Ef 40

ΜΟΝΙΚΑ Ιω ΒΟυλγΑρΑΚη γΙωργΟς ςΚΟυρτης ΕλΕωΝΟρΑ ζΟυγΑΝΕλη ΚΑτΕρΙΝΑ ΕυΑγγΕλΑτΟυ ΕΚτΟρΑς λυγΙζΟς λΕΝΑ ΚΙτςΟπΟυλΟυ ΘΕΟδωρΟς ΚΟυρΕΝτζης Vassilikos τρΙςΑ ΜπρΑΟυΝ δηΜητρης ΜπΑςης γΙωτΑ ΝΕγΚΑ δηΜητρης TaρλooY γΙΑΝΝης ΜΟςχΟς ΜiχΑλης ΜΑρΜΑρΙΝΟς ΑΙMΙλΙΟς χΕΙλΑΚης ΚωΝςτΑΝτΙΝΟς ΜΑρΚΟυλΑΚης

Στο εξώφυλλο, η Νάνα Μούσχουρη. Σχέδιο: Κωνσταντίνος Γεωργαντάς

Xατζηχρhστου 23 & Mακρυγιaννη 11742 / aΘhNa / T. 210 9282900

σΕλ. 26 σΕλ. 14

8

ΜΟΝΙΚΑ ΔΩΣΕ ΜΑΣ ΦΤΕΡΑ

10

ΝΑΝΑ ΜΟυσΧΟυΡη Το ΜυΣΤιΚο ΕιΝΑι η πολλη ΔουλΕιΑ

14

Ιω ΒΟυλγΑΡΑΚη ΣΤο ΒΑΘοΣ ΕιΝΑι Το ΣυΝΑιΣΘηΜΑ

16

γΙωΡγΟσ σΚΟυΡτησ πΡοΔοΘηΚΑΜΕ ΚΑι πΡοΔΩΣΑΜΕ

18

ΕλΕωΝΟΡΑ ζΟυγΑΝΕλη ΜΕλιΝΑ ΓιΑ πΑΝΤΑ

σΕλ. 18

20

ΚΑτΕΡΙΝΑ ΕυΑγγΕλΑτΟυ ΕπηΡΕΑζουΜΕ; ιΣΩΣ ΜοΝο ΤιΣ ζΩΕΣ ΚΑποιΩΝ ΘΕΑΤΩΝ

22

[

H EΦημεριΔα του Eλληνικου ΦεΣτιβAλ Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2014 Nο 40 (4/2014) [10/7/2014] ISSN: 1791-1729

Συνεργάζονται: Φώτης Απέργης, Κωνσταντίνα Κυριάκου Κόμικς: Πέτρος Χριστούλιας Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

Eλληνικο ΦεΣτιβαλ A.E. Διοικητικο Συμβουλιο Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Ήρα Ράλλη-Βαλσαμάκη Mέλη: Ηλίας Μπουντανιώτης, Σοφία Στάικου Μαρία Χ. Χατζηνάσιου, Πολυχρόνης Πολυχρονόπουλος Ελευθέριος Κουλιεράκης ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΠΙΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

ΕΚτΟΡΑσ λυγΙζΟσ ο ηΘοποιοΣ ΦΤιΑΧΝΕι ΤΑ ΓΕΓοΝοΤΑ

24

λΕΝΑ ΚΙτσΟΠΟυλΟυ OΤΑΝ η λEΝΑ «πΑΝΤΡΕYΤηΚΕ» ΤοΝ ΓΚAΤΣο

26

]

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Μαίρη Κιτροέφ Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Kατερίνα Kόμητα, Μυρτώ Λιαλιούτη, Αργυρώ Λύτρα, Nίκη Oρφανού, Μαρίλια Παπαθανασίου, Μυρτώ Πολυμίλη, Νικόλας Ρώσσης

ΚΑΜΕΡΑτΑ All YOu nEEd is BEAtlEs

29

ΘΕΟδωΡΟσ ΚΟυΡΕΝτζησ Aπο Τη ΡΩΣιΑ ΜΕ ΑΓΑπη

30

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

Vassilikos Το πΑΡΑποΝο Του ξΕΝιΤΕΜΕΝου

32

τΡΙσΑ ΜΠΡΑΟυΝ οΡΓΑΝΩΝοΝΤΑΣ Το ΧΑοΣ

34

δηΜητΡησ ΜΠΑσησ – γΙωτΑ ΝΕγΚΑ Απο ξΕΝο Τοπο Κι Απ’ ΑλΑΡΓιΝο…

36

δηΜητΡησ TaΡλooY ΜΑΣ ΕλΚΕι Το ΜυΣΤηΡιο, οΧι ΑυΤο που ΦΑιΝΕΤΑι

38

γΙΑΝΝησ ΜΟσΧΟσ ΕΧΘΡοΣ ΤηΣ ΝοΣΤΑλΓιΑΣ

40

Μ. ΜΑΡΜΑΡΙΝΟσ, ΑΙM. ΧΕΙλΑΚησ, Κ. ΜΑΡΚΟυλΑΚησ οι ΘΕοι ΤηΣ ΕλλΑΔΑΣ ΔΕΝ ΘΑ ΒΑλουΝ Το ΧΕΡι ΤουΣ, οποΤΕ... ΚΑΝΤΕ Το ΜοΝοι

44

ΠΕτΕΡ σΟΟφ GREECE? All timE ClAssiC

σΕλ. 32 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

45

sTaR WaRs – tΑ AΣΤΡΑ

46

JUiCY liU – ΣΤοΝ υπEΡοΧο ΚOΣΜο Του ΕλληΝιΚοY ΦΕΣΤιΒAλ

ME THN YΠOΣTHPIΞH

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 3

η λένα Κιτσοπούλου.

το ΠροΓραμμα 10.7 EωΣ 23.7.2014 ΕΙΚΑστΙΚΑ

Στέφανος Τσιβόπουλος – Ιστορία Μηδέν Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, 23 Μαΐου - 28 Σεπτεμβρίου Πάτροκλος Σκαφίδας – Αντένες Πειραιώς 260, Αποθήκη, 24 Ιουνίου - 31 Ιουλίου Στεφανία Στρούζα – Απόστολος Βασιλόπουλος Σε έναν βαθμό, η ιερότητα βρίσκεται στο βλέμμα του θεατή Πειραιώς 260, Κτίριο Α, 5-31 Ιουλίου, 20:00

ΘΕΑτΡΟ © Βασίλης Μαθιουδάκης

Δήμος Αβδελιώδης – Η Γυναίκα της Ζάκυθος του Διονυσίου Σολωμού 30 Αρχαιολογικοί χώροι, 21 Ιουνίου-27 Αυγούστου, 21:15 ΠΥΡ – Ιώ Βουλγαράκη – Οι ληστές, του Φρίντριχ Σίλερ Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 9-12 Ιουλίου, 21:00 Έκτορας Λυγίζος – Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 12 Ιουλίου, 21:00 Θέατρο Πορεία – Δημήτρης Τάρλοου Η μεγάλη Χίμαιρα του Μ. Καραγάτση Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 14-17 Ιουλίου, 21:00 Γιάννης Μόσχος Διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητας – Βασισμένο σε διηγήματα του Αντόν Τσέχοφ Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 18-20 Ιουλίου, 21:00 ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας & Αρτivities – Κώστας Φιλίππογλου Φιλοκτήτης του Σοφοκλή Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 18-19 Ιουλίου, 21:00 Κατερίνα Ευαγγελάτου – Ιδομενέας του Ρόλαντ Σίμελπφενιχ Πειραιώς 260, Κτίριο Δ, 20-22 Ιουλίου, 21:00 Γιώργος Σκούρτης – Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 22-23 Ιουλίου Λένα Κιτσοπούλου – Ματωμένος γάμος του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 23-24 Ιουλίου, 21:00

ΧΟΡΟσ Ομάδα Χορού Τρίσα Μπράουν Watermotor, Son of Gone Fishin’, Rogues, For M.G.: The Movie Πειραιώς 260, Κτίριο Δ, 11-12 Ιουλίου, 21:00 Martha Graham Dance Company – Celebrating the Greek Connection Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 12 Ιουλίου

ΜΟυσΙΚη Ελεωνόρα Ζουγανέλη “Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς” Τα τραγούδια της Μελίνας Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 10 Ιουλίου, 21:00 Vassilikos – Sunday Cloudy Sunday Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, 11-12 Ιουλίου, 21:30 Kyklos Ensemble – Θεόδωρος Κουρεντζής Το χειμωνιάτικο ταξίδι του Σούμπερτ: Μια ερμηνεία-ανασύνθεση για τενόρο και μικρό σύνολο του Χανς Τσέντερ Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» 14-15 Ιουλίου, 21:00 Νάνα Μούσχουρη – Happy Birthday Tour Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 14 Ιουλίου, 21:00 Μόνικα – Give Us Wings Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 16 Ιουλίου, 21:00 Η Καμεράτα συναντά τους Μπητλς Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 17 Ιουλίου, 21:00 Δημήτρης Μπάσης & Γιώτα Νέγκα Το τραγούδι του μετανάστη Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, 18-19 Ιουλίου, 21:00

4 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

Τοπίο μετά τη μάχη πολλές από τις φετινές παραγωγές του Ελληνικού Φεστιβάλ έχουν το χαρακτήρα της αναμέτρησης με την εποχή που μοιάζει να τελειώνει, στην καρδιά της πιο άγριας και πιο μακράς κρίσης που περνάει ποτέ η χώρα μετά τη δικτατορία. οι βεβαιότητες αλλά και οι μυθολογίες της μεταπολίτευσης αναθεωρούνται. Αναθεωρούνται ακόμα και οι αναθεωρήσεις από τη μεταπολιτευτική κουλτούρα προγενέστερων εποχών. Κάπως έτσι, ο Vassilikos δουλεύει με τους ήχους ενός Τσιτσάνη της παγκοσμιοποίησης. η Ελεωνόρα ζουγανέλη επιχειρεί να επαναποδώσει στις γήινες διαστάσεις του τον μύθο Μελίνα. ο Γιάννης Μόσχος καταφεύγει στον Τσέχοφ για να προσγειώσει το θέατρό του στο ρεαλισμό, αρνούμενος την παραμόρφωση στα πράγματα που προκαλεί η νοσταλγία. ο Κώστας Φιλίππογλου, που σκηνοθετεί Φιλοκτήτη του Σοφοκλή, επιλέγει ένα έργο η πλοκή του οποίου λύνεται όχι με τον από μηχανής θεό της Ελλάδος, αλλά με τους ανθρώπους να επιλέγουν την αρμόζουσα και την πιο συμφέρουσα λύση σε μια κατάσταση (την πολιορκία της Τροίας, αλλά θα μπορούσε και στην αδυναμία της σημερινής Ελλάδας να νικήσει τον κακό εαυτό της) που έχει οδηγηθεί σε τέλμα. Ακόμα κι ο Γιώργος Σκούρτης αναθεωρεί τον μεταπολιτευτικό του εαυτό, ρίχνοντας στον Καιάδα της απομάγευσης το «ηρωικό» παρελθόν (και το δικό του και της Ελλάδας): η χώρα θα γλίτωνε, λέει, μόνο αν πουλούσε πολύ ακριβά την Ακρόπολη – δηλαδή ποτέ, όσο δεν αλλάζουμε. Με την ίδια διάθεση να αφήσουν πίσω τις ερμηνείες του παρελθόντος, εισβάλλουν στην Επίδαυρο οι καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς. ο Δημήτρης Καραντζάς, που παρουσίασε την Ελένη του Ευριπίδη στη μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη, λειτούργησε ως διαμεσολαβητής ανάμεσα σε μια σπουδαία πλοκή και σε θεατές που δεν θέλουν καθοδήγηση για να καταλάβουν – ευνόητη μέθοδος για έργα που δευτερευόντως ενδιαφέρει πότε γράφτηκαν ή πότε στο παρελθόν αποθεώθηκαν, αλλά έχει σημασία ότι πρέπει να μιλούν στην καρδιά και στο μυαλό των σύγχρονων θεατών. πιο προσωπικός είναι ο Έκτορας λυγίζος, τον Προμηθέα Δεσμώτη του οποίου περιμένουμε με αγωνία. Ό,τι κι αν λέγεται, τα πρόσωπα αυτά, κι άλλα πρόσωπα σαν κι αυτά, θα είναι οι

λεπτοδείκτες της σημερινής αγωνίας της Ελλάδας – μιας χώρας που, ακόμα, αναμετριέται με τα φαντάσματα της καθυστέρησής της, σε μια προσπάθεια κατάκτησης της εξωστρέφειας, που πάντα χάνεται στην πορεία. Την ίδια εξωστρέφεια, πιο τολμηρά αλλά και πιο αυθόρμητα, πιο αθώα, διεκδικεί η λένα Κιτσοπούλου. Γήινη, νευρώδης, γεμάτη ενέργεια, δεν ενδιαφέρεται να μεταμφιέσει σε αισθητική τις προσεγγίσεις της στα έργα – δηλαδή στη ζωή. Ελληνίδα με μια απέχθεια στην υποκρισία των στρατηγικών της ζωής, η Κιτσοπούλου καταπιάνεται με τον Ματωμένο γάμο του λόρκα, με μια διάθεση να βρει τις αναλογίες ανάμεσα στην ισπανία της δεκαετίας του 1930 και της σύγχρονης Ελλάδας. προφανώς και τη νοιάζει η σημερινή Ελλάδα· αυτήν ξέρει, αυτήν ζει, αυτήν επιχειρεί να κατανοήσει κι απ’ αυτήν ζητάει κατανόηση. Όχι συναίνεση, ούτε λατρεία. Κατανόηση – ελάτε εδώ, λέει, σας προκαλώ, να το συζητήσουμε. Αλλά για να το συζητήσουμε, πρώτα θα χρειαστεί να μάθουμε να συζητάμε. Κι αυτό απομακρύνεται, όλο και πιο πολύ απομακρύνεται, σε μια χώρα που οι ιδεολογίες χτίζουν τείχη για να περιχαρακώνονται όσοι δεν συμμερίζονται τις απόψεις των άλλων. Τείχη, ακόμα κι εκεί όπου η εξωστρέφεια θα θεωρούνταν δεδομένη, στο τραγούδι, ας πούμε, που με τον ίδιο αυθορμητισμό, την ίδια αθωότητα και το ίδιο νεύρο η Κιτσοπούλου τού αφιερώνει και χρόνο και δημόσια έκθεση. οι καλλιτέχνες μας, όσες και όσοι τουλάχιστον υπηρετούν το μοντερνισμό και την εξωστρέφεια, έχουν κουραστεί. Και θέλουν να τ’ αλλάξουν όλα. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση εργάζονται. Τίποτα να μη μείνει όρθιο, ένα καινούργιο τοπίο να ανατείλει. Θα είναι ένα τοπίο μετά τη μάχη. Διαφορετικό και, σίγουρα, καλύτερο. Σ’ αυτό το καινούργιο τοπίο, τα πρόσωπα αναφοράς του αύριο ζουν και δημιουργούν σήμερα, χωρίς τους μύθους και χωρίς τις ευκολίες του παρελθόντος. οι σημερινοί καλλιτέχνες είναι μόνοι, δεν έγιναν ό,τι έγιναν στην ασφάλεια ιδεολογικών λειμώνων, δεν προστατεύονται από το κράτος. ζουν και δουλεύουν σ’ ένα τοπίο ζόρικης ελευθερίας. Εδώ γεννιούνται όλα απ’ την αρχή. s ηλίας Κανέλλης

EDiToRial

πέτρος χριστούλιας

info Μόνικα Give Us Wings Στην πρώτη της εμφάνιση στο ηρώδειο, η Μόνικα θα παρουσιάσει τα τραγούδια από το νέο της άλμπουμ Secret in the Dark, συνοδευόμενη από μουσικούς από την Αμερική. ωδείο ηρώδου Αττικού 16 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 40€ (ζώνη ViP), 35€ (ζώνη Α), 30€ (ζώνη Β), 25€ (ζώνη Γ), 15€ (ζώνη Γ: φοιτητικό), 15€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Άνω Διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

ΔωΣε μαΣ Φτερα

μονικα!

υπήρξε το τρομερό παιδί του τραγουδιού. Και συνεχίζει. Από τον Νικόλα ρώσση

Η

Μόνικα είναι μια εξαίρεση που τελικά επιβεβαιώνει τον κανόνα. η Μόνικα, με μπόλικη δουλειά και με τα γλυκά αγγλόφωνα τραγούδια της, κατάφερε σε μία εμπορικά αφιλόξενη – για το ιδίωμα που πρεσβεύει– χώρα, όπως η Ελλάδα, να αποκτήσει αναγνωρισιμότητα και αναπάντεχη επιτυχία. Επίσης κατάφερε, είτε το θέλει είτε όχι, να ασχολούνται όλοι μαζί της, κάποιες φορές με γνώμονα αποκλειστικά τη μουσική της και κάποιες άλλες με λιγότερο καλλιτεχνικές αναφορές, παρότι διατηρεί χαμηλό προφίλ. Αναμφισβήτητα αντίστοιχοι καλλιτέχνες του εξωτερικού έχουν λίγο-πολύ περισσότερες ευκαιρίες και εγγυήσεις, είτε λόγω γλώσσας και της εν γένει μουσικής κουλτούρας είτε λόγω του γεγονότος ότι το indie έχει μεγαλύτερο δημογραφικό μέρισμα απ’ ό,τι στη χώρα μας. Όμως παρά τους περιορισμούς και τις ενδεχομένως φαινομενικές αντιξοότητες της εγχώριας σκηνής, η μουσική της απέκτησε mainstream χαρακτήρα και κάποιος μπορεί να ακούσει τα τραγούδια της ακόμα και σε ραδιοφωνικούς σταθμούς με κατ’ εξοχήν έντεχνο ρεπερτόριο, αλλά ταυτόχρονα και σε πιο rock σταθμούς. Τη Μόνικα την παρακολουθούσα από απόσταση από τότε που απλώς συμμετείχε στους Relevant Box, οι οποίοι ήταν συμπτωματικά στην ίδια δισκογραφική εταιρεία με την μπάντα που έπαιζα τότε.

Από τα πρώτα κιόλας μουσικά της βήματα, θυμάμαι να λένε στα διάφορα studio της Αθήνας για μια ντροπαλή κοπέλα που είναι πολύ ιδιαίτερη και σίγουρα έχει μέλλον στο χώρο. Μέσα σ’ ένα σύντομο χρονικό διάστημα, ξαφνικά βλέπω ότι παίζει στο λυκαβηττό, στη Μικρή Επίδαυρο, ότι γράφει μουσική για ένα θεατρικό και άλλα πολλά. η καλλιτεχνική της άνοδος ήταν συνεχής και, από ό,τι φαίνεται, η πορεία της δεν θα ανακοπεί εύκολα. Από τις απλές συγχορδίες του «Over the Hill» που οδήγησαν στο πρώτο της δισκογραφικό συμβόλαιο (για τον δίσκο που ονομάστηκε Avatar), μέχρι τους πειραματισμούς με το μπουζούκι και τον μπαγλαμά του «Yes i do» (από τον δεύτερο δίσκο της Exit) ο ακροατής μπορεί να παρατηρήσει μια μουσική συνέπεια αλλά και μια αργή και σταδιακή αναζήτηση του διαφορετικού. Το τρίτο της άλμπουμ, ως προς το προαναφερθέν, μάλλον αποτελεί άλμα. Αν και πάντα υπάρχει ο φόβος ένας καλλιτέχνης να παρασυρθεί από τις τρέχουσες μόδες και προτιμήσεις, η Μόνικα προς το παρόν –αν και ο νέος δίσκος της απέχει πολύ από τους προηγούμενους– δείχνει να κρατάει την ισορροπία της προόδου και της φυσικής συνέχειας της μουσικής της. ο νέος δίσκος ηχογραφήθηκε στα dunham studios της Νέας υόρκης υπό την καθοδήγηση του ντράμερ των menahan street Band, Χόμερ Στάινουαϊς. Βέβαια αυτό από μόνο του δεν σημαίνει κάτι, αλλά ο Χόμερ είναι αγαπημένος συ-

8 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

νοδοιπόρος και συνεργάτης του πολυπράγμονα Μαρκ Ρόνσον και αποτελεί βασικό συστατικό του πλατινένιου δίσκου της ‘Ειμι Γουάινχαους «Back to Black», αλλά και κυκλοφοριών της λίλι Άλεν. Το αποτέλεσμα ενδεχομένως θα δικαιώσει τις επιλογές της Μόνικας, καθώς δεν υστερεί σε μελωδία και έμπνευση σε σχέση με παρεμφερείς κυκλοφορίες, όπως το επιτυχημένο αλλά και υπερτιμημένο Reflektor των Arcade Fire. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι στο δίσκο συμμετέχει και ο Αμερικανός πολυοργανίστας Άντρου ουάιατ, μέλος των εξαφανισμένων the A.m., αλλά και πιο πρόσφατα των Σουηδών miike snow, στο τραγούδι «shake Your Hands». ο δίσκος αγγίζει νέα μουσικά μονοπάτια για τη Μόνικα, ίσως λόγω των funk και soul καταβολών του παραγωγού Χόμερ Στάινουαϊς, αλλά ίσως και λόγω της εμπορικής αναζωπύρωσης του ενδιαφέροντος για την disco από τους daft Punk, που ουσιαστικά κατάφεραν αυτό που δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν οι Jamiroquai. Όμως ανεξαρτήτως των «νεωτερισμών», η Μόνικα διατηρεί αυτήν την γνώριμη, ευχάριστη μελαγχολία σε όλη τη διάρκεια του δίσκου. η νέα μουσική γραμμή που ακολουθεί πιθανόν να ξενίσει κάποιους, όμως σίγουρα θα δημιουργήσει και νέους φίλους. Εξάλλου η Μόνικα έχει προφανώς συλλέξει τα τελευταία χρόνια αρκετές εμπειρίες, από την παραμονή της στη Νέα υόρκη έως και το περιπετειώδες

ναυάγιο στο Αιγαίο, οι οποίες είναι ικανές να αλλάξουν την οπτική ενός ανθρώπου, όχι μόνο σε καλλιτεχνικό επίπεδο, αλλά και στο πώς αντιμετωπίζει την ίδια τη ζωή. Ενδεχομένως οι εμπειρίες αυτές από μόνες τους να αποτελούν ένα νοερό δημιουργικό μέλος της μπάντας της, καθώς η αλλαγή και η επαναπροσέγγιση που υποβοηθάται και από την εκπληκτική παραγωγή είναι εμφανείς. Το αμάλγαμα αυτών των εμπειριών και του νέου δισκογραφικού της πονήματος, με τη συνοδεία των ίδιων των συντελεστών του album Secret in the Dark, θα μας παρουσιάσει στη μία και μοναδική προγραμματισμένη συναυλία της για το 2014 στο ηρώδειο, την Τετάρτη 16 ιουλίου, υπό το τίτλο Give Us Wings, που είναι και τίτλος τραγουδιού από το δίσκο. η μουσική της Μόνικα επιτέλους απέκτησε εύρος, ρυθμό και νεύρο και, από τη στιγμή που στη συναυλία θα πλαισιώνεται από εκπληκτικούς μουσικούς, όπως ο Νικ Μόβσον, ο Τόουμπι πάζνερ, ο λίον Μάικελς και φυσικά ο εξαιρετικός Χόμερ Στάινουαϊς, θα έχει πολύ ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε πώς θα προσεγγίσουν και πώς θα ερμηνεύσουν το παλαιότερο, λίγο πιο ακουστικό, υλικό της. Βέβαια εδώ τίθεται κι ένα άλλο ερώτημα: Όταν η Μόνικα στηριχθεί ξανά στις δικές της δυνάμεις, θα μπορεί να φέρει το ίδιο ξεχωριστό αποτέλεσμα «στουντιακά» ή στις ζωντανές της εμφανίσεις; προς το παρόν, ας απολαύσουμε αυτήν τη διαφορετική συναυλία στο ηρώδειο. s

ΜΟυσΙΚη

η NΑΝΑ ΚΑΙ η ΚΟΡη η Νάνα Μούσχουρη επιμένει. πρόσωπο που εκπροσώπησε τη σύγχρονη Ελλάδα στο εξωτερικό, χωρίς να επικαλείται ούτε ένα στοιχείο φολκλορισμού, αρνείται να εγκαταλείψει το καλλιτεχνικό προσκήνιο. ςτη φετινή της εμφάνιση στο ηρώδειο, θα συνοδεύσει την κόρη της λενού (απέναντι), το «ομορφότερο τραγούδι της».

info Νάνα Μούσχουρη Happy Birthday Tour Στις 13 οκτωβρίου 2014 θα κλείσει τα 80 και ο καλύτερος τρόπος για να γιορτάσει η Νάνα Μούσχουρη είναι μια εορταστική συναυλία παρέα με την κόρη της λενού. ωδείο ηρώδου Αττικού 14 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 50€ (ζώνη ViP), 40€ (ζώνη Α), 35€ (ζώνη Β), 25€ (ζώνη Γ), 15€ (ζώνη Γ: φοιτητικό, άνεργοι), 15€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Άνω Διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

Νάνα Μούσχουρη

το μυΣτικο

ειναι η Πολλη Δουλεια Τα πρώτα τραγούδια της τα ξεσήκωνε από τις αμερικανικές ταινίες που προβάλλονταν στον κινηματογράφο πρωτέας, στο Κουκάκι. η πρώτη διεθνής παρουσία της ήταν στο Βερολίνο, στις αρχές του 1960, όπου πήγε μόνο λόγω του πείσματός της· και η μεγαλύτερή της επιτυχία, η λενού, η κόρη της, με την οποία εμφανίζεται στη φετινή συναυλία της στην Αθήνα. Από την Κατερίνα Κόμητα

H

ευτυχία της σκηνής και το μυστικό της επιτυχίας, που παραμένει ακόμα και για εκείνη, μετά από τόσα χρόνια, ένα άλυτο μυστήριο. οι «δάσκαλοί» της, οι μέντορες και ο τρόπος να φτιάχνει κανείς τα δικά του φτερά. Τα σφάλματα, οι απογοητεύσεις, αλλά και οι τόποι που αγαλλιάζει και ξεκουράζεται η ψυχή. Μια συζήτηση με τη Νάνα Μούσχουρη για τους σημαντικότερους σταθμούς της καριέρας της αλλά και της ζωής της, λίγο πριν από την εμφάνισή της στο ηρώδειο. Εκεί όπου θα συστήσει στο ελληνικό κοινό «το ομορφότερο τραγούδι της», την κόρη της λενού.

Happy Birthday nana!

Έχετε μια ιδιαίτερη σχέση με το ηρώδειο, αφού ουσιαστικά, το 1984, το εγκαινιάσατε εκ νέου, με την έννοια ότι μέχρι τότε το μονοπωλούσε η όπερα. χρόνια πριν, είδα για πρώτη φορά το βίντεο αυτής της «θρυλικής» συναυλίας. ςας κοιτούσα και συνειδητοποίησα για πρώτη φορά ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος ευτυχίας: η ευτυχία της σκηνής· να υπάρχεις, τραγουδώντας για χιλιάδες κόσμου, που μαζικά αντιδρούν σωματικά, χτυπούν τα χέρια τους για σένα, τραγουδούν μαζί σου. Είναι έτσι; η σκηνή είναι για μένα ένας ιερός χώρος δημιουργίας. Μια λειτουργία, μια τελετουργία που αρχίζει με τη μουσική και τη φωνή, που ζωντανεύει τις ασπρόμαυρες νότες, για να φτάσουν στο κοινό και να αγγίξουν την ευαισθησία και το πνεύμα του. Αυτή η ανταλλαγή συναισθημάτων, αυτή η αγάπη που ανταλλάσσεται και μοιράζεται μεταξύ σκηνής και κοινού, είναι μια ιδιαίτερη ευτυχία. η σκηνή είναι ένας χώρος, από τον οποίο κανείς δεν γυρίζει πίσω ίδιος. ο χώρος του ηρωδείου είναι για εμένα ακόμα σπουδαιότερος: ένας χώρος που η ενέργειά του δεν είναι μόνο τα μεγάλα έργα και οι μεγάλοι ερμηνευτές που κατοικούν εδώ, αλλά κυρίως το συναίσθημα

ΜΟυσΙΚη

του κοινού που γέμιζε και γεμίζει διαχρονικά το θέατρο. Και που το χειροκρότημά του είναι πάντα εκεί και το νιώθεις, ακόμα κι όταν κάνεις απλά πρόβα. Έχετε πει ότι το 1984, μ’ εκείνη τη συναυλία, σας πέρασε από το νου πως ήταν εκείνη η ιδανική βραδιά για να αποσυρθείτε. Από τότε μέχρι σήμερα ακολούθησαν τριάντα χρόνια καριέρας και εκατοντάδες συναυλίες σ’ όλον τον κόσμο. τι είναι αυτό που σας ωθεί και τι, ενδεχομένως, θα σας σταματούσε; Είναι αλήθεια. Σκέφτηκα τότε ότι αν έπρεπε να αποσυρθώ, αυτή ήταν η κατάλληλη στιγμή. Είχα αισθανθεί ότι βρισκόμουν στο απόγειο της μουσικής πορείας μου: η χώρα μου με είχε αποδεχθεί. Είναι η ευχή κάθε θνητού, να τον αναγνωρίζουν γι’ αυτό που έχει δημιουργήσει με προσπάθεια και ειλικρίνεια. Όμως η αγάπη μου για το τραγούδι και η ανάγκη μου να τραγουδώ, δεν με άφησαν να φύγω. Ακολούθησαν τριάντα ολόκληρα χρόνια που είχα την ευτυχία να τραγουδώ και να μαθαίνω ακόμα περισσότερα. Στη ζωή δεν μπορεί κανείς να στέκεται επί τόπου. λίγο πιο πέρα, υπάρχει πάντα μια ευκαιρία για να μάθεις κάτι περισσότερο. η ευτυχία στη ζωή δεν είναι ο στόχος, αλλά ο δρόμος που ακολουθείς. Αν είχα φύγει τότε, θα είχα χάσει τη διαδρομή. Μέρος των εσόδων της συναυλίας θα διατεθεί για την ενίσχυση της εκστρατείας της τράπεζας Εθελοντών δοτών Μυελού των Οστών Όραμα Ελπίδας, κι αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που συμβάλλετε σ’ έναν φιλανθρωπικό σκοπό. Εξάλλου, είστε και πρέσβειρα της UNiCEF. Ίσως να είστε ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη γιατί κι εσείς ζήσατε πολύ φτωχικά παιδικά και εφηβικά χρόνια. τι έχει χαραχτεί στην ψυχή σας από εκείνη την εποχή; Το Ίδρυμα Ελπίδα και το όραμα που υπηρετεί με έχουν συγκινήσει ήδη από την αρχή της λειτουργίας του. Εδώ και 20 χρόνια, δημιουργεί υποδομές, όπως

το νοσοκομείο για παιδιά που χρειάζονται θεραπεία, και συνεχίζει μέχρι και σήμερα, θέτοντας νέους στόχους όπως η ενίσχυση της Τράπεζας Εθελοντών Δοτών Μυελού των οστών. Θαυμάζω την αφοσίωση και την ακούραστη και αδιάκοπη προσπάθεια της προέδρου της Ελπίδας Μαριάννας Βαρδινογιάννη. Για κάποια, όπως εγώ, που έζησα από παιδί τη στέρηση, την πείνα, τη φτώχια και τον φόβο, οποιοδήποτε έργο συμβάλλει στην προστασία των παιδιών, είναι έργο δικαιοσύνης και ανθρωπιάς. Γιατί τα παιδιά είναι τα πρώτα και τα πιο ευάλωτα θύματα στην κοινωνία. Αυτό είναι κάτι που εδώ και 22 χρόνια που διαδέχθηκα την Όντρεϊ Χέπμπορν ως πρέσβειρα Καλής Θέλησης της uniCEF, βλέπω σ’ όλον τον κόσμο. Τα παιδιά εί-

ναι το μέλλον του κόσμου και γι’ αυτό θαυμάζω όσους τους δίνουν την ευκαιρία για μια υγιή ζωή κι ένα υγιές μέλλον. το Happy Birthday Tour έχει αφετηρία και τέρμα τον ποιητικό λόγο του Νίκου γκάτσου, που συνδέθηκε πολύ στενά με τις μουσικές του Μάνου χατζιδάκι. δυο στενοί σας φίλοι, δυο εμβληματικές προσωπικότητες στην καριέρα σας, που τους έχετε χάσει εδώ και πολλά χρόνια. Αναρωτιέμαι αν σας επισκέπτονται ακόμα στα όνειρά σας. Και όχι μόνο στα όνειρά μου. ο διάλογός μου με τον Νίκο Γκάτσο παραμένει «ζωντανός» μέχρι και σήμερα. Όπως και τότε, ο Νίκος μού απαντά: «Τις απαντήσεις θα της βρεις μόνη σου αν ψάξεις. Αν σου απαντήσω εγώ, θα είναι δική μου

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 11

Μη ΜΟυ ΞυΠΝΑσ τΟ ΠΑΡΕλΘΟΝ Εικόνες από τη δεκαετία του 1960. Αριστερά, στα 1966, όταν η Νάνα Μούσχουρη είχε αρχίσει να πολιτογραφείται διεθνής. δεξιά, με τον τότε σύζυγό της, παραγωγό γιώργο πετσίλα, στην Ολλανδία, στα 1969.

απάντηση». Αυτός ήταν ο Νίκος. Της Ενδεκάτης Εντολής. Αυτής που ακόμα με κάνει να αναρωτιέμαι, και αυτής που ακόμα εξηγώ ανάμεσα στις λέξεις και τα νοήματά της. ποιος σας «δίδαξε» πώς να τραγουδάτε; πού πατήσατε για να δημιουργήσετε τον δικό σας τρόπο; Τα πρώτα τραγούδια που τραγούδησα ήταν από τις αμερικάνικες ταινίες που έβλεπα μικρό κορίτσι στον πρωτέα, τον κινηματογράφο στο Κουκάκι όπου εργαζόταν ο πατέρας μου. Ακολούθησαν οκτώ χρόνια στο Ωδείο, όπου άκουσα και έμαθα πολλά. Στη συνέχεια, είχα την τύχη να γνωρίσω και να τραγουδήσω τραγούδια του Μίμη πλέσσα. Ήταν το πρώτο σχολείο. Όπως κι ο Κώστας Γιαννίδης. Αλλά ο Μάνος Χατζιδάκις κι ο Νίκος Γκάτσος ήταν που μου έδωσαν την κατεύθυνση που ακολούθησα. Αυτοί μου έδωσαν την ελληνική μουσική και ερμηνευτική μου ταυτότητα. Από τότε, ακολούθησα ένα δρόμο. Τον εμπλούτισα και δεν λοξοδρόμησα. Έμαθα από πολλούς: Μαρία Κάλλας, Μπομπ Ντίλαν, Μισέλ λεΓκραν, Κουίνσι Τζόουνς, Χάρι Μπελαφόντε. Και πολλούς άλλους μεγάλους μουσικούς και τραγουδιστές με τους οποίους εργάστηκα μαζί. η Μουσική είναι μεγάλη. Δεν μπορείς να την πλησιάσεις και να την υπηρετήσεις παρά με ταπεινότητα και σεβασμό. Όλα αυτά τα χρόνια αποκτήσατε φανατικούς και πιστούς θαυμαστές σ’ όλον τον κόσμο. χωρίς να φοβηθείτε ότι περιαυτολογείτε, αφού σας το ζητώ, θα ήθελα να μου δώσετε τη δική σας ερμηνεία: τι είναι αυτό που τους έλκει σε εσάς; Δεν ξέρω ακριβώς για ποιο λόγο. πάντως η εκτίμηση χτίστηκε σιγά σιγά, όλα αυτά τα χρόνια. πιστεύω ότι ήταν σημαντική η ειλικρίνεια και ο σεβασμός, με τα οποία αντιμετώπισα το τραγούδι γενικώς και κάθε τραγούδι ξεχωριστά. Στη ζωή μου αναζήτησα την αγάπη και την ειρήνη μέσα από τα τραγούδια. Κι

αυτό, το κοινό μου, το ανταποδίδει γενναιόδωρα και πιστά. Είναι ακόμα σημαντικό ότι τα τραγούδια μου αποτελούν για τους ανθρώπους αυτούς έναν κρίκο που τους συνδέει σαν ομάδα. Άνθρωποι από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες μοιράζονται τα τραγούδια μου και αυτό τους δένει. Αυτή είναι και η μεγάλη μου ευθύνη απέναντί τους. Αν κοιτάξει κανείς τη ζωή σας, θα δει ότι με έναν θαυμαστό τρόπο γνωρίσατε τους σωστούς ανθρώπους στο σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή. πώς έγινε αυτό; Ας πούμε ότι ήμουν τυχερή. Γιατί συχνά οι άνθρωποι αυτοί με διάλεξαν. Εγώ δεν προκάλεσα τίποτε. Το μόνο που ήθελα ήταν να τραγουδήσω. Όσο πιο πολύ και όσο πιο καλά μπορούσα. Αλλά δεν ήταν και λίγες οι φορές που με απέρριψαν. πίστευα όμως πολύ σε αυτό που κάνω, και δεν έπαψα ποτέ να μαθαίνω. Το μυστικό είναι η αγάπη για τη μάθηση και η πολλή δουλειά, με ενθουσιασμό και αισιοδοξία. ςτις αρχές της δεκαετίας του 1960, σας φώναξαν στο Βερολίνο με τον Μάνο χατζιδάκι για την προβολή του ντοκιμαντέρ Ελλάς, η χώρα των ονείρων. παρότι εκείνος δεν ήθελε, εσείς τελικά αποφασίσατε να πάτε και κάπως έτσι ξεκίνησε η διεθνής σας καριέρα. Ήταν λοιπόν αυτή η τόλμη, αυτός ο απογαλακτισμός, ένα πολύ αποφασιστικό σημείο στην καριέρα σας. πού βρήκατε τη δύναμη να λειτουργήσετε ανεξάρτητα από τον μέντορά σας; Έμαθα από τους μέντορές μου, αλλά γρήγορα αισθάνθηκα ότι έπρεπε να βρω την ελευθερία να γνωρίσω και άλλες αλήθειες. Την ελευθερία να χρησιμοποιήσω αυτά που έμαθα με τον δικό μου τρόπο. Από την ελευθερία και την ερμηνεία βρήκα την προσωπικότητά μου και προχώρησα με τα δικά μου φτερά. η συνέχεια απέδειξε ότι, αυτά τα χρόνια, τραγουδώ τα τραγούδια των Μεντόρων μου στις πέντε ηπείρους με επιτυχία. υπάρχει

12 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

ένα κοινό ξένων που μαθαίνουν ελληνικά για να τραγουδήσουν τα τραγούδια του Γκάτσου. Στο περπινιάν της Γαλλίας, δίνεται κάθε χρόνο το «Βραβείο Μεσογειακής ποίησης Νίκος Γκάτσος» και στο Μαρκαρές, εδώ και δύο χρόνια, έχει δημιουργηθεί μια πλατεία Νίκου Γκάτσου. Είμαι υπερήφανη για την κληρονομιά που οι φίλοι μού άφησαν να τραγουδώ, και αισθάνομαι χρέος μου να τη διαδίδω, ώστε τα τραγούδια τους να ακούγονται μέχρι σήμερα. Έχετε πει σε παλιότερη συνέντευξή σας ότι έχετε μάθει περισσότερα από τα σφάλματα που κάνατε παρά από τις επιτυχίες. ςε ποια σφάλματα αναφέρεστε; Ας πάρουμε για παράδειγμα μια παράσταση: μια επιτυχημένη βραδιά σε κάνει ευτυχισμένο. Την επόμενη δεν σκέφτεσαι τίποτα. πετάς. Μια αποτυχημένη βραδιά, όμως, μια κακή κριτική, σε βάζει πραγματικά σε σκέψη. Γιατί δεν μπόρεσες να πείσεις ότι ήσουν ειλικρινής στην εκτέλεσή σου; Και ξαναρχίζεις να κρίνεις τον εαυτό σου. Τι έλειπε, τι πρέπει να διορθώσεις. Σε προσγειώνουν τα σφάλματα, σε κάνουν να προσπαθείς περισσότερο για να μην ξεφύγεις από το δρόμο σου. Αν γυρίζατε το χρόνο πίσω, υπάρχει κάτι που θα κάνατε διαφορετικά; Όχι. Θα ήθελα να ξανακάνω τον ίδιο δρόμο, χωρίς αλλαγή καμία. Γιατί το κάθε βήμα με οδήγησε σήμερα εδώ. Είμαι σίγουρη πως μέσα σε μια μεγάλη καριέρα χωράνε και απογοητεύσεις. για σας, ποιες ήταν οι μεγαλύτερες; Δεν υπάρχει ζωή χωρίς απογοητεύσεις. Γιατί αν δεν τις γνωρίσεις δεν μπορείς να διακρίνεις την ικανοποίηση της ευτυχίας. Μια απογοήτευση σε ωθεί να διορθώσεις τα σφάλματα. Δεν πρέπει όμως να χάνει κανείς το κουράγιο του. Όλα διορθώνονται όταν έχεις υγεία και πίστη σ’ αυτό που κάνεις. Και το κάνεις σωστά. Έμαθα ότι στη ζωή δεν υπάρχουν χατίρια. πρέπει να εργαστεί κανείς πολύ και σκληρά.

Έμαθα επίσης ότι η λύπη είναι πολύ κοντά με τη χαρά. Και ότι, αν δεν γνωρίσεις το ένα, δεν μπορείς να εκτιμήσεις το άλλο. Αλλά κι ότι και τα δύο έχουν ένα τέλος. τι είναι αυτό που δεν ξέρει ο κόσμος για τη Νάνα Μούσχουρη; πώς είναι η καθημερινότητά σας όταν δεν περιοδεύετε; Ότι είναι μητέρα και γιαγιά. Και έχει τρία εγγονάκια. Και ότι είμαι πολύ υπερήφανη για τα παιδιά και τα εγγόνια μου. η καθημερινότητά μου, όταν δεν είμαι σε περιοδεία, καταλαμβάνεται από την οικογένειά μου. Και τις δουλειές που έχουν μείνει πίσω. Έχετε γυρίσει όλον τον κόσμο, και μάλιστα πολλές φορές. ποιο είναι εκείνο το μέρος που φέρνετε στο μυαλό σας όταν θέλετε να ηρεμήσετε. ποιο είναι το «σπίτι», η «πατρίδα» της ψυχής σας; η Γενεύη το χειμώνα, εκεί που μεγάλωσαν τα παιδιά μου. Και η Ελλάδα το καλοκαίρι, μαζί με την οικογένειά μου. τα τελευταία χρόνια στις συναυλίες σας συμπράττετε συχνά με την κόρη σας. το ίδιο θα συμβεί και στη συναυλία του ηρωδείου. ςυστήστε μας τη λενού. η λενού είναι για μένα το πιο όμορφό μου τραγούδι· γεννήθηκε στη Γενεύη και σήμερα ζει στο παρίσι. Έχει μια πολύ ωραία φωνή. Σπούδασε στο λονδίνο θέατρο και μουσική, αλλά τα τελευταία χρόνια αφιερώθηκε στο τραγούδι, ηχογράφησε δύο δίσκους και ακολουθεί το δρόμο της με σοβαρότητα και σταθερότητα. Τραγουδάει και μιλάει τέσσερις γλώσσες. Είναι μεγάλη χαρά για μένα να βρισκόμαστε μαζί στη σκηνή. Μοιραζόμαστε μοναδικές μουσικές στιγμές. Φέρνει στη σκηνή τη φρεσκάδα και το στυλ της. Τη θαυμάζω και μαθαίνω από αυτήν, όπως μαθαίνω και από άλλους νέους τραγουδιστές. Ελπίζω ότι στην παράσταση στο ηρώδειο θα τη γνωρίσει καλύτερα ο κόσμος. s

ΜΟυσΙΚη

Ιώ Βουλγαράκη

Στο βαΘοΣ ειναι

το ΣυναιΣΘημα

γοητεύθηκε από το πρώτο έργο του ςίλλερ. Είναι έργο της πρώτης νεότητάς του, ανήκει στο πρωτο-ρομαντικό ρεύμα sturm und Drang, γράφτηκε όταν ήταν στη στρατιωτική ακαδημία. η ερμηνεία του έργου, ωστόσο, αντλεί από τη ρωσική σχολή όπου σπούδασε: εμβάθυνση και έμφαση σε ό,τι νιώθεται... Από τη Νίκη Ορφανού, Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

info πυρ – Ιώ Βουλγαράκη Οι ληστές, του Φρίντριχ Σίλλερ Στη Γερμανία του 18ου αιώνα, δύο αδέλφια αριστοκρατικής καταγωγής, ο Καρλ και ο Φραντς, συγκρούονται. ο χαρισματικός αλλά ανυπότακτος φοιτητής Καρλ είναι ο αγαπημένος του πατέρα. ο ψυχρός και φαύλος Φραντς προσπαθεί να ξεφορτωθεί τον πρωτότοκο Καρλ, για να απολαύσει ο ίδιος την πατρική κληρονομιά. παίζουν: Γιώργος Γάλλος, Δημήτρης Ήμελλος, Δέσποινα Κούρτη, ηλίας Μουλάς, Αργύρης ξάφης, Βασίλης Σαφός, Μιχάλης Τιτόπουλος, Γιώργος Τσούρμας. πειραιώς 260, Κτίριο Ε 9-12 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο, φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

Μ

ε το πρώτο έργο του σπουδαίου Γερμανού θεατρικού συγγραφέα –και ποιητή, φιλοσόφου και ιστορικού– Φρίντριχ Σίλλερ Οι Ληστές καταπιάνεται η σκηνοθέτις ιώ Βουλγαράκη με την ομάδα της πυΡ. Το έργο εκδόθηκε το 1781 και σε ελάχιστο χρόνο προετοιμάστηκε και η πρώτη σκηνική του μεταφορά, στο θέατρο του Μάνχαιμ.

O Σίλλερ, νεαρός, ανήσυχος και αηδιασμένος από τη δουλειά του στρατιωτικού γιατρού στη Στουτγάρδη, λιποτάκτησε ώστε να βρεθεί στην πρεμιέρα του έργου του, κάτι που πλήρωσε με ποινή φυλάκισης δύο εβδομάδων και τη ρητή απαγόρευση της έκδοσης επόμενων έργων. Αλλά ο Σίλλερ δεν είχε κανένα σκοπό να υποταχθεί στη θέληση των ανωτέρων του, ούτε και να αποδεχτεί μοιρολατρικά τη ζωή που είχαν διαλέξει άλλοι γι’ αυτόν. Αυτήν ακριβώς την ανάγκη αυτοπροσδιορισμού και ελευθερίας αποτυπώνει στους Ληστές, έργο πρωτοποριακό για την εποχή του, σχεδόν υβριδικό, και ατίθασο. Δεν είναι απλή υπόθεση, λοιπόν, η σκηνοθεσία του. Αλλά η ιώ Βουλγαράκη μάλλον δεν φοβάται τις προκλήσεις. Έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές της σε μια από τις καλύτερες σχολές σκηνοθεσίας της Ρωσίας, προτείνει τη δική της ματιά πάνω στο κλασικό έργο, που δεν είναι ωστόσο γνωστό στην Ελλάδα, δεδομένου ότι η τελευταία φορά που ανέβηκε στη σκηνή ήταν πριν από τριάντα χρόνια. Τα γιατί και τα πώς της παράστασης ας την αφήσουμε να μας τα πει η ίδια. γιατί Ληστές και ςίλλερ; Διάβασα το έργο στα ρώσικα και το ερωτεύτηκα. πραγματεύεται το θέμα της εκδίκησης, αλλά και της συγχώρεσης. προσωπικώς με έθελξε γιατί ήταν φανερά το έργο ενός νέου ανθρώπου. ο Σίλλερ το έγραψε στα δεκαεννιά του, πριν ακόμη βγει από τη στρατιωτική ακαδημία, και το έργο φέρει τους χυμούς της νιότης του. Νιώθω ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή να το κάνω – δεν ξέρω αν θα μ’ ενδιέφερε να το σκηνοθετήσω σε δεκαπέντε χρόνια από τώρα...

Και οι χυμοί της νιότης είναι... περισσότερο απ’ όλα, ένα τρομερό πνεύμα ελευθερίας. ο Σίλλερ έγραφε κλεισμένος στη στρατιωτική ακαδημία ενώ δεν επιτρεπόταν, δηλώνοντας άρρωστος για να έχει τις νύχτες ένα κερί... Δεν ήταν συγγραφέας ακόμα, αλλά δεν γινόταν να μη γράφει. οι Ληστές εντάσσονται στο κίνημα Θύελλα και ορμή (sturm und drang) που υπήρξε λίγο πριν τον Ρομαντισμό, και που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό γιατί κράτησε πολύ λίγο. Αυτοί οι δημιουργοί είχαν την ανάγκη να εμποτίσουν το κοινό τους με ακραία συναισθήματα, να το σοκάρουν. Στα έργα τους κυριαρχεί η παρόρμηση, το στοιχείο του ανοίκειου. Το μοτίβο τους ήταν ότι πρέπει «να σκεφτόμαστε λιγότερο

ΘΕΑτΡΟ

και να ζούμε περισσότερο». Στους Ληστές το κοινό ούρλιαζε, υπήρχαν γυναίκες που λιποθυμούσαν. ο Ρομαντισμός κράτησε πολλά από τα χαρακτηριστικά του κινήματος αυτού, αλλά έθεσε όρια. η ρομαντική ματιά στο θέατρο το θέλει χώρο υπερχείλισης συναισθημάτων... Έτσι το βλέπετε κι εσείς; Ναι. Με γοητεύουν τα δυνατά συναισθήματα, φυσικά ψάχνοντας πάντοτε τον τρόπο, που τελικά τον υποδεικνύει το ίδιο το υλικό. Με γοητεύουν έργα και συγγραφείς που μπορούν να μας συγκινήσουν, όχι σαν κλάμα αλλά σαν ψυχική μετατόπιση. Δεν ξέρω αν υπάρχει γι’ αυτή την ψυχική μετατόπιση άλλος δρόμος πέρα από το συναίσθημα. πόσο μελετάτε τους συγγραφείς, τη ζωή και την εποχή τους, όταν ασχολείστε με το έργο τους; Διαβάζω για να μπω σ’ έναν κόσμο άγνωστο για μένα. Κι αυτό είναι το συναρπαστικό με το θέατρο: ν’ αλλάζεις κόσμους και ζωές. Όταν καταπιάνεσαι μ’ ένα σπουδαίο κείμενο, πρέπει να δεις ποιος ήταν ο άνθρωπος πίσω απ’ αυτό, ποιες οι ιδέες του. Δεν πρόκειται για στεγνή, μαθητική έρευνα, αλλά για μελέτη ουσιαστική, ερωτική, που έχει σώμα. δεν συμφωνείτε λοιπόν μ’ αυτούς που βλέπουν τα κείμενα απλώς σαν υλικό. Όχι, καθόλου. Το ερώτημα για μένα είναι το τι μπορεί να είναι ο Σίλλερ σήμερα. Αυτό προσπαθούμε να ξεκλειδώσουμε με την παράστασή μας. Φυσικά κανείς βλέπει το έργο του Σίλλερ μέσα από τη δική του ματιά, το προσεγγίζει με τον δικό του τρόπο. Αλλά για μένα το ότι κάνω τους Ληστές του Σίλλερ και όχι κάτι άλλο, έχει σημασία. Διαφορετική παράσταση θα έκανα με Τσέχοφ, για παράδειγμα – κι αυτός είναι ο τρόπος για να είσαι κάθε φορά καινούργιος. Το ίδιο και με τη διανομή: ψάχνεις τους κατάλληλους ανθρώπους για να κάνουν τη συγκεκριμένη δουλειά. Αυτό έχει να κάνει με τη σχολή μου, γιατί το πιστεύουν βαθιά οι Ρώσοι, και το πιστεύω κι εγώ. Έχουν γίνει παρεμβάσεις στο κείμενο; ο Γιώργος Δεπάστας έχει κάνει εξαιρετική μετάφραση. Συνεργαστήκαμε πάνω στη σύντμηση του κείμενου, αυτό ήταν το ζητούμενο. Δεν έχει διασκευαστεί, απλώς έχουν περικοπεί κάποιες μη καθοριστικές σκηνές, έχει γίνει μια προσαρμογή σ’ έναν άλλο ρυθμό παράστασης – αλλιώς θα χρειαζόταν ένα έργο οκτώ ωρών–, και βέβαια υπάρχουν ηθοποιοί που παίζουν διπλούς ρόλους. υπήρξε η ανάγκη να παρθούν πρακτικές λύσεις, σε κάθε περίπτωση όμως οι λύσεις είναι και ουσιαστικές, έχουν νόημα για την παράσταση, όπως για παράδειγμα το ποιους ρόλους θα κάνει ο κάθε ηθοποιός. Είναι λύσεις συνεπείς με το θέμα. η τελευταία φορά που ανέβηκαν οι Ληστές στην Ελλάδα ήταν πριν από τριά-

ντα χρόνια, στο Εθνικό Θέατρο, και χαρακτηρίστηκε τότε από τους κριτικούς ως φιάσκο... Την έθαψαν άπαντες, είναι αλήθεια. Ήταν πριν γεννηθώ, το 1983. Διάβασα όλο το υλικό για την παράσταση στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού. Νομίζω ότι έχει αλλάξει η θεατρική γλώσσα σήμερα, όπως και τα θεατρικά μέσα, και ίσως να είμαστε πιο κοντά στον Σίλλερ απ’ ό,τι πριν τριάντα χρόνια. Να, αυτό έχει ενδιαφέρον: ο Σίλλερ είχε πει ότι έγραψε μια δραματική μυθιστορία, και ότι οι Ληστές δεν είναι έργο αλλά μυθιστόρημα σε μορφή θεατρικού έργου, που σημαίνει ότι απαιτεί από τους ηθοποιούς τη διαρκή αίσθηση αφήγησης μιας ιστορίας, με σωστή δόση ελαφρότητας και παιχνιδιού, αλλά και με σωστό μέτρο, γιατί βέβαια δεν πρόκειται για αφηγηματικό έργο αλλά για θεατρικό, και μάλιστα για τραγωδία. οι Ληστές κινούνται διαρκώς στην κόψη μεταξύ των ειδών, έχουν απροκάλυπτο χιούμορ, υπάρχει μια έκδηλη θεατρικότητα από την άποψη ότι φανερά είμαστε στο θέατρο κι αφηγούμαστε κάτι... Κι αυτό είναι το έργο, δεν είναι δική μας επινόηση. Είναι γραμμένο λοιπόν με σύγχρονη θεατρική γλώσσα. Αλλά τη δεκαετία του 1980, τα ζητούμενα ήταν διαφορετικά στο θέατρο. Αναφερθήκατε νωρίτερα στη διανομή. πείτε μας δυο λόγια για την ομάδα πυρ. Θέλουμε πολύ να δουλεύουμε μαζί, συναντιώμαστε σε πολλά πράγματα, και μ’ έναν τρόπο αλληλοσυμπληρωνόμαστε. Όλοι ωστόσο έχουμε και τις ξέχωρες πορείες μας, κι έτσι υπάρχουμε καλλιτεχνικά μέσα στην ομάδα κι εκτός αυτής. Δεν υπάρχει κατεύθυνση με την έννοια του ρεπερτορίου, αλλά περισσότερο συνάντησης στο θέατρο που θέλουμε να κάνουμε. Και ποιο είναι το θέατρο που θέλετε να κάνετε; Είναι το θέατρο που μπορεί να πει μια ιστορία. πιστεύω στη αφήγηση της ιστορίας, μέσω της οποίας οι θεατές μπορούν να συναντηθούν με ό,τι δικό τους. υπάρχουν πολλά είδη θεάτρου, κι ευτυχώς που υπάρχουν γιατί μόνο έτσι μπορεί μια τέχνη να εξελίσσεται. προσωπικά, όμως, μ’ ενδιαφέρει η συνάντηση με τα κείμενα και η αφήγηση μιας ιστορίας που να μπορεί να καταλάβει ο κόσμος, και να του «συμβούν» πράγματα, σε όποιο επίπεδο: σκέψης, σύνδεσης, συγκίνησης. Αυτό είναι ένα κομμάτι που δεν το ελέγχεις. Και πρακτικά; ποιος είναι ο τρόπος δουλειάς σας; Για μένα το κλειδί είναι ο χρόνος. Το να δουλεύεις με την ομάδα σου, σου επιτρέπει να έχεις περισσότερο χρόνο, κάτι που κάνει τη σχέση πιο στέρεη και ανοίγει τη δυνατότητα εξέλιξης. Τους Ληστές τους δουλεύουμε εδώ και πέντε μήνες, κι αυτός ο χρόνος μας ήταν τόσο πολύτιμος όσο και απαραίτητος. ο ακριβής τρόπος

δουλειάς είναι διαφορετικός κάθε φορά, καθώς τον καθορίζει το ίδιο το κείμενο. Το σημαντικό είναι ότι δεν βιαζόμαστε να μάθουμε λόγια, ούτε να στήσουμε πράγματα... αυτά πρέπει να γεννηθούν στην πρόβα. υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι αυτοσχεδιασμού για να βρεθούν πράγματα που δεν έχουμε επινοήσει εκ των προτέρων, χωρίς αυτό να σημαίνει φυσικά ότι δεν υπάρχει στόχος. Με άλλα λόγια, πρέπει να ξέρεις τι παράσταση θέλεις να κάνεις και ταυτόχρονα να μην ξέρεις. που επίσης σημαίνει ότι ξέρετε τι δεν θα θέλατε να είναι αυτή η παράσταση; οι Ληστές είναι ένα κείμενο που έχει αντιμετωπιστεί ως μανιφέστο για την ελευθερία, και δεν θα ήθελα μια παράσταση που να δικαιώνει την απαίτηση που έχουν ίσως κάποιοι θεατές για μια κακώς νοούμενη επικαιρότητα, και που θα έλεγαν «Α, οι Ληστές, ό,τι πρέπει γι’ αυτήν τη στιγμή, και μάλιστα μ’ ένα γερμανικό κείμενο!». Δεν είναι εκεί το θέμα... ίσα ίσα που αυτό είναι μια μεγάλη παγίδα, και για το κοινό αλλά και για τους ίδιους τους καλλιτέχνες: να περιμένουν από το θέατρο ένα σχόλιο αναγνωρίσιμο, όπως το να επιτίθεται για παράδειγμα στην τρόικα... Δεν είναι δουλειά μας αυτού του είδους η επικαιρότητα, αυτή είναι δουλειά των μήντια. η δουλειά μας είναι να εμπνεύσουμε τους ανθρώπους για κάτι καλύτερο, για μια αλλαγή προσωπική, για να γίνουν πιο ανοιχτοί ψυχικά σε πράγματα που ξεχνούν, ή που νεκρώνουν μέσα στην καθημερινότητα. Το θέατρο μπορεί να παρηγορήσει, μπορεί ακόμα να μας βοηθήσει να συμπονέσουμε την εποχή. Είναι δύσκολο το να κάνεις θέατρο σήμερα, είσαι απροστάτευτος, αναρωτιέσαι διαρκώς πώς θα επιβιώσεις, θέλει πραγματικό αγώνα. Το να αρθρώσουμε ένα κατηγορώ στην εποχή δεν αρκεί σαν λόγος για όλη αυτή την προσπάθεια, θα μπορούσαμε να μείνουμε στις διαδηλώσεις! ςυμμετέχετε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών μόλις με τη δεύτερη σκηνοθεσία σας. πώς κι έτσι; υπάρχει αυτή τη στιγμή στο Φεστιβάλ ένα άνοιγμα στους νέους, που θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό, κι επειδή είναι συνειδητή απόφαση, κι επειδή δεν συμβαίνει πουθενά αλλού στην Ελλάδα. πιστεύω ότι βγαίνει στην επιφάνεια μια γενιά, μέρος της οποίας είμαι κι εγώ, που έχει να καταθέσει καινούργια πράγματα στο θέατρο. Κι αυτό θα ήταν δύσκολο να μην το αφουγκραστεί το Φεστιβάλ. Το μεγάλο ζητούμενο παραμένει ωστόσο η εκπαίδευση. Αυτό που υπάρχει σήμερα στη χώρα είναι ένα σύστημα εκπαίδευσης ανύπαρκτο, χωρίς σχολή σκηνοθεσίας, χωρίς ακαδημία θεάτρου. Αν μας ενδιαφέρει το πώς θα είναι το θέατρο σε είκοσι χρόνια από τώρα, αυτό είναι το ζήτημα – κι όχι αν κάνω εγώ παράσταση ή όχι. η παιδαγωγική είναι επάγγελμα, όχι πάρεργο. πρέπει να έχει ισότιμη θέση με την καλλιτεχνική, κι όχι να συμβαίνει συμπληρωματικά και τυχαία... s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 15

Ο σΚΟυΡτησ σωζΟΙ τη ΧωΡΑ υπάρχει ελπίδα για την Ελλάδα; «Ναι, αν πουλάγαμε πέντε τρις τον παρθενώνα και αν γινόμασταν εμείς ο Μπιγκ Φάκερ».

γιώργος σκούρτης

ΠροΔοΘηκαμε

και ΠροΔωΣαμε

Ήταν πάντα μια μοναχική περίπτωση, κι ας είναι γνωστή προσωπικότητα στην Αθήνα, αθυρόστομος, μονοκόμματος και, για πολλά χρόνια, πολυγραφότατος. Ο χρόνος τού πρόσθεσε απαισιοδοξία, αλλά κατά τα άλλα μένει πάντα ο ίδιος. Από την Κατερίνα Κόμητα, Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

info γιώργος ςκούρτης Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο Το νέο έργο του Γιώργου Σκούρτη είναι ένας δραματικός, παραληρηματικός μονόλογος, που αρθρώνει λόγο ενάντια στο θηρίο της αήττητης εξουσίας. Κείμενο-Σκηνοθεσία: Γιώργος Σκούρτης, Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος, Ερμηνεία: Κώστας Μεσάρης. πειραιώς 260, Κτίριο Ε 22-23 Ιουλίου Είσοδος ελεύθερη

H

σκληρή γλώσσα του έκανε τη γραφή του να ξεχωρίζει. ο Γιώργος Σκούρτης γράφει σ’ ένα προσωπικό, σκληρό ιδίωμα, με προφανή τη διάσταση του θεάτρου καταγγελίας. Κι αυτό με αμείωτη ένταση, 44 χρόνια τώρα – πρωτοεμφανίστηκε στο Θέατρο Τέχνης με το έργο Οι Νταντάδες. ο Γιώργος Σκούρτης επιμένει ακόμα. Και φέτος, στο Φεστιβάλ Αθηνών, ανεβάζει το έργο Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο. πώς γεννήθηκε το κείμενο; ο ίδιος δεν θυμάται τη στιγμή. Θυμάται, όμως, πολλά άλλα ενδιαφέροντα πράγματα - ενώ οι απόψεις του είναι ακόμα προκλητικές, όπως πάντα... τι είναι πιο δύσκολο για έναν θεατρικό συγγραφέα: Ο μονόλογος ή ένα έργο με πρόσωπα και διαλόγους; Φυσικά το δεύτερο. Μονόλογο μπορεί να γράψει ο οποιοσδήποτε. η δραματουργία θέλει κότσια. Για να μην πω την άλλη λέξη... πώς γίνατε θεατρικός συγγραφέας; ςε τι περιβάλλον μεγαλώσατε; Σε μια φτωχογειτονιά στα Κάτω πατήσια, στις λάσπες. Μολονότι στο καλύβι που ζούσαμε δεν εμφανίστηκε ποτέ βιβλίο – μόνο τα σχολικά, και όχι όλα. Το ’ψαξα το θέμα εκτός, κι άρχισα να διαβάζω πολύ, πάρα πολύ – τα πάντα. Στην εφηβεία μου άρχισα να μουντζουρώνω χαρτιά. Όλοι με μάθατε απ’ τους Νταντάδες, αλλά εγώ είχα ήδη γράψει δέκα έργα που δεν ήθελα να παιχτούν, ήθελα πρώτα να μάθω τα βαθιά μυστικά της συγγραφής. Ε, τώρα μπορώ να σας γράψω τα πάντα: από επικήδειο μέχρι τραγωδία μέχρι την πιο απλή έξυπνη πλάκα. Επάγγελμα «θεατρικός συγγραφέας» στην Ελλάδα. Βιοπορίζεστε απ’ αυτή τη δουλειά; Για την πολιτεία ανήκουμε στην κατηγορία του ανειδίκευτου εργάτη, και μάλιστα όλοι οι καλλιτέχνες, χωρίς ένσημα, σύνταξη, ασφάλιση... Την πιάνεις την πουστιά τους όταν μασάνε την τσίχλα «ο πολιτισμός μας είναι η βαριά βιομηχανία μας»; Τους φτύνεις ή τους σφάζεις; Εγώ κατάφερα να γίνω «επαγγελματίας» γιατί είχα πολλές επιτυχίες. Κι όποτε δεν τα κατάφερνα, δούλευα οικοδομή, μπάρμαν...

το ξένο ρεπερτόριο έχει μεγαλύτερη «πέραση» στη χώρα μας; Αν ναι, γιατί; Γιατί –πριν απ’ όλα– οι εγχώριοι «δάσκαλοι» του θεάτρου μας δεν έχουνε τ’ αρχίδια να κρίνουν ένα δικό μας άπαιχτο έργο και να ρισκάρουν στην επιτυχία ή την αποτυχία της άποψής τους. Ανεβάζουν ξένα γιατί έχουν ήδη ανέβει, έχουν διαβάσει γι’ αυτά αναλύσεις, έχουνε ξεπατικώσει τις ξένες παραστάσεις και, και, και. Μας κάνουνε κάθε σαιζόν τους μάγκες ανεβάζοντας «μεγάλους» ξένους συγγραφείς, αλλά έτσι που τους αλλάζουνε τα φώτα με τις δήθεν μεταφράσεις και αποτρόπαιες διασκευές τους, ο σημερινός θεατής δεν μπορεί να κρίνει τι σόι συγγραφέας ήταν ο Μπέκετ, ο Μπρεχτ, ο πίντερ... Δηλαδή, αντί για καλό, κάνουν

κακό στους θεατές τους και στο ελληνικό θέατρο. Με άλλα λόγια; ξετσίπωτα φιλοτομάρια είναι. Δυστυχώς, η τέχνη δεν μπόρεσε να δαμάσει το «θηρίο» που κρύβουμε μέσα μας. Κι αν το επιτύγχανε ίσως να εξαφανιζόταν και η ίδια... πώς κρίνετε τα έργα των νέων Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων που ανεβαίνουν στις μικρές θεατρικές σκηνές; Ακόμη είναι προπλάσματα μιας μελλοντικής ίσως συγγραφικής ιδιοφυΐας. Μένουν στα «έξω» κι αγνοούν το «μέσα». ποια η γνώμη σας για τους ερασιτεχνικούς θιάσους; Είναι απαραίτητοι και για το επαγγελματικό θέατρο; Έχω την καλύτερη γνώμη γι’ αυτούς τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας και επαγγέλματος και οικονομικής ή όχι άνεσης, που κερδίζουν τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους συμμετέχοντας σ’ αυτούς τους θιάσους. Αυτοί οι θίασοι προετοιμάζουν και καλλιεργούν ένα θεατρόφιλο κοινό, το οποίο θα πάει να δει μια άλλη, επαγγελματική, παράσταση. Βέβαια, συχνά μαχαιρώνουν τον συγγραφέα, αλλά, τα ’παμε, αυτό δεν κάνουν κι οι «δάσκαλοι» του Ελεύθερου, Εθνικού και Κρατικού θεάτρου; Αλλά –να το πω κι αυτό– έχω δει παραστάσεις «ερασιτεχνών» που μπροστά τους οι άλλες, των μεγάλων «πρωταγωνιστών», είναι φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Έχετε πει παλιότερα: «Όταν έχεις καλό έργο και ηθοποιούς που το ιδιαίτερο ταλέντο τους και η πείρα τους ταιριάζουν με τους χαρακτήρες του έργου, τότε ο σκηνοθέτης τι χρειάζεται; παίρνεις κι έναν τροχονόμο!» Επιμένετε; Κι όσο μαθαίνω, πιο πολύ. πρώτον, στο καλό θεατρικό έργο ενυπάρχει η σκηνοθεσία του συγγραφέα. (Κανείς άξιος συγγραφέας δεν γράφει χωρίς να σκηνοθετεί, αλλιώς θα έγραφε αρλούμπες.) οι άξιοι ηθοποιοί που θα κατανοήσουν το έργο κάνουν με την ερμηνεία τους σκηνο-θεσία. Ε, να, ύστερα ένας τροχονόμος αρκεί. ποιος ο λόγος του συγγραφέα στο ανέβασμα. πρέπει να έχει λόγο; Εδώ κολλάει το προηγούμενο: όταν ο συγγραφέας δεν είναι παρών στις πρόβες, τότε έρχεται η αρλούμπα της σκηνοθετικής άποψης να καταστρέψει το έργο. ο συγγραφέας είναι –θα έπρεπε να είναι, νυν και αεί– ο πρώτος βοηθός της όλης παράστασης, γιατί είναι ο πρώτος που τα έχει σκεφτεί όλα, ο πρώτος που μπορεί να αναλύσει το έργο και τους χαρακτήρες κι ο πρώτος που ενδιαφέρεται για την επιτυχία του έργου του. Όχι σαν τους «μεγάλους» εγχώριους, που πρεσβεύουν και δηλώνουν «καλός συγγραφέας είναι ο νεκρός συγγραφέας»... Είστε υπέρ ή κατά του διδακτικού θεάτρου; Για μένα δεν ισχύει ο όρος. Το θέατρο διδάσκει πάντα. Ψυχ-αγωγεί και διαπαιδαγωγεί. Όχι όμως πάντα για το καλό του θεατή. Γιατί υπάρχει και η χειρ-αγώγηση του λαού μέσω θεάτρου. Άρτος και θεάματα, ακόμη και όταν

δεν υπάρχει ούτε ο άρτος, το θέαμα «ταΐζει» χοντρά και κάνει «όλως ανεπαισθήτως» λοβοτομημένους πολίτες. τι θα συνιστούσατε σ’ έναν νέο θεατρικό συγγραφέα; Διάβασε, σκέψου, κοίτα, άκου, γράψε, γράψε, γράψε... Έχετε παρατήσει ένα έργο; Αν ναι, τι σας κάνει να καταλαβαίνετε ότι ένα έργο δεν μπορεί να ολοκληρωθεί και δεν πρόκειται απλά για προσωρινό «μπλοκάρισμα»; Σπάνια τελειώνω ένα έργο μονοκοπανιά. Γι’ αυτό και γράφω πολλά μαζί. Είμαι... πολυγαμικός! Αφήνω τη μια αγαπημένη έως θανάτου, πιάνω την άλλη, ξαναγυρίζω στην πρώτη και, τσουπ!, ξεπηδάει η τρίτη, κ.ο.κ. τα έργα σας παρακολουθούν την κατάσταση της χώρας. τι μας συνέβη; προδοθήκαμε και προδώσαμε. Έχετε πει σε παλιότερη συνέντευξη: «Ε, βρε μαλάκα πολίτη, ποιος σε οδήγησε σ’ αυτήν την ξεφτίλα; ςφάξ’ τον!». τι ακριβώς προτείνετε; Αυτό ακριβώς! Όποιος αποδεδειγμένα έφταιξε –κάνοντας κατάχρηση της εξουσίας του λαού– για την κατάντια του κόσμου και του τόπου, πρέπει να τιμωρείται εσαεί. Αυτό σημαίνει δημοκρατία. Δεν εννοώ καθόλου εμφυλίους και σπαραγμούς, όχι. Δεν έχουνε φταίξει αμέτρητοι, ο μισός λαός ας πούμε. Καμιά χιλιάδα είναι. Ε, αυτούς τους χίλιους στον Καιάδα με συνοπτικές διαδικασίες. Με δημοψήφισμα, με όποιον τρόπο. η εξουσία είναι αήττητη; Όχι, βέβαια, αλλά αναγεννάται από τις στάχτες της δημοκρατίας. Της κόβεις το ένα κεφάλι – ξεπετιούνται άλλα δέκα. Γι’ αυτό λέω «σφάξ’ τον». Εννοώ τα αποδεδειγμένα μεγάλα κεφάλια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Όχι αυτές τις μαλακίες που κάνουνε οι, τάχατες, επαναστατικές ομάδες στην Ελλάδα. Με μολότοφ και κατσαρόλες πάνε να τα βάλουν με τον Μπιγκ Μπράδερ. πού πάτε ρε μαλάκες; Μια σαρδέλα στα σαγόνια του καρχαρία! υπάρχει ελπίδα σωτηρίας για τη χώρα; Να πουλάγαμε πέντε τρις τον παρθενώνα και να γινόμαστε εμείς ο Μπιγκ Φάκερ. τι ρόλο μπορεί να παίξει το θέατρο στην Ελλάδα της κρίσης; Τίποτα, ποιο ρόλο; Δεν βλέπετε τι μαλακίες παίζονται στις 300 αίθουσες που έφτιαξαν; Και οδηγούν τον θεατή στον καναπέ και στον «ψεκαστήρα» – την τηλεόραση. Καλύτερα να υπήρχαν 20-30 μόνιμες και επιχορηγούμενες αίθουσες που να έπαιζαν τα αριστουργήματα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, παρά 300 σάχλες. Μεγάλο θέμα αυτό, αλλά δεν έχουμε χώρο και χρόνο να το αναλύσουμε σοβαρά και τεκμηριωμένα. Γιατί υπάρχουν οι άνεργοι, οι απόφοιτοι των Δραματικών σχολών, οι φιλόδοξοι κι οι ματαιόδοξοι σκηνοθέτες, η αφραγκία, τα όνειρα, τα σχέδια της ζωής μας... s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 17

info Ελεωνόρα ζουγανέλη «Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς» Τα τραγούδια της Μελίνας Είκοσι χρόνια μετά το θάνατο της Μελίνας Μερκούρη, η Ελεωνόρα ζουγανέλη προσεγγίζει με μια μουσικοθεατρική παράσταση τα τραγούδια της μαζί με την Καμεράτα - ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής. Σκηνοθεσία: πέτρος ζούλιας. Ειδική συμμετοχή: Μπέτυ Βαλάση. ωδείο ηρώδου Αττικού 10 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 40€ (ζώνη ViP), 35€ (ζώνη Α), 30€ (ζώνη Β), 25€ (ζώνη Γ), 15€ (ζώνη Γ: φοιτητικό), 15€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Άνω Διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

Ελεωνόρα ζουγανέλη

μελινα Για Παντα Από την εποχή που η Στέλλα δεν έφυγε κι έμεινε να αντιμετωπίσει το δίκοπο μαχαίρι του Γιώργου Φούντα, κι αργότερα, στις Κάννες, στο Χόλιγουντ με τον ζυλ Ντασσέν, στην αντίσταση εναντίον των συνταγματαρχών, στη χειραφέτηση της μεταπολίτευσης, στο υπουργείο πολιτισμού, η Μελίνα Μερκούρη ήταν πάντα μια σταρ. Μερικοί από τους ρόλους της, και μερικά από τα τραγούδια της, έγιναν μικροί θρύλοι της σύγχρονης Ελλάδας. πώς αυτοί οι μικροί θρύλοι διεκδικούν ξανά το δύσκολο σήμερα; η Ελεωνόρα ζουγανέλη έχει τη δική της απάντηση, στο ηρώδειο. Από τον Νικόλα ρώσση

Η

Μελίνα Μερκούρη, που για πολλά χρόνια υπήρξε το απόλυτο είδωλο, παραμένει ακόμα. Εξέφρασε τη γυναικεία χειραφέτηση, σηματοδότησε με την παρουσία της το θέαμα αλλά και την πολιτική. η ζωή της ήταν διεκδίκηση και συμβολισμοί, παρεμβατικότητα και σταριλίκι. πολλοί μεταγενέστεροι κάνουν αναφορές στους ρόλους της για το θέατρο και τον κινηματογράφο, βιογραφίες της κυκλοφορούν ακόμα και, γενικώς, ο χρόνος μάλλον προσθέτει στον μύθο. Συμβάλλουν άλλωστε σ’ αυτόν και τα τραγούδια που κατά καιρούς ερμήνευσε, έτσι όπως έρχονται από το παρελθόν στην εποχή μας, επιτυχίες που κάθε άλλο παρά ξεθωριάζουν: «Τα παιδιά του πειραιά» από το Ποτέ την Κυριακή (ζυλ Ντασσέν, 1960), «Αγάπη που ΄γινες δίκοπο μαχαίρι» από τη Στέλλα (Κακογιάννης, 1955), «Τι έχει και κλαίει το παιδί» και «Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς» από το ντοκιμαντέρ Η Ελλάδα της Μελίνας (1964). Αυτά τα κλασικά, και πολλά ακόμα, είναι τα τραγούδια που επαναποδίδει ένα από τα λαμπερά είδωλα της σημερινής εποχής μας, η Ελεωνόρα ζουγανέλη. Με σύγχρονες ενορχηστρώσεις, με τον Μίλτο λογιάδη στο πόντιουμ να διευθύνει την Καμεράτα και με την Μπέτυ Βαλάση να είναι ο συνδετικός κρίκος μιας εποχής που έγινε μύθος και μιας νέας εποχής στην οποία κερδίζουν με την αξία τους έδαφος οι σημερινοί και οι αυριανοί μύθοι, η Ελεωνόρα ζουγανέλη θα παρουσιάσει στο ηρώδειο τα τραγούδια της Μελίνας, σουξέ του Χατζιδάκι ή του ξαρχάκου, και αρκετά ακόμα που σίγουρα ανακαλούν άλλες εποχές, κοσμοπολιτισμού, αθωότητας, πίστης σε μια Ελλάδα που θα μπορούσε να έχει προχωρήσει με λιγότερους κλυδωνισμούς, με λιγότερες περιπέτειες. Αναζητήσαμε την Ελεωνόρα ζουγανέλη και

ΜΟυσΙΚη

ζητήσαμε να μας περιγράψει η ίδια τον τρόπο με τον οποίο επαναποδίδει τα ακούσματα ενός παρελθόντος σε μια εποχή απομυθοποίησης. περιγράψτε μας λίγο τι θα δούμε στη συναυλία της 10ης Ιουλίου. Θα ακούσουμε τραγούδια που έχει τραγουδήσει η Μελίνα Μερκούρη στο θέατρο και τον κινηματογράφο, τραγούδια σπουδαίων δημιουργών που είναι σε όλους μας αγαπημένα. Είναι μια παράσταση σε σκηνοθεσία του πέτρου ζούλια. Τις χορογραφίες κάνει ο Φώτης Διαμαντόπουλος και τους φωτισμούς η Ελευθερία Ντεκώ. Ενορχηστρώσεις κάνουν οι Ευριπίδης ζεμενίδης και Αντώνης Σουσάμογλου, ενώ στην διεύθυνση της ορχήστρας βρίσκεται ο Μίλτος λογιάδης. Μαζί μας σε αυτήν τη διαδρομή αναζήτησης της Μελίνας, της γυναίκας, της πρωταγωνίστριας, της αγωνίστριας, της νικήτριας, της Ελληνίδας, θα είναι και η φίλη της και μεγάλη ηθοποιός Μπέτυ Βαλάση. Θα συμμετέχει επίσης η χορωδία αποφοίτων των Αρσάκειων & Τοσίτσειων σχολείων σε διεύθυνση της Χριστίνας Βαρσάμη. Μακάρι να καταφέρουμε να θυμηθούμε, να νιώσουμε, να αισθανθούμε τη δύναμη, το φως και την ομορφιά αυτής της τόσο πολυδιάστατης προσωπικότητας. η συναυλία είναι στο ηρώδειο. Νιώθετε κάποιο επιπρόσθετο φορτίο λόγω χώρου και μεγέθους; Θα ήταν αδύνατον να μην έχω επηρεαστεί από τη σπουδαιότητα του χώρου. Είναι μεγάλη τιμή να παρουσιάζω στο ηρώδειο μια παράσταση σε τόσο νεαρή ηλικία. Είναι ένας από τους λόγους που το άγχος με έχει κατακλύσει, αλλά κι ένας λόγος που με κάνει να νιώθω βαθιά ευγνωμοσύνη για ό,τι συμβαίνει στη ζωή μου. πώς προέκυψε η συγκεκριμένη πα-

ράσταση, ανεξάρτητα από τον επετειακό χαρακτήρα της συναυλίας για τα 20 χρόνια από το θάνατο της; Δεν ξέρω τι θα γινόταν αν όλα ήταν αλλιώς. η πρόταση γι’ αυτήν την παράσταση έγινε από το Φεστιβάλ Αθηνών με αφορμή τα 20 χρόνια από το θάνατο της Μελίνας. Για μένα αποτελεί απλά μια όμορφη αφορμή να ερμηνεύσω τραγούδια που αγαπούσα πάντα, αλλά που τώρα ήρθα πιο κοντά στην ουσία τους. ο τίτλος της παράστασης είναι Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς, από το ομώνυμο τραγούδι του Σταύρου ξαρχάκου και του Βαγγέλη Γκούφα. η Μελίνα, αναμφισβήτητα, έχει ερμηνεύσει κλασικά τραγούδια γραμμένα από μεγάλους Έλληνες συνθέτες. Αλλά μήπως έχει γίνει λίγο «τοτέμ»; Μελίνα Μερκούρη ώς πότε; Ένα πρόσωπο σαν την Μελίνα μπορεί να υπάρχει πάντα. Ήταν μια γυναίκα που προφανώς ζούσε το παρόν της, γι’ αυτό και υπάρχει στο σήμερα. οι έννοιες και τα θέματα που την απασχόλησαν είναι ακόμα ενεργά και ζωντανά. Μέσα από την παράσταση, στόχος μας είναι να ανακαλύψουμε και να συναντήσουμε ξανά τη Μελίνα μέσα από την απουσία της όλα αυτά τα χρόνια και, κυρίως, να αναγνωρίσουμε μέσα μας όλες τις χαρές και τα χαρίσματά της. Μόνο έτσι, μόνο μέσα μας μπορεί να υπάρχει κάτι για πάντα, χωρίς να έχει το ρόλο ειδώλου, αλλά μιας ύπαρξης που μπορεί να δράσει στο τώρα. Κατά την δική σας άποψη, θα μπορούσε να θεωρηθεί τοτέμ ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Αριστοφάνης και πολλοί ακόμα; Είναι απαραίτητο να τιμάμε το παρελθόν μας για να έχουμε φωτεινό παρόν και μέλλον ως άνθρωποι και ως χώρα. Εσείς, ως σύγχρονη τραγουδίστρια, πώς αντιλαμβάνεστε την προσωπική σας μουσική συμβολή; Δεν νομίζω ότι είμαι εγώ κατάλληλη να

απαντήσω σε αυτό. Ασχολούμαι με τη μουσική με πάθος. ζω μέσα από τη μουσική και αντιλαμβάνομαι μέσα από τη μουσική. Ειδικά αυτήν την εποχή, η ζωή μου ολόκληρη είναι συνυφασμένη με τη μουσική. Αυτό με κάνει να μην μπορώ να απαντήσω στο ποια είναι η προσωπική μου συμβολή. Αυτό μόνο ο ίδιος ο χρόνος θα το δείξει. δεν επιθυμείτε κι εσείς με το δικό σας καθαρά προσωπικό καλλιτεχνικό στίγμα να ανεβείτε το σκαλοπάτι και να κοιτάξετε στα ίσα τη Μελίνα Μερκούρη – όπως, ενδεχομένως θα αναμετριόσασταν, π.χ., με τη Μαίρη λίντα, ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο από το παρελθόν του τραγουδιού μας; Τι εννοείτε να ανέβω και να τις κοιτάξω στα ίσα; ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του μοναδική διαδρομή και το δικό του μοναδικό στίγμα. Ίσως να μην καταλαβαίνω την ερώτησή σας. Έχετε συνεργαστεί και συνεργάζεστε με πάρα πολλούς ικανούς μουσικούς από διαφορετικά ιδιώματα. Θα δούμε κάποιο ιδιαίτερο μουσικό πάντρεμα στην επόμενή σας δουλειά ή θα υπάρχουν πιο ξεκάθαρες γραμμές προς μια κατεύθυνση συγκεκριμένη, π.χ. πιο ροκ ή πιο έντεχνη; Το μόνο που μπορώ να πω αυτήν τη στιγμή για τη νέα μου δισκογραφική δουλειά είναι ότι για πρώτη φορά θα ερμηνεύσω τραγούδια ενός μόνο συνθέτη, του Μίνου Μάτσα. Αυτό είναι κάτι νέο για μένα και πολύ όμορφο. Σίγουρα θα προκύψουν διαφορετικά πράγματα. Μετά τη συναυλία, τι σχέδια έχετε για το άμεσο καλλιτεχνικό σας μέλλον; Μετά την παράσταση του ηρωδείου θα συνεχίσω την καλοκαιρινή μου περιοδεία Η δύναμή σου δύναμή μου..., σε όλη την Ελλάδα. Καλό καλοκαίρι λοιπόν και σας ευχαριστώ πολύ όλους! s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 19

Ο

ιδομενέας: βασιλιάς της Κρήτης, γιος του Δευκαλίωνα και εγγονός του Μίνωα, που μετά από δέκα χρόνια Τρωικού πολέμου καταφέρνει να επιστρέψει και με τα 80 πλοία του, ανέπαφα, στην πολυπόθητη πατρίδα του. Σχεδόν... λίγο πριν τις ακτές της Κρήτης, μια θύελλα χτυπά. Τα 79 πλοία βυθίζονται. ο ιδομενέας όμως δίνει μια υπόσχεση. Αν ζήσει, να σκοτώσει το πρώτο πλάσμα που θα αντικρίσει. Κι έτσι το δικό του πλοίο σώζεται. Μόνο που το πρώτο πλάσμα που θα αντικρίσει θα είναι ο ιδάμανθης, ο γιος του. Και τώρα τι; Μέσα από το εξαιρετικό έργο του καταξιωμένου Γερμανού δραματουργού Ρόλαντ Σίμελπφενιχ, η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάτου θα ξεδιπλώσει τον μίτο του ιδομενέα και όλες τις πιθανές εκβάσεις του, ταξιδεύοντάς μας, και ωθώντας μας να σκεφτούμε τι θα έκανε κανείς για να επιβιώσει. ο Ιδομενέας του Σίμελπφενιχ, του «νικήτη και ναυαγού που κρέμεται από τη ζωή», είναι ένα έργο βαθιά πολιτικό και αντιπολεμικό, που πραγματεύεται μ’ έναν μοναδικό τρόπο το θέμα της βίας, των νόμων, του φόβου του θανάτου, της δεισιδαιμονίας αλλά και της σύγκρουσης του παλιού με το νέο. η ευαίσθητη δημιουργός, που μας είχε πρωτοσυστήσει τον πολυβραβευμένο συγγραφέα, υπόσχεται μια παράσταση «χωρίς μεγαλόστομες ερμηνείες», που θέλει ενεργό τον θεατή.

τι σας τράβηξε το ενδιαφέρον διαβάζοντας τον Ιδομενέα; Δεν είναι εύκολο να πεις τι. Είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. υπάρχει το κομμάτι του ενστίκτου που δεν εξηγείται, όπως γιατί σ’ αρέσει ένας άντρας. πέρα απ’ αυτό, ο ιδομενέας έχει ένα συνδυασμό αρετών. Καταρχάς, το δραματουργικό του ύφος, η ποιητική γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο. Μ’ ενδιαφέρει επίσης πολύ ότι, ενώ η εκκίνηση του έργου είναι ένας μύθος, καταφέρνει και θίγει όλα τα βαθύτερα ανθρώπινα υπαρξιακά ερωτήματα. Είναι ένα έργο βαθιά πολιτικό και αντιπολεμικό, έχει έναν μοναδικό σαρκασμό, που τον είχα ξανασυναντήσει και στον Χρυσό δράκο του Σίμελπφενιχ. Και απαιτεί πραγματικά έναν σκηνοθέτη συντονισμένο με το έργο και σε τεράστια εγρήγορση. Είναι ένα έργο που ζητά σκηνοθεσία. Κυρίως, όμως, ο λόγος που με ενδιαφέρει ο ιδομενέας είναι ότι νιώθω πως αυτή τη στιγμή βαδίζω σ’ ένα μονοπάτι συνέχειας, μετα-μπρεχτικό υφολογικά, διαλέγοντας αυτό το έργο για το τι κάνει ένας ηθοποιός και ποια είναι η δραματουργία που μας αφορά σήμερα. ποια είναι τα θέματα που εγείρει ο Ιδομενέας; Κάποια στιγμή αναφέρεται στο κείμενο: «Βρισκόμαστε στο όριο μεταξύ δεισι-

δαιμονίας και λογικής. Μπορεί κανείς να εξηγήσει με τη λογική τον βίαιο θάνατο ενός ανθρώπου; Όχι. Το να αφαιρέσεις μια ανθρώπινη ζωή ή πολλές ανθρώπινες ζωές, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια τερατογένεση υπεροψίας και φόβου, απληστίας και ενοχής». Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα θέματα του έργου, που προσπάθησα να είναι και στο επίκεντρο της παράστασης. Αναφέρεται σε όλους τους φανατισμούς που σε οδηγούν να εναντιωθείς στον συνάνθρωπό σου, να τον σκοτώσεις, να τον περιθωριοποιήσεις, να τον κακοποιήσεις. Αναφέρεται σ’ όλα τα πράγματα που οδηγούν στις συγκρούσεις των ανθρώπων, του μεγαλύτερου τέρατος πάνω στη Γη. Κι αυτό δεν έχει αλλάξει ακόμα. Σήμερα, σκοτώνεις επειδή κάποιος είναι μαύρος, άσπρος, ομοφυλόφιλος, επειδή έχει άλλη θρησκεία από σένα. Γι’ αυτό ο Σίμελπφενιχ λέει «οι άνθρωποι πάντα σφάζονταν και εξακολουθούν να σφάζονται αδιάκοπα». Μια άλλη, πολύ μεγάλη θεματική του έργου είναι το τι είναι κανείς διατεθειμένος να πράξει ώστε να επιβιώσει, αλλά και το πότε κάποιος οφείλει να αποσύρεται για να αφήσει να έρθει μια νέα τάξη πραγμάτων, ένα νέο σύστημα, ένα νέο πολίτευμα, μια νεότερη γενιά. Γιατί φυσικά η αφορμή μας είναι το τέλος του Τρωικού πολέμου, γεγονός που σηματοδοτεί και μια σταδιακή αλλαγή στα τότε υπάρχοντα πολιτεύματα. «Φόβος. υποχρεώσεις, κανόνες, νόμοι. πίστη και υπακοή. Εκδίκηση και τιμωρία». Είναι αυτοί μερικοί ακόμη από τους βασικούς άξονες του έργου; Είναι τα προβλήματα όλων μας. Είναι η καταπίεση του ανθρωπίνου γένους που δεν αλλάζει – είναι κι αυτό μέσα στον κόσμο της δεισιδαιμονίας που περιγράφει ο Σίμελπφενιχ. Και η βία που είναι επόμενο όλων αυτών των πραγμάτων. Δεν λέω ότι μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς κανόνες. Αλλά μετά ξεκινά μια τεράστια κουβέντα για το τι είναι οι νόμοι, τι έχεις δικαίωμα να επιβάλεις σ’ έναν άλλον άνθρωπο και τελικά τι τοίχους υψώνει η συνείδηση και σε αναγκάζει να πράττεις μ’ έναν τρόπο που θεωρείς αναπόφευκτο. Είναι ένα από τα κέντρα της παράστασης. Εσείς πώς προσεγγίζετε το έργο; Θα το δείτε. Δεν μ’ αρέσει να μιλάω πολύ για τη σκηνοθετική προσέγγιση, γιατί θέλω ο θεατής να μην έχει πάρει από μένα συντεταγμένες για το πώς θα ερμηνεύσει το έργο, ειδικά ένα τέτοιο έργο που δεν έχει ξανανεβεί στην Ελλάδα. Και επειδή ο Ιδομενέας είναι ένα έργο τόσο ανοιχτό στην αντιμετώπισή του και στη θεματολογία του, μ’ ενδιαφέρει ο θεατής να ξέρει ότι θα έρθει αντιμέτωπος με μια παράσταση που τον χρειάζεται ενεργό στην παρακολούθηση. Δεν θ’ αρχίσουμε να τον σφυροκοπάμε ανελέητα με ουρλιαχτά και μεγαλόστο-

20 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

μες ερμηνείες. Θέλουμε να τον αφήσουμε να γλιστρήσει μαλακά στα ερωτήματα που θέτει το έργο και να σκεφτεί μαζί μας πάνω σ’ αυτά. ο χορός που υπάρχει επί σκηνής σκέφτεται πάνω στα ζητήματα του έργου, και όχι για λόγους δραματουργικού εντυπωσιασμού αλλά για λόγους εμβάθυνσης. Γιατί αυτού του είδους τα θέματα δεν έχουν ποτέ μια ξεκάθαρη απάντηση, είναι τόσο απλά, αλλά και τόσο πολύπλοκα ταυτόχρονα. Ο Ιδομενέας σε καμία εκδοχή του έργου δεν βγαίνει νικητής. Είναι εξαρχής χαμένος; Βέβαια. Όλα αλλάζουν τη στιγμή που, ενώ κινδυνεύει να πνιγεί, ορκίζεται ότι, αν επιβιώσει, θα θυσιάσει το πρώτο ζωντανό πλάσμα που θα δει στην ακτή, ό,τι κι αν είναι, όποιος κι αν είναι. Εκεί διαμορφώνει το πεπρωμένο του. Είναι όμως βαθιά ανθρώπινο ότι μάχεται εναντίον του τέλους του, όπως όλοι μαχόμαστε εναντίον του θανάτου όταν έρθει η ώρα. Ακόμη και ο Καρυωτάκης, που πήγε να αυτοκτονήσει στη θάλασσα, είπε «συμβουλεύω να μην το κάνει κανένας, διότι συνεχώς παλεύεις να βγεις στον αφρό». Θεωρείτε πως κρίνουν πιο αυστηρά το σκηνοθετικό σας έργο σας λόγω της οικογένειάς σας (σσ. κόρη του ςπύρου Ευαγγελάτου και της λήδας τασοπούλου); Νομίζω ορισμένοι ναι, αλλά όχι μόνο εξαιτίας της οικογένειάς μου. ςας έχουν κατατάξει στους δέκα ισχυρούς του ελληνικού θεάτρου. Τώρα να μην το σχολιάσω αυτό. Μπορείς να γράψεις «γελάει». Τι θα πει δέκα ισχυροί; Εξ ορισμού δεν μπορώ να κρίνω αυτή τη φράση. Αν βλέπεις μια τέτοια επικεφαλίδα πάνω από το όνομά σου, δεν μπορείς παρά να καγχάσεις. ισχυροί ως προς τι; Διότι μιλάμε για το θέατρο, δεν μιλάμε για την Τράπεζα της Ελλάδος, ή για το υπουργείο οικονομικών. Δυστυχώς μιλάμε για ένα κράτος που, κάθε φορά, στο υπουργείο πολιτισμού βάζει κάποιον για να βγάλει την υποχρέωσή του, ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με τα πολιτιστικά, οπότε αστείο δεν είναι να λέμε ότι επηρεάζουμε εμείς οι δέκα σκηνοθέτες, όταν δεν έχουμε καμία ηγεσία ως προς τον πολιτισμό; Επηρεάζουμε ίσως τις ζωές των ανθρώπων, αν τύχει και τους αγγίξει η παράστασή μας, αλλά αυτό είναι ένα βαθιά προσωπικό θέμα. πιστεύετε ότι ένας σκηνοθέτης μπορεί να επιφέρει κάποια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο το κοινό αντιλαμβάνεται τι σημαίνει πολιτισμός; Επαναστατικό σήμερα είναι να κάνεις τη δουλειά σου με φανατισμό. Εγώ το μόνο που μπορώ να κάνω είναι μέσα από τη δουλειά μου. Να εξακολουθήσω να είμαι αυστηρή με τον εαυτό μου, με τον τρόπο δουλειάς μου, με τους συ-

νεργάτες που επιλέγω. Να συνεχίσω να προσπαθώ να μην προδώσω τους λόγους για τους οποίους βρίσκομαι εδώ. Αυτό είναι που ανταμείβει και που αλλάζει τον θεατή. Αυτό που μπορεί να αλλάξει λίγο το τοπίο και να διαμορφώσει τα πράγματα είναι η συνέπεια και ο φανατισμός με τα οποία κάνει ο καθένας τη δουλειά του. Δεν μπορείς να προσφέρεις τίποτα περισσότερο, αλλά το να κάνεις καλά τη δουλειά σου σήμερα είναι κάτι που εκλείπει σε όλους τους τομείς, εντός και εκτός θεάτρου. Αν όλοι έκαναν φανατικά τη δουλειά τους επειδή οι ίδιοι τη θεωρούσαν σημαντική, τότε θα ήμασταν σε μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Θεωρείτε από την εμπειρία σας λοιπόν ότι πρόκειται για ένα αμιγώς ελληνικό φαινόμενο; Όχι βέβαια, και είναι πάρα πολύ άδικο να πούμε κάτι τέτοιο. Συνάντησα και στη Γερμανία τεμπέληδες Γερμανούς, κάτι που δεν πίστευα ότι θα δω. Γνώρισα κι εκεί ασυνεπείς τεχνικούς και ηθοποιούς, αλλά και φοβερά συνεπείς και εργατικούς. Δεν υπάρχουν στερεότυπα τέτοιου τύπου. Είναι αστείο να μιλάμε για τη συνέπεια των Γερμανών και την ασυνέπεια των Ελλήνων. Μελλοντικά σχέδια; Έχω τη χαρά να σκηνοθετήσω για πρώτη φορά όπερα, ένα είδος που λατρεύω. Θα συνεργαστώ μ’ έναν σπουδαίο καλλιτέχνη, τον μαέστρο Θεόδωρο Κουρεντζή, ο οποίος με κάλεσε στη Ρωσία, ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Όπερας της περμ, να κάνουμε μαζί το μαγικό έργο του Όφενμπαχ Τα παραμύθια του Χόφμαν. s.

info Κατερίνα Ευαγγελάτου Ιδομενέας του Ρόλαντ Σίμελπφενιχ ο ιδομενέας, βασιλιάς της Κρήτης, επιστρέφοντας από τον Τρωικό πόλεμο πέφτει σε μια τρομερή θύελλα. ζητά τότε βοήθεια από τους θεούς, υποσχόμενος σε αντάλλαγμα να θυσιάσει το πρώτο ζωντανό πλάσμα που θα συναντήσει όταν φτάσει στην πατρίδα του. Μόνο που ο πρώτος που συναντά είναι ο ίδιος του ο γιος. παίζουν: λευτέρης Βενιάδης, παντελής Δεντάκης, Κλήμης Εμπέογλου, Ακύλλας Καραζήσης, Σοφία Κόκκαλη, ηρώ Μπέζου, Αμαλία Νίνου, Γιάννης Νταλιάνης, Αλεξάνδρα παντελάκη. πειραιώς 260, Κτίριο δ 20-22 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

ΘΕΑτΡΟ

Κατερίνα Ευαγγελάτου

εΠηρεαζουμε; ιΣωΣ μονο τιΣ ζωεΣ καΠοιων Θεατων Την κατέταξαν στα «ισχυρά πρόσωπα» του θεάτρου μας κι εκείνη, φυσικά, γελάει. Θυμώνει με τις ευκολίες, μαγεύεται από τους δρόμους που της ανοίγει κάθε νέο έργο και ονειρεύεται ένα ακόμα πιο δημιουργικό μέλλον. Από τη Μυρτώ πολυμίλη, Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

στΟ δΡΟΜΟ γΙΑ τη ΡωσΙΑ η σκηνοθέτις του Ιδομενέα ετοιμάζεται να κατακτήσει και την όπερα. ςε λίγο καιρό, θα συνεργαστεί με τον Θεόδωρο Κουρεντζή και, με την Όπερα της περμ, θα σκηνοθετήσει τα Παραμύθια του Χόφμαν του Όφενμπαχ.

info Έκτορας λυγίζος Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου ο προμηθέας καθηλώνεται αλυσοδεμένος σ’ έναν βράχο στον Καύκασο επειδή έκλεψε από τους θεούς τη φωτιά και τη χάρισε στους ανθρώπους. ο προμηθέας αντιστέκεται ηρωικά για να μην υποκύψει στο θέλημα του Δία και υπομένει σιωπηλά το αναπότρεπτο μαρτύριό του. Ερμηνεύουν: Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Στεφανία Γουλιώτη, Τζίνα Θλιβέρη, Μιχάλης Κίμωνας, Έκτορας λυγίζος, Άννα Μάσχα, Θάνος Τοκάκης, Γαλήνη Χατζηπασχάλη. η παράσταση παρουσιάζεται στα Ελληνικά, με αγγλικούς υπέρτιτλους. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 12 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 35€ (ζώνη ViP), 30€ (ζώνη Α), 20€ (ζώνη Β), 15€ (ζώνη Β: φοιτητικό), 15€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Άνω Διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

Έκτορασ λυγίζοσ

ο ηΘοΠοιοΣ ΦτιαΧνει

τα ΓεΓονοτα

η ταινία του Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού συζητήθηκε πολύ την περσινή χρονιά, στα ελληνικά και στα ξένα φεστιβάλ. Αλλά η ενασχόλησή του με το σινεμά δεν τον αποτρέπει από τη θεατρική αναζήτηση. ο Προμηθέας Δεσμώτης είναι γι’ αυτόν πρόκληση. πώς ένα τέτοιο τραγικό πρόσωπο γίνεται επίκαιρο σήμερα; Και πώς ο ηθοποιός και ο σκηνοθέτης μπορούν να ταυτίζονται σ’ αυτήν την αναζήτηση; Από τη Μυρτώ πολυμίλη, Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

O

προμηθέας Δεσμώτης μπορει να είναι μια τραγωδία αποκλειστικά για αθάνατους, στην παράσταση όμως του ταλαντούχου Έκτορα λυγίζου, θα έρθουμε αντιμέτωποι με την πιο θνητή πλευρά τους. Δεν θα δούμε έναν προμηθέα αρχέτυπο επαναστάτη, που σώζει την ανθρωπότητα, αλλά έναν Τιτάνα που, ενώ ξέρει τι του μέλλεται, δεν μπορεί να το αποδεχτεί και αντιπαλεύει με την πραγματικότητά του. προδομένος καi εγκαταλελειμμένος, αλαζόνας και οργισμένος, βρίσκεται στην «αρχή της πορείας του προς τον εξανθρωπισμό», σ’ ένα ταξίδι αυτογνωσίας. ο σκηνοθέτης της πολυβραβευμένης ταινίας Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού, θα μας παρουσιάσει στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου έναν προμηθέα πιο συναισθηματικό, πιο τρωτό, που η ύψιστη πράξη επαναστατικότητάς του θα ήταν «να μπορούσε να ζητήσει βοήθεια»· έναν προμηθέα που δεν μπορεί παρά να μας αγγίξει.

Επιχειρείτε συνήθως με τα έργα που καταπιάνεστε, είτε είναι τραγωδίες είτε κλασικά κείμενα, μια μοντέρνα επανάγνωση των κειμένων; Γενικά κρατάω το μεγαλύτερο μέρος των κειμένων. η διασκευή είναι πολύ περιορισμένη. Απλώς προσπαθώ κάθε φορά να βρω ένα σύστημα για να αφηγηθώ ξανα την ιστορία από μια πιο συγκεκριμένη σκοπιά. Δεν ξέρω αν θα το χαρακτήριζα σύγχρονη επανάγνωση, θα το έλεγα πιο προσωπική. η εκκίνησή μου είναι πάντα η ίδια: να ξαναθυμηθούμε την όποια ιστορία, αλλά μέσα από ένα θέμα που με συγκινεί. Σε κάθε έργο ψάχνω να βρω έναν συγκεκριμένο άξονα. ςτον Προμηθέα ποιος είναι αυτός ο άξονας; Αυτό που με συγκίνησε ξαναδιαβάζοντας τον Προμηθέα είναι το πόσο προδομένος νιώθει, το πώς βιώνει την τιμωρία του αλλά κι έναν βαθύ πόνο λόγω του αποχωρισμού του από τον Δία, ο οποίος υπήρξε κατά κάποιο τρόπο σύντροφός του. πέρα από την πολιτική και επαναστατική προέκταση του χαρακτήρα, πέρα από την απόφασή του να μοιράσει την εξουσία –γνώση– στους αδύναμους, μου έκανε εντύπωση ότι, αν και Τιτάνας, εμφανίζεται στο έργο πολύ πονεμένος, αδύναμος και φοβισμένος, και ζει μια κατάσταση απομόνωσης και

ΘEaTPo

ερήμωσης. Αισθάνεται ότι κανείς δεν τον καταλαβαίνει. Ενώ είναι ο ήρωας της διαύγειας, που μπορεί να βλέπει το μέλλον και άρα θα έπρεπε να είναι ψύχραιμος, έχει θολώσει. Το κάθε στάδιο του έργου τον βοηθάει σιγά σιγά να εκτονωθεί συναισθηματικά και στο τέλος να αποδεχτεί την κατάστασή του. Βλέπουμε λοιπόν να ξετυλίγεται ένα χρονικό ενηλικίωσης. Για μένα, το έργο μιλάει για τη διαδικασία κατάκτησης της γνώσης, βάζοντας ως πρωταγωνιστή τον κατεξοχήν εκπρόσωπο της γνώσης. Αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι αυτά που μας συμβαίνουν, είτε καλά είτε κακά, τα ξέραμε από πριν και το αξιοπερίεργο είναι πως, ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιούμε, τελικά τα επιλέγουμε . ποια είναι η θηλυκή πλευρά του προμηθέα; το κομμάτι της προσφοράς; η θηλυκή πλευρά εμπεριέχει διάφορα στοιχεία. Σίγουρα υπάρχει το κομμάτι της προσφοράς. η γυναίκα είναι αυτή που θυμίζει τη σχέση μας με τη Γη, με τα στοιχεία, και έχει πιο πολύ τη μέριμνα του αδυνάτου. Όμως η θηλυκή πλευρά του προμηθέα έγκειται πιο πολύ στην έκφραση ψυχικών καταστάσεων, όπως μίσος και εκδικητικότητα κ.ά. Αυτό είναι μια συνθήκη της αρχαίας τραγωδίας που την κωδικοποιεί αποδίδοντας αυτά τα χαρακτηριστικά κυρίως στις γυναικείες ηρωίδες, όπως στην Κλυταιμνήστρα, στη Μήδεια, στην ηλέκτρα κ.λπ. οι ανδρικοί χαρακτήρες είναι συνήθως πιο καταπιεσμένοι λόγω της ύπαρξης κανόνων και της έλευσης πιο απόλυτων ιδεών. Έχετε μιλήσει για έναν προμηθέα «προάγγελο της ψυχαναναλυτικής σχολής». Αναφέρομαι κυρίως στον εσωτερικό διάλογο του προμηθέα με κάποια κομμάτια του εαυτού του. Συνδιαλέγεται με τους φόβους του. υπάρχουν στιγμές που βλέπει καθαρά και άλλες που επικρατεί απόλυτη σύγχυση. Βρίσκεται σε μια διαδικασία σταδιακής συνειδητοποίησης και αποδοχής της κατάστασής του. Επίσης, στην ψυχανάλυση χρησιμοποιείται η έννοια του κατόπτρου – ότι οι άνθρωποι με τους οποίους σχετίζεσαι είναι καθρέφτες σου, κουβαλάνε πάνω τους στοιχεία που τα έχεις κι εσύ αλλά δε μπορείς να τα δεις. Αυτό μου φαίνεται πολύ ξεκαθαρό στη σχέση του προμηθέα με τον Δία. Ενώ στο έργο κατηγορεί τον Δία ότι είναι αμείλικτος, απόλυτος, αλαζόνας, οργισμένος, σκληρός – και ο ίδιος εκδηλώνει τα περισσότερα από αυτά τα χαρακτηρι-

στικά. η σχέση μ’ αυτόν που έχασε –αυτή η συντροφική σχέση– τον κάνει να δει και πράγματα δικά του. τι επιδιώκετε με τη χρήση δύο ηθοποιών για κάθε ρόλο; Είμαι σε μια φάση της ζωής μου που μου φαίνεται πιο γόνιμο το να βλέπω τη ζωή μέσα από ένα διπλό πρίσμα και όχι αποκλειστικά μέσα από το δικό μου. παρόλο που πολλές φορές αυτό μπορεί να σε καταπιέσει και να παραβιάσει τους ρυθμούς σου –ακόμη και στην παράσταση–, παράλληλα σου υπενθυμίζει συνεχώς κάποια στοιχεία που σου διαφεύγουν. Στην παράσταση κάποιες φορές οι δύο ηθοποιοί είναι απέναντι ο ένας στον άλλον, άλλες φορές συμφωνούν και ουσιαστικά υποστηρίζουν με διπλή φωνή τις βεβαιότητές ή το θυμό τους. προσπαθήσαμε να εμπεριέχει όλα τα κομμάτια της σύγκρουσης ή της συμφωνίας με τον εαυτό σου ή του εσωτερικού μονολόγου. γι’ αυτό κι έχετε αναλάβει και το διπλό ρόλο του σκηνοθέτη και του πρωταγωνιστή; Αναζητάτε τις δύο πλευρές και του ηθοποιού και του σκηνοθέτη; Κατ’ αρχάς, συνειδητοποίησα σταδιακά ότι δεν μ’ ενδιαφέρει μόνο να ασκώ έλεγχο, αλλά και να χάνω τον έλεγχο, με την έννοια ότι το θέατρο είναι ένα «παιχνίδι» που, ακίνδυνα σ’ ένα βαθμό, παίζει με την ιδέα του ελέγχου. Αν είσαι μόνο σκηνοθέτης, σ’ αρέσει να φτιάχνεις ένα σύστημα, κι αν είσαι ηθοποιός σ’ αρέσει με κάποιο τρόπο να μπαίνεις σ’ ένα σύστημα που έχει φτιάξει ένας άλλος, κι αυτό κάπως να σε καθορίζει. ο δεύτερος λόγος είναι ότι αναζητώ και εξερευνώ σιγά σιγά ένα σύστημα που ζητά από τον ηθοποιό να είναι και σκηνοθέτης, δηλαδή να έχει μια πολύ καλή εποπτεία του πώς αυτό που κάνει φαίνεται απ’ έξω, ποια είναι η δυναμική του. Είναι ένα δύσκολο άλμα. Αλλά πριν εμφανιστεί ο σκηνοθέτης στο θέατρο, αυτό το έκανε ο ηθοποιός από μόνος του. Και μ’ αρέσει η έννοια ενός παλιού θεάτρου, όπου ο ηθοποιός φτιάχνει τα γεγονότα. πηγαίνετε στην Επίδαυρο μ’ έναν μικρό θίασο, χωρίς μεγάλο χορό, με μια ιδέα λίγο ρηξικέλευθη. ςας αγχώνει αυτό; Ακόμη κι αν νομίζεις ότι δεν σε επηρεάζει, υποσυνείδητα σε επηρεάζει και όντως υπάρχει άγχος. Αλλά νομίζω είναι περισσότερο άγχος με τον εαυτό σου, αν θα καταφέρεις να κάνεις κάτι πραγματικά λειτουργικό και επιδραστικό. Όταν

βέβαια σκέφτεσαι ότι ένα κομμάτι της δουλειάς σου είναι να προτείνεις εσύ την οπτική σου, τότε σταματάς να αγχώνεσαι. Κατά βάθος δεν θεωρώ ότι παραβιάζω πολύ τα έργα. προσπαθώ να τα αφουγκραστώ από πολύ κοντά και να αναδείξω κάθε κομμάτι της ιστορίας, όσο μικρό κι αν είναι. Απλά, επειδή δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση του ηθοποιού με τον ήρωα, επαφίεται στη φαντασία του καθενός. ο στόχος είναι να δημιουργήσεις μια επικοινωνία με το κοινό, να οδηγήσεις τον θεατή μέσα από τους δαιδάλους της ιστορίας, να καταφέρεις να μην την παρακολουθούν μόνο απ’ έξω. Σ’ έναν κλειστό χώρο θα ήταν πιο απλό. Είναι πιο εύκολο να επηρεάσεις την ακοή του θεατή, να χαλαρώσεις το δέρμα του. Στην Επίδαυρο, επειδή είναι πολύ ισχυρός ο χώρος, πρέπει να πας με τα νερά της φύσης. Είναι ένας χώρος που αφήνει τον ήχο να ταξιδέψει και είναι σχεδιασμένος κυρίως για ακροάματα και λιγότερο για θέαμα. Κατ’ εμέ, πρέπει να βρεις μια ισορροπία μεταξύ ακροάματος και θεάματος. Είστε νέος σκηνοθέτης, σε μια κοινωνία σχεδόν εμμονική με την ηλικία. Έχετε βιώσει αυτήν την προκατάληψη περί ηλικίας; Σίγουρα τη βιώνεις. Το ζήτημα είναι πώς τη βιώνεις μέσα σου. Επειδή τα βασικά κριτήρια με τα οποία κρίνονται οι παραστάσεις είναι βασισμένα στο τι ξέρουμε μέχρι τώρα και όχι στους θεατρικούς όρους, χρειάζεται περισσότερος χρόνος έτσι ώστε ο άλλος να αναγνωρίσει τα απλά βασικά εργαλεία που χρησιμοποιείς. οπότε για μεγάλο διάστημα δεν έχεις ουσιαστικά feedback για την ουσία αυτού που κάνεις. Δεν σχολιάζουν τα εργαλεία που χρησιμοποίησες και τι πέτυχες μ’ αυτά και τι όχι. Αρκετές φορές, η κριτική γίνεται στη βάση του «γιατί το ’κανες αυτό και με τι θράσος». Μου έχει φύγει όμως λίγο η αγωνία για το αν αυτό που κάνω στέκει ή όχι. Αυτό που προσπαθώ είναι να παρουσιάσω την οπτική μου. Δεν προσπαθώ να πείσω κανέναν ότι αυτός είναι ο σωστός δρόμος, παρά μόνο να προτείνω στον θεατή, αν τον ενδιαφέρει, να δει και την άποψή μου. Κι επειδή πλέον μου είναι πολύ σαφή τα εργαλεία που δοκιμάζω, ακόμη κι αν κάτι δεν πετύχει τελείως, μετά με τους συνεργάτες μου κάνουμε έναν απολογισμό και προχωράμε παρακάτω. Κι αυτό βοηθάει. Είναι όμως δύσκολο να νιώσεις τόσο βαθιά ακύρωση γι’ αυτό που κάνεις όταν αντιλαμβάνεσαι κι εσύ τι περίπου δοκιμάζεις. s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 23

λένα Κιτσοπούλου

Oταν η λEνα «ΠαντρεYτηκε» τον ΓκAτΣο

info λένα Κιτσοπούλου Ματωμένος γάμος του Φεδερίκο Γκαρθία λόρκα

η πρόκληση είναι η δουλειά της. Την έχουν αποκαλέσει ασεβή, αποδομητική, ακόμα και μηδενίστρια. Αλλά δεν ιδρώνει τ’ αυτί της. πάντα ανήσυχη, κάνει τη δουλειά της, που φέτος τη φέρνει σε επαφή με έναν ανήσυχο και ασυμβίβαστο συγγραφέα του ισπανικού μοντερνισμού, τον λόρκα, και τον Ματωμένο γάμο του, τον οποίο μάλιστα «κάνει δικό της» χρησιμοποιώντας την πιο γνωστή μετάφρασή του στα ελληνικά: τη μετάφραση του Νίκου Γκάτσου. Από τη Μυρτώ λιαλιούτη, Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

ο Γαμπρός και η Νύφη ετοιμάζονται να παντρευτούν, αλλά η Νύφη είναι ακόμα ερωτευμένη με τον πρώην αρραβωνιαστικό της λεονάρντο, συγγενείς του οποίου σκότωσαν τον πατέρα του Γαμπρού. Το πρωί του γάμου ο λεονάρντο επισκέπτεται τη Νύφη, αλλά εκείνη αρνείται τις προτάσεις του. υποκύπτει, όμως, στο πάθος της όταν τελειώνει η τελετή. ο Γαμπρός αναζητά το παράνομο ζευγάρι, αναμετράται με τον λεονάρντο και οι δύο άνδρες σκοτώνονται. Ερμηνεύουν: Νίκος Καραθάνος, Έμιλυ Κολιανδρή, ιωάννα Μαυρέα, Μαρία Καλλιμάνη, Βίκυ Βολιώτη, Γιάννος περλέγκας, Γιάννης Κότσιφας, Χρήστος Σαπουτζής, Σταύρος Γιαννουλάδης, Αινείας Τσαματής. πειραιώς 260, Κτίριο η 23-24 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

T

ι συμβαίνει όταν μια νύφη το σκάει με τον πρώην της τη νύχτα του γάμου της; ο Φεντερίκο Γκαρθία λόρκα βάφτισε Ματωμένο γάμο αυτό που στην Ελλάδα θα ονομάζαμε μακελειό. Αποθεώνοντας το πάθος και τον καταδικασμένο έρωτα, ο συγγραφέας προειδοποιούσε την προεμφυλιακή ισπανία πόσο δύσκολο θα ήταν να γλιτώσει τη βία, τον πόνο και το θάνατο που παραμόνευαν στη γωνία. προφητικός και σουρεαλιστής, ο λόρκα επέλεξε από νωρίς να ταχθεί εναντίον της υποκρισίας των παραδόσεων. η λένα Κιτσοπούλου δεν θα μπορούσε να είχε διαλέξει έναν συγγραφέα που να της ταιριάζει περισσότερο. Εμάς μας ταιριάζει η λένα Κιτσοπούλου. Άλλωστε, γι’ αυτήν δημιουργήθηκε η φράση «αγαπάμε να μισούμε». Κατά καιρούς, της έχουν προσάψει ασέβεια, προκλητικότητα, διάθεση αποδόμησης – χαρακτηρισμοί που τους προσπερνάει. Γι’ αυτό, όταν δεν σκηνοθετεί, γράφει βιβλία και τραγουδάει ρεμπέτικα. Και όχι μόνο δεν νοιάζεται για όλα όσα την κατηγορούν, αλλά επιμένει πως τα θετικά σχόλια είναι περισσότερα από τα αρνητικά. «Αν αρέσεις σε όλους, κάτι φταίει σε σένα», λέει και το πιστεύει.

τι ήταν αυτό που σας κέντρισε περισσότερο το ενδιαφέρον στον Ματωμένο γάμο; πολλά πράγματα. Καταρχάς, είναι ένα πολύ αγαπημένο μου έργο από την περίοδο της σχολής. Στο θέατρο Τέχνης το κάναμε πάρα πολύ, κάθε έτος έπαιζε κι έναν Ματωμένο γάμο! Του τρέφω λοιπόν από παλιά μια αγάπη. ο λόρκα είναι ένας μεγάλος συγγραφέας, και το θέμα που πραγματεύεται είναι ακραίο, ερωτικό, σκοτεινό και παθιασμένο. Μ’ αρέσει πολύ. Θυμίζει σε πολλά αρχαία τραγωδία, μοιάζει και με δημοτικό τραγούδι. Αυτή η ισπανική ρίζα του έργου μάς είναι κατά κάποιον τρόπο οικεία. τα ταμπού και οι παραδόσεις που καυτηριάζει ο λόρκα έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα; Θεωρώ πως πάντα υπάρχουν κοινωνικά ταμπού, υποκρισία και αφόρητος εγκλωβισμός. Αλλάζει απλώς το περιτύλιγμα. Θέλω να πω, οι γυναίκες σήμερα δεν κλείνονται μέσα στα σπίτια, μπορούν να βγουν έξω και να δουλέψουν, ο κόσμος έχει εξελιχθεί. Όμως μέσα στην οικογένεια και την κοινωνία υπάρχουν ακόμα στεγανά, κανόνες, και η λογική του πολιτικά ορθού. οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να συμβιβάζονται με αυτά, με τη στενομυαλιά που μπορεί να σε περιβάλει και να σε πνίξει. Τα ταμπού λοιπόν αλλάζουν μορφές κατά καιρούς, αλλά είναι πάντα εδώ. ζω αρκετά την επαρχία και παρα-

ΘΕΑτΡΟ

τηρώ τρομερά «πρέπει» που ακολουθούνται. Για να παντρευτείς πρέπει πρώτα να λογοδοθείς και μετά να κάνεις το κρεβάτι. Όταν πεθάνει ο πεθερός σου, πρέπει κι εσύ να φοράς μαύρα και να βάλεις τακούνι μετά από ένα μήνα. Βλέπουμε να ακολουθούνται τύποι και διαδικασίες μέχρι και τώρα. υπάρχει υποκρισία. οι οικογένειες δέρνονται μεταξύ τους κι έξω από τους τέσσερις τοίχους παριστάνουν τους «καθώς πρέπει». Το θέμα του Ματωμένου γάμου είναι βέβαια διαχρονικό. Μιλάει για ένα γάμο που, λίγο αφότου τελεστεί, η νύφη φεύγει. Αυτό και σήμερα αν συνέβαινε, θα γινόταν σφαγή – μπορεί να υπήρχαν μέχρι και θύματα. υπάρχουν ακόμα έρωτες σαν του λεονάρντο και της Νύφης; Νομίζω πως ναι, και φοβάμαι μήπως υπάρχουν μόνο τέτοιοι. Γι’ αυτό το έργο είναι πάντα επίκαιρο, γιατί μιλάει για το ανικανοποίητο. Μάλλον κι ο λόρκα πιστεύει πως ο έρωτας είναι καταδικασμένος. γιατί επιλέξατε το ρόλο της Μάνας, μιας ισχυρής γυναικείας και μητριαρχικής φιγούρας, να τον ερμηνεύσει ένας άντρας ηθοποιός, ο Νίκος Καραθάνος; Καμιά φορά ένας άντρας μπορεί να έχει καλύτερη εικόνα για τη γυναίκα, πόσο μάλλον για τη μάνα. Δεν μου φαίνεται περίεργο να ακούω τον Νίκο στην πρόβα να λέει τα λόγια της. ο Ματωμένος γάμος δεν είναι ένα έργο ψυχολογικό, αλλά, όπως είπα και πριν, θυμίζει πολύ αρχαία τραγωδία. Διαπραγματεύεται έννοιες περισσότερο και όχι χαρακτήρες. Μιλάμε δηλαδή για την έννοια «μάνα» και την έννοια «οικογένεια». Από εκεί και πέρα δεν σκέφτηκα να πάω να κάνω κάτι πρωτότυπο. Δεν είναι άλλωστε κάτι καινούργιο αυτό που κάνουμε, έχει γίνει άπειρες φορές και πολύ καλά. Απλά θα ακούσουμε ένα ποίημα από έναν υπέροχο ηθοποιό. ο Νίκος είναι ένας πολύ σπουδαίος καλλιτέχνης, συνεργάτης και φίλος με την ουσιαστική έννοια του όρου. Έχουμε μια κοινή οπτική πάνω στα πράγματα, κι εμένα μου αρέσει να δουλεύω με τέτοιους ανθρώπους, με τους οποίους ψάχνουμε το ίδιο πράγμα. πρόκειται για μια πολύ ομαδική δουλειά. προσπαθούμε να βγάλουμε την οπτική του κάθε χαρακτήρα ξεχωριστά· δεν θα υπάρχει μία Μάνα πρωταγωνίστρια, όπως ίσως την έχουμε στο μυαλό μας. ως σκηνοθέτιδα έχετε ένα πολύ συγκεκριμένο προσωπικό στυλ, το οποίο κάποιος μπορεί να θεωρήσει ανατρεπτικό. Όμως γι’ αυτήν την παράσταση επιλέγετε την πλέον κλασική μετάφραση του γκάτσου. τα δύο

μοιάζουν ασύμβατα μεταξύ τους. Να περιμένουμε ξανά εμβόλιμα δικά σας κομμάτια μέσα στο έργο; Σίγουρα. Δεν μπορώ να αποφύγω κάτι τέτοιο. Μου αρέσει να πειραματίζομαι, όμως δεν θέλω να «χαλάσω» κάτι. Αντίθετα, θέλω να το αναδείξω, να το βοηθήσω να γίνει πιο κατανοητό, καταρχήν σε μένα. υπάρχουν πράγματα που έχω την ανάγκη να τα μεταφράσω σε κάτι δικό μου, να τα ερμηνεύσω μ’ έναν σημερινό τρόπο. Το πέρασμα από τη ρεαλιστική περιγραφή στο Φεγγάρι που μιλά ήταν σίγουρα πρωτοποριακό για την εποχή του, διαλύει όλη την υποκρισία των προηγούμενων σκηνών. προσπαθώ όμως να ψάξω λίγο παραπάνω αυτήν τη σκοτεινή πλευρά της φύσης, αντί να βάλω κάποιον απλά να πει τα λόγια. η μετάφραση του Γκάτσου είναι υπέροχη, από μόνη της ένα ακόμα έργο τέχνης. Σε καμία περίπτωση δεν την υποτιμώ, αντίθετα, στο μυαλό μου την έχω ψηλότερα απ’ όλα όσα υπάρχουν μέσα στην παράσταση. Θέλω όσες σκηνές χρησιμοποιηθούν να μείνουν αυτούσιες και να ακουστεί ο λόγος του. Το ότι υπάρχει αυτή η μετάφραση, για μένα λειτουργεί ως δώρο. Ακόμα κι αν προσθέσω κάτι άλλο δικό μου πριν ή μετά, έρχεται ξαφνικά σαν εξιλέωση, φέρνει πίσω το ρομαντισμό που έχουμε χάσει. Αυτόν το ρόλο θα παίξει, της «καλής πλευράς», του Θεού, αν υπάρχει.

ότι είμαι σαν κι αυτούς. Το ότι με διαχωρίζουν και το ότι με θεωρούν κάτι αποκρουστικό μού φαίνεται θετικό. Με τους κριτικούς πώς είναι η σχέση σας; Αν λάβω υπόψη τον πρόλογο της Κοκκινοσκουφίτσας που είδαμε πριν λίγο καιρό στην ςτέγη, δεν θα την χαρακτήριζα ειδυλλιακή. Κάθε επάγγελμα είναι σπουδαίο, αρκεί να γίνεται με γνώση και σεβασμό. Στις μέρες μας υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν τη γνώμη τους, χρησιμοποιώντας μία πολύ φτηνή γλώσσα, ένα καλιαρντό που καθόλου δεν αρμόζει σε κάποιον που αποφασίζει να εκθέσει δημόσια την άποψή του. Κάνουν κριτική στα πρόσωπα και όχι στο έργο και μάλιστα με ύφος τριτοκοσμικού κουτσομπολιού. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, είμαι αρνητική και, δυστυχώς, αυτό συμβαίνει συχνά. Θα θέλατε κάποια στιγμή να σκηνοθετήσετε στην Επίδαυρο; Για κάποιο λόγο, δεν θα έλεγα πως αυτό είναι κάποιο μεγάλο μου όνειρο. Δεν ξέρω γιατί. Νομίζω πως μ’ αρέσουν περισσότερο οι κλειστοί χώροι.

Ενώ ως συγγραφέας γίνεστε περισσότερο αποδεκτή, η σκηνοθετική σας δουλειά συνεχίζει να αμφισβητείται. γιατί θεωρείτε πως συμβαίνει αυτό; υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ούτε τα γραπτά μου τους αρέσουν. Αυτό είναι το φυσιολογικό και το ωραίο. Αν σ’ αυτήν την κοινωνία αρέσεις σε όλους, τότε σίγουρα κάτι φταίει σε σένα.

Μαζί με όλες τις υπόλοιπες καλλιτεχνικές σας δραστηριότητες, τραγουδάτε και ρεμπέτικα. πώς προέκυψε αυτή η ασχολία; Όλα αυτά που κάνω τα ήθελα από πάρα πολύ μικρή. Δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά, οπότε για μένα είναι πάρα πολύ φυσιολογικά. Έπαιζα πιάνο πολλά χρόνια. Στο σχολείο ήμουν αυτή που έβγαινε και τραγουδούσε. Με παρέες τα καλοκαίρια, σε ταβέρνες, πήγαινα και καθόμουνα όπου έβλεπα μπουζούκι! Είναι κι αυτό ένα κομμάτι μου. Είχα όνειρο ν’ ανέβω σ’ ένα πάλκο, να δουλέψω νύχτα, να πάρω το μικρόφωνο. Όλο αυτό δεν προέκυψε από τη μια στιγμή στην άλλη – είχα τέτοιες τάσεις. Κάποια στιγμή βρέθηκα με κάποιους μουσικούς και τόλμησα να το κάνω. Αρχικά σ’ ένα μαγαζί στην Σαντορίνη, με ντόπιους που γνωριζόμαστε και τραγουδούσαμε μαζί σε γάμους και αργότερα με τον Γιάννο περλέγκα και τους Ραστ Χιτζάζ, με τον οποίο γνωριστήκαμε μέσω του θεάτρου και έτυχε κι αυτός να το γουστάρει. Βρέθηκαν λοιπόν οι κατάλληλοι άνθρωποι και οι συγκυρίες, γιατί το κόλλημα υπήρχε.

Από την άλλη, όμως, η αντίδραση εναντίον σας κάποιες φορές ξεπέρασε τα όρια. Είπατε ποτέ «καλύτερα να είχα περάσει αδιάφορη»; Όχι. Χαίρομαι όταν βλέπω όσους ασκούν τέτοιου είδους κριτική. Το κακό για μένα θα ήταν να άρεσα σε όλους εκείνους που ξεπερνούν τα όρια, που έχουν εμπάθεια ή σεξισμό. Θα σήμαινε

ςτον Ματωμένο γάμο ποιο ρεμπέτικο ταιριάζει; Νομίζω όλα τα ερωτικά που κρύβουν πόνο και καταστροφή ταιριάζουν. Και ο ίδιος ο λόρκα τραγουδούσε. Μελετούσε τα παλιά ισπανικά τσιγγάνικα τραγούδια, τα οποία έχουν πολλά κοινά σημεία με τα δικά μας ρεμπέτικα. s

ςτην παράσταση θα είναι ισχυρό το ελληνικό στοιχείο; Όσοι κάνουμε αυτή τη δουλειά αντλούμε την έμπνευσή μας από προσωπικά βιώματα. Αυτό είμαι, εδώ ζω. Δεν το επιδιώκω, αλλά πολλές φορές βλέπω μέσα στην πρόβα να βγαίνει Ελλάδα. Ειδικά στον Ματωμένο γάμο, που τυχαίνει να ταιριάζουμε και λίγο σαν λαοί με τους ισπανούς. προσωπικά έχω τόσες εικόνες από ελληνικούς γάμους, από γλέντια και από επαρχία, που χωρίς να το θέλω προκύπτουν και στη σκηνή.

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 25

All YOu nEEd is

BEAtlEs

Μια αναδρομή στα τραγούδια των «Σκαθαριών» με αφορμή τη συναυλία που θα δώσει η Καμεράτα τον ιούλιο στο ηρώδειο Από τον Φώτη Απέργη

δΙΑΧΡΟΝΙΚη ΜΟδΑ πολύχρωμο βάδισμα στα ψυχεδελικά χρώματα του Yellow Submarine. Απέναντι: Οι Beatles τα χρόνια της μονοκρατορίας. Ο τζορτζ χάρισον, ο πολ Μακάρτνεϊ, ο ρίνγκο ςταρ και ο τζον λένον.

info

Π

οιο θεωρείτε μεγαλύτερο επίτευγμά σας: ότι συνθέσατε ένα ορατόριο στα 55 σας, ή ότι γράψατε ένα τραγούδι σαν το «Yesterday» στα 23 σας; ο πολ Μακ Κάρτνεϊ ήταν έτοιμος να απαντήσει. Επιτέλους. Εκείνο το μεσημέρι του 1999, σ’ εκείνη τη λαϊκή μπιραρία στην Κολωνία, δεν ήταν η πρώτη φορά που ήθελα να του κάνω αυτήν την ερώτηση. η απορία μού είχε γεννηθεί δυο χρόνια πριν, σ’ έναν τελείως διαφορετικό χώρο, στο Royal Albert Hall του λονδίνου, όπου ο πρώην Μπητλ παρουσίαζε με υπερηφάνεια σε δεκάδες δημοσιογράφους απ’ όλη την Ευρώπη το δεύτερο ορατόριό του, με τίτλο Standing Stone. Όμως τότε δεν στάθηκα από τους λίγους τυχερούς που μπόρεσαν να του απευθύνουν κάποια ερώτηση. Και να που τώρα είχα ακόμα μια ευκαιρία. η αφορμή ήταν διαφορετική –ένα άλμπουμ με παλιά ροκ εντ ρολ κομμάτια που ο Μακ Κάρτνεϊ θέλησε να ηχογραφήσει αποχαιρετώντας τον 20ό αιώνα–, αλλά αυτή τη φορά ήμασταν μόλις πέντε δημοσιογράφοι γύρω από το στρογγυλό τραπέζι. λοιπόν, ποιο από τα δύο θεωρούσε ο σερ πολ μεγαλύτερο επίτευγμά του; «Νομίζω το γεγονός ότι έγραψα το “Yesterday”», απάντησε. «Γιατί γεννήθηκε από το πουθενά και ήταν πιο ολοκληρωμένο. Ήταν ένα είδος ορόσημου για μένα. Αλλά νομίζω ότι και το Standing Stone ήταν καλό. Τελείως διαφορετικό επί-

ΜΟυσΙΚη

η Καμεράτα συναντά τους Μπητλς υπό τη διεύθυνση του Μίλτου λογιάδη, η Καμεράτα θα ερμηνεύσει τις μεγάλες επιτυχίες των θρυλικών Σκαθαριών.

τευγμα αυτό». πριν και περισσότερο από κάθε άλλο συγκρότημα της εποχής τους, οι Μπητλς συνδύασαν με τη μεγαλύτερη φαντασία και επιτυχία τις πιο διαφορετικές μουσικές επιδράσεις. Το «Yesterday» περιείχε τα πάντα και όμως, την ίδια στιγμή, έμοιαζε σαν να είχε γεννηθεί από το πουθενά. Δεν ήταν το μόνο... «Αν ζούσε ο Μπετόβεν, δεν νομίζω πως θα του κακόπεφτε αυτή η μουσική φράση», φαίνεται να λέει σ’ ένα ντοκιμαντέρ για τους Μπητλς ο παραγωγός και μέντοράς τους, Τζορτζ Μάρτιν, και παίζει στο πιάνο την εισαγωγή τού «lucy in the sky with diamonds». πόσο βρετανική διατύπωση, για να πεις ότι μία μελωδία είναι τόσο πρωτότυπη και καθαρή, ώστε διαπερνά τις εποχές. η χάρη της είναι αρκετά στέρεη για να χτίσεις πάνω της ένα τραγούδι, και όμως όχι: ο Τζον λένον προτιμά να μας οδηγήσει στο ονειρικό τοπίο του με μια «μονότονη» αντίστιξη: «Picture yourself in a boat on a river, with tangerine trees and marmelade skies...» Δεν είναι, φυσικά, το πρώτο, ούτε το τελευταίο τραγούδι στο οποίο ο ίδιος ή ο πολ Μακ Κάρτνεϊ κάνουν κάτι τέτοιο – από απρόοπτα άλλο τίποτα στις συνθέσεις και τις ενορχηστρώσεις τους. Θυμηθείτε το «A day in the life»: πάνω που μας έχουν μεταγγίσει την ατμόσφαιρα του βασικού τους θέματος (μιας μελαγχολικής μπαλάντας), δεν διστάζουν να το τορπιλίσουν με μια δήθεν ασυνάρτητη συμφωνική ορχήστρα, που έρχεται από

το πουθενά και εξωθείται σ’ ένα απρόσμενο κρεσέντο, το οποίο, όμως, επίσης δίνει τη θέση του σ’ ένα πιάνο, που παίζει ανύποπτο σε χαρούμενο ρυθμό. παρ’ όλα αυτά, σ’ ένα λεπτό η πρώτη μελωδία επιστρέφει ως διά μαγείας τόσο φυσικά, σαν να μη χάθηκε ποτέ. Κυρίως, όμως, θυμηθείτε τα τραγούδια τους, που δεν εκπλήσσουν από την αρχή, γιατί έχουν αφομοιώσει με τόση σοφία τα κέρδη από τα πειράματά τους, ώστε κυλούν με την αμέριμνη φυσικότητα του διαχρονικού. Μελωδίες όπως ακριβώς το «Yesterday», που, σε πείσμα του τίτλου του, ακούγεται πάντοτε σημερινό. πώς γίνονται όλα αυτά; Σε τι οφείλουμε αυτήν την τόσο αρμονική και ισορροπημένη αταξία καινοτομιών; Στον εμπνευσμένο αυτοσχεδιασμό ή στην αριστοτεχνική οργάνωση; Ίσως και στα δύο. υπάρχουν τραγούδια που κρύβουν τις πιο πρωτότυπες ακροβασίες στα πρωτόγονα στούντιο της εποχής: η ρυθμική βάση προερχόταν από μία ηχογράφηση, η κιθάρα από μιαν άλλη, τα παράξενα εφέ από μια τρίτη, άλλης μέρας. η μίξη τους αναγγελλόταν ως οριστική, μέχρι που, δίχως κανείς να το περιμένει, ο λένον ή ο Μακ Κάρτνεϊ αποφάσιζαν να τα ξανακάνουν όλα απ’ την αρχή. υπάρχουν, όμως, και τραγούδια, όπως το «Yes ιt ιs», που ηχογραφούνταν σε μόλις πέντε ώρες. Και δίσκοι σαν το Help!, που ολοκληρώνονταν σε πέντε μέρες σε τέσσερα κανάλια. πώς αλλιώς θα μπορούσαν να

Τραγουδούν: Κώστας Βασιλιάγκος, Δώρος Δημοσθένους, Βασίλης Γισδάκης, Στηβ Κόκκας. special guest: mEλιssEs. ωδείο ηρώδου Αττικού 17 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 30€ (ζώνη Α), 15€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Άνω Διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

κυκλοφορήσουν έξι άλμπουμ σε μόλις 33 μήνες, ακριβώς στα μέσα τής δεκαετίας του ’60; η φήμη και έντονη παραγωγικότητα δεν τα πάνε καλά με τη δημιουργικότητα. Κι όμως: και τα έξι αυτά άλμπουμ είναι ιστορικά. Αλλά αυτό δεν τους ήταν αρκετό. οι Μπητλς σταματούν οριστικά τις συναυλίες (όπου το κοινό άκουγε πια μόνο τον εαυτό του) και, κρατώντας απόσταση ασφαλείας από τα εφηβικά παρακαλετά των οπαδών τους, διαλέγουν αυτήν ακριβώς τη στιγμή που είναι «δημοφιλέστεροι κι απ’ τον Χριστό» για να καταδυθούν εξομολογητικά στην παιδική τους ηλικία, να συνδυάσουν τολμηρά τα πιο ανεκπλήρωτα όνειρα με την πιο πεζή καθημερινότητα, να τραγουδήσουν για τους ήρωες, μα και για τους γείτονές τους. Εμπνέονται από το κάθε τι: από μια τηλεοπτική διαφήμιση κορνφλέικς («Good morning»), από μια παιδική ζωγραφιά («lucy in the sky with diamonds»), από ένα οικογενειακό σίριαλ («A day in the life»), από το κείμενο μιας αφίσας τσίρκου («Being for the Benefit of

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 27

mr. Kite!»). Το τελευταίο, μάλιστα, το μελοποιούν αυτούσιο. Αλλά με αυτήν τη μελωδία και την παράξενα πανηγυριώτικη ενορχήστρωση (που ο λένον έχει ζητήσει «να μυρίζει πριονίδι»...) μετουσιώνεται σε κάτι δίχως προηγούμενο. οι δύο βασικοί συνθέτες του περίφημου κουαρτέτου γνωρίζονταν σχεδόν από παιδιά. Εκείνο το φθινοπωρινό μεσημέρι του 1999 στη γερμανική μπιραρία, ο Μακ Κάρτνεϊ μάς αφηγήθηκε ότι θυμόταν τον φίλο του ως σπουδαστή του Κολεγίου Τεχνών του λίβερπουλ, «να ξυπνάει κάθε πρωί σ’ ένα διαμέρισμα που δεν είχε έπιπλα, μόνο ένα πικάπ και μια σόμπα, ν’ ανάβει τσιγάρο και να τραγουδά, ανάμεσα σε χασμουρητά, ένα παλιό ροκ εντ ρολ τραγούδι, το “Honey Hush”». Ήταν μια καλή ευκαιρία να τον ρωτήσω: «πολλοί πιστεύουν ότι αργότερα τσακωνόσασταν συνέχεια. Είναι αλήθεια;» «Όχι, όχι. Αυτό διάρκεσε μόνο λίγα χρόνια», απάντησε ο Μακ Κάρτνεϊ. «Τον περισσότερο καιρό ήμασταν πολύ κοντά. Αλλιώς, πώς θα μπορούσαμε να γράψουμε μαζί όλα αυτά τα τραγούδια; Κανείς από τους δυο μας δεν θα μπορούσε να ανεχθεί έναν ηλίθιο. υπήρξε, βέβαια, μια περίοδος δύσκολη, εξαιτίας της δουλειάς. Τότε, όντως, τσακωνόμασταν. Αλλά αυτό κράτησε δυο-τρία χρόνια. Ήταν πολύ λυπηρό. Ήταν σαν γάμος, που ξαφνικά οδηγείται σε διαζύγιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι νωρίτερα δεν ήταν ευτυχισμένος». ο Μάνος Χατζιδάκις τόνιζε συχνά τον «μη συμπτωματικό χαρακτήρα του αληθινού τραγουδιού. Εδώ», έλεγε, «η σχέση μουσικής και στίχου δεν είναι τυχαία, αλλά καθοριστική και τελεσίδικη». οι Μπητλς δεν πέτυχαν μόνο αυτό, αλλά ξεπέρασαν και το κοινωνικό και αισθητικό τοπίο που γέννησε το στίχο και τη μουσική τους: Είχαν νιάτα, ανατρεπτικότητα και χιούμορ, αλλά δεν ένιωσαν υποχρεωμένοι να αναπαράγουν τα ιδεοληπτικά στερεότυπα του ροκ. Από το σκάνδαλο, προτίμησαν την τόλμη· και από τον ηδονισμό, τον ερωτισμό. ποτέ δεν κολάκευσαν τους νέους, οι οποίοι τους είχαν ανακηρύξει τόσο αναπάντεχα σωτήρες τους. (Το «she’s leaving Home» μελοποιεί με τρυφερότητα και κατανόηση όχι μόνο τη λαχτάρα τής κοπέλας που εγκαταλείπει κρυφά την οικογενειακή εστία, αλλά και την πικρή έκπληξη των γονιών της, όταν βρίσκουν το αποχαιρετιστήριο γράμμα της). Είχαν ακόμη σεβασμό προς τα αρχικά τους πρότυπα, τον Τσακ Μπέρι και τον Μπάντι Χόλι, όμως δεν δίστασαν καθόλου να τα ποικίλουν με τον Μπαχ. Ακόμη και να υπονομεύσουν τη φόρμα του τραγουδιού. πόσο εντυπωσιακά, εξάλλου, άνθισαν μετά το 1965 και στράφηκαν για ήλιο όπου υπήρχε ανατολή: από τη λαϊκή παράδοση της ινδίας («norwegian Wood») έως τη λόγια της Ευρώπης («Eleanor Rigby»: μέχρι και με δύο κουαρτέτα εγχόρδων το ηχογράφησαν. Ό,τι,

ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΜΙΑσ ΙστΟΡΙΑσ η κόμμωση, η αμφίεση, η εικόνα των Beatles ήταν συστατικά της φήμης τους, στα οποία έδιναν έμφαση οι μάνατζερ. η εικόνα, στο πλάι, είναι διαφημιστική: οι Beatles διαφημίζουν την εβδομαδιαία Sunday Mirror και η Sunday Mirror τους Beatles. το ‘να χέρι νίβει τ’ άλλο.

δηλαδή, επιχειρούν πλέον οι νεωτεριστές – μόνο που οι Μπητλς είχαν προηγηθεί κατά δεκαετίες). Είναι γεγονός ότι δεν ήταν αυτοί οι πρώτοι που διεκδίκησαν και πέτυχαν να έχει η νεότητα την έκφρασή της. Και όμως, με αυτούς ταυτίστηκε η νεανική έκφραση περισσότερο απ’ τον καθένα. (Γιατί όχι; πρώτοι από τούς ομοτέχνούς τους ενορχήστρωσαν την έξαψη. πρώτοι αντικατέστησαν την αισθηματολογία με τη δραματικότητα). Είναι επίσης αλήθεια ότι κάποιοι είχαν ξανακάνει ορισμένα από αυτά που έκαναν οι Μπητλς. (οι ίδιοι μνημονεύουν το Pet Sounds των Μπιτς Μπόις, ως ένα δίσκο που επηρέασε σημαντικά το περίφημο Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band). Αλλά κανείς δεν είχε ξανακάνει όλα όσα έκαναν αυτοί. Και μάλιστα σε μια τέτοια εποχή... «η ιστορία μιας τέχνης, λόγω του προσωπικού της χαρακτήρα, είναι η εκδίκηση του ανθρώπου απέναντι στην απρόσωπη ιστορία τής ανθρωπότητας», γράφει ο Μίλαν Κούντερα στις Προδομένες διαθήκες, και σ’ αυτούς τους τέσσερις θα έβρισκε ένα καλό παράδειγμα. Μεγάλωσαν μεν μόλις χάθηκε το σκοτάδι του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, αλλά το χλωμό φως τού μικροαστικού καθωσπρεπισμού τής δεκαετίας τού ’50 δεν τους ήταν αρκετό, πόσο μάλλον που βόλευε τις ψυχροπολεμικές σκιές. Στην αρχή, όλα ήρθαν σαν ένα εύθυμο, σκανδαλιάρικο παιχνίδι, που γινόταν πιο διασκεδαστικό όσο εντονότερη γινόταν η αντίδραση. Όμως, οι Μπητλς ανταποκρίθηκαν σ’ αυτό για το οποίο τους προόριζε η εποχή τους: ωρίμασαν με εντυπωσιακή ταχύτητα. Και σύντομα φάνηκε ότι η αστείρευτη μελωδικότητα, η ιδιοφυής και ευφάνταστη μουσική σκέψη, η προσωπική και τολμηρή κοινωνική στάση και ο δίχως σύνορα κοσμοπολιτισμός δεν είχαν ξανακάνει τέτοιο καρέ. Κανείς μέχρι τότε δεν είχε αποδώσει τόσο αριστοτεχνικά και μαζί ποιητικά στην ελαφρότητα

28 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

το βάρος που της αξίζει, και στο βάρος την ελαφρότητα που κρύβει. Να γιατί, αυτήν τη φορά, η πρωτοπορία έγινε γρήγορα αντιληπτή και αγαπητή σ’ ολόκληρο τον κόσμο. (Δεν είναι μόνον ότι ο πιο παράτολμος γάμος στο τραγούδι τού δεύτερου μισού τού αιώνα μας υπήρξε και ο πιο πετυχημένος. Αλλά και ότι έκανε τους περισσότερους φίλους, παρ’ όλες τις ιδιοτροπίες του, ή μάλλον ακριβώς χάρη σ’ αυτές). Να γιατί είναι περισσότεροι οι καλλιτέχνες κάθε εθνικής και μουσικής καταγωγής που έπαιξαν ή τραγούδησαν μια φορά στη ζωή τους ένα τραγούδι των λένον και Μακ Κάρτνεϊ, παρά οι άλλοι που δεν το έκαναν. «Ήταν οι μελωδικότεροι και οικουμενικότεροι. Με μελωδίες σύντομες, πυκνές, απέριττες, αλλά και λυρικές. περιείχαν δε τόσο διαφορετικές κουλτούρες, που άγγιζαν κι εμάς», είχε επισημάνει ο Νότης Μαυρουδής, ο πρώτος διεθνώς κλασικός σολίστ που, το 1978, κυκλοφόρησε δίσκο αποκλειστικά με κλασικές διασκευές συνθέσεών τους. Τότε, το περιβάλλον των ωδείων τον αντιμετώπισε με επιφύλαξη. Έκτοτε, όμως, αμέτρητες ορχήστρες και σολίστ σ’ όλον τον κόσμο διασκεύασαν συνθέσεις των λένον και Μακ Κάρτνεϊ. Ανάμεσά τους και η ορχήστρα των Χρωμάτων, υπό την εμπνευσμένη διεύθυνση του Μίλτου λογιάδη. η πρώτη συναυλία τους δόθηκε τον ιούνιο του 1996 και ακολούθησαν πολλές, με μεγάλη επιτυχία. Στις 17 ιουλίου, ο ίδιος μαέστρος θα διευθύνει στο ηρώδειο τους ίδιους σολίστ της πρώτης εκείνης βραδιάς –Κώστα Βασιλιάγκο, Βασίλη Γισδάκη, Δώρο Δημοσθένους και Στηβ Κόκκα–, με μια άλλη διακεκριμένη ορχήστρα μας, την Καμεράτα. Τα τραγούδια των Μπητλς μπορούν πάντοτε να συνεγείρουν τους καλλιτέχνες και να συγκινούν το κοινό. παραμένουν απαράλλαχτα σ’ αυτό, όσο κι αν αλλάζουν οι δημιουργοί τους – εκείνοι που μένουν ανάμεσά μας. «Κάποτε τα τραγούδια σας άρχισαν μια

μουσική επανάσταση. Νιώθετε ικανός για μια δεύτερη; Και πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει ακόμα μία δεκαετία του ’60 τον επόμενο αιώνα;» είχα ρωτήσει τον Μακ Κάρτνεϊ, λίγο πριν από το τέλος της συνέντευξης. «Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά, αλλά τα προβλήματα είναι τα ίδια», απάντησε. «η ελευθερία είναι ακόμα ένα θέμα. Το ίδιο και το περιβάλλον και το μέλλον του κόσμου. Τώρα, αν εγώ είμαι ικανός για μια δεύτερη επανάσταση; Δεν ξέρω. Νομίζω πως είμαι. Όμως, αναρωτιέμαι αν τη θέλω. Άλλωστε, δεν τα οργανώνεις αυτά τα πράγματα. Δεν λες, τώρα θα γίνει μια επανάσταση. Γίνεται στην ώρα της. Νομίζω πως η επανάσταση με την οποία συνδέομαι αυτή τη στιγμή είναι μια επανάσταση καλοσύνης και αφορά τα ζώα. Έχουμε υπάρξει πολύ σκληροί μαζί τους: τα εξοντώνουμε κατά εκατομμύρια, γιατί η κοινωνία μας είναι βασικά σαρκοφάγος. Νομίζω, λοιπόν, ότι στον επόμενο αιώνα ο πλανήτης μας οφείλει να παρουσιάσει νέες λύσεις για το περιβάλλον. η χορτοφαγία είναι μια πολύ καλή ιδέα. Είναι κάτι άβολο – το καταλαβαίνω, γιατί κι εγώ έτρωγα κρέας. Αλλά όλο και περισσότεροι νέοι την υποστηρίζουν. Αυτή, λοιπόν, είναι η επανάσταση στην οποία συμμετέχω σήμερα». Αμηχανία απλώθηκε στο δημοσιογραφικό τραπέζι με αυτήν του την τοποθέτηση. Ευτυχώς, μια συνάδελφος από τη Φινλανδία τον ρώτησε σοβαρά, αν θα μπορούσε να συνοψίσει το νόημα τής ζωής του σε δυο-τρεις κουβέντες: «Σ’ αυτήν την περίπτωση, θα απαντούσα: καρότα», απάντησε με προσποιητή σοβαρότητα ο Μακ Κάρτνεϊ. «Καρότα;» επανέλαβε άναυδη εκείνη. «Απολύτως! Κarroten! Ακούστε, είναι πολύ μεγάλη ερώτηση. Δεν ξέρω τι θα έλεγα, δεν μπορώ να συνοψίσω τη ζωή μου. Μπορείτε εσείς να συνοψίσετε τη δική σας; πάντως, τα πέρασα καλά. Δεν έχω παράπονο», είπε γελώντας ο δημοφιλέστερος, ίσως, συνθέτης του 20ού αιώνα και, αφού μας χαιρέτησε, χάθηκε επιδέξια από την πίσω πόρτα της μπιραρίας. s ςημείωση: Το κείμενο αυτό βασίζεται σ’ ένα άλλο που δημοσιεύτηκε στο πρόγραμμα της συναυλίας της ορχήστρας των Χρωμάτων με τραγούδια των Μπητλς, το 1996, καθώς και στη συνέντευξη με τον πολ Μακ Κάρτνεϊ που δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία το 1999.

ΜΟυσΙΚη

Θεόδωρος Κουρεντζής

AΠο τη ρωΣια με αΓαΠη ο αρχιμουσικός Θεόδωρος Κουρεντζής, που ζει και εργάζεται στη Ρωσία, όπου έχει αναγνωριστεί ως μουσική ιδιοφυΐα, εμφανίζεται για δύο συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, παρουσιάζοντας το Χειμωνιάτικο ταξίδι του Σούμπερτ, στη μεταγραφή του Χανς Τσέντερ για τενόρο και μικρό σύνολο. η ορχήστρα, που αυτή τη φορά θα διευθύνει ο διεθνoύς φήμης μαέστρος, είναι το Kyklos Ensemble. πρόκειται για ένα σύνολο μουσικής δωματίου με διευθυντή τον σολίστ κρουστών Δημήτρη Δεσύλλα και με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Γιώργο Κουμεντάκη, το οποίο ιδρύθηκε το 2013, και έχει ήδη διαγράψει μια λαμπρή πορεία ευρέος μουσικού φάσματος. Από τoν τηλέμαχο Αναγνώστου

Σ

ε ηλικία 23 ετών, ο Θεόδωρος Κουρεντζής διηύθυνε τη Φιλαρμονική του λένινγκραντ και λίγο αργότερα την Όπερα του Νοβοσιμπίρσκ. Από το 2011, έχει αναλάβει το Θέατρο και την Όπερα της πόλης περμ της Σιβηρίας, εκεί όπου μεγάλωσε ο Ντιαγκίλεφ. υπό τη διεύθυνση του Κουρεντζή, το περμ εξελίσσεται σε μια ακόμη κυψέλη πολιτισμού της κλασικής μουσικής, καθώς έχουν παρουσιαστεί εκεί σπουδαίες συναυλίες με διάσημους μουσικούς και σολίστες. kyklos Ensemble – ο Κουρεντζής έχει πολύ συγκεκριμένη άποψη Θεόδωρος Κουρεντζής για την τέχνη που υπηρετεί: «Δεν αντέχω αυτό το Το χειμωνιάτικο ταξίδι του Σούμπερτ: Μια πράγμα που γίνεται στη Δύση», δήλωνε το 2007, ερμηνεία-ανασύνθεση για τενόρο και μι«όπου μόλις λήξει το ωράριο, οι μουσικοί παρακρό σύνολο του Χανς Τσέντερ τάνε αμέσως την πρόβα. Σαν την πόρνη που έτσι ο Θεόδωρος Κουρεντζής συμπράττει με και κάτσει λίγο παραπάνω ο πελάτης, τον χτυπάει το Kyklos Εnsemble και ερμηνεύουν για στον ποπό και του λέει “Ε, αγάπη μου, τι, θα παπρώτη φορά στην Ελλάδα το Χειμωνιάτικο ντρευτούμε;” η μουσική όμως δεν είναι έτσι, η ταξίδι του Σούμπερτ στη μεταγραφή του μουσική είναι σαν τον έρωτα. Θέλει αφοσίωση. Χανς Τσέντερ για σύνολο δωματίου (1993). Έκανα λοιπόν μια πειραματική ορχήστρα, παίρνοντας τους καλύτερους σολίστ απ’ όλη τη Ρωσία. Και Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, φτιάξαμε ένα μουσικό γκέτο. Έναν καταυλισμό ας Αίθουσα «δημήτρης Μητρόπουλος» πούμε, όπου οι άνθρωποι που ζουν εκεί βλέπουν 14-15 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 25€ (ζώνη Α), 20€ (ζώνη Β), όλοι μαζί φιλμ του Ντράγερ, διαβάζουν Ρίλκε στα 10€ (ζώνη Β-φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ) γερμανικά, μεταφράζουν πάουλ Τσέλαν, ακούν διάφορες ηχογραφήσεις, κάνουν πρόβα χωρίς να κοιτάνε το ρολόι – μερικές φορές φτάνουμε και το δωδεκάωρο. Ένα μοναστήρι. Γι’ αυτό και η επαφή αυτής της ορχήστρας με τη μουσική είναι κάτι πολύ διαφορετικό». ο Θεόδωρος Κουρεντζής γεννήθηκε στο Βύρωνα το 1972 και τα πρωινά ξυπνούσε, λόγω της μουσικού μητέρας του, με Τσέρνι, Μότσαρτ, Σούμπερτ. Δεν ήταν δύσκολο να ασχοληθεί μαζί ΕΚλΕΚτΙΚΕσ συγγΕΝΕΙΕσ τους και ο ίδιος. Στα εφτά του χρόνια άρχισε μαθήματα βιολιού, ενώ «η ρωσία ήταν για μένα ο Μπαρβίνσκι, ο είχε ήδη κάνει και μαθήματα πιάνου. Όταν, το 1987, ασχολήθηκε για Μαγιακόφσκι, ο χλεμπίκοφ, ο πρώτη φορά με τη σύνθεση υπό την καθοδήγηση του Γιώργου Χατζηνίκου Καντίνσκι» . Ο Θόδωρος Κουρετζής («Μας γνώρισε τον Σκαλκώτα, τον Σένμπεργκ και τον Βέμπερν»), είχε ήδη φοιμόνο δίνει το στίγμα του. τήσει στο Εθνικό Ωδείο, στο τμήμα Θεωρητικής Μουσικής και στο Τμήμα Εγχόρδων. διάνοια: Αρχές του 1990, έφυγε για τη Ρωσία, που ήταν το μεγάλο του όνειρο: «Δεν είμαι από αριτον Θεόδωρο στερή οικογένεια, ούτε ήμουν του χώρου». «Ήμουν πάντα αναρχικός και διατηρώ μέΚουρεντζή». ο Κουχρι σήμερα μια παρόμοια στάση. η Ρωσία ήταν για μένα ο Μπαρβίνσκι, ο Μαγιακόφσκι, ρεντζής αργότερα θα ανέο Χλεμπίκοφ, ο Καντίνσκι – αυτά είχα στο μυαλό μου. Με εξέφραζε ο ρομαντισμός και τρεχε σ’ εκείνα τα λόγια με χαρά, μέχρι να το η μακρότητα που έχει αυτή η χώρα», έχει δηλώσει. κάνει όμως, θα διέγραφε και μια πορεία που θα έκανε τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης να Στο κρατικό ωδείο της Αγίας πετρούπολης, ο δάσκαλός του, Ίλια Μούσιν, μυθική τον χαρακτηρίζουν «αναρχικό, ωραιοπαθή και ιδιοφυΐα», τη χήρα του Σοστακόβιτς να μορφή της σοβιετικής διεύθυνσης ορχήστρας, είπε για τον νεαρό Έλληνα: «Είχα πολύ τον αποζητεί για να τον συγχαρεί αυτοπροσώπως, και τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ ταλαντούχους μαθητές, σαν τον Βαλέρι Γκεργκίεφ και τον Γιούρι Τεμιρκάνοφ και μία πούτιν να δηλώνει θαυμαστής του. s

MoYσΙΚη

info

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 29

© γιώργος γερανιός

Vassilikos

το ΠαραΠονο

του ξενιτεμενου

aπό τους Raining Pleasure ώς την επαφή του με τον Βασίλη τσιτσάνη, μεσολάβησαν η επιτυχία και η αποξένωση με την καθημερινή κουλτούρα μας. ςήμερα, «πολιτισμικός μετανάστης» στην Ευρώπη, εμβαθύνει από μακριά στην ελληνική μουσική, «παντρεύοντας» τα δικά μας ηχοχρώματα με ευρωπαϊκά ιδιώματα και προσδοκώντας ένα καλύτερο αύριο. Ή μήπως έχει πάψει να προσδοκά; Από τη Μαρίλια παπαθανασίου

A

πό τους πιο επιτυχημένους καλλιτέχνες της γενιάς του, ο Vassilikos, κατά κόσμον Βασιλικός Σακκάς, πρώην frontman των εξίσου επιτυχημένων Raining Pleasure, εμφανίζεται στο μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, παρουσιάζοντας τη δική του εκδοχή των τραγουδιών του Βασίλη Τσιτσάνη. Σ’ ένα διάλειμμα από τις πρόβες, στη γενέτειρά του την πάτρα, ο Βασιλικός, που εξηγεί γιατί είναι «πολιτισμικός μετανάστης από το 2004» στο εξωτερικό, μιλά για τη μουσική –τη δική του και των άλλων–, αλλά και το γιατί η χώρα στην οποία μεγάλωσε και άκουσε για πρώτη φορά μουσική τον αποκαρδιώνει βαθιά.

γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε εσείς, μουσικός ταυτισμένος κυρίως με την αγγλόφωνη ροκ και ποπ μουσική, με τον τσιτσάνη; Άρχισα να προετοιμάζω το υλικό αυτό από το 2012, με σκοπό μια παράσταση. Αυτό που δεν περίμενα να μου συμβεί, είναι να μου προταθεί να ηχογραφηθεί όλο αυτό το υλικό. προέκυψε ένας δίσκος εκεί που δεν τον περίμενε κανείς. Γιατί ο Τσιτσάνης; Γιατί τις περισσότερες φορές, όταν άκουγα ένα λαϊκό τραγούδι, επί σειρά ετών, και ρωτούσα τί ήταν αυτό, η απάντηση που έπαιρνα ήταν: Τσιτσάνης. Και όσο μεγάλωνα και ωρίμαζε η σχέση μου με τη μουσική, συνειδητοποίησα ότι τρέφω μεγάλη συμπάθεια στον συγκεκριμένο καλλιτέχνη και άρχισα να εμβαθύνω περισσότερο στο έργο του, δηλαδή πρωτίστως να ακούω περισσότερο. Και στη συνέχεια, θέλησα να δω πώς θα ακούγονται αυτά τα τραγούδια αν ξανάκανα ένα πείραμα με επανεκτελέσεις στη ζωή μου. Θέλετε να απομακρυνθείτε από τις επανεκτελέσεις; οι επανεκτελέσεις προέκυψαν από ατύχημα. Το 2008, ενώ ζούσα στη Γερμανία, βρέθηκα στο στούντιο χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο, χωρίς να ξέρω ακριβώς τι θέλω να κάνω, χωρίς πια τους Raining Pleasure, που ήταν η παρέα μου για 20 χρόνια. Κάποια στιγμή, πήρα μια κιθάρα και τραγούδησα ένα τραγούδι των Μπητλς. ο παραγωγός μου, ο Κλάιβ Μάρτιν, το ηχογράφησε γιατί του φάνηκε ενδιαφέρον. Έτσι, διαλέξαμε ορισμένα κομμάτια-θρύλους, τραγούδια ιστορικά, που έπαιξαν για μένα πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μου, αισθητικό και συναισθηματικό. Αυτά αποτέλεσαν το υλικό του δίσκου Vintage, ο οποίος κυκλοφόρησε το 2009. παλιότερα, το 2004, όταν ετοιμάσαμε το Relfections του Χατζιδάκι, σκοπός μας ήταν τέσσερις παραστάσεις με την Έλλη πασπαλά. Σε μια από τις παραστάσεις, ήρθε ο γιος του Χατζιδάκι, ο Γιώργος, και μας πρότεινε να

ΜΟυσΙΚη

τα ηχογραφήσουμε σε δίσκο, ο οποίος πήγε πάρα πολύ καλά. η παράσταση της Επιδαύρου θα είναι αποκλειστικά ο δίσκος με τη δική σας εκδοχή των τραγουδιών του τσιτσάνη, με τίτλο Sunday Cloudy Sunday που κυκλοφόρησε το 2013; Ναι, αλλά θα παίξουμε και άλλα κομμάτια που δεν μπήκαν στο δίσκο. Το πολύ σημαντικό της υπόθεσης είναι οι δύο τραγουδίστριες που συμμετέχουν, η Δήμητρα Γαλάνη και η Ελευθερία Αρβανιτάκη, που πολύ με τιμούν με την παρουσία τους και τη φωνή τους. η αγγλοσαξονική ποπ κουλτούρα αντιστρατεύεται το ελληνικό λαϊκό τραγούδι; Κι εγώ για πολλά χρόνια τα θεωρούσα αντικρουόμενα. Αλλά άλλαξα γνώμη όταν επιχείρησα το πείραμα, όταν αποφάσισα να εμβαθύνω. Για δύο μήνες άκουγα μόνο Τσιτσάνη και διάβαζα βιογραφίες του. ποιες είναι οι κύριες μουσικές σας επιρροές; Τα κομμάτια των καλλιτεχνών που περιλαμβάνονται στο Vintage: του λέοναρντ Κοέν, των Μπητλς, των Βέλβετς. Τα πρώτα ακούσματα ως παιδάκι που με έκαναν να λικνίζομαι ήταν οι Μπόνεϊ Εμ, αυτά ακούγονταν στο σπίτι μου. Μετά αγάπησα πολύ τον Μάικλ Τζάκσον. η πρώτη μου όμως απόλυτη ταύτιση με μουσική, ήταν με τους Μπητλς, κι αυτό το κεφάλαιο δεν έχει ακόμη κοπάσει μέσα μου. τώρα θα εμφανιστείτε στο μικρό θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου, χώρο εξ ορισμού υποβλητικό. Επειδή δίνετε συχνά συναυλίες, τι γνώμη έχετε για το κοινό των συναυλιών, και κυρίως γι’ αυτήν την τάση ορισμένων να φιλμάρουν ακατάπαυστα τις συναυλίες με τα κινητά τους; Αυτό που με ενοχλεί είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που τραβάνε με την κάμερά τους για να δημιουργήσουν μια ανάμνηση, εκείνη τη στιγμή δεν συνειδητοποιούν ότι χάνουν την πραγματικότητα. Θυμάμαι ότι όταν πήγα τις καλύτερες διακοπές στη ζωή μου και ήξερα ότι ζούσα ένα θαύμα, όταν επέστρεψα, συνειδητοποίησα ότι δεν είχα βγάλει ούτε μια φωτογραφία. η ιστορία με τα smartphones είναι αρρώστια. οι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο για το τι θα ποστάρουν στο Facebook και λιγότερο για το τι ζουν. ςυχνά αναφέρεστε στη σχέση της ανάγνωσης με τη μουσική. διαβάζετε πολύ; τι διαβάζετε αυτήν την εποχή; Δεν είμαι φίλος του μυθιστορήματος. Διαβάζω δοκίμιο, ποίηση, διαβάζω βιογραφίες. Μια ιδιαίτερα καλογραμμένη βιογραφία είναι αυτή του Στινγκ· τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα. O Στινγκ βέβαια κατέχει το παιχνίδι με τη

γλώσσα γιατί ήταν και καθηγητής Αγγλικών. Οι παλιότεροι μουσικοί, όπως ο ςτινγκ, οι Μπητλς, πέραν του ταλέντου τους, δούλευαν και πολύ. το δίδυμο λένον-Μακάρτνεϊ, πριν ακόμη γίνουν Μπητλς, ήξεραν τουλάχιστον 1.000 τραγούδια. η τεχνολογία έχει επηρεάσει αναμφίβολα τον τρόπο δημιουργίας της μουσικής. Οι σημερινοί μουσικοί δουλεύουν λιγότερο εξαιτίας της; υπάρχουν άνθρωποι που ξέρω ότι δουλεύουν πολύ, και άλλοι που δεν ψάχνονται. Αυτό όμως είναι θέμα προσωπικής ανάγκης του καθενός και όχι σημάδι των καιρών. Αυτόν που θέλει να εμβαθύνει, η τεχνολογία τον βοηθάει, αυτόν που θέλει να κάνει τη δουλειά του «μπακάλικα», χωρίς να υποτιμώ το επάγγελμα, η τεχνολογία μπορεί να τον κάνει ακόμη πιο πρόχειρο.

info Vassilikos Sunday Cloudy Sunday η «Συννεφιασμένη Κυριακή» του Βασίλη Τσιτσάνη, όπως θα μας την παρουσιάσει ο Βασιλικός. Τα θρυλικά τραγούδια του 20ού αιώνα μέσα από το πρίσμα της ποπ κουλτούρας. Συμμετέχουν: Δήμητρα Γαλάνη, Ελευθερία Αρβανιτάκη. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 11-12 Ιουλίου, 21:30 Εισιτήρια: 20€ (ζώνη Α), 15€ (ζώνη Β) 10€ (ζώνη Β-φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

χρησιμοποιείτε την τεχνολογία, είστε παιδί της εποχής σας, δίνετε όμως την εντύπωση ότι θα θέλατε ίσως να ζείτε σε άλλη εποχή. Ναι, νομίζω ότι η εποχή μου είναι τα σίξτις. Καλλιτεχνικά, θα ήθελα να έχω υπάρξει έφηβος στα σίξτις. ζείτε πολλά χρόνια στο εξωτερικό, από επιλογή. ςκέφτεστε να επιστρέψετε στην Ελλάδα; ζω στο εξωτερικό τα τελευταία δέκα χρόνια. Τα πρώτα πέντε στη Γερμανία και τα τελευταία πέντε στο λονδίνο. Βρίσκομαι εκεί γιατί, εκτός των άλλων, σπουδάζω παράλληλα, έχω ένα χρόνο ακόμη να τελειώσω τις σπουδές μου στην κινεζική ιατρική. Αυτό το κάνω για μένα, αλλά από τη στιγμή που το κάνω, οφείλω και να το μεταδώσω. Το αν θα το ασκήσω επαγγελματικά, δεν το ξέρω. Δεν ξέρω πού θα πάω μετά. Δεν νιώθω ότι μπορώ να γυρίσω στην Ελλάδα. Βρίσκετε την κατάσταση στην Ελλάδα αποκαρδιωτική; Όχι απλώς αποκαρδιωτική. Μου προκαλεί τόσο μα τόσο πολύ θυμό, που θαυμάζω τον κόσμο που μπορεί να μένει εδώ. Αδυνατώ, και ταυτόχρονα αρνούμαι να ζήσω αυτήν την πραγματικότητα. Την Ελλάδα την αγαπώ πάρα πολύ, αλλά δυστυχώς μπορώ μόνο να την επισκέπτομαι. Έχω μεγαλώσει στην πάτρα, εδώ ζουν οι γονείς μου, ξέρω όλες τις λακκούβες της πόλης αλλά το ελληνικό στοιχείο μού προκαλεί σχεδόν παθολογική απέχθεια. Βγήκα τις προάλλες για λίγο με το μηχανάκι μου στην πόλη και κινδύνευσα τρεις φορές. Αυτό είναι ένα στοιχείο βαθιά ριζωμένο στην ελληνική κουλτούρα. Το ότι υπάρχει μόνον ο εαυτός μου. Αυτό προϋπήρχε της κρίσης. Απλώς η κρίση το επιτείνει. Βλέπω τόσο μίσος του ενός για τον άλλο γύρω μου, κι αυτό με διώχνει. Εγώ δεν μεγάλωσα έτσι. s

ΜΕ τΑ ωΡΑΙΑ τΟυ τσΙτσΑΝη «Μαυρομάτα μου με βλέπεις και γελάς / και τα παλάτια που μου έταζες χαλάς [...] και θα καπνίσω με τον έρωτα τσιγάρο / για να βλέπει εμένα φάρο η τρελή σου η άστατη καρδιά». Ο Vassilikos ζει στον μαγικό κόσμο του τσιτσάνη.

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 31

τρίσα Μπράουν

ορΓανωνονταΣ το ΧαοΣ Το όνομά της έχει ταυτιστεί με την πρωτοπορία και τον μεταμοντέρνο χορό. η ομάδα της, η trisha Brown dance Company, έχει εμφανιστεί στο Φεστιβάλ ήδη τρεις φορές τα τελευταία χρόνια. Στην τέταρτη εμφάνισή της, θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο θέατρο της οδού πειραιώς 260 τέσσερα έργα της που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Από την Έλια Αποστολοπούλου

info Ομάδα χορού τρίσα Μπράουν Watermotor, Son of Gone Fishin’, Rogues, For M.G.: The Movie η ομάδα χορού της Τρίσα Μπράουν θα παρουσιάσει τέσσερα έργα που φωτίζουν την εξέλιξη της χορογράφου η οποία σφράγισε τον σύγχρονο χορό. Από την εποχή της απλότητας (Watermotor) στο απόγειο της πολυπλοκότητας (Son of Gone Fishin’), κι από εκεί επιστροφή στον μινιμαλισμό (For M.G.: The Movie). Το Rogues αποτελεί το πιο πρόσφατο έργο της Τρίσα Μπράουν. πειραιώς 260, Κτίριο δ 11-12 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 25€, 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

ΚυΜΑ ΕΝΕΡγΕΙΑσ η τρίσα Μπράουν σε μια από τις ιστορικές χορογραφίες της με την «ασταθή μοριακή δομή».

32 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

Γεννήθηκε το 1936 στην ουάσινγκτον, και ξεκίνησε μαθήματα μπαλέτου ως παιδί. Σπούδασε σύγχρονο χορό στην Καλιφόρνια, αλλά όταν το 1961 γνώρισε την πρωτοπόρο Άννα Χάλπριν, μετακόμισε στη Νέα υόρκη. Τον ιούλιο του 1962 παρουσίασε μαζί με άλλους φοιτητές την παράσταση με τίτλο Concert of Dance No 1 στο Judson memorial Church της Νέας υόρκης, που σηματοδότησε όχι μόνο την Τρίσα Μπράουν, αλλά και ολόκληρη την ιστορία του χορού. η νεοϋορκέζικη αβάν-γκαρντ ομάδα Judson dance theater ταυτίστηκε με τον μεταμοντέρνο χορό τη δεκαετία του 1960. οι κινησιολογικές εξερευνήσεις της ομάδας αναζήτησαν το εξωπραγματικό μέσα στην καθημερινότητα και αμφισβήτησαν τις κυρίαρχες αντιλήψεις για την ουσία της περφόρμανς. οι καλλιτέχνες του Judson διεύρυναν τα όρια της χορογραφίας και άλλαξαν τον σύγχρονο χορό για πάντα. Την περίοδο εκείνη, η Τρίσα Μπράουν απέφευγε τη χρήση της μουσικής στα έργα της, γιατί θεωρούσε ότι η μουσική θα την οδηγούσε σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. «η μουσική σε κάνει να χορεύεις. Αυτό μπορεί να σε ξεγελάσει!» είχε πει σε συνέντευξή της στον ραδιοφωνικό σταθμό WnYC, στον Τζον Σέφερ, τον ιανουάριο του 2010. Το 1970, ίδρυσε μαζί με άλλους χορευτές του Judson την κολεκτίβα Grand union, αλλά ταυτόχρονα και τη δική της ομάδα χορού. Αρχικά, τα έργα της δεν ανέβαιναν σε θέατρα, αλλά κυρίως σε εξωτερικούς χώρους, όπως ταράτσες. Μόνο μετά το 1979 άρχισε να χορογραφεί για θεατρικές σκηνές. Αντί, όμως, να συμβιβαστεί με τους κανόνες που επιβάλλει η θεατρική σκηνή, εισήγαγε τις πειραματικές και αντισυμβατικές ιδέες της, μετασχηματίζοντας την παραδοσιακή σκηνή. Το έργο Glacial Decoy (1979) ήταν το ντεμπούτο της σε θεατρική σκηνή, αλλά και η πρώτη συνεργασία της με τον εικαστικό Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ, που εξελίχθηκε σε στενό συνεργάτη και φίλο της. Με δικά της λόγια: «Εγώ προσπαθώ να φτάσω στην τάξη μέσα από το χάος· ο Μπομπ [Ράουσενμπεργκ] προσπαθεί μέσα από την τάξη να φτάσει στο χάος. Το χάος είναι το σημείο που συναντιόμαστε». Το έργο της Τρίσα Μπράουν χωρίζεται σε κύκλους. Στην πρώτη περίοδο, τα υλικά της είχαν λίγη σχέση με το χορό. Έπαιζε κυρίως με τη βαρύτητα και το χώρο, χρησιμοποιώντας κάποιες φορές λουριά, ώστε οι χορευτές να περπατούν πάνω στους τοίχους. Στη δεύτερη περίοδο, χρησιμοποίησε τις μαθηματικές σειρές, την πρόσθεση και τον πολλαπλασιασμό ως βασικές αρχές. Τα έργα με την «ασταθή μοριακή δομή» είναι ίσως τα πιο ξεχωριστά: παρακολουθώντας τα, αναρωτιέσαι αν βλέπεις σωματίδια της ύλης (χορευτές) ή κύματα ενέργειας (χορογραφία). Το Set and Reset του 1983 είναι ίσως το γνωστότερο έργο αυτής της περιόδου με μουσική της λόρι Άντερσον. Στο τέλος της δεκαετίας του 1980, η Τρίσα Μπράουν εγκαινίασε τον κύκλο που η ίδια έχει ονομάσει «ανδρείο». Αφήνοντας απ’ έξω τη ρευστότητα, επικεντρώθηκε στη δύναμη, τη μάζα και την προσπάθεια, αντλώντας έμπνευση από έπιπλα που μετακινούσε στο στούντιο. Αντιπροσωπευτικότερα έργα αυτής της περιόδου είναι το Newark (1987) και το Astral Convertible (1989), με τα οποία ωθούσε τους χορευτές στα φυσικά τους όρια με σκοπό να εξερευνήσει την κίνηση σε σχέση με το φύλο. Ακολούθησε ο γοητευτικός και μυστηριώδης κύκλος Back to Zero, μια έρευνα πάνω στην ασυνείδητη κίνηση. Το 1995, έστρεψε την προσοχή της στην κλασική μουσική και στην όπερα με τον Μουσικό Κύκλο, και άρχισε για πρώτη φορά να χορογραφεί Μπαχ, Βέμπερν, Μοντεβέρντι. Το 2010 μάλιστα, ανέβασε τον Πυγμαλίωνα του Ραμό που παρουσιάστηκε στην Αθήνα με τους les Arts Florissants του ουίλιαμ Κρίστι. Εκτός από τη δική της ομάδα, έχει επίσης χορογραφήσει για το Μπαλέτο της Όπερας της λυόν και της Όπερας του παρισιού. η επίδραση της Τρίσα Μπράουν στο χορό υπήρξε καταλυτική. Από το 1961 έχει χορογραφήσει περισσότερα από 100 έργα και έχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία. Το 1991, έγινε μάλιστα η πρώτη γυναίκα στην οποία απονεμήθηκε το βραβείο macArthur Genius. Εκτός, όμως, από το χορό, έχει ασχοληθεί και με τις εικαστικές τέχνες. Τα σχέδιά της έχουν εκτεθεί σε γκαλερί και σημαντικά μουσεία ανά τον κόσμο, μεταξύ των οποίων στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας υόρκης το 2011.

ΧΟΡΟσ

Watermotor (1978) For M.G.: The Movie (1991) Ένα έργο διάρκειας 30 λεπτών για οκτώ χορευτές. Έκανε πρεμιέρα στη γαλλία το 1991. Μαζί με το Foray Forêt (1990), που είδαμε το 2008 στην πειραιώς, αποτελούν τον κύκλο Back to Ζero, στον οποίο η τρίσα Μπράουν θυσίασε για λίγο τη δεξιοτεχνία της για να εξερευνήσει την ασυνείδητη κίνηση σε μινιμαλιστικές χορογραφίες. πρόκειται για ένα έργο που επιδέχεται πολλών ερμηνειών, συνδυάζοντας το συναίσθημα με την αφαιρετικότητα.

Κινηματογραφημένο σόλο του 1978 με πρωταγωνίστρια την ίδια, που επανεκτελέστηκε το 2000 και προαναγγέλλει τη στροφή της τρίσα Μπράουν σ’ ένα πιο πλούσιο κινησιολογικό λεξιλόγιο. Μέσα σε μόλις δυόμισι λεπτά, παρουσιάζονται κινήσεις της καθημερινότητας σε μία συνεχή ακολουθία.

Son of Gone Fishin’ (1981) Rogues (2011) το πιο πρόσφατο έργο της χορογράφου, διάρκειας 8 λεπτών. Οι χορευτές δούλεψαν καθοδηγώντας ένα άτομο, ώστε να τους δέσει σε κόμπο και ύστερα να τους μεταφέρει ως άγαλμα σε άλλο χώρο. ςτη συνέχεια, άντλησαν στοιχεία από αυτούς τους αυτοσχεδιασμούς για να δημιουργήσουν κινητικές φράσεις γύρω από την ιδέα των φανταστικών χώρων. Έτσι, ανέκυψε ένα ενδιαφέρον για τη διακοπή: οι κινητικές επιλογές του ενός χορευτή διέκοπταν αυτές του άλλου, προκαλώντας μία εκτροπή, έννοια στην οποία επικεντρώθηκαν. η αρχική έμπνευση της τρίσα Μπράουν βασίστηκε στη γλυπτική, την καλλιγραφία και τους κόμπους.

Έργο 25 λεπτών για έξι χορευτές. Όπως παραδέχεται η ίδια η χορογράφος, με αυτό άγγιξε το απόγειο της πολυπλοκότητας. πολύπλοκοι συνδυασμοί των έξι χορευτών ερμηνεύονται αρχικά στην κανονική κατεύθυνση και στη συνέχεια σε αναδρομή. ςτις περιοδείες είχαν μαζί τους μία μικρή μουσική βιβλιοθήκη του ρόμπερτ Άσλεϊ και οι χορευτές διάλεγαν τυχαία ποια μουσική θα χρησιμοποιούσαν σε κάθε παράσταση. ςυγκαταλέγεται στα πιο δύσκολα έργα της, ένα εντυπωσιακό οπτικά θέαμα με μία δομή που δύσκολα γίνεται κατανοητή με την πρώτη επαφή.

ΕΚΕΙΝΟσ ΚΙ ΕΚΕΙΝη η γιώτα Νέγκα μπήκε αργά στη δισκογραφία. Ο δημήτρης Μπάσης έζησε την κατάρρευσή της. Κι οι δύο νοσταλγούν αλλά, ταυτόχρονα, κοιτάζουν μπροστά. η ζωή είναι μπροστά.

info δημήτρης Μπάσης & γιώτα Νέγκα Το τραγούδι του μετανάστη ο Δημήτρης Μπάσης και η Γιώτα Νέγκα αναβιώνουν τραγούδια μεγάλων Ελλήνων δημιουργών για τη μετανάστευση και την ξενιτιά. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 18-19 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 20€ (ζώνη Α), 15€ (ζώνη Β) 10€ (ζώνη Β-φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

δημήτρης Μπάσης – γιώτα Νέγκα

αΠο ξενο τοΠο κι αΠ’ αλαρΓινο… οι Έλληνες ανέκαθεν μετανάστευαν, για να βρουν καλύτερη ζωή. Στις μέρες μας χρειάστηκε να φιλοξενήσουν κι οι ίδιοι μετανάστες. Κοινά τα προβλήματα, έχουν τραγουδηθεί από όλα τα μουσικά ιδιώματα: δημοτικό, ρεμπέτικο, λαϊκό, έντεχνο. η Γιώτα Νέγκα και ο Δημήτρης Μπάσης φέρνουν τα πιο αντιπροσωπευτικά τραγούδια αυτής της θεματικής στην επικαιρότητα. Από την Κωνσταντίνα Κυριάκου, Φωτογραφίες: Βίκυ γεωργοπούλου

K

αι οι δύο συγκαταλέγονται στις στιβαρές λαϊκές φωνές μιας παράδοσης που επιμένει. Και οι δύο αρνήθηκαν το συρμό των νυχτερινών μαγαζιών, επιμένοντας στη δυναμική της συναυλίας που επιτρέπει στο κοινό να εμπεδώνει τα ακούσματα κι όχι να τα χρησιμοποιεί για «νάιλον κέφια». Συνεργάζονται για πρώτη φορά στη Μικρή Επίδαυρο, σ’ ένα πρόγραμμα με θέμα τη μετανάστευση, με τραγούδια που αντιπροσωπεύουν πολλές εποχές της ελληνικής μουσικής: δημοτικά, ρεμπέτικα, λαϊκά, έντεχνα... Το γιατί και το διότι το εξηγούν οι ίδιοι στη συνομιλία μας που ακολουθεί:

ποιο ήταν το έναυσμα της συνεργασίας σας; Δημήτρης Μπάσης: Κάθε φορά που σκέφτομαι μια γυναικεία φωνή, στο μυαλό μού έρχεται η Γιώτα Νέγκα και η ευρεία γκάμα τραγουδιών του ρεπερτορίου της – λαϊκά, έντεχνα, παραδοσιακά... ξεκινήσαμε τη συνεργασία μας το 2009 με μια καλοκαιρινή περιοδεία. Στη Μικρή Επίδαυρο, όμως, μόνο εγώ είχα εμπειρία να εμφανιστώ το 2007. Ε, φέτος, αυτή η εμπειρία θα γίνει κοινή. πώς προέκυψε το θέμα των συναυλιών σας, τα τραγούδια για τη μετανάστευση; Δ.Μπ.: Είμαι παιδί μεταναστών. οι γονείς μου έζησαν γκασταρμπάιτερ 21 χρόνια στη Γερμανία, εκεί γεννήθηκα. Έζησα μαζί τους τι σήμαινε νοσταλγία της επιστροφής στην πατρίδα, τους είδα να κλαίνε ακούγοντας τέτοια τραγούδια. Είμαστε χώρα μεταναστών. οι συνθήκες και οι δυσκολίες της μετανάστευσης ήταν πηγή έμπνευσης πολλών καλλιτεχνών, για πολλά χρόνια. Γιώτα Νέγκα: Είναι ίσως το πιο καυτό θέμα της επικαιρότητας. Είναι δυσάρεστο να μεταναστεύεις από ανάγκη – το λέω και για τους Έλληνες που μεταναστεύουν αλλά και για τους μετανάστες που έρχονται στη χώρα μας. Και κανέναν δεν αφήνει ο νόστος, η λαχτάρα της επιστροφής.

ΜΟυσΙΚη

Κύριε Μπάση, έχετε δηλώσει ότι, ως τραγουδιστής, η επιτυχία ήρθε μέσα σε μία νύχτα, χάρη στο τραγούδι «ςαράντα κύματα» που ερμηνεύσατε στην τηλεοπτική σειρά Ψίθυροι καρδιάς. πώς διαχειριστήκατε την επιτυχία σε τόσο μικρή ηλικία; Δ.Μπ.: Μπορεί να έγινα γνωστός με το τραγούδι, στα 1997, αλλά ήδη δούλευα επαγγελματικά πολλά χρόνια, από το 1991. Αλλά δεν υπήρχε φόβος να καβαλήσω καλάμι. Το περιβάλλον μου, και ιδιαίτερα ο Χρήστος Νικολόπουλος, με κράτησε προσγειωμένο. Επίσης, προέρχομαι από μία οικογένεια του μόχθου και σκεφτόμουν ότι αυτό που συμβαίνει τώρα μπορεί να σταματήσει. Έπρεπε να αποδείξω ότι δεν είμαι ο τραγουδιστής ενός τραγουδιού. Κυρία Νέγκα, αντίθετα, η δική σας τραγουδιστική καριέρα εξελίχθηκε σταδιακά, με σίγουρα και αργά βήματα... Γ.Ν.: ξεκίνησα τη δισκογραφία αρκετά αργότερα από τη στιγμή που άρχισα να τραγουδάω επαγγελματικά – μάλιστα σε στιγμή που είχα αποφασίσει ότι δεν θα τα κατάφερνα κι είχα αρχίσει να το παίρνω απόφαση. Με προβληματίζει που καθυστέρησα τόσο, αλλά χαίρομαι που το πρώτο τραγούδι μου συνεχίζει να ακούγεται. Αναφέρεστε συχνά στους ανθρώπους που σας βοήθησαν στην πορεία σας αποκαλώντας τους δασκάλους. ποια είναι αυτά τα πρόσωπα; Γ.Ν.: πολλοί ήταν δάσκαλοι ερήμην τους, και αναφέρομαι στις μεγάλες φωνές των προηγούμενων δεκαετιών, καθώς και στους λαϊκούς συνθέτες. η κανονική μου δασκάλα είναι η κυρία Άννα Διαμαντοπούλου. Με βοήθησε να καλλιεργήσω τη φωνή μου, της έδωσε υγεία και μου έμαθε τρόπους να την προφυλάσσω. Κύριε Μπάση, συνεργαστήκατε με τον Μίκη Θεοδωράκη, επανερμηνεύοντας τραγούδια που τα βάραινε η πρώτη ερμηνεία του γρηγόρη Μπιθικώτση. Ήταν βάρος για σας να πείτε κλασικά κομμάτια; Δ.Μπ.: ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένα

σπουδαίο κεφάλαιο της προσωπικής μου καριέρας. Κάναμε μαζί δύο δίσκους. ο πρώτος ήταν Το τραγούδι του νεκρού αδελφού, στην πλήρη εκδοχή του. Το 1961, που πρωτοκυκλοφόρησε με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, λόγω των πολιτικών καταστάσεων, είχε λογοκριθεί και δεν συμπεριλήφθηκαν στο δίσκο δύο τραγούδια. Σαράντα χρόνια μετά, το 2001, ο Θεοδωράκης επέλεξε εμένα για να αποδώσω την αποκαταστημένη μορφή. Ακολούθησε στη συνέχεια ένας δίσκος με ερωτικά τραγούδια του συνθέτη. Απ’ αυτή τη συνεργασία αποκόμισα πολλά πράγματα. ποια ήταν η σημαντικότερη στιγμή της καριέρας σας; Δ.Μπ.: Δεν υπάρχει μόνο μια στιγμή. Όλα είναι αλυσίδα. Αν δεν υπήρχαν τα προηγούμενα βήματα δεν θα γινόταν κάθε φορά το επόμενο. Ένα πράγμα που μπορώ να ξεχωρίσω είναι ο πρώτος δίσκος μου, καθώς είναι το όνειρο κάθε τραγουδιστή. Ένιωσα συγκίνηση τη στιγμή που πρωτάκουσα τη φωνή μου στο ραδιόφωνο. Γ.Ν.: Κι εγώ δεν θα ξεχάσω τη στιγμή που πρωτάκουσα τη φωνή μου στο ραδιόφωνο. Ερχόταν από διπλανό σπίτι κι ήταν το πρώτο μου τραγούδι. Επίσης, αξέχαστη θα μου μείνει η συνεργασία μου με τον Σταμάτη Κραουνάκη και με τον Μίκη Θεοδωράκη, καθώς και ο τελευταίος μου δίσκος, που είναι ό,τι ονειρευόμουν όλα αυτά τα χρόνια. Κύριε Μπάση, έχετε δηλώσει ότι «η δισκογραφία δεν περνάει κρίση, γιατί πλέον δεν υπάρχει». δεν υπάρχει, αλλά και το τραγούδι δεν τελείωσε. Και στο παρελθόν, όταν η δισκογραφία ήταν ισχυρή, υπήρχαν κατηγορίες για τη «δικτατορία των εταιρειών» που επέβαλλαν το γούστο. Είστε αρνητικός στον τρόπο με τον οποίο η μουσική διακινείται και διεκδικεί το κοινό της πλέον στο διαδίκτυο; Δ.Μπ.: Είναι η εξέλιξη τη κρίσης σε συνδυασμό με την τεχνολογία. Εγώ ευτύχησα να ζήσω την εποχή όπου οι εταιρείες έστελναν παραγωγούς για να ανακαλύψουν νέα ταλέντα στη Θεσσα-

λονίκη. υπήρχε όραμα από τις εταιρείες ώστε να δημιουργήσουν καλλιτέχνες από το μηδέν και όραμα για συνεργασίες τραγουδιστών με στιχουργούς και συνθέτες. Τότε, οι δίσκοι έκαναν επιτυχία, σε κάθε γειτονιά υπήρχε ένα δισκοπωλείο. Αυτό έχει αντικατασταθεί με τις πωλήσεις μέσω διαδικτύου και μέσα από τον Τύπο. Ένα γρανάζι της δισκογραφίας ήταν και το ραδιόφωνο, που πλέον παίζει playlist, χάσαμε και τους παραγωγούς με άποψη. Γ.Ν.: Την εποχή που περιγράφει ο Δημήτρης εγώ δεν την έζησα, διότι έβγαλα τον πρώτο μου δίσκο το 2003. Σήμερα, είμαστε σε μια εποχή μετάβασης. Καμιά φορά σκέφτομαι εκείνους τους δημιουργικούς καιρούς, θα ήθελα πολύ να τους έχω ζήσει. Αυτό που αντιλαμβάνομαι, πάντως, είναι ότι είναι μεγάλη η δύναμη των «ζωντανών» εμφανίσεων. ςυμφωνείτε με την είσοδο στη μουσική σκηνή νεότερων καλλιτεχνών μέσα από τα ριάλιτι σόου; Δ.Μπ.: Τα ριάλιτι βρίσκουν την ευκαιρία να πουλήσουν ελπίδα και όνειρο σε παιδιά που μπορεί να έχουν ταλέντο, αλλά μέσα από αυτή τη διαδικασία κινδυνεύουν περισσότερο να ισοπεδωθούν. Γ.Ν.: Δεν είναι ο μοναδικός τρόπος τα ριάλιτι. υπάρχουν πολλά παιδιά που γράφουν, τραγουδούν, αγαπούν αυτό που κάνουν και το πονάνε. Ότι δεν ακούγονται δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν. ποιο κίνητρο σας ωθεί να εξελίσσεσθε; Και προς ποια κατεύθυνση; Δ.Μπ.: η μουσική είναι ένα αδιάκοπο ταξίδι που δεν σταματάει. η συνεργασία με τη Γιώτα στη Μικρή Επίδαυρο είναι ένα όνειρο – κι όταν θα πραγματοποιηθεί, στη συνέχεια θα ακολουθήσει κάτι άλλο. Θέλω πλέον να συνεργάζομαι με πρόσωπα από τα οποία θα αποκομίζω εμπειρίες. Συνεχίζω σαν να ξεκινάω τώρα, κερδίζοντας από τη νιότη και τις ιδέες των νεότερων. Γ.Ν.: Το κίνητρό μου είναι η αγάπη μου για τη μουσική, η οποία με έχει οδηγήσει εδώ. Σε όλη αυτήν την πορεία υπήρχαν αγωνίες, δυσκολίες, απογοητεύσεις... πήρα όμως και πολλή χαρά. Αλλά δεν αλλοιώθηκε το κίνητρο. s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 35

info Θέατρο πορεία – δημήτρης τάρλοου Η μεγάλη Χίμαιρα του Μ. Καραγάτση η Γαλλίδα Μαρίνα Μπαρέ ερωτεύεται έναν Έλληνα εφοπλιστή και τον ακολουθεί στη Σύρο. Όταν, όμως, έρχεται σε επαφή με τη χώρα που θαύμαζε, αναγκάζεται να ζήσει κάτω από τον αποδοκιμαστικό ίσκιο της πεθεράς της. η οικονομική καταστροφή της οικογένειας συνδέεται με την ψυχική φθορά της ηρωίδας. παίζουν: Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Νίκος Ψαρράς, Όμηρος πουλάκης, Σοφία Σεϊρλή, ηλιάνα Μαυρομάτη, Κατερίνα Αποστολοπούλου, Βασιλική Σταυροπούλου, Αλίκη Αλεξανδράκη, Δημήτρης Τάρλοου. Με την υποστήριξη του Γαλλικού ινστιτούτου, στο πλαίσιο του προγράμματος Ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014. πειραιώς 260, Κτίριο η 14-17 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 20€, 10€ (φοιτητικό), 15€ (μειωμένο), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

ΑΠ’ τΟΝ ΠΑΠΠΟυ στΟΝ ΕγγΟΝΟ Ο δημήτρης τάρλοου είναι εγγονός του Μ. Καραγάτση (απέναντι). Όπως ομολογεί σήμερα, ο Καραγάτσης, επιβλητικός και βαρύς ως χαρακτήρας, ήταν το απώτερο δέος για τον ίδιο.

δημήτρης τάρλοου

μαΣ ελκει το μυΣτηριο

οΧι αυτο Που Φαινεται

ο Μ. Καραγάτσης είναι πασίγνωστος στο μεγάλο κοινό από τις τηλεοπτικές μεταφορές των σημαντικών κειμένων του – του Γιούγκερμαν, του Συνταγματάρχη Λιάπκιν... Αλλά το θεατρικό ανέβασμα της Μεγάλης Χίμαιρας είναι το πιο φιλόδοξο καλλιτεχνικό πείραμα. Την ευθύνη αυτού του πειράματος επωμίσθηκε ο εγγονός του, που επιχειρεί να συντονίσει σημαντικούς πρωταγωνιστές, τα ρεαλιστικά με τα ονειρικά στοιχεία της αφήγησης, το καθαρόαιμο θέατρο με κινηματογραφικές εικόνες... Από την Αργυρώ λύτρα, Φωτογραφία: Βίκυ γεωργοπούλου

H

μεταφορά στη σκηνή του κλασικού μυθιστορήματος του Μ. Καραγάτση Η Μεγάλη Χίμαιρα θα ήταν ίσως ένα υπερβολικά παράτολμο εγχείρημα αν δεν είχε την υπογραφή ενός κατ’ εξοχήν γνώστη του έργου του μεγάλου πεζογράφου, του Δημήτρη Τάρλοου, ο οποίος είναι εγγονός του συγγραφέα. ο Τάρλοου σκηνοθετεί ένα θίασο εκλεκτών ηθοποιών σ’ έναν καινοτόμο διάλογο μεταξύ θεάτρου και κινηματογράφου, μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου, μεταξύ αλήθειας και χίμαιρας...

τι σας ώθησε να ζητήσετε από τον ςτρατή πασχάλη τη διασκευή της Μεγάλης Χίμαιρας και να ανεβάσετε αυτό το έργο; Είναι ένα μυθιστόρημα του oποίου οι θεματικοί άξονες με ενδιέφεραν από παλιά. Βέβαια το γεγονός ότι είναι του Καραγάτση βοηθάει, γιατί έχω τα δικαιώματα αλλά και μια καλή γνώση του υλικού. Ως παιδί μεικτής οικογένειας, με τον Αμερικανό πατέρα μου να έρχεται φοιτητής στην Ελλάδα το 1963 και να μένει, με ενδιέφερε το θέμα των ξένων και της προσαρμογής – ή μάλλον της μη προσαρμογής τους. ο πατέρας μου εξοικειώθηκε πολύ με την ελληνική πραγματικότητα, μίλησε εξαιρετικά ελληνικά, τραγούδησε ρεμπέτικα, έκανε παρέα με τον Τσαρούχη, κι ωστόσο εκριζώθηκε βίαια από δω. Όταν χώριζε με τη μάνα μου, μου αφηγήθηκε ότι βλέποντας μια ταινία του Γούντι Άλεν στην οποία ήταν ο μόνος που γελούσε στο σινεμά, κατάλαβε πόσο ξένος νιώθει. Είναι τρομακτικό να το ανακαλύπτεις μετά από 15 χρόνια. Κάπως έτσι καίγεται και η Μαρίνα Μπαρέ σ’ αυτό το αναλυτικό ψυχογράφημα. ο Καραγάτσης μπαίνει στα μυθιστορήματά του κανονικά ως Δημήτρης Ροδόπουλος (σ.σ. το πραγματικό όνομα του Καραγάτση), ως ο ίδιος ο Καραγάτσης. Εδώ μπαίνει και ως Δημήτρης Ροδόπουλος, εμφανίζεται δηλαδή όπως ο

ΘΕΑτΡΟ

Χίτσκοκ στις ταινίες του, μ’ έναν μικρό ρόλο, αλλά επί της ουσίας νομίζω ότι το κάνει πολύ πιο πονηρά, μέσω του Μηνά και της Μαρίνας, όπου διχοτομεί τον εαυτό του ψυχικά. Αυτά ήταν στοιχεία που με ενδιέφεραν και γι’ αυτό επέλεξα να το κάνω, κι όχι γιατί νιώθω ότι πρέπει να κάνω Καραγάτση. Δεν κάνω ποτέ πράγματα που δεν με αφορούν προσωπικά. η διασκευή του Στρατή πασχάλη θεωρώ ότι ήταν ευτυχής συγκυρία. Ήταν ο μόνος που θα τολμούσε να γράψει ένα καινούργιο έργο, κι όχι απλώς να κάνει μια διασκευή διαλόγων. Ήταν ο μόνος ο οποίος δέχθηκε να εντάξει κινηματογραφική πλοκή στο έργο που αποτελεί κανονικό διάλογο μεταξύ του θεάτρου και του κινηματογράφου. Διηγούμαστε την ιστορία και με τα δύο μέσα. ςτην παράστασή σας παρεμβάλλονται κινηματογραφικές σεκάνς, που «συνομιλούν», επεξηγούν, σχολιάζουν ή προεκτείνουν τα θεατρικά δρώμενα. γιατί καταφύγατε και στον κινηματογράφο; η αίσθηση που έχω για το μυθιστόρημα είναι αυτή ενός επικού μελοδράματος με στοιχεία τραγωδίας. Κι αυτό το επικό μελόδραμα μόνο μέσω χαρακτήρων που είναι μεγαλύτεροι της πραγματικότητας μπορεί να αποδοθεί. Θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς, μπορεί να πει κάποιος. Σίγουρα. Μια σημαντική μερίδα των Ελλήνων θεατών είτε πηγαίνει να ακούσει την πρόζα είτε έχει μια προκατασκευασμένη εικόνα για το πώς πρέπει να είναι τα πράγματα. Αυτό είναι βαθύς συντηρητισμός (κατά περίπτωση, μάλιστα, μπορεί να είναι και επαρχιωτισμός), που είναι επίσης μια από τις θεματικές του έργου. ποια μέθοδο επιλέξατε για να μην προδώσετε το κλίμα του συγγραφέα; η αφήγηση του Καραγάτση χρησιμοποιεί ρεαλιστικά στοιχεία προκειμένου να μας εξοικειώσει με έναν γνωστό κόσμο, αλλά επί της ουσίας δεν είναι ούτε ρεαλισμός ούτε νατουραλισμός. Όλη η ζωή αυτών των ανθρώπων είναι ένα

όνειρο, μια χίμαιρα. Γι’ αυτό και στην παράσταση δεν υπάρχουν καθόλου ρεαλιστικές περιγραφές. Δεν χρησιμοποιούμε δηλαδή πιάτα, ποτήρια και άλλα σκηνικά αντικείμενα. υπάρχουν μόνο ένας καναπές, ένα παλιό ραδιόφωνο, ελάχιστά πράγματα… Ένας ξένος προσπαθεί να προσαρμοσθεί στο ελληνικό περιβάλλον. Ένας σκοτεινός ερωτικός πόθος. Αυτά είναι τα βασικά μοτίβα που εκμεταλλεύεται η σκηνοθεσία σας; Είναι και τα δυο πολύ γεροί άξονες. Μην ξεχνάμε, επίσης, ότι ο έρωτας σε αυτό το μυθιστόρημα είναι καθαρά μια πρόβα θανάτου. ο Καραγάτσης εμφανίζει με μεγεθυντικό φακό πάρα πολύ ψυχρά και ωμά αυτό που είναι οι άνθρωποι. Δεν είναι ψυχρός και ωμός ο ίδιος. Αντίθετα, είναι οδυρόμενος, ευαίσθητος και απελπισμένος, αλλά λέει «να, αυτό είμαστε», αυτές τις ανάγκες έχουμε. Γι’ αυτό τον μίσησαν τον Καραγάτση, γιατί παρουσίαζε τους ανθρώπους έτσι όπως οι άνθρωποι δεν θέλουν να βλέπουν τον εαυτό τους. Γιατί εμφανίζει τερατώδεις πλευρές τους. η επιθυμία αυτών των ανθρώπων είναι να βυθιστούν σε ένα ακραίο ρομάντσο, αλλά διαπιστώνουν άναυδοι ότι δεν υπάρχει τίποτα – κι αυτό είναι το τραγικό. πάνε για μαλλί και βγαίνουν κουρεμένοι. η πρόθεσή τους όμως είναι ρομαντική. τείνουμε να θεωρούμε ως πιο μεγάλο πάθος τη σκοτεινή, την ανεκπλήρωτη πλευρά του έρωτα, όπως εκφράζεται και στη Μεγάλη Χίμαιρα. γιατί μας αγγίζει πάντα αυτή η προσέγγιση του έρωτα; Γιατί ζούμε από το μυστήριο, δεν ζούμε από τη φωτεινή πλευρά. Μας έλκει σαν μαγνήτης το μυστήριο, το αφανέρωτο, αυτό που υπονοείται, όχι αυτό που φαίνεται. Αυτό που δεν φαίνεται μας έλκει. Και στις παραστάσεις που μου αρέσουν, αυτό που με γοητεύει είναι ό,τι δεν λέγεται. Αυτό είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ως σκηνικό αποτέλεσμα. Αυτό που υπάρχει χωρίς να λέγεται. Είναι η

ατμόσφαιρα μεταξύ δύο προσώπων ή περισσότερων. Και για να μιλήσω για τη δική μας προσπάθεια, είναι πολύ εντυπωσιακό αυτό που προκύπτει ως αδήλωτη σχέση μεταξύ της Μαρίνας και του Μηνά. Κι αυτό είναι πολύ ισχυρό χαρτί, διότι στην πραγματικότητα όλο το μυθιστόρημα είναι αυτή η σχέση. Αυτό δεν παίζεται. Ή υπάρχει ή δεν υπάρχει, κι εγώ εδώ το παρατηρώ, παρότι είμαι πάντα κακός θεατής της δικής μου δουλειάς. ςτην παράσταση εσείς υποδύεστε τον Καραγάτση, τον παππού σας... Εγώ υποδύομαι τον εαυτό μου. Στην πραγματικότητα, επί της ουσίας, είναι μια ειρωνεία αυτό το πράγμα: ο Καραγάτσης σπάει τον τέταρτο τοίχο και μπαίνει στο μυθιστόρημά του, κι εγώ σπάω τον τέταρτο τοίχο και μπαίνω ως σκηνοθέτης στην παράστασή μου. Ταυτοχρόνως όμως δηλώνω ότι είμαι ο Δημήτρης Ροδόπουλος, όχι εκείνος, αλλά ο εγγονός του. Μοιάζετε με τον παππού σας; ο Καραγάτσης είχε κάτι το αυστηρό και το βαρύ. Εγώ δεν του μοιάζω καθόλου στο physique, κι αυτό με ταλαιπώρησε στη ζωή μου. Ωστόσο αυτό το βαρύθυμο του χαρακτήρα του το έχω πάρει. τι σας ταλαιπώρησε; Το γεγονός ότι η εικόνα μου δεν συμβάδιζε και δεν συμβαδίζει με αυτό που φέρω. πάντα έμοιαζα μικρότερος από την ηλικία μου, οι άλλοι με αντιμετώπιζαν ως νεαρό, κι αυτό κοντράριζε με αυτό που ένιωθα εγώ για τον εαυτό μου, με αυτό που ήμουν πραγματικά. Στον Καραγάτση συμβάδιζε το μέσα με το έξω του: ήταν τεράστιος, βαρύς μέσα και έξω. ςας λέει κάτι το γεγονός ότι, πολύ γρήγορα, εξαντλήθηκαν τα εισιτήρια για τις παραστάσεις του Φεστιβάλ; Για τους εχθρούς σημαίνει ότι πουλάει ο Καραγάτσης, για τους φίλους ότι είμαστε ένας καλός θίασος... s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 37

Σ

τις αρχές ιουνίου του 1904, πάσχοντας από φυματίωση στο τελικό στάδιο, ο Άντον Τσέχοφ ταξίδεψε με τη γυναίκα του Όλγα σ’ ένα θέρετρο της νοτιοδυτικής Γερμανίας, με την ελπίδα της ανάρρωσης. Όμως ήταν πολύ αργά, και στις 15 ιουλίου ανακάθισε στο κρεβάτι του και δήλωσε στον γιατρό του ότι είχε φτάσει πια η ώρα να πεθάνει, οριστικά και αμετάκλητα. Εκείνος συμφώνησε και ζήτησε από την υπηρέτρια να του φέρει ένα ποτήρι σαμπάνια. ο Τσέχοφ πήρε τη σαμπάνια, χαμογέλασε στη γυναίκα του και είπε: «Καιρό είχα να πιω σαμπάνια». Κατέβασε το ποτήρι όλο μονομιάς, έκλεισε τα μάτια του και πέθανε χωρίς άλλη καθυστέρηση. Αυτή η ιστορία του θανάτου του, όπως την καταγράφει η γυναίκα του Όλγα στο ημερολόγιό της, θα μπορούσε να είναι γραμμένη από τον ίδιο τον Τσέχοφ: στα διηγήματά του, το τραγικό δεν είναι παρά η άλλη όψη του κωμικού, το νόημα δεν βρίσκεται στα λόγια αλλά στις παύσεις ανάμεσά τους, οι κοινωνικές και ηθικές αξίες αποδεικνύονται κούφιες, ενώ αντίθετα οι ταπεινές, ασήμαντες λεπτομέρειες της καθημερινότητας φωτίζουν τις μεγάλες αλήθειες της ανθρώπινης ύπαρξης. Διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητας είναι ο τίτλος της παράστασης που προτείνει ο σκηνοθέτης Γιάννης Μόσχος στο πλαίσιο του φετινού φεστιβάλ. υλικό του, δέκα μικρά αριστουργήματα του Τσέχοφ, λίγοπολύ άγνωστα στο ευρύ κοινό.

Ιστορίες περί θνητότητας, λοιπόν. Ένας τρόπος για να μιλήσουμε για το θάνατο; Ναι, και για το θάνατο. Όταν μιλάει κανείς για τη ζωή, μιλάει και για το θάνατο. Απλώς ο θάνατος είναι μια λέξη που αποφεύγουμε, μας τρομάζει, παρόλο που το μόνο βέβαιο είναι ότι θα πεθάνουμε. η θνητότητα είναι το μόνο που πραγματικά γνωρίζουμε στη ζωή. ο τίτλος είναι παρμένος από ένα από τα διηγήματα της παράστασης, το «περί θνητότητας, μια διασκεδαστική ιστορία». η παράσταση είναι, για μένα, αυτό ακριβώς: η αγωνία μας να δικαιώσουμε τη ζωή μας, να ξεχωρίσουμε, να αποδείξουμε ότι αξίζουμε που υπάρχουμε. Και είναι τελικά κωμικό όλο αυτό. Και γι’ αυτό είναι υπέροχος ο Τσέχοφ, που ποτίζει και την πιο δραματική του ιστορία με τρομερό χιούμορ. Ακόμα και η πιο τραγική στιγμή φλερτάρει με το γελοίο. Αν αυτό δεν το αντιλαμβάνεσαι, η ζωή σού φαίνεται αφόρητη. Μεγαλώνοντας, το αντιλαμβάνομαι όλο και περισσότερο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορώ να το διαχειριστώ σωστά. ζω τόσα δράματα –μικρά, ασήμαντα, προσωπικά δράματα– τα οποία βιώνω τρομερά, ωστόσο αντιλαμβάνομαι πλέον και την κωμική τους διάσταση. Ελπίζω μεγαλώνοντας να βλέπω περισσότερο το γελοίο του πράγματος παρά την εκάστοτε τραγωδία. Και το θέατρο όμως είναι μια τέχνη του εφήμερου. Είναι κάτι που αποδέχεστε ή σας ενοχλεί;

Ναι, είναι εφήμερο, και αυτό το κάνει γοητευτικό και την ίδια ώρα οδυνηρό. Το αποδέχομαι, αλλά με βασανίζει κιόλας. Επιβιώνουμε ίσως γιατί όταν ολοκληρώνεται ένας κύκλος, αρχίζει ένας καινούργιος. ξεκινάμε μια άλλη ζωή. Ενώ η πραγματική μας ζωή τελειώνει κάποια στιγμή οριστικά, χωρίς να μας δίνεται άλλη ευκαιρία. Απ’ αυτήν την άποψη, το θέατρο καθυστερεί το θάνατο, τον αναβάλλει... Δεν το είχα σκεφτεί έτσι αλλά ναι, μ’ αρέσει! ποιο είναι το υλικό της παράστασης; Δέκα διηγήματα του Τσέχοφ – αυτά είναι ο βασικός κορμός. Στην αρχή και το τέλος υπάρχουν μικρά αποσπάσματα και φράσεις από πολύ γνωστά θεατρικά έργα του Τσέχοφ, ένας μονόλογος για την έναρξη κι ένα μικρό διαλογικό κομμάτι για το φινάλε. Όμως το βασικό υλικό είναι τα διηγήματα. Δεν έχω επιλέξει τα πολύ γνωστά του, κυρίως γιατί η ιδέα ήταν να είναι πολύ μικρές ιστορίες, κι έτσι η επιλογή είχε να κάνει με το μέγεθος. Ανάμεσά τους είναι «Το τυχερό λαχείο», «η θλίψη», «Κυρίες», «η αφήγηση μιας κυρίας». τι είδους φόρμα έχετε δημιουργήσει για την παράσταση; Έχει κρατηθεί ο αφηγηματικός χαρακτήρας των διηγημάτων, γιατί η λογική της παράστασης δεν ήταν να δραματοποιηθούν πλήρως τα διηγήματα. Έχουμε λοιπόν τέσσερις ηθοποιούς που αφηγούνται τις ιστορίες. υπάρχει μια παιγνιώδης διάθεση, ενώ οι αφηγητές ταυτόχρονα «ενσαρκώνουν» τα πρόσωπα: μια σειρά από πρόσωπα, διαφόρων ηλικιών, φύλων. Και μέσα απ’ αυτό το παιχνίδι, αφηγούνται την ιστορία της ζωής όλων μας. Είναι τρομαχτικό το να βλέπεις, μέσα από τα κείμενα του Τσέχοφ, ότι δεν έχει αλλάξει σήμερα απολύτως τίποτα για την ανθρώπινη ζωή και συμπεριφορά. Είναι η συρραφή πεζών έργων καλή ιδέα για το θέατρο; Ναι, είναι καλή ιδέα αν λειτουργεί. Και προφανώς έχει δυσκολίες. Δεν υπάρχουν, όμως, κανόνες στην τέχνη, κι έτσι κρίνουμε το κάθε πράγμα μόνο του. ο στόχος οπωσδήποτε ήταν να μείνουμε πιστοί στο υλικό, στα κείμενα του Τσέχοφ. Άλλωστε είναι τόσο ωραία γραμμένα που πρέπει να είσαι κουτός για να νομίζεις ότι μπορείς να τα γράψεις καλύτερα. ο Τσέχοφ είναι εκπληκτικός παρατηρητής της ανθρώπινης ζωής και συμπεριφοράς, αντιλαμβάνεται απόλυτα τις αντιφάσεις των ανθρώπων αλλά δεν κρίνει, αντιθέτως αγαπά τους ανθρώπους. Στα κείμενά του, αναγνωρίζεις κομμάτια του εαυτού σου. Είναι μεγάλη πρόκληση να καταφέρεις λοιπόν να δώσεις το έργο του με τρόπο θεατρικό – και όσο καλά κι αν το κάνεις, πάλι θα σε ξεπερνά. πότε συνειδητοποιήσατε ότι θέλατε να γίνετε σκηνοθέτης θεάτρου; πριν ακόμη καταλάβω καλά καλά το τι σήμαινε. Έβλεπα από πολύ μικρός θέατρο, με πήγαινε η μάνα μου που ήταν θεατρόφιλη... και φυσικά με τα χεράκια της έβγαλε τα μα-

38 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

τάκια της! Ήταν γιατροί οι γονείς μου, και ήθελαν να συνεχίσω την οικογενειακή παράδοση. Αλλά κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί ένας άνθρωπος ξαφνικά μαγεύεται από κάτι, από μια τέχνη. Εγώ μαγεύτηκα από το θέατρο, και κατάλαβα ότι αυτό που ήθελα ήταν να μπορώ να ορίσω το πώς θα γίνει το σύνολο των πραγμάτων σε μια παράσταση. Μετά έμαθα ότι αυτό το λένε σκηνοθεσία... δεν μπήκατε ποτέ στον πειρασμό της υποκριτικής; ποτέ! Θα ήμουν σίγουρα πολύ κακός ηθοποιός. Σπούδασα υποκριτική φυσικά γιατί μου ήταν χρήσιμο για τη σκηνοθεσία. Και τότε είδα τι πειρασμός είναι το να βρίσκεσαι πάνω στη σκηνή, και πώς μπορεί να σε γοητεύσει, να σε κατακτήσει... Και η δύναμη που έχει ο ηθοποιός! Γιατί, παράσταση χωρίς σκηνοθέτη γίνεται, χωρίς ηθοποιούς όμως όχι. Ευτυχώς φυσικά που δεν ακολούθησα αυτό το δρόμο – θα ήταν καταστροφή. Κατά τη γνώμη σας, τι κάνει έναν ηθοποιό καλό; πώς να το εξηγήσει κανείς αυτό; πώς να προσδιορίσει ένα ταλέντο που έχει ένας άνθρωπος; Είναι ένα ψυχικό χάρισμα, είναι η επικοινωνιακή ικανότητα ενός εσωτερικού κόσμου που έχει ενδιαφέρον, είναι μια ειδική ευαισθησία. Δεν υπάρχει λέξη να περιγράψει πραγματικά τι κάνει έναν καλλιτέχνη καλό. Είναι κάτι άπιαστο. Με το που θα σταθεί επί σκηνής και θα μιλήσει, σ’ ενδιαφέρει αυτό που θα σου πει. Δεν ακυρώνω τη σημασία της εκπαίδευσης φυσικά, αλλά υπάρχει και κάτι άλλο. Είναι σκληρό πράγμα να θέλει κανείς να κάνει μια δουλειά καλλιτεχνική και να μην έχει το ειδικό χάρισμα. Θα μου πεις, ποιος είναι αυτός που θα ορίσει ποιος το έχει και ποιος όχι; πιστεύω όμως ότι το ειδικό χάρισμα κερδίζει, κι ότι είναι καθαρό σε όλους... Κι εσείς ως σκηνοθέτης; Έχετε ελαττώματα; Είμαι, ίσως, πολύ λογικός, πολύ ορθολογιστής. Το πολεμάω διαρκώς. Κάποιες φορές τα καταφέρνω, κάποιες λιγότερο. η λογική είναι ένα πρόβλημα, το κεφάλι που ορίζει τα πάντα είναι ένα πρόβλημα. Γιατί τα πραγματικά ωραία πράγματα συμβαίνουν σε υποσυνείδητο επίπεδο, όταν η λογική μένει στην άκρη, όταν λειτουργεί η αίσθηση – χωρίς όμως αυτό να οδηγεί στο χάος. Είναι μια λεπτή ισορροπία, αλλά δεν υπάρχει συνταγή, δεν είναι μαθηματικά... Έχετε ακολουθήσει στην παράσταση τον πασίγνωστο κανόνα, γνωστό ως το «όπλο του τσέχοφ»; που πρέπει να εκπυρσοκροτήσει στο τέλος! Σοφή ρήση, αν βάζεις ένα όπλο στην πρώτη πράξη, πρέπει να το χρησιμοποιήσεις ώς την τρίτη. Γιατί μια ιδέα που φαίνεται αρχικά καλή αλλά μετά μένει ανεκμετάλλευτη είναι άχρηστη. πρέπει να καταλήξεις σε σκηνικά πράγματα που να έχουν νόημα, όχι σε ιδέες πεταμένες πάνω στη σκηνή. Τον ακολουθώ αυτόν τον κανόνα,

και όχι μόνο όταν σκηνοθετώ Τσέχοφ! Ξεκινήσατε την καριέρα σας δίπλα σε γνωστούς σκηνοθέτες, στο Αμόρε. Μάθατε από αυτούς; πάρα πολύ. Το πιο χρήσιμο πράγμα για το θέατρο είναι να βρεθείς κοντά σε ανθρώπους που έχουν να σου μάθουν πράγματα, και να τα ακούσεις. Μπορεί να είναι πολύ διαφορετικός ο τρόπος τους, ή ο κόσμος τους, αλλά έχεις να κερδίσεις κάτι απ’ όλους. Δουλεύοντας ως βοηθός του Γιάννη Χουβαρδά, για παράδειγμα, κατάλαβα το ρόλο του σκηνοθέτη, αλλά και το πώς να διαβάσει κανείς ένα έργο και πώς να κάνει μια σύνθεση. Ήταν πολύτιμη εκείνη η συνεργασία, και φυσικά ότι ήμουν μέλος της οικογένειας του Αμόρε. Ευτυχώς ή δυστυχώς, το Αμόρε έκανε έναν κύκλο και τελείωσε. Ήταν πολύ οδυνηρό για όλους ότι έκλεισε, αλλά από την άλλη έκλεισε πάνω στην ακμή του. ο Χουβαρδάς, που είναι ένας έξυπνος άνθρωπος, έκλεισε τον κύκλο με ωραίο τρόπο. διαφέρει το θεατρικό τοπίο σήμερα; Ναι, είναι πολύ διαφορετικό από τότε. Τότε είχαν μόλις δημιουργηθεί δομές, θεατρικές εστίες με τη στήριξη επιχορηγήσεων, κι εμείς, η γενιά των σαράντα και κάτι σήμερα, ενταχθήκαμε σ’ αυτές. πλέον όλα αυτά είναι ανέκδοτο, δεν υπάρχει τίποτα. υπάρχουν δύο κρατικές σκηνές, το Φεστιβάλ, η Στέγη τα τελευταία χρόνια – και τέλος. Αναγκαζόμαστε να κάνουμε πολλές εκπτώσεις, όχι απαραίτητα σε σχέση με το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, γιατί η επιθυμία των ανθρώπων να κάνουν καλή δουλειά παραμένει ισχυρή, αλλά σε σχέση με τις συνθήκες. Για να καταφέρει κάποιος να βιοποριστεί στοιχειωδώς, πρέπει να εφεύρει χίλια δυο πράγματα. Δεν έχουμε όμως άλλη επιλογή, αλλιώς θα μείνουμε σπίτι μας. Και η σχέση με το κοινό; Έχει, κατά τη γνώμη σας, αλλάξει; πρέπει πάντα νομίζω να υπάρχει η ανάγκη από τους δημιουργούς να επικοινωνήσουν κάτι, και όχι απλώς να πειραματίζονται. Αλλιώς το κοινό γιατί να έρθει; Από την άλλη πλευρά, κανείς δεν ξέρει τι θέλει το κοινό, δεν υπάρχουν απαντήσεις. Είναι αλήθεια ότι το ελληνικό κοινό πολλές φορές δεν είναι ανοιχτό, αντιθέτως περιμένει από τους καλλιτέχνες κάτι συγκεκριμένο. Στην Επίδαυρο τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί διάφορα ανόητα έκτροπα, που ξεκινούν από μια εξίσου ανόητη αρχαιολατρία. Το μέσο κοινό είναι αρκετά συντηρητικό, και ίσως οι συντηρητικές απόψεις να κερδίζουν σήμερα έδαφος. Και την εποχή του Αμόρε υπήρχαν αντιδράσεις από μερίδα του κόσμου σε κάποια πρωτοποριακά θεάματα, αλλά υπήρχε και μεγαλύτερη διάθεση να βγούμε από τον μικρόκοσμό μας. Σήμερα έχουμε πλημμυρίσει από θεάματα νοσταλγίας για την «υπέροχη, αγνή, καθαρή Ελλάδα του 1950 και του 1960». Κατασκευασμένες εικόνες του παρελθόντος... Σε τι ήταν παράδεισος η Ελλάδα του τότε; Σίγουρα όχι για τις γυναίκες ή τους ομοφυλόφιλους... s

ΘEaTPo

γιάννης Μόσχος

εΧΘροΣ τηΣ νοΣταλΓιαΣ Έγινε σκηνοθέτης επειδή αγάπησε το θέατρο. υπήρξε βοηθός του γιάννη χουβαρδά στο Αμόρε. Ανεβάζει τσέχοφ, τον γοητεύουν η συσχέτιση τραγικού και κωμικού στοιχείου χωρίς να το κάνει θέμα. Ο βιοπορισμός δεν τον τρομάζει, οι στοχαστικές προσαρμογές στην πραγματικότητα είναι μέρος της δουλειάς του. Και γελάει όταν του λένε ότι χθες, πέρυσι, παλιά ήταν καλύτερα. Από τη Νίκη Ορφανού, Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

info γιάννης Μόσχος Διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητας Βασισμένο σε διηγήματα του Αντόν Τσέχοφ ο Γιάννης Μόσχος διασκευάζει αποσπάσματα από δέκα διηγήματα του Τσέχοφ σε μια παράσταση με θέμα την αδυναμία των ανθρώπων να συμφιλιωθούν με τον θάνατο. Ερμηνεύουν: Αλέξανδρος Μυλωνάς, Μιχάλης οικονόμου, Εύη Σαουλίδου, λυδία Φωτοπούλου. πειραιώς 260, Κτίριο Ε 18-20 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο, φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

δηΠΕΘΕ Πάτρας & Αρτivities – Κώστας φιλίππογλου ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΔΕΝ ΘΑ ΒΑΛΟΥΝ ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥΣ, ΟΠΟΤΕ...

καντε το μονοι ΣαΣ

info ο Φιλοκτήτης ανεβαίνει στην Επίδαυρο σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου και με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, τον Αιμίλιο Χειλάκη και τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη στους ρόλους του Φιλοκτήτη, του Νεοπτόλεμου, του οδυσσέα. Είναι μια τραγωδία ηθικών συγκρούσεων και διλημμάτων, χάρη στην οποία βραβεύθηκε ο Σοφοκλής το 409 π.Χ. Καινοτόμος, υποβαθμίζει το ρόλο των θεών. Αλλά όταν λείπουν οι θεοί, ιδιαίτερα μάλιστα οι θεοί της Ελλάδας, το βάρος της λύσης ενός προβλήματος ανήκει στους ανθρώπους. Με την Τροία, οι Έλληνες τα κατάφεραν. Θα τα καταφέρουν και σήμερα; Από την Αργυρώ λύτρα

δηπΕΘΕ πάτρας & Αρτivities – Κώστας Φιλίππογλου Φιλοκτήτης του Σοφοκλή ο Φιλοκτήτης εκστρατεύει μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες εναντίον των Τρώων, αλλά στη λήμνο τον δαγκώνει ένα ερπετό στο πόδι και καθώς, η πληγή του δεν θεραπεύεται, αποφασίζεται να τον εγκαταλείψουν εκεί. Μετά από δέκα χρόνια πολέμου, δίνεται χρησμός ότι οι Αχαιοί δεν θα κυριεύσουν την Τροία χωρίς το ανίκητο τόξο του ηρακλή που κατείχε ο Φιλοκτήτης. ο οδυσσέας και ο Νεοπτόλεμος στέλνονται στη λήμνο να αποσπάσουν με δόλο το τόξο από τον Φιλοκτήτη. παίζουν: Μιχαήλ Μαρμαρινός, Αιμίλιος Χειλάκης, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. η παράσταση παρουσιάζεται στα Ελληνικά, με αγγλικούς υπέρτιτλους. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 18-19 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 40€ (ζώνη ViP), 35€ (ζώνη Α), 25€ (ζώνη Β), 15€ (ζώνη Β: φοιτητικό), 15€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Άνω Διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

© Βίκυ γεωργοπούλου

Μιχαήλ Μαρμαρινός

ζουμε Στον μυΘο

H

θοποιός, σκηνοθέτης, πανεπιστημιακός δάσκαλος. ιδιότητες με τις οποίες το έργο του Μιχαήλ Μαρμαρινού έχει ταξιδέψει εντός και εκτός συνόρων, έχοντας αποσπάσει σημαντικές διεθνείς διακρίσεις. πρωτοποριακός όσο και αμφιλεγόμενος, δεν έχει διστάσει να αναμετρηθεί με γιγαντιαία έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, ενώ σπάνια οι δουλειές του να μην έχουν προκαλέσει έντονες συζητήσεις, με τελευταία την παράσταση Φάουστ του Γκαίτε, που σκηνοθέτησε τον περασμένο θεατρικό χειμώνα. Όπως κι αν κρίνει κανείς την προσέγγισή του, δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει πως ο Μιχαήλ Μαρμαρινός αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για το σύγχρονο θέατρο. Φέτος, θα τον δούμε στην Επίδαυρο να ενσαρκώνει έναν σπουδαίο ήρωα της παγκόσμιας δραματουργίας, τον Φιλοκτήτη του Σοφοκλή.

ςε τι εστιάζετε την τραγικότητα του Φιλοκτήτη; Νομίζω ότι ο πυρήνας της τραγικότητας του Φιλοκτήτη είναι πως πρόκειται για έναν ήρωα, ένα πρόσωπο του οποίου το σύστημα αξιών μοιάζει να μην εξαργυρώνεται με την τρέχουσα πραγματικότητα. Δεν μπορεί να συνεννοηθεί με τους άλλους ήρωες στο επίπεδο του τι είναι πρέπον, ηθικό, αξιοπρεπές, και νομίζω ότι η απομόνωσή του στη λήμνο είναι απλώς η γεωγραφία αυτής της μοναξιάς. Θεωρώ πως είναι σωστό την τραγωδία ή

ΘEaTPo

τουλάχιστον το συγκεκριμένο δράμα να το αντιλαμβανόμαστε και στο σήμερα. Αν τυχόν θυμίζει τίποτα από τη δική μας εμπειρία ως μέλη μιας ιστορικής πραγματικότητας στην οποία συμμετέχουμε και υποτίθεται ότι διαμορφώνουμε ή όχι. υπάρχουν συμβολισμοί στο πρόσωπο του Φιλοκτήτη που μας επιτρέπουν αναγωγές στη σημερινή εποχή; η εγκατάλειψή του από τους Αχαιούς επειδή τους βρωμάει η πληγή του με οδηγεί σε σκέψεις... πρέπει να ξεμπερδεύουμε με αυτό το άγχος της αναγωγής στο σήμερα και απλώς να αναγνωρίσουμε ότι το τότε και το σήμερα είναι το ίδιο σημείο μέσα στο μύθο. Κι εμείς σήμερα δεν ζούμε στο σήμερα, ζούμε στο μύθο. Από κει και πέρα μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα επιμέρους συμπτώματα, όπως το ότι οι Αχαιοί πέταξαν εκεί τον Φιλοκτήτη γιατί τους βρώμαγε ή γιατί τους ήταν άχρηστος πλέον... Με δεδομένο ότι το σχήμα ύβρις-άτις δεν είναι τόσο εμφανές στη συγκεκριμένη τραγωδία, ποια θα λέγατε ότι είναι η ευθύνη του Φιλοκτήτη για τη δική του μοίρα; η ύβρις και η άτις βρίσκεται στο κεφάλι των Αχαιών. Αυτοί διέπραξαν την ύβρι και ουσιαστικά τιμωρούνται γιατί σκοτώνονται στην Τροία τόσα χρόνια. Θα μπορούσε να είναι κι ένας υπότιτλος της τραγωδίας το «για ποιο λόγο τιμωρούνται οι Αχαιοί» κι επειδή κι εμείς σήμερα θεωρούμαστε Αχαιοί...

ο Φιλοκτήτης απλώς τυχαίνει να είναι το όργανο της ύβρεως, αλλά βέβαια ο ίδιος υποφέρει γιατί είναι άνθρωπος. Είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι ενώ ο πόνος του είναι το στίγμα του, του προσφέρουν την αποθεραπεία κι αυτός την αρνείται διότι τον πρόδωσαν και δεν υπογράφει «δήλωση μετανοίας». ο Φιλοκτήτης θυμίζει μερικές γενιές αριστερών που χάθηκαν μέσα στην κοινωνία και χάθηκαν μέσα στην απόλυτη αίγλη της αξιοπρέπειάς τους. Μου έρχεται για παράδειγμα στο μυαλό ο Νίκος πλουμπίδης. Δεν είναι μόνο από την αριστερά τα παραδείγματα, αλλά είναι κυρίως από την αριστερά. Γιατί η αριστερά κουβαλούσε οπλοστάσιο αξιών, ακόμη ίσως και λάθος μερικές φορές, αλλά κουβαλούσε. ο Φιλοκτήτης λέει: «Τι μου ζητάτε να πάω στην Τροία; Να κουβαλήσω στο έκτρωμα του Ατρέα την πληγή μου;» η πληγή του Φιλοκτήτη που είναι ζωντανή διαρκώς, επειδή πονάει, είναι η διαρκής συνείδηση των αξιών του. Αυτή είναι επομένως κι η «ευθύνη» του, η συνείδηση των αξιών του; Όσο ήταν ευθύνη για τους αριστερούς που τους λέγανε «σου δίνουμε ένα περίπτερο, ρε παιδί μου, υπόγραψε και θα φύγεις από τη Μακρόνησο» και αρκετοί λέγανε «όχι». Χωρίς να τολμώ εγώ βέβαια να ασκήσω κριτική και σε όσους είπαν «ναι». Ο Φιλοκτήτης θεωρείται τραγωδία των ανθρωπίνων σχέσεων. Έχει κανέναν αληθινό φίλο ο Φιλοκτήτης,

όπως υπαινίσσεται το όνομά του; Έχει έναν τρομερό φίλο, έχει Τον φίλο. Κι αυτός είναι ο ηρακλής. ο Φιλοκτήτης ήταν ο μόνος που βοήθησε στον απόλυτο πόνο τον ηρακλή, γιατί μόνο αυτός τόλμησε να τον σηκώσει και να τον βάλει στη φωτιά για να λυτρωθεί. Είναι αυτός στον οποίο χάρισε το ιερό του τόξο ο ηρακλής κι όχι στον γιο του. Στον Φιλοκτήτη, ενώ έχουν συμβεί τα πάντα, ενώ έχει τελειώσει όλη η τραγωδία με τον Φιλοκτήτη να αρνείται να πάει στην Τροία, εμφανίζεται ο ηρακλής. οι αρχαίοι Αθηναίοι γνώριζαν πολύ καλά τους μύθους – εμείς γνωρίζουμε μόνο τα δράματα. Γνώριζαν λοιπόν ότι ο Φιλοκτήτης τελικά πήγε στην Τροία. ο Σοφοκλής, που είναι ένας ιδιοφυής γέρων, έχει το κουράγιο να τελειώσει την τραγωδία με τον Νεοπτόλεμο και τον Φιλοκτήτη να φεύγουν όχι για την Τροία αλλά για το σπίτι του Φιλοκτήτη. Κι εκεί, λίγο πριν αρχίσει το χειροκρότημα, ο Σοφοκλής λέει «μια στιγμή, πρέπει να σώσουμε και το μύθο». Κι είναι τρομερό αυτό που κάνει γιατί, ενώ στην πραγματικότητα εκεί τελειώνει το έργο, κάνει μια μεταδραματική παρέμβαση σπουδαίας τόλμης. Εμφανίζεται λοιπόν ο ηρακλής και του λέει «αγαπημένε μου φίλε έχω κάτι να σου πω, η Τροία πρέπει να πέσει με το τόξο μου και πρέπει εσύ να το χειριστείς». Έτσι λύνεται το δράμα: με την παρουσία του φίλου του. η παρουσία του φίλου του έσωσε το μύθο. Είναι σπουδαία πράγματα αυτά. πρέπει εμείς να αρθούμε ως σκέψη, ως εμπειρία, ως μόρφωση για να τα αντιληφθούμε στο εύρος τους... s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 41

© Βίκυ γεωργοπούλου

Αιμίλιος Χειλάκης

οι λυΣειΣ ειναι μεΣα Στη ζωη

M

ολονότι έγινε μέσα από την τηλεόραση ένας από τους πιο δημοφιλείς ηθοποιούς της γενιάς του, ο Αιμίλιος Χειλάκης έχει κερδίσει την εκτίμηση του θεατρικού κοινού μέσα από απαιτητικούς ρόλους κλασικού ρεπερτορίου, έχοντας συνεργαστεί από τα πρώτα του κιόλας βήματα με σκηνοθέτες όπως ο λευτέρης Βογιατζής. Τον περασμένο θεατρικό χειμώνα, το τολμηρό του εγχείρημα να μείνει στη σκηνή Μόνος με τον Άμλετ, ερμηνεύοντας ο ίδιος όλους τους ρόλους του σαιξπηρικού αριστουργήματος, γέμισε τις αίθουσες και ενθουσίασε κοινό και κριτικούς. Το 2002, υποδύθηκε τον Αχιλλέα στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Κώστα Τσιάνου, ενώ δεν είναι η πρώτη φορά που θα τον δούμε στην Επίδαυρο σε ένα σοφόκλειο έργο. Μόλις πριν δυο χρόνια, το αργολικό θέατρο τον χειροκρότησε θερμά ως οιδίποδα Τύραννο σε σκηνοθεσία Τσέζαρις Γκραουζίνις. Στον Φιλοκτήτη αναλαμβάνει τώρα το ρόλο του Νεοπτόλεμου.

Αν θεωρήσουμε ότι η βασική ανάγνωση της τραγωδίας είναι η σύγκρουση ανάμεσα στο πατριωτικό αίσθημα και στην ανθρωπιστική συμπεριφορά, ο ρόλος του Νεοπτόλεμου συμπυκνώνει αυτήν τη σύγκρουση μέσα από την ενδοδιαμάχη του για το αν πρέπει να εξαπατήσει τον Φιλοκτήτη για να τον οδηγήσει στην τροία ή όχι. πώς στέκεται ο δικός σας Νεοπτόλεμος απέναντι σε αυτό το δίλημμα; Το έργο έχει αυτούς ακριβώς τους δύο

πυλώνες: το εθνικό συμφέρον, που αντιπροσωπεύει ο οδυσσέας, και την ηθική του ηρωικού ανθρώπου, που αντιπροσωπεύει ο Φιλοκτήτης. ο Νεοπτόλεμος είναι ο γιος ενός μεγάλου ήρωα, του Αχιλλέα, αλλά και στρατιώτης των Αχαιών. Στη διάρκεια του έργου, συνθλίβεται μεταξύ αυτών των δυο πυλώνων, ανάμεσα στην εθνική αλλά και προσωπική του υπόθεση να πέσει η Τροία, και της ηθικής που εκφράζει ο Φιλοκτήτης και είναι κοινή μ’ εκείνην του πατέρα του. Είναι και οι δύο οι επικοί, οι αγνοί ήρωες. η διαδρομή του Νεοπτόλεμου μέσα σ’ αυτήν την παράσταση δεν έχει γραμμική πορεία, αλλά ακολουθεί τις διακυμάνσεις που του «προσφέρουν» οι δύο ισχυροί πυλώνες, ο οδυσσέας και ο Φιλοκτήτης. Αυτό του προσδίδει σχεδόν ψυχολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία είναι μεγάλη παγίδα για τον ηθοποιό. η προσέγγιση του Κώστα Φιλίππογλου στην παράσταση, την οποία θεωρώ εξαιρετικά ευρηματική και πολύ φιλική για τον ηθοποιό, είναι μέσω της σωματικής διαδικασίας. Το συναίσθημα δεν έρχεται τόσο από το λόγο όσο από το σώμα. Ένας Νεοπτόλεμος ο οποίος λυγάει και σπάει είναι πολύ πιο σημαντικός από ένα Νεοπτόλεμο ο οποίος ίσως λυγίσει. Αυτή η προσέγγιση δίνει τη δυνατότητα στο θεατή, που είναι ο σημαντικότερος αποδέκτης, να ακούσει καθαρότερα το λόγο. ποια είναι η φύση της εσωτερικής σύγκρουσης του Νεοπτολέμου και εντέλει η δική του τραγικότητα; ο Νεοπτόλεμος είναι ένας πολεμιστής με ό,τι αυτό πρέπει να συνεπάγεται, δεν ξέρει όμως να λέει ψέματα. Αυτή η σύ-

42 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

γκρουση της ρώμης που υπηρετεί και της πονηριάς που του υπαγορεύεται από τον οδυσσέα δημιουργεί μια στρεβλότητα που όλοι μας αναγνωρίζουμε, ο καθένας για τον εαυτό του. Την κάθαρση του τραγικού ήρωα τη φέρνει η ίδια του η απόφαση να μεροληπτήσει τελικά υπέρ της ρώμης και της ηθικής, αποφασίζοντας ο ίδιος να πάρει τον Φιλοκτήτη και, αντί να τον πάει στην Τροία για να εκπληρωθεί ο εθνικός σκοπός, να τον γυρίσει στην πατρώα γη του. «Όταν εξαπατάς την ίδια σου τη φύση, τα πάντα καταντούν μια ατέλειωτη δυσχέρεια» λέει ο ποιητής διά στόματος Νεοπτόλεμου. Θεωρείτε πως υπάρχει μια ορισμένη «φύση» στους ανθρώπους και πως η ανθρώπινη δυσχέρεια πηγάζει από την εναντίωση σ’ αυτήν τη φύση; Γι’ αυτό έχουν εφευρεθεί οι θρησκείες. προσπαθώντας δηλαδή να αναγνωρίσουμε τη φύση μας, κατασκευάσαμε θεούς, παραδείσους ή κολάσεις που ορίζουν ποιο είναι το δυσχερές. Δεν το μέμφομαι, απλά το κοιτάω από μακριά και θεωρώ ότι η κεκαλυμμένη φύση μας είναι αυτό που μας έχει δυσκολέψει περισσότερο. Με τον όρο κεκαλυμμένη, εννοώ αυτήν που έχει καλυφθεί, έχει άρα εξαπατηθεί. Αν μπορέσουμε να ανακαλύψουμε το τι πραγματικά έχει ανάγκη ο καθένας, σε προσωπικό ή σε συλλογικό επίπεδο, θα αποτρέψουμε τη δυσχέρεια. Για τον Νεοπτόλεμο, η φύση του είναι το αγνό και το ύψιστο. ςύμφωνα με ορισμένους μελετητές, ο Φιλοκτήτης δεν είναι μια τραγωδία

σύγκρουσης του θεϊκού με το ανθρώπινο στοιχείου, αλλά μια τραγωδία σύγκρουσης του ανθρώπινου στοιχείο με το ανθρώπινο. Με το τέλος της τραγωδίας, όμως, η λύση έρχεται θα λέγαμε σε συμφωνία με τη θεϊκή τάξη των πραγμάτων. πώς το σχολιάζετε; Έρχεται μια τάξη πραγμάτων η οποία δεν είναι ωστόσο ακριβώς θεϊκή, γιατί δεν έχουμε παρουσία ενός θεού του δωδεκαθέου. Έχουμε την παρουσία του ηρακλή, ενός θνητού, ο οποίος θεοποιήθηκε, αλλά μέσα από το ανθρώπινο μαρτύριό του. Αυτός, λοιπόν, φέρνει τον θεϊκό λόγο σ’ έναν άλλο μάρτυρα, τον Φιλοκτήτη. ο πόνος του Φιλοκτήτη είναι σχεδόν σισύφειος και στην τραγωδία ο πόνος του είναι το διακύβευμα και όχι το τόξο του. ο Φιλοκτήτης αρνείται να πάψει να πονάει για να μπορεί να θυμάται. Για τον ίδιο λόγο ο ηρακλής έγινε ημίθεος. Αυτοί οι πόνοι είναι που ορίζουν το τι είναι ο άνθρωπος, άρα το διακύβευμα του πόνου στην τραγωδία μας είναι ανάγκη ανθρώπινη. ο εθνικός σκοπός είναι όμως επίσης ανάγκη ανθρώπινη. Αυτό κάνει και τον Νεοπτόλεμο πολύ μεγάλο ήρωα. Το γεγονός δηλαδή ότι η σύγκρουση είναι σε υψηλό επίπεδο ανθρώπινη κι ότι ο ίδιος έχει να αποφασίσει μέσα στα πλατιά όρια του ανθρώπου. Και αποφασίζει τελικά ουμανιστικά. Αυτή η τραγωδία των ανθρώπων είναι ένας μεγάλος καθρέφτης για να κοιτάξουμε το «πρέπει», το «είναι», το «φαίνεσθαι» και να τα χρησιμοποιήσουμε ως εργαλεία της ζωής μας και όχι μόνο ως φιλοσοφικές μονάδες μέτρησης της νόησης. Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το μεγάλο επίτευγμα του Σοφοκλή σ’ αυτήν την τραγωδία. s

ΘEaTPo

© Βίκυ γεωργοπούλου

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης

ΣωΣτο ειναι το αΠαραιτητο

I

σως υπήρξε ο πρώτος οιδίπους Τύραννος για τον οποίο έγιναν τόσες συζητήσεις πριν ακόμη ανέβει η παράσταση, αφού το 2010 ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης έγινε ο νεότερος ηθοποιός που πρωταγωνίστησε στο σοφόκλειο αριστούργημα. Δυο χρόνια μετά, η Επίδαυρος επρόκειτο να τον υποδεχθεί ξανά στο ίδιο έργο, σε διαφορετικούς όμως ρόλους. πλάι στον οιδίποδα του Αιμίλιου Χειλάκη, υποδύθηκε το 2012 την ιοκάστη, τον Τειρεσία και τον βοσκό. Με δυναμική παρουσία στα θεατρικά πράγματα, ιδιαίτερα πετυχημένη πορεία στην τηλεόραση ως πρωταγωνιστής σειρών αλλά και παρουσιαστής ψυχαγωγικών εκπομπών, με σαφές στίγμα στην πολιτική σκηνή, καθώς το 2009 υπήρξε υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη Δράση, αν ο χαρακτηρισμός πολυπράγμων ταιριάζει στον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη ίσως είναι ένας από τους λόγους για τον οποίο του ταιριάζει ο ρόλος του πολυμήχανου οδυσσέα στον Φιλοκτήτη.

ποιες διαφορές ή ομοιότητες έχει ο Οδυσσέας του Φιλοκτήτη κι εκείνος που γνωρίζουμε από τα ομηρικά έπη; η εικόνα που έχουμε για τον οδυσσέα από το σχολείο, όπου μαθαίνουμε τις περιπέτειές του, είναι αρχετυπική για τον σημερινό Έλληνα. Αυτό είναι και καλό και κακό για τον οδυσσέα, γιατί

ΘEaTPo

τον θεωρούμε –λόγω της ευφυΐας και της ικανότητάς του να λύνει προβλήματα– ηθικά ελλειμματικό. Ταυτοχρόνως, έχουμε την τάση να τον θαυμάζουμε εξαιτίας αυτού του συνδυασμού ευφυΐας και ελλειμματικής ηθικής, και δεν είναι τυχαίο που στον Νεοέλληνα δίνουμε το χαρακτηρισμό του πολυμήχανου ανθρώπου, που είναι καταφερτζής όπως ο οδυσσέας. Γι’ αυτό πιστεύω πως τον θεωρούμε αρχετυπική φιγούρα, γιατί μέσα από βάσανα και δυσκολίες θα βρει τρόπο να λύσει το πρόβλημά του. Όλη αυτή η θεώρηση είναι λίγο άδικη για τον συγκεκριμένο ήρωα, γιατί έχει κάποια πολύ θετικά χαρακτηριστικά. Το βασικότερο είναι πως ό,τι κάνει –είτε αυτό είναι ο Δούρειος Ίππος, είτε το τέχνασμα με τον Φιλοκτήτη– δεν το κάνει για το προσωπικό του όφελος. υπάρχει ένας κοινός σκοπός, ο οποίος για τον οδυσσέα υπερβαίνει κάθε προσωπικό συναίσθημα και κάθε εγωισμό. Το άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι ότι ο ίδιος δεν ήθελε καν να πάει στην Τροία – αναγκάστηκε. Αλλά από τη στιγμή που αναγκάστηκε, βρήκε τον καλύτερο δυνατό τρόπο να είναι εκεί. Ο Οδυσσέας πρωτοστάτησε στο παρελθόν στην εγκατάλειψη του Φιλοκτήτη και τώρα σχεδιάζει την εξαπάτησή του. τον θεωρείτε αρνητικό πρόσωπο; Στις πρόβες κάναμε από την αρχή πολλές

συζητήσεις σε σχέση με τη σύγκρουση Φιλοκτήτη-οδυσσέα, τη σύγκρουση προσώπων και ιδεών. οι περισσότεροι είχαν την τάση να τον χρωματίσουν αρνητικά. Εγώ δεν σας κρύβω ότι τον υπερασπίστηκα, κι όχι μόνο επειδή τον ερμηνεύω, αλλά και επειδή στο συγκεκριμένο έργο, στον Φιλοκτήτη, ο οδυσσέας είναι η φωνή της λογικής. Και το τέχνασμα με το οποίο προσπαθεί να αποσπάσει το τόξο από τον Φιλοκτήτη το κάνει για την κοινή ωφέλεια, η οποία είναι η εκπόρθηση της Τροίας και δεν υπάρχει άλλος τρόπος – ο χρησμός το έχει πει. Άρα ο οδυσσέας είναι το πρόσωπο που έχει την ενήλικη, την ψύχραιμη στάση. Το κοινό όμως, όπως και οι συντελεστές του έργου στις πρόβες, συντάσσεται με τον Φιλοκτήτη γιατί έχει την τάση να συντάσσεται με αυτόν που είναι προδομένος και εκφράζει τον πόνο του. Το θεωρώ φυσικό να συμβαίνει αυτό γιατί οι δυο πλευρές της σύγκρουσης είναι εξίσου ισχυρές, αλλιώς το έργο θα ήταν αδύναμο. Από την άλλη είναι απολύτως φυσικό να συντασσόμαστε με αυτόν που εκφράζει το συναίσθημα. Είναι ξεκάθαρο για τον Οδυσσέα ότι το καλό, όσον αφορά στο πολεμικό αποτέλεσμα, ταυτίζεται και με το ηθικό; Είναι ξεκάθαρο γιατί μεριμνά για το κοινό καλό. Δεν υπάρχει για εκείνον συζήτηση για το αν είναι σωστό ή λάθος, γιατί είναι απαραίτητο. ο οδυσσέας είναι εκεί για να διαχειριστεί την κρίση και για να διαχει-

ριστείς την κρίση πρέπει να χρησιμοποιήσεις μέσα που ένας κοινός θνητός δεν θα χρησιμοποιούσε. Ο Οδυσσέας του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη κάνει παραπομπές στο σήμερα σε πρόσωπα ή καταστάσεις; ο οδυσσέας που γνωρίζουμε από το σχολείο είναι o αρχετυπικός· ο οδυσσέας του Φιλοκτήτη διαχειρίζεται μια κατάσταση κρίσης και αντιλαμβάνεται ότι για να λυθεί θα πρέπει να ξεπεράσει το ερώτημα ευγενές ή αγενές, ωραίο ή άσχημο. Νομίζω πως έχει παραπομπές στο σήμερα γιατί όλα αυτά κινούνται σε μια γκρίζα ζώνη όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση διαχείρισης κρίσης. Μοιάζει, λοιπόν, λίγο με το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», στάση η οποία είναι επικίνδυνη γιατί εν δυνάμει οδηγεί σε αυταρχικά καθεστώτα και ολοκληρωτικές συμπεριφορές. Το πρόβλημα είναι ότι η κοινωνία δεν ορίζει ένα συγκεκριμένο κοινό καλό, κάθε κοινωνική ομάδα έχει τα δικά της συμφέροντα, τις δικές της επιδιώξεις, τη δική της γνώμη για το ποιο είναι το κοινό καλό. οπότε αν δεχθούμε ότι υπάρχει ένα κοινό καλό για το οποίο επιτρέπονται τα πάντα, ο καθένας μπορεί να το ορίσει διαφορετικά, δυστυχώς. Για αυτό στην πράξη, στην πραγματική ζωή, ο χρυσός κανόνας είναι νομίζω ότι καμιά ιδεολογία δεν μπορεί να επιβάλλεται πάνω στα ατομικά δικαιώματα των ανθρώπων. s

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 43

Σ

τις 8 ιουλίου, στο Ωδείον ηρώδου του Αττικού, η Κρατική ορχήστρα Αθηνών και η Φιλαρμονική ορχήστρα της Νοτιοδυτικής Γερμανίας, υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Βασίλη Χριστόπουλου, συνέπραξαν στην ερμηνεία της Συμφωνίας των Άλπεων του Ρίχαρντ Στράους ενώ, επιπλέον, η γερμανική ορχήστρα ερμήνευσε τη Συμφωνία αρ. 41 του Διός, του Μότσαρτ. η παράσταση έγινε δυνατή χάρη στην ευγενική υποστήριξη και της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα. Με αυτή την ευκαιρία, συναντήσαμε τον Γερμανό πρέσβη, Δρα πέτερ Σόοφ, και τον ρωτήσαμε για την πολιτική του γερμανικού κράτους στα θέματα του πολιτισμού αλλά και για την εικόνα που έχει ο ίδιος αποκομίσει για το πολιτιστικό πρόσωπο της Ελλάδας στην κρίση.

ποια είναι η πολιτική της γερμανίας ως προς την τέχνη και τον πολιτισμό; η πολιτιστική διπλωματία είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής. πρόθεσή της είναι να παρέχει στους εταίρους μας και τον κόσμο μια αξιόπιστη και επίκαιρη εικόνα της Γερμανίας, έτσι όπως πραγματικά είναι: μια μοντέρνα, δυναμική, ανοιχτή κοινωνία γεμάτη ευκαιρίες, με μια ακμάζουσα πολιτιστική σκηνή και μεγάλες δημιουργικές προοπτικές. Επιπρόσθετα, ένας από τους θεμελιώδεις στόχους της πολιτιστικής μας διπλωματίας είναι η καλλιέργεια της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των λαών. Ωστόσο, το ομοσπονδιακό υπουργείο Εξωτερικών, ως ο κατεξοχήν φορέας εξωτερικής πολιτικής, δεν είναι παρά μόνο ένας από τους πολλούς φορείς που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της πολιτιστικής διπλωματίας μας. ιδρύματα όπως το ινστιτούτο Goethe ή το ινστιτούτο Εξωτερικών πολιτιστικών Σχέσεων (institut für Auslandsbeziehungen - iFA) είναι εξαιρετικά ενεργά σε αυτό το πεδίο. Το ινστιτούτο Goethe, για παράδειγμα, διατηρεί 153 παραρτήματα σε 93 χώρες, δεκατέσσερα εξ αυτών στη Γερμανία και δύο στην Ελλάδα. Τα ινστιτούτα Goethe προσφέρουν μαθήματα γερμανικών, βοηθούν τους καθηγητές της γερμανικής γλώσσας στο εξωτερικό, οργανώνουν λογοτεχνικές βραδιές, θεατρικές και κινηματογραφικές εκδηλώσεις και συζητήσεις. Το ινστιτούτο Εξωτερικών πολιτιστικών Σχέσεων iFA ασχολείται κατά κύριο λόγο με τον πολιτιστικό διάλογο. Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντικά είναι και τα γερμανικά σχολεία στο εξωτερικό. υπάρχουν πάνω από 140 από αυτά σε 71 χώρες με συνολικά 79.000 μαθητές, 58.000 εκ των οποίων δεν είναι Γερμανοί υπήκοοι. Στην Ελλάδα υπάρχουν δυο γερμανικά σχολεία, ένα στην Αθήνα και ένα στην Θεσσαλονίκη. Με το πρόγραμμα «Σχολεία - Συνεργάτες του Μέλλοντος» το ομοσπονδιακό υπουργείο Εξωτερικών υποστηρίζει συγκεκριμένα το σχο-

τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου. Ένας άλλος στόχος αυτού του προγράμματος, σε συνδυασμό με το νεοσύστατο Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας, είναι να προσφέρει στη νέα γενιά, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γερμανία, τη δυνατότητα να θυμάται και να κατανοεί την κοινή μας ιστορία. ο σχεδιασμός αυτών των προγραμμάτων έχει ήδη ξεκινήσει. Στόχος μας είναι να ξεκινήσει η υλοποίησή τους εντός του τρέχοντος έτους.

Dr. Πέτερ σόοφ

GREECE?

All time clAssic Είναι ο πρέσβης της ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Ελλάδα. η πρεσβεία της χώρας του υποστήριξε την κοινή συναυλία της ΚοΑ και της Φιλαρμονικής ορχήστρας της ΝΔ Γερμανίας, υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Χριστόπουλου. Τι του έμαθε η θητεία του στην Ελλάδα για την κουλτούρα μας; Από τον Νικόλα ρώσση λικό έργο στο εξωτερικό. Στα σχολεία του προγράμματος αυτού τα Γερμανικά διδάσκονται ως ξένη γλώσσα. Τέλος, η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι θεμελιώδους σημασίας για την πολιτιστική μας διπλωματία. Το Γερμανικό Αρχαιολογικό ινστιτούτο υπηρετεί ακριβώς αυτό το σκοπό. Το παράρτημα του Γ.Α.ι στην Ελλάδα, για παράδειγμα, συνεργάζεται με το ελληνικό υπουργείο πολιτισμού για την προστασία και την περαιτέρω έρευνα σε ανασκαφές όπως αυτές στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού στην Αθήνα αλλά και την ολυμπία. ποια είναι η τρέχουσα στρατηγική της πρεσβείας σε σχέση με τις χορηγίες; Το έργο της πρεσβείας επικεντρώνεται στις ακαδημαϊκές ανταλλαγές, στην υποστήριξη των σχολείων και σε άλλες δραστηριότητες που στοχεύουν στην προώθηση του ενδιαφέροντος για τη γερμανική γλώσσα και στον διαπολιτισμικό διάλογο. πέραν τούτων, στηρί-

44 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

ζουμε οικονομικά ένα εξαιρετικά ευρύ φάσμα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Για παράδειγμα, έχουμε εγκαθιδρύσει μια μακροπρόθεσμη συνεργασία με την Κρατική ορχήστρα Αθηνών, στο πλαίσιο της οποίας έχουμε στηρίξει δύο κύκλους μουσικών συναυλιών με έργα των Μπραμς και Μπετποβεν, καθώς και έναν ειδικό κύκλο για την προώθηση της κλασικής μουσικής στα σχολεία. Στηρίζουμε, επίσης, διάφορα πολιτιστικά φεστιβάλ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπως το Φεστιβάλ Αθηνών στην Αθήνα και την Επίδαυρο, το Φεστιβάλ ολύμπου στη Βόρεια Ελλάδα, το Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου Σαρωνικού και το Φεστιβάλ Remap στην πελοπόννησο, για να αναφέρω μόνο μερικά από αυτά. Μετά την επίσκεψη του ομοσπονδιακού προέδρου κ. Γιόακιμ Γκάουκ στην Ελλάδα τον περασμένο Μάρτιο, συστάθηκε ένα νέο «Ταμείο για το Μέλλον» προκειμένου να προωθήσει προγράμματα σε κοινότητες στην Ελλάδα που επλήγησαν σοβαρά από τη γερμανική κατοχή κατά

τι πιστεύετε για τη σύγχρονη πολιτιστική δραστηριότητα στην Ελλάδα; η ποικιλία και η ποιότητα των πολιτιστικών εκδηλώσεων στην Ελλάδα είναι εξαιρετική. παρά την κρίση, η πολιτιστική δραστηριότητα ανθεί, ενδεχομένως δε και εξαιτίας της κρίσης, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται προς τον πολιτισμό προκειμένου να ανταπεξέλθουν στην παρούσα κατάσταση. Σχεδόν κάθε πόλη έχει να προσφέρει ένα φεστιβάλ, ιστορική κληρονομιά, μουσεία και πληθώρα εκθέσεων. Αυτό σε συνδυασμό με τον καλό καιρό όλο το χρόνο καθιστά την Ελλάδα ένα ιδανικό μέρος για να απολαύσει κανείς τον πολιτισμό. Ως εκ τούτου, το σύνθημα: «Greece: All time classic", περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο την εικόνα που έχω για την Ελλάδα. Στο μέλλον η πολιτιστική δραστηριότητα θα μπορούσε ενδεχομένως να επεκταθεί σε προγράμματα που ασχολούνται με την ευρωπαϊκή πολιτιστική ανταλλαγή. η ποικιλομορφία και o πολιτισμικός πλούτος της Ευρώπης είναι ένα από τα δυνατά της σημεία, ένα από τα συστατικά της γοητείας της, όπως μαρτυρούν και τα εκατομμύρια τουριστών που επισκέπτονται την Ευρώπη κάθε χρόνο. Για τους νέους Έλληνες, όπως και για όλους τους νέους Ευρωπαίους, είναι ως εκ τούτου σημαντικό να γνωρίσουν τις διαφορετικές ευρωπαϊκές κουλτούρες, και εμείς αναζητούμε συνεχώς προγράμματα ώστε να εντατικοποιηθεί αυτή η διαπολιτισμική ανταλλαγή. Το Βερολίνο αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα μιας «ευρωπαϊκής» πόλης. Σε αυτό το πλαίσιο προωθούμε τώρα τη διοργάνωση ενός συμποσίου με στόχο την ανταλλαγή τεχνογνωσίας σε αυτά τα θέματα. Κατά την προσωπική σας άποψη, ποιο είναι το πιο αναμενόμενο γεγονός του Φεστιβάλ του φετινού καλοκαιριού; προσωπικά προσμένω με χαρά το the Beatles tribute Project από την Καμεράτα στο ηρώδειο στις 17 ιουλίου και τους πέρσες του Αισχύλου στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και βέβαια τη γερμανική παραγωγή mAmAZA EiFo Efi με τους Γιάννη Μανταφούνη και Φαμπρίς Μαζλία. Αν μου επιτρέπετε, θα ήθελα να προτείνω στο Φεστιβάλ να εφαρμόσει από το επόμενο έτος μια πολιτική ελεύθερης εισόδου σε ορισμένες κοινωνικά ευπαθείς ομάδες, για περιορισμένο αριθμό θέσεων, προκειμένου να τους δώσει την ευκαιρία να επισκεφθούν κάποιες από τις παραστάσεις. s

To tip του ασ τρολόγου

STAR WARS

Τα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο γκαγκάριν

Να τρως λιγότερο, να γεύεσαι περισσότερο

Κριός

Καρκίνος

ζυγός

Αιγόκερως

Κι όταν νομίζεις ότι τελείωσες με τις επαγγελματικές υποχρεώσεις, τσουπ!, ξεφυτρώνει μια καινούργια. Μα καλά, ακόμα δεν το κατάλαβες ότι αυτά τα πράγματα δεν τελειώνουν ποτέ; η εποχή κουβαλά εργασιακά βάρη αλλά και ευκαιρίες για ξεκούραση και όμορφα καλοκαιρινά βράδια. Μην τολμήσεις να πεις όχι σε μια ενδιαφέρουσα βραδινή έξοδο με το φόβο ότι την άλλη μέρα θα πρέπει να ξυπνήσεις πρωί. Θα το μετανιώσεις...

(22 ιουνίου – 22 ιουλίου)

(23 Σεπτεμβρίου – 23 οκτωβρίου)

(22 Δεκεμβρίου – 19 ιανουαρίου)

οι πρόσφατες εξελίξεις στα συναισθηματικά σου σ’ έχουν ρίξει σε περίσκεψη. Εντάξει μην το παίρνεις και τόσο κατάκαρδα, δες το σαν μια ευκαιρία να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να φανούν οι αληθινές προθέσεις. Και να σου πω και το άλλο; υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια, κι όχι μακριά. Αν αποφασίσεις τελικά να πας γι’ άλλα, να ξέρεις πως το κοινό σου βρίσκεται στο πολύ κοντινό σου περιβάλλον. Μην πας μακριά λοιπόν...

Και κάπως έτσι, χωρίς να το καταλάβεις, βρέθηκες στη μέση μιας σύγκρουσης που ουσιαστικά δεν σε αφορά. Αλλά οι σφαίρες που σφυρίζουν γύρω από τ’ αφτιά σου είναι αληθινές και σε αφορούν. Συνιστώ ουδετερότητα, ψυχραιμία και προσευχή, να τελειώνει το θέμα όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και πιο αναίμακτα. Αν βρίσκεις προκλητική την ιδέα να παίξεις το ρόλο του ειρηνευτή και του μεσολαβητή, σου λέω μαζέψου γιατί θα φας το κεφάλι σου.

Ένα πρόσωπο του περιβάλλοντός σου έχει λάβει κάποιες αποφάσεις για τη ζωή του που δεν σε βρίσκουν καθόλου σύμφωνο. Αν αποφασίσεις να παρέμβεις, να είσαι προετοιμασμένος για το ενδεχόμενο να έρθεις σε ευθεία ρήξη μαζί του. Ίσως να ήταν καλύτερα λοιπόν να επικεντρωθείς στα προσωπικά σου ζητήματα, που απαιτούν επίσης παρεμβάσεις άμεσες, αλλιώς η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει και να έχει τον αμάζευτο.

Μουσική: Ελεωνόρα ζουγανέλη, «Να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς» Τα τραγούδια της Μελίνας 10 ιουλίου, ηρώδειο

Μουσική: η Καμεράτα συναντά τους Μπητλς 17 ιουλίου, ηρώδειο

Μουσική: Μόνικα, Give Us Wings 16 ιουλίου, ηρώδειο

ταύρος

ςκορπιός

(20 Απριλίου – 20 Μαΐου)

Χαιρόμαστε που σε βλέπουμε alive and kicking ξανά μαζί μας και ελπίζουμε να μην ξαναχαθείς, γιατί λείπεις από τις παρέες, τις δουλειές και τα στέκια. η εποχή της εσωστρέφειας τελείωσε, καιρός να αρχίσει η εποχή της απόλαυσης. ξεκίνα την κάθε σου μέρα λες κι είναι η πρώτη της υπόλοιπής σου ζωής. λες και κάποιος σου έχει προδώσει το μυστικό ότι σήμερα θα σου συμβεί κάτι υπέροχο. Και μόνο μια τέτοια στάση ζωής είναι κάτι υπέροχο. Θέατρο: Κατερίνα Ευαγγελάτου, Ιδομενέας του ρόλαντ ςίμελπφενιχ 20-22 ιουλίου, πειραιώς 260, Κτίριο Δ

λέων (23 ιουλίου – 22 Αυγούστου)

Διαρκής επιθυμία για κάτι καλύτερο. Το μυστικό της προόδου και παράλληλα το μυστικό της δυστυχίας. η ανάγκη σου να βελτιώσεις τα δεδομένα της ζωής σου μπορεί να σε οδηγήσει στα καλύτερα ή απλά στη νεύρωση. Μια ιδέα θα ήταν να αναζητήσεις την καλύτερη εκδοχή αυτών που έχεις ήδη. Αλλιώς να φέρεις τα πράγματα, αλλά και τις σχέσεις που ήδη έχεις, κοντά στα μέτρα σου και στις αληθινές σου επιθυμίες. Θέατρο: Έκτορας λυγίζος, Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου 12 ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Έχεις βαρεθεί τα μεγάλα λόγια και τις υποσχέσεις και ζητάς πράξεις. Απλές, χειροπιαστές ενδείξεις αγάπης και αφοσίωσης. Και ποιος μπορεί να σε κατηγορήσει γι’ αυτό; πρόσεξε μόνο μήπως, στην προσπάθειά σου να δώσεις στον άλλον να καταλάβει τις ανάγκες σου, του θέσεις τελεσίγραφα ή ακόμη χειρότερα τον μπλέξεις σε κάποιο εκβιαστικό δίλημμα. Δεν είναι εποχή να φέρεις τα πράγματα στα άκρα. Τα σχοινιά μπορεί να σπάσουν. Θέατρο: δηπΕΘΕ πάτρας & Αρτivities – Κώστας Φιλίππογλου Φιλοκτήτης του Σοφοκλή 18-19 ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

τοξότης

(21 Μαΐου – 21 ιουνίου)

(22 Νοεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου)

παρθένος

η δημιουργικότητά σου χτυπάει κόκκινο αυτήν την εποχή, οπότε το καλό που σου θέλω κοίτα να το εκμεταλλευτείς. Ταυτόχρονα, προσπάθησε να κινηθείς στα σωστά περιβάλλοντα, εκεί όπου υπάρχουν οι άνθρωποι που μπορούν να πιστέψουν σε σένα και στις δυνατότητές σου και να σε βοηθήσουν να κάνεις τα όνειρά σου πραγματικότητα. Αν βρεις τους κατάλληλους συμμάχουςσυνεργάτες, μπορεί να κάνεις το άλμα που περιμένεις τόσο καιρό.

Αν σε κατακλύζει μια ακατανίκητη επιθυμία να ομολογήσεις τα σφάλματα ή τις αμαρτίες σου, σου γράφω επιτόπου χάπια αυτοσυγκράτησης: δύο ανά έξι ώρες. Σε καμία περίπτωση δεν είναι εποχή για να ανοίξεις την καρδιά σου και να ζητήσεις συγχώρεση. Τα αφτιά στα οποία απευθύνεσαι δεν είναι έτοιμα να σε ακούσουν, πόσο μάλλον να δώσουν τόπο στην οργή.

Θέατρο: γιώργος ςκούρτης, Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο 22-23 ιουλίου, πειραιώς 260, Κτίριο Ε

Μουσική: Νάνα Μούσχουρη, Happy Birthday Tour 14 ιουλίου, ηρώδειο

(23 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου)

υδροχόος

(24 οκτωβρίου – 21 Νοεμβρίου)

δίδυμοι

ζωωδΙΑ

Θέατρο: γιάννης Μόσχος, Διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητας - Βασισμένο σε διηγήματα του Άντον τσέχοφ 18-20 ιουλίου, πειραιώς 260, Κτίριο Ε

(20 ιανουαρίου – 18 Φεβρουαρίου)

η υπομονή τελείωσε. Όσα περιμένεις από τους άλλους και δεν είδες ακόμα, πάρ’ το απόφαση ότι δεν θα τα δεις ποτέ. Κουνήσου λοιπόν και διεκδίκησε αυτά που θέλεις και μην περιμένεις κανέναν να σου τα προσφέρει στο πιάτο. πάρε τα ρίσκα σου και κοίτα κατάματα το φόβο της αποτυχίας. Αυτός που δεν έχασε ποτέ είναι αυτός που δεν πολέμησε ποτέ. η εποχή της ενηλικίωσης ζητά από σένα τα πάντα και, κυρίως, να τελειώνεις με τα παιδικά καπρίτσια. Χορός: Martha Graham Contemporary Dance 12 ιουλίου, ηρώδειο

Ιχθύες

Κατά έναν περίεργο τρόπο, δεν μπορείς να βρεις ησυχία πουθενά. Ενοχλητικοί γείτονες, φλύαροι συνάδελφοι, νευρικοί συνεπιβάτες καταφέρνουν να κάνουν τα νεύρα σου τσατάλια στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Το σκηνικό αυτό θα συνεχιστεί για το προσεχές διάστημα, γι’ αυτό θα πρέπει να βρεις τρόπους ώστε να μειώσεις το effect. Τα ακουστικά με καλή μουσική μπορεί να είναι σωτήρια αυτήν την εποχή για σένα. Μουσική: δημήτρης Μπάσης & γιώτα Νέγκα, Το τραγούδι του μετανάστη 18-19 ιουλίου, Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

(19 Φεβρουαρίου – 20 Μαρτίου)

Αν ήσουν ψαράς σ’ ένα μικρό νησί του Ειρηνικού, θα μπορούσες να κυκλοφορείς μέρες με την ίδια παλιά βερμούδα χωρίς να υπάρχει πρόβλημα. Δεν είσαι όμως, οπότε κάτι θα πρέπει να κάνεις για να βελτιώσεις την εξωτερική σου εμφάνιση που το τελευταίο διάστημα παίρνει χαμηλές βαθμολογίες. Δεν χρειάζεται να αγοράσεις καινούργια ρούχα, απλά πέτα όλες τις παλιατζούρες που έχεις μαζέψει χρόνια τώρα στην ντουλάπα σου. Άντε ντε... Μουσική: Vassilikos, Sunday Cloudy Sunday 11-12 ιουλίου, Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

[10 Ιουλιου 2014] #40 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY 45

JUICY LIU

Το βράδυ της έναρξης του φετινού Φεστιβάλ Επιδαύρου, στη Βραζιλία έπαιζαν η Αργεντινή με το Βέλγιο (νίκησε η Αργεντινή) και η ολλανδία με την Κόστα Ρίκα, που είχε αποκλείσει την Ελλάδα στα πέναλτι (νίκησε η ολλανδία στα πέναλτι). Αλλά όποιος περίμενε μόνο τις γυναίκες και τα παιδιά στην Επίδαυρο γελάστηκε. Τα διλήμματα δεν πέρασαν, το μαζικό θέαμα δεν απέτρεψε το κοινό της Επιδαύρου να κάνει το τάμα του. Και να χαρεί την επίσημη πρώτη ενός νεαρού σκηνοθέτη, με στιβαρή και ώριμη, όμως, απόλυτα ελεγχόμενη σκηνοθετική γραμμή. ο Δημήτρης Καραντζάς δεν είχε γνωστούς ηθοποιούς. Επίσης, δεν είχε χλαμύδες, ούτε και σκηνικό. ούτε πομπώδεις τρόπους. Έλειπε και η Ελένη, που στο κάτω κάτω, πουκάμισο αδειανό, δεν ήταν στην Τροία, αλλά στην Αίγυπτο. προσωπικώς, σε εμένα η παράσταση θύμισε τους τρόπους του Χουβαρδά, αλλά ποια είμαι εγώ που θα μπω στα χωράφια των κριτικών. Εντύπωση μου έκανε, επίσης, ένα σκηνοθετικό σχόλιο που έγινε ανεπαισθήτως (καταπώς θα το περιέγραφε ο Καβάφης): ο Μενέλαος έπεσε στη θυμέλη, την οποία, ως κέντρο της ιερότητας, απαγορεύεται υποτίθεται να την πατάνε ή να την αγγίζουν οι ηθοποιοί, γι’ αυτό άλλωστε στο παρελθόν έχουν γίνει ομηρικές μάχες της κερκίδας (όπου δεσπόζει η ιερή κραυγή: «φύγε, ρε, απ’ τη θυμέλη»). Επειδή όμως κανείς δεν θυμήθηκε την ιερότητα του βωμού στο κέντρο του θεάτρου, και καμία κραυγή δεν ακούστηκε, ήταν ασφαλώς περιττό που ο Μενέλαος σηκώθηκε για να ξαναπέσει. Και επίσης περιττό ήταν που κάποιος άλλος σκούπισε με ένα μαντιλάκι το βωμό, μήπως και εμιάνθη. πάντως, ο σκηνοθέτης παρακολουθούσε ατάραχος σαν κοινός θεατής (εντάξει, όχι κοινός, αλλά των διακεκριμένων θέσεων) την παράσταση που είχε σκηνοθετήσει. Φαινόταν άνετος και χωρίς άγχος. Νέος, με καθαρή, ακομπλεξάριστη ματιά. Νομίζω ότι το πείραμα πέτυχε. Θετική είναι και η πρώτη εντύπωση της δημοσιογράφου Βένας Γεωργακοπούλου, που έσπευσε να τη διατυπώσει στη σελίδα της στο facebook – και εγώ σπεύδω να την αντιγράψω: «Ίσως επειδή σπάνια πια απολαμβάνω αρχαία τραγωδία, η Ελένη του Καραντζά με ενθουσίασε. Αυτό το παιδί έχει το χάρισμα, μια τρέλα και ευφυΐα θεατρική, τα κάνει όλα καινούργια. Με λίγα λόγια, ένιωσα όπως όταν στα εφηβικά μου χρόνια ανακάλυπτα το Ελεύθερο Θέατρο. περιμένω με ανυπομονησία τις κριτικές, αλλά εγώ ΤΕΤοιΕΣ παραστάσεις θέλω να βλέπω στην Επίδαυρο». ο ενθουσιασμός της Βένας πάντα είναι οδηγός μου – τον συμμερίζομαι ιδίως επειδή είμαι πολύ νεότερη.

46 φEσTiBaλ aΘHNωN & EΠiδaYPoY #40 [10 ΙΟυλΙΟυ 2014]

© Εύη Φυλακτού

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

ΕΝΑ ΡΙσΚΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΠΙτυΧΙΑ ςκηνή από την παράσταση της Ελένης, στην Επίδαυρο, σε σκηνοθεσία δημήτρη Καραντζά. η εμπιστοσύνη σε έναν 26χρονο σκηνοθέτη αποδείχθηκε και από την προσέλευση και από τη θερμή αποδοχή της ανάγνωσής του.

ξέρατε ότι η λένα Κιτσοπούλου είναι εξαιρετική στο ρεμπέτικο; Όσοι δεν το ξέρατε, το μάθατε την 1η ιουλίου, είτε βγαίνατε από τις παραστάσεις της Σουίτας Ιονέσκο σε σκηνοθεσία Εμμανουέλ Ντεμαρσύ-Μοτά είτε ακούσατε μπουζούκια και μπήκατε στον κήπο της πειραιώς 260. ορισμένοι ήταν μυημένοι νωρίτερα – ανάμεσά τους και ο Γιώργος λούκος, ο οποίος μάλιστα πήγε Γάλλους φίλους του το χειμώνα να ακούσουν την Κιτσοπούλου να τραγουδά σε στέκι, και έμειναν σχεδόν μέχρι το ξημέρωμα. Ε, από το μαγαζί στην πειραιώς 260 (και μάλιστα δωρεάν), δεν χρειάστηκε παρά η ιδέα και η πρόσκληση. Ανταποκρίθηκαν ακόμα η Σοφία Εμφιετζή (που άνοιξε τις εκδηλώσεις με ρεμπέτικα) και ο Άγγελος παπαδημητρίου με την Ελένη Κοκκίδου (την περασμένη Δευτέρα), που ειδικεύονται στο ρετρό. Ήμουν κι εγώ στην Κιτσοπούλου. Συνοδευόμενη από τους Ραστ Χιτζάζ, σε μένα τουλάχιστον θύμιζε τη Στέλλα Χασκήλ. Και μια βασική πληροφορία, για όσες και όσους θέλετε να πάτε στην Επίδαυρο. λόγω της οικονομικής κρίσης και μετά από απαίτηση πολλών θεατών για οικονομικότερη μετάβαση, τα ΚΤΕλ Αργολίδας κάνουν έκπτωση 45% (μόνο για τις παραγωγές του Φεστιβάλ). Το εισιτήριο για τη μετάβαση και την επιστροφή, δηλαδή, κοστίζει 10 € αντί για 19 €. Το λεωφορείο αναχωρεί από τα ΚΤΕλ Κηφισού στις 5 μ.μ., όταν έχει παράσταση, και επιστρέφει 15 λεπτά μετά και το τελευταίο χειροκρότημα.

σΧΟλΙΑ