B WE TSTRAAT
Groen versie 2.0: Kristof Calvo, Björn Rzoska en Meyrem Almaci
‘We blijven pacifisten, maar we zijn niet naïef, hè’
De nieuwe partijtop van Groen kan moeilijk multicultureler zijn. Voorzitster Meyrem Almaci is van Turkse herkomst, Kamerfractieleider Kristof Calvo heeft Spaanse roots, en de wortels van Vlaams fractieleider Björn Rzoska liggen in Polen. “‘Waar kom jij vandaan?” vroegen ze altijd. Maar ik kwám nergens vandaan, ik kwam van híér.’ DOOR JAN LIPPENS EN WALTER PAULI , FOTO’S TOM VERBRUGGEN
N
a de aanslag in Parijs en het alarm in België dreigt het samenleven met allochtonen weer als problematisch te worden aangezien. Meyrem Almaci, Kristof Calvo en Björn Rzoska hebben aan den lijve ondervonden hoe dat voelt. De generatie van Groen heeft een migratieachtergrond, zoals dat heet, en dat maakt haar nog zo combattief. Meyrem Almaci: ‘In Reyers Laat noemde Kathleen Cools mij, op voorzet van ex-journaliste Mia Doornaert, zelfs een paard van Troje. U zou eens moeten weten welke reacties ik daarop kreeg van jonge allochtonen! “Als iemand als jij al als een Trojaans paard
wordt gezien, op hoeveel aanvaarding kunnen wij dan nog hopen?”’
Toen een Deense krant in 2005 de fameuze Mohammed-cartoons publiceerde, trokken Vlaamse groenen hard van leer tegen de haatzaaierij en het beledigende karakter ervan. Maar met de cartoons van Charlie Hebdo heeft Groen kennelijk minder moeite.
BJÖRN RZOSKA: Dat klopt niet. Sommige cartoons van Charlie Hebdo vind ik nog altijd kwetsend. Maar in een democratie heb je nu eenmaal het recht om zo je mening te uiten. Provoceren en kwetsen hoort erbij. De grens ligt bij het gebruik
40 21 JANUARI 2015
Mediargus
van geweld. Daar denkt Groen vandaag niet anders over dan in 2005.
Op geweld na is de vrijheid van meningsuiting dus absoluut?
RZOSKA: We mogen geen concessies doen over vrije meningsuiting. Ik kom als historicus uit de stal van Bruno De Wever. We discussieerden onder collega’s weleens over de wet op het negationisme (die ontkenning van de Holocaust strafbaar maakt, nvdr.). Mijn standpunt was: je kunt de Holocaustontkenners beter negeren dan ze te proberen straffen. Een zin die aan Voltaire wordt toegeschreven is me zeer genegen: ‘Ik ben het totaal niet eens met wat u zegt, maar zal uw recht om het te zeggen tot de dood toe verdedigen.’
De generatie van Jos Geysels en Mieke Vogels dacht daar anders over. Het nieuwe Groen pleit vandaag zelfs voor sterkere veiligheidsdiensten.
MEYREM ALMACI
‘Toen ik naar de kleuterklas ging, kende ik geen woord Nederlands. Soms stond ik moederziel alleen op de speelplaats.’
MEYREM ALMACI: De wereld is toch ook veranderd? In Frankrijk is het leger al sinds 2005 in staat van paraatheid, maar het heeft niet veel geholpen, hè? Drie gewapende jihadisten hebben die illusie van veiligheid kapotgeschoten. Groen stelt een integrale aanpak voor met repressie en preventie, en met een nauwe opvolging van Syriëstrijders. RZOSKA: Het leger is hoogstens een laatste redmiddel in acute situaties. Wij willen met onze voorstellen vooral de voedingsbodem voor radicalisme wegnemen. KRISTOF CALVO: Met soldaten op elke straathoek zullen we er niet komen. Ik heb van de voorbije dagen vooral onthouden dat een massa burgemeesters, opiniemakers, politici, imams en moslimverenigingen hun kritiek niet hebben gespaard, en tegelijk pleitten voor verbondenheid, samenhorigheid én voor veiligheidsmaatregelen. We moeten onze inlichtingendiensten versterken, en dat doe je niet door te besparen op de Staatsveiligheid of op het OCAD (Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse, nvdr.) wat de federale regering wel doet. Die diensten zijn een deel van de oplossing. Daar heb ik als Groen-politicus geen enkel probleem mee.
Is Groen dan niet meer de pacifistische partij bij uitstek? Gekant tegen elke militaire actie in het buitenland?
WWW.KNACK.BE
▲
ALMACI: We blijven pacifisten, maar we zijn niet naïef, hè. De voedingsbodem voor gewelddadig radicalisme moet je overal bestrijden, ook door militair in te
21 JANUARI 2015 41
Mediargus
B WE TSTRAAT
▲
grijpen tegen de Islamitische Staat. Maar om te beletten dat onze jongeren naar Syrië vertrekken, heb je straathoekwerkers nodig, niet het leger. De toenmalige Noorse premier Jens Stoltenberg pleitte na de extreemrechtse massamoord in Utoya voor meer openheid en meer democratie, maar nooit voor naïviteit. Dat is ook het discours van Groen. Ik kan me meer terugvinden in de visie van de Mechelse burgemeester Bart Somers (Open VLD) dan in die van Bart De Wever. De wij-zij-denkers zijn compleet verkeerd. CALVO: Groen heeft niet de pretentie om het allemaal te weten. We hebben een coalition of the willing nodig, over de partijgrenzen heen. Daarom ben ik zo tevreden dat moslims de aanslag op Charlie Hebdo zo massaal en zo krachtig hebben veroordeeld. Het is een grote steun voor partijen die opkomen voor verbondenheid. Iedereen – en zeker de jongere generatie – heeft wel een kennis, een vriend, een buur, een klasgenoot of een collega met een moslimachtergrond. Daardoor ervaren we elke dag dat de islam ook een democratisch gezicht heeft. Dat kun je niet meer terugdraaien.
voor van mijn grootvader afnam, zijn zowat de meest intense gesprekken die ik ooit heb gevoerd.
Hoe Pools voelt u zich nog?
RZOSKA: Als kind at ik Poolse gerechten tot ze me de oren uitkwamen: die keuken is niet echt de mijne. En in de Poolse taal kom ik niet veel verder dan dzieñ dobry, goedemorgen. Maar ik denk met warmte terug aan mijn jeugd. Merkwaardig genoeg konden mijn twee grootvaders het erg goed met elkaar vinden. Op familiefeesten viel geen onvertogen woord. Die twee mannen hadden een modus vivendi gevonden.
Ze waren allebei tegen de communisten.
RZOSKA: Eigenlijk wel. Dat was de belangrijkste band.
U werd nooit als ‘allochtoon’ bekeken?
Toch wel, al heb ik me nooit allochtoon gevoeld. Mijn achternaam herinnert voortdurend aan mijn afkomst. Op school kon niemand ‘Rzoska’ correct uitspreken. Je zegt: ‘Zjoska’. Men vroeg voortdurend: ‘Waar kom jij vandaan?’ Terwijl ik niet het gevoel had dat ik ergens vandaan kwam, want ik was hier geboren. Aan de universiteit had ik een prof die mijn naam niet kon uitspreken. ‘Rotzak’ noemde hij Net zomin als de aanwezigheid van me. Onlangs bestelde ik bij de slager ‘allochtonen’ in Vlaanderen. Hoe zijn jullie families hier beland? Lokerse paardenworst. (tegen Almaci en Calvo:) Sorry, ik eet soms graag een RZOSKA: Mijn grootvader was een Poolse soldaat. Na de inval van de Duit- stukje vlees. De slagersvrouw vroeg op sers in Polen in 1939 is hij naar het welke naam de bestelling moest. Ik Westen gevlucht en vocht hij mee met spelde hem, en ze vroeg: ‘Waar komt dat het Poolse Bevrijdingsleger. Hij deed vandaan?’ ‘Van Polen.’ Haar reactie: ‘U spreekt toch al goed mee met de campagne in het Waasland, en daar is ‘Met soldaten op Nederlands.’ (lacht) hij gebleven. Na de oorlog elke straathoek Had de Spaanse Burgerliet hij snel mijn grootoorlog of het franquisme moeder overkomen naar zullen we er niet iets te maken met de België. Tijdens een korte komen. We moeten verhuizing van de familie periode konden Polen onze inlichtingenCalvo? Belg worden vanwege diensten versterken.’ CALVO: Nee. Mijn hun verdiensten tijdens grootouders zijn in 1960 de oorlog. naar België gekomen om Mijn grootvader langs hun brood te verdienen. moederskant was een colDat lukte in Barcelona laborateur die als Waffen-SS’er aan het niet zo goed: ik heb me laten vertellen Oostfront had gevochten. Dat zorgde wel dat mijn grootvader een enfant terrible voor deining in het dorp: de dochter van was. (lacht) Ze belandden in Boom, want een collaborateur die trouwde met de daar had je al een grote Spaanse gemeenzoon van een Poolse ‘bevrijder’! Ik heb schap. Net zoals bijna al hun landgenopas ontdekt hoe speciaal onze familie- ten werkten mijn grootouders in de situatie was toen ik zelf geschiedenis stu- glasfabriek. Mijn vader was toen vijf jaar deerde. Mijn licentiaatsverhandeling oud. ging over het kamp van Lokeren (waar Mijn grootmoeder is afgelopen zomer na de oorlog collaborateurs geïnterneerd overleden. Ze was mijn belangrijkste link werden, nvdr.). De interviews die ik daar- met Spanje, want ze sprak zelfs na al die RZOSKA:
jaren alleen Spaans. Mijn moeder is van Rumst. Mijn ouders hebben elkaar gevonden in een fuifzaal in de Rupelstreek. Thuis hebben we nooit Spaans gesproken. Dat was een bewuste keuze: ‘Wij doen ons best, wij spreken Nederlands.’ Ik ben de schande van de familie omdat ik geen Spaans ken: ik voetbalde terwijl de andere Calvo’s Spaanse les volgden in Antwerpen.
Er is dus weinig Spaans aan Kristof Calvo?
CALVO: Ik supporter voor FC Barcelona. Ik vertelde dat ooit in een interview met La Vanguardia. (trots) Dat leverde me een brief op van Joan Laporta, toenmalig voorzitter van Barcelona.
Wordt u ooit als ‘allochtoon’ benaderd?
CALVO: Ik heet voluit Calvo y Castañer, maar die naam heb ik als politicus niet willen gebruiken. ‘Calvo’ klinkt een béétje exotisch. Als jonge gast voelde ik wel wat schroom om over mijn afkomst te praten, nu niet meer. Mijn ouders hebben me geleerd te werken en ambitieus te zijn. Dat heeft me gevormd. Mijn vader is de meest plichtsbewuste mens die ik ken. Als ik met een acht thuiskwam, vroeg hij waarom ik geen negen had. En als ik een negen behaalde, had hij toch liever een tien gezien.
Mevrouw Almaci, u hebt wellicht nooit kunnen verstoppen dat u ‘allochtoon’ bent?
ALMACI: Pas toen ik parlementslid werd, was ik geen ‘allochtoon meisje’ meer, maar ‘die Antwerpse met haar moeilijke naam’. Mijn ouders zijn migranten van de eerste generatie. Ze komen uit Kosnica, een bergdorp in Centraal-Anatolië. Mijn vader heeft op zoek naar werk rondgezworven in Turkije voor hij naar België kwam. Toen duidelijk was dat hij hier zou blijven, werden huis en vee verkocht, en in 1974 is mijn moeder met de kinderen gevolgd. Ze was hoogzwanger, mijn zus is op de valreep in België geboren. Ik volgde in 1976, nadien kwamen er nog twee broers. We zijn met negen kinderen. Eigenlijk waren we met elf, maar de eerste en de derde zijn als kind in Turkije overleden. Kinderen stierven daar nog aan banale aandoeningen omdat het te lang duurde voor men met de ezel de dichtstbijzijnde dokter in de stad kon bereiken.
Bij de Almaci’s werd thuis geen Nederlands gesproken, zoals bij de Calvo’s?
ALMACI: Mijn vader en mijn moeder spraken hun Turkse dialect, en daarbij
42 21 JANUARI 2015
Mediargus
kwam het dialect van Sint-Gillis, om zich te behelpen in de winkel. Hun koosnaampjes voor elkaar waren ‘madame’ en ‘mieneer’. (lacht) Toen ik naar de kleuterklas ging, kende ik geen woord Nederlands. Juf Gaby heeft ons dat geleerd. Het ging vlot, want ik had een talenknobbel. Maar ik stond als kleuter
spreken: hij bleef naar de kelder gaan om een flasj water. Mijn vader heeft een grote sprong gemaakt op de sociale ladder, maar ik ben de eerste van de familie die universitaire studies heeft gevolgd. CALVO: Ik heb politieke wetenschappen gestudeerd, en ik was ook de eerste Calvo in het hoger onderwijs.
botste ik op een lerares die iets in mij zag: ‘Dat manneke kan wel wat, alleen heeft hij wat achterstand. Laten we daar wat power op loslaten.’ Maandenlang heeft die lerares me bijgespijkerd. Puur vrijwilligerswerk. Als ik nu zie dat onderwijsminister Hilde Crevits (CD&V) schrapt in de GOK-uren (Gelijke Onderwijskansen, nvdr.), dan snap ik dat niet. Keren we terug naar de periode die wij als kind meemaakten, dat je geluk moest hebben om op een toevallige, idealistische leerkracht te botsen? CALVO: En toch ben ik optimistisch. Je ziet steeds meer positieve verhalen van superdiversiteit. Er is geen andere weg meer dan die van samenhorigheid. Verbondenheid is wat extremisten het hardst raakt. Weet je wie geïsoleerd staat? Bart De Wever met zijn polariserende discours. Zijn verklaringen in Reyers Laat over de islam die ons bedreigt hadden extremistische, bijna jihadistische trekjes. Dat kunnen we missen als kiespijn.
Veel Vlamingen zullen zich herkennen in een discours dat moslimfundamentalisme en terrorisme hard veroordeelt?
KRISTOF CALVO (r.) ‘Thuis hebben we nooit Spaans gesproken. Dat was een bewuste keuze:
“Wij doen ons best, wij spreken Nederlands.”’
WWW.KNACK.BE
Mevrouw Almaci, u behaalde het masterdiploma ‘vergelijkende cultuurwetenschappen’: niet meteen een voor de hand liggende studie voor een Turks meisje? ALMACI: Ik heb altijd mijn zin gedaan. Ik legde uit wat ik deed: ik zocht naar de juiste woorden die ze thuis begrepen. Voor hen bleef mijn keuze moeilijk, maar ze lieten me doen. Ik was ook het enige Turkse kind dat naar het aso ging, weliswaar met een hoofddoekje. Al waren mijn zussen in snit-en-naad zeker niet dommer of minder mondig dan ik. Het is puur toeval dat ik in het aso belandde. Mijn oudere zus had de directrice gezegd dat onze ouders niet wilden dat ik naar het bso moest. Het was pure bluf, maar de directrice geloofde ons. Anders had ik hier nu niet gezeten. RZOSKA: Ik was net als Meyrem de uitzondering op school. In het vierde leerjaar belandde ik vanuit een katholiek schooltje in Puurs in Lokeren, en daar
▲
soms ook moederziel alleen op de speelplaats. Ik ben zelfs een paar keer van school weggelopen. Er bestaat een klasfoto waarop de juf me vasthoudt aan mijn T-shirt. Net zoals bij de familie van Kristof kwamen ook mijn ouders terecht in een gemeente waar veel landgenoten woonden en werkten: Sint-Gillis-Waas, in de wijk Het Kalf. De mensen waren bijna allemaal afkomstig uit hetzelfde dorp. Ze noemen dat ‘getransplanteerde gemeenschappen’. Als je in een nieuw land aankomt, en je niet met een paar mensen in je eigen taal kunt praten en samen theedrinken, is het isolement gigantisch. RZOSKA: In Waasmunster stond de fabriek van Manta, producent van de bekende Sole Mio-dekens. Mijn grootvader heeft daar zijn hele leven gewerkt. Hij leerde er Nederlands spreken, maar met een zwaar Oost-Europees accent. Het woord ‘fles’ heeft hij nooit kunnen uit-
ALMACI: Als voorzitter van de grootste partij én als burgemeester van een superdiverse stad als Antwerpen moet je mensen verbinden in plaats van ze te verdelen. De daders van de aanslagen willen met geweld een totalitaire samenleving volgens hún visie installeren en daarom schoten ze ook politieagent Ahmed, een moslim, zonder verpinken een kogel door het hoofd. Het antwoord daarop is niet het wij-zij-verhaal van De Wever. Daarmee profileert hij zich alleen maar als deel van het probleem, en niet als deel van de oplossing. RZOSKA: Als historicus zie ik parallellen met de naoorlogse repressie. Na de oorlog wilde men alleen de topfiguren van de collaboratie berechten. Onder druk van de publieke opinie heeft men ook massaal kleine garnalen veroordeeld en in de cel gegooid. Het idee was: iedereen die van ver of dichtbij met collaboratie te maken had, moest uit de samenleving worden gesloten. Dat is uiteraard niet gelukt. Het resultaat was dat het gros van de collaborateurs zichzelf als een slachtoffer beschouwde, en nog meer antibelgicistisch uit de gevangenis kwam. Misschien kunnen we daaruit lessen trekken, voordat we weer een deel van de bevolking over één kam scheren en collectief verdacht maken?
21 JANUARI 2015 43
Mediargus
B WE TSTRAAT
▲
De Wever riskeert bij de moslimgemeenschap kiemen van haat te zaaien tegen de Belgische samenleving. Misschien moeten meer politici de Zuid-Afrikaanse Waarheidscommissie bestuderen, om te beseffen dat je met verzoening en dialoog verder komt dan met zware straffen en harde repressie. ALMACI: Het hoofddoekenverbod is toch in hetzelfde bedje ziek? Of vrouwen nu een hoofddoek dragen uit geloofsovertuiging of omdat ze moeten van hun vader, het maakte niet uit. Ik heb mijn hoofddoekje afgelegd toen ik zestien werd. Mijn ouders waren daar allesbehalve gelukkig mee. Vader zei: ‘Als ik je dwing om er één te dragen, handel ik tegen mijn geloof en ik wil niet zondigen. Nu zondig jij en niet ik.’ RZOSKA: (lacht) Altijd al gedacht dat je een zondig mens bent, Meyrem. BJÖRN RZOSKA (l.) ‘Mijn grootvaders waren een Pools bevrijder en een Waffen-SS’er. ALMACI: Ik heb al geweldig zondig geleefd en ik heb er nog geen moment Ze konden het erg goed met elkaar vinden.’ spijt van gehad. RZOSKA: Met hoeveel wetenschappelijke studies moeten we nog bewijzen dat maken dat Vlaanderen één groot rechts- meerderheid van de bevolking dat soort maatregelen wil. mensen zich nu eenmaal willen uiten via conservatief bastion is. hun kleding of via andere symbolen? Het kiesgedrag gaat wel in die richting. Hoelang geeft u de regeringen-Michel I Wat is daar riskant aan? Toch helemaal Groen is een minipartijtje, het zit al 35 en -Bourgeois I? jaar onder de 10 procent, op één uitzonniets? CALVO: Een pronostiek heb ik niet, dering na. maar de verdeeldheid binnen de regeCALVO: Daar loopt de nieuwe breuklijn ring is enorm, en ik vraag me af hoelang in de politiek: tussen zij die willen verCALVO: Noem me naïef, maar we hebdelen, en partijen als Groen die kiezen ben drie verkiezingen op rij gewonnen vooral de CD&V de spreidstand nog volom te verbinden via dialoog. Die breuk- en ik geloof echt dat er stilaan verande- houdt. lijn zie je trouwens ook in het sociaal- ring op til is. Ik ben de minst bescheidene ALMACI: Met alle interne ruzies en oneconomische en het fiscale beleid. De van ons drieën en zal dus maar hardop enigheid lijkt de regering-Michel er zelf federale regering maakt zeggen dat Groen weer een niet in te geloven. Misschien is ze eigenvan ons land een soort persterke gouden generatie in lijk al dood en hoeft ze alleen nog begramanent oorlogsgebied, met ‘Willen we echt huis heeft die op alle vlak- ven te worden. de meerderheid in de loop- terug naar de tijd ken originele oplossingen RZOSKA: Bij Groen hebben we het trougraaf van het grote eigen voorstelt. wens niet meer over Bourgeois I, maar gelijk. Zo zet men mensen dat je geluk moest gewoon over ‘de regering-Bourgeois’. ALMACI: Wat schieten we hebben dat een tegen elkaar op. op met premiers, minis- We gaan ervan uit dat er geen regering ters-presidenten, partij- Bourgeois II komt. (lacht) RZOSKA: Als wielerlief- idealistische voorzitters en ministers die Tot slot: hebben jullie bij de voorzittershebber was ik op het BK leraar je zou als een mantra herhalen: verkiezingen allemaal op Almaci veldrijden in Erpe-Mere. ‘Er is maar één weg: de gestemd? Verschillende toeschou- bijspijkeren?’ onze’? Ik vind dat klinkwers zeiden me dat ze best CALVO: Ja. Groen heeft voor Meyrem klare en zelfs fatalistische gekozen. begrijpen dat er moet woronzin, want het kan wél den bespaard, maar dat ze ALMACI: (hoofdschuddend) Heren van alleen van de groenen een alternatief anders. In de verkiezingscampagne Knack, zoiets vraag je toch niet? voor de regeringsplannen hebben werd ons plan voor een vermogensrenRZOSKA: Ik heb voor een vrouw gehoord. Ik kreeg zelfs felicitaties omdat dementsheffing weggehoond. Vandaag gestemd. ik de regering-Bourgeois een concreet en zegt ook de N-VA dat ze een meerder- U koos dus voor Elke Van den Brandt, de becijferd alternatief plan had voorge- heid zoekt om vermogens meer te belas- andere kandidate? schoteld. Dát appreciëren mensen, niet ten. De Wever belegt daarvoor de ene RZOSKA: We hadden twee sterke vrouhet harde TINA-discours (There Is No crisisvergadering na de andere met zijn welijke kandidaten, en na de verkiezinAlternative, nvdr.) waar Bourgeois en De regeringspartners. Helaas dringt het bij gen zijn de rangen onmiddellijk Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rut- gesloten. Daar kunnen andere partijen Wever ons mee om de oren slaan. ten nog altijd niet door dat de grote een puntje aan zuigen. CALVO: We mogen ons niet laten wijsWWW.KNACK.BE
21 JANUARI 2015 45
Mediargus