Pit 8 - herfst 2017

Pit

HERFST 2017 (OKT/NOV/DEC) | NR. 8 | ERKENNINGSNUMMER P3A9044 | AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X

VIJF DOENERS REIKEN DE HAND AAN DE OVERHEID // WEG MET WERKSTATUTEN? ROGIER DE LANGHE DENKT DOOR // DE TIEN TOPIDEEËN VAN ONS SCHAKELCONGRES // BEES COOP: SUPERMARKTKLANT WORDT MEDE-EIGENAAR

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: MEYREM ALMACI, SERGEANT DE BRUYNESTRAAT 78-82, 1070 BRUSSEL

Burgers en overheid, samen in coalitie

INHOUD

In dit nummer 04 FOCUS In coalitie met de samenleving 12 DOORDENKER Economiefilosoof Rogier De Langhe 15 CIJFER Burgers aan de macht 16 KIJK 18 GESPOT 20 360° 22 GROEN WERKT 23 COULISSEN 24 DICHTBIJ 26 CRUSH BEES coop: supermarktklant wordt mede-eigenaar 28 DUBBEL Petra de Sutter en Filip De Rynck 31 U ZEGT

12

04

26

Pit is een gratis driemaandelijks tijdschrift voor leden en sympathisanten van Groen Verhuisd, nood aan een Pit-pauze of wil je lid worden van Groen?

Breng ons op de hoogte via frontdesk@groen.be of 02 219 19 19.

Complimentjes, suggesties of een vraag over een artikel?

We staan voor je klaar op pit@groen.be.

Werkten mee aan dit nummer Philippe Bossin, Davy Buntinx, Evelyn De Craene, Annelies Debels, Jonas Dutordoir, Simon Horsten, Tom Vandenbrande, Wim Vandonck Lay-out Els Sallets Beeldmateriaal Bas Bogaerts, Bob Reijnders, Geertje De Waegeneer, Franky Verdickt, Frederique Vanneuville, Herman Sleebus, Ine Van Bastelaer, Academia Press, Sien Verstraeten, Bigstock, Wouter Van Vooren, Frank Toussaint

16

Grafisch concept Anneleen Godemont en Isabelle Geeraerts Druk Pit wordt waterloos gedrukt bij Eco Print Center. Zo vermijden we een energieverslindende droogoven, sparen we liters water uit en werken de drukkers in een gezonde werkomgeving.

Verantwoordelijke uitgever Meyrem Almaci Sergeant De Bruynestraat 78-82 1070 Brussel

2 // PIT

28

Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt zonder toestemming van de uitgever.

MEYREM

Samenspel De wereld is veranderd. Terwijl Trump en Kim Jong-un in een gevaarlijk opbod zitten, allerhande lone wolves onze samenleving proberen te ontwrichten en de grootste machtspartij mensen tegen elkaar opzet, lijkt het najaar slecht ingezet.

Maar schijn bedriegt. De wereld verandert, ja, maar vooral en ook: door jou. De tegendruk groeit, elke dag. Trump, IS en de verdeel-enheersretoriek verliezen dag na dag terrein. Samen kunnen we de koers veranderen. De tijd dat de overheid beslist en de burger beschikt, ligt ver achter ons. Gelukkig maar.

Kijk naar de burgerbewegingen in Antwerpen. Een slecht plan voor de lucht en het verkeer in de stad is door hun ideeën een veel beter plan geworden, waarbij samenwerking centraal staat. Het zijn de burgers die de roep voor schone lucht nooit lieten verstommen.

Of kijk naar Gent, waar het stadsbestuur de inwoners mee laat beslissen over een deel van de begroting. Meer groen? Betere speelplekken?

Minder verkeer? De Gentenaar beslist mee hoe zijn stad eruit ziet.

Maar ook kleinere gemeenten springen op de kar. Zo zet Bonheiden haar schouders onder een samentuin en bemiddelde het bestuur in Deurne voor een buurtpleintje, met succes.

De politiek van de toekomst is er eentje waaraan iedereen meedoet.

Een samenspel van burgers, middenveld, ondernemers en overheid.

Verbonden en hoopvol. Zo kunnen we zelfs de grootste bullebakken van deze wereld aan.

Op het Schakelcongres verfijnen we met z’n allen onze visie op dat samenspel. Heb je nog een laatste zetje nodig om je in te schrijven? Lees dan als de wiedeweerga verder in deze Pit. Veel leesgenot, Meyrem Almaci, Voorzitster Groen

© Bob Reijnders

MEYREM // 3

FOCUS

IN coalitie MET DE SAMENLEVING doeners bouwen bruggen Tekst Simon Horsten en Wim Vandonck

4 // PIT

Het gaat er niet om wie de grootste of de kleinste heeft. De béste overheid, dat is wat telt. Een overheid die past in een veranderende wereld. Met minder maar sterkere regels.

Met meer macht voor burgers. En met meer onderling vertrouwen en openheid. Een overheid die zich niet gedraagt als een strenge schoonouder of een brave hond, maar als een actieve partner.

Een partner steunt en stuurt zachtjes zonder alles in handen te houden.

Want dat laatste kan niemand, vindt Jeremie Vaneeckhout, die samen met Petra De Sutter voorzitter is van het Schakelcongres. ‘Een beter samenspel tussen burgers, ondernemers en de verschillende overheden begint bij bescheidenheid. Erkennen dat we elkaar nodig hebben. Dat we gedeelde belangen hebben. Samenleven is geen wedstrijd.’

FRISSE KIJK

‘De maatschappelijke meerwaarde van een bedrijf is veel belangrijker dan de beursnotering of de winst voor de aandeelhouders’, zegt Petra. ‘Steeds meer ondernemers delen ons wereldbeeld en onze ambities. We willen dat de overheid ook voor hen een partner is.’

Samenwerking bestaat al, in vele vormen en kleuren.

In heel Vlaanderen zien we een vertienvoudiging van het aantal burgerinitiatieven. Repaircafés, zelfpluktuinen en energiecoöperatieven schieten als paddenstoelen uit de grond. Gent biedt haar leegstaande stadsbibliotheek aan als gratis werk- en ontmoetingsplek voor zowat de hele stad. The Shift beweegt bedrijven, ngo’s en andere organisaties om samen duurzamer te ondernemen. En in Melsbroek nemen ouderen en personeel deel aan een proefproject om hun woonzorgcentrum mee te beheren.

‘Samenleven is geen wedstrijd. We hebben elkaar nodig’ HELDERE KEUZES

‘Vaak loopt zo’n samenwerking goed’, zegt Petra, ‘maar even vaak kan het beslist beter. Waarom zouden reizigers niet mee De Lijn en NMBS mogen besturen? Is het niet beter om één statuut van ‘werkende’ te maken, in plaats van het oneerlijke kluwen dat we nu hebben? En het moet toch veel makkelijker zijn om als burgers samen gemeenschappelijke goederen of diensten te beheren. Denk aan werktuigen, auto’s, publieke ruimte, kinderopvang ...’

Op het Schakelcongres discussiëren we over deze en andere voorstellen, verdeeld over drie grote thema’s: zorg, mobiliteit en economie. Ons land kan een frisse kijk op de rol van de overheid wel gebruiken. De wereld verandert steeds sneller. En de uitdagingen zijn niet min: groeiende ongelijkheid, klimaatverandering, samenleven in diversiteit, vergrijzing en de impact van internet en technologie.

Niemand kan die uitdagingen in z’n eentje het hoofd bieden. Daarom zetten we samen onze schouders onder de beste ideeën.

AMBITIEUZE ONDERNEMERS

Met een partner sta je op gelijke voet, je vertrouwt elkaar. Een goede relatie is gebouwd op openheid. ‘En vanuit openheid willen we ook de nieuwe overheid vormgeven’, besluit Jeremie.

We discussiëren al enkele maanden over deze voorstellen.

Op de website van het congres en tijdens een Schakelcafé in juni. Onze studiedienst heeft alle ideeën, debatten en vragen tot één prikkelende congrestekst herwerkt. Met heldere keuzes en sterke voorstellen. Zo kunnen we op ons congres samen een versnelling hoger schakelen.

Jeremie Vaneeckhout Ondervoorzitter Groen

Petra De Sutter Senator Groen

Als de staat een partner is, burgers meer ruimte en macht nemen en samenwerking voorop staat, moeten ook bedrijven méér creëren dan enkel jobs en winst. In een ecologische samenleving hechten bedrijven belang aan het welzijn van de werknemers en helpen ze milieu en klimaat vooruit.

FOCUS // 5

Jules Gahide

BOUWDE EEN NEST IN DE OUDE STADSBIB

‘De stad vertelt ons niet wat we moeten doen.

En dat is goed zo’

1

© ID/Bas Bogaerts

Dit voorjaar kwam de oude stadsbibliotheek in Gent leeg te staan.

Het stadsbestuur besloot de sleutels te geven aan burgers met innovatieve voorstellen. ‘Nest’ geeft onderdak aan liefst zeventig initiatieven, van deelplatformen over digitale workshops tot mindfulnesstrainingen.

Nest is ontstaan uit de hoed van vijf Gentse organisaties. Ze bundelden hun krachten en overtuigden het stadsbestuur van hun plannen. Jules Gahide zat mee aan de tekentafel. ‘Nest is een creatieve ontmoetingsplaats’, legt hij uit. ‘Iedereen doet er aan kruisbestuiving.’

Het aanbod is dan ook niet samen te vatten in één zin. Je kan er bijvoorbeeld kamerplanten adopteren, een concert meepikken of cursussen sociale media volgen. ‘Werkelijk iedereen kan iets opsteken in Nest’, vindt Jules. ‘Je kan gewoon een glas komen drinken, maar het wordt pas echt leuk als we leren van elkaar en nieuwe samenwerkingsverbanden smeden.’

6 // PIT

Het stadsbestuur was voor dit project niet meer dan een facilitator. ‘We krijgen de ruimte en financiële steun, maar de stad vertelt ons niet wat we moeten doen. En dat is ook goed zo.’ Over het algemeen liep de samenwerking heel vlot, maar toch duiken af en toe de klassieke problemen van de overheid op. Jules: ‘Vaak is het niet duidelijk bij welke dienst je moet aankloppen en vergunningen durven al eens een helletocht zijn. Burgers en overheid kunnen samen veel gedaan krijgen, maar de procedures kunnen vaak toch wat gestroomlijnder.’

Eind dit jaar geeft Nest de sleutels terug aan het stadsbestuur, want dan wordt de bib omgebouwd tot stadskantoor. De toekomst van Nest is nog onduidelijk. ‘We hebben onze handen vol met onze dagelijkse werking. We willen dolgraag verdergaan op een andere plek, maar dat is voorlopig toekomstmuziek.’

Sofie Burggraeve LAAT TREINEN VLOTTER RIJDEN

2

© ID/ Geertje De Waegeneer

De Brusselse noord-zuidtunnel is al jarenlang de achilleshiel van de NMBS. Eén vertraagde trein kan de hele spits in de war sturen.

Maar aan de start van dit schooljaar kwam er heugelijk nieuws.

Een doctoraatsstudente ontwikkelde een nieuwe dienstregeling waardoor je 17 procent sneller door de tunnel kan reizen. Maar zal het ooit zo ver komen?

Het treinverkeer moet van tweeëntwintig sporen in Brussel-Zuid en twaalf sporen in Brussel-Noord naar slechts zes sporen in Brussel-Centraal.

Een echte flessenhals dus. ‘Vertragingen worden in Brussel vaak van de ene trein doorgegeven aan de andere’, legt doctoraatsstudente Sofie Burggraeve uit.

De trend bij de NMBS is om treinen meer tijd te geven op zulke kritieke punten. Het gevolg: langere reistijden. Sofie pakt het anders aan. Door de infrastructuur efficiënter te gebruiken, creëert ze meer ruimte op de

‘Iedereen wint bij een betere samenwerking’ sporen. ‘Ik laat treinen elkaar minder vaak kruisen’, legt ze uit. ‘Passagiers zullen minder met kleine dagelijkse vertragingen kampen en de reistijd in de Brusselse noord-zuidtunnel wordt 17 procent korter.’

Federaal minister van Mobiliteit François Bellot, de NMBS en Infrabel reageerden enthousiast op het onderzoek. ‘We zitten binnenkort samen’, zegt Sofie verwachtingsvol. Maar tijdens haar onderzoek kon de samenwerking toch beter. ‘Bij Infrabel waren enkele medewerkers enthousiast en behulpzaam, maar van NMBS kregen we bitter weinig informatie. Helaas is er in België te weinig een cultuur van samenwerking en innovatie bij bedrijven van openbaar vervoer.’

Dat kan anders, vindt Sofie. ‘In Nederland werken doctoraatsstudenten en professoren vaak halftijds bij het spoorbedrijf en halftijds bij de universiteit.

Die samenwerkingscultuur moeten we ook bij ons stimuleren. Iedereen wint erbij: overheid, universiteiten én treinreizigers.’

FOCUS // 7

Kris Moonen

VERANDERT PARKEERGARAGES IN DEELSYSTEMEN

3

‘Parkeergarages bouwen kost een smak geld’ Bij elk nieuwbouwproject legt de overheid vast hoeveel parkeergarages er moeten komen. Maar wat als je het geld voor die dure parkeerplaatsen gebruikt voor openbaar vervoer of deelauto’s en -fietsen? Garage Swap zet voluit in op zo’n duurzame ruil.

Parkeergarages bouwen kost een smak geld. ‘Zo’n 20.000 tot 25.000 euro per plaats’, weet Kris Moonen, projectcoördinator van Garage Swap. ‘Zonde om al dat geld in beton om te zetten. Zeker als je weet dat lang niet alle plaatsen achteraf verkocht geraken.’

Dus werkt hij aan een mix van slimme oplossingen. De gemeente verplicht minder parkeergarages. De bouwheer investeert in ruil een deel van het uitgespaarde geld in deelsystemen, openbaar vervoer en hernieuwbare energie voor elektrische voertuigen. Een modal shift op maat van de lokale situatie.

8 // PIT

© ID/Franky Verdickt

Kris speelde al een poos met het idee voor Garage Swap. ‘Ik werkte als consultant voor sociale ondernemers’, vertelt hij. ‘Maar het kriebelde om zelf aan de slag te gaan. Samen met de huidige partners werkten we dit concept uit. En dankzij cofinanciering van de Vlaams-Brabantse gedeputeerde Tie Roefs konden we eindelijk echt beginnen.’

Garage Swap brengt mensen en expertise samen. In elk dossier overlegt Kris druk met de projectontwikkelaar, de lokale overheid en de buurtbewoners. ‘We kunnen niets afdwingen’, beseft hij, ‘dus moeten we met goede argumenten en berekende voorstellen voor de dag komen. Het is belangrijk dat iedereen overtuigd is.’

Gelukkig hebben de lokale besturen de touwtjes in handen. ‘Gemeentes die willen, kunnen snel vooruitgaan’, besluit Kris. ‘Zelfs zonder concreet nieuwbouwproject kunnen ze met Garage Swap samenwerken om hun beleid voor duurzame mobiliteit op punt te stellen.’

Betty Herbots

VERGROOT DE WAARDIGHEID VAN OUDEREN

4 Minder centrum, meer thuis. Veel woonzorgcentra zoeken uit hoe ze in de eerste plaats een warme, fijne plek kunnen zijn. Betty Herbots vindt het maar logisch om de bewoners zelf goed te betrekken. Zij is directeur bewonerszorg van Floordam, in Melsbroek. Inspiratie vond ze bij het Zweedse Tubbemodel.

In het Tubbemodel bepalen bewoners mee het beleid van hun woonzorgcentrum. Betty trok met een Vlaamse delegatie naar Zweden om te kijken hoe het daar precies werkt.

‘Het is niet omdat je oud bent, dat je niets meer kan beslissen’

‘We bezochten een woonzorgcentrum van dertig bedden’, zegt Betty. ‘Die kleinschaligheid is in Vlaanderen niet haalbaar. In Floordam hebben we 147 bedden. Het Tubbemodel helemaal overnemen lukt niet meteen. Maar we passen de visie op onze eigen manier toe. Zo is het voor ons nieuw om van ‘relatiegerichte zorg’ te spreken, waarbij de gelijke relatie tussen werknemers en bewoners centraal staat.’

Eerst nam Betty het opnamebeleid onder handen. ‘Vroeger kwam de oudere daar amper aan te pas. We spraken af met de familie, die ook alle papieren tekende. Daar zijn we van afgestapt. De bewoner is nu ons eerste aanspreekpunt. Het is niet omdat je oud bent, dat je niets meer kan beslissen.’

Floordam geeft de regie stukje bij beetje in handen van de bewoners.

‘We zien ook een nieuwe generatie binnenkomen, die mondiger is. Op termijn kunnen we op gelijke voet met de bewoners het beleid van ons woonzorgcentrum bepalen.’

Intussen staan ook de personeelsleden niet stil. Zij gingen soms routinematig te werk, zeker op stressmomenten. ‘Dat is begrijpelijk’, zegt Betty, ‘zeker als je weet met hoe weinig personeel we moeten werken.

Maar de houding verandert. We gaan van vraaggerichte zorg, wat nog altijd eenrichtingsverkeer is, naar relatiegerichte zorg. Iedereen is hier mens tussen de mensen.’

© Tertio/Frederique Vanneuville

FOCUS // 9

Eefje Cottenier

ORGANISEERT KINDEROPVANG MET BEURTROL

5

Op tijd een plaatsje veroveren in de buitenschoolse kinderopvang kan al eens een uitdaging zijn. Twee zomers geleden had Eefje Cottenier pech: de speelpleinwerking was al volzet. Samen met enkele andere ouders bedacht ze een oplossing. Ze organiseerden zélf hun kinderopvang in het Stuyfhuis in Kortrijk.

Intussen verspreidt Cokido zich over Vlaanderen, in dialoog met lokale besturen.

Het idee is even eenvoudig als geniaal. Een groep ouders zorgt om de beurt voor opvang. Eén dag opvang organiseren, is vier dagen opvang krijgen. ‘Het begon bij ons eigen opvangprobleem’, vertelt Eefje Cottenier. ‘Maar al snel gingen we ons afvragen of onze oplossing ook elders zou werken.’

En zo ging de bal aan het rollen. ‘We klopten aan bij het stadsbestuur. Zij reageerden enthousiast en hielpen ons met de verzekering en een lokaal. En voor we het wisten hadden we ook groepen in Roeselare en Gent.’

Intussen is Cokido uitgegroeid tot een erg handig platform. In zeven stappen kan iedereen een opvanggroep starten. Afgelopen zomer kregen 500 kinderen homemade kinderopvang, goed voor 202 opvangdagen. Maar naast de indrukwekkende cijfers is ook de sociale impact groot. ‘Het is ons niet enkel om de kinderopvang te doen’, vertelt Eefje. ‘We willen mensen dichter bij elkaar brengen en het vertrouwen tussen burgers en overheid herstellen.’

Dat lukt hen aardig. ‘We merken dat de Cokido-groepen erg hechte groepen worden. Ze beginnen samen te werken voor andere zaken dan kinderopvang. Om naar school te carpoolen, bijvoorbeeld.’

En hoe doet de overheid het? ‘We krijgen gehoor bij de lokale besturen. Maar de reflex is nog te vaak om dingen van bovenaf te organiseren. Er zijn zo veel mensen met goede ideeën. De overheid moet beter naar hen luisteren en hun zoektocht naar oplossingen faciliteren. Iedereen wint erbij: de overheid doet nieuwe kennis op en burgers krijgen meer veerkracht.’

10 // PIT

© ID/Bas Bogaerts

SOPHIE BOUCQUEY @sophieboucquey

Laten we bedrijven als G4S of Sodexo onze zorg organiseren? Wat vind jij? Laat het weten @pdsutter @groen #Schakelcongres 02:42 - 30 mei 2017

STEVEN LEMMENS @stvn

Hele dag voor zeven kinderen gezorgd = dubbele espresso na het eten. #bijspelen #kinderopvang #cokido 10:45 - 22 aug. 2017

‘We willen het vertrouwen tussen burgers en overheid herstellen’ FOCUS // 11

DOORDENKER We leggen een expert het vuur aan de schenen met vijf vlammende doordenkers.

Houdt hij het hoofd koel?

Bio

Rogier De Langhe Economiefilosoof aan de UGent.

Bestudeert economische concepten en hoe die doorheen de geschiedenis veranderen.

12 // PIT

Je was jaren aan de slag als postbode en wil nu een eenmansbedrijfje opstarten.

Je werkt deeltijds in loondienst en geeft daarnaast gidsbeurten in de plaatselijke brouwerij. Je wil twee dagen per week lesgeven en tijdens de zomer een bed and breakfast openhouden. Naast je job ben je mantelzorger, verbouw je je huis of verkoop je zelfgemaakte meubels. Hoe dan ook: de overheid maakt het je niet gemakkelijk. Sociale rechten en belastingplichten zijn ongelijk verdeeld. Hoog tijd om alle werkenden gelijk te behandelen. Pit legt economiefilosoof Rogier De Langhe vijf doordenkers voor.

Tekst Simon Horsten Foto Frank Toussaint

1 BEDIENDEN EN ARBEIDERS, CONTRACTUEEL OF VAST BENOEMD, ZELFSTANDIG, INTERIM ... WAAROM TOCH AL DIE STATUTEN? ‘Statuten zijn er om de samenleving op een overzichtelijke manier te structureren. Ze werden uitgebouwd na de Tweede Wereldoorlog en kwamen toen goed overeen met hoe de arbeidsmarkt in elkaar zat. De wereld was simpel, beroepscategorieën netjes afgebakend en mensen bleven hun leven lang dezelfde dezelfde job uitoefenen. De sociale zekerheid is vervolgens voor een groot deel gebouwd op deze statuten.

Het zijn hokjes om mensen te beschermen. Door de arbeidsmarkt op die manier te bekijken, konden collectief hoge lonen en goede arbeidsvoorwaarden worden afgedwongen. Dat heeft uitstekend gewerkt.

Het probleem is dat onze statuten intussen helemaal niet meer passen bij de arbeidsmarkt. In plaats van enkel te beschermen, zijn statuten gouden kooien geworden die verandering in de weg staan. De muren van de hokjes zijn zo hoog geworden, dat je er maar moeilijk in geraakt – denk aan statutair benoemde ambtenaren. En van zodra je erin zit, is het erg moeilijk om er nog uit te geraken.’

2 STATUTEN ZIJN NIET MEER VAN DEZE TIJD. HOE ZIET DE WERELD ER VANDAAG DAN ANDERS UIT DAN ZESTIG JAAR GELEDEN? ‘De wereld is vloeibaar geworden. De digitale revolutie zorgt ervoor dat mensen makkelijk en snel met elkaar in contact kunnen komen, tijdelijke structuren opzetten, diensten en goederen uitwisselen. Mensen bewegen zich voort in hun netwerken, en ze maken zelf niet meer zo’n groot onderscheid tussen hun handelen als werknemer, burger, consument, producent of vrijwilliger. Je kan perfect een job in loondienst hebben en daarnaast een fervente hobbykok zijn die via een online platform af en toe een maaltijd aanbiedt aan anderen. Is dat dan werk of privé? Als je thuis kookt en enkel de kostprijs vraagt, wat is dan het verschil tussen

koken voor vrienden en koken voor vreemden die zo’n platform bij elkaar brengt? We zijn als samenleving lang niet klaar met die vragen. De fiscus viel twee jaar geleden binnen bij zulke hobbykoks en ook de voedselinspectie worstelt met de grijze zone waarin internetkoks zich bevinden. Elke dag komen er voorbeelden bij als de hobbykoks of autodeelplatform BlaBlaCar, dat mensen met elkaar in contact brengt om te carpoolen.

Het probleem is dat de statuten die we nu kennen als bril fungeren om naar mensen te kijken wanneer ze netjes afgebakend arbeid verrichten in ruil voor een salaris.

Maar mensen werken niet in de eerste plaats voor loon, ze willen zich vooral betekenisvol inzetten voor de samenleving. Er hoeft FEBECOOP geen geldtransactie te zijn om te @febecoop spreken van arbeid. Bovendien is het in een deeleconomie vaak erg Europees Forum Deeleconomie. flou wie precies produceert, wie ‘het statuut van de werker: een afneemt, wie werkgever is en vierkant blokje dat je in 1 van de wie werknemer. In zo’n vloeibare 2 ronde gaten van de sociale wereld zijn statuten meer een zekerheid stopt’ belemmering dan een bescherming.’ 03:24 - 27 mrt. 2017

DOORDENKER // 13

3

5

ER ZIJN STEEDS MEER FREELANCERS. WELKE SPECIFIEKE PROBLEMEN HEBBEN ZIJ?

STATUTEN ZIJN STEVIG VERANKERD IN ONS SOCIAAL MODEL. IS HET NIET ONBEGONNEN WERK OM ZE SAMEN TE VOEGEN?

‘Freelancers zijn een geval apart. Het is nauwelijks een statuut te noemen, omdat ze overal door de mazen van het net glippen. Een freelancer die aanklopt bij de vakbond, kan te horen krijgen dat hij een zelfstandige is en dus eigenlijk een werkgever. Maar werkgevers zeggen natuurlijk dat de problematiek van freelancers net typisch is voor werknemers. Freelancers passen in geen enkel hokje en dat is erg vervelend als je in een hokje moet passen om ergens recht op te hebben. In Nederland hebben freelancers niet gewacht op de overheid.

Ze zijn zich daar onderling gaan groeperen in netwerken van zo’n vijftig mensen, zogenaamde Broodfondsen. Zo organiseren ze met peer-to-peer verzekeringen hun eigen solidariteit. De problematiek van de freelancers komt voor in veel landen. In België zijn er in vergelijking zelfs nog niet zo veel freelancers, net door onze sterke sociale wetgeving. Nederland telt meer dan een miljoen ‘zelfstandigen zonder personeel’, Vlaanderen zo’n 140.000. Hoe dan ook, er zullen almaar meer freelancers bijkomen, zelfs ondanks de slechte arbeidsvoorwaarden. Sommigen doen dat omdat ze in beroepscategorieën zitten waar nu eenmaal vooral freelancers werken, zoals de meeste creatieve beroepen. Anderen kiezen bewust voor de vrijheid die aan dat lastige statuut is verbonden. En tot slot zetten veel grote werkgevers, waaronder zelfs de Vlaamse overheid, bewust in op freelancers voor werk dat voorheen aan ambtenaren of bedienden besteed was. Freelancers met hun onzeker statuut zijn immers een stuk goedkoper dan mensen met een goed statuut.’

4 KAN ÉÉN STATUUT VOOR WERKENDEN VOOR EEN MEER RECHTVAARDIGE EN EIGENTIJDSE ARBEIDSMARKT ZORGEN?

‘Mensen die werken moeten allemaal dezelfde rechten hebben’

14 // PIT

‘De hokjes moeten weg, dat is duidelijk. Mensen die werken moeten allemaal op dezelfde rechten kunnen rekenen.

Dat is ook betaalbaarder. Op dit moment is er ongelijkheid tussen de verschillende statuten. Zeker wat betreft het ‘uitgesteld loon’, zoals ziektevergoeding of pensioenen.

Gelijke rechten voor gelijk werk, daar moeten we naartoe.

Sociale rechten toekennen aan mensen, niet aan een bepaalde functie of statuut. Dan zit je bij een verhaal van basisrechten, waarvan het basisinkomen een extreme variant is. Het debat over basisinkomen moet je ook zien in de context van een vloeibare wereld waarin statuten geen zin meer hebben. Wie niet gelooft dat de statuten onder druk staan, begrijpt ook niet waarom we ons bestaande, fijnmazige vangnet zouden opgeven. Voor wie dat wel gelooft, is de vraag eerder wat we ervan kunnen overhouden in die nieuwe, vloeibare wereld. Maar de oplossing hoeft ook niet zo ver doorgedreven te zijn als een basisinkomen: je kan geleidelijk basisrechten invoeren, bijvoorbeeld met een basisverzekering of welvaartsgarantie.’

‘Je kan statuten beschouwen als verticale structuren die nu door horizontale structuren worden aangevallen, door zwermen, van onderuit. Zwermen van freelancers, mensen die tussen statuten vallen, twijfelgevallen, interim-leraars en hobbykoks. Volgens mij zullen statuten binnen een jaar of tien gewoon niet meer afdwingbaar zijn.

Mijn academisch onderzoek richt zich op sleutelmomenten in de geschiedenis waarop een bepaald economisch concept plots niet meer houdbaar is en er op korte tijd een revolutie plaatsvindt. Daaraan gaat altijd een periode vooraf waarin de wereld verandert en de concepten beginnen te wringen.

Maar concepten zijn niet flexibel.

Mensen en instellingen houden er zo lang mogelijk aan vast. Tot de concepten barsten. Dat moment zit eraan te komen voor de statuten.

De vloeibare wereld overspoelt onze oude opvattingen over arbeid. En dan kan je maar best die veranderde wereld omarmen en goede nieuwe concepten achter de hand te hebben. Hoe kan je de sociale zekerheid vormgeven in een vloeibare wereld, in een wereld waarin je enkel mensen hebt die dingen doen voor elkaar? In allerlei vormen bovendien, waardoor het geen zin heeft om hen in een of ander hokje te steken. Hoe blijven we herverdeling tussen de sterkste en de zwakste schouders organiseren na het verdwijnen van de statuten? Het antwoord zit volgens mij bij het toekennen van sociale basisrechten, met een gelijke behandeling van iedereen.’

CIJFER

BURGERS AAN DE MACHT Burgerinitiatieven zijn hot: minstens 480 zijn er opgericht in Vlaanderen sinds 2000. Je kan ze opdelen in tien sectoren, van energie tot zorg. Denktank Oikos bevroeg 80 van deze organisaties.

Tussen markt en staat Je kan er niet meer naast kijken: steeds meer mensen organiseren zich om samen te bouwen aan de toekomst. Ze nemen het heft in handen en ontwikkelen diensten, goederen en activiteiten.

Denk aan samenhuisprojecten, energiecoöperaties en zelfplukboerderijen.

1 85 procent van die collectieven zijn opgericht door burgers. Bij enkele andere waren er bedrijven betrokken.

2 4 70 procent van de organisaties krijgt Bij 80 procent van de initiatieven vervullen burgers uitvoerende taken en bij 75 procent nemen ze ook belangrijke beslissingen.

3

Bij 50 procent van de initiatieven dragen de leden ook financieel bij.

geen financiële steun.

78% 5

78 procent van de burgercollectieven geven aan dat ze perfect kunnen bestaan zonder steun van de overheid.

Naast de markt en de staat zijn burgerinitiatieven een volwaardige derde manier geworden om te voorzien in de (lokale) noden. Tot voor kort was er geen overzicht van al deze initiatieven, tot Denktank Oikos er haar tanden in zette.

De trend is duidelijk: er komen elk jaar meer en meer burgercollectieven bij.

Het overgrote deel van de organisaties wordt opgericht door burgers. Ze houden de boel draaiende en hebben veel inspraak. Verrassend: 78 procent geeft aan dat ze perfect kunnen bestaan zonder steun van de overheid.

Bron: ‘Burgercollectieven in kaart gebracht’, Fleur Noy & Dirk Holemans, Tijdschrift Oikos Nr. 78

CIJFER // 15

KIJK 1

1

2

De herfst deed alweer zijn intrede, maar het twintigste Zomerweekend ligt nog vers in ons geheugen. Meer doeners dan ooit brachten het laatste weekend van augustus samen door in Nieuwpoort. Het werd een zwoele recordeditie vol hete debatten en verkwikkende workshops. Op zondag sloot voorzitster Meyrem Almaci af met een oproep om het positieve weer viraal te laten gaan.

‘We hebben leiders nodig die ons samenbrengen, die ons sterker maken, die opnieuw hoop en perspectief brengen’, klonk het.

© Bob Reijnders

2

3

Brusselse Parlementsleden Céline Delforge (Ecolo) en Annemie Maes (Groen) grepen Werelddierendag aan om de Brusselaars kennis te laten maken met heerlijk vegetarisch broodbeleg. ‘Zo dragen we ons steentje bij aan het milieu (want veeteelt zorgt voor heel wat CO2-uitstoot), dierenwelzijn (want de dieren die we eten worden vaak in erbarmelijk omstandigheden gekweekt) en aan je gezondheid.’

Wie passeerde aan het SintKatelijneplein kon meteen proeven dat het ook gewoon erg lekker is.

16 // PIT

© Herman Sleebus

3

© Ine Van Bastelaer

© Academia Press

4 4

Leuven staat aan de vooravond van een nieuw politiek tijdperk.

Groen trekt er naar de lokale verkiezingen van 2018 met de jonge talenten David Dessers en Lies Corneillie. ‘Leuven wordt nu al 24 jaar bestuurd door dezelfde coalitie’, vertelde David op de lijstvoorstelling. ‘Het is tijd voor een nieuwe generatie en een nieuw hoofdstuk. Onze stad snakt naar verandering en naar een andere politiek.’

5

© Sien Verstraeten

5

6 7

© Groen

6

7

© Academia Press

Begin september gebeurt er nog niet veel in de Kamer. Maar dat wil niet zeggen dat de groene parlementsleden stilzitten. Wel integendeel. De gezamenlijke fractie van Groen en Ecolo trok erop uit om de krijtlijnen voor het nieuwe politieke jaar uit te tekenen.

‘We gaan er stevig invliegen’, zegt fractieleider Kristof Calvo.

‘Dit land verdient meer eerlijke en gezonde ideeën. Vanuit de oppositie werken we daar keihard aan.’ Na de planningsdagen volgde de actie spoedig. Groen en Ecolo presenteerden nauwelijks een maand later het nationale investeringsplan BE.invest.

Veel mensen hebben een kinderwens, niet iedereen kan kinderen krijgen. Maar de medische wetenschap kent de ene doorbraak na de andere.

Zelfs mannen zouden binnenkort zwanger kunnen worden. Nieuwe mogelijkheden roepen echter ook ethische vragen op. Hoe ver willen we gaan om ons voort te planten? Petra De Sutter en Eline Delrue schreven met ‘De Maakbare Baby’ een prikkelend boek over de vruchtbaarheidsrevolutie. Niemand beter dan Petra voor zo’n boek: ze is naast senator voor Groen ook professor gynaecologie in Gent.

KIJK // 17

GESPOT

VR 17 NOV 2017 20:00-22:00 | onthaal 19:15 ZA 18 NOV 2017 10:00-18:00 | onthaal 09:15 The Egg Barastraat 175 1070 Brussel Op 600m van Brussel-Zuid INSCHRIJVINGEN www.groen.be/schakelcongres Inschrijven mogelijk t.e.m. 9 nov 2017

JIJ BEPAALT MEE ONZE PLANNEN Kan een commercieel bedrijf als Sodexo je de beste zorgen geven tijdens je oude dag? Mogen we de overheidsbank Belfius weer privatiseren? En hoe lossen we de ellenlange files op onze wegen eindelijk op?

Het is slechts een kleine greep uit de vraagstukken die we de afgelopen maanden probeerden te beantwoorden op ons Schakelcongresplatform. Op 17 en 18 november naderen we de ontknoping, want dan bepalen we op het Schakelcongres onze visie op de relatie tussen overheid, burgers, ondernemers en middenveld.

Nieuw sinds dit jaar ĂŠn uniek: iedereen is welkom en mag mee discussiĂŤren, ook niet-leden. Schrijf je nu in en bepaal mee onze plannen!

18 // PIT

WAT VOORAFGING ONLINE DEBATTEN MET HONDERDEN DOENERS Speciaal voor het Schakelcongres ontwikkelden we een online platform waar iedereen mee kon bouwen aan onze plannen voor morgen. De uitdagingen werden verdeeld over elf debatten. Hoe gaan we om met de commercialisering in de zorgsector? Moeten we overheidsbedrijven privatiseren? Wat doen we met Uber en Airbnb? En moeten we af van het onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen? Honderden denkers en doeners namen de handschoen op en werkten samen aan frisse toekomstideeën.

AAN TAFEL OP HET SCHAKELCAFÉ In juni gingen we nog een stapje verder en haalden we de discussies naar de Spiegelzaal van het Brussels Parlement.

Tientallen enthousiastelingen schoven aan bij één van de debattafels en fileerden de onderwerpen tot op het bot.

ONZE PLANNEN VOOR MORGEN Onze studiedienst nam alle ideeën grondig onder de loep en bundelde ze tot een ontwerpcongrestekst. Twaalf hapklare en concrete hoofdstukken over hoe overheid, middenveld, burgers en ondernemers beter kunnen samenwerken. Van de deeleconomie tot de digitale overheid: geen enkele uitdaging werd uit de weg gegaan. Daarna konden leden samen aanpassingen aan de ontwerptekst voorstellen in de vorm van amendementen.

Laat je stem horen op het Schakelcongres op 17 en 18 november en bepaal mee de visie van Groen

NU IS HET OPNIEUW AAN JOU Na maanden van debatteren en plannen, geven we jou op 17 en 18 november opnieuw het laatste woord. Ook als je geen lid bent van Groen, kan je je mening geven over de congrestekst. Een unicum in het politieke landschap!

Wil je mee stemmen, dan moet je wel minstens drie maanden lid zijn.

GESPOT // 19

360°

DE Werk is werk. Daarom gaan we tegen 2030 naar één statuut voor alle werkenden. Dus geen onderscheid meer tussen werknemers, ambtenaren en zelfstandigen. En vooral: goede sociale bescherming voor iederéén.

TOPIDEEËN VAN HET SCHAKELCONGRES Ons Schakelcongres is interactiever dan ooit.

Het resultaat: meer mensen, meer ideeën. Deze tien straffe plannen stomen ons land klaar voor de toekomst. Mee discussiëren? Kom op 17 en 18 november naar het Schakelcongres.

20 // PIT

In dat nieuwe systeem betaalt iede­ reen progressieve sociale bijdragen.

Wie weinig verdient, betaalt minder. Wie veel verdient, betaalt meer. Lagere inkomens, starters en ondernemers in een moeilijke periode krijgen opnieuw ademruimte.

En wat met het basisinkomen? Ons antwoord is de welvaartsgarantie.

Tegen 2030 krijgt elke Belg een inkomen op de armoedegrens. Werk, betaald of onbetaald, wordt zo een vrije en positieve keuze.

In de Canadese provincie Ontario krijgen 4.000 gezinnen binnenkort een minimuminkomen van rond de 1.000 euro. Heeft het gezin een inkomen uit werk, dan krijgen ze een lager bedrag.

De overheid zal het effect meten op (de zoektocht naar) werk, maar ook gezondheid, wonen, voeding, educatie enzovoort. Ook in Finland en Nederland lopen er trouwens experimenten met het basisinkomen.

De overheid gaat de coalitie aan met de samenleving. Initiatief nemen wordt een recht, en dat betekent dat je als burgerinitiatief steun in plaats van tegenwerking mag verwachten.

In 2014 legde Bolgona co-creatie tussen burgers en overheid wettelijk vast.

Dankzij het nieuwe beleid rond ‘beni comuni’ (gemeenschappelijk goed) is de relatie tussen burgers en overheid grondig veranderd. ‘Dit kan niet’ werd ‘yes, we can together’, volgens de schepen van Sociale Innovatie.

Wie weet beter dan de gebruikers zelf? We zetten reizigersorganisaties mee aan het stuur bij NMBS en De Lijn, we laten patiëntenverenigingen mee de ziekteverzekering beheren, en geven bewoners de touwtjes in handen in woonzorgcentra.

In Zweden nemen de bewoners van woonzorgcentra mee belangrijke beslissingen en staan ze mee in voor het beheer. Dat heet het Tubbemodel. Het resultaat?

De ouderen voelen zich écht thuis in het centrum.

Bedrijven die overheidssubsidies kregen voor innovatie en die later winst maken, storten een dividend terug.

Zo vloeit ook een deel van de winst terug naar de samenleving.

Commerciële bedrijven die zorg organiseren? Moet kunnen, maar als ze subsidies krijgen, komt er een plafond op de winst die ze kunnen uitkeren aan aandeelhouders.

Naar het voorbeeld van het fietsknooppuntennetwerk ontwikkelen we mobiliteitsknooppunten. Die worden de opstapplaats bij uitstek voor carpoolers. Heb je een plaatsje vrij in de auto, dan kan je daar extra passagiers oppikken.

Te veel mensen kunnen niet mee met de digitale revolutie. We zorgen voor meer gratis internetpunten, maar ook ondersteuning en sociale internettarieven. Elke Belg kan voortaan ook een officieel e-mailadres laten registreren.

De overheid mag gedrag licht sturen.

Dat heet nudging. Een voorbeeld?

Van orgaandonatie de standaardoptie maken. Wie zijn organen niet wil doneren, moet dat expliciet doorgeven.

In Bremen zijn er Mobipunten.

Dat zijn mobiliteitsknooppunten die fietsparking, autodelen en openbaar vervoer verenigen. Het knooppunt is herkenbaar verhoogt het gemak voor reizigers.

360° // 21

GROEN WERKT Onze groene politici trekken onvermurwbaar aan de kar en maken ons land stap voor stap menselijker, eerlijker en gezonder met stuitend haalbare oplossingen. Groen werkt, en dat staat nu ook zwart op wit.

BE.INVEST De tunnels in onze hoofdstad brokkelen af en we komen niet verder dan wat oplapwerk. Onze kerncentrales vertonen duizenden scheurtjes, maar we laten ze gewoon draaien. De treinen rijden vaker te laat dan op tijd en we besparen lustig verder. ‘Kennedy wou naar de maan.

Maar wat wij willen wij?’, vraagt federaal fractieleider Kristof Calvo zich af. ‘Wat is onze droom, onze ambitie?’ Het kan anders, vonden de groene fractieleiders, en BE.invest was geboren. BE.invest is een nationaal investeringsplan van Groen en Ecolo dat ons land klaarstoomt voor morgen. We maken de omslag naar hernieuwbare energie, ontwarren de mobiliteitsknoop en omarmen de digitale toekomst. ‘Het is de taak van de overheid om er voor te zorgen dat alle basisinfrastructuur mee is met de tijd’, vindt Vlaams fractieleider Björn Rzoska. ‘Maar we zien eigenlijk het omgekeerde: de publieke investeringen dalen jaar na jaar en we hinken achterop in Europa.’ BE.invest stelt duidelijke doelen tegen 2030. ‘Met dit toekomstplan zitten we binnenkort weer in de kop van het Europese peloton’, besluit Kristof.

Ontdek al onze toekomstplannen op www.groen.be/beinvest

DIERENWELZIJN BORSTVOEDING Dit jaar doken al verschillende filmpjes op van dierenmishandeling in slachthuizen. Eerst in Tielt, dan weer in Izegem. Voor Vlaams Parlementslid Bart Caron is het genoeg geweest. Hij pleit voor 24/7 cameratoezicht in slachthuizen zodat incidenten als deze verleden tijd zijn. ‘Maar,’ voegt hij toe, ‘dierenwelzijn en grootschalige vee-industrie vallen eigenlijk niet te rijmen. Wij kiezen zonder treuzelen voor 100 procent duurzame veehouderij.’ Hij heeft daarvoor een plan klaar dat de omschakeling in twintig jaar kan realiseren. ‘Het einddoel is dieren opkweken op een natuurlijke manier, grondgebonden en op aangepaste schaal. Zo kunnen alle dieren een waardig bestaan leiden. Maar er zijn nog veel meer voordelen: het voedsel wordt kwalitatiever, we vermijden voedselschandalen én het is beter voor klimaat en milieu.’

Moeders die hun kind borstvoeding geven in het openbaar, worden nog te vaak gediscrimineerd.

Ze krijgen commentaar of worden gevraagd om te vertrekken. Dat vertaalt zich ook in de cijfers: in ons land geven veel minder vrouwen borstvoeding dan bijvoorbeeld in Nederland en Scandinavische landen. Kamerleden Anne Dedry en Evita Willaert willen daar iets aan doen.

Borstvoeding is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie immers de beste manier om een boreling de noodzakelijke voedingsstoffen te geven. ‘Natuurlijk respecteren we de vrije keuze van vrouwen om al dan niet borstvoeding te geven’, klinkt het.

‘Maar vrouwen die borstvoeding willen geven, mogen niet langer weggeduwd worden in een hoekje. Jij eet toch ook niet op het toilet?’ Anne en Evita dienden een wetsvoorstel in dat publiek voeden of kolven expliciet toestaat. Daarnaast dringen ze aan op sensibilisering.

Teken onze petitie op www.groen.be/stopdierenmishandeling

Kristof Calvo

Anne Dedry Federaal parlementslid

Federaal fractieleider

Björn Rzoska Vlaams fractieleider 22 // PIT

Bart Caron Vlaams Parlementslid

Evita Willaert Federaal parlementslid

COULISSEN COULISSEN Gewapend met een camera trekken we op jacht naar de pittigste glimp van het leven achter de schermen van Groen.

Foto ID/Geertje De Waegeneer

Samen met Petra De Sutter is Jeremie Vaneeckhout voorzitter van het Schakelcongres. En dat is geen toeval: hij wil voluit de kaart van samenwerking trekken. ‘Veranderen doen we samen.

Politici van deze of gene partij, burgers op allerlei plaatsen in onze samenleving. Het zal van onderuit zijn, of het zal niet zijn.’

COULISSEN // 23

DICHTBIJ

SCHAARBEEK GENT Scholen spelen een sleutelrol in de strijd tegen kinderarmoede.

Leerkrachten krijgen dan ook steeds meer vragen over welzijn.

Waar moet ik kinderbijslag aanvragen? Hoe maak ik een afspraak bij de dokter? Kan iemand mij helpen bij het vinden van een huurwoning? In Gent helpt een OCMW-medewerker ouders en leerlingen op weg. ‘De school is een vertrouwensplek voor veel ouders’, vertelt Elke Decruynaere, schepen van Onderwijs (Groen).

‘Ze kloppen met uiteenlopende welzijnsvragen aan bij leerkrachten, directie, brugfiguren en secretariaatsmedewerkers.

Samen met het OCMW zetten we het project ‘Kinderen Eerst’ op, waardoor het schoolteam de ouders meteen kan doorverwijzen naar een OCMW-medewerker die langskomt op school.’ Vorig schooljaar werden 105 gezinnen geholpen. Een succes, dus breidt het project dit jaar verder uit.

24 // PIT

HASSELT De zomers worden almaar heter, en dat voel je nog het meest in de stad. Het is er tot zes graden warmer dan in landelijk gebied. Dat heet het stedelijk hitte-eilandeffect. ‘Materialen als beton en asfalt warmen overdag sterk op en geven die warmte ‘s nachts weer af’, weet Hasselts schepen van Leefmilieu Joost Venken (Groen). Ook in zijn stad hebben ze last van het effect. De oplossing? Meer groen in de stad. Precies daarom neemt het Hasselts bestuur groendaken op in de stedenbouwkundige voorschriften van de buurt ‘Klein Dorlick’. Nieuwe bedrijven die zich daar willen vestigen, zullen voortaan zo’n groendak moeten voorzien. De daken bieden veel meer dan verkoeling op warme dagen. ‘Ze beperken ook het overstromingsrisico, omdat de aarde op de daken het regenwater opneemt.

Bovendien vangen de groendaken fijnstof en CO2 en dragen ze bij aan de biodiversiteit in de stad.’

Werken aan gelijkheid tussen mannen en vrouwen doe je niet enkel in het hokje ‘gelijke kansen’. De strijd strekt zich uit over alle beleidsdomeinen en dat beseffen ze ook in Schaarbeek.

‘We stelden als eerste Brusselse gemeente een gendermanager aan’, vertelt schepen Adelheid Byttebier trots. ‘Die ziet erop toe dat alle actieplannen gelijke kansen nauwgezet uitgevoerd worden.’ De gemeente is niet aan haar proefstuk toe. Zo geven ze extra sportcheques aan meisjes om ze aan te moedigen meer te sporten. In hun bibliotheek screenen ze de jeugdboeken op stereotypes. Voor het vrouwelijk onderhouds- en technisch personeel worden toiletten, kleedkamers en aangepaste uniformen voorzien. Bij de inrichting van de publieke ruimte en parken is er een expliciete inbreng van vrouwen. En omdat ook mannen slachtoffer zijn van karikaturen, krijgen zij bijzondere aandacht op de Internationale Mannendag. Met mannelijke feministen gaan we alle stereotypes te lijf. Adelheid besluit: ‘Met onze gendermanager verzilveren we onze strijd voor meer gendergelijkheid.’

DEURNE In de nieuwe Deurnse woonwijk Eksterlaer lag er al een tijdje een lap grond braak. Daar kunnen we toch meer mee doen, dachten de buurtbewoners.

En dus contacteerden ze de projectontwikkelaar met de vraag of ze er een speel- en buurtplekje mochten inrichten. Het contact liep echter niet zo vlot. Daarom kwam districtsschepen van Participatie Karen Maes (Groen) tussenbeide als bemiddelaar. ‘We pikten de gesprekken opnieuw op’, vertelt ze. ‘Vooral de aansprakelijkheid bleek een probleem te zijn. We kozen daarom voor een systeem met sleuteldragers die toezicht houden. Is het pleintje open, dan dragen de sleuteldragers de verantwoordelijkheid. Is de poort dicht, dan is de projectontwikkelaar verantwoordelijk.’ De stad sprong op de kar en zorgde voor voetbalgoals en enkele zitbanken.

Na de succesvolle samenwerking tussen buurtbewoners, bestuur en projectontwikkelaar is het pleintje een echt succes.

Het is een plek voor de buurt geworden: gezinnen komen er picknicken, jongeren voetballen en ouderen lezen een boek.

BONHEIDEN Steeds meer mensen tuinieren samen en delen een moestuin. Ook Bonheiden heeft nu een samentuin, inclusief serre. De samentuin ontstond na een cursus tuinieren van vzw Krankhoeve. Alle groenten worden op ecologische manier geteeld, bevestigt ook schepen van Leefmilieu Barbara Maes (Groen).

‘Hier worden geen kunstmeststoffen of pesticiden gebruikt. Regenwater wordt hergebruikt en tuinafval gecomposteerd. Bovendien worden alle beslissingen samen genomen.’ De tuin werd plechtig geopend met het gemeentebestuur en enkele gebruikers. Die laatsten kunnen binnenkort weer genieten van hun zelfgekweekte groenten.

TERVUREN De schoolpoort veilig houden is geen makkie. Druk verkeer wil je weren, maar de school moet ook bereikbaar blijven voor leerlingen, leerkrachten en ouders. In de Gemeentelijke Basisschool De Fonkel in Moorsel sluiten ze sinds 2013 elke ochtend de straat af met mobiele borden. Nu kreeg de school subsidies van de provincie Vlaams-Brabant om dynamische borden te plaatsen die vanop afstand ingeschakeld worden. Als de straat is afgesloten, mogen enkel bewoners erdoor. Ouders die hun kinderen naar school brengen, kunnen de auto achterlaten op het parkeerterrein op wandelafstand. Schepen van Mobiliteit Mark Van Roy (Groen) is tevreden met de nieuwe borden, want de aanpak bewees zijn nut al. ‘Sinds de invoering van de schoolstraat is het aantal fietsende scholieren zo sterk gestegen dat we extra fietsenstallingen moesten installeren.’ Mark wijst ook op de rol van de ouderraad. ‘De ouderraad was de trekker van het project. Zij zorgden er voor dat het project gedragen werd door de ouders.’

Intussen zijn er al twee nieuwe schoolstraten bijgekomen in Tervuren.

DICHTBIJ // 25

CRUSH CRUSH brengt een ode aan de doeners, kleine helden die grootse dingen doen: mensen verbinden, de handen uit de mouwen steken en creatieve oplossingen bedenken, tegen het boegeroep in. Elke nieuwe Pit geven we één van hen een papieren podium. Lees dit als een liefdes­verklaring van Groen.

‘BEES coop maakt lokale, biologische en eerlijke producten toegankelijk voor iedereen’ 26 // PIT

Quentin Crespel MEDE-OPRICHTER BEES COOP

Tekst Wim Vandonck Foto ID/Geertje De Waegeneer

Kruideniers met lokale, biologische en eerlijke producten lijken als paddenstoelen uit de grond te rijzen. Toch hebben ze soms moeite om een breed publiek te bereiken. Eerlijke voeding kan toch geen zaak voor de happy few zijn, dacht Quentin Crespel. ‘Het zijn vaak kleine kruidenierswinkels of boerderijen die duurzame voeding verkopen.

Fantastische initiatieven, maar het is niet makkelijk voor hen om sociale diversiteit in hun publiek te brengen.’

Samen met enkele kennissen ging Quentin enkele jaren geleden op zoek naar een manier om lokale, biologische en eerlijke supermarktproducten toegankelijker te maken.

Gek genoeg bracht hun zoektocht hen in Brooklyn, New York. ‘Park Slope Food Coop is een coöperatieve supermarkt van liefst duizend vierkante meter in hartje New York’, weet Quentin. ‘Ze hebben 17.000 leden die elk bijna drie uur per maand meewerken in de winkel. De supermarkt bestaat al meer dan veertig jaar en bereikt echt alle lagen van de bevolking.’ Maar ook dichter bij huis vonden ze inspiratie. In Parijs bijvoorbeeld. Quentin: ‘Daar botsten we op La Louve, een moderne, succesvolle coöperatieve supermarkt. Ook zij zijn een grote inspiratiebron geweest.’

Wat al deze initiatieven bindt, is dat ze de klassieke relatie tussen klant en supermarkt volledig overboord gooien.

Elke klant is er tegelijk ook eigenaar en medewerker. Het bleek de succesformule te zijn om tegelijk een divers publiek te betrekken en een eerlijke prijs te kunnen betalen aan de producenten. ‘Dit systeem werd dan ook de ruggengraat van onze supermarkt, die intussen BEES coop gedoopt werd’, vertelt Quentin. ‘Je kan bij ons niet zomaar je boodschappen komen doen. Je moet eerst coöperant worden door een aandeel van minstens honderd euro te kopen. Elke coöperant krijgt één stem op de Algemene Vergadering, los van hoeveel ze investeerden.

Daarnaast verwachten we van elke coöperant dat hij of zij ook actief participeert in de supermarkt. Concreet betekent dit dat je drie uur per maand meedraait in de winkel.’

BEES coop groeide uit tot een mooie coöperatieve en participatieve supermarkt in het superdiverse Schaarbeek.

‘We zijn echt trots op onze winkel’, glundert Quentin. ‘We bereiken intussen zo’n 1.500 coöperanten. Maar wat nog belangrijker is dan dat aantal, is dat het een sociaal divers publiek is. We kunnen hen honderden eerlijke voedingsproducten aanbieden, maar ook huishoud- en verzorgingsproducten. Allemaal tegen een betaalbare prijs, want we maken bewust geen winst.’

Tijd voor uitbreiding? ‘Nee’, klinkt het vastberaden. ‘We willen geen keten worden, maar wel anderen inspireren om ook een participatieve supermarkt op te starten. Geen enkele buurt is dezelfde, dus het is niet onze bedoeling om onze aanpak zomaar te copy-pasten. We werken wel open source: we stellen onze financiële informatie, producentenlijst en ICT-programma’s beschikbaar voor wie zelf aan de slag wil.’ In België inspireert BEES coop zo al een tiental initiatieven en in Frankrijk zelfs een vijftigtal.

CRUSH // 27

DUBBEL

Hoe kunnen burgers en overheid beter samenwerken?

Zowel Filip De Rynck als Petra De Sutter buigen zich over deze vraag. Hij is professor bestuurskunde, zij is co-voorzitster van ons Schakelcongres. Tijd om de twee samen in de arena te werpen.

DE OVERHEID BESTAAT NIET, ZEI FILIP OOIT. BLAZEN WE HET SCHAKELCONGRES DAN MAAR AF, PETRA? Petra: ‘Voor ons is de overheid een partner voor mensen die de dingen in handen willen nemen.

De overheid moet hen een duwtje in de rug geven door een goed kader te bieden. Tegelijk moet ze erop toezien dat niemand uit de boot valt. Het mag geen trekje-plan-verhaal worden waarbij enkel de sterksten het halen en de rest achterblijft. Dat evenwicht tussen goed voor mensen zorgen

en tegelijk individueel initiatief bevorderen, is niet gemakkelijk.

En dat is precies waar de discussie op het Schakelcongres over gaat.

Wij pleiten niet voor een grotere of een kleinere overheid. Of voor meer of minder regels.

Wij willen een efficiëntere overheid en betere regels. Zo geven we de overheid ruimte om partnerschappen te sluiten met burgers, middenveld en ondernemers.’

‘De overheid is voor ons een partner en facilitator, die een stevig kader biedt’

Tekst Wim Vandonck Foto’s ID / Wouter Van Vooren 28 // PIT

‘Een woonzorgcentrum wordt door acht overheidsdiensten gecontroleerd’

IK LAAT JE EVEN JE UITSPRAAK NUANCEREN, FILIP. Filip: ‘Dé overheid bestaat niet, met de nadruk op ‘dé’. De overheid spreekt niet met één stem. Het is een grote, complexe machine. Maar liefst 1.100.000 mensen werken voor de overheid.

Ambtenaren hebben een steeds hoger profiel en zijn dus ook steeds mondiger. Bovendien komt de nadruk meer op het lokale niveau te liggen en is er steeds meer burgerparticipatie. Met die uitspraak wilde ik dus vooral wijzen op de grote differentiatie binnen de overheid.’

BURGERINITIATIEVEN WORDEN VAAK TEGENGEWERKT MET REGELS VAN EEN ANDER BESTUURSNIVEAU. Filip: ‘Ja, daar blijkt net die complexiteit. Zo is er Rabot op je Bord, een landbouw- en kruideniersproject in Gent. Zij krijgen steun van de stad en onrechtstreeks ook subsidies van Vlaanderen. Maar dan stoten ze op federale BTW- en voedselregulering waar ze heel moeilijk aan tegemoet kunnen komen.

Maar ook elders is er soms tegenspraak. Zo wordt een gemiddeld woonzorgcentrum

door acht verschillende overheidsdiensten gecontroleerd.

Voor de ene moet de gang zo breed zijn en voor de andere wat smaller ...’

HOE RAAK JE AF VAN DIE BUREAUCRATIE? Filip: ‘Bureaucratie is in essentie een positief systeem. Als wij vandaag allebei een bouwaanvraag indienen, garandeert de bureaucratie ons dat we een gelijke behandeling zullen krijgen. Ik vind echter wel dat we veel meer vanuit lokale initiatieven moeten denken omdat zo vernieuwing tot stand komt. Dat vergt een gedecentraliseerde mentaliteit in het hele overheidsapparaat.’

Petra: ‘We moeten meer ruimte geven aan experiment.

Er zijn al voorbeelden van Vlaamse experimenten waarbij er andere regels gelden dan bij de uiteindelijke implementatie.

Je moet dat natuurlijk goed controleren en duidelijke verantwoordelijkheden toewijzen.’

Filip: ‘Wel opletten dat je niet nog meer regels krijgt voor experimenten. Daar zijn we in Vlaanderen ook sterk in!’ (lacht)

HOE KOMT HET EIGENLIJK DAT ONZE OVERHEID ZO LOG GEWORDEN IS? Petra: ‘Als we vandaag met een schone lei zouden beginnen, zou de overheid er inderdaad heel anders uitzien. Wat we doen, is altijd het huis verbouwen. Deurtje weg, raampje erbij. Onze staatsstructuur is ook echt niet evident.’

Filip: ‘De rol van de staatshervorming kan je niet onderschatten. Die heeft voor veel centralisatie gezorgd. Je creëert een nieuwe instelling en die trekt natuurlijk macht naar zich toe. Ook vanuit het lokale niveau. Zo komt het dat slechts 10 procent van ons bruto nationaal product op lokaal niveau zit, tegenover bijvoorbeeld 40 procent in Denemarken. En dat terwijl de dynamiek zich precies op het lokale niveau afspeelt.

De staatshervorming is voor de kracht van lokale initiatieven geen goede zaak geweest.’

WAT KUNNEN WE NOG MEER LEREN UIT HET BUITENLAND? Filip: ‘Dat een grote overheid niet per definitie slecht is. In Denemarken, Finland en Zweden ligt het overheidsbeslag nog hoger dan bij ons, maar toch

DUBBEL // 29

doet de economie het beter.

Hier luidt het riedeltje altijd: het overheidsbeslag moet naar beneden om de economie zuurstof te geven! Maar dat klopt dus niet.

In die landen worden publieke middelen wel efficiënter besteed dan bij ons. Hoe dan ook, wat we nodig hebben is goed onderwijs, een goed rechtssysteem en vooral rechtvaardige belastingen. Dat kost geld maar het brengt ook heel veel op. Alleen is dat heel moeilijk te berekenen.’

Petra: ‘Je vat perfect samen waar wij naartoe willen: de overheid als partner en facilitator, die een stevig kader biedt.’

MOET JE NIET OPPASSEN MET TE VEEL VERANTWOORDELIJKHEID BIJ DE BURGERS TE LEGGEN? EEN VAAK GEHOORDE KRITIEK OP BURGERINITIATIEVEN IS DAT ZE ENKEL DE HAPPY FEW BEREIKEN. Petra: ‘Bij elk van onze voorstellen hebben we aandacht voor mensen

die niet mee kunnen. Net daarom is het zo belangrijk dat de overheid investeert in onderwijs, opleiding, coaching en begeleiding. We zijn absoluut niet van het neoliberale principe om het allemaal maar aan de sterksten over te laten.’ (vastberaden) Filip: ‘Het cliché dat burgerinitiatieven enkel de happy few bereiken, klopt ook niet. Denk aan de burgerbewegingen tegen fijnstof in Antwerpen. Die bereiken een massa Antwerpenaren. En dan vooral uit de buurten die het meest te lijden hebben onder fijnstof, met de slechtste woningen. Of denk aan energiecoöperatieven.

Natuurlijk worden die vaak getrokken door hooggeschoolden, maar hun initiatief komt wel de hele samenleving ten goede. En in elk geval meer dan wanneer dit alleen maar via marktprincipes zou verlopen.’

‘Wat we nodig hebben, is goed onderwijs, een goed rechtssysteem en vooral rechtvaardige belastingen’

30 // PIT

WAAR PAST HET MIDDENVELD IN DIT HELE VERHAAL? Petra: ‘Als wij spreken over verenigde burgers, hebben we het niet alleen over burgerinitiatieven maar natuurlijk ook over het bestaande middenveld. We koesteren het middenveld, want het is ontzettend belangrijk voor het sociaal weefsel, voor maatschappelijk engagement en voor betrokkenheid.’

Filip: ‘Terecht, het middenveld maakt mensen sterker. En in België durven die organisaties vernieuwen.

Kijk naar de vrouwenbeweging Femma: zij bereiken meer dan 400.000 vrouwen en vernieuwen zichzelf met de 30-urenweek. Maar het middenveld moet wel echt diverser worden.’

EN WAT MET DE TALLOZE BESTUURS- EN ADVIESRADEN? ZIJN DIE NOG REPRESENTATIEF? Petra: ‘In onze congrestekst lees je dat wij gebruikers mee

aan tafel willen zetten. Zo kunnen reizigersorganisaties hun zegje doen bij de NMBS, patiëntenverenigingen meebeslissen bij ziekenhuizen, enzoverder. We moeten wel opletten dat zij geen excuustruzen worden. Het moeten mensen met het juiste profiel zijn en ze moeten goede ondersteuning krijgen. En vergis je niet: ik ben al mensen tegengekomen in patiëntenverenigingen waar ik nog veel van kan leren. Dat zijn geen doetjes!’

Filip: ‘Die evolutie is trouwens al volop in ontwikkeling. Die nieuwe combinaties van representatie en participatie, dat zit precies op het brandpunt van alles wat we besproken hebben. Zo, je hebt meteen een mooie conclusie voor ons gesprek.’ (lacht)

U ZEGT

Elke Wambacq DINOBUSTERS

Hoe kan de overheid verfrissende ideeën van burgers versterken? Deze vraag ligt al decennia op tafel, verstrengeld in de complexe structuren van de overheid.

Onze politiek is grotendeels bevolkt met macho’s. Mensen die vooral groots willen uitpakken en positief in de media komen, maar leven in de waan van de dag. Wie verkozen raakt, denkt steeds na hoe hij of zij het best herverkozen raakt en heeft daarvoor de ‘vox populi’ nodig.

Dat is moeilijk als je tegen de haren van stakeholders instrijkt. De politiek wil daarom alle stakeholders iets geven. Zelfs al is het onlogisch, laat staan doeltreffend op termijn. Alle standpunten moeten op één of andere manier een plek krijgen in het geheel.

Dit fenomeen wordt nog versterkt in de vele regeringsformules, manke staatsstructuren en ondoorzichtige bevoegdheidsverdelingen. Bovendien is nog geen enkel politicus verkozen op een platform van ‘goed bestuur in de publieke sector’. De overheid en de ambtenarij zijn allesbehalve een sexy onderwerp, hoewel ze een enorme weerslag kennen op de samenleving.

De politieke krachtverhoudingen hypothekeren het debat om een visie voor de overheid te ontwikkelen, nog meer dan ideologische overtuigingen.

Wie weet nog wat de visie is van de politiek op de overheid? Er is weinig of geen focus en het schip vaart naar alle kanten tegelijk.

‘Burgers sturen nu al meer dan de politiek vermoedt’

Een visie is een formulering van een concrete droom op langere termijn, die richting geeft om aan de toekomst te bouwen.

En daar wringt het schoentje. De overheid is een millefeuille en voor je het weet zit je in een communautair debat.

We hebben leiderschap nodig dat inspireert en durft denken op lange termijn.

De verfrissende ideeën van burgers krijgen ondertussen gestalte via andere kanalen dan de politiek. De digitale evolutie geeft mensen kracht om zichzelf makkelijker te organiseren en te verenigen.

Een groep doet aan guerrilla gardening door op braakliggende, lelijke terreinen wilde bloemen te zaaien. Een activist maakt een filmpje in een slachthuis en geeft op die manier de trage overheid een schop onder de kont. Een kleuterleidster post een open brief aan de minister van Onderwijs op Facebook.

Burgers sturen nu al meer dan de politiek vermoedt. Het is fluïde, grillig en niet controleerbaar. Een burger neemt het woord en de politiek pikt het op als het in de waan van haar agenda past. Tot de volgende dag.

U ZEGT // 31

HET DEPOT LEUVEN + 18 DECEMBER 2017 + 19:30

Samenleven in tijden van polarisering

BART BRANDSMA

NL

Christophe Busch

Directeur Kazerne Dossin

Vlaams diversiteitsambtenaar Politie

Landry Mawungu

Jinnih Beels

Alona Lyubayeva

Diversiteitscommissaris Lokale

Directeur Minderhedenforum

TICKETS EN INFO GROEN.BE/NEXTSTAGE

Voormalig

Erhan Demirci

MC

#NextStage

V.U.: Meyrem Almaci, Sgt. De Bruynestraat 78-82, 1070 Anderlecht. Niet op de openbare weg gooien aub.

Sociaal en politiek filosoof ontleedt het wij-zij-denken