά στον υδροβιότοπο της Αλυκής, μια προστατευόμενη περιοχή Natura 2000, που φιλοξενεί και ροζ φλαμίνγκο σχεδόν μέχρι τον Ιούνιο. Στα χωριά Ρουσσοπούλι και Κοντοπούλι είδαμε γεράκια και κιρκινέζια, είδος γερακιού και αυτά. Όλα αυτά βρίσκονται στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού, κοντά στο Αρχαίο Θέατρο της Ηφαιστείας, αλλά και στο Ιερό των Καβείρων, τους δύο πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της. Εδώ βρίσκεται και η Σπηλιά του Φιλοκτήτη, ένα εντυπωσιακό

βραχώδες άνοιγμα μέσα στη θάλασσα, στο οποίο μπορείτε να φτάσετε είτε περπατώντας είτε διά θαλάσσης και να κολυμπήσετε στα ήρεμα κρυστάλλινα νερά του. Στο βορειοανατολικότερο άκρο του νησιού βλέπει κανείς και το πιο ωραίο ηλιοβασίλεμα, στο ερημικό εκκλησάκι του Αγίου Χαράλαμπου, μετά το χωριό Πλάκα. Αν αποφασίσετε να οδηγήσετε έως εκεί, ένα μακρυμάνικο πανωφόρι είναι απαραίτητο. Στο νησί φυσάει συχνά και πολύ, άλλωστε στον Όμηρο η Λήμνος αναφέρεται ως Ανεμόεσσα. Όταν πακετάρετε τα μακρυμάνικα στη βαλίτσα, προσθέστε κι ένα ζευγάρι άνετα κλειστά παπούτσια. Ήταν σωτήρια στην εξερεύνησή μας στις Αμμοθίνες, τη Σαχάρα του Αιγαίου, κοντά στο χωριό Κατάλακκος στα βορειοδυτικά. Ρευστοί καφέ αμμόλοφοι με αραιή βλάστηση συνθέτουν ένα

1, 2. Η παραλία του Κέρους, μοιρασμένη ώστε να χωράει τους επιδέξιους surfers αλλά και όσους θέλουν να κολυμπήσουν στα δροσερά νερά της.

ISL ANDS 2020

159

κινηματογραφικό σκηνικό, ιδανικό για να γυρίσετε το δικό σας ντοκιμαντέρ National Geographic. Ανεβήκαμε βυθίζοντας τα παπούτσια μέσα στην άμμο, κατεβήκαμε τσουλώντας σαν βαρελάκια στο έδαφος. Για να ξεπλύνουμε την άμμο από πάνω μας, κάναμε μια βουτιά στο Γομάτι, μια παραλία γήινη σε χρωματισμούς, με πολύ δροσερά νερά και ανοιχτή στο πέλαγος. Στη θάλασσα σχεδόν πουθενά δεν θα συναντήσετε πολυκοσμία, και αυτό είναι άλλο ένα μεγάλο πλεονέκτημα του νησιού. Στις 31 Ιουλίου βρεθήκαμε μόνοι σε υπέροχες παραλίες με κρυστάλλινα νερά. Υπάρχουν παραλίες για όλους. Ας πούμε, σε όσους αρέσουν οι δραστηριότητες θα επισκεφτούν τον Κέρο, που φιλοξενεί ένα από τα διασημότερα surf club στη χώρα. Η μισή είναι ελεύθερη για κολύμπι και η άλλη μισή για θαλάσσια σπορ. Η αγκαλιά του Κέρους κλείνει με ένα εκκλησάκι, ο επό-

μενος κόλπος βορειότερα είναι η παραλία Αμμοληψίες, με άφθονα κοχύλια. Στην παραλία Κοκκινόβραχος αράξαμε σε αιώρες πίνοντας κοκτέιλ, ενώ στο Γεωλογικό Πάρκο Φαρακλού, μια μέρα με μπόλικο αέρα, η μυρωδιά από τα αγριοθύμαρα γαργαλούσε τη μύτη μας. Τα κύματα έσκαγαν πάνω στους ηφαιστειογενείς σχηματισμούς και νιώθαμε πως ο Αίολος κρατάει σπρέι με αλατόνερο. Στον Μούδρο, τον δεύτερο μεγαλύτερο οικισμό του νησιού, υπάρχουν δύο παραλίες, το Μικρό και το Μεγάλο Φαναράκι, που ενδείκνυνται για κάθε καιρό. Οι περιπατητές θα λατρέψετε την πρωινή βόλτα στην Παναγία την Κακαβιώτισσα, ένα ασκεπές ξωκλήσι μέσα σε βράχο στο όρος Κάκαβος. Η ανάβαση διαρκεί περίπου μισή ώρα, η θέα είναι υπέροχη. Μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας δροσερό νερό αλλά και κάμερα, για να φωτογραφίσετε τα αγριοκάτσικα που συνήθως ξεκουράζονται στον ίσκιο

ΣΤΙΣ ΑΜΜΟΘΊΝΕΣ, ΤΗ ΣΑΧΆΡΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΊΟΥ, ΡΕΥΣΤΟΊ ΚΑΦΈ ΑΜΜΌΛΟΦΟΙ ΜΕ ΑΡΑΙΉ ΒΛΆΣΤΗΣΗ ΣΥΝΘΕΤΟΥΝ ΈΝΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΌ ΣΚΗΝΙΚΌ, ΙΔΑΝΙΚΌ ΓΙΑ ΝΑ ΓΥΡΊΣΕΤΕ ΤΟ ΔΙΚΌ ΣΑΣ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΈΡ NATIONAL GEOGRAPHIC. 160

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Το ασκεπές ξωκλήσι της Παναγίας Κακαβιώτισσας στα νοτιοδυτικά του νησιού.

του βράχου. Εδώ κοντά είναι ο Κοντιάς, ένα πανέμορφο χωριό με ερειπωμένους και μισογκρεμισμένους ανεμόμυλους, πατρίδα καραβοκύρηδων. Γενικά στο νησί φάγαμε πολύ νόστιμα, η ντόπια παραγωγή τροφοδοτεί αρκετές ταβέρνες και μικρά εστιατόρια, κάποια είναι αληθινά γαστρονομικά θαύματα. Το «Ένοια Πο’χς» στα Λύχνα είναι ένα καφενείο με χαλαρή ατμόσφαιρα και πειραματική διάθεση – αξίζει να το επισκεφθείτε. Στο χωριό Σάρδες θα φάτε κόκορα με φλωμάρια στη διάσημη ταβέρνα του «ΜανΤέλα», ενώ στη Μύρινα το ολοκαίνουργιο «Ριζά» στο Ανδρόνι προσφέρει σε ένα απλό περιτύλιγμα ατόφιες γεύσεις από τα καλύτερα προϊόντα του νησιού. Τα πιο ωραία πρωινά τα πήραμε στην «Pezoula» στον Μούδρο, ένα all day στέκι που σερβίρει λαλαγγίτες – οι τοπικοί λουκουμάδες με μέλι ή σε αλμυρή εκδοχή με ντόπια φέτα και ρίγανη. Εδώ θα δοκιμάσετε τον καπλαμά, το λημνιό croque madame, με μελίχλωρο τυρί σε χωριάτικο ψωμί και τηγανητό αυγό. Αν αναζητάτε ακόμα μεγαλύτερες περιπέτειες και διαθέτετε ανθεκτικό αυτοκίνητο, οδηγήστε μέχρι τη χερσόνησο του Φακού, ιδανικό τόπο για φυσιολάτρες, περνώντας από το Διαπόρι, έναν μικρό ψαρότοπο με καρνάγια, συνήθως έρημο κι αυτό.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΠΑΡΟΣ l ΜΗΛΟΣ l ΤΗΝΟΣ l ΣΑΜΟΣ l ΥΔΡΑ l ΣΠΕΤΣΕΣ

Είτε από καταγωγή είτε από επιλογή, μερικά νησιά τα νιώθουμε περισσότερο «δικά μας». Έξι ταξιδιώτες επιστρέφουν στις δικές τους «Ιθάκες». © ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΘΆΛΑΣΣΑ, ΛΆΔΙ ΣΕ ΚΑΜΒΆ, 200 Χ 250 ΕΚ., 1998 (ΛΕΠΤΟΜΈΡΕΙΑ)

W W W.G R E E C E - I S .C O M

161

ISL ANDS 2020

ΠΑΡΟΣ

Φως εκ φωτός Δεν είναι αυτό που δείχνει με την πρώτη. Σαν το κατάλευκο φως της, τυφλώνει αρχικά και έπειτα αποκαλύπτει τα μυστικά της σε όσους θέλουν να τα δουν. Α Π Ό Τ Ο Ν Γ Ι Ά Ν Ν Η Π Α Π Α Δ Η Μ Η Τ Ρ ΊΟ Υ

ήλιος ανέβαινε νωχελικά στον ουρανό. Περπατούσα στα στενά σοκάκια της Μάρπησσας, με τους ασπρισμένους τοίχους –ξεφλουδισμένους από τον χρόνο στα τελειώματά τους–, τις ευλύγιστες καμάρες και τα ασβεστωμένα πλακόστρωτα, και μια απρόσμενη δροσιά γλύκαινε το πρόσωπό μου. Μοναχικές μπουκαμβίλιες και άλλα αναρριχώμενα φυτά έδιναν χρώμα στον λευκό καμβά. Ζαλισμένος από τις σούμες που μας ξημέρωσαν στην ταβέρνα της Χαρούλας, έψαχνα το μονοπάτι για τον Άγιο Αντώνιο, στην κορυφή του Κεφάλου, το μοναστήρι του 17ου αιώνα με τους δύο τρούλους και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1693. Είχα βάλει σκοπό να δω την ανατολή από την αυλή της μονής. Δεν τα κατάφερα ακριβώς, όμως έφτασα καλή στιγμή. Το πρωινό φως έλουζε τη θάλασσα και τα λιβάδια πέριξ του χωριού. Το γαλάζιο του Αιγαίου απλωνόταν μπροστά μου σαν ζεστή αγκαλιά. Απέναντι, η Νάξος ξυπνούσε και αυτή μαζί μας. Βαθιά εισπνοή.

Παραδοσιακό καφενείο στην κάτω πλατεία του χωριού Λεύκες.

162

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ISL ANDS 2020

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΠΑΡΟΣ

Για μια στιγμή, όρθιος μπροστά από το χαμηλό πετρόκτιστο τοιχίο, κάτω από την ελληνική σημαία που κυμάτιζε αγέρωχη, με κυρίευσε ένα αίσθημα ελευθερίας. Ασυναίσθητα άνοιξα τα χέρια μου, έτοιμος να πετάξω στη χρυσή αμμουδιά του Μώλου. Μπροστά στο ανέφικτο, έκλεισα τα μάτια. Γύρισα στο 1537, όταν ο ναύαρχος του οθωμανικού στόλου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα υπέτασσε με τις ορδές του τον Φράγκο ηγεμόνα Βερνάρδο Σαγρέδο και κατακτούσε την Πάρο. Έτσι δεν συμβαίνει και με τις καλοκαιρινές επιθυμίες; Εφορμούν σαν χείμαρρος και σμπαραλιάζουν όλες τις εσωτερικές αντιστάσεις. Μια ατελείωτη ιστορία τούτος ο τόπος, που παθιασμένα μου έμαθε ο Μάρκος, ένας ντόπιος φίλος. Ήμουν περικυκλωμένος από τα ερείπια του βενετσιάνικου κάστρου, το εξωτερικό τείχος του οποίου είχε χτίσει ο Ενετός άρχοντας του νησιού Νικολό Α΄ Σομμαρίπα. Από κάτω τους, είχαν φυτρώσει μάραθοι, ρίγανες, φασκόμηλα και ανεμώνες – ακόμη έφερνα στο στόμα τη μαραθόπιτα της Χαρούλας. Αυτό είναι η Πάρος, όλα όσα δεν μπορείς να δεις με την πρώτη ματιά. Ξελογιάζεται ο επισκέπτης από τη νυχτερινή ζωή της Νάουσας, θαμπώνεται από τον κοσμοπολιτισμό της Παροικιάς, «παγιδεύεται» στις ομορφιές της βιτρίνας και σπανίως ακολουθεί το γνήσιο φως της, που αποκαλύπτει τα μυστικά της. Σε κοροϊδεύει το νησί κατάμουτρα. Πάρος είναι να τσιμπολογάς κρίταμο-τουρσί με τοπικό ξίδι από το αγρόκτημα «Καμάρανθος». Να πίνεις μια ΠΟΠ Malvasia τεσσάρων ετών του Μωραΐτη και να τη συνοδεύεις με ντόπια γραβιέρα. Να κάνεις το καταμεσήμερο μακροβούτι γυμνός στη Λάγγερη και να ξεδιψάς με μια παγωμένη μπίρα «56 isles». Να βγαίνεις από θεραπευτικό μασάζ στο «Tao’s» και

ΞΕΛΟΓΙΆΖΕΤΑΙ Ο ΕΠΙΣΚΈΠΤΗΣ ΑΠΌ ΤΗ ΝΥΧΤΕΡΙΝΉ ΖΩΉ ΤΗΣ ΝΆΟΥΣΑΣ, ΘΑΜΠΏΝΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΣΜΌ ΤΗΣ ΠΑΡΟΙΚΙΆΣ, «ΠΑΓΙΔΕΎΕΤΑΙ» ΣΤΙΣ ΟΜΟΡΦΙΈΣ ΤΗΣ ΒΙΤΡΊΝΑΣ ΚΑΙ ΣΠΑΝΊΩΣ ΑΚΟΛΟΥΘΕΊ ΤΟ ΓΝΉΣΙΟ ΦΩΣ ΤΗΣ. 164

W W W.G R E E C E - I S .C O M

να τρέχεις σαν δεκάχρονος στον Αμπελά για βουτιά. Πάρος είναι να κολυμπάς μόνος σου στο Φιλίζι και να σε περιμένουν τα βιβλία σου στη σκιά των κέδρων. H Πάρος είναι όλα αυτά που δυσκολεύεσαι να περιγράψεις στους δικούς σου.

ΤΑ ΠΑΡΙΑΝΑ PUEBLOS BLANCOS Τα Pueblos Blancos είναι ένα ορεινό συγκρότημα λευκών χωριών στην Ανδαλουσία, απομονωμένο από τα παραλιακά τουριστικά θέρετρα – μα τι σχέση έχουν με την Πάρο;

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΠΑΡΟΣ

Η φημισμένη παραλία Κολυμπήθρες στη βόρεια πλευρά του νησιού.

Λεύκες, Μάρμαρα, Πρόδρομος, Μάρπησσα και Κώστος: πρόκειται για κατάλευκα χωριά και οικισμούς που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του νησιού, κυκλαδίτικοι τόποι σχεδόν ανέγγιχτοι από τουρισμό. Ακόμη και τον Αύγουστο δεν παρατηρείται εδώ το γνωστό «πατείς με πατώ σε». Στις Λεύκες, σε αυτό το μοναδικό χωριό των μαρμαράδων που ήταν η πρώτη πρωτεύουσα της Πάρου, κάντε μια στάση χωρίς ρολόι στο καφενείο της «Μαριγώς», με τα τραπέζια από ξύλο ελιάς και τις παραδοσιακές καρέκλες, απέ-

ναντι από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Φτιάξτε πρωινό οπωσδήποτε με ψωμί από τον φούρνο του Στρατή, ο οποίος μετράει ήδη έναν αιώνα ιστορία, δοκιμάστε καράβολους (σ.σ. μεγάλα σαλιγκάρια) με λευκιανή σκορδαλιά στην ταβέρνα του «Κλαρίνου» και ευχαριστηθείτε πειραγμένες παριανές γεύσεις –πατάτες παραγωγής τους, μα τι πατάτες!– στο «Αραντό». Αν σας αρέσει το περπάτημα και έχετε διάθεση για εξερεύνηση, πάρτε το βυζαντινό μονοπάτι και από τις Λεύκες κατευ-

01. Η Πούντα των ανέμων είναι ιδανική παραλία για θαλάσσια σπορ. 02. O Στρατής Κρητικός στον φούρνο στις Λεύκες.

ISL ANDS 2020

165

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΠΑΡΟΣ

01. Πεζοπορία στις εξοχές της Πάρου. 02. Τσαμπουνοτούμπακα στην πλατεία του Χριστού στη Μάρπησσα.

ΑΛΥΚΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Από τον φυσικό κόλπο του Μοναστηριού στα βορειοδυτικά, ο οποίος φιλοξενεί μία από τις πιο λιμπιστές αμμουδιές του νησιού και «ευλογείται» καθημερινά από τη μονή του Αϊ-Γιάννη Δέτη, μέχρι την παραλία του 166

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Φάραγγα στον νότο, η Πάρος είναι χαμηλή, λες και το θεραπευτικό κυκλαδίτικο φως πιέζει τη γη προς τα κάτω. Στις περιηγήσεις βρίσκεις περιπατητικά μονοπάτια, εγκατελελειμμένα πέτρινα πατητήρια ανάμεσα στα κλήματα που χρησιμοποιούνταν για να μετατρέπεται αμέσως το σταφύλι σε μούστο, βλέπεις διαρκώς λευκούς σταυρούς πάνω σε μπλε ή λευκούς τρούλους, και ανακαλύπτεις λογής λογής θαύματα, όπως το συγκλονιστικό αρχαίο νεκροταφείο, κοντά στο λιμάνι, που χρονολογείται από τον 8ο αιώνα π.Χ. και είναι μοναδικό

θυνθείτε στον Πρόδρομο. Η διαδρομή είναι ονειρική, καθώς επί μιάμιση ώρα περιπλανιέστε σε έναν δρόμο χιλίων ετών, διασχίζοντας πανάρχαιους ελαιώνες και αμπελώνες. Μόλις φτάσετε στο χωριό, θα καταλάβετε αμέσως ότι επρόκειτο για μια καλά μελετημένη καστροπολιτεία, η οποία προστάτευε τους ανθρώπους της από τις πειρατικές επιδρομές. Εδώ, ανάμεσα σε περιποιημένες αυλές με γεράνια και γιασεμιά, θα βρείτε το «Καλλιτεχνικό Καφενείο», για να τσιμπήσετε μια μεσημεριανή ρεβιθάδα και ένα μαγειρευτό χταπόδι από τα χέρια της Μαρίας. Στα Μάρμαρα, αυτό το μικρό αγροτικό χωριό, ανάψτε ένα κεράκι στην εκκλησία της Πέρα Παναγιάς, με την εικόνα της Παναγίας της Μαρμαριανής να χρονολογείται από τον 17ο αιώνα, ενώ στον Κώστο απολαύστε μια απογευματινή βόλτα στο αλσάκι και φανταστείτε τα κοντινά λατομεία μαρμάρου να δουλεύουν στο φουλ. Το τοπικό μάρμαρο, η παρία λίθος, χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του Ερμή του Πραξιτέλη, της Αφροδίτης της Μήλου και της Νίκης της Σαμοθράκης.

στο Αιγαίο. Όποιο δρόμο και αν πάρεις από την ενδοχώρα, όπου και αν σε οδηγήσει το φως, θα καταλήξεις σε μια παραλία με καταγάλανα νερά -είναι πλούσια η προίκα των ακτών της. Έχω μια αδυναμία για την Αλυκή, το ψαροχώρι στα νότια του νησιού. Μια σταλιά στον χάρτη, συνδυάζει ό,τι σημαίνει για μένα καλοκαίρι. Δουλευτάρικα καΐκια που φέρνουν φρέσκο ψάρι. Μια ταπεινή παραλία, την Πίσω Αλυκή, με άσπρα βότσαλα και αρμυρίκια για φυσική σκιά, που ενδείκνυται για διάβασμα. Ένα σικάτο αλλά όχι δήθεν στέκι ψαροφαγίας, το «Saline», που στην ατμοσφαιρική βέραντα του με το λευκό κιόσκι και τα μοναστηριακά τραπέζια απολαμβάνω το δείπνο μου. Ψαρόσουπα από πετρόψαρα, ολόφρεσκα όστρακα, λευκό κρασί από τον κυκλαδίτικο αμπελώνα. Και, τέλος, μια ονειρεμένη βόλτα στη θάλασσα. Το καΐκι «Ροφός» του Καπετάν Ηλία, που αναχωρεί από το λιμάνι της Αλυκής, προσφέρει μια εκδρομή περίπου τρεισήμισι ωρών και ρίχνει άγκυρα σε μέρη φανταστικά, όπως το Παντερονήσι και η αξέχαστη σπηλιά του Πειρατή. Κάθε φορά που εξερευνώ τον βυθό με μάσκα, πιστεύω ότι θα βρω τον θησαυρό.

Your essential global and local news source in Greece. Subscribe today for just €6.29 a week for your first 8 weeks. Enjoy uncompromising New York Times reporting that deepens your understanding of the issues that matter, and get high-quality national and regional coverage in Kathimerini English Edition – all in one essential package. Includes: A 65% saving on the cover price Daily newspaper delivery to your door ■ Unlimited access to NYTimes.com and apps for smartphone and tablet ■ ■

Order today 210 480 8222

subsgr@ekathimerini.com https://subscription.kathimerinigr/kathimerini-english

* Offer is valid for new subscribers in Athens and Thessaloniki only. Hand delivery is subject to confirmation by our local distributor. Smartphone and tablet apps are not supported on all devices.

ΜΉΛΟΣ

Ο έρωτας και η θάλασσα Ένα οδοιπορικό στις φωτογενείς και ηφαιστειογενείς παραλίες της μέσα στον χρόνο ‒ από το νεανικό island hopping στις οικογενειακές διακοπές. Τ Η Σ ΝΑΤΆ Σ Σ Α Σ Μ Π Λ ΆΤ Σ ΙΟΥ

168

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Το Σαρακήνικο δεν είναι μόνο η πιο πολυφωτογραφημένη παραλία του νησιού, αλλά και ένα απόκοσμο τοπίο όταν το δεις να φωτίζεται νύχτα με φεγγάρι.

ISL ANDS 2020

169

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΜΗΛΟΣ

ταν αρχές του ’90 όταν βρέθηκα για πρώτη φορά στη Μήλο με μια παρέα, με την οποία είχαμε ξεκινήσει από την Κύθνο και κάναμε island hopping στις Κυκλάδες. Μέσα στις δύο ημέρες που είχαμε στη διάθεσή μας, καταφέραμε να επισκεφτούμε όλες τις διάσημες παραλίες του νησιού. Το Σαρακήνικο με το σεληνιακό τοπίο, τον Παπάφραγκα με τις τρεις σπηλιές (ένα πραγματικό αξιοθέατο), το φωτογενές Τσιγκράδο (με σκοινί κατάβασης), το Παλιοχώρι με το ψιλό βότσαλο, τα κόκκινα βράχια και τις ταβέρνες που ψήνουν ντόπιο κατσικάκι μέσα στην ηφαιστειακή άμμο που καίει, τη Φυριπλάκα, την ομορφότερη παραλία της νότιας πλευράς, και τους παραθαλάσσιους οικισμούς με τα σύρματα και τις παραλίες τους: Μαντράκια, Μύτακα, Άγιο Κωνσταντίνο, Φυροπόταμο, Σχινωπή, Αρετή, Φουρκοβούνι, Κλήμα. Με το πλοιαράκι που έκανε τον γύρο του νησιού περάσαμε από το διάσημο Κλέφτικο, με τους χαρακτηριστικούς μονόλιθους μέσα στη θάλασσα, και βουτήξαμε στη σπηλιά της Συκιάς με την «κρυφή» παραλία. Ως τουριστικό σλόγκαν του νησιού κυκλοφορούσε το «Milos is for lovers», ένας πραγματικός γρίφος. Εννοούσε ότι ήταν ιδανικός προορισμός για ζευγάρια; Ή υπονοούσε πως ήταν το καλύτερο μέρος να ζευγαρώσεις; Τίποτα από τα δύο δεν είχε

ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΌ ΣΛΌΓΚΑΝ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΎ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΎΣΕ ΤΟ «MILOS IS FOR LOVERS», ΈΝΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΣ ΓΡΊΦΟΣ. ΕΝΝΟΟΎΣΕ ΌΤΙ ΉΤΑΝ ΙΔΑΝΙΚΌΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΌΣ ΓΙΑ ΖΕΥΓΆΡΙΑ; Ή ΥΠΟΝΟΟΎΣΕ ΠΩΣ ΉΤΑΝ ΤΟ ΚΑΛΎΤΕΡΟ ΜΈΡΟΣ ΝΑ ΖΕΥΓΑΡΏΣΕΙΣ; 170

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Εάν κοιμηθείς νύχτα στο Κλήμα, το διάσημο ψαροχώρι με τα σύρματα στον κόλπο της Μήλου, θα νιώσεις τη ζάλη της θάλασσας, σαν να ταξιδεύεις με βάρκα.

επιτυχία στη δική μας παρέα, θυμάμαι όμως πως εκεί που λιαζόμουνα στην παραλία του Σαρακήνικου και ανέπτυσσα διάφορες θεωρίες για το πόσο κιτς μου φαινόταν το σλόγκαν της Μήλου των εραστών, κάποιος με είχε πλησιάσει και μου είχε πει: «Ωραία τα λες, πρόσεχε όμως μην κάτσεις κι εσύ στη ζαχαρόπετρα». Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, εάν κάθεσαι στις χαρακτηριστικές κατάλευκες πέτρες από ορυκτό περλίτη που

θρυμματίζεται σαν να είναι ζάχαρη, τότε ερωτεύεσαι Μηλιό. Σνόμπαρα τον νεαρό φιλόσοφο για το κακόγουστο φλερτ του, όμως η λαϊκή σοφία, η οποία, διάολε, πάντα επιβεβαιώνεται, με πρόδωσε. Και κάπως έτσι, κάπου είκοσι καλοκαίρια αργότερα, μέσα από δεκάδες συμπτώσεις, η μοίρα μού επιφύλασσε να βρεθώ μέσα σε μια βάρκα ντυμένη νύφη να αρμενίζω τα ακύμαντα νερά του κόλπου του Αδάμαντα για να συ-

ναντήσω τον Μηλιό γαμπρό. Η Μήλος έπαψε να είναι η ανάμνηση του νεανικού island hopping. Έγινε ο τόπος της εξ αγχιστείας καταγωγής μου, το εξοχικό μου, οι διακοπές μου, το όνειρο του καλοκαιριού μέσα στον βαθύ χειμώνα. Πόσα κρύα πρωινά, σφιγμένη κάτω από το πάπλωμα, δεν αναπόλησα την απόλυτη χαλάρωση, ξαπλωμένη κάτω από το μεγάλο αλμυρίκι στα Ψαθάδικα, να ξυπνάω μέσα

στη θερινή ραστώνη από τα εκκωφαντικά τζιτζίκια, και έτσι, με τα μάτια πονεμένα από το δυνατό κυκλαδίτικο φως, να σηκώνομαι στα τυφλά και να βουτάω μέσα στα κρυστάλλινα νερά της νότιας ακτογραμμής. Να χαζεύω τα πετρόψαρα ανάμεσα στα βράχια, ακόμα και θαλάσσιες χελώνες να περνούν στα ανοιχτά. Η δέσμευση με τα θερινά εξοχικά, όπως και με τους ανθρώπους, αποδείχτηκε πως

ήθελε δουλειά και υπομονή. Τα πρωινά του καλοκαιριού στρίμωχνα το πιάτο με της μηλαίικες λιχουδιές μου –κριθαροκουλούρα, πελτέ και ξινομυζήθρα– στη γωνίτσα του τραπεζιού. Όλοι έπρεπε να κάνουμε το ίδιο, γιατί στο τραπέζι απλωνόταν φαρδύς πλατύς ο χάρτης του νησιού. Για να δούμε από πού φυσάει, έσκυβε πάνω από τον χάρτη ο «καπετάνιος» της οικογένειας. Έκανε τον γύρο της βεράντας, πήγαινε μέχρι την άκρη ISL ANDS 2020

171

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΜΗΛΟΣ

Η ΜΉΛΟΣ ΈΓΙΝΕ Ο ΤΌΠΟΣ ΤΗΣ ΕΞ ΑΓΧΙΣΤΕΊΑΣ ΚΑΤΑΓΩΓΉΣ ΜΟΥ, ΤΟ ΕΞΟΧΙΚΌ ΜΟΥ, ΟΙ ΔΙΑΚΟΠΈΣ ΜΟΥ, ΤΟ ΌΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΎ ΜΈΣΑ ΣΤΟΝ ΒΑΘΎ ΧΕΙΜΏΝΑ.

του δρόμου να δει εάν στον ορίζοντα φαίνεται κυματισμός, ανέβαινε στο ψηλότερο σημείο του λόφου, ξανακαθόταν στο τραπέζι. Σήμερα φυσάει νοτιάς, αποφαινόταν μετά από ώρα. Όταν έχεις την πολυτέλεια να κολυμπήσεις σε απίθανες παραλίες με πλήρη άπνοια, το να ξέρεις από πού φυσάει, δεν λέω, είναι σημαντικό. Τα πράγματα όμως θα ήταν πιο απλά εάν οι άνεμοι ήταν τέσσερις, όσα και τα σημεία του ορίζοντα, και όχι δώδεκα, που είναι στην πραγματικότητα. Εάν δεν έχεις εξοικείωση με το ανεμολόγιο (και με τον καπετάνιο της οικογένειας), μπορούσες να τρελαθείς! Όποια παραλία κι αν επέλεγε, η εκτίμηση –ανεμολογικά μιλώντας– ήταν (σχεδόν πάντα) λανθασμένη! Φώναξα, μάλωσα, απείλησα, έφυγα και τελικά... συμφιλιώθηκα. Κατάλαβα πως το θέμα δεν είναι από πού φυσάει ο άνεμος, το θέμα είναι να κάνεις βόλτες με το αυτοκίνητο από παραλία σε παραλία και από τοπίο σε τοπίο. 172

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Να ακολουθήσεις τον παραλιακό δρόμο που ξεκινάει από το λιμάνι του Αδάμαντα και φτάνει μέχρι την λευκή αμμουδιά της Αχιβαδόλιμνης με τη λίμνη της, τον μεγαλύτερο φυσικό υγρότοπο των Κυκλάδων και κύριο σταθμό μεταναστευτικών πουλιών. Να συνεχίσεις μέχρι τη λιμνοθάλασσα του Ριβαρίου και από εκεί, με λίγο περπάτημα, να ανηφορίσεις μέχρι το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου για να δεις όλο τον κόλπο: το διάσημο Κλήμα με τα χρωματιστά σύρματα και λίγο ψηλότερα τους δύο παραδοσιακούς οικισμούς του νησιού, την Τρυπητή και την Πλάκα. Και πίσω σου να στέκεται επιβλητικός ο ορεινός όγκος του Χάλακα με την ψηλότερη κορυφή της Μήλου, τον Προφήτη Ηλία. Και από εκεί να φτάσεις θαρρείς στο τέλος του νησιού, στη μοναχική αμμουδιά Αγκάθια. Και ύστερα να χαθείς στην άγρια ενδοχώρα. Στην ανατολική πλευρά με τους αποσαθρωμένους πέτρινους όγκους χωρίς ίχνος βλάστησης, την περιοχή των ορυχείων, που δίνει την αίσθηση ενός άχρονου

τόπου. Μέσα σε ένα δίκτυο χωματόδρομων να ψάξεις με προσοχή τον δρόμο για τα Θειωρυχεία με το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο εξόρυξης, τα Τρία Πηγάδια με τα λιγοστά αλμυρίκια και τον Καστανά με τα πολύχρωμα βότσαλα. Και μετά, ήρθαν τα παιδιά. Το διακύβευμα της θάλασσας συμπυκνώθηκε στο τρίπτυχο αμμουδιά, ρηχά νερά, προβλήτα για βουτιές. Το παιδικό όνειρο της παραλίας στη Μήλο ονομάζεται Παπικινός. Αγαπημένη αμμουδιά των ντόπιων και των μικρών επισκεπτών, εκτείνεται από το λιμάνι του Αδάμαντα μέχρι την περιοχή Βούρλα, έχει αρκετά αλμυρίκια για σκιά και την καλύτερη ίσως ταβέρνα του νησιού (Ω Χαμός!). Ο χάρτης δεν βγαίνει τόσο συχνά πια στο πρωινό. Κουμάντο κάνουν οι παιδικές επιθυμίες. Και κάπως έτσι σήμερα κατέληξα να κολυμπάω τα καλοκαίρια στη λιγότερο γοητευτική παραλία του νησιού. Όλα αυτά τα χρόνια βέβαια είχα τη μοναδική ευκαιρία να μην αφήσω παραλία για παραλία, πέτρα για πέτρα και βράχο για βράχο που να μην ανακαλύψω σε αυτό το τόσο ξεχωριστό ηφαιστειογενές νησί, από ξηράς αλλά και διά θαλάσσης. Δεν ξέρω λοιπόν εάν η Μήλος είναι για εραστές (γιατί η βέβαιη κατάληξη είναι ο Παπικινός), είναι όμως το καταλληλότερο μέρος του Αιγαίου για τους εραστές της θάλασσας.

Ίσως ο Παπάφραγκας δεν είναι η παραλία για να περάσεις την ημέρα σου, είναι όμως απαραίτητη στάση όταν αποφασίσεις να κάνεις beach hopping στο νησί.

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α

Τήνος, της φύσης και των ανθρώπων Τα ξένα έντυπα την παρουσιάζουν ως τις «αυθεντικές Κυκλάδες» – και δεν έχουν άδικο. Παρά τις αλλαγές, το νησί διατηρεί τη φυσιογνωμία του, αλλά και μέρος της ψυχής του. Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο – Φ Ω Τ Ο Γ ΡΑ Φ Ι Ε Σ : Μ Α Γ Ι Α Τ Σ Ο Κ Λ Η

174

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ISL ANDS 2020

175

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΤΗΝΟΣ

Ο Ταραμπάδος και πίσω ο Κάμπος, η Ξινάρα, ο Κρόκος και ο Κουμάρος. Στο βάθος, το Ξώμπουργο «εποπτεύει» τον χειροποίητο μικρόκοσμο.

Το βλέπεις αυτό; Είναι στενοχωρημένο», μου λέει γονατισμένος πάνω από τα μελλοντικά καρπούζια του. Με χέρια τραχιά τακτοποιεί προσεκτικά τη γη γύρω από το αδύναμο φυτό και απομακρύνει τα αγριόχορτα. «Και το διπλανό, αυτό που στέκεται καλά, τι είναι, κύριε Τζώρτζη;» τον ρωτάω. «Α, αυτό είναι χαρούμενο, δεν το βλέπεις;» μου απαντά με ενθουσιασμό. Είναι πρωί στο λιβάδι της Κώμης, ένα από τα ελάχιστα επίπεδα σημεία της Τήνου. Ο βοριάς ίσα που καταφέρνει να τρυπώσει μέσα από τα ψιλά καλάμια που καθορίζουν ιδιοκτησίες και προστατεύουν σοδειές, δημιουργώντας έναν θαυμαστό καμβά από γεωμετρικά σχήματα που μόνο τα πτηνά, από ψηλά, απολαμβάνουν. Ζαρζαβατικά εδώ, αγκινάρες πιο πέρα, πατάτες παρακάτω, λεμονιές που μοσχομυρίζουν την άνοιξη και χωματόδρομοι στενοί, λαβυρινθώδεις, και ξωκλήσια όπως του Αγίου Ισιδώρου, προ176

W W W.G R E E C E - I S .C O M

στάτη των γεωργών. Σε κάποια χωράφια, μοναχικοί συνταξιούχοι καλλιεργούν μεθοδικά σπόρους παλιούς, με τον χρόνο πλέον σύμμαχο, για το σπίτι και τους φίλους. Σε άλλα, οι καλλιέργειες γίνονται πιο εντατικά, πιο νευρικά, από χέρια νεότερα, για να καταλήξουν στη λαϊκή του νησιού ή ακόμη και στην αγορά της Αθήνας. Στα γύρω πρανή οι κτηνοτρόφοι φωνάζουν με το χαρακτηριστικό τηνιακό «έεελα» τις αγελάδες τους για άρμεγμα, κι εκείνες κατεβαίνουν μεγαλοπρεπώς από τα κατσάβραχα και τις ξερολιθιές για να ανακουφιστούν. Λίγο αργότερα, τα δοχεία με το φρέσκο γάλα, τα καρίκια, περιμένουν στη σκιά το φορτηγό του Τυροκομείου του Αγροτικού Συνεταιρισμού Τήνου. Δίπλα στο λιβάδι, κάτω από τις αγελάδες, τρέχει η άσφαλτος που συνδέει τον παλιό κόσμο με το σήμερα. Ο φιδωτός δρόμος οδηγεί στην εντυπωσιακή αμμουδερή παραλία της Κολυμπήθρας και σε ένα από

ΓΙΑ ΜΕΝΑ, ΤΗΝΟΣ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΠΈΤΡΙΝΑ ΚΕΛΙΆ, ΤΑ ΜΙΚΡΆ ΞΩΚΛΉΣΙΑ, ΟΙ ΠΕΖΟΎΛΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΞΕΡΟΛΙΘΙΈΣ ΠΟΥ ΣΙΓΆ ΣΙΓΆ «ΛΙΏΝΕΙ» Ο ΧΡΌΝΟΣ. ΕΊΝΑΙ ΑΥΤΌ ΤΟ «ΈΕΕΛΑ» ΠΟΥ ΑΝΤΗΧΕΊ ΣΤΙΣ ΠΛΑΓΙΈΣ.

Ο κύριος Χρήστος από τον Σκαλάδο παράγει όλα τα καλά στο περιβόλι του και η οικογένεια τα μεταποιεί για τους περαστικούς που γνωρίζουν.

τα ωραιότερα –κατά τον Guardian– beach bar της Ελλάδας. Στο «Tinos Surf Lessons» καμία κατασκευή δεν είναι σταθερή. Νομίζεις ότι τις ομπρέλες τις έφεραν τα καλοκαιρινά μελτέμια και ότι το μπαρ, ένα βανάκι της Volkswagen, είναι απλώς περαστικό. Όμως εκεί μαζεύεται ένα καινούργιο κοινό, δημιουργικό και όμορφο, που καβαλά τα κύματα, νοιάζεται για το περιβάλλον, διαλογίζεται, αγαπά τις τέχνες, συμμετέχει στα πανηγύρια και βλέπει τα οικόσιτα ζώα ως κατοικίδια. Όχι, δεν ήρθε στο νησί για προσκύνημα. Για δεκαετίες, στη συνείδηση γενεών Νεοελλήνων η Τήνος συνδέθηκε με τη θρησκευτικότητά της. Ας κάνουμε τον σταυρό μας γι’ αυτό! Ο ογκώδης προσκυνηματικός τουρισμός της Μεγαλόχαρης, ο οποίος να σας θυμίσω ξεκίνησε –διόλου τυχαία– στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, περιορίστηκε στη Χώρα και, λειτουργώντας αποτρεπτικά για δεκαετίες, διέσωσε το

Η κυρία Ραφιοπούλου συλλέγει με προσοχή τους καρπούς των οικογενειακών κόπων στους αγκιναρότοπους της Κώμης.

υπόλοιπο νησί από την κακώς εννοούμενη ανάπτυξη. Γι’ αυτό λοιπόν υποστηρίζω ότι την Τήνο τη διέσωσε η Παναγία της! Για μένα, η Τήνος είναι το πολιτιστικό τοπίο της, τα έργα της φύσης και των ανθρώπων της. Είναι η ενδοχώρα, είναι ο κύριος Τζώρτζης και η σχέση με τη γη του. Είναι τα πέτρινα κελιά, τα μικρά ξωκλήσια, οι πεζούλες και οι ξερολιθιές που σιγά σιγά «λιώνει» ο χρόνος. Είναι αυτό το «έεελα» που αντηχεί στις πλαγιές. Είναι το γρανιτένιο τοπίο γύρω από τη Βωλάξ και τον Φαλατάδο, τα μαντριά με τους κεντρικούς μονόλιθους, οι λεπτομέρειες που κρύβουν οι περιστερώνες, αλλά και τα δεκάδες χειροποίητα μονοπάτια που ακολουθούν αρχαίους αγροτικούς δρόμους μέσα σε απρόσμενα τοπία. Η Τήνος είναι το μάθημα λαϊκής αρχιτεκτονικής που παραδίδουν τα 45 εξαιρετικά διατηρημένα χωριά της, τα δροσερά κατώγια που ακόμη κρύβουν θησαυρούς και το βουητό του βοριά όταν

τρυπώνει μέσα στις στοές του Τριπόταμου, των Δυο Χωριών και της Στενής. Ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι πέρασαν πάνω από τριάντα χρόνια από τότε που ανακαλύψαμε –οικογενειακώς– το νησί. Τότε ζούσε μια άλλη γενιά ανθρώπων, δεμένη με την ιστορία, τα υλικά, τις παραδόσεις του τόπου. Ήταν σαν η ζωή να μην είχε αλλάξει για αιώνες, και αυτό χωρίς αμφιβολία γοήτευσε και εμάς. Το υπέροχο τηνιακό φαγητό το τρώγαμε στον Κτικάδο, στον Βασίλη (Δροσιά) από τα χεράκια της κυρα-Ρήνης, ή στον Κρόκο, στο «Για μας» της κυρίας Γιουστίνας και του κυρίου Νίκου. Λαχταριστές φουρτάλιες, τυράκι τηνιακό από σπίτι, λούζες, αγκινάρες στο λάδι, γεμιστά, ιμάμ, αλλά και πιτσούνι και κουνέλι στιφάδο. Όλα ντόπια φυσικά. Κι όταν ζητούσες λογαριασμό, η κυρία Γιουστίνα σού έλεγε «τι να σου πω, παιδάκι μου, ό,τι θες...», σαν να ντρεπόταν να πάρει χρήματα. Ο καιρός πέρασε. Με το που φύγαν οι παλιοί, έπεσε ISL ANDS 2020

177

στο νησί μια αμηχανία. Και ύστερα, ουσιαστικά μέσα στην οικονομική κρίση, ήρθε ξανά η αναγέννηση. Η ανάγκη γέννησε καινοτομία. Καινούργιες μεταποιητικές μονάδες, όπως η Mικροζυθοποιία Κυκλάδων της μπίρας Νήσος και οι Τηνιακοί Αμπελώνες του Τ-οίνος, έφτιαξαν προϊόντα με πατρίδα που βραβεύτηκαν διεθνώς. Η νέα γενιά εστιατόρων και παραγωγών πρωτοπόρησαν δημιουργώντας τα «Tinos Food Paths», μια εμπνευσμένη πρωτοβουλία που ανέδειξε τον πολιτισμό της τηνιακής κουζίνας, προτάσσοντας τη συνέργεια και την αειφορία. Καινούργιο αλλαντοποιείο, καινούργια τυροκομεία, καινούργια καταστήματα, νέοι χώροι φι-

ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙΣ ΜΟΝΟΣ ΑΝ ΤΟ ΘΕΣ, ΝΑ ΒΡΕΙΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΕΡΗΜΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ.

178

W W W.G R E E C E - I S .C O M

λοξενίας για πελάτες πιο απαιτητικούς, εστιατόρια με βραβεύσεις, ο τουρισμός κυριολεκτικά απογειώθηκε. Το «παρεξηγημένο» νησί «ξεπαρεξηγήθηκε», κατέφθασαν νέοι θαυμαστές, κι εμείς κάπως τρομάξαμε. Όμως η Τήνος είναι ένα νησί μεγάλο. Μπορείς να μείνεις μόνος εάν το θες, να βρεις παραλίες έρημες μέσα στον Αύγουστο, να κάνεις μοναχικούς περιπάτους σε μαγευτικά, σηματοδοτημένα μονοπάτια. Μπορείς να εκδράμεις στα Έξω Μέρη, εκεί όπου βασιλιάς είναι το μάρμαρο, εκεί όπου γεννήθηκαν γλύπτες σπουδαίοι, όπως ο Χαλεπάς και ο Φιλιππότης, αλλά και ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας. Το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς θα σε εισαγάγει στον πολιτισμό του μαρμάρου, που παραμένει ζωντανός: ο ήχος του μαντρακά αναδύεται από τα εργαστήρια μαρμαρογλυπτικής και τη Σχολή Καλών Τεχνών και απλώνεται σαν πάχνη πάνω από το χωριό του Πύργου, ταξιδεύει στα λατομεία, χαμογελά στην Καρδιανή, στα Υστέρνια και στον Μαρλά. Τα ξένα έντυπα παρουσιάζουν την Τήνο ως τις «αυθεντικές Κυκλάδες» – και δεν έχουν άδικο. Το νησί κατάφερε να διατηρήσει το τρίπτυχο της φυσιογνωμίας του «Φύση, Τέχνη, Γεύση», αλλά και μέρος της ψυχής του. Ξεχνούν όμως να επισημάνουν

Οι γρανιτένιοι όγκοι της Βωλάξ, πάνω στα σηματοδοτημένα μονοπάτια του νησιού.

ότι ο επισκέπτης που θα επιλέξει την Τήνο θα πρέπει να την πλησιάσει με σεβασμό. Σεβασμό στην πίστη των ανθρώπων, στις προσευχές ορθόδοξων και καθολικών, στις αέρινες φιγούρες των μοναχών της Κυρίας των Αγγέλων και στον σπαραγμό των προσκυνητών. Σεβασμό στον ανθρώπινο μόχθο που σμίλεψε το τοπίο, που έγινε ένα με την πέτρα και το μάρμαρο, σεβασμό στον Αίολο που διάλεξε τον Τσικνιά για θρόνο του. Σεβασμό στους Ντηνιακούς που σήμερα μάχονται για να διασώσουν το νησί τους, το νησί μας, από «μεγαλόπνοα» επενδυτικά σχέδια που κινδυνεύουν να μετατρέψουν το χειροποίητο τοπίο σε βιομηχανικό οικόπεδο ανεμογεννητριών. «Η ντομάτα αυτή καμώνεται μέσα στη γη. Τη βλέπεις που είναι ανθισμένη; Τριάντα χρόνια σπόρος δικός μου! Το πιο ευχάριστο πράγμα είναι η γη. Την αγάπησα, και η γη μου έφερε καρπό, μου έδωσε χαρά. Δίχως χαρά, δίχως αγάπη, δεν υπάρχει ζωή...» Αυτά μου είπε ο κύριος Τζώρτζης και έφυγε για να ποτίσει τα χαρούμενα κολοκυθάκια του!

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ • Αν έρχεστε στην Τήνο με κατοικίδιο, προτιμήστε τη Ραφήνα. Ο μεν «Θεολόγος» έχει ανοιχτό γκαράζ, επιτρέποντας την παραμονή των ζώων στο αυτοκίνητο, το δε «Super Ferry» δέχεται ζώα στις καμπίνες. • Φρέσκα λαχανικά και φρούτα θα βρείτε στη μικρή λαϊκή στο έξω λιμάνι. Από τον παραγωγό στο πιάτο σας! • Τις περιπατητικές διαδρομές θα τις βρείτε εδώ: tinostrails.gr. Εάν δεν είστε της πεζοπορίας, «προσκυνήστε» τουλάχιστον τη διαδρομή ΦαλατάδοςΑγάπη οδικώς. • Αναζητήστε μια ξενάγηση στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του ΠΙΟΠ και στο σπίτι του Γιαννούλη Χαλεπά στον Πύργο, στη Μονή Ουρσουλινών και στο Λαογραφικό Μουσείο Μονής Ιησουιτών στα Λουτρά, στο Δημοτικό Ίδρυμα «Μουσείο Κώστα Τσόκλη» στον Κάμπο. Εάν αγαπάτε την κεραμική, υπάρχει ένα εξαιρετικό μικρό μουσείο στην Αετοφωλιά. Μια επίσκεψη στη Μονή Κεχροβουνίου (της Κυρίας των Αγγέλων) φέρνει πάντα ανάταση ψυχής. • Αν είστε με τροχοφόρο, προσοχή στον υπερβάλλοντα ζήλο του λιμεναρχείου και στον βοριά! Και στην οδήγηση (ειδικά με μηχανή) και στις πόρτες που κλείνουν αναπάντεχα. Στους δρόμους κυκλοφορούν αγελάδες, κατσίκια και πρόβατα, αλλά και γατιά γύρω από τα χωριά, που δεν ξέρουν από προτεραιότητα. Το βράδυ μπορεί να συναντηθείτε με λαγούς, σκαντζόχοιρους, κουνάβια και μπούφους. Οδηγείτε υπεύθυνα! • Πανηγύρια και φεστιβάλ ακυρώθηκαν για φέτος (τουλάχιστον αυτό ξέρουμε μέχρι αυτή τη στιγμή). Για εστιατόρια, χώρους φιλοξενίας, μουσεία και λοιπές πληροφορίες, αναζητήστε το περιοδικό ΤΑΜΑτακι.

01. Ένα από τα εκατοντάδες ιδιωτικά εκκλησάκια της Τήνου, ασπρισμένο, περιμένει τη μέρα του πανηγυριού του.

02. Κάπου στην περιοχή της Κολυμπήθρας. Δεν μαρτυράμε ακριβώς τοποθεσίες, τα αγαθά κόποις κτώνται!

ISL ANDS 2020

179

ΣΑΜΟΣ

Λίστα επιθυμιών Όταν βάζεις σε σειρά «εκκρεμότητες» που έχεις αφήσει με το νησί σου: μέρη, εμπειρίες, συναισθήματα που λαχταράς να βιώσεις σαν απλός επισκέπτης του θέρους. Α ΠΌ Τ Η Ν ΤΑ Σ ΟΎΛ Α Ε Π ΤΑ ΚΟΊ Λ Η

ίναι πολύ δύσκολο να συστήσεις τον τόπο σου ως ταξιδιωτικό προορισμό, να τον δεις με τη ματιά του επισκέπτη. «Το ταξίδι, όπως και η αγάπη, εκφράζει μια απόπειρα να μετατρέψουμε το όνειρο σε πραγματικότητα», λέει ο Ελβετός φιλόσοφος Αλέν ντε Μποτόν. Πώς να περιγράψω, λοιπόν, τη Σάμο, χωρίς η αγάπη να βάζει τις δικές της πινελιές ονείρου, ίσως και ψευδαίσθησης, στην πραγματικότητα; Πώς να μιλήσω, για παράδειγμα, για τα αμπέλια και τα κρασιά της, χωρίς να θυμάμαι τη γιαγιά μου που κάθε Αύγουστο ετοίμαζε τα σύνεργα του τρύγου: ένα κοφίνι και ένα κατσούνι (γυριστό μαχαίρι, σαν μικρό κλαδευτήρι), ψάθινα καπέλα και

Ηραίον: ο ναός της θεάς Ήρας (6ος αι. π.Χ.) ήταν, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο μεγαλύτερος της Ελλάδας.

άσπρα μαντίλια για να μας προστατεύουν από το λιοπύρι, χοντρούς μουσαμάδες για να ακουμπάμε τα μεγάλα, τσουπωτά σταφύλια μέχρι να πάρουν τον δρόμο για τις εγκαταστάσεις της Ένωσης Οινοποιητικών Συνεταιρισμών, στο Μαλαγάρι; Τι να γράψω για τη λιθόστρωτη προκυμαία στο Βαθύ, που γέμιζε κόσμο τα σαββατόβραδα –το γνωστό «νυφοπάζαρο», όπως το λένε οι ντόπιοι– κι εμείς χαζεύαμε τα σούρτα-φέρτα τους από κάποιο ζαχαροπλαστείο της πλατείας με το λιοντάρι; Ή για τα συγκινητικά απομεινάρια του άλλοτε ακμάζοντος Καρλοβάσου –τα μισογκρεμισμένα αρχοντικά και τα τεράστια πέτρινα βυρσοδεψεία– και για τον παραλιακό δρόμο του, όπου ως έφηβη έβλεπα καμιά φορά τον Γιάννη Ρίτσο να κάνει βόλτες τα απογεύματα, με λευκό λινό κοστούμι και ψάθινο καπέλο; Ό,τι κι αν γράψω από όσα έχω δει και ζήσει, αναπόφευκτα θα είναι μπλεγμένα με

ΘΈΛΩ ΝΑ ΠΕΡΠΑΤΉΣΩ ΠΆΝΩ ΣΤΑ ΞΕΡΆ ΧΟΡΤΆΡΙΑ ΣΤΟΝ ΝΑΌ ΤΗΣ ΉΡΑΣ, ΈΝΑΝ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΆΔΑ, ΙΕΡΌ ΤΌΠΟ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΟΎΣ ΧΡΌΝΟΥΣ ΜΈΧΡΙ ΚΑΙ ΤΗ ΡΩΜΑΪΚΉ ΕΠΟΧΉ.

τις παιδικές και ενήλικες αναμνήσεις μου. Λέω, λοιπόν, να μην αναφέρω τίποτα, ή έστω ελάχιστα, από τη Σάμο που έχω χορτάσει, αλλά να εστιάσω στη Σάμο που λαχταρώ. Γιατί, ναι, υπάρχουν ακόμα κομμάτια της ανεξερεύνητα κι άλλα που γνώρισα με βιασύνη, για διάφορους λόγους, και θέλω να τα γνωρίσω καλύτερα, να τα χαρώ περισσότερο, να τα αποκωδικοποιήσω. Θέλω να δω τη θέα προς τις ακτές της Μικράς Ασίας από την Ψηλή Βίγλα – από το πλάτωμα έξω από το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, κάτω από τα πανύψηλα πεύκα. Θέλω να πάω στον Άγιο Ισίδωρο, έναν ορμίσκο στο δυτικό άκρο του νησιού, που κάποτε φιλοξενούσε πέντε ταρσανάδες με ογδόντα καραβομαραγκούς. Σήμερα ελάχιστοι έχουν απομείνει να συνεχίζουν την παράδοση ενός και πλέον αιώνα. Θα τους ζητήσω να μου πουν πώς αισθάνονται όταν ακούγεται το πρόσταγμα «φόρα βόλτα», όταν 180

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η ρεματιά στο Ποτάμι με τους καταρράκτες, μία από τις ωραιότερες εμπειρίες στο νησί.

ISL ANDS 2020

181

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΑΜΟΣ

φεύγει το σόκορο (ο τάκος) κι ένα πλεούμενο αφήνει πίσω του τη στεριά για να γλιστρήσει στο νερό. Όταν, δηλαδή, το σκαρί και ο μάστοράς του χωρίζουν για πάντα. Θέλω να ξαναμπώ στο Ευπαλίνειο Όρυγμα, το μεσαίο τμήμα του υδραγωγείου που σχεδίασε στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. ο Μεγαρέας αρχιτέκτονας και μηχανικός Ευπαλίνος για την αρχαία πόλη της Σάμου, το σημερινό Πυθαγόρειο, έπειτα από ανάθεση του τυράννου Πολυκράτη. Τα παπούτσια μου να πατήσουν στη λάσπη, να βραχώ από το νερό που στάζει από κάποια σημεία της οροφής, να περπατήσω πάνω από τάφρους βάθους έως και δέκα μέτρων, να ακουμπήσω τις παλάμες μου στους βράχους που λαξεύτηκαν πριν από τόσους αιώνες. Η επίσκεψη στο Ευπαλίνειο Όρυγμα είναι μια μοναδική εμπειρία. Και όλα αυτά είναι κομμάτια της. Θέλω να περπατήσω, ένα απόγευμα, πάνω στα ξερά χορτάρια στον ναό της Ήρας, έναν από τους μεγαλύτερους στην αρχαία Ελλάδα, ιερό τόπο από τους Γεωμετρικούς χρόνους μέχρι και τη Ρωμαϊκή εποχή. Από τους 155 κίονες ιωνικού ρυθμού μόνο ένας στέκει στη θέση του. Θέλω να δω την ωραιότερη παραλία (το Μεγάλο Σεϊτάνι), το πιο απομακρυσμένο χωριό (Δρακαίοι) και το πιο όμορφο παραθαλάσσιο δάσος της Σάμου μέσα από μια πεζοπορική διαδρομή 8,7 χιλιομέτρων, από αυτές που χάραξαν –ή ανέδειξαν– και προτείνουν ο Στέφανος Ψημένος και οι συνεργάτες του (terrainmaps.gr). Θέλω να μπω στο εργαστήριο της κεραμίστριας Εμμανουέλας Μακρή, στους Μανωλάτες, να την παρακολουθήσω να γητεύει τον πηλό, όπως έκαναν ο προπάππος και ο παππούς της κι όπως κάνουν η γιαγιά, η μητέρα και η θεία της. Κι έπειτα να καθίσουμε σε ένα από τα ταβερνάκια του χωριού και να πιούμε «σεκάκι» (σ.σ. ΣΑΜΑΙΝάκι, ξηρό λευκό κρασί της ΕΟΣΣ), τσιμπολογώντας παραδοσιακούς ρεβιθοκεφτέδες, κρεμμυδοντολμάδες, κατουμάρια (αλμυρούς λουκουμάδες με «καρδιά» από τυρί) και πασπαλά (παστό χοιρινό με θρούμπι) – κρασομεζέδες περιωπής. Θέλω να πάρω μια πετονιά και να ψαρέψω, λίγο πριν από το ηλιοβασίλεμα, στον μόλο του Μπάλου. Και μετά, να περπατήσω μέχρι το εκκλησάκι της Αγίας Πελαγίας, στην άλλη πλευρά του οικισμού, να κάνω

182

W W W.G R E E C E - I S .C O M

ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΣΑΜΟΣ

μια βουτιά στα τιρκουάζ νερά και να πιω ένα Samos Spritz (με γλυκό σαμιώτικο κρασί), που θα μου φτιάξουν η Ευαγγελία και ο Νίκος στο μαγαζί τους, το «Esperos Light». Θέλω να βρεθώ σε ένα καλοκαιρινό πανηγύρι. Τον Δεκαπενταύγουστο ή στα εννιάμερα της Παναγίας (23 Αυγούστου). Το πεντανόστιμο, μαστιχωτό κεσκέκι (κατσικίσιο κρέας, σιτάρι, κρεμμύδια) να έχει ψηθεί όλη νύχτα μέσα στα μπρούντζινα καζάνια, στον περίβολο της εκκλησίας, και η μυρωδιά του να μου σπάει τη μύτη. Θέλω να φτάσω μέχρι τους καταρράκτες στο Ποτάμι –περίεργο πώς, πάντα ημιτελή την άφηνα αυτή την τόσο όμορφη και εύκολη διαδρομή–, ξεκινώντας από τον μικρό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (ο τρούλος του έχει στηριχθεί πάνω σε αρχαίες κολόνες με υπέροχα κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού) και περπατώντας παράλληλα με το ρυάκι, μέσα στη ρεματιά, κάτω από τα πυκνόφυλλα πλατάνια. Θέλω να μπω στο Σπήλαιο του Πυθαγόρα, στους νοτιοανατολικούς πρόποδες του Κέρκη, εκεί όπου σύμφωνα με τον θρύλο βρήκε προσωρινά καταφύγιο κυνηγημένος από τον Πολυκράτη, πριν φύγει από τη Σάμο. Και να ’χω το κουράγιο, από το σημείο εκείνο, να ανεβώ τα 320 σκαλοπάτια μέχρι την Παναγιά τη Σαραντασκαλιώτισσα, το εκκλησάκι του 11ου αιώνα που διατηρεί πολλές από τις αρχικές τοιχογραφίες του. Δίπλα στην είσοδό του υπάρχει ένα μικρό βάραθρο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Θέλω να περπατήσω στον παραλιακό δρόμο του Καρλοβάσου, δίπλα στα αλμυρίκια, μια μέρα μελτεμιού. Ο βοριάς ολοένα να δυναμώνει. Τα κύματα να φτάνουν έως την άσφαλτο. Ο πέτρινος «θρόνος» του Γιάννη Ρίτσου δίπλα στη θάλασσα –εκεί όπου καθόταν και απολάμβανε το ηλιοβασίλεμα– να γυαλίζει λουσμένος στο νερό.

01. Βουτιά στα παγωμένα καταπράσινα νερά της Μακριάς Πούντας. 02. Το εκκλησάκι της Παναγίας της Μακρινής στη δυτική πλευρά του Κέρκη, του ψηλότερου βουνού του νησιού. 03. Το εργαστήριο της Εμμανουέλας Μακρή, κεραμίστριας τέταρτης γενιάς, στους Μανωλάτες. © ΟΛΓΑ ΧΑΡΑΜΗ ISL ANDS 2020

183

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α

ΎΔΡΑ

«Όπως τη θυμάμαι» Όλα της τα παιδικά καλοκαίρια η Μάγια Τσόκλη τα πέρασε στο νησί και έχει η ίδια, όπως και αυτό, χίλιες ιστορίες να μας διηγηθεί.

184

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Μπίιιλιω, εεε, Μπίλιω». Η κυρία Μπίλιω είχε το πιο πολυφωτογραφημένο σπίτι στην Ύδρα, λίγο πιο πάνω από τα Καλά Πηγάδια. Στη μικρή αυλή της ταίριαζαν περιέργως όλα τα βασικά και συμπληρωματικά χρώματα λαδομπογιάς που κυκλοφορούσαν στο νησί και τα οποία χρησιμοποιούσαν οι ψαράδες για τις βάρκες τους. Με τη χαρακτηριστική αξιοζήλευτη λαϊκή τόλμη, πράσινο, κόκκινο, κίτρινο, μπλε, ροζ κάλυπταν τις πέτρες, τις γλάστρες και τα δοχεία φέτας, απ’ όπου ξεχύνονταν ορτανσίες και γεράνια, βουκαμβίλιες και νυχτολούλουδα. Τότε, ακόμη νερό τρεχούμενο δεν είχε φτάσει στη γειτονιά μας. Είχαμε όμως την ευλογία των πηγαδιών. Κάθε πρωί, οι αγωγιάτες πότιζαν εκεί τα ζώα τους και ξύπναγα πάντα

Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Α ΥΔ Ρ Α

01. Αν και πλέον μια σήμανση απαγορεύει την πρόσβαση, γενιές και γενιές βουτήξαμε από τη Σπηλιά, κάτω από το κριτικό βλέμμα του μαυρισμένου «κοινού».

02. «Το παιδί και το δελφίνι», λίγο έξω από το λιμάνι, υπενθυμίζει την ομώνυμη ταινία στους περιπατητές που ακολουθούν το υπέροχο καλντερίμι που ενώνει την Ύδρα με τον Βλυχό.

03. Ξεκούραση υπομονετικού υποζυγίου, με μεγαλειώδη θέα στα Καμίνια.

από αυτόν τον χαρακτηριστικό θόρυβο των τσίγκινων κουβάδων, καθώς ανέβαιναν και κοπανούσαν στα πέτρινα τοιχώματα. Έρχονταν και οι κυράδες, φόρτωναν νταμιτζάνες και τι να σας πω... Παρότι ήμουν πολύ μικρή, η θύμησή τους μου φέρνει πάντα μια γλύκα στο μυαλό και ένα χαμόγελο στα χείλη. Ακριβώς την ίδια γλύκα νιώθω κάθε φορά που μπαίνω στο λιμάνι της Ύδρας. Όσο κι αν η αισθητική είναι θέμα υποκειμενικό, η ομορφιά του αμφιθεατρικού οικισμού –που άρχισε να χτίζεται στα μέσα του 15ου αιώνα από το ψηλότερο σημείο του, την περιοχή της Κιάφας, και «κύλησε» προς τη θάλασσα καθώς η περιοχή γινόταν ασφαλέστερη– είναι απόλυτη. Η Ύδρα είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη στην Ελλάδα όπου κυριαρχεί η αρμονία, όπου το βλέμμα ταξιδεύει ξεκούραστα.

Όμως, εάν θέλεις να ζήσεις την πραγματική εμπειρία του νησιού, πρέπει να του δώσεις χρόνο και να το περπατήσεις. Όχι μόνο γιατί δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς, αφού απαγορεύονται τα τροχοφόρα, αλλά για τη χαρά της συνεχούς αποκάλυψης ομορφιάς. Γιατί ναι, φυσικά, από την προκυμαία, καθήμενος σε ένα από τα πολυάριθμα καφέ, μπορείς να παρατηρήσεις τα πολυώροφα αρχοντικά των άξιων και ηρωικών τέκνων του νησιού. Τα αρχοντικά του Τσαμαδού, του Κριεζή, του Κουντουριώτη, του Βούλγαρη, του Τομπάζη, του Μιαούλη διηγούνται την ιστορία του νησιού, μιλούν για τα μυθικά πλούτη που έφερε το ευνοημένο από τις διεθνείς συγκυρίες θαλάσσιο εμπόριο, υπενθυμίζουν τα προνόμια που παραχώρησε η Υψηλή Πύλη και φυσικά στέκουν μάρτυρες της συμμετο-

χής του νησιού στην Ελληνική Επανάσταση. Όμως, δίπλα και γύρω από τα αρχοντικά, «τρέχουν» καλντερίμια γυαλισμένα από τα πέταλα των μουλαριών, στέκουν μικρά ασπρισμένα σπίτια πέτρινα, με λουλουδιασμένες αυλές, πλατείες με φουντωμένα γιασεμιά, πηγάδια, ιδιωτικά εκκλησάκια και ατέλειωτα πεζούλια για να ξεκουραστεί ο περιπατητής. Το «προσκύνημά» μου κάθε φορά που επισκέπτομαι την Ύδρα με πηγαίνει φυσικά στα Καλά Πηγάδια, όπου ακόμη υπάρχει το σπιτάκι των παιδικών μου καλοκαιριών. Τα βιβλία μου είναι ακόμη εκεί, κάποια ρούχα που ποτέ δεν θέλησα να αποχωριστώ και ο ιβίσκος, που πεισματικά ανθίζει περιμένοντας την επιστροφή μας. Ανεβαίνω τα σκαλιά, κοντοστέκομαι μπροστά από το έρημο πια σπίτι της κυρίας Μπίλιως, διασχίζω τα στενά δρομάκια της Κιάφας με κλειστά μάτια, περνάω μπροστά από το κόκκινο σπίτι της φίλης μου της Παυλίνας και κάτω από υπέροχες στοές, βαμμένες γαλάζια λαδομπογιά. Από ψηλά ο μικρόκοσμος του λιμανιού ακούγεται σαν ψίθυρος. Σιγά σιγά μπαίνω στον οικισμό του Καμινιού. Περπατώ πίσω από το παλιό Γηροκομείο του νησιού, πάντα δροσερό χάρη στους τεράστιους ευκαλύπτους που το σκιάζουν, και μπαίνω σε μια άλλη Ύδρα, αγροτική, χωρίς κτίσματα, που φτάνει μέχρι τον Βλυχό. Ένα μπάνιο, ίσως και ένα ουζάκι στη Μαρίνα με θέα τη Δοκό, και πίσω από τον παραλιακό δρόμο πια, παράλληλα με τη θάλασσα, τα βράχια και τους αθανάτους. Απέναντι η Πελοπόννησος, στα υψώματα ανεμόμυλοι κι αυτή η εξαίσια μυρωδιά του ξερού χόρτου που συνάντησε το ιώδιο. Ποτέ δεν κατάλαβα όσους λένε ότι η Ύδρα τούς φαίνεται μικρή. Έντεκα χιλιάδες κόσμο φιλοξενούσε στην ακμή της και, λίγο ευαίσθητος να είσαι, πίσω από το σκηνικό έχει χίλιες ιστορίες να σου διηγηθεί. ISL ANDS 2020

185

186

W W W.G R E E C E - I S .C O M

Η διαδρομή από την Ντάπια προς το Παλιό Λιμάνι, με τα καπετανόσπιτααρχοντικά του 19ου αιώνα.

ΣΠΈΤΣΕΣ

Γοητεία μιας άλλης εποχής Και όμως, υπάρχουν ακόμα μυστικά για να ανακαλύψει κανείς εδώ. Α ΠΌ Τ ΟΝ ΒΑ Σ Ί Λ Η Μ Α Σ Σ Έ ΛΟ

ISL ANDS 2020

187

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΣΠΕΤ ΣΕΣ

H σπετσιώτικη εκδοχή του... ταξί.

ρωτοπήγα στις Σπέτσες στα τέλη Μαρτίου του 1996 με έναν Ιάπωνα φίλο, o οποίος ήθελε οπωσδήποτε να πατήσει το πόδι του σε ελληνικό νησί, παρά τις επισημάνσεις μου για το άκαιρο της επιθυμίας του. Φτάσαμε έτσι μια κρύα και μουντή ημέρα μεσοβδόμαδα στην έρημη Ντάπια, με το θαλάσσιο ταξί να μας αφήνει ακριβώς μπροστά από το –ερειπωμένο τότε– ξενοδοχείο «Ποσειδώνιο». Έχοντας διαβάσει τον «Μάγο» του Τζον Φόουλς, η εικόνα που είχα σχηματίσει στο μυαλό μου για τις Σπέτσες ήταν μάλλον μυστικιστική, μια αίσθηση που ενισχύθηκε από την αρχική αυτή εντύπωση. Tο πανέμορφο, αλλά βαθιά λαβωμένο τότε ξενοδοχείο-τοπόσημο ήταν η πρώτη μου επαφή με το κοσμοπολίτικο αυτό νησί, μια εμπειρία σαγηνευτική, αλλά ταυτόχρονα έντονα σουρεαλιστική. Φανταστείτε την αντίδραση των ελάχιστων ντόπιων που κυκλοφορούσαν, όταν είδαν έναν Γιαπωνέζο και έναν Έλληνα να αποβιβάζονται στο λιμάνι, πρακτικά χειμωνιάτικα, όντας πιθανότατα οι μοναδικοί επισκέπτες της ημέρας. Προφανώς ο Μάρτιος δεν είναι ο ιδα188

W W W.G R E E C E - I S .C O M

νικός μήνας για να επισκεφθεί κανείς οποιονδήποτε παραθαλάσσιο προορισμό, συμπεριλαμβανομένων των Σπετσών, που έχουν την τιμητική τους την άνοιξη και το καλοκαίρι. Το ίδιο το «Ποσειδώνιο» σήμερα έχει μεταμορφωθεί από χάλασμα σε στολίδι-σημείο αναφοράς για το νησί, χάρη στην υποδειγματική αποκατάσταση που έκανε με πολύ μεράκι η οικογένεια Βορδώνη. Η βεράντα του τα καλοκαιρινά δειλινά φέρνει στον νου τα σοφιστικέ θέρετρα της Γαλλικής Ριβιέρας ή της Ιταλίας, συνδυάζοντας την παλαιά αίγλη με τη μοναδική ομορφιά της περιοχής. Σπέτσες υπάρχουν πολλές. Είναι αυτές των μόνιμων κατοίκων, που τρέχουν σαν παλαβοί το καλοκαίρι και βαριούνται τον χειμώνα. της ιδιαίτερης φυλής των –Αθηναίων κυρίως– ιδιοκτητών εξοχικών κατοικιών, των αφικνουμένων με τα πάσης φύσεως και τιμής κτήσεως ιδιωτικά πλεούμενα. των ημερήσιων επισκεπτών που φθάνουν από απέναντι με την «παντόφλα» και τα καραβάκια. των λιγοστών που πηγαινοέρχονται με ελικόπτερο. αλλά και πολλές άλλες. Όλοι συνυπάρχουν σε ένα σχετικά καλά διατηρημένο ιστορικό νησί, με γωνιές απίστευτης

ομορφιάς και αρχοντιάς, αλλά και αξιοπρεπείς παραλίες με καλά νερά, ιδιαίτερα στην ακτογραμμή που βλέπει προς το Αιγαίο. Δημοφιλείς για μπάνιο μεταξύ των νέων είναι ο Βρέλλος και το σχετικά κοντινό Καΐκι, μπροστά από την Κοργιαλένειο Σχολή. Ο επισκέπτης-λάτρης των γραμμάτων αξίζει πραγματικά να την επισκεφθεί, μια και διατηρεί ατόφια την αίσθηση της εποχής κατά την οποία δίδασκε εκεί ο Φόουλς. Υπέροχα νερά έχει στην Αγία Μαρίνα (Paradise beach), το beach bar και εστιατόριο της οποίας φέτος ανέλαβε το «Ποσειδώνιο». Γενικά υπάρχουν πολλά μέρη για να κολυμπήσει κανείς, προσβάσιμα μέσω θαλάσσης ή scooter και ποδηλάτου, όπως η Ζωγεριά με την παραδοσιακή της ταβέρνα, η Ξυλοκέριζα, η Αγία Παρασκευή, οι Άγιοι Ανάργυροι, αλλά και μικρές, κρυμμένες μαγικές γωνιές, όπως ο Γαρύφαλλος. Παρά τις πολλές και καλές επιλογές για μπάνιο, οι παραλίες δεν αποτελούν το δυνατό σημείο των Σπετσών. Η μοναδικότητα του προορισμού έγκειται, κατά τη γνώμη μου, στην καλά διατηρημένη αρχιτεκτονική κληρονομιά, η οποία οφείλεται στον πλούτο του νησιού ιστορικά, κυρίως

ΠΡΟΣΩΠΙΚ Α ΣΠΕΤ ΣΕΣ

Ένα από τα παλιά ιστιοπλοϊκά σκάφη που συμμετέχουν στη Ρεγκάτα, μπροστά στο ξενοδοχείοτοπόσημο των Σπετσών, το «Ποσειδώνιο».

χάρη στη ναυτιλία και αργότερα λόγω της σημασίας της Κοργιαλενείου Σχολής. Η διαδρομή προς το Παλιό Λιμάνι –την οποία μπορεί να απολαύσει κανείς με ιππήλατη άμαξα ή ακόμη καλύτερα με τα πόδια–, με τα φροντισμένα καπετανόσπιτα-αρχοντικά του 19ου αιώνα, είναι από τα ομορφότερα μέρη της Ελλάδας. Γενικά οι Σπέτσες είναι ποτισμένες στην ιστορία. Λίγοι γνωρίζουν, για παράδειγμα, ότι το νεκρό σώμα του Πολ Μαρί Βοναπάρτη, ανιψιού του Ναπολέοντα, διατηρήθηκε το 1827 για μία πενταετία μέσα σε ένα βαρέλι ρούμι στη Μονή Αγίου Νικολάου Σπετσών, πάνω από το εστιατόριο «Ορλώφ», στα μισά αυτού του περιπάτου. Αξίζει επίσης να επισκεφθεί κανείς την οικία της Μπουμπουλίνας και το ομώνυμο μουσείο. Γαστρονομικά το νησί βελτιώνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Ο «Ταρσανάς» στο Παλιό Λιμάνι, το «Νερό της Αγάπης», ο «Ορλώφ», η ταβέρνα του «Σιώρα», το «Παχνί», ο «Πάτραλης» είναι μερικές από τις επιλογές. Καλά είναι επίσης τα πρώτα δείγματα τροφής του νέου Γάλλου σεφ του «Ποσειδωνίου». Αν αγαπάτε τα γλυκά, ένα καλά κρυμμένο μυστικό είναι το μικρό γαλλικό ζαχαροπλαστείο «Βανίλια», απέναντι

από το ερειπωμένο, αλλά υπέροχο σπίτι του Σωτηρίου Αναργύρου, μεγάλου ευεργέτη του νησιού. Το βράδυ οι γνώστες περνούν από το «Spetsa», το μπαράκι του κοσμογυρισμένου Κώστα με την υπέροχη μουσική και την εξαιρετική κάβα. Οι Σπέτσες θέλουν χρόνο για να τις γνωρίσει κανείς. Πρέπει να τις περπατήσει τον χειμώνα, όταν είναι έρημες και καταπράσινες, την άνοιξη που είναι γεμάτες λουλούδια που μοσχομυρίζουν και τελικά το καλοκαίρι – κυρίως από τον Ιούνιο έως τις αρχές Ιουλίου και τον Σεπτέμβριο. Να σεργιανίσει στα στενά της Ντάπιας, να αγοράσει μέλι ντόπιο στο μικρό, αλλά πλούσιο μπακάλικο του «Τζιμάνη», να φάει πρωινό, όπως παλιά, στα «Σκαλάκια». Να μείνει στο «Ποσειδώνιο» με την αρχοντιά των αλλοτινών καιρών ή στο εξαιρετικά διατηρημένο αρχοντικό του Οικονόμου. Να παρακολουθήσει τη Ρεγκάτα, με τα παλιά ιστιοφόρα και τα καΐκια να γεμίζουν πανιά τον ορίζοντα. Να δει να παίρνει φωτιά ο ουρανός με χιλιάδες χρώματα στη γιορτή της «Αρμάτας». Όσες φορές κι αν βρεθεί κανείς σε αυτό το νησί, κάτι καινούργιο θα βρει να αγαπήσει.

Η ΔΙΑΔΡΟΜΉ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΛΙΌ ΛΙΜΆΝΙ –ΤΗΝ ΟΠΟΊΑ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΑΠΟΛΑΎΣΕΙ ΚΑΝΕΊΣ ΜΕ ΙΠΠΉΛΑΤΗ ΆΜΑΞΑ Ή ΑΚΌΜΗ ΚΑΛΎΤΕΡΑ ΜΕ ΤΑ ΠΌΔΙΑ–, ΜΕ ΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΜΈΝΑ ΚΑΠΕΤΑΝΌΣΠΙΤΑΑΡΧΟΝΤΙΚΆ ΤΟΥ 19ου ΑΙΏΝΑ, ΕΊΝΑΙ ΑΠΌ ΤΑ ΟΜΟΡΦΌΤΕΡΑ ΜΈΡΗ ΤΗΣ ΕΛΛΆΔΑΣ.

ISL ANDS 2020

189