Outsourcing&More #30 (5/2016) & Best2Invest #8 & Recommended office buildings for BPO/SSC operation by Pro Progressio

nr 5 (30)

wrzesień – październik 2016 September – October 2016

MODERN BUSINESS IN POLAND

about the BSS industry, R&D centres, start-ups and the future of PAIiIZ Wiktor Doktór, Pro Progressio Foundation President talks with Jadwiga Emilewicz, Undersecretary of State at the Ministry of Economic Development

NOWOCZESNY BIZNES W POLSCE

o branży BSS, centrach R&D, start-upach oraz przyszłych kierunkach rozwoju PAIiIZ – z Jadwigą Emilewicz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju, rozmawia Wiktor Doktór, Prezes Fundacji Pro Progressio

str. 16

CALL/CONTACT CENTRE INDUSTRY

– HOW DID IT CHANGE WITHIN LAST FEW YEARS?

RYNEK CALL/CONTACT CENTER

– JAK ZMIENIAŁ SIĘ NA PRZESTRZENI LAT? str. 36

THREE WAYS TO EFFECTIVELY MANAGE TRAINING PROCESSES IN YOUR ORGANISATION TRZY SPOSOBY NA EFEKTYWNE ZARZĄDZANIE PROCESAMI SZKOLENIOWYMI W ORGANIZACJI str. 44

Od Redakcji

Editorial Note

Dymitr Doktór Redaktor Naczelny Chief Editor @DymitrDoktor

Bezpłatny magazyn / Free of charge magazine Redaktor naczelny / Editor-in-chief Dymitr Doktór d.doktor@outsourcingandmore.pl Zespół / Editorial team Kamila Cyranowicz Opracowanie graficzne i skład DTP Dariusz Skuza Reklama / Advertising reklama@outsourcingandmore.pl Wydawca / Published by RIPOSTA Doktór S.J. ul. Dolna 21b/40 00-773 Warszawa www.riposta.pl Adres redakcji / Editorial address PRO PROGRESSIO ul. Dolna 21b/40 00-773 Warszawa

T: +48 22 213 02 45 F: +48 22 213 02 49 redakcja@outsourcingandmore.pl www.outsourcingandmore.pl Druk / Print Drukarnia Jantar Obsługa prawna / Legal support „Chudzik i Wspólnicy” Prenumerata i dystrybucja / Subscriptions Bezpłatna prenumerata po uprzedniej rejestracji na stronie www.outsourcingandmore.pl Outsourcing&More is bimonthly free of charge magazine. See the website www.outsourcingandmore.pl for more details Wybrane zdjęcia pochodzą z serwisu shutterstock.com / Selected photos come from shutterstock.com website Nakład / Circulation 3000 egz. / copies AUTORZY / AUTHORS: Jadwiga Emilewicz • Wiktor Doktór • Marko Kovačević • Nina Bocheńska • Cezary Lewiński • Piotr Mudzo • Katarzyna Izabela Syrówka • Jakub Bejnarowicz • Aleksandra Kowalczyk • Grzegorz Strutyński • Bartłomiej Zagrodnik • Adam Targowski • Łukasz Francik • Anna Mielczarek • Jacek Krajewski Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, reprodukcja bez pisemnej zgody Redakcji nie jest dozwolona / All rights reserved. No copying, reproduction or photocopying allowed without written consent of the publisher. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń / The views expressed in this publication as well as the content of the adverts are not necessarily those of the editor.

PARTNERZY / PARTNERS

Szanowni Czytelnicy, Jesień w branży outsourcingu, podobnie jak i w innych branżach, to okres wielu wydarzeń i spotkań biznesowych. Outsourcing&More w tym roku będzie obecny na wyjątkowo dużej liczbie konferencji organizowanych w wielu polskich miastach. Biorąc pod uwagę tematykę tych wydarzeń, tematem bieżącego wydania stały się nowoczesne usługi dla biznesu, określane hasłem BSS (Business Support Services).

Sektor BSS w Polsce jest obecny już od wielu lat, przy czym największą aktywność zanotował w ostatniej dekadzie. Aktywność inwestorów jest zauważalna przez rząd, samorządy, a także przez rynek nieruchomości biurowych, firmy doradcze i przede wszystkim rynek pracy. Uwzględniając szerokie zainteresowanie

tą problematyką, postanowiliśmy na naszych stronach zebrać artykuły, które dotykają tematyki branżowej z różnych stron. Wiodącym materiałem jest wywiad z Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju – Panią Jadwigą Emilewicz.

W poradach prawnych znajdziecie Państwo informacje o usługach księgowych. Opiniami i komentarzami eksperckimi podzielą się też takie organizacje jak CIMA, HRK, Gi Group, CBRE, Mellon oraz Grupa Nowy Styl. Zachęcam także do zapoznania się ze specjalnym dodatkiem, który poświęciliśmy tematyce nowoczesnych powierzchni biurowych. Życzę miłej lektury,

Dear Readers, In the outsourcing industry, just like in many other industries, autumn is a time brimming with business meetings and events. This year Outsourcing&More will be present at an exceptionally large number of conferences organised in Polish cities. Taking into account the themes of these events, this issue focuses on business support services (BSS).

The BSS sector has had a presence in Poland for quite some time now, but it has been most active in the last decade. Investor activity has been noted by the government, local governments as well as by the office real estate markets, consultancy firms but primarily by the job market. Taking into account the far reaching interest in this area, we decided to put

together articles which approach industry related issues from various angles. The compilation is spearheaded by an interview with Jadwiga Emilewicz, Undersecretary of State at the Ministry of the Economic Development.

You’ll find information on accounting services in the legal advice section. Organisations such as CIMA, HRK, Gi Group, CBRE, Mellon and Grupa Nowy Styl share their opinions and provide comments. I also encourage you to have a look at our special insert, devoted to modern office space. Have a pleasant read!

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Spis treści Index

Aktualności

Aktualności INN POLAND

10 12 14

Kalendarium Calendar of events

Ciekawostki Did you know?

Zarządzanie obrotem towarowym, estymacja ryzyka, optymalizacja łańcucha dostaw Global Trade Compliance Management

Nowoczesny biznes w Polsce – wywiad z Jadwigą Emilewicz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Modern Business in Poland – an interview with Jadwiga Emilewicz, Undersecretary of State at the Ministry of Economic Development

Pro Progressio Business Talks – Marko Kovacević z Trizmy prezentuje Serbię jako lokalizację BPO

Konkurs Outsourcing Stars 2016 wystartował

30 36 40 44 48 52 54

Pro Progressio Business Talks – Marko Kovacević from Trizma presents Serbia as BPO location

2016 Outsourcing Stars Contest is launched

Pieniądze to nie wszystko Money isn't everything

Rynek Call/Contact Center – jak zmieniał się na przestrzeni lat? Call/Contact Centre industry – how did it change within last few years?

Kilka uwag na temat outsourcingu usług księgowych A few remarks regarding outsourcing of the accounting services

Trzy sposoby na efektywne zarządzanie procesami szkoleniowymi w organizacji Three ways to effectively manage training processes in your organisation

Doskonali w doskonaleniu swoich kompetencji Perfect at perfecting skills

Stanowisko: GL Accountant Position: GL Accountant

Biblioteka Managera

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

To discuss your customer service requirements contact us directly at: sales@rayacc.com

www.rayacc.com

Aktualności

Jak nie popełniać błędów w wielokanałowej obsłudze klienta? Naucz się ich unikać Każda firma, która ma bezpośredni kontakt z klientem wie, jak trudno jest go zadowolić. Szeroka gama produktów i usług to obecnie zdecydowanie za mało. Konieczne dla powodzenia biznesu jest oferowanie wartości dodanej, szczególnie w postaci elastycznej, profesjonalnej i efektywnej obsługi klienta, która bez trudu poradzi sobie z najbardziej skomplikowanymi zapytaniami i problemami klientów. Bez względu na rodzaj interakcji

– przez telefon, drogą mailową, przez media społecznościowe czy twarzą w twarz – kontakt z klientem często bywa bardzo ciężki. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że klient, który doświadczył złej obsługi, nie skorzysta już nigdy więcej z naszych produktów i usług. Warto uprzednio wiedzieć jakich odpowiedzi i sytuacji należy unikać w procesie obsługi klienta, aby doświadczenia z naszą marką budowały głębszą lojalność a nie mur komunikacyjny.

Branża BPO/SSC w Polsce zatrudnia obecnie blisko 200 000 pracowników. Różnorodność procesów obsługiwanych przez ten sektor sprawia, że pracę w

nim mogą znaleźć przedstawiciele wielu specjalności, praktycznie na każdym etapie kariery zawodowej. Istnieją jednak kompetencje, o które branża BSS upomina się w szczególności.

Trzy najważniejsze trendy na rynku pracy w sektorze BSS

Rynek powierzchni magazynowych w Polsce w I połowie 2016 r. Aż 1 312 000 m² magazynów wynajęły firmy w okresie od początku stycznia do końca czerwca 2016. To najlepsze pierwsze półrocze w historii rynku. W Polsce w budowie jest 742 000 m², z czego 51% powstaje na zasadach spekulacyjnych. Historycznie najniższy wskaźnik powierzchni niewynajętych – dostępnych jest jedynie 6,1% istniejących zasobów magazynowych w kraju. – Łączne

zasoby nowoczesnej powierzchni magazynowo – przemysłowej w Polsce wyniosły 10,58 mln m² na koniec I półrocza. Biorąc pod uwagę wysoką aktywność deweloperów, rynek ma szansę przekroczyć granicę 11 mln mkw. podaży jeszcze w tym roku – dodaje Tomasz Olszewski, Dyrektor Działu Powierzchni Magazynowo-Przemysłowych w Europie Środkowo-Wschodniej JLL.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

W przyszłości to ludzie będą najważniejsi Warunki, możliwości i wymogi życia zawodowego ulegają szybkim zmianom. W tej kwestii badacze i eksperci są zgodni. Innymi słowy, coraz częściej cechą charakterystyczną pozostającego dotychczas pod naszą kontrolą i przewidywalnego życia zawodowego staje się zmiana. Aby osiągnąć sukces w tym nowym, mniej przewidywalnym – lecz także oferującym więcej swobody – systemie pracy, jednostki, organizacje i społeczeństwo jako całość, muszą wykazać się kreatywnością i innowacyjnością. Pytanie brzmi, jak współczesne miejsca pracy pomagają nam spełnić te wymagania? Niezbyt skutecznie, jeśli mamy wierzyć behawioryście i badaczowi zajmującemu się ergonomią

– Robertowi Stuthridge’owi. – Jako istoty ludzkie jesteśmy z natury kreatywni i innowacyjni, jednak nasza praca zawodowa zapewnia nam większe lub mniejsze możliwości korzystania z tych cech. Najmniej takich możliwości znajdziemy w miejscach pracy charakteryzujących się kontrolą, licznymi procedurami oraz obawą przed zmianami. W miejscach, w których pracownicy postrzegani są bardziej jako jednostki produkcyjne aniżeli ludzie. Niestety, wciąż wiele jest takich firm, ale w przyszłości będzie im bardzo trudno utrzymać się na rynku.

Najczęściej zmiana profilu zawodowego wiąże się z długotrwałym planowaniem i przygotowaniami. Spójrzmy prawdzie w oczy – tylko nieliczni mają szansę na znalezienie idealnej pracy bez problemów, wyrzeczeń i poświęceń. Jeśli myślisz o nowej karierze, dobrze przemyśl swoją motywację i konsekwencje takiej decyzji. Ważne jest staranne zaplanowanie

działań, dzięki którym ostatecznie zmienisz swoje marzenia w rzeczywistość. Cpl Jobs opracował kilka zagadnień, których rozważenie pomoże Ci w podjęciu decyzji dotyczącej nierzadko radykalnych zmian w karierze zawodowej.

Czas podróży zagranicznej liczy się w przypadku odbywania jej środkami komunikacji: lądowej – od chwili przekroczenia granicy państwowej w drodze za granicę do chwili jej przekroczenia w drodze powrotnej do kraju; lotniczej – od chwili startu samolotu w drodze za granicę z ostatniego lotniska w kraju do chwili lądowania samolotu w drodze powrotnej na pierwszym lotnisku w kraju; morskiej – od chwili wyjścia

statku (promu) z ostatniego portu polskiego do chwili wejścia statku (promu) w drodze powrotnej do pierwszego portu polskiego. Pracownikowi, wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Alfred Hitchcock powiedział, że „film to życie, z którego wymazano plamy nudy”. Każda historia kinowa, nawet mocno ubarwiona, może nieść za sobą poważne refleksje, a co za tym idzie –

z każdego filmu można się czegoś nauczyć. Alain Kaj przedstawia 4 filmy, z których każdy lider może się czegoś nauczyć i zdobytą wiedzę przełożyć na własne działania biznesowe.

Zmiana pracy - 12 praktycznych porad

Należności na pokrycie kosztów związanych z zagraniczną podróżą służbową

Co łączy filmy z przywództwem biznesowym?

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Youtuberzy, Tinder i głęboki dekolt. Firmy przyciągają Millenialsów za pomocą LOL-u, próbując udawać luzaków. Na siłę Heheszki przyciągają Millenialsów do firm

Jacek Krajewski z firmy Lightness jest ekspertem od budowania marki pracodawcy. W rozmowie z INN:Poland opowiada o mieliznach rekrutacji oraz o tym, jak należy (i nie należy) szukać pracowników młodego pokolenia. I dlaczego „nie wszystko jest dozwolone". Jak rekrutować Millenialsów? Przede wszystkim z głową. I dopasowując przekaz do kanału komunikacji. Trzeba poznać grupę docelową, nie ulegając wielkim kwantyfikatorom. Nawet jeśli mamy raport, który mówi, że są wymagający i roszczeniowi, to nie wszyscy Millenialsi tacy są. Badania są fajne, potrzebne, ale ich wyniki trzeba dopasować do realnych działań. Jeżeli tego nie zrobimy, będziemy jak saper na polu minowym. W zeszłym roku na jednej z polskich grup facebookowych z pracą, rekruterka wrzuciła zdjęcie czyjegoś dekoltu. Miała nadzieję, że zwróci tym działaniem na siebie uwagę i ludzie przeczytają jej post. Spotkała się jednak z bardzo złym przyjęciem.

Dlaczego? Przekroczyła pewien Rubikon. Możemy luźno przyjąć, że branżowa dyskusja o tym, jak daleko można się posunąć w procesie rekrutacji, rozpoczęła się w 2014 roku. Wtedy to prezes firmy Cupsell.pl zamieścił na Youtube reklamę, przez którą szukał grafików. Te dwa spoty przesunęły granicę dobrego smaku. I choć część HR-owców było oburzonych, to działanie przyniosło efekt. Spłynęło ponad 500 CV i została zatrudniona osoba na tym stanowisku.

Bo filmik był śmieszny? Nie tylko. Ogłoszenie rekrutacyjne w formie wideo to niewątpliwie coś rzadko spotykanego. Niestandardowe było również to, że do pracy zachęcał sam prezes firmy i pokazywał, że to jest jego teatr. A trzecim elementem było wykorzystanie w nagraniu popularnych memów internetowych, których głównym zadaniem jest nie tylko wzbudzenie w nas śmiechu, ale też sprawienie, byśmy chcieli się tym dzielić dalej z naszymi znajomymi. To tak zwany LOLcontent.

Ale wiele osób taki przekaz wręcz szokuje. Czy zachęcając jednych nie zniechęcamy innych? Możliwe, ale nie jesteśmy w stanie za pomocą jednego przekazu ogarnąć wszystkich grup odbiorców. Dobrym przykładem będzie Poczta Polska. To firma wielopokoleniowa, z tradycją. W ramach prowadzonej komunikacji wewnętrznej mają do dyspozycji cały arsenał środków, które muszą stale dostosowywać do wieku, doświadczenia i oczekiwań swoich pracowników. Począwszy od spotkań bezpośrednich, poprzez związki zawodowe, intranet a skończywszy na magazynie firmowym i tablicach korkowych. Z kolei, jeżeli chodzi o działania zewnętrzne, niedawno wykorzystali w nich znanego youtubera Jacka

Jeden z memów rekrutacyjnych Objectivity Gadzinowskiego, który w ramach swojego programu „Wjazd na chatę” pokazywał zawód listonosza „od kuchni". W tym momencie ewidentnie chcą przyciągnąć Millenialsów i w ten sposób przełamać pewne stereotypy na temat tej pracy.

A to nie jest tak, że zbyt dużo śmieszkowania daje kandydatom obietnice, których nie można spełnić? Rzeczywiście, za dużo tak zwanego LOL-a, przyciąga nieodpowiednich pracowników. I jest to zakrzywianie rzeczywistości. Jeśli rekrutacja opiera się tylko na śmiesznym komunikacie, to następuje szybka weryfikacja tych żarcików. Ludzie pytają znajomych o opinie, czytają Goldenline i GoWork. Kiedy kandydat przychodzi na rekrutację do firmy i na recepcji spotyka panią, która wzrokiem mogłaby otwierać radzieckie konserwy, a rozmawiający z nim rekruter traktuje go z wyższością, to ma wtedy spory dysonans poznawczy.

To dlaczego firmy robią takie ogłoszenia? Każdy lubi się pośmiać. Nie szukamy w sieci ponurych rzeczy. Ale LOLcontent spłyca przekaz rekrutacyjny. Choć są dobre przykłady, jak kampania Objectivity – firmy z branży IT. W akcji wykorzystano pracowników do stworzenia memów. Byli oni do tego stopnia zaangażowani i wewnętrznie spójni z tym co komunikowali, że zostali twarzami memów, zrobili sobie specjalną sesję zdjęciową. Niestety, coraz częściej takie działania są podejmowane przez rekruterów, a nie przez całą firmę. Dlaczego niestety? Bo często nie czują tej formy. Usłyszeli na konferencji, że modny jest Snapchat w rekrutacji, a sami w ogóle nie rozumieją tego kanału komunikacji, praw jakimi się rządzi. Abstrahując już od faktu, że z niego nie korzystają. Starają się być luźni na siłę i przez to nie są autentyczni dla swoich odbiorców. Podasz jakiś przykład? Ostatnio na swoim blogu opisałem wiadomość, jaką wysłał

rekruter z Microsoftu do kandydata. Zapraszał go na wielką imprezę branżową, ale zamiast położyć nacisk na merytoryczne korzyści, jakie niesie ze sobą udział w wydarzeniu, napisał slangowym językiem, że picia i jedzenia będzie w opór. Wiadomość zatytułował „Hej skarbie”, a jedynym argumentem była zabawa. Chciał być cool, ale osiągnął efekt odwrotny od zamierzonego. Upublicznienie treści jego maila na Twitterze plus seria krytycznych artykułów na największych portalach biznesowych w Stanach mówi samo za siebie.

Czy w ten trend wpisuje się wykorzystanie popularnej aplikacji randkowej Tindera do rekrutacji informatyków? W tym wypadku to już jest niezła jazda po bandzie, i jak dla mnie akt zwykłej desperacji. Wykorzystanie aplikacji randkowej to działanie na krótką metę. Zresztą, nawet na LinekdIn pojawiają się rekruterki, które wstawiają zdjęcia stylizowane na takie, jakie można znaleźć na Instragramie albo Tinderze. Czy w ten sposób buduje się markę rekrutera i firmy, którą reprezentujemy? Pomijam już fakt, jak w tej sytuacji mogą czuć się kobiety, które też programują i słuchają opowieści kolegów po fachu, jak to "ładna pani ich zaczepiała i chciała porozmawiać o współpracy przy kawie".

To wrócę do pytania – jak przyciągnąć Millenialsów? W rozmowach z pracodawcami często wskazuję na ogromną wartość płynącą z wykorzystania narzędzi takich jak persona i mapa empatii. Czyli tego, co z powodzeniem od lat wykorzystuje się w działaniach marketingowych. Umożliwia to nam określenie, kim jest nasz idealny kandydat, jakie ma aspiracje życiowe i w jakich miejscach trafia na informacje o naszej firmie. Pomaga też zrozumieć, co takie osoby myślą i czują, kiedy odbierają jakieś konkretne komunikaty i jakie działania mogą w związku z tym podejmować.

Co do kanałów, mamy ich mnóstwo. W ramach spotkań twarzą twarz mogą to być targi pracy, warsztaty czy też dni otwarte w naszej organizacji. W sieci mamy serwisy profesjonalne jak LinkedIn, GoldenLine i Twitter oraz nieformalne jak Facebook, Snapchat czy Instagram. Ciekawym rozwiązaniem może być również firmowy blog. Nie zapominajmy też o absolutnych podstawach takich jak nasza własna zakładka kariera czy też ogłoszenia o pracę, które publikujemy. To jest baza naszych działań i jeśli nie mamy tego dobrze dopracowanego, to nie szukajmy tysiąca innych możliwości. Często najlepsze rozwiązanie usprawniające naszą rekrutację jest na wyciągnięcie ręki. ⎔

Shared Services Centers Conference – 2016 Data / Date: 22-23.09.2016 Miejsce / Venue: Barcelona Organizator / Host: Axiom Groupe

II edycja Customer Congress Data / Date: 26-28.09.2016 Miejsce / Venue: Warszawa Organizator / Host: Nowoczesna Firma S.A.

Mazars CEE Business Forum 2016. BPO and SSC in Central Europe – at the cross-roads of internal and external resources Data / Date: 06-7.10.2016 Miejsce / Venue: Warszawa Organizator / Host: Mazars

Co gryzie marketera?, czyli 8. Forum Marketingu Zintegrowanego Data / Date: 06-7.10.2016 Miejsce / Venue: Warszawa Organizator / Host: Stowarzyszenie Marketingu

Bezpośredniego

Calendar of events

Kalendarium

VI Targi Biznes Expo Data / Date: 10-12.10.2016 Miejsce / Venue: Katowice Organizator / Host: Proarte Media

Baltic Strategic Shared Services Conference Data / Date: 12.10.2016 Miejsce / Venue: Wilno Organizator / Host: Connect Minds Kft

Aecus Innovation Showcase 2016 Data / Date: 17.11.2016 Miejsce / Venue: Londyn Organizator / Host: Aecus Limited

European BPO Forum, 3rd Edition Data / Date: 22.11.2016 Miejsce / Venue: Wiedeń (Austria) Organizator / Host: Marketing Insiders Group

Ciekawostki Did you know?

Szacowana wartość rynku IT w Polsce do 2020 r. (FMI)

6 mld USD USD 6 bln Udział polskiej branży leasingowej w europejskim rynku (ZPL/Leaseurope)

Estimated value of IT market in Poland till 2020 (FMI)

3,8% The share of Polish leasing industry in the European market (ZPL/Leaseurope)

Liczba aut w ofercie Full Service Leasing na koniec Q2 2016 wśrod firm zrzeszonych w PZWLP (PZWLP)

109.5 tys. 109.5 k Taki procent ze wszystkich kanałów dotarcia z ofertą pracy do kandydatów stanowią media społecznościowe (Alexander Mann Solutions Poland)

37% The percent of job offers available to candidates via social media channels in scope of all communication channels (Alexander Mann Solutions Poland)

Number of cars in Full Service Leasing offer at the end of Q2 2016 in the group of companies associated within PZWLP (PZWLP)

Za taką kwotę Teleperformance zakupił od Abry Partners firmę LanguageLine w USA (Slator)

1.5 mld USD USD 1.5 bln The amount Teleperformance agreed to buy LanguageLine from Abry Partners in US (Slator)

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

The European Outsourcing Association Leadership Summit & Awards What’s On Opening ceremony with President of Bulgaria, European Women in Outsourcing meeting, Free training on Robotics Process Automation, Eurobotics – what’s next?, How Design Thinking can save your business, Turning Digital disruption into a business opportunity, The New Standard in Global Sourcing, Decoding Brexit and European Sourcing, The Shift from Shared Services to Global Business Services, What Does the Perfect Sourcing Provider Look Like? From Ideas to Outputs – The #EOA1.0 Hackathon, The Shortlist Speaks – the best of best from the EOA Awards shortlisted entries, Cyber Security and the Future of Data Management, Omni-Channel – a Customer’s Experience, Relationship Management and Collaboration, The Technology Pod, Free Sofia City Tour, 10+hrs of Networking opportunities and much, much more…

Outsourcing is transforming; Digitalisation, Automation, the Internet of Things and the impact of Brexit are all converging to obliterate the existing sourcing landscape to ashes. However, out of these ashes is emerging the next generation of sourcing and shared services; leaner more agile enterprises, new and improved skills, advancing RPA, better qualified workforces, new contracts that focus on innovation and valueadding services - plus newly emerging sourcing destinations with ever-increasing social progress indicators. Across Europe sourcing activity is reaching new heights. Attend the EOA Leadership Summit and Awards in Sofia and maximise the opportunities for your business. Don't just sit on the side lines and watch it happen, be part of it!

Kerry Hallard CEO, National Outsourcing Association Director, European Outsourcing Association Also featuring

#EOA1.0 For more information search www.noa.co.uk/eoa-leadership-summit-and-awards To book your place email admin@noa.co.uk or phone +44 (0)207 292 8686.

Prezentacja firm członkowskich klubu:

Sandler & Travis (STTAS) Zarządzanie obrotem towarowym, estymacja ryzyka, optymalizacja łańcucha dostaw www.sttas.com

STTAS Europe Sp. z o.o. (Sandler & Travis) oferuje praktyczne rozwiązania celne prowadzące do obniżenia kosztów transakcji gospodarczych, a także ograniczenia ryzyka wynikającego z funkcjonowania spółki w obszarze międzynarodowym. Dbamy, aby operacje celne naszych klientów przebiegały zgodnie z obowiązującymi przepisami handlowymi w państwie importu lub eksportu.

Wspieramy naszych klientów w zakresie klasyfikacji taryfowej, określania pochodzenia towarów oraz pozyskiwania dokumentów potwierdzających ich preferencyjny, bądź niepreferencyjny status. Zajmujemy się zarządzaniem procesami celnymi klienta, a także koordynacją pracy podmiotów zaangażowanych w odprawę celną towaru oraz jego dostawę do miejsca przeznaczenia. W STTAS specjalizujemy się w audycie procesów celnych klienta w celu oszacowania potencjalnych oszczędności oraz dokonania oceny ewentualnego ryzyka, jak również proponujemy i wdrażamy możliwe rozwiązania optymalizacyjne. Ponadto, dokonujemy bieżącej analizy przepisów prawnych, aby dostarczyć klientowi indy-

widualnie dopasowane rozwiązania celne zgodne z przepisami oraz praktyką obowiązującą w regionie.

Jesteśmy obecni w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Azji, Afryce, jak również Ameryce Północnej i Południowej. Nasze biuro w Warszawie wspiera klientów w ich codziennych operacjach celnych w regionie EMEA. Zrzeszamy ponad 900 specjalistów, w tym byłych funkcjonariuszy Służby Celnej, agentów celnych, doradców, prawników, ekonomistów, inżynierów i towaroznawców. Obsługujemy naszych klientów w ponad 30 językach. ⎔

Sandler & Travis (STTAS) Global Trade Compliance Management STTAS Europe Sp. z o.o. (Sandler & Travis) focuses on assisting importers and exporters with any and all matters arising in connection with the movement of goods across borders. Our firm delivers full-service assistance from resolving import and export related issues with government agencies, to structuring transactions for global markets worldwide. We provide our clients with global trade compliance management services across all major service lines, including but not limited to classification, origin (preferential and non-preferential), supplier solicitation, valuation, and duty deferral schemes like Inward Processing Relief and Outward Processing Relief. We streamline efficiencies through intelligent use of systems, offering unmatched expertise in all areas affecting import/export compliance. STTAS approach is designed to: shorten cycle times, lower import duties and taxes and lower corporate costs.

From our offices located in Asia, Europe, the Middle East, North America and South America, we help hundreds of multinational companies manage their import and export compliance operations in connection with trade into and out of more than 70 countries. STTAS professional staff includes former high-ranking customs officials, attorneys, economists, trade advisors, licensed customs brokers, and foreign trade zone specialists. We serve our clients in EMEA region in more than 30 languages. ⎔

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

NOWOCZESNY BIZNES W POLSCE

– o branży BSS, centrach R&D, start-upach oraz przyszłych kierunkach rozwoju PAIiIZ – z Jadwigą Emilewicz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju, rozmawia Wiktor Doktór, Prezes Fundacji Pro Progressio

Wiktor Doktór: Pani Minister, mamy już za sobą 10 miesięcy pracy Ministerstwa Rozwoju, które przejęło i rozbudowało kompetencje Ministerstwa Gospodarki. To dobry okres, aby zapytać o kilka tematów związanych z rozwojem nowoczesnego biznesu usługowego w Polsce. Jednym z dominujących inwestorów zagranicznych w ostatnich latach był tzw. sektor nowoczesnych usług dla biznesu, do którego zaliczane są centra typu BPO (Outsourcing Procesów Biznesowych), SSC (Centra Usług Wspólnych), czy też centra R&D (Badania i Rozwój). Czy obecna polityka rządu nadal będzie wspierała rozwój tej działalności w Polsce, czy, być może, czekają nas jakieś zmiany?

Jadwiga Emilewicz: Polski rząd niezmiennie wspiera sektor nowoczesnych usług dla biznesu. Kapitał zagraniczny odgrywa znaczącą rolę w gospodarce polskiej, a jego napływ będzie też jednym z głównych czynników decydujących o sukcesie Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. W Ministerstwie Rozwoju staramy się zapewnić zagranicznym firmom, także tym z sektora BPO i SSC, równe i przyjazne warunki do inwestowania. Większy nacisk kładziemy na wsparcie tych inwestycji, które będą generować najwyższą wartość dodaną dla polskiej gospodarki.

Uważam, że najlepsze inwestycje to te, które stworzą wysokopłatne i wyspecjalizowane miejsca pracy. Dlatego chcielibyśmy, żeby łączyły się one z transferem technologii do Polski. Niezwykle ważne jest dla nas również wspieranie tych inwestycji, które zakładają współpracę z firmami lokalnymi, tworząc w regionie tzw. klastry. Chcemy również wprowadzić mechanizmy oparte na grantach, instrumentach zwrotnych i zwolnieniach podatkowych, zachęcających przedsiębiorstwa zagraniczne do zwiększenia liczby projektów inwestycyjnych realizowanych w kraju.

Na wybranych obszarach Polski, inwestor będzie mógł liczyć na preferencyjne warunki do prowadzenia działalności gospodarczej. Trwają prace nad „Konstytucją Biznesu”, która wprowadzi szereg rozwiązań ułatwiających prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Zmieniona zostanie ustawa o zamówieniach publicznych, tak aby kontrakty otrzymywali rzetelni dostawcy z najlepszym produktem, a nie oferenci zgłaszający najniższą cenę.

WD: Do tej pory – w odniesieniu do wspomnianych projektów inwestycyjnych typu BPO, SSC, R&D – zazwyczaj mówiono o inwestycjach zagranicznych. Czy nie jest to także szansa dla naszych polskich przedsiębiorstw, aby korzystały z przykładów

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

dawanych przez zagraniczne firmy i tworzyły własne centra usług wspólnych? JE: W kontekście realizowanego przez rząd Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, firmy z polskim kapitałem zajmują szczególną rolę w naszej gospodarce. Zależy nam na rozwoju krajowych firm w sektorze nowoczesnych usług dla biznesu. Każdy polski przedsiębiorca, który zadeklaruje chęć utworzenia centrów usług BPO, SSC, R&D i spełni określone wymagania, z pewnością otrzyma uprawnienie do ko-

rzystania ze zwolnień podatkowych. Obecnie działa już grupa kilkudziesięciu polskich firm outsourcingowych (BPO, ITO), centrów usług wspólnych (SSC) oraz centrów badawczo-rozwojowych (R&D). Zatrudniają one łącznie ponad 50 tys. osób. Uwzględniając również (m.in.) małe i średnie firmy świadczące usługi outsourcingu IT lub outsourcingu finansowo-księgowego, można dodać to tej liczby kolejne dziesiątki tysięcy pracowników. Rosnący popyt na usługi outsourcingowe w Polsce sprawia, że centra usług z polskim kapitałem mają przed sobą stabilne perspektywy rozwoju.

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

WD: Dość szczególną rolę w ekosystemie usługowym stanowią firmy zajmujące się badaniami i rozwojem oraz przedsięwzięcia typu start-up. Polskie start-upy są doceniane za granicą, w Polsce wyrastają jak grzyby po deszczu inkubatory i akceleratory przedsiębiorczości. Czy Ministerstwo Rozwoju ma jakieś szersze plany i projekty związane z rozwojem start-upów w Polsce? Czy startujący przedsiębiorcy mogą liczyć na rządowe programy wsparcia swojej działalności? JE: Oczywiście, temu właśnie ma służyć program Start in Poland, największy w Europie ŚrodkowoWschodniej, program skierowany do młodych i kreatywnych przedsiębiorców. Chcemy pokazać, jak ważna jest nie tylko przedsiębiorczość, ale i innowacyjność. Start in Poland ma także uświadamiać, że istnieje, alternatywny do pracy w dużej korporacji, model ścieżki rozwoju zawodowego. Start in Poland to program parasolowy, który obejmie wiele instytucji i działań. Zasadniczą jego częścią jest platforma PFR Venture, umiejscowiona w Polskim Funduszu Rozwoju, która pozwoli skonsolidować środki na instrumenty kapitałowe skierowane do startupów. W ciągu najbliższych siedmiu lat w Polsce ma szansę powstać i rozwinąć się 1,5 tys. firm, tworzących wysokiej jakości innowacyjne technologie, zdolne konkurować na rynkach zagranicznych. Na rozwój startupów, które zlokalizują swój biznes w Polsce, trafi prawie 3 mld zł z pieniędzy unijnych. Instrumenty finansowe zostały skupione w jednym miejscu, określającym jasne reguły dotyczące ubiegania się o nie. Pieniądze znajdą się m.in. w Programie Inteligentny Rozwój. Program wesprą również środki prywatne. Dodatkowo, młodzi ludzie do 35 roku życia z całej Polski mogą zgłaszać swoje pomysły na innowacyjny biznes do Platform startowych, które oferują kompleksowe wsparcie dla tworzenia i rozwoju młodych firm w Polsce Wschodniej. Autorzy najlepszych koncepcji otrzymają przede wszystkim pakiet bezpłatnych i „szytych na miarę” usług niezbędnych do tego, by pomysł zaowocował wprowadzeniem na rynek innowacyjnych produktów lub usług. Powstałe startupy będą mogły następnie starać się nawet o 800 tys. zł na rozwój swojej działalności.

WD: Jeśli przyjrzymy się polskiej mapie pod kątem lokalizacji centrów typu BPO/SSC, to ich zdecydowanie największe zagęszczenie widzimy w takich miastach jak Warszawa, Kraków czy Wrocław. Ko-

lejne miasta, z populacją przekraczającą 300 tys. mieszkańców, również mogą pochwalić się sporą liczbą inwestycji BSS. Czy w Państwa ocenie mniejsze miasta powinny starać się o inwestycje z tego sektora? JE: Naturalnie, zresztą w wielu przypadkach tak się już dzieje. Dobre przykłady to chociażby Opole, Olsztyn i Rzeszów. Jeśli mniejsze miasta mają odpowiednią infrastrukturę do tego typu działalności i pracowników, to mogą się reklamować, jako dobre miejsce dla takiego biznesu. Chciałabym, by do rywalizacji z dużymi ośrodkami miejskimi włączyły się też mniejsze ośrodki, tzw. „miasta aspirujące”. Ponadto, jednym z celów Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju jest wspieranie rozwoju przedsiębiorczości oraz innowacyjności polskich firm, w szczególności w małych i średnich miastach. Przewidujemy realizację tzw. projektu kluczowego, którego celem jest rozwój kadr dla sektora usług dla biznesu w miastach średnich. Ma on zapewnić wsparcie dla mniejszych ośrodków akademickich, posiadających potencjał do rozwoju usług dla biznesu, w tym centrów typu BPO, SSC (centra usług wspólnych) oraz usług informacyjnych i badawczo-rozwojowych. Mamy świadomość dużej dysproporcji rozwojowej pomiędzy regionami i dlatego kierujemy dodatkowe wsparcie dla firm zainteresowanych inwestycjami w miejscach, w których nie mogły korzystać z tej szansy. W nich jest olbrzymi i niewykorzystany dotąd potencjał.

WD: Wiele słyszymy na rynku o potencjalnych zmianach, jakie mogą zajść w Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych. Czy może Pani odkryć kilka kart – jak będzie wyglądała przyszłość PAIiIZ oraz obsługa zarówno zagranicznych inwestycji, jak i promocja krajowej przedsiębiorczości? JE: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych stanie się jednym z kluczowych elementów nowego systemu wsparcia eksportu. Do tej pory nie było bowiem podmiotu, który całościowo odpowiadał za politykę eksportową. Aby skutecznie wspierać przedsiębiorców, którzy chcą rozwijać swoją działalność na rynkach zagranicznych, PAIiIZ profesjonalizuje swoją działalność. W planach jest pozostawienie działu obsługującego zagranicznych inwestorów oraz utworzenie zespołu wspierającego polskie firmy inwestujące za granicą. WD: Dziękuję bardzo za rozmowę. ⎔

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

MODERN BUSINESS IN POLAND about the BSS industry, R&D centres, start-ups and the future of PAIiIZ Wiktor Doktór, Pro Progressio Foundation President talks with Jadwiga Emilewicz, Undersecretary of State at the Ministry of Economic Development

Wiktor Doktór: Ten months ago the Ministry of Economic Development took over and expanded upon the responsibilities of the Ministry of the Economy. This seems a good time to talk about a number issues associated with the growth of business support services in Poland. In recent years the business support services sector, which includes BPO (Business Process Outsourcing) facilities, SSCs (Shared Services Centres) and R&D (Research and Development) centres, was a major foreign investor. Will the current government policy continue to support the growth of this industry in Poland, or are we perhaps in for some changes? Jadwiga Emilewicz: The Polish government consistently advocates its business support services policy. To a large extent, the Polish economy relies on the inflow of foreign capital, and as such it will be one of the factors decisive in the success of the Responsible Development Plan. Here at the Ministry for Economic Development we strive to ensure that equal opportunities and an environment conducive to investments are afforded to all foreign companies, including those in the BPO and SSC sector. Those investments which stand to generate the most added value for the Polish economy receive the most attention.

In my opinion investments which create high salaried specialised jobs are best. And that is why we would like to see these linked with a transfer of technology to Poland. We are also very interested in investments which entail cooperation with local businesses, creating regional clusters. We are also looking to introduce mechanisms based on grants,

repayable instruments and tax exemptions, which encourage foreign businesses to increase the number of investment projects in our country. Investors will be able to expect preferential terms for conducting business operations in selected Polish locations. Works are in progress on the “Business Constitution”, which will introduce a number of solutions facilitating business operation in Poland. The public procurement act will be amended to ensure that contracts are awarded to reliable providers with the best product and not just the lowest price bidders.

WD: Thus far, references to BPO, SSC and R&D investment products were mostly associated with foreign investments. Is this not also a chance for our home grown, Polish businesses to heed the example given by their foreign counterparts and to establish their own shared services centres?

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

JE: In the context of the Responsible Development Plan pursued by the government, companies with Polish capital assume a particular role in our economy. The development of domestic companies in the business support services sector is important to us. Every Polish business declaring an intention to create BPO services centres, SSC and R&D facilities, and which satisfies certain requirements, will certainly be granted the rights to take advantage of tax exemptions. Currently a group including dozens of outsourcing companies (BPO, ITO), shared services centres (SSC) and R&D facilities is already active. In total these employ in excess of 50 thousand people. If one takes into account small and medium enterprises which provide IT outsourcing or financial and accounting outsourcing services, this number inflates by tens of thousands or employees. The growing demand for outsourcing services in Poland means that services centres with Polish capital are facing a stable growth outlook. WD: Do businesses which are engaged in research and development as well as start-up type enterprises play quite a significant role in the services ecosystem? Polish start-ups are appreciated abroad, and business accelerators and incubators are spreading like wildfire in Poland. Does the Ministry of Economic Development have far reaching plans associated with the development of start-ups in Poland? Can enterprises which are starting out count of government programmes to support their efforts?

JE: Yes, of course. That is exactly the purpose of Start in Poland, the largest programme in Central-Eastern Europe, aimed at young and creative entrepreneurs. We want to show that we not only value entrepreneurship, but also innovation. Start in Poland also aims to demonstrate that there are alternatives for working in large corporations, there are different career path models. Start in Poland is and umbrella programme encompassing numerous institutions and activities. The PFR Venture platform, based in the Polish Investment Fund is one of its fundamental parts, designed to consolidate funds for equity instrument addressed to start-ups. The next seven years may see the establishment and growth of 1.5 thousand businesses in Poland, including those producing top quality innovative technologies, able to compete on foreign markets.

Almost 3 billion PLN from EU funds will find its way to start-ups locating their business in Poland. Financial instruments are available in one place, with clearly defined and transparent terms for applying. Amongst others, the funds will come from the Intelligent Development Programme. The programme will also be supported by private funds.

Additionally, young people, up to 35 years old, will be able to submit their ideas for innovative business to Starting Platforms, which will provide comprehensive support for

the creation and growth of young businesses in Eastern Poland. The authors of the best concepts will primarily receive a package of free and “tailor made” services, aiming to convert the idea into marketable innovative products and services. The established start-ups will then be able to apply for as much as 800 thousand PLN to develop their activity.

WD: If we take a closer look at the map of Poland in terms of locations of BPO/SSC type centres, then we see that the lion’s share is concentrated in cities such as Warsaw, Krakow and Wroclaw. Cities with more than 300 thousand residents can also boast a large number of BSS investments. In your opinion, should smaller towns also compete for investments from this sector?

JE: Yes, of course. And this is already happening in many cases. Opole, Olsztyn and Rzeszow are good examples of this. If smaller towns have the right infrastructure and workforce to support these types of activities, then they can advertise as a good location for such business. I would like to see smaller towns, the so called “aspiring cities” also compete with the larger urban centres. Furthermore, one of the objectives of the Responsible Development Strategy is the support of Polish entrepreneurship and innovation, particularly in small and medium sized towns. We foresee the implementation of a key project, which aims to develop the workforce for the business services sector in medium towns. It is to ensure support for smaller academic centres with growth potential in terms of business services, including BPOs and SSCs (shared services centres) as well as information and research and development services. We are aware of the significant development disproportion between the regions, and that is why additional support is available for businesses interested in investments in areas which thus far were unable to take advantage of this opportunity. Vast and untapped potential lies therein.

WD: There is a lot of talk about potential changes in the Polish Information and Foreign Investment Agency. Could you let us in on the secret? What is the future of PAIiIZ, how will foreign investments be looked after and domestic entrepreneurship promoted?

JE: The Polish Information and Foreign Investment Agency will become one of the key elements of the new export support system. As to date we have not had an entity with overall responsibility for export policy. In order to effectively support businesses looking to expand their activities to foreign markets, PAIiIZ is professionalising its activities. The plans entail leaving the department which services foreign investors as is and creating a team to support Polish companies which invest abroad. WD: Thank you kindly for your time. ⎔

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

DOSKONAŁOŚĆ DZIĘKI PASJI. TELEPERFORMANCE POLSKA TO EKSPERT W DZIEDZINIE WIELOKANAŁOWEGO ZARZĄDZANIA DOŚWIADCZENIAMI KLIENTA, KTÓRY SPECJALIZUJE SIĘ W OBSŁUDZE KLIENTA ORAZ WE WSPARCIU TECHNICZNYM DLA GLOBALNYCH FIRM. ŚWIATOWA OBECNOŚĆ, TECHNOLOGIE, BEZPIECZEŃSTWO INFORMACJI ORAZ DOŚWIADCZENIE NA WIELU RYNKACH JEST GWARANTEM NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI USŁUG. ZARZĄDZANIE RELACJAMI Z KLIENTEM

WSPARCIE TECHNICZNE

BUSINESS PROCESS OUTSOURCING

KAMPANIE SPRZEDAŻOWE

Dowiedz się więcej: +48 22 468 70 17 | www.teleperformancepolska.pl

BU S IN ESS

TAL KS Wiktor Doktór (CEO, Pro Progressio)

Marko Kovačević z Trizmy prezentuje Serbię jako lokalizację BPO

Wiktor Doktór: Branża BPO rozwija się dynamicznie w całej Europie, a firma Trizma była jednym z pierwszych niezależnych operatorów call center w Serbii. Czy mógłbyś powiedzieć, w jaki sposób branża outsourcingu zmieniła się w ciągu ostatnich 15 lat w Serbii? Marko Kovačević: Pozwól mi najpierw pogratulować Pro Progressio wybitnych działań w zakresie BPO i oferty wartości. Wyraźnie pokazaliście, że zaangażowanie w promowanie jakości usług i wyjątkowości rynków w Europie są waszą pasją, dzięki której udzielacie wszystkim firmom z branży BPO i BPS pomocy i wsparcia.

WD: Jak wiemy, klientami zainteresowanymi usługami outsourcingu są firmy z różnych części świata. Jak to jest w przypadku Serbii? Gdzie znajdują się siedziby większości klientów? Czy są to Stany Zjednoczone, Europa, a może sama Serbia?

WD: Mamy więc rok 2016; jaka jest obecnie wielkość rynku branży BPO w Serbii?

WD: Jakie usługi są najczęściej outsourcowane do Serbii?

Jeśli chodzi o serbski rynek outsourcingu, to możemy powiedzieć, że szczególnie w ostatnich 5 latach rynek outsourcingu zaczął się szybko rozwijać. Głównie w obszarze BPO, rozwoju oprogramowania, rozwoju aplikacji oraz specjalistycznego wsparcia IT. Rynek ten zaczął się powoli rozwijać ponad 15 lat temu, i były to głównie usługi back office oraz call center. Jesteśmy bardzo zadowoleni z obecnej sytuacji, ponieważ, jako rynek zmierzamy do oferowania usług tworzących wartość dodaną, które mogą utrzymać konkurencyjność w przyszłości.

MK: Rynek ten wciąż rośnie i nadal nie osiągnął swojego pełnego potencjału. Oczywiście jest on o wiele mniejszy niż w Polsce. Możemy w przybliżeniu oszacować, że obecnie mamy około 25-35 firm działających w obszarze BPO/ITO/SSC. Przybliżona liczba osób zatrudnionych w tej branży to około 6500-7000. Firmy te mają siedziby głównie w dwóch miastach – Nowym Sadzie i Belgradzie.

MK: To bardzo dobre pytanie. Ostatnio zaobserwowaliśmy, że struktura demograficzna zmienia się. Początkowo trend rozwojowy rynku napędzały duże amerykańskie firmy międzynarodowe, ale później, a zwłaszcza ostatnio, wzrósł w nim udział europejskich firm międzynarodowych. Serbski rynek własny wciąż ma duży potencjał rozwoju i możemy spodziewać się, że rozwój ten dokona się w ciągu najbliższych kilku lat. Obecnie jesteśmy bardziej dostawcą usług dla międzynarodowych partnerów niż dostawcą usług BPO i BPS wybieranym przez partnerów lokalnych.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

„Kapitał ludzki w Serbii jest dobrze rozlokowany; pracownicy znają wiele języków i są dobrze wykształceni.” Marko Kovačević (CEO, Trizma) MK: Nadal nie mamy szczegółowych informacji na temat podziału usług w tym zakresie, ponieważ branża się rozwija. Na podstawie naszej wiedzy możemy powiedzieć – a chciałbym podkreślić, że nie przeprowadziliśmy kompleksowych badań – iż obecnie można wyróżnić 3 największe grupy usług i kilka innych: • • • • • •

obsługa klienta – 35%, usługi IT – 30%, rozwój oprogramowania – 20%, analiza danych – 5%, finanse i księgowość – 5%, inne usługi – 5%.

Patrząc na aktualne trendy, możemy dostrzec, że w ciągu kilku najbliższych lat może wzrosnąć udział usług tworzenia wartości dodanej.

WD: Jak wiemy, jednym z głównych wyzwań dla branży outsourcingu jest pozyskanie wykwalifikowanego personelu. Jak to jest w przypadku Serbii? Czy trudno jest pozyskać właściwych pracowników? Ile czasu zajmuje pozyskanie właściwych osób i na jakim poziomie jest średnie miesięczne wynagrodzenie młodszych i starszych specjalistów?

MK: Kapitał ludzki w Serbii jest dobrze rozlokowany; pracownicy znają wiele języków i są dobrze wy-

kształceni. Nasz rynek jest konkurencyjny, ponieważ jest nowym obszarem oferującym usługi outsourcingu. Weszliśmy na ten rynek jako jedni z ostatnich, co umożliwiło nam skorzystanie z doświadczeń innych krajów i określenie oferty w zakresie usług oraz zidentyfikowanie branż, które należy rozwijać. Wysokość wynagrodzenia jest wciąż konkurencyjna na tle poziomów obowiązujących w Europie Wschodniej. Niestety, nie możemy na tym etapie udzielić informacji na temat zakresów wynagrodzenia, ponieważ reprezentuję firmę i obowiązują nas umowy o zachowaniu poufności. Niemniej jednak ogólne informacje dotyczące tego rynku w zakresie wynagrodzeń można znaleźć w internecie.

WD: Gdybyś miał powiedzieć, jakie trzy główne wartości oferuje Serbia jako dostawca usług BPO, co byś wybrał? MK: Według mnie te trzy główne wartości to: 1. personel znający wiele języków, 2. personel posiadający umiejętności informatyczne, 3. rozwiązywanie problemów i ciągłe doskonalenie sposobu myślenia. WD: Dziękuję bardzo. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

BU SI N E SS

TA LK S Marko Kovačević from Trizma presents Serbia as BPO location

Wiktor Doktór: BPO industry is booming across Europe and Trizma was one of the first independent call center providers in Serbia. Can you share some information how did the outsourcing industry changed within last 15 years in Serbia, please? Marko Kovačević: Please let me first start with congratulating Pro Progressio on its outstanding work in the area of BPO and its value proposition. You have clearly shown that dedication to promotion of the quality of service and uniqueness of the markets in Europe are your passion which is helping and supporting work of all of us in BPO and BPS industry.

Coming to Serbian Outsourcing market, we can share that last 5 years especially, the Outsourcing market has started developing rapidly. Mostly in the areas of BPO, Software development, Application Development and IT specialized support. The market started slow before 15 years ago and it was primarily back office and call centre. We are very happy with developments now since we are going as a market to added value services which can keep competitiveness for the future. WD: So, now we are in 2016 and what is the current size of the BPO industry in Serbia?

MK: The market is still growing and it still didn’t reach its full potential. It is much smaller than Poland of course. We can roughly estimate that we have around 25-35 established companies today working in BPO/ITO/SSC area. Approximate number of people employed in the industry is around 6.500-7.000 people. They are predominantly located in two cities Novi Sad and Belgrade.

WD: As we know clients for outsourcing services are coming from various directions. How is it with Serbia? Where are the most of the clients coming from? Is it US or perhaps Europe or maybe it is Serbia itself?

MK: This is a very good question. We have seen lately that demography has been changing. The trend started with big US multinational companies but has moved to European multinational companies as well, especially lately. Serbian own market still has a lot of potential to develop and we can expect it to happen in next several years. We are more now in position of being a destination for international partners than local partners’ choice for BPO and BPS services.

WD: What are the most popular services supported from Serbia?

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

MK: We still do not have a comprehensive break down of the services because industry is developing. What we can share, based on our knowledge, I would like to underline we did not run a comprehensive research, that today there will be three biggest groups of services followed by others: • • • • • •

Customer Care – 35%, IT Services – 30%, Software Development – 20%, Data Analytics – 5%, Finance and Accounting – 5%, other services – 5%.

Looking in to current trends we can see that those numbers can realign to added value service in next several years.

WD: As we know one of the major challenges for the outsourcing industry is to get qualified human resources. How is it in Serbia? Is it difficult to get the right resources? How long does it take to recruit right people and what is the average monthly salary level when we talk about Junior and Senior Specialists?

MK: Human capital in Serbia is well distributed and it has a clear multilingual skills and high level

of education. Our market is competitive since it is a new destination for outsourcing services. We have entered as one of the last comers which has given us the opportunity to take lessons learned from other markets and to try to define the services offering and specific industries for future development. Salary range is still competitive in the Eastern European ranges. Unfortunately, we cannot share the salary ranges at this stage since I represent the company and we have NDA’s, never the less general market inputs in the area of salaries can be found online.

WD: If you were to say Serbia’s as three main values as the BPO Services Location what would they be?

MK: The main three would be: 1. Human Capital with multilingual skills, 2. Human capital with IT skills, 3. Problem slowing and continuous improvement way of thinking. WD: Thank you very much. ⎔

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

Konkurs Outsourcing Stars 2016 wystartował To już czwarta edycja konkursu Outsourcing Stars organizowanego przez Fundację Pro Progressio. Jest to jedyny niekomercyjny konkurs dla branży outsourcingu organizowany cyklicznie w Polsce. Co roku firmy outsourcingowe oraz organizacje z bezpośredniego otoczenia branży rywalizują ze sobą i walczą o prestiżową statuetkę Outsourcing Stars.

Kryteria oceny są niezmienne od lat, i co najważniejsze, są obiektywne i oceniają faktyczny rozwój działalności operacyjnej na przestrzeni 12 miesięcy. Każdego roku konkurs cieszy się uznaniem coraz większej liczby organizacji, a wyłonieniu zwycięzców zawsze towarzyszy klimat tajemniczości. Jest to jedyne wydarzenie, w którym do samego końca nikt z uczestników nie wie, kto zostanie zwycięzcą. Outsourcing oraz sektor nowoczesnych usług dla biznesu to bardzo szerokie pojęcie i niemal każdego miesiąca pojawia się nowy zakres usług, który zabiega o dołączenie do tego grona. Co roku otrzymujemy zapytania o rozszerzenie liczby kategorii konkursu i skrupulatnie są one analizowane przez ekspertów Pro Progressio. W bieżącej edycji postanowiliśmy nie dokonywać zmian, lecz nie wykluczamy, iż takie nastąpią w kolejnych latach.

W tym roku organizacje branżowe i ich bezpośrednie otoczenie biznesowe będą rywalizować w kategoriach: • • • • • • • • • • • •

BPO Call i Contact Center Car Fleet Management HR/Rekrutacja HR/Leasing Pracowniczy IT Contracting Outsourcing Sił Sprzedaży Księgowość, Kadry, Płace Archiwizacja dokumentów Miasto Deweloper Agencja Real Estate

30 listopada 2016

– ostateczny termin nadsyłania zgłoszeń do udziału w konkursie

9 grudnia 2016

– ostateczni termin nadsyłania danych za rok 2015

13 stycznia 2017

– ostateczny termin nadsyłania danych za rok 2016

Zapraszamy serdecznie do udziału w konkursie, którego laureatów poznamy pod koniec stycznia 2017 roku podczas Gali Outsourcing Stars w Lublinie

W poprzedniej edycji laureatami Konkursu Outsourcing Stars w poszczególnych kategoriach byli:

Archiwizacja Dokumentów

BPO

Call/ Contact Center

Car Fleet Management

Deweloper

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

HR / Leasing Pracowniczy

2016 Outsourcing Stars Contest is launched This is already fourth edition of Outsourcing Stars Contest organized each year by Pro Progressio Foundation. This is the only non-commercial contest organized periodically for outsourcing industry in Poland. Each year, outsourcing companies and organizations cooperating closely with this industry are competing to receive the prestigious Outsourcing Stars Award. The judging criteria remain unchanged each year, and what is the most important, are objective and evaluate the actual development of operation activities over 12 months. Each year there are more and more organizations participating in the contest, and the awards ceremony always is a mystery. It is the only event where the winners’ names are not known till the moment awards are being presented at the finals.

Outsourcing and the modern business services industry are very wide range of services and nearly every month there is a scope of new services which are showing their interest to be added to this group. Each year we are receiving many questions concerning extending current group of categories and Pro Progressio experts analyse them in details. In current edition we have decided to keep the categories unchanged but for the next years’ editions we may prepare few changes.

In current year the industry organizations and their business partners will compete in the following categories: • • • • • • • • • • • •

BPO Call i Contact Center Car Fleet Management HR/Recruitment HR/Body Leasing IT Contracting Sales Force Outsourcing Accounting & Payroll Document Archiving City Developer Real Estate Agency

30. XI. 2016

– the last day of applying to attend the contest

9. XII. 2016

– the last day of sending data related to 2015 year

13. I. 2017

– the last day of sending data related to 2016 year

You are more than welcome to participate in the contest. The finalists and winners will be known on Outsourcing Stars Gala at the end of January 2017 in the City of Lublin

In the previous edition of Outsourcing Stars Contest, the winners were:

HR / Rekrutacja

IT Contracting

Księgowość, Kadry, Płace

Miasto

Outsourcing Sił Sprzedaży

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Real Estate – Konsulting dot. Rynku Nieruchomości

PIENIĄDZE to nie wszystko

Aż 65% pracowników deklaruje, że nowocześnie zaprojektowane biuro, sprzyjające produktywnej pracy, może przekonać do wyboru pracodawcy oferującego właśnie taką przestrzeń biurową.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

Słyszysz pukanie do drzwi. Wchodzi twój najlepszy pracownik, chce porozmawiać. Po wymianie uśmiechów dostajesz do ręki jego wypowiedzenie. Zdziwiony pytasz, co jest powodem odejścia z pracy. Przecież ostatnio wynegocjowałeś dla niego podwyżkę, dostał też umowę na czas nieokreślony, kartę sportową i prywatną opiekę medyczną. To co słyszysz w odpowiedzi wydaje Ci się nieprawdopodobne. Dlatego, że w Twojej firmie nie ma warunków do efektywnej pracy? To już pieniądze nie wystarczą, żeby przyciągnąć i utrzymać w firmie najlepszych specjalistów na rynku?

Nina Bocheńska, Nowy Styl Group www.NowyStylGroup.com

adania pokazują, że wzrasta świadomość pracowników w zakresie warunków środowiska pracy. Z raportu firm Skanska i JLL – BPO i Centra Usług Wspólnych: Pracownicy sektora zabierają głos w sprawie swojego miejsca pracy – wynika, że kandydaci wybierają swojego pracodawcę w sposób coraz bardziej świadomy. Oferowany przez większość firm z branży BPO/SSC pakiet konkurencyjnego wynagrodzenia, karta sportowa i prywatna opieka medyczna przestaje już wystarczać. Pracownicy, którzy mogą dowolnie wybierać wśród wielu ofert na rynku pracy decydują się na firmy, które dostarczą im czegoś więcej.

Oczekiwania poszybowały w górę

Aż 65% pracowników deklaruje, że nowocześnie zaprojektowane biuro, sprzyjające produktywnej pracy, może przekonać do wyboru pracodawcy oferującego właśnie taką przestrzeń biurową. Najczęściej wymieniane czynniki wpływające na produktywność zadań to: komfortowe miejsce pracy, wydajna klimatyzacja oraz możliwość skupienia w osobnym pomieszczeniu. Dla sporej większości respondentów ważny jest również dostęp do stref relaksu, miejsc spotkań i pracy kreatywnej. Wzrost świadomości pracowników w zakresie środowiska pracy wymusza na firmach istotne zmiany. W sytuacji rynku pracownika, w której się znajdujemy, pracodawcy prześcigają się w przyciąganiu talentów i utrzymaniu ich wewnątrz organizacji. Analizując czas oddziaływania wybranych systemów motywacyjnych dostrzega się, że wzrost pensji czy atrakcyjne szkolenia, motywują pracownika do około 6 miesięcy. Warunki i tryb pracy oraz środowisko biurowe oddziałują na niego stale. Dlaczego tak się dzieje? – Pracownicy nie postrzegają już biura jedynie jako adresu, pod który udają się od poniedziałku do piątku. Aktualnie biuro traktuje się jako partnera w biznesie. Efek-

tywna i dobrze zaprojektowana przestrzeń każdego dnia wspiera pracę pracowników i daje im komfortowe warunki do wykonywania określonego rodzaju aktywności – mówi Sebastian Osuch, Business Services Senior Manager, Nowy Styl Group.

Koncentracja czy komunikacja? Biuro to przestrzeń 3 głównych rodzajów aktywności: dministracji, koncentracji i komunikacji. W każdej z tych stref stosuje się inne rozwiązania meblowe i aranżacyjne, np. strefa komunikacji składa się zarówno z formalnych sal spotkań, w których znajdziemy tradycyjne stoły konferencyjne, jak i z części do spotkań nieformalnych z wysokimi stołami, hockerami, pufami i sofami. Zupełnie inaczej wygląda za to część administracji lub koncentracji – tam najczęściej spotkamy biurka i stanowiska workbench z ergonomicznymi krzesłami pracowniczymi. Podział biura na strefy aktywności wpływa również pozytywnie na obniżenie poziomu hałasu w biurze. – Dzięki temu, że oddajemy pracownikom odpowiednią ilość miejsc do spotkań czy konsultacji, w strefie koncentracji i administracji rozmów jest mniej. W ten sposób pracownicy nie przeszkadzają sobie nawzajem w wykonywaniu obowiązków – każdy zajmuje się swoimi zadaniami w odpowiednim otoczeniu, wspierającym aktywność w danym momencie – dodaje Sebastian Osuch.

Problem pozyskania i utrzymania talentów jest obecnie jednym z większych wyzwań dla organizacji BPO/SSC. Wyrównany, i tym samym wygórowany poziom wynagrodzeń, nakazuje wzięcie pod uwagę pozostałych benefitów, które wychodzą poza pakiet sportowy czy medyczny. Udostępnienie dobrze zorganizowanej przestrzeni biurowej pozwala na stworzenie odpowiednich warunków do codziennej pracy, która dzięki temu będzie efektywna i przynosząca pracownikowi satysfakcję, a organizacji wymierne korzyści. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

MONEY isn't everything You hear knocking at the door. Your best employee comes to you and wants to talk. After a greeting and a few smiles, he hands in his notice. You are shocked and ask him the reason for his resignation. You have recently negotiated a pay rise for him; he has an indefinite term contract, a sports card and private medical care. His answer seems to be completely incredible: he is resigning because there are no suitable conditions for him to work effectively at your company. How is that possible? Is money not enough to attract the best specialists in the market and keep them in your organisation?

Nina Bocheńska, Nowy Styl Group

www.NowyStylGroup.com

esearch shows that employees are becoming increasingly aware of the conditions in their work environment. According to the report BPO & Shared Service Centres: employees speak out on workplace, compiled by companies Skanska and JLL, jobseekers choose their future employer more consciously. The competitive remuneration, sports card and private medical care offered by a great number of companies in the BPO/SSC sector are no longer enough. Employees, who can choose freely between many job offers in the market, tend to select those companies that can give them something more.

Expectations have shot up

No fewer than 65% of employees claim that an office with a modern design that supports effective work may determine their job choice and persuade them to select an employer that can offer them this kind of office space. A comfortable workstation, efficient air conditioning and the possibility to concentrate in a separate room are the factors most frequently mentioned that influence employees' productivity. The vast majority of employees surveyed say that access to relaxing zones, meeting rooms and places designed for creative work is also very important.

Due to the increase in employees' awareness of their work environment, companies have to undergo significant changes. Nowadays, organisations compete with each other in terms of attracting and keeping the most talented employees. When analysing exposure time to selected motivational systems, we can see that a pay rise or attractive training courses can motivate employees for up to six months, while work conditions, the type of work and the office environment can influence them continuously. Why does it happen? – Employees no longer perceive an office only as an address at which they have to stay from Monday to Friday. Now an office is treated as a business partner. An effective and well designed office space supports employees in their everyday duties and provides them with comfortable conditions for performing a particular type of professional activity – says Sebastian Osuch, Business Services Senior Manager, Nowy Styl Group.

Concentration or communication? An office is a space designed for performing three main types of activity: administration, concentration and communication. Each of these zones requires different furniture and arrangement solutions;

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

for example, the communication zone consists of both formal meeting rooms, where we can find traditional conference tables, and informal meeting places with high tables, bar stools, poufs and sofas. In contrast, the administration or concentration zone has a completely different look – it most often comprises desks and workbenches with ergonomic office chairs. By dividing an office space into zones designed for performing particular activities, we can exert a positive impact on the noise level as well. – When we offer employees the right number of meeting rooms or consultation points, we have much fewer conversations in the concentration and administration zones. This prevents employees from disturbing each other in performing their professional

duties – each of them focuses on their own tasks within the right environment to facilitate a particular type of activity – concludes Sebastian Osuch.

Attracting and keeping the most talented employees is now one of the biggest challenges faced by companies in the BPO/SSC sector. The balanced, and at the same time excessive, remuneration level forces them to consider other benefits that go far beyond sports or medical benefits. Offering a well organised office space allows for creating the right conditions for everyday work which will be more effective, ensure employee job satisfaction and provide a company with notable benefits. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

RYNEK CALL/CONTACT CENTER

– JAK ZMIENIAŁ SIĘ NA PRZESTRZENI LAT? Obecnie zleceniodawcy firm outsourcingowych oczekują dużo więcej od swoich partnerów niż dawniej, a ci ostatni powinni nie tyle nadążać za ich oczekiwaniami, co je wyprzedzać.

Cezary Lewiński, CC & Outsourcing Business Line Director, Mellon Poland

„Jako osoba mająca udział w narodzinach branży call/ contact center w Polsce, obserwuję jak zmieniały się procesy powierzane do obsługi zewnętrznym partnerom oraz postrzeganie roli outsourcera."

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

oczątek branży w Polsce przypada na połowę lat 90-tych XX w. kiedy to kapitał z zachodu szerokim strumieniem napływał do Polski. Wówczas siłą napędową branży były infolinie oraz promocje/ konkursy konsumenckie, zwane dzisiaj programami lojalnościowymi. Mało kto pewnie pamięta Camel Thropy, Marlboro Adventure Team czy Łódkę Bols. Zmiany w ustawodawstwie wykluczyły część uczestników rynku z możliwości komunikacji typu ATL (Above The Line). Z drugiej strony, reforma systemu zabezpieczenia emerytalnego, powodująca pojawienie się funduszy emerytalnych spowodowała boom na infolinie, których rola przestała być ograniczona do udzielania prostych informacji. Koniec XX w. to również początek, na masową skalę, telefonii mobilnej. Zarówno fundusze emerytalne, jak i dostawcy telefonii mobilnej, mają swój udział w rozwoju rynku, zwłaszcza od strony obsługi klienta. Podnosząc poprzeczkę w zakresie jakości obsługi, np. poprzez wprowadzanie systemów IVR oraz Skils Base Routing, czyli kierowanie połączeń przychodzących do agentów znających się na konkretnym zagadnieniu. Równocześnie do cc wkroczyły nowe kanały komunikacji, jakimi w owym czasie stała się poczta elektroniczna oraz internet (zapytania z www).

Początki rynku call/contact center w Polsce to kilka firm z kapitałem polskim lub zagranicznym, a obecnie rynek oceniany jest na 218 firm/lokalizacji i 24 500 stanowisk (Stowarzyszenie Marketingu Bezpośredniego – Raport z badania branży outsourcing cc, edycja lipiec-sierpień 2015 r.), które w zależności od posiadanego potencjału technicznego obsługują różne procesy. Te, posiadające najprostszą infrastrukturę teleinformatyczną świadczą przede wszystkim obsługę połączeń wychodzących. Te, dysponujące bardziej wyrafinowanymi rozwiązaniami technicznymi, prowadzą również obsługę ruchu przychodzącego, który wbrew pozorom mimo, że wydający się na łatwiejszy do obsłużenia, paradoksalnie stawia znacznie wyższe wymagania niż ruch wychodzący. Rok 2008 to początek światowego kryzysu finansowego, który w branży cc spowodował zmiany w zakresie świadczonych usług. Ze strony zleceniodawców pojawił się duży nacisk na rozliczanie projektów na zasadzie „za sukces”. Powoduje to dużą rotację zwłaszcza małych call center, założonych na potrzeby jednego Zleceniodawcy, czy też projektu.

Z drugiej strony, wspomniany kryzys paradoksalnie przysłużył się rozwojowi branży. Z jednej strony, pojawiły się call center specjalizujące się w obsłudze jednego procesu dla konkretnej branży, z drugiej strony dzięki rozwojowi systemów opartych o chmurę,

uruchomienie call center stało się znacznie mniej kosztowne. Mnogość aplikacji do zarządzania call center może przyprawić o ból głowy. Obecnie, mało które call center nie dysponuje takimi rozwiązaniami jak: • system IVR,

• predictive dialing system, • skill based routing,

• live chat i obsługa kanałów social media, • systemy do monitoringu i oceny jakości obsługiwanych procesów, • analiza mowy,

• monitoring mowy i operacji na ekranie komputera, • systemy zarządzania typu: workforce management,

• certyfikaty dokumentujace jakość prowadzonych procesów ISO 9001, ISO 27001.

Niemniej, technologia jest niczym bez odpowiedniego know-how. Wyższym poziomem kompetencji i niejako samego outsourcera jest obecnie:

• obsługa pełnych procesów end-to-end – w tym scenariuszu Zleceniodawca definiuje proces, jego parametry, sam koncentruje się na marketingu lub doskonaleniu produktu/usługi, podczas gdy partner outsourcingowy zajmuje się dedykowanym procesem np. obsługą klienta, • działaniem, które wynika z zaufania, jakim cieszy się wybrany partner outsourcingowy, jest zlecanie tworzenia wewnętrznych zespołów do obsługi określonych procesów, najczęściej tych, w których obsłudze specjalizuje się outsourcer,

• jeszcze wyższym uznaniem kompetencji outsourcera jest współpraca, w której firma outsourcingowa deleguje do siedziby Zleceniodawcy zespół, który pod nadzorem firmy outsourcingowej realizuje procesy definiowane przez Zleceniodawcę. W przypadku obsługi dużych zleceń zdarza się tak, że część zespołu pracuje w siedzibie firmy outsourcingowej, a część w siedzibie Zleceniodawcy.

Patrząc na branżę z perspektywy własnego 19-letniego doświadczenia, bez względu na utechnicznienie call center oraz obsługiwane procesy, nie zmieniła się jedna rzecz – podstawą współpracy są kompetencje i zaufanie wybranej firmy outsourcingowej. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

CALL/CONTACT CENTRE INDUSTRY – HOW DID IT CHANGE WITHIN LAST FEW YEARS?

At the present times the clients expect more from their outsourcing partners and the outsourcers should not only follow up their clients’ expectations but to be ahead of them.

Cezary Lewiński, CC & Outsourcing Business Line Director, Mellon Poland

"As a person who was present at the beginnings of the call center and contact center branch in Poland, I have had a chance to observe the changes of the processes entrusted to external partners. And how the perception of the outsourcer’s role changed."

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

he beginnings of the branch in Poland date back to the 90’. It was also the time when the foreign capital appeared widely in our country. The moving factors for the branch at that time were promotions and competitions for consumers which we know today as loyalty programs. Not many of us remember projects like Camel Trophy, Marlboro Adventure Team or Bols Boat (Łódka Bols). The changing legal environment eliminated few of the players due restrictive ATL (Above The Line) marketing principles on one hand, on the other hand pension funds appeared and created great demand for infolines. The infolines became then something more than a source of basic information. End of 20th century gave also beginnings to the mobile telephony. We may say that both pension funds and mobile telephony strongly influenced the development of call center market. They raised the bar for the quality measures by introducing IVR systems and Skills Based Routing (directing incoming calls to personnel qualified in specific field). Simultaneously call center adopted new channels of communication as electronic mail and Internet queries which appeared at that time. The call center market in Poland was founded by few Polish and foreign capital companies. Presently we have 218 centers with 24,500 seats (data according to Stowarzyszenie Marketingu Bezpośredniego – Call Center Outsourcing Report, July-August 2015 edition), which operate various projects. The ones with the least developed IT and telecommunication structure mostly operate outbound campaigns. The ones with more advanced technical solutions operate inbound traffic which may appear easier to serve but in fact is more demanding than outbound.

The global economic crisis which started in 2008 changed the scope of services outsourced to contact centers. The clients changed their approach expecting the outsourcers to offer the success-fee based remunerations. It eliminated many of small players dedicated to one client or one project from the market. The global crisis yet served well to the branch. Call centers began to specialize in operating concrete projects or branches and the cloud-based IT solutions

reduced significantly the starting costs of the business. Diversity of management applications is now really impressive. Most of the call centers implemented the following solutions: • IVR system,

• predictive dialing system, • skill based routing,

• live chat and social media operating channels, • monitoring and quality assessment systems, • voice anaysis,

• voice monitoring and operation monitoring of the computer screen,

• management system as for instance workforce management ,

• process quality certificates ISO 9001, ISO 27001.

Technical solutions though would be nothing without proper know-how. Presently the following outsourcer’s capacities are valued the most:

• “end-to-end” full process service, where the client defines the process concentrating on product (service) development and marketing while the outsourcer dedicates only to customer service, • the role entrusted only to reliable outsourcing partners is development of internal service teams dedicated to specific projects, most frequently to the ones in which the outsourcer specializes in,

• the most appreciated value is the outsourcer’s ability to supervise other outsourcer’s team in performance of projects entrusted by the client. Big projects may even be performed partly in outsourcer’s premises and partly at the client’s office.

Looking at the call center business from the perspective of a person with 19 years of professional experience, one thing is for sure – no matter how the branch became technically advanced, still the most appreciated worth of the outsourcer is trust and qualifications. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Kilka uwag na temat outsourcingu usług księgowych

Piotr Mudzo, aplikant radcowski w Kancelarii Prawnej "Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni" sp.p. www.chudzik.pl

Od wielu lat w Polsce dużą popularnością cieszy się outsourcing usług biznesowych. Chyba najczęściej wyodrębniane w ramach outsourcingu są usługi księgowe. Przedsiębiorca może powierzyć świadczenie tych usług, co do zasady, każdej osobie.

yjątek dotyczy usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Działalność taka, zgodnie z art. 76a ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. 2016.1047), może być prowadzona tylko przez osobę, która legitymuje się pełną zdolnością do czynności prawnych oraz nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za przestępstwa określone w rozdziale

9 Ustawy o rachunkowości. Jeżeli przedsiębiorca zainteresowany jest outsourcingiem usług podatkowych przejawiających się w udzielaniu porad, opinii, wyjaśnień z zakresu obowiązków podatkowych, bądź na reprezentowaniu go w postępowaniu przed organami administracji publicznej, zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. 2016.794), usługi w tym zakresie może powierzyć tylko doradcy podatkowemu, adwokatowi bądź radcy prawnemu. Czynności z zakresu wydawania porad, opinii i wyjaśnień może wykonywać także biegły rewident.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

Przekazanie prowadzenia księgowości profesjonalnemu podmiotowi zewnętrznemu wiąże się z wieloma korzyściami, m.in. w postaci obniżenia kosztów prowadzonej działalności czy oszczędności czasu. Należy jednak pamiętać, że niektóre z obowiązków będą spoczywać na przedsiębiorcy mimo outsourcingu usług księgowych.

Zgodnie z art. 4 ust. 5 Ustawy o rachunkowości kierownik jednostki (m. in. członek zarządu w spółkach kapitałowych, wspólnik prowadzący sprawy spółki w spółce osobowej) ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, także wówczas, gdy czynności w zakresie rachunkowości zostały powierzone podmiotom zewnętrznym zajmującym się usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych. Stosownie do art. 52 ust. 1 tej ustawy, kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego. Obowiązany jest uczynić to, nie później, niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawić je właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy.

Ponadto, zgodnie z art. 4a ustawy, kierownik jednostki oraz członkowie rady nadzorczej jednostki są zobowiązani do zapewnienia, aby sprawozdanie finansowe, skonsolidowane sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności spełniały wymagania przewidziane w ustawie o rachunkowości. Podmioty te odpowiadają solidarnie wobec jednostki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem, będącym naruszeniem ciążących na nich obowiązków, nawet jeżeli sporządzenie sprawozdania powierzono zewnętrznemu podmiotowi. Zgodnie z art. 11a ustawy, w przypadku gdy księgi rachunkowe są prowadzone poza siedzibą jednostki lub miejscem sprawowania zarządu, kierownik jednostki jest obowiązany powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg rachunkowych w terminie 15 dni od dnia ich wydania. Na kierownika nakłada się także obowiązek udostępnienia ksiąg rachunkowych wraz z dowodami księgowymi uprawnionym organom zewnętrznej kontroli lub nadzoru. Powyższe dokumenty podlegają udostępnieniu w siedzibie jednostki lub w miejscu sprawowania zarządu albo w innym miejscu za zgodą organu kontroli lub nadzoru.

Warto pamiętać, że to na przedsiębiorcy jako podatniku, niezależnie od faktu przeniesienia usług księgowych poza przedsiębiorstwo, ciąży wyłączna odpowiedzialność z tytułu podatków. Wynika to z art. 26 Ordynacji podatkowej, który stanowi, iż podatnik odpowiada całym swoim mająt-

kiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Znajduje to potwierdzenie w wyroku NSA z dnia 16 października 2003 r. (sygn. akt SA/Bd 1730/03), który wskazuje, iż skoro adresatem zobowiązania podatkowego jest wyłącznie podatnik, to odpowiada on również za właściwe dokumentowanie pod względem podatkowym swojej działalności i jego rzeczą jest właściwy dobór biura rachunkowego i wykonanie przez to biuro, w sposób właściwy, swoich obowiązków. W konsekwencji odpowiedzialność za błąd, mający skutki podatkowe, spoczywa na przedsiębiorcy. Outsourcing usług księgowych w sposób nierozerwalny wiąże się także z zagadnieniem przetwarzania danych osobowych. Administrator danych osobowych został ustawowo wyposażony w uprawnienie do przekazania ich przetwarzania. Może on, bez konieczności uzyskiwania zgody osoby, której dane dotyczą, zlecić przetwarzanie danych osobowych innemu, zewnętrznemu podmiotowi, tzw. procesorowi. Powyższe wymaga zawarcia umowy o powierzeniu w formie pisemnej. Należy wskazać w niej cel i dozwolony zakres przetwarzania, procesor danych osobowych nie może bowiem korzystać z tych danych dla własnych celów lub interesów. Podkreślić należy, że zgodnie z art. 31 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. 2016.922), powierzenie przetwarzania danych osobowych nie zwalnia administratora z odpowiedzialności za przestrzeganie przepisów ustawy o ochronie danych osobowych. Udostępnianie danych przez osobę administrującą zbiorem danych lub obowiązaną do ochrony danych osobowych, lub umożliwienie dostępu do nich osobom nieupoważnionym, stanowi czyn karalny. Powyższe wskazuje na dużą wagę wyboru właściwej firmy outsourcingowej i należytego skonstruowania umowy, na podstawie której dochodzi do przekazania świadczenia usług. W umowie takiej należy w sposób precyzyjny wskazać oczekiwany zakres usług, zabezpieczyć należyte przetwarzanie powierzanych danych osobowych, a także określić zasady odpowiedzialności za negatywne skutki niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez podmiot podejmujący się prowadzenia księgowości (m. in. w postaci kary umownej).

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości związanych z przekazanymi informacjami zapraszamy Państwa do kontaktu z Kancelarią pod adresem sekretariat@chudzik.pl ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

A few remarks regarding outsourcing of the accounting services Outsourcing has been widely popular in Poland since many years. Probably the most common service in outsourcing is accounting. An entrepreneur can commit providing such services, according to rules, to any person.

Piotr Mudzo, legal trainee in the Law Firm "Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni" sp.p. www.chudzik.pl

n exception applies to the bookkeeping services. Such a service, in accordance to Art. 76a, section 3 of the Act of 29 September 1994 about the accounting (i.e. Dz.U. 2016.1047), might be conducted only by a person who has full legal capacity and has never been convicted with the court lawful decision for offence against credibility of documents,

property, business trading, money and securities trading, tax offence and other crimes described in the chapter 9 of the Accounting Act. If the entrepreneur is interested in outsourcing of the tax services related to giving advices, expressing opinions, explanation of tax liability or representing it before public administration, in accordance to Art. 3 of the Act of

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

5 July 1996 about the tax advisory (Dz.U. 2016.794), services in this range can be committed only to a tax advisor, a lawyer or a legal counsel. Activities from the field of giving advices, expressing opinions and explanations can also be conducted by an expert auditor.

Handing over the accounting to a professional external entity is associated with many benefits i.a. lowering the costs of running a business or saving time. However, it is important to keep in mind that some of the duties will still belong to the entrepreneur despite the outsourcing of the accounting services.

In accordance to Art. 4, section 5 of the Accounting Act, manager of the unit (i.a. member of the Management Board of the private limited company or a partner leading the actions of a copartnership in a partnership) takes responsibility for executing obligations in accounting and also takes responsibility when the actions in accounting were committed to the external entities who deal with providing the bookkeeping services. According to Art. 52 section 1 of this Act, the manager of the unit draws up the annual financial statement. He also is obliged to do this within 3 months from the day of balance sheet and to present it to the competent authorities, in accordance to the regulations, constitutional procedure and provisions of the agreement which apply to the unit. In addition to this, pursuant to Art. 4a of the Act, the manager of the unit and the Members of the Supervisory Board are obliged to make sure that the financial statement, the consolidated financial statement and the report on company's operations meet the requirements of the Act of Accounting. These entities, jointly and severally take the responsibility towards the unit, for the damage caused by their actions or omission which is a violation of their obligations even if drawing up the financial statement was committed to an external entity. In accordance to Art. 11a of the Act of Accounting, when the financial books are kept outside of the residence of the unit or outside of the place of the council, the head of the unit is obliged to inform the right tax office about the localization of the financial books in 15 days from the day of their release. The manager is also obliged to share the financial books and the accounting documents with the external control authorities or supervision authorities. These documents are available at the headquarters of the unit or at the place of the council and in any other place which the control and supervision authorities agree on.

It is worth to keep in mind that the entrepreneur, as a taxpayer, is always responsible for the taxes regardless of the fact that the accounting services are located in other place than the company. This is due to Art. 26 of the Tax Ordinance Act which states that the taxpayer is responsible with all his assets for the taxes which result from the tax liabilities. This statement is confirmed by the judgment of the NSA of 16 October 2003 (ref. act SA/Bd 1730/03) which indicates that if the addressee of the tax liability is solely the taxpayer, then he is the one who is responsible for the right documentation in terms of taxes of his activity and his duty is to choose the right accounting office which would do its job properly. Therefore, the responsibility for the tax mistakes lie with the entrepreneur.

Outsourcing of the accounting services is definitely connected with the processing of personal data. The administrator of personal data is legally authorized with the right to pass the data in order to process it. This means that he is able to (without a permission of the data's owner) let the data be processed by an external entity, so-called "processor". However, it requires the entrustment agreement in written form. In such an agreement, one must point out the duty and the range of processing because the "processor" can not use the personal data for his personal goals. It is also important that in accordance to Art. 31 section 4 of the Act of 29 August 1997 about the Personal Data Protection Act (Dz.U. 2016.922), committing the data processing does not free the administrator from the liability for observing the regulations of the Personal Data Protection Act. Data sharing to unauthorized people by the person administering the collection of data or the person obliged to protect your personal data is a chargeable act as well as giving an access to the data to unauthorized people.

Abovementioned shows that choosing the right outsourcing company and proper preparation of the contract basing on which the provisions of the services would be passed, is very important. In such contract you must precisely point the expected range of the services, secure the personal data processing and specify the rules of taking responsibility for the negative outcome of not doing certain activities or doing them in wrong way by the entity which takes up maintaining the accounting (i.a. contractual penalty).

In case of any questions regarding the information given above, send an email to our law firm: sekretariat@chudzik.pl â&#x17D;&#x201D;

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

TRZY SPOSOBY NA EFEKTYWNE ZARZĄDZANIE PROCESAMI SZKOLENIOWYMI W ORGANIZACJI Długie godziny spędzone na zbieraniu ofert i selekcji firm szkoleniowych, konieczność ciągłego poszukiwania nowych dostawców, związana z rosnącymi potrzebami szkoleniowymi firmy, odwieczna walka z brakiem czasu, a do tego opieka nad pracownikami dużej organizacji – brzmi znajomo? Powyższy opis to chleb powszedni większości managerów HR. Dynamiczny rozwój firm często wiąże się również z koniecznością ciągłego powiększania zespołu odpowiedzialnego za zarządzanie zasobami ludzkimi, co znacznie zwiększa koszty osobowe organizacji. Istnieje jednak kilka sposobów na zoptymalizowanie budżetu HR oraz zaoszczędzenie czasu, czyli tego, co w codziennej pracy każdego HR-owca najcenniejsze.

Katarzyna Izabela Syrówka, Gi Group Training

1. Pytaj znajomych i korzystaj z pomocy specjalistów Wielu szefów HR bardzo często spotyka się w swojej pracy z następującą sytuacją: tego samego dnia dowiadują się, że duża grupa pracowników wymaga przeszkolenia z nowego systemu obsługi klienta wprowadzanego właśnie w firmie, jednocześnie dyrektor sprzedaży zgłasza potrzebę szkolenia z negocjacji. A jakby tego było mało, okazuje się, że pracownikom administracyjnym wyraźnie brakuje umiejętności obsługi zaawansowanych funkcji Excela. Skoordynowanie zamówienia tych kilku szkoleń wymagać będzie wielu godzin i dni pracy spędzonych na wyszukaniu odpowiednich dostawców. Później przyjdzie czas na zebranie ofert od wybranych partnerów, weryfikację ich rzetelności oraz jakości dostarczanych usług.

Jeśli weźmiemy pod uwagę, jak nasycony i rozdrobniony jest polski rynek szkoleniowy, posługiwanie

się wyszukiwarką internetową na tym początkowym etapie jest dobrym, ale niezwykle czasochłonnym pomysłem. Warto polegać więc, w tym wypadku, na rekomendacjach innych osób z branży, na co dzień współpracujących z firmami szkoleniowymi.

Dzięki temu zaoszczędzimy czas na początkowej selekcji dostawców. Możliwym rozwiązaniem jest również nawiązanie współpracy z agencją usług szkoleniowych. Działalność tego typu firm jest już wyraźnie zauważalnym trendem na Zachodzie, w Polsce natomiast dopiero się one pojawiają.

Dzięki temu szkolenia, zarówno z obszarów miękkich jak i twardych, zamawiane są w jednej firmie, która szybko analizuje potrzeby, dostępny budżet i dostarcza gotowe rozwiązanie. Równolegle można więc zamawiać szkolenia z różnych obszarów specjalizacji, a zaoszczędzony czas poświęcić na spotkania z zespołem, na które dotychczas nie starczało dnia.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

niu konkretnych umiejętności pracowników organizacji. Nie ma potrzeby, aby poświęcali oni np. dwa dni na kolejne szkolenie ze sprzedaży, gdyż zostaną przeszkoleni tylko z tych umiejętności, których rozwinięcie okaże się konieczne na podstawie wcześniejszej analizy potrzeb. Na sali szkoleniowej spędzą więc tylko 3 godziny, doskonaląc np. umiejętność radzenia sobie z trudnymi sytuacjami w negocjacjach, pokonywania obiekcji sprzedażowych czy też storytellingu. Dowiedzą się tylko tego, czego potrzebują w swojej pracy, a sama treść szkolenia nie będzie powieleniem już zrealizowanych programów. Krótkie formy szkoleniowe, właśnie ze względu na zaoszczędzony czas, będą w najbliższym czasie zyskiwać popularność i staną się kolejnym trendem na miarę blended-learning.

3. Planuj i szybko sprawdzaj efekty

2. Bądź na bieżąco z trendami w branży …..i zaoszczędź czas nie tylko swój, ale również pracowników. Każdy, kto zajmuje się zarządzaniem zasobami ludzkimi w organizacji, wie, że szkolenia, choć niezbędne do dalszego rozwoju, zajmować mogą bardzo dużo czasu. Ciągle dość częsty jest widok sali szkoleniowej wypełnionej pracownikami, którzy zamiast czerpać garściami wiedzę i umiejętności od trenera nie podnoszą głowy znad ekranu zabranego ze sobą laptopa. W efekcie szansa na poszerzenie swojej wiedzy i umiejętności zostaje zmarnowana, a praca wykonana w pośpiechu również pozostawia wiele do życzenia.

To właśnie dlatego kończą się czasy kilkudniowych szkoleń, zbyt mocno ingerujących w kalendarz pracownika, a od paru lat jednym z wiodących trendów na rynku szkoleniowym staje się stosowanie metody kształcenia opartej na tzw. blended-learning. Nauka odbywa się więc poprzez połączenie np. serii krótkich spotkań, zadań do wykonania online, webinariów oraz ćwiczeń praktycznych.

Rozwiązanie to sprawia, że tok szkolenia jest dopasowywany do potrzeb i możliwości każdego z uczestników. Znacznym ułatwieniem przy planowaniu procesu szkoleniowego w organizacji są również dostępne od niedawna szkolenia w formie krótkich, czasem jedynie kilkugodzinnych modułów, służących rozwija-

Planowanie i umiejętność szybkiej adaptacji do zmian ma szczególne znaczenie w dynamicznie zmieniającym się środowisku biznesowym, w jakim przyszło funkcjonować współcześnie działającym korporacjom. Warto mieć więc pod ręką listę zaufanych dostawców szkoleń, do których możemy się zwrócić w przypadku pojawienia się niespodziewanej potrzeby szkoleniowej. Co istotne, warto zwrócić się do partnera, który niezależnie od obszaru specjalizacji szkolenia, szybko wdraża proces szkoleniowy oparty zawsze na tym samym schemacie działania. Pozwala to zaoszczędzić czas, gdyż realizacja działań rozpoczyna się niezwłocznie po ich zleceniu. Innym obszarem, nad którym warto się zastanowić jest weryfikacja efektów. Od specjalistów HR często oczekuje się udowodnienia, że zlecone przez nich szkolenia odniosły zamierzony efekt. W natłoku obowiązków, często się o tym zapomina na etapie ich zamawiania, co później powoduje niepotrzebny stres. Znacznym ułatwieniem pracy osoby odpowiedzialnej za szkolenia może być więc wybranie takiego dostawcy, który sprawdza efektywność swoich działań czymś więcej niż tylko prostą ankietą. Takimi narzędziami mogą być ćwiczenia dla uczestników przekazywane im przez okres kilku tygodni po zakończeniu zajęć na sali szkoleniowej.

Podsumowując, zastosowanie się do powyższych trzech prostych rad może sprawić, że stresująca dotychczas praca HR-owca stanie się dużo przyjemniejsza. Dzięki dopytywaniu znajomych z branży HR o ich zaufanych dostawców, korzystaniu ze wsparcia agencji usług szkoleniowych, wprowadzeniu w organizacji blended-learning oraz krótkich form szkoleniowych, a także szybkiemu i łatwemu monitorowaniu efektów szkoleń, zaoszczędzimy mnóstwo czasu. Spożytkujemy go później na spotkania z pracownikami, badające ich potrzeby i planujące ścieżkę rozwoju, na które nigdy wcześniej nie starczało dnia. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Katarzyna Izabela Syrówka, Gi Group Training

Long hours spent on collecting offers and selecting training providers, a constant necessity to look for new suppliers due to the growing training needs of the organisation, a never-ending struggle against time plus looking after numerous employees of a large company – does any of this sound familiar? This description reflects a typical working day of most HR Managers. Dynamic development of companies frequently results in a growing need to hire new Human Resources staff, which significantly increases an organisation’s personnel costs. There are, however, several ways to optimise your HR budget and save time, both of which are the most important elements of every HR specialist's job.

1. Ask around and let experts help you

A lot of HR Managers face a similar situation on a daily basis: they find out that a large number of employees needs to be trained in a new customer service system which is being implemented at the company and at the same time, the Sales Director makes a request for a training course in negotiation skills – all on the very same day. And on top of this, they realise that administrative employees clearly don’t have advanced Excel skills. To coordinate the order of these several different trainings, we would need to spend many hours and days on searching for appropriate suppliers.

Later, we'd have to dedicate some time to gather offers from selected partners and verify their reliability and the quality of their services.

If we take into account how saturated and fragmented the Polish training market is, we may come to a conclusion that using a web search engine is a good but extremely time-consuming idea. That’s why it’s helpful to rely on recommendations made by people from our line of work who cooperate with training companies on a daily basis. This way we will save time on a preliminary selection of suppliers. Establishing

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

THREE WAYS TO EFFECTIVELY MANAGE TRAINING PROCESSES IN YOUR ORGANISATION cooperation with a training services agency is another possible solution. Such companies are becoming increasingly popular in the Western countries, while in Poland they have just recently started emerging.

This solution makes it possible for us to place an order for training courses in both soft and hard skills at one company, which quickly analyses our needs and our available budget and provides us with a ready-to-go solution. We can order training courses from different areas of expertise simultaneously and dedicate the time we have just saved to organise team meetings, which always get postponed due to the lack of time.

2. Be up-to-date with trends in your line of work ... and save time – not only for yourself, but also for other employees. Everyone who works in Human Resources knows that training courses, although necessary for one’s development, take up a lot of time. It’s still quite common to see a training room full of employees who stare at their laptops instead of learning and making the best use of the coach’s knowledge and skills. As a result, the opportunity to broaden one’s knowledge is wasted and the quality of work done in a hurry is far from satisfactory.

That’s why several-day training courses which are too much of a strain on employees’ agendas are no longer widely used, and the leading trend on the training market is a method called blended-training. In this model, training is performed by combining, or blending e.g. a series of short meetings, on-line assignments, webinars and practical exercises. This solution makes the training course adjusted to the needs and capabilities of every participant. A relatively new training form, i.e. short modules, sometimes taking up only a few of hours, which focus on developing specific skills of an organisation’s employees, makes it much easier to plan a training process. There’s no need for employees to dedicate e.g. two days for another sales workshop, as they are going to learn only those skills which they need to develop in accordance with a previously conducted analysis of needs.

As a result, they will only spend three hours in the training room mastering e.g. the ability to manage

difficult situations during negotiations, storytelling skills or learning how to overcome sales objections. They will learn only what they need in their job and the content of the training course will not be a mere repetition of previously conducted training programmes. Short training forms will be gaining more and more popularity and in the near future they will become another leading trend, just like it was the case with blended-learning – precisely because of the time-saving benefit.

3. Plan and follow up on results quickly

Planning and quick adapt abilit y is of g reat significance in the dynamically changing business environment, which is the current reality faced by modern corporations. A list of trusted training suppliers who we can turn to in case of an unexpected training needs always comes in handy. What’s more, it’s good to reach out to a partner who, regardless of the subject matter of the training, quickly implements a training process based on the same action plan. This saves us time, as implementation of actions starts as soon as we place the order.

Another area we should consider is assessment of results. HR specialist are often expected to prove that the training courses they ordered brought the desired result. Because of work overload, we tend to forget about it at the order stage, which later results in unnecessary stress. Choosing a supplier who assesses effectiveness of their actions with more complex measures than just a simple questionnaire may make the work of the person responsible for training a lot easier. This kind of measures may include exercises for participants handed out for a period of several weeks after the training took place. In conclusion, putting these three methods into practice may make the stressful work of HR employees much more enjoyable. By asking our HR colleagues about their trusted suppliers, cooperating with training services agencies, implementing the blended-learning method and short training modules as well as quick and easy monitoring of trainings effects, we will save a lot of time. We may use this time to meet with employees in order to analyse their needs and plan their career development – a thing we have never had time for before. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Doskonali w doskonaleniu swoich kompetencji Z badań Grupy Hackett wynika, że wiodące firmy z sektora nowoczesnych usług dla biznesu oferują blisko trzy razy więcej godzin szkoleniowych dla personelu i kadry managerskiej, niż przedsiębiorstwa funkcjonujące w ramach innych branż. W Polsce i CEE ewolucja sektora wciąż nabiera tempa. Potwierdza to najnowszy raport ABSL, według którego 88% firm w Polsce znacząco rozszerzyło zakres wykonywanych usług. Z kolei zdecydowana większość, bo aż 92% centrów usług, w ciągu najbliższego roku planuje poszerzyć zakres swojej działalności. Czy jest zatem możliwe, aby nadążyć za dynamiką zmian? Tak, warunkiem jest pozyskanie, utrzymanie i rozwój specjalistów.

Jakub Bejnarowicz, Szef CIMA w Europie ŚrodkowoWschodniej

e względu na coraz bardziej zaawansowane procesy, sektor potrzebuje pracowników posiadających sprofilowaną wiedzę i wysokie kwalifikacje. Branża nowoczesnych usług dla biznesu poszukuje specjalistów, którzy będą w stanie prowadzić międzynarodowe projekty, między innymi z dziedziny finansów, IT, HR czy zamówień. Powinni także wyróżniać się znajomością środowiska biznesowego i umiejętnością analizy tego, jak ich działania będą w przyszłości kształtować to środowisko. Branża usług dla biznesu ulega transformacji. Organizacje zmierzają w stronę większej profesjonalizacji swoich pracowników, kładąc nacisk na umiejętności poparte wiedzą z zakresu strategicznego myślenia, analizy, modelowania danych, human resources, zarządzania zmianą czy optymalizacji procesów. Obecni i przyszli liderzy potrzebują wsparcia w płynnym przejściu przez ten proces. Nie tylko sami muszą odnaleźć się pośród gwałtownych zmian w sektorze, ale także wspomóc swoich podwładnych w nabywaniu kompetencji determinujących osiągnięcie biznesowego sukcesu.

Kwestia ciągłego podnoszenia kompetencji, również miękkich, nie podlega już dyskusji. Niezwykle istotne stało się zdobywanie dodatkowych umiejętności, zwłaszcza oferowanych przez rozpoznawalne na całym świecie organizacje, takie jak Instytut Rachunkowości Zarządczej CIMA. Szczególnie, że instytucja ta oferuje, stworzoną przy współpracy z Grupą Hackett, kwalifikację Global Business Services, czyli pierwszy program o światowym zasięgu w dziedzinie nowoczesnych

usług biznesow ych, opracowany przez prakt yków dla praktyków. Program oparto zarówno na systemie certyfikacji i rozwoju zawodowego CIMA, jak i na najlepszych praktykach z branży GBS, propagowanych przez amerykańską firmę konsultingową The Hackett Group. Do grona Certyfikowanych Profesjonalistów Global Business Services mogą dołączyć zarówno specjaliści, którzy już pracują w sektorze i mają świadomość potrzeby ciągłego rozwoju, jak i osoby na początku swojej ścieżki zawodowej. Kwalifikacja GBS została zaprojektowana tak, aby odpowiedzieć na potrzeby pracowników posiadających różny poziom zaawansowania zawodowego.

Składa się z trzech komponentów: Certyfikatu dla początkujących specjalistów, Dyplomu dla managerów średniego szczebla oraz Zaawansowanego Dyplomu, stworzonego z myślą o obecnych liderach, szefach centrów GBS i partnerach biznesowych. Program naświetla i pogłębia specyfikę poszczególnych procesów – zwłaszcza z dziedziny finansów – oraz działań związanych z human resources, IT i zamówieniami. Pomaga również organizacjom w utrzymaniu światowego poziomu w zakresie rozwoju talentów wraz z kluczowymi dla branży obszarami. W konsekwencji, daje możliwość uzyskania najwyższych standardów biznesowych.

Pierwszy poziom kwalifikacji Global Business Services dostępny jest również za pośrednictwem ABSL Academy – prestiżowej inicjatywy edukacyjnej, nastawionej na praktyczne rozwijanie umiejętności z zakresu efektywnego zarządzania własną karierą w sektorze nowoczesnych usług biznesowych.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

Powstanie ABSL Academy to rezultat dynamicznego rozwoju sektora w Polsce. Rosnące zaawansowanie procesów biznesowych i wysoka konkurencyjność zobowiązują przyszłych specjalistów do posiadania podstawowej wiedzy o branży, jeszcze przed wejściem na rynek pracy. Najważniejsza jest świadomość specyfiki pracy w sektorze, a tę można uzyskać w ramach programu edukacyjnego ABSL.

Systematycznie aktualizowane, kompleksowe know-how pozwala zrozumieć branżę, zgłębić jej cele i wychwytywać zmiany, jakie w niej zachodzą. Certyfikat GBS umożliwia rozpoczęcie kariery w sektorze w sposób świadomy i z ukierunkowaniem na konkretne działania, w tym nawyk ciągłego samodoskonalenia. Zaszczepia też w młodych specjalistach potrzebę budowania ekspertyzy, która w nadchodzących latach z całą pewnością wpłynie na biznes. Certyfikat GBS to pierwszy ustandaryzowany produkt sektora stworzony przez dwie globalnie uznawane

instytucje. Ich prestiżowy charakter daje pewność, że wiedza uzyskana w procesie nauki będzie konsekwentnie adaptowana do warunków obecnie panujących na rynku. Ponadto, zaproponowany program kształcenia zapewnia dostęp do materiałów stworzonych na podstawie trudnodostępnych danych, informacji oraz studiów przypadku. Certyfikacja Global Business Services to również globalnie uznawana kwalifikacja, gwarantująca posiadanie określonych kompetencji. Obecne realia panujące w branży usług wspólnych zapewniają szeroką gamę możliwości do rozwoju kariery zawodowej. Z drugiej strony, coraz większa konkurencyjność rynku, to także wyzwanie dla pracodawców, zwłaszcza w obszarze pozyskania, rozwoju i utrzymania talentów w organizacji. Potencjalni pracownicy wymagają indywidualnego podejścia, ofert rozwoju skrojonych na miarę, a także możliwości doszkalania, które mają prawdziwą, a nie powierzchowną wartość. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Perfect at perfecting skills Jakub Bejnarowicz, Head of Central and Eastern Europe at CIMA

As it is stated in The Hackett Group’s research, leading modern business services sector companies offer up to three times more workshops for their personnel and management than companies operating in other industries. The sector located in Poland and the CEE region is gaining its momentum – suggests latest ABSL report, according to which 88% of companies in Poland have significantly increased the scope of offered services. Vast majority (92%) of business centres will widen their range of activities. Is it possible to keep up with the changes? Yes. Provided that the company will acquire, keep and develop their specialists.

s more complex processes enter the market, modern business services sector needs employees holding profiled knowledge and high qualifications. The industry seeks specialists being able to execute international projects, including those from the finances, IT, HR or procurement. They should also know business environment and have competences to analyze how their activities will influence it in the future.

Modern business services sector is in the process of transformation. Companies tend to professionalize their employees, focusing on skills based on strategic thinking, analysis, data modeling, human resources, change management or process optimization. Our current and future leaders need support in order to get through the process smoothly. It’s not only them who need to find their way in the reality of rapid changes that the sector is experiencing They should also help their subordinates in acquiring skills determining success in business.

A matter of lifelong competence development, including soft skills, is out of question. That includes acquiring additional skills, offered by internationally recognized organizations, such as The Chartered Institute of Management Accountants – an institution offering, together with The Hackett Group, Global

Business Services qualification, pioneering worldwide programme in the area of modern business services sector, developed by and for professionals. The programme has been based both on a certification and professional development system by CIMA, and GBS best practices promoted by an American consulting company – The Hackett Group.

To become a Certified Global Business Services Professional, one can be either a specialists already holding experience in the modern business services sector, aware of the need for constant development, or a person just entering the profession. GBS qualification has been designed in order to meet the needs of employees representing different levels of professional progress.

It comprises three components: Certificate for the beginner specialists, Diploma for mid-level management, and Advanced Diploma created for the leaders, GBS centres’ directors, and business partners. The programme highlights and focuses on selected processes – especially those regarding the finances, as well as human resources, IT and procurement. It also helps organizations maintain the world-class level in terms of talent development in the industry’s key areas. In turn, it allows for achieving highest business standards.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

The first level of Global Business Services qualification is also available through ABSL Academy – a prestigious educational initiative focused on developing practical skills in the area of effective career development management in the modern business services sector.

Establishing ABSL Academy is an answer to the rapid development of the modern business services sector in Poland. Increasing complexity of business processes and high competitiveness force specialists to acquire basic knowledge regarding the industry even before entering the job market. However, what plays the most important role is the awareness of how it is to work for the sector – available through ABSL programme. Regularly updated, comprehensive know-how helps to understand the industry, its goals and detect changes happening within it. GBS certificate allows for entering the market with full realization of the process and focus on specific activities, such as the habit of lifelong learning. It makes the youngest specialists develop their own expertise that will definitely change the business in the future. GBS certificate is the sector’s first standardized product developed by two globally recognized institutions. Their reputation guarantees that the knowledge acquired in the process will be continuously adapted to current and future market conditions. What is more, the programme participants can use resources based on inaccessible data, information and case studies. Global Business Services certification is also an internationally recognized qualification which guarantees its holders competences.

Current situation in the modern business services sector guarantees wide spectrum of possibilities of professional development. On the other hand, growing competitiveness is a challenge for its employees. Especially when it comes to acquiring, developing and maintaining talents in the company. Potential employees need individual approach, tailored development offers and opportunity to educate further – with partners offering real value. ⎔

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

STANOWISKO:

GL ACCOUNTANT Aleksandra Kowalczyk, Associate Consultant SSC/BPO

W świetle stale rozwijającego się rynku centrów usług wspólnych i outsourcingowych w Polsce, powszechne staje się przenoszenie coraz bardziej zaawansowanych procesów finansowoksięgowych, stawiając przed kandydatami, tym samym, większe oczekiwania, ale i również większe możliwości rozwoju. Dlatego, jednym z najczęściej poszukiwanych obecnie profili jest Księgowy działu Księgi Głównej. Bez wątpienia, zapotrzebowanie na wykwalifikowanych specjalistów księgi głównej jest wysokie i wciąż będzie rosnąć w najbliższych latach. Obecnie, znalezienie kandydatów spełniających wszystkie kluczowe wymagania jest nie lada wyzwaniem, co powoduje, że to najlepsi kandydaci zaczynają stawiać warunki pracodawcom. Co determinuje bycie najlepszym specjalistą w tym obszarze? Przede wszystkim pracodawcy szukają kandydatów – samodzielnych ekspertów, nie tylko odpowiadających za procesowanie transakcji księgowych, spinających działy zobowiązań czy należności, ale również odpowiadających za prezentowanie w sprawozdaniach finansowych wszelkich przeprowadzonych operacji gospodarczych – zgodnie z przyjętymi lokalnymi przepisami rachunkowości.

Na tym stanowisku oczekiwane jest przede wszystkim doskonałe zrozumienie zasad rachunkowości, aniżeli procesowe podejście do działań wykonywanych w systemach. Kandydaci muszą również wykazać się zdobytym wykształceniem w zakresie finansów i księgowości. Mile widziane są także międzynarodowe certyfikaty, które potwierdzają nie tylko znajomość międzynarodowych standardów rachunkowości, ale również poświadczają praktyczną znajomość

języków obcych, która jest niezbędnym elementem ich pracy. Na stanowisku ceniona jest również znajomość takich narzędzi jak MS Excel czy MS Access, jak również systemów ERP, z których coraz częściej organizacji korzysta.

Pożądane u kandydata są również cechy miękkie, takie jak: umiejętność łatwego nawiązywania relacji, dokładność i skrupulatność w działaniu oraz zorientowanie na cele biznesowe organizacji.

Doświadczeni specjaliści działu Księgi Głównej mają szansę na rozwój w dwóch różnych rolach: eksperckiej bądź menadżerskiej. Osoby, które wybierają specjalistyczną ścieżkę kariery, mogą starać się o stanowisko analityka finansowego w zespole controllingu pogłębiającego zdobyte wcześniej doświadczenie w analizie i rozwijającej kompetencje w tym kierunku. Od kandydatów, decydujących się na rolę kierownika, oczekuje się umiejętności zarządzania zespołem, ale również pełnienia funkcji doradczej dla klienta wewnętrznego lub zewnętrznego – zaoferowania bardziej efektywnych rozwiązań optymalizujących pracę. Mimo sporych różnic w obu ścieżkach zawodowych, każde z wyżej omówionych stanowisk daje możliwość pracy bliżej biznesu i, w konsekwencji, dalszego awansu lub rozwoju poza strukturami organizacji. ⎔

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

POSITION:

GL ACCOUNTANT

In light of the constantly evolving market of shared service centers and outsourcing services in Poland, shifting more and more sophisticated financial and accounting processes is becoming widespread, which results in candidates being posed higher expectations, but also offered greater opportunities for development. Therefore, General Ledger Accountant is currently one of the most sought after profiles. Demand for qualified General Ledger professionals is undoubtedly high and will continue to rise in the years to come. Currently, finding candidates who meet all the key requirements is a challenge, which leads to a situation where the best candidates begin to set conditions for employers.

What determines being the best specialist in this area? First of all, employers look for candidates who are independent experts responsible not only for the processing of accounting transactions that span liabilities and receivables departments but also for the presentation of all carried out business operations in financial statements in accordance with established local accounting principles.

Candidates for this position are primarily expected to demonstrate excellent understanding of accounting principles rather than process-based approach to activities performed within systems. Candidates must also demonstrate their acquired education in the fields of finance and accounting. International certificates are an advantage, which confirm not only the knowledge of international accounting standards, but also attest the practical knowledge of foreign languages, which is an essential element of work in this position.

The knowledge of tools such as MS Excel or MS Access as well as ERP systems, which are utilized by a growing number of organizations, is also valued. Soft skills such as the ability to easily establish relationships, accuracy and thoroughness in action and orientation on business objectives of the organization are also desired features of candidates.

Experienced specialists working at the General Ledger Department have a chance to develop in two different roles: an expert or managerial one. Those who opt for a specialized career path can apply for the position of financial analysts in the controlling team so as to deepen the previously gained experience in analyzing and developing competencies in this field. Candidates opting for the role of managers are expected to possess team management skills but also to advise to internal or external clients, that is to offer more efficient solutions which are meant to optimize work. Despite the considerable differences in both vocational paths, each of the aforementioned positions gives candidates the opportunity to work closer to business areas and, consequently, to further develop and be promoted outside the structures of the organization. â&#x17D;&#x201D;

OUTSOURCING&MORE | September - October 2016

Biblioteka Managera INSIGHT. DROGA DO MENTALNEJ DOJRZAŁOŚCI Mentalna dojrzałość to stan głębokiej równowagi psychicznej, zdrowego samowsparcia i wolności od autodestrukcyjnych nawyków naszego umysłu. To samoświadomość prowadząca do zrozumienia swojej natury, a także odwaga do życia w zgodzie ze sobą. To również otwartość na swój świat wewnętrzny i gotowość do spojrzenia w najgłębsze zakamarki własnej psychiki.

Droga do stanu mentalnej dojrzałości jest fascynującą podróżą do wnętrza siebie. Podróżą, której celem jest wgląd, samopoznanie i samodzielne rozwiązanie własnych mentalnych łamigłówek. Co Cię czeka na końcu tej drogi? Życie pełnią życia, według Twojego własnego przepisu. Autor: Michał Pasterski Wydawnictwo: Onepress Objętość: 704 s. Rok: 2016 ISBN: 978-83-246-9825-7

Michał Pasterski - Od 10 lat zgłębia i praktykuje psychologię i wiedzę o ludzkim mózgu. Uwielbia słowo pisane. Jest autorem jednego z najpopularniejszych w Polsce blogów na temat rozwoju osobistego i edukacji. W ciągu ostatnich 8 lat napisał ponad 350 artykułów, które czyta więcej niż milion osób rocznie. Jest założycielem Life Architect, firmy zajmującej się projektowaniem i tworzeniem alternatywnych narzędzi edukacyjnych. Wierzy w skuteczność indywidualnej pracy z człowiekiem i jako doświadczony coach wspiera w rozwoju osobistym Polaków na całym świecie.

BIBLIA E-BIZNESU 2. NOWY TESTAMENT Wszystko, co musisz wiedzieć o biznesie w sieci!

„Cała wiedza o e-biznesie w jednym miejscu!” – to marzenie zrodziło się kilka lat temu. Maciej Dutko, przedsiębiorca, szkoleniowiec i audytor, głowił się wówczas, jak zebrać możliwie cenną i praktyczną wiedzę dla e-sprzedawców, która pomoże im szybko i sprawnie zwiększyć zyski przy minimalnym nakładzie czasu i pieniędzy.

Autor: pod redakcją Macieja Dutko Wydawnictwo: Onepress Objętość: 792 s. Rok: 2016 ISBN: 978-83-283-2464-0

Galopująca konkurencja i postępujące rozdrobnienie rynku, nadpodaż produktów i czerwony ocean „cenodajek”, spadające zyski i malejące zwroty z inwestycji, coraz trudniejszy i drożejący marketing, nowe i niełatwe narzędzia, strategie i trendy, coraz bardziej kapryśny i roszczeniowy klient, ciągłe zmiany w prawie i podatkach — to wszystko sprawiło, że brak dobrego i kompleksowego poradnika z roku na rok stawał się boleśniejszy dla każdego e-przedsiębiorcy. W efekcie Dutko wraz z ponad dwudziestoma autorami w 2013 r. stworzyli Biblię e-biznesu – książkę, która błyskawicznie odniosła imponujący sukces.

OUTSOURCING&MORE | wrzesień - październik 2016

BIURA rekomendowane

dla BPO SSC

W P O L S K I C H M I A S TA C H

Dodatek do magazynu Outsourcing&More

wrzesień-październik 2016

TOP OFFICES FOR BPO&SSC IN POLISH CITIES

Biura na piątkę z plusem, czyli czego najemca może oczekiwać od nowoczesnego budynku biurowego? 4 Offices with highest score, this is what tenants can expect from modern office building

Jakie są międzynarodowe i krajowe trendy w ofercie nowoczesnych powierzchni biurowych?

What are foreign and domestic trends in the offer of modern office areas? What is an offer of office buildings?

CASE STUDY – DSV CASE STUDY – KMD

16 18

Rekomendacje najlepszych budynków dla sektora BPO/SSC

Recommended office buildings for BPO/SSC operation centres

Najważniejsze Agencje Real Estate w Polsce The most important Real Estate Agencies in Poland

Rekomendowane biura dla BPO i SSC w polskich miastach TOP OFFICES FOR BPO&SSC IN POLISH CITIES

Sektor outsourcingu i centrów usług wspólnych w Polsce już od lat stał się lokomotywą dla rozwoju nowoczesnej powierzchni biurowej. Zarówno deweloperzy jak i agencje Real Estate rozwinęły wewnętrzne specjalizacje i doskonale rozumieją potrzeby najemców z BPO i SSC.

The outsourcing and shared services sector in Poland has become the engine of growth for modern office spaces. Both developers and Real Estate Agencies have developed internal specializations and fully understand the needs of BPO and SSC tenants.

Na co dzień, analizując to co oferuje polski rynek nieruchomości, postanowiliśmy w jednym miejscu zebrać zarówno opinie najważniejszych ekspertów jak i zaprezentować przykłady doskonałych projektów biurowych dla sektora usług dla biznesu.

During every day analysis of what Polish Real Estate market has to offer, we have decided to put together in one place opinions of the most important experts as well as to present the examples of great office projects being built for modern business services sector in Poland.

W zamieszczonych komentarzach ekspertów przedstawiamy ich opinie na temat oczekiwań najemców, ale także i międzynarodowych trendów, czyli tego co wyjątkowego możemy spotkać w ofertach deweloperów.

In the attached comments of experts, you may find their opinions concerning tenants’ expectations, but also information about international trends in relation to what unique can be found in developers offers nowadays.

Patrząc na skalę rozwoju rynku nowoczesnych powierzchni biurowych dla BPO/SSC, możemy się spodziewać kolejnych rekordów w umowach najmu w dalszej części roku 2016 i w przyszłych okresach. Rynek nieruchomości zdecydowanie będzie rósł wraz ze wzrostem BSS, o czym możecie Państwo przeczytać na stronach niniejszej publikacji.

Having a look at the scale of growth of the modern office spaces for BPO/SSC, we may expect another records in office rent contracts in the second half of 2016 and next periods. The Real Estate market will definitely grow together with Business Support Services industry, what you may read about on next pages of this publication.

Zapraszamy do lektury, Fundacja Pro Progressio

Enjoy reading, Pro Progressio Fundation

Biura na piątkę z plusem, czyli czego najemca może oczekiwać od nowoczesnego budynku biurowego? Offices with highest score, this is what tenants can expect from modern office building 4

Realia rynku nowoczesnych nieruchomości biurowych ulegają nieustannym zmianom. Rynek dojrzewa, najemcy są coraz mocniej wyedukowani, a deweloperzy i agencje Real Estate oferują coraz więcej usług, z których mogą skorzystać ich klienci. Postanowiliśmy zebrać opinie i komentarze wielu ekspertów obecnych na polskim, a w niektórych przypadkach i na międzynarodowym rynku nieruchomości biurowych. Wybitnym ekspertom zadaliśmy pytanie „Czego powinien/może oczekiwać najemca od budynku?”. Spośród wielu odpowiedzi, jakie uzyskaliśmy wyłaniają się pewne trendy, które warto zapamiętać, a z sugestii korzystać w miarę rozwoju przestrzeni biurowej. To, co możemy usłyszeć z ust reprezentantów sektora nieruchomości biurowych, to zachęty w postaci dość popularnego już od wielu lat zwolnienia z czynszu i dodatkowego budżetu na pokrycie kosztów aranżacji (to w przypadku umów zawieranych na okres min. 5 lat). Część z deweloperów decyduje się na pokrywanie kosztów związanych z przeprowadzką do nowych biur, a część oferuje tzw. buy-out, czyli pokrycie czynszu najemcy w obecnej lokalizacji do końca trwania umowy najmu. Co jest bardzo istotne i warte zapamiętania, to fakt, że to wynajmujący coraz częściej pokrywają koszty wynagrodzenia doradców oferujących rozwiązania w zakresie tzw. workspace solutions – usług związanych m.in. z planowaniem rozkładu biura tak, aby zmaksymalizować efektywność wykorzystania powierzchni. Najemcy mogą liczyć także na umieszczenie logotypu firmy na fasadzie budynku. Wśród wielu świadczeń dla kluczowych najemców, duże organizacje mogą liczyć np. na możliwość zastrzeżenia branż lub konkretnych najemców, których obecności nie życzyłyby sobie w danej nieruchomości. Niektórzy deweloperzy wychodzą „poza obszar biur” i wprowadzają udogodnienia w budynku jako takim. Coraz częściej możemy spotkać takie rozwiązania jak np. strefa konferencyjna, kluby fitness, części rekreacyjne, przedszkola, zaplecze gastronomiczne, usługowo-handlowe, czy hotel. Od wynajmującego w wielu przypadkach można oczekiwać prawa podnajmu, czyli możliwości podnajęcia własnej powierzchni firmie trzeciej lub cesji powierzchni.

The realities of modern office buildings market are keep on changing on daily basis. The market develops, tenants are more and more educated and developers as well as Real Estate Agencies offer more advanced and more sophisticated services. We have decided to collect opinions and comments from many experts from Polish and in some areas also international office Real Estate markets. To selected professional experts we have sent one question „What tenant should/can expect from modern office building?”. Among many answers we have received, there are some trends which are worth to remember and suggestions to be used when growing your office space. What we can hear from the office Real Estate representatives are benefits like for example quite popular since many years rent-free period or extra budget for covering fit-out costs (this usualy is offered for contracts signed for minimum 5 years rent period). Some of the developers make decision to cover the removal costs (costs related to move from previous building to new one) and others so called buy-outs – what stands for covering rent costs in previous location till the end of office rent contract. What is very important and worth to remember is that those are developers who cover the Real Estate Agencies’ costs related to so called workplace solutions – services concerning for example arranging office space to maximize effectiveness of work. Tenants can also be offered placing logo on the facade of the building. Among many services offered to key tenants, large organizations can count on the possibility of stipulating specific industries or tenants whose presence would not want at particular property. Some of the developers are moving „outside of office area” and implement benefits in building as such. More and more often we can find such solutions like for example conference zone, fitness clubs, relax areas, kindergartens, restaurants, shops or even hotels. Tenants may also expect allowance to sub rent the rented space to other companies and other unusual benefits.

Lista możliwości rośnie wraz z czasem trwania umowy najmu. Na najwięcej udogodnień mogą liczyć najemcy dużych powierzchni wynajmowanych na długie okresy, powyżej 5 lat.

The list of possibilities grows in line with the rent period. The bigger office space and the longer rent period allows for bigger and more interesting benefits offered by the developers.

Warto mieć na uwadze możliwości, jakie oferuje obecny rynek nieruchomości biurowych. Zobaczmy zatem co mówią sami eksperci.

It’s worth to have in mind what can be expected from the modern office market. Let’s see what experts say in their own words.

Rynek nieruchomości w Polsce w ostatnim czasie stał się bardzo konkurencyjny i otwarty na potrzeby najemców. Śmiało można zaryzykować stwierdzenie, że nie odbiegamy standardami od najbardziej rozwiniętych stolic. Z jednej strony globalizacja wymogła na deweloperach dostosowanie się do potrzeb międzynarodowych korporacji, z drugiej strony walka o nowe inwestycje wymusiła ciągłe poszukiwanie nowych rozwiązań. Obecnie trzy elementy wpływają na decyzje najemców przy wyborze biura - niepewność ekonomiczna, rynek pracy i nowe technologie. Sytuacja ekonomiczna powoduje, że firmy szukają oszczędności przy jednoczesnym zachowaniu dużego stopnia elastyczności. Konieczne są więc odpowiednie zapisy w umowach, umożliwiające szybkie zmiany, zwiększenia i zmniejszenia powierzchni, podnajem, wyjście z umowy. Biuro powinno być zaprojektowane w elastyczny sposób, przy uwzględnieniu możliwie częstych zmian aranżacji, w systemie „agile office”, gdzie nowe zatrudnienie nie koniecznie wiąże się z nowym biurkiem. Wyposażenie biura również może być elastyczne, z możliwością np. leasingu mebli. Z kolei rynek pracy powoduje, że biuro musi być wygodne i przyjazne dla pracowników, budynek powinien zapewniać szereg dostępnych usług, dostęp do budynku powinien być modalny, różnymi środkami transportu, otoczenie wokół komfortowe, najlepiej z terenem zielonym, nawet z możliwością przebywania na świeżym powietrzu. Standardem też będzie coraz lepsze wyposażenie budynku w najnowsze technologie. Nawet budynki klasy B, powinny inwestować w nowe efektywne rozwiązania. Zielone certyfikaty są już standardem i wyznacznikiem jakości, jakiej powinny spodziewać się firmy. Podsumowując, rynek podlega zmianom i głównym wyznacznikiem jest ciągłe poszukiwanie jakości - coraz lepszych rozwiązań, udogodnień, ułatwień. Tego właśnie powinien oczekiwać najemca od właściciela nieruchomości - dialogu, otwartości na zmiany i ciągłego poszukiwania ulepszeń, dzięki którym obie strony będą odnosić korzyści i sukcesy we własnych dziedzinach.

Autor: Joanna Mroczek, Senior Director, Research & Marketing, CBRE

The office market in Poland has become very competitive and open for the needs of tenants. In fact, the Polish offer is comparable to the one available in most of the matured markets in the largest capital cities. From one hand, the globalisation has made developers follow the international trends, from the other, our offer needs to be even better in order to attract the largest investors. There are three areas influencing nowadays the tenants’ decisions while selecting an office - economic uncertainty, labour market and availability of new technologies. The economic situation makes companies look for savings and flexibility. Therefore, the agreements should enable different kinds of changes, expansions and subleases or breaks. The office should be designed in a flexible way, with the possibility of frequent changes, in an agile style, where a new employee does not mean a new desk. There are cases where full turn-key fit-out is offered with a possibility even to lease the furniture. The changing labour market enforces the office to be comfortable and friendly for all generations. The building needs to provide a large offer of amenities with access to different means of public and private transport. The possibility of green areas is of a great value nowadays. It is becoming a standard for the building to offer the best available technologies. Even B class buildings should invest in effective solutions. The green certificates have become a norm and proofs of quality. To sum up, the market has been constantly changing. The major feature that should be expected by tenants is, therefore, continuous improvement, search for better solutions, facilities, amenities. Thanks to that and a constant dialogue and openness for the needs of tenants, both parties will create advantages and successes.

Paweł Proński, Dyrektor w Dziale Powierzchni Biurowych | Reprezentacja Najemcy, Colliers International Associate Director, Office Agency | Tenant Representation, Colliers International

Rynek biurowy w Polsce dynamicznie się rozwija, a najemcy stają się coraz bardziej świadomymi uczestnikami tego rynku. Ich wymagania, a zarazem możliwości negocjacyjne rosną proporcjonalnie do wielkości wynajmowanej powierzchni oraz okresu najmu. Najemcy kluczowi dla budynku tzw. anchor tenants mogą wynegocjować, oprócz atrakcyjnego okresu zwolnienia z czynszu, także inne kontrybucje finansowe, które finalnie wpływają na obniżenie całkowitego kosztu najmu. Ponadto, duży najemca ma wpływ na wachlarz usług, które znajdą się w budynku oraz na wybór konkretnej firmy zarządzającej obiektem. Co więcej, najemca taki może zastrzec branże lub konkretnych najemców, których obecności nie chciałby w danej nieruchomości. Niektóre firmy oczekują możliwości szczegółowej weryfikacji kosztów eksploatacyjnych i stanu technicznego nieruchomości.

The office market in Poland is growing rapidly and the tenants are becoming more conscious participants of this market. Their requirements and negotiation possibilities grow in line with the size of the space leased and the lease period. Anchor tenants can negotiate, apart from a rent-free period, other financial contributions which lower the final rent level. In addition, a key tenant has a large effect on the range of services offered in the building and selecting the property manager of the real estate. What is more, the anchor tenant may claim which industries or specific tenants should not lease space in this particular property. Some companies expect the possibility of a detailed review of operating costs and the technical condition of the property.

Izabela Ciszewska, Starszy Konsultant w Dziale Reprezentacji Najemcy, JLL Senior Consultant, Tenant Representation, JLL

Znaczna część wymagań najemców jest już znana deweloperom, którzy wiedzą jak istotne – poza oczywiście lokalizacją i czynszami – są takie elementy jak dostęp do udogodnień, w tym np. infrastruktury rowerowej, rozwinięta oferta usługowa, wysoki standard rozwiązań etc. Warto również pamiętać, że od strony formalnej – najemca ma prawo do elastyczności w umowie. Przeważnie kontrakty najmu zawiera się na 5 lat. Najemca ma możliwość zarezerwowania sobie prawa do ekspansji w ramach budynku, do pierwszeństwa najmu – w przypadku dużych najemców może to być prawo do objęcia powierzchni sąsiadującej z biurem już zajmowanym, czyli np. obok na piętrze czy piętro wyżej/niżej, a nawet do każdej zwalniającej się powierzchni w ramach obiektu. Kolejną możliwością, jaką warto sobie „zarezerwować” w umowie najmu jest prawo do zmniejszenia zajmowanej powierzchni podczas trwania umowy najmu, bez dodatkowych opłat. Zdarza się bowiem, że specyfiką pracy firm – najemców jest działanie na projektach, co oznacza, że w momencie rozpoczęcia potrzebują więcej powierzchni, a po zakończenia ich potrzeby są mniejsze (i odwrotnie, prawo ekspansji zabezpiecza firmę w momencie dynamicznego rozwoju struktur i pojawienia się konieczności dobrania dodatkowego metrażu). Można również oczekiwać od właściciela prawa podnajmu, czyli możliwości podnajęcia własnej powierzchni firmie trzeciej lub cesji powierzchni. Najemca ma również prawo do elastyczności w zakresie wykończenia powierzchni – może ją zmieniać na tyle, na ile pozwala obiekt oraz prawo budowlane zabezpieczając sobie prawo do nieprzywracania powierzchni do stanu pierwotnego. O tych i innych opcjach powinien pamiętać najemca podpisując kontrakt, a o zabezpieczenie praw zadbać może również doradca zewnętrzny, który określi możliwości i przeprowadzi negocjacje z właścicielem.

Standardem panującym na rynku są biura wykończone „pod klucz” w przypadku umów najmu zawieranych na okres min. 5 lat. Oznacza to, że właściciele nieruchomości w pełni pokrywają koszt aranżacji powierzchni dla najemców, przygotowanych zgodnie z wytycznymi danego Klienta. Co więcej często zdarza się, że najemcy uzyskują dodatkowy budżet na wykończenie ponadstandardowe, który mogą dowolnie wykorzystać na zastosowanie w swoim biurze elementów uatrakcyjniających jego wygląd lub wpływających na poprawę warunków pracy. Często okazuje się, że po optymalizacji wyceny dokonanej przez project managera działającego w imieniu najemcy, wygenerowane zostają oszczędności, a uzyskane w ten sposób środki mogą być przeznaczone na pokrycie zakresów nie związanych ściśle z fit-outem, np. kosztów mebli, kosztów przeprowadzki czy projektanta wnętrz.

The majority of requirements from tenants are already known to developers, who recognize how important, apart from location and rents, other factors are. These can include access to amenities (including bicycle infrastructure), a developed services proposition, and the high standard of office solutions. It is worth remembering that, from a legal standpoint, the tenant has the right to flexibility within the agreement. Contracts are usually concluded for a period of five years. Tenant can exercise their right to reserve space for future expansion within the building. In the case of large tenants, they can have the right to occupy space adjacent to space they already occupy – on the same floor or a floor higher/lower – or even to every space freed up within the building. Another possibility is the right to reduce the amount of occupied space during the duration of the lease without additional payments. It happens that the work specificity of tenant-companies is based on projects. It means that when launching the project a tenant needs more space, but after completion the needs become lower, and vice versa – the expansion rights also secure the company during structural development and the consequent need to select additional space. It is worth remembering that while expansion rights are favored in an agreement, the right to reduce occupied space is not that easy and not every landlord agrees to such provisions. Tenants can also expect the right to sub-lease – the possibility to either lease or assign the company’s space to a third party. The tenant also has the right to flexibility in terms of space fitout – they can change the space, as long as both the building and construction law permit, and secure the right to not restore it to its former state after the lease expires. Tenants should always bear in mind these and other options while signing the lease agreement. An external advisor can support the prospective tenant in securing these as well as other more difficult rights and provisions. An advisor will layout the possibilities to the prospective tenant and conduct negotiations with the property owner on their behalf.

Dominik Reszetko, Konsultant w Dziale Reprezentacji Najemcy Savills

The majority of offices with lease agreements extending 5 years have been completed to a “turnkey” finish. This means that property owners are mostly, fully covering the cost of arranging the office space for tenants, in accordance with tenant specifications. It is often becoming the case that tenants receive additional budget in order to deliver an above standard finish allowing more flexibility to add more attractive elements improving office design and working conditions. Often it turns out that the optimization of the valuation made by the project manager acting on behalf of the tenant generates savings. This means funds may be used to cover the expenses not associated closely with the fit-out such as the cost of furniture, removals and interior design.

Ze względu na silną konkurencję na rynku najmu i prognozowaną dużą podaż nowej powierzchni w 2016 r. najemcy mogą liczyć na wiele różnych zachęt. Oprócz zwolnień z czynszu (zwykle co najmniej jeden miesiąc na każdy rok trwania umowy najmu), budżetu na pokrycie kosztów aranżacji (wykończenie „pod klucz” jest coraz częściej standardem na rynku) i kontrybucji finansowych (np. na pokrycie kosztów przeprowadzki lub zakupu nowych mebli) niektórzy wynajmujący oferują tzw. buy-out tj. pokrycie czynszu najemcy w obecnej lokalizacji do końca trwania umowy najmu (najczęściej pozostały okres nie jest dłuższy niż rok). Rozwiązanie to proponują najczęściej wynajmujący, zainteresowani pozyskaniem kluczowych najemców (tzw. anchor tenant), aby spełnić wymogi dotyczące wymaganego poziomu przednajmu, umożliwiającego uruchomienie projektu. Wynajmujący coraz częściej pokrywają koszty wynagrodzenia doradców oferujących rozwiązania w zakresie tzw. workspace solutions – usług związanych m.in. z planowaniem rozkładu biura tak, aby zmaksymalizować efektywność wykorzystania powierzchni. Dla większych najemców jest to kluczowy czynnik przy wyborze docelowego biura (wskaźnik kosztu za każde biurko). W przypadku najemcy zajmującego większą część budynku, jedną z zachęt może być umieszczenie logotypu na fasadzie lub dachu budynku za symboliczną opłatą. Wynajmujący są również skłonni do tego, żeby dostosować ofertę handlowo-usługową na parterze budynku biurowego do preferencji kluczowego najemcy. Klienci coraz częściej mogą liczyć na bardziej elastyczne warunki najmu z możliwością powiększenia lub zmniejszenia zajmowanej powierzchni w zależności do własnych potrzeb biznesowych. Pomimo trudnego rynku, wynajmujący szybko modyfikują oferty adresowane do najemców, aby zminimalizować wpływ rosnącego wskaźnika pustostanów.

Michał Orłowski, Associate Director w Dziale Powierzchni Biurowych w Cushman & Wakefield

Amid fierce competition from landlords with unprecedented levels of new supply anticipated in 2016, tenants stand to benefit from a host of different incentives. Apart from the usual rentfree periods (typically at least 1 month for every year of a given lease), fit-out allowances (with turn-key increasingly becoming the market norm) and cash contributions (e.g. to cover moving costs or buying new furniture) some landlords are proposing existing lease buy-outs. This applies mostly to landlords seeking anchor tenants to satisfy prelease thresholds, so as to launch new projects, usually with less than a year remaining on a given tenant’s current lease. Covering the costs of consultants providing workspace solutions is also common, as workplace efficiency is a key consideration for larger occupiers (cost per desk indicator). Sometimes tenants who occupy most of the building, are allowed to have their logo on the façade or roof of the building at marginal cost. Aligning the ground floor retail in an office building with an anchor tenant’s preferences is also common. Occupiers are also increasingly benefiting from more flexible lease terms, factoring in guaranteed expansion and contraction options, depending on their business needs. Thus, despite a challenging market, landlords are quickly adjusting their offering so as to mitigate the impact of vacancy growth.

Bartłomiej Zagrodnik, prezes zarządu Walter Herz

Najciekawszymi propozycjami rynkowymi są te, które oferują wartość dodaną. Najlepiej, jeśli obiekt zapewnia dodatkowe funkcje i udogodnienia, jak strefa konferencyjna, klub fitness, część rekreacyjna, przedszkole, zaplecze gastronomiczne i usługowo-handlowe, czy hotel. Biuro powinno spełniać nie tylko rolę miejsca pracy, ale stanowić przewagę konkurencyjną firmy w odniesieniu do klientów, kontrahentów i pracowników. Istotne jest także uzyskanie pakietu atrakcyjnych zachęt w postaci dopłat do aranżacji, bądź wakacji czynszowych oraz rozwiązań wspierających relokację, czy bonusów w rodzaju logo na budynku. Przy wsparciu fachowego doradcy najemca ma znacznie większe szanse, aby zrealizować wszelkie oczekiwania wobec wynajmowanej powierzchni biurowej, niż kiedy samodzielnie prowadzi negocjacje.

The most interesting offers on the market are those with the added value. Ideally, the facility provides additional features and amenities, including a conference area, a fitness center, a recreational area, a kindergarten, catering, commercial and retail area or a hotel. The office should fulfill not only the role of a workplace, but also constitute a competitive advantage for clients, customers and employees. It is also important to get a package of attractive incentives in the form of additional funds for the interior design, rent-free periods and solutions supporting relocation, as well as bonuses such as logos on the building. With the support of a professional advisor, tenant has a much better chance of finding office space that meets all the expectations, than when negotiating alone.

Jakie sÄ&#x2026; miÄ&#x2122;dzynarodowe i krajowe trendy w ofercie nowoczesnych powierzchni biurowych? What are foreign and domestic trends in the offer of modern office areas? What is an offer of office buildings? 10

W obecnych czasach oferta deweloperów nowoczesnych powierzchni biurowych, to już nie tylko powierzchnie jako takie, które są dostępne dla najemców. Jak możemy się na co dzień przekonać, deweloperzy prześcigają się w swojej kompleksowej obsłudze i ofercie, i dzięki temu wielką przyjemnością jest wręcz przebywanie w budynkach biurowych w wielu polskich miastach. Zarówno międzynarodowe sieci, jak i lokalni deweloperzy stosują się do ogólnie uznawanych trendów i tym samym wznoszą swoje projekty biurowe na najwyższe szczyty architektoniczne i z szeroką ofertą logistyczną. Jak podkreślają eksperci, i to zarówno ze strony samych deweloperów jak i agencji Real Estate, biuro, to już nie tylko miejsce pracy, w którym pracownicy realizują zadania związane z pracą, ale to także miejsce zaspakajania potrzeb społecznych, wpływających na samorozwój i wspomagają odpoczynek. Nowoczesne biurowce to już nie tylko tak zwane zielone budynki, w których wykorzystywana jest energia słoneczna, odzyskiwana jest woda, zużyte powietrze, czy wręcz wykorzystywanie energii pochodzącej z szumu ulicznego. Nowoczesne biurowce, to nie tylko nieograniczona wręcz możliwość zarządzania powierzchnią biurową, dostęp do wielu rozwiązań telekomunikacyjnych, informatycznych i logistycznych. Obecnie wręcz standardem stają się takie usługi jak kantyny, kawiarnie, sale konferencyjne, przedszkola czy fitness i to razem z basenami. Rozbudowywana i udostępniana jest infrastruktura rowerowa, ale także i carpooling oraz carsharing, czyli wspólne korzystanie z samochodów. Jak mówią nasi eksperci dziś elastyczność schodzi do poziomu pojedynczego stanowiska pracy, a zastosowane rozwiązania techniczne umożliwiają stworzenie stref o różnych parametrach na jednej przestrzeni. Coraz częściej w nowoczesnych budynkach znajdziemy biura coworkingowe, przestrzenie do kreatywnego myślenia i inne podobne inicjatywy. Ciekawe, jak będą wyglądały biura za kolejne 10 lat. A tymczasem, zobaczmy co mówią sami eksperci, zajmujący się na co dzień nieruchomościami biurowymi.

Nowadays the modern office space developers offer is not limited only to the office space available for tenants. As we can notice on daily basis, developers are presenting more and more complex and interesting services what makes spending time inside of buildings very comfortable in many of Polish cities. Both – international as well as local developers – adjust their offer to generally approved trends and by doing so lift up their office projects to the highest architectural peaks with a wide range of logistics support. As it is underlined by the experts from developers as well as from Real Estate Agencies side, the office is no longer the workplace, where employees provide their work. The office is also a place where social needs are met and self-development is supported. Modern office buildings are no longer so called green buildings, where the green energy is being used, water and air is recovered and energy is being produced from the street noise. Modern office buildings are offering much more than unlimited management of the office space, more than access to telco, IT or logistics solutions. Currently among the standards are such services like canteens, coffee shops, conference rooms, kindergartens, fitness clubs even with swimming pools. The bicycle infrastructure is being developed and modernized but also new services are appearing like for example carpooling or carsharing. As it is said by our experts, today the flexibility reaches the level of a single work station and technical solutions allow to apply different parameters within the single space. Provided technical solutions enable creation of various zones on one office area. It is becoming very common to find in office buildings such areas like for example coworking offices, creative thinking areas or other similar initiatives. The question which is asked is “what will the office building look like in next 10 years”? Before we find the answer to that question let’s see what Real Estate experts say about current market trends.

Michał Król, Property Negotiator, Dział Wynajmu Powierzchni Biurowych, CBRE Property Negotiator, Office Agency, CBRE

Obecnie oferta powierzchni biurowych w nowoczesnych budynkach wybiega daleko poza powierzchnię najmu. Właściciele a także najemcy podchodzą bardzo kompleksowo do pojęcia „biuro”, to już nie tylko miejsce pracy, to miejsce, w którym przychodzi nam realizować zdania związane z pracą a także zaspokajać potrzeby społeczne, samorozwoju czy odpoczynku. W związku z tym standard powierzchni musi spełniać najwyższe normy jakości szczególnie w kwestiach klimatyzacji, IT oraz doświetlenia powierzchni a pracownik powinien otrzymać możliwość kontroli nad otoczeniem pracy.

Currently, the offer of office area in modern buildings means significantly more than just tenant area. Landlords, as well as tenants, treat office meaning very comprehensively. Now, it is not only a workplace but also a place which enables us to fulfil the tasks concerning our job and what is more, it is a place that meets our social, self-development and relaxes needs. Therefore, area standard has to comply with the highest quality norms, especially in a case of air conditioning, IT and lighting of an area. Moreover, an employee should be able to control his workplace.

Wynajmujący coraz większą uwagę zwracają na usługi dla najemców wychodząc poza standardowe takie jak: kantyny, kawiarnie, sale konferencyjne, przedszkola czy fitness.

Landlords take into consideration that more and more tenants’ attention is attracted by services beyond standard ones as canteens, cafes, conference rooms, kindergartens and fitness clubs.

Przewaga konkurencyjna budowana jest przez rozwój usług poprawiających komfort pracowników dzięki np. infrastrukturze rowerowej czy koordynacji dojazdu do pracy poprzez carpooling, carsharing.

Competitive advantage is built by a development of services improving employees’ comfort, such as bicycle infrastructure or employees’ transportation coordination through carpooling and carsharing.

Otoczenie zewnętrzne nieruchomości staje przestrzenią przyjazną dla pracowników, funkcjonującą również w weekendy.

The external surrounding of a property becomes an employee friendly space, available also during weekends.

Wynajmujący starają się zapewnić jak najwyższą jakość szeroko rozumianego otoczenia pracy. Takie podejście wpływa na wzrost efektywności pracowników a Najemcy coraz częściej podczas analizy oferty biorą pod uwagę pozafinansowe elementy oferowane przez nowoczesne budynki biurowe.

Landlords strive to provide the highest possible quality of work surrounding in a broad sense. Such approach affects employees’ productivity growth. Moreover, tenants more and more often take into consideration non-financial elements offered by modern office buildings during offer analysis.

Michał Lis, Dyrektor w Dziale Wynajmu Powierzchni Biurowych, JLL Associate Director, Office Agency, JLL

Duża konkurencja na rynku biurowym sprawia, że deweloperzy i właściciele obiektów szukają wyróżników dla swoich projektów. Większość budynków biurowych prezentuje dość podobny standard technologiczny, zbliżony styl architektoniczny, a ponadto wiele projektów realizowanych jest w podobnej lokalizacji (klastry biurowe), co oznacza, że trzeba rywalizować czymś więcej niż położeniem i kosztami najmu. Dzisiaj kluczem do sukcesu inwestycji biurowej są zatem udogodnienia, czyli kombinacja elementów, które w znaczący sposób zwiększają komfort użytkowników. To już nie tylko kantyna czy kawiarnia, ale całe spektrum – fitness, fryzjer, punkty usługowe, restauracje etc. Znaczenia nabrała również infrastruktura rowerowa – parkingi i prysznice dla osób poruszających się do pracy rowerem.

As a result of a highly competitive office market, developers and property owners look for factors that would distinguish their projects from others. The majority of office buildings offer quite similar technical standards and architectural styles. Furthermore, a number of buildings are developed in similar locations (office clusters) and, as a result, one ought to compete with something more than location and lease costs. Today, the key to success are amenities – a combination of elements that can significantly increase the comfort of users. These include not only canteens and cafés but also amenities such as fitness, hairdresser, services points, restaurants etc. Bicycle infrastructure – parking bays and shower cubicles for cyclists – are also growing in importance.

Coraz większą wagę przywiązuje się do dbałości o otoczenie obiektów, jak również do ożywienia obiektów poza godzinami pracy. Stawia się nie tylko na typ najemców, którzy generują zysk już w perspektywie krótkofalowej, czyli np. placówek bankowych, ale pracuje nad przyciągnięciem takich marek i branż, dzięki którym będzie on funkcjonował po przysłowiowej godzinie 17.

Much focus is also being put on the management of buildings’ surroundings as well as keeping the objects open after working hours. Therefore, the emphasis is not only on the type of tenants who generate profit in the short-term, such as bank branch offices, but also on attracting brands and industries which would function in the building after 5 pm.

Łukasz Żelezik, Dyrektor, Dział Powierzchni Biurowych | Reprezentacja Właściciela, Colliers International Director, Office Agency | Landlord Representation, Colliers International

Rosnące wymagania i zmieniające się potrzeby najemców powodują, że budynki biurowe również ewoluują. Nowoczesna powierzchnia biurowa musi być przede wszystkim elastyczna, dopasowana do potrzeb konkretnego najemcy. Skończyły się czasy, kiedy te same rozwiązania zadowalały wszystkie firmy w budynku. Dziś elastyczność schodzi do poziomu pojedynczego stanowiska pracy, a zastosowane rozwiązania techniczne umożliwiają stworzenie stref o różnych parametrach na jednej przestrzeni. Pomagają w tym systemy inteligentnego zarządzania budynkiem, sterujące urządzeniami zapewniającymi komfort użytkowania w obiekcie np. wentylacja, temperatura. Nowoczesne budynki biurowe są innowacyjne i minimalizują swój wpływ na środowisko naturalne. Zrównoważone budownictwo to dziś standard, ale rozwiązania techniczne i technologiczne są coraz bardziej zaawansowane – właściciele budynków muszą za nimi nadążać

Nowoczesne powierzchnie biurowe tworzone są z myślą o najemcy i jego pracowników. Wraz ze wzrostem kosztu kapitału ludzkiego, coraz wyraźniej widać, trend wśród najemców mający na celu poprawienie warunków funkcjonowania dla swoich pracowników. Deweloperzy odpowiadając na te preferencje wyposażają swoje budynki we wszelkie udogodnienia. Pojawiają się rozwiązania technologiczne, takie jak aplikacje w telefonach, które sprzężone są z systemami budynku. Aplikacje te umożliwiają kontrolę dostępu do budynku, mogą też być rozbudowane o moduły przywołania windy z wyprzedzeniem a nawet połączone z systemami lokali usługowych, które zlokalizowane są na parterze budynku, dając możliwość na przykład zamówienia posiłku z restauracji pracowniczej na biurko lub sprawdzenia statusu usługi pralniczej. Nowoczesne budynki w trosce o dobro najemców oferują doświetloną naturalnym światłem przestrzeń biurową a dostarczana ilość świeżego powietrza, przewyższa zwykle wymogi wynikające z norm. Pojawiają się udogodnienia dla rowerzystów, w tym szatnie, węzły sanitarne i przestrzeń dla rowerów. Dodatkowo usługi, takie jak restauracja pracownicza zaspokajają nie tylko potrzeby żywieniowe, ale coraz częściej tworzą elegancką przestrzeń, w której można spotkać się z klientem. Wokół budynków aranżowane są przestrzenie rekreacyjne oraz strefy relaksu. Nie bez znaczenia są również dodatkowe udogodnienia w formie parkingu dla gości, stref dostaw dla kurierów czy podjazdu dla taksówek. Wraz z rozwojem infrastruktury dla samochodów elektrycznych, nieodłącznym elementem wyposażenia nowoczesnych biurowców stają się też stacje ładowania samochodów. Wszystkie wyżej wymienione udogodnienia będzie można znaleźć między innymi w budynku D48, który zostanie oddany do użytku w przyszłym roku na warszawskim Służewcu Przemysłowym.

The growing demand and changing needs of tenants result in office buildings also evolving. Modern office space should be as flexible as possible, tailored to the needs of a specific tenant. Gone are the days when the same solution was satisfactory to all companies in the building. Nowadays, flexibility reaches the level of a single work station and technical solutions allow to apply different parameters within the single space. The intelligent building management systems help to control various devices providing optimal conditions in the facility, eg. ventilation, temperature. Modern office buildings are innovative and minimize their negative impact on the environment. Sustainable development is today a standard, but technical and technological solutions are becoming more sophisticated – building owners have to keep up with them.

Daniel Czarnecki, associate w Dziale Reprezentacji Wynajmującego Savills

Modern office spaces are created to satisfy tenants and their staff. The trend among tenants to improve the operating environment for their employees is becoming increasingly popular as the cost of human capital increases. Developers are responding to these trends by equipping buildings with much better amenities. Examples of this include technological solutions which link phone apps with building maintenance systems. These applications are allowing tenants greater control over the buildings functionality controlling access to the building, the summoning of the elevator ahead of time and even connecting to commercial premises in the building to order a meal from the restaurant to the employee’s desk or check the status of laundry services. Modern buildings offer better light office space with more natural light and a greater supply of fresh air, usually exceeding requirements. This all stems from an increased concern for the welfare of the tenants. There are facilities for cyclists including changing rooms, sanitary facilities and bicycle storage. In addition services such as employee restaurants are not only functional from a nutritional stand point but more often create an elegant space where one can meet with a client. Around the buildings spaces for leisure and relaxation area more frequent. Visitor parking, delivery zones and taxis access ways are also becoming increasingly important. Whilst public transport is important infrastructure for electric cars including charge points are becoming a more integral part of perceived ‘modern office equipment’. All the above facilities and more can be found at D48, a modern office building due to open next year at Industrial Służewiec, Warsaw.

Mateusz Strzelecki, Senior Associate w Walter Herz

Krajowy rynek dysponuje ofertą zapewniającą podobny standard biur, jak obiekty na świecie. Przyjazne dla otoczenia, wysokiej klasy budynki, usytuowane w znakomicie skomunikowanych miejscach oferują nowoczesne powierzchnie biurowe. Szczególny nacisk inwestorzy kładą na certyfikowanie obiektów, które wpisują się w założenia zrównoważonego rozwoju, co przekłada się także na niższe koszty eksploatacyjne.

Domestic market offers similar standard of offices as facilities around the world. Well-located, environment-friendly highend buildings offer modern office space. Investors put special emphasis on the certification of facilities that meet the standards of sustainable development, which translates into lower operating costs.

W biurowcach lokowane są kluby fitness i udogodnienia ułatwiające realizację różnych form aktywności fizycznej, a także stacje do ładowania aut elektrycznych. Coraz więcej budynków oferuje usługi concierge i pomoc w organizowaniu codziennej pracy. Najlepsze obiekty potrafią zapewnić przede wszystkim młodym ludziom sprzyjające środowisko pracy i udogodnienia, które zaspokajają wszelkie ich potrzeby.

The office buildings provide fitness centers and amenities to facilitate various forms of physical activity, as well as charging stations for electric cars. More and more buildings offer concierge services and assistance in organizing daily work. The best facilities are mainly able to provide young people with conducive working environment and facilities that cater to all needs.

Maciej Brożek, Pełnomocnik ds. Rozwoju w firmie Torus

Analizując trendy i perspektywę rozwoju rynku biurowego w Polsce, trzeba się odnieść do charakteru i zmieniających się potrzeb najemców, czyli przede wszystkim sektora BPO/SSC oraz IT. To jego dynamiczny wzrost od wielu lat napędza rozwój segmentu biurowego i w przyszłości będzie podobnie. Trendy idą tutaj z duchem czasu. Firmy mają ogromne potrzeby rekrutacyjne, a powierzchnia pracy stała się dla wielu z nich jednym z podstawowych, pozafinansowych elementów przyciągania, a nawet utrzymywania pracowników. Temu służą ciekawe, ale jednocześnie efektywne aranżacje oraz rozmaite funkcjonalności pozwalające w miejscu pracy oderwać się od obowiązków, jak również łatwy dostęp do usług związanych ze sportem, rekreacją czy codziennymi, życiowymi potrzebami.

When analysing the trends and future development prospects of the office market in Poland, one must keep in mind the nature and the changing needs of the tenants, particularly those in the BPO/SSC and IT sectors. The rapid growth of these sectors has been pushing the office market forward and this is likely to continue in the future. The currently observed trends are simply reflecting the ‘zeitgeist’. Companies have sizeable recruitment needs – for many of them, quality workspace has become one of the main, non-monetary means of drawing in, and keeping, employees. This is achieved through innovative, yet efficient interior arrangement, as well as convenient availability of sports, recreational and commercial services, where one can catch a breather from work or run some errands.

To, czego w perspektywie kolejnych 10-20 lat możemy być pewni, to zmiana. Sektor BPO/SSC będzie przechodził procesową rewolucję, a to z kolei wyznaczać będzie kierunki dalszego rozwoju rynku biur. Na znaczeniu będą zyskiwać bardziej elastyczne rozwiązania, jak activity based working czy powierzchnie typowo coworkingowe, a firmy będą potrzebować relatywnie mniej przestrzeni na własne potrzeby.

One thing we can be certain of in the next 10-20 years is the inevitability of change. The BPO/SSC sector will continue to undergo a revolution, which will in turn set out further development goals for the office market. Flexible arrangements like activity based working and coworking spaces will be in increasing demand, while businesses will require less actual space for their own use.

Ewelina Kałużna, dyrektor ds. wynajmu i zarządzania wartością budynków Skanska Property Poland Leasing and Asset Management Director at Skanska Property Poland

Rzeczywistą potrzebą przyszłości stały się nowoczesne aplikacje w budynkach biurowych, pozwalające np. na łatwe zarezerwowanie sali konferencyjnej, samochodu, zamówienie lunchu z dostawą do biura czy nawet zaproszenie kolegów z pracy na pojedynek w ping ponga. W taką aplikację wyposażyliśmy m.in. budynek Corso Court w Pradze. W Polsce pracujemy już nad usługą opartą o concierge. Dzięki niej pracownicy będą mogli sprawnie załatwiać drobne prywatne sprawy, takie jak np. odbiór prania czy biletów na koncert w godzinach pracy. Nie będzie się to wiązało z wyższymi cenami najmu czy dodatkowymi opłatami. Ważne, żeby miejsce pracy było funkcjonalne zarówno pod względem ergonomii i dobrze zaprojektowanej przestrzeni, jak i nowoczesnych rozwiązań, które ułatwią pracownikom życie.

DL Invest Group od ponad 10 lat zajmuje się realizacją obiektów oferujących nowoczesne powierzchnie biurowe dostosowane do potrzeb najemców i na podstawie tego wieloletniego doświadczenia oraz posiadanych obiektów takich jak DL Center Point Katowice, Częstochowa czy Gliwice, możemy śmiało stwierdzić, iż trendy zarówno na rynku polskim jak i międzynarodowym zmierzają ku obiektom ekologicznym, wyposażonym w nowoczesne technologie. Najemcy nie poszukują już tylko powierzchni w dogodnej lokalizacji, ale takiej która zapewni wszystkie parametry przyjazne dla środowiska, oraz dostarczy technologii SMART. Rozwiązania te dotyczą zarówno budynku, jak i jego otoczenia, skupiają się one przede wszystkim na efektywnych metodach zarządzania i wykorzystywania narzędzi prowadzących do optymalizacji zużycia energii, zwiększania efektywności energetycznej budynku, efektywności pracy i zarządzania w inteligentnym otoczeniu. W tym właśnie kierunku zmierza każda kolejna nasza inwestycja.

Modern apps for office buildings have become a ‘must’. They provide employees with an opportunity to easily book a conference room, rent a car, order lunch to the office or even challenge colleagues to a ping-pong match. We implemented such applications in our Corso Court office building in Prague. In Poland, we are already working on concierge-based services. As a result, employees will be able to swiftly have minor errands done for them, such as having their laundry picked up or concert tickets delivered, during their working hours. This will not include either higher lease prices or additional payments. It is important for a working place to be functional both in terms of ergonomics and conveniently designed solutions, which improve the life of employees.

Wirginia Leszczyńska Managing Director

DL Invest Group for more than 10 years of experience in the realization of facilities offering modern office space tailored to the needs of tenants and based on that experience and owned facilities such as DL Center Point Katowice, Czestochowa and Gliwice, we can confidently say that the trends both in the Polish and international market are moving towards environmental Office centers, equipped with modern technologies. Tenants are not looking for just the soffice space in a convenient location, but one that will provide all the parameters of environmentally friendly and will provide SMART technology. These solutions apply to both the building and its surroundings, they focus primarily on effective methods of management and use of tools leading to the optimization of energy consumption, increase energy efficiency of the building, work efficiency and management in ambient intelligence. In this direction aims every subsequent of our investment.

CASE STUDY DSV ERGONOMIA I ATRAKCYJNOŚĆ

Firma DSV International Shared Services planując zmianę siedziby, podjęła decyzję o kompleksowej aranżacji i wyposażeniu nowego biura. Nowoczesne i ergonomiczne wnętrza miały współgrać z nową, atrakcyjną lokalizacją firmy i wzmacniać jej markę. Powodem przeprowadzki pod nowy adres, na ulicę Domaniewską w Warszawie był dynamiczny rozwój i wzrost biznesu ISS. Thomas Jansson, prezes DSV ISS oczekiwał, że nowe biuro będzie nie tylko gwarantować komfort pracy, ale także elastycznie dopasowywać się do dalszego wzrostu firmy.

FAKTY

Klient: Grupa DSV jest globalnym dostawcą usług transportowych i logistycznych. Zakres projektu: Projekt i wyposażenie stanowisk pracy, sal spotkań i koordynacja dostaw firm trzecich. Strony współpracujące: Thomas Jansson, prezes DSV ISS, Marzena Staczyńska, Key Account Manager Kinnarps Polska. Wyposażenie: Produkty Kinnarps: Biurka Seria P na elewatorze (do pracy sit-stand), Fotele Plus[6], Ścianki działowe Rezon, Szafy seria E one, Krzesła konferencyjne i gościnne na kółkach seria 5000CV, Stoły konferencyjne i do spotkań seria T, Stoły składane szkoleniowe Fellow, stołki barowe Frisbee. Meble uzupełniające nietypowe: Recepcja, sofy U-sit Johanson Design, zabudowa aneks kuchenny i szafa w zarządzie, okładziny ścienne Newmor (w salach konferencyjnych i kuchniach).

KOMFORT PRACOWNIKA TO PRIORYTET

Thomas Jansson postanowił od początku aktywnie uczestniczyć w projekcie. – W naszej firmie najważniejszy jest pracownik. Dlatego osobiście zaangażowałem się zarówno w przeprowadzwww.walterherz. kę jak i aranżację nowego biura. Aby stało się komfortowym com i atrakcyjnym miejscem dla dotychczasowych i nowych pracowników – mówi Thomas Jansson. Inspiracje czerpał

z duńskiej centrali firmy, gdzie ergonomia i atrakcyjność przestrzeni dla pracowników były priorytetem. Dostawcą części rozwiązań był szwedzki oddział Kinnarps. Thomas Jansson mając już wiedzę o możliwościach i trendach w nowoczesnym projektowaniu biur bardzo starannie wybierał zakres i wykonawcę projektu dla firmy w Polsce. O wyborze oferty Kinnarps Polska zdecydowało duże doświadczenie firmy i jej kompleksowe podejście od doradztwa po dostawę i instalację wyposażenia. Planowany projekt był bardziej złożony niż w centrali firmy, ponieważ obejmował większy wybór asortymentu oraz koordynację dostaw podwykonawców.

PEŁNA WSPÓŁPRACA

Wszystkie nowe rozwiązania były omawiane oraz prezentowane w showroomie Kinnarps. Pracownicy DSV testowali czy proponowane stanowiska pracy spełniają ich oczekiwania, m.in ergonomiczne fotele obrotowe oraz biurka do pracy na stojąco, z elektryczną regulacją wysokości. Elementem podnoszącym atrakcyjność nowego biura były sale spotkań. Tematykę i motywy wybrali pracownicy w specjalnym konkursie. Aranżację i wyposażenie wykonał zespół Kinnarps. Eksperci firmy zaproponowali ponadto zastosowanie specjalnych ścianek działowych, zapewniających optymalną akustykę powierzchni open space i doradzali przy wyborze kolorystyki. – Pracownicy DSV docenili aranżację i wyposażenie nowych biur. W szczególności – wolność wyboru sposobu pracy – na siedząco lub na stojąco przy biurkach z elewatorem – podkreśla Thomas Jansson. Eksperci Kinnarps przeprowadzili szkolenia na temat ergonomii pracy i możliwości dopasowania stanowisk do indywidualnych potrzeb. Nowoczesne biuro, ergonomiczne stanowiska pracy stały się także ważnym argumentem w rekrutacji nowych pracowników. – Po zrealizowaniu pierwszego projektu nie miałem wątpliwości, że kolejne dwa zrealizuje dla nas Kinnarps – mówi Thomas Jansson. Nowe biura będą bardzo potrzebne – DSV ISS zatrudnia już 500 pracowników i planuje dalszy wzrost.

ERGONOMICS AND ATTRACTIVENESS

Modern and ergonomic interiors were to harmonise with the new attractive location of the company and strengthen its brand, too. The reason for the company’s relocation to the new office at Domaniewska in Warsaw was the dynamic development and growth of the International Shared Services business. Thomas Jansson, President of DSV ISS, wanted the new office to guarantee both comfortable working conditions for its employees and also flexible adjustment to the future growth of the company.

THE FACTS

The Client: DSV Group is a global provider of transport and logistics services. Features: Interior design for XXX flexible workplaces, meeting rooms, coordination of subcontractors’ deliveries.

Cooperating Partners: Thomas Jansson; President of DSV ISS, Marzena Staczyńska; Key Account Manager form Kinnarps Polska. Interior fittings: Kinnarps products Series[P] sit-stand desk (with an electric lift), Plus[6] chairs, Rezon office screens, Series[E] one storage units, 5000CV conference and visitor chairs with castors, Series[T] conference and meeting tables, Fellow foldable training tables, Frisbee stools. Non-standard complementary furniture: Reception, Johanson Design’s U-sit sofas, Built-in kitchenette and storage unit in the management office, Newmor wall coverings (in conference rooms and kitchens).

EMPLOYEE’S COMFORT AS A PRIORITY

Thomas Jansson decided to actively participate in the project from the very beginning. – At our company, employees are our priority. For this reason I have been personally engaged both in the relocation and arrangement of the new office so that it can become a comfortable and attractive place for our current and future employees – says Thomas Jansson. He was inspired by the Danish central office of the company, where ergonomics and

attractiveness of the working space for employees were put first. The provider of a part of the solutions used there was the Swedish branch of Kinnarps. Knowing the possibilities and trends in modern office design, Thomas Jansson carefully defined the scope and selected the contractor to implement the project for the Polish company. It was the offer of Kinnarps Polska that was selected due to the broad experience of the company and its comprehensive approach: from consultancy to delivery and installation of the furnishings. The planned project was more complex than at the company’s head office since it covered a wider scope of products and included coordination of subcontractors’ deliveries.

FULL COOPERATION

All the new solutions were discussed and presented in Kinnarps showroom. DSV employees tested the solutions to check whether the workstations meet their expectations, including ergonomic swivel chairs and sit-stand desks with electric height adjustment. Meeting rooms are another element that increased the attractiveness of the new office. The themes and patters were chosen by employees in a special competition. The arrangement and furnishing was made by Kinnarps. The company’s experts also suggested the use of office screens, which ensure optimal acoustics in an open space, and helped to choose colour patterns. – DSV employees appreciated the design and furnishing of the new offices. In particular, they liked the freedom of choice as regards the manner of work: in a seated or standing position at desks with an electric lift – emphasises Thomas Jansson. Kinnarps experts conducted training in work ergonomics and discussed the possibilities of adjusting workstations to individual needs. The modern office and ergonomic workstations have become an important argument in recruitment of new employees. – After implementation of the first project, I had no doubts that we wanted the next two to be implemented by Kinnarps as well – says Thomas Jansson. New offices will be necessary: DSV ISS already employs nearly 500 people and has plans for further growth.

WYTYCZNE DUŻE I MAŁE

CASE STUDY KMD

Podstawowe wytyczne do projektu nowego biura przekazali menedżerowie z centrali firmy zarządzający infrastrukturą, bezpieczeństwem oraz wyposażeniem innych lokalizacji KMD. Została określona liczba sal konferencyjnych i wymagana wielkość przestrzeni pracy dla każdego pracownika. Z rekomendacji ekspertów Kinnarps – architekta Sebastiana Górskiego i Key Account Manager Marzeny Staczyńskiej – strefa relaksu została zaplanowana w miejscu, gdzie okna wychodzą na otwartą przestrzeń, inaczej niż w pierwotnych projektach. Określone przez KMD rodzaje przestrzeni dla pracowników zostały przez Kinnarps odpowiednio rozlokowane z myślą o optymalnej akustyce.

ZIELEŃ, CISZA I POP-ART BIURO, KTÓRE PRZYCIĄGA

Programiści należą dziś do najbardziej rozchwytywanych pracowników. Od początku działalności w Polsce firma KMD postawiła na atrakcyjne i przyjazne środowisko pracy. I to był bardzo dobry wybór. KMD to jedna z największych duńskich firm IT z rocznym dochodem przekraczającym 640 mln euro. Decyzja o uruchomieniu polskiego biura KMD wynikała z wysokiej oceny kompetencji i znajomości języków obcych polskich programistów. – Od początku zdecydowaliśmy, że biuro KMD Poland ma być atrakcyjne dla pracowników. Oferować wyjątkową, indywidualną przestrzeń do pracy i odpoczynku. Moim założeniem było przede wszystkim dużo zieleni i dobra akustyka – mówi Jens Brinksten, CEO, KMD Poland. KMD Poland została zarejestrowana w grudniu 2014, a już w październiku 2015 roku wprowadziła się do nowego biura na dwóch piętrach w kompleksie Gdański Business Center w Warszawie.

PRZESTRZEŃ JEST WAŻNA

Wybór, aranżacja i wyposażenie biura dla KMD Poland było równie istotnym procesem jak organizacja duńskiej firmy w Polsce. Z krótkiej listy dostawców jeszcze przed końcem 2014 roku wybrany został Kinnarps. Ponadto był on znany również w duńskiej centrali firmy. – O wyborze Kinnarps zdecydowała elastyczność w podejściu do naszych oczekiwań, wizja projektanta oraz sposób prezentacji projektu – wylicza Anna Czerwińska, Project Manager, KMD Poland, która zarządzała projektem aranżacji i wyposażenia biura dla firmy. Wszystkie rozwiązania zostały zademonstrowane w warszawskim showroomie dostawcy. Pierwszym etapem było wynajęcie tymczasowej powierzchni w biurowym zagłębiu na Służewcu w Warszawie, gdzie już w lutym 2015 wprowadzili się pierwsi pracownicy KMD Poland. Do urządzenia biura wykorzystano na początku meble tymczasowe wypożyczone od Kinnarps. Dla zespołu projektowego oznaczało to dodatkowe wyzwanie – zaaranżować i wyposażyć tymczasowe biuro z myślą o tym właściwym, tak aby jak najwięcej elementów zostało wykorzystanych w docelowej lokalizacji.

Dynamikę miejsca pracy miały podkreślać naścienne reprodukcje słynnych dzieł pop-artu. Żywa zieleń, za którą optował CEO KMD Poland, relaksuje i stanowi naturalny element wyciszający. Komfort dźwiękowy podnoszą panele akustyczne, które także pełnią funkcję dekoracyjną. Pomieszczenia służące rozrywce, tzw. game rooms, zostały całkowicie wyciszone, aby ich użytkownicy nie przeszkadzali w pracy innym. Ważnym elementem nowego biura są sale konferencyjne. Łącznie powstało ich 30. Każda z nich utrzymana jest w charakterystycznej kolorystyce mebli oraz wykładziny. Pomieszczenia te różnią się wyposażeniem, które definiuje tryb pracy – od zwykłych stołów konferencyjnych, poprzez wysokie stoły do pracy w pozycji stojącej, po kanapy i fotele do mniej formalnych spotkań.

– Efekt końcowy jest znakomity, co potwierdzają nasi pracownicy – cieszy się Jens Brinksten, CEO, KMD Poland. Anna Czerwińska dodaje – Biuro robi naprawdę niesamowite wrażenie i jest przyjazne pracownikom. Kolejne piętro biura KMD Poland o powierzchni 2 tys. metrów kwadratowych powstaje również we współpracy z Kinnarps. – Niewątpliwą zaletą nowego biura jest dostęp do licznych multimedialnych sal konferencyjnych, a także stref relaksu. Ich indywidualny charakter sprzyja zarówno standardowym spotkaniom biznesowym, jak i budowaniu relacji międzyludzkich w zdecydowanie mniej formalnym otoczeniu – zauważa Marcin, manager KMD Poland. – Budowanie naszej przestrzeni było ciekawym doświadczeniem, w którym chętnie wspólnie uczestniczyliśmy i dodatkowo udokumentowaliśmy na filmie pt. „How we left Mordor*” – puentuje Ewa, pracownica KMD Poland. * Żartobliwa nazwa biurowej dzielnicy Warszawy używana przez pracowników zlokalizowanych tam firm

LISTA DOSTARCZONEGO WYPOSAŻENIA I WYKONANYCH PRAC

• Ponad 230 stanowisk pracy (składających się z biurka na elewatorze elektrycznym z serii P, ergonomicznego fotela obrotowego z serii Plus oraz kontenera) • Wyposażenie 30 sal konferencyjnych • Wyposażenie strefy relaksu i kuchni wraz z barem • Ekrany akustyczne, tablice magnetyczne • Opracowanie spójnej kolorystyki całego biura • Elementy dekoracyjne – tapety i grafiki naścienne, logotypy • Meble recepcyjne (zarówno w recepcji tymczasowej, jak i docelowej).

THE OFFICE THAT CATCHES YOUR EYE

zone has been designed in a place where the windows face an open space, unlike in the original designs. The types of spaces for the employees specified by KMD have been arranged by Kinnarps bearing in mind optimal acoustics.

KMD is one of the largest Danish IT companies with an annual revenue exceeding EUR 640m. The decision to launch the Polish office of KMD resulted from the very high opinion on the competences and command of foreign languages by the Polish programmers.

The dynamics of the workplace was to be highlighted by wallreproductions of famous works of pop-art. Vivid green, for which the CEO of KMD Poland opted, relaxes and provides a natural calming element. The sound comfort is improved by acoustic panels, which also serve as a decoration. The premises intended for entertainment, the so-called “game rooms”, are fully soundproof so that their users do not disturb others at work. Conference rooms are an important element of the new office. A total of 30 have been created. Each of them has characteristic colours of the furniture and the carpet. The rooms differ with equipment that defines the mode of work – from standard conference tables, through high tables to work in a standing position, and sofas and armchairs for less formal meetings.

Programmers are nowadays one of the most sought-after employees. Since the beginning of its operation in Poland, KMD has opted for an attractive and friendly work environment. And it has turned out to be a very good choice.

– From the beginning, we have decided that the office of KMD Poland must be attractive for our employees. It had to offer a unique, personalised space to work and to rest. Lots of green and good acoustics – this has been my idea in the first place – says Jens Brinksten, CEO, KMD Poland. KMD Poland was registered in December 2014, and in October 2015 it moved into the new office on two floors in the Gdański Business Centre complex in Warsaw.

SPACE IS IMPORTANT

Selecting, arranging, and equipping the office for KMD Poland has been a process equally important as the organisation of the Danish company in Poland. Before the end of 2014, Kinnarps was selected from a shortlist of suppliers. It was also known to the Danish headquarters of the company. – The flexibility in the approach to our expectations, the vision of the designer, and the way of presentation of the design have been decisive when it comes to choosing Kinnarps – says Anna Czerwińska, Project Manager, KMD Poland, who managed the project of arranging and equipping the office for the company. All the solutions have been demonstrated at the supplier’s showroom in Warsaw. The first stage has been renting temporary office space in the office complex at Służewiec in Warsaw, where the first employees of KMD Poland moved into in February 2015. At the beginning, the office has been equipped with temporary furniture borrowed from Kinnarps. This meant an additional challenge for the project team – to arrange and equip the temporary office bearing in mind the target one so that as many elements as possible would be used in the target location.

BIG AND SMALL GUIDELINES

The basic guidelines for the new office design have been provided by the managers from the company’s headquarters who manage the infrastructure, safety, and equipping other KMD locations. The number of conference rooms and the required work space size for each employee have been determined. Based on the recommendation of Kinnarps experts – architect Sebastian Górski and Key Account Manager Marzena Staczyńska – the relaxation

GREEN, QUIET, AND POP-ART

– The end result is excellent, and our staff confirms that – says Jens Brinksten, CEO, KMD Poland. Anna Czerwińska adds – The office makes an amazing impression and is friendly for our employees. Another floor of the office of KMD Poland with an area of 2,000 square metres is also being prepared in cooperation with Kinnarps. – The access to a number of multimedia conference rooms and relaxation zones is no doubt an advantage of the new office. Their individual character fosters both standard business meetings and building interpersonal relationships in a much less formal environment – points out Marcin, KMD Poland’s Manager. – Building our space was an interesting experience in which we participated together willingly and which we have documented on a video entitled ‘How we left Mordor*’ – concludes Ewa, an employee at KMD Poland. * A humorous name of the office district of Warsaw used by the employees of the companies located there

LIST OF SUPPLIED EQUIPMENT AND WORKS CARRIED OUT

• More than 230 work stations (consisting of a P-series sit/stand desk, an ergonomic Plus-series task chair, and a container) • 30 conference rooms • Relaxation zones and kitchen with a bar • Acoustic screens, magnetic boards • Developing a consistent colour scheme of the entire office • Decorative elements – wallpapers and wall graphics, logos • Reception desk (both at the temporary reception, as well as at the target one).

REKOMENDACJE NAJLEPSZ YCH BUDY NKÓW DLA SEKTORA BPO/SSC Powierzchnia biurowa to jeden z najważniejszych czynników, na który przedsiębiorcy z branży outsourcingowej i nowoczesnych usług dla biznesu zwracają uwagę wybierając lokalizację na swoje centra operacyjne. Oto wybrane obecne i przyszłe nowoczesne budynki biurowe w Polsce. Więcej informacji o budynkach znajduje się również na OutsourcingPortal.eu

The office space is one of the most important criteria, when outsourcing and mode business services entrepreneurs consider the location for new operation center. Below you can find the selection of existing and planned office buildings in Poland. More information you can get at OutsourcingPortal.eu

Standard Standard

Bankomat Cash machine

Certyfikat Certificate

Kawiarnia Coffee shop

Status / rok budowy Status / built

Miejsca Parkingowe Parking lots Liczba wind Number of lifts

Liczba kondygnacji Number of floors Monitoring Monitoring Recepcja Reception

Restauracja Restaurant Wszystkie przedstawione biurowce posiadają:

• łącza światłowodowe • okablowanie strukturalne • podwieszane sufity

Pasaż handlowy Mall

Fitness/Siłownia Fitness/Gym Klimatyzacja Air conditioning

Podnoszone podłogi Raised floors Ochrona budynku Security Kiosk Kiosk

Teren zamknięty Closed Area All of the office buildings have: • fiber-optic lines • structured cabling • suspended ceilings

RECOMMENDED OFFICE BUILDINGS FOR BPO/SSC OPERATION CENTRES

SILESIA BUSINESS PARK Al. Niepodległości ul. Chorzowska 40-101 Katowice

Kompleks budynków biurowych Silesia Business Park to miejsce otwarte na cztery strony świata. To tu przecinają się europejskie szlaki komunikacyjne, kulturalne, oraz gospodarcze, dzięki którym Katowice tętnią życiem.

The complex of office buildings Silesia Business Park is a place open to the four winds. This is where European communication, cultural and economic routes intersect which make the city vibrant with life.

Atrakcyjna lokalizacja w pobliżu centrum miasta, dobra infrastruktura komunikacyjna oraz punkty usługowe wewnątrz kompleksu sprawiają, że Silesia Business Park uznawana jest za miejsce atrakcyjne i komfortowe.

An attractive location close to the city center, good communication and services available even within the complex are reasons why Silesia Business Park is considered as attractive and comfortable place.

Powierzchnia całkowita budynku / Total building space: 48 000 m2 / sq m Minimalna powierzchnia do wynajęcia / Minimum area for rent: 220 m / sq m 2

2015

LEED-G

KONTAKT / CONTACT tomasz.zydorek@skanska.pl +48 519 500 884

600

ul. Lubicz 17G Stan doskonałej harmonii. To właśnie cały Green2Day. Elegancki w swojej prostocie, funkcjonalny i przyciągający uwagę budynek biurowy powstaje w samym sercu Wrocławia- tuż obok uczelni wyższych oraz Ostrowa Tumskiego. Green2Day jest odpowiedzią na potrzeby młodych, zdolnych ludzi, nierozstających się z nowymi technologiami. Nowa inwestycja będzie łączyć ludzi, idee i wrocławian z nowym miejscem na mapie ich miasta.

ul.Szczytnicka 11 50-382 Wrocław

A state of perfect harmony. This is what Green2Day is. Elegant in its simplicity, functional and attracting attention office building is situated in the very center of Wrocław – nearby the Universities and historical heart of the city. Green2Day is the answer to the needs of the young, talented people who always stay online with their mobile devices and communicators. New investment will connect the variety of people, diverse ideas and creative actions and will become the new place on the city map.

Powierzchnia całkowita budynku / Total building space: 17 123 m2 / sq m Minimalna powierzchnia do wynajęcia / Minimum area for rent: 242 m2 / sq m Q42017

LEED-G

KONTAKT / CONTACT aleksandra.kalina@skanska.pl +48 797 019 474

232

OFF PIOTRKOWSKA CENTER Położony tuż przy pasażu OFF Piotrkowska, uznawanym za najmodniejsze i najciekawsze miejsce w całej Łodzi. TEAL OFFICE wprowadza zupełnie nową jakości w otoczenie rewitalizowanych budynków pofabrycznych. To oferta przygotowana dla tych, którzy preferują współczesną architekturę biurowca w klasie A, a jednocześnie chcą cieszyć się bliskością tętniącego życiem pasażu.

ul. Roosevelta 6/12 90-056 Łódź

Położony tuż przy pasażu OFF Piotrkowska, uznawanym za najmodniejsze i najciekawsze miejsce w całej Łodzi. SEPIA OFFICE to oryginalny XIX-wieczny postindustrialny obiekt zbudowany z charakterystycznej czerwonej cegły. Najważniejszym założeniem projektowym było takie przeprowadzenie rewitalizacji, aby utrwalić niepowtarzalny i inspirujący charakter pofabrycznej Łodzi. Located just off of the OFF Piotrkowska passageway, which is the hippest and most interesting place in all of Łódź. TEAL OFFICE brings a new level of quality to its post-industrial surroundings. This is an offer for those who want the modern architecture of a class A office building and the vibrancy of the OFF Piotrkowska location. Located just off of the OFF Piotrkowska passageway, which is on the most hip and unique places in all of Łódź. SEPIA OFFICE is a red-brick factory building from the 19th century. The most important goal of the project was to undertake the renovation in such a way as to preserve the unique and inspiring character of industrial Łódź.

Powierzchnia całkowita budynku / Total building space: 5316,71 m2 / sq m Powierzchnia do wynajęcia / Area for rent: 4747,71 m2 / sq m 2018

BREEM

220

2-3

KONTAKT / CONTACT Joanna Bełdzińska, +48 535 477 616

ALCHEMIA III - ARGON III etap Alchemii – wieża ARGON – to budynek narożny, posadowiony u zbiegu al. Grunwaldzkiej z ul. Kołobrzeską, dzięki czemu jest najbardziej prestiżowo ulokowanym budynkiem całego kompleksu. Ponadczasowy i elegancki charakter nadaje budynkowi pozbawiony szprosów narożnik elewacji od strony skrzyżowania, zwany „latarnią”, efektownie podświetlony po zmroku. Do dyspozycji użytkowników przeznaczono ponad 370 miejsc parkingowych, zlokalizowanych na czterech poziomach – jeden z nich także dla gości. W parterze przewidziano kilkanaście lokali usługowohandlowych. Dla klientów dostępne będą m.in. kawiarnia, restauracja, piekarnia, salon optyczny i pub.

al. Grunwaldzka 411 80-309 Gdańsk

The third stage of Alchemia – the ARGON tower is situated at the Grunwaldzka/Kołobrzeska intersection. It will be the most prestigious-looking building in the entire complex. A distinguishing architectural design that will set the building apart will be its ‘lighthouse’ feature which will make ARGON lighter and give it a timeless, elegant look, especially when illuminated at night. There will be further 370 parking spaces on four levels, including one also for visitors. The ground level will house several shops, including a café, restaurant, bakery, optometrist and a pub.

Powierzchnia budynku / Total building space: 39 000 m2 / sq m Powierzchnia piętra / Floor size: 3000 m2 / sq m w budowie

LEED

370

KONTAKT / CONTACT Karolina Brożonowicz: kbrozonowicz@torus.pl, + 48 58 764 61 52

BRONOWICE BUSINESS CENTER 9 ul. Jasnogórska 9 31-358 Kraków

BBC9 to nowoczesny biurowiec klasy A z certyfikatem jakości BREEAM Very Good. Jest przestronny, świetnie doświetlony, o 3-metrowej wysokości pomieszczeń. BBC9 powstaje w dynamicznie rozwijającej się części Krakowa, w pobliżu lotniska, autostrady oraz głównych arterii komunikacyjnych miasta i województwa. Budynek zostanie oddany do użytku na jesieni tego roku. BBC9 is the modern A class office building certified with BREEAM Very Good. The building is spacious with excellent light access and 3 meters height of office areas. BBC9 is being built in dynamically growing part of Krakow, next to the airport, motorway and the main road network of the city and province. The building will be ready for occupation this autumn.

Powierzchnia całkowita budynku / Total building space: 12 000 m2 / sq m Powierzchnia piętra / Floor size: 1 250 – 2 550 m2 / sq m Q3 2016

breeam

250

KONTAKT / CONTACT bartosz.budnicki@commerson.pl +48 601 271 535

DOT OFFICE budynek D i E Biurowce D i E to nowoczesne budynki wchodzące w skład kompleksu DOT Office, który zlokalizowany jest przy ulicy Czerwone Maki na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Kompleks DOT Office został zaprojektowany zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Rozwiązania w zakresie konstrukcji, elewacji oraz systemy instalacji wewnętrznych oparte zostały o energooszczędne technologie z zastosowaniem inteligentnych systemów monitorowania i sterowania funkcjonowaniem budynku.

UL. Czerwone Maki 87, 87a 30-392 Kraków

D and E buildings are modern office buildings of DOT Office complex located at Czerwone Maki Street at Special Economy Zone. Solutions for construction, elevation and Interior installation systems were based on energy-efficient technologies with intelligent monitoring and control systems for the operation of the building.

Powierzchnia budynku / Total building space: D - 11 500 m2; E - 7 600 m2 / sq m Powierzchnia piętra powtarzanego / Floor size: D 2570 m2 E 1675 m2 / sq m 2017

breeam

533

D5, E4

KONTAKT / CONTACT m.franaszek@buma.com.pl

BUSINESS GARDEN POZNAŃ ul. Kolorowa 2-10 60-198 Poznań

Innowacyjny kompleks biurowy zaprojektowany z myślą o stworzeniu wygodnego i inspirującego środowiska pracy.

An innovative office complex designed with a view to the creation of a comfortable and inspiring working environment.

Pierwszy etap inwestycji oferuje 42 000 m² nowoczesnej powierzchni biurowej i usługowej. Cztery budynki w kameralnej zabudowie z wewnętrznym ogrodem. Dostępność i funkcjonalność. To miejsce stworzone do pracy.

The first phase of the project features 42,000 sq m of modern office and service area. Four small sized buildings with an internal garden. Easy access and functionality. This is a great place to work.

Powierzchnia całkowita kompleksu / Total complex space: 42 000 m2 / sq m Minimalna powierzchnia do wynajęcia / Minimum area for rent: 600 m2 / sq m 2015

LEED-P

974

KONTAKT / CONTACT Magda Makuch, +48 510 923 642

6+1

RETRO OFFICE HOUSE RETRO OFFICE HOUSE to biurowiec położony w bezpośrednim sąsiedztwie ścisłego centrum Wrocławia. To rozsądny wybór lokalizacji pod siedzibę firmy. Inwestycja zapewnia najbardziej komfortowe warunki działania i rozwoju biznesu. Inspiruje nas innowacyjny wymiar wrocławskiej architektury początku XX wieku. Łączymy te wspaniałe tradycje z najnowocześniejszymi rozwiązaniami w zakresie technologii, formy i użyteczności. To właśnie stanowi istotę Retro Office House. Przywracamy prestiż – na zawsze.

ul. Piłsudskiego 67 (zbieg ulic Piłsudskiego i Komandorskiej) 50-019 Wrocław

RETRO HOUSE OFFICE is an office building located in the immediate vicinity of the city centre of Wroclaw. It’s a reasonable choice of location for company headquarters. This investment provides the most comfortable conditions of operation and business development. We are inspired by the innovative dimension of Wroclaw’s architecture in the early twentieth century. We combine these wonderful traditions with cutting-edge technology, form and usability. This is what Retro Office House is. We restore prestige – forever.

Powierzchnia całkowita budynku / Total building space: 20 700 m2 / sq m Powierzchnia do wynajęcia / Area for rent: 18 500 m2 / sq m QII2018

155

6+1

KONTAKT / CONTACT Piotr Pirogowicz, +48 667 873 822, Pirogowicz@lcc.pl

Najważniejsze Agencje Real Estate w Polsce

The most important Real Estate Agencies in Poland

CBRE Polska Sp. z o.o. Rondo ONZ 1 00-124 Warszawa Tel: +48 22 544 8000 mail: cbrewarsaw@cbre.com www.cbre.com

Cushman & Wakefield Pl. Piłsudskiego 1 00-078 Warszawa Tel: +48 22 820 20 20 mail: info.poland@eur.cushwake.com www.cushmanwakefield.pl

Colliers International Pl. Piłsudskiego 3 00-078 Warszawa Tel: +48 22 331 78 00 mail: poland@colliers.com www.colliers.com

Savills ul. Złota 59 00-102 Warszawa Tel: +48 22 222 4000 mail: info@savills.pl www.savills.pl

Walter Herz ul. Ogrodowa 37 lok. 47 00-873 Warszawa Tel: +48 22 11 200 11 mail: office@walterherz.com www.walterherz.com

JLL Plac Europejski 1 00-844 Warszawa Tel: +48 22 167 0000 mail: warsaw.office@eu.jll.com www.jll.pl

www.sbp.byskanska.com

wrzesień / październik 2016 September / October 2016

www.best2invest.org

Dodatek inwestycyjno-gospodarczy do Outsourcing&More Outsourcing&More’s appendix about economics and investments

JOBS, TAXES AND PROMOTING THE CITY ETATY, PODATKI I PROMOCJA MIASTA

How do you find the perfect office for the BPO/SSC sector? Jak znaleźć idealne biuro dla sektora BPO/SSC?

BREXIT predictions for Polish job market BREXIT a rynek pracy w Polsce

Business Garden Warszawa

Business Garden Poznan

Business Garden Wroclaw

Phase II completion 1Q 2017

Phase I completed

Phase I completion 4Q 2017

5 office buildings, 56 000 m2

4 office buildings, 42 000 m2

2 office buildings, 37 000 m2

Business Garden is an innovative concept of office centers. Combining a mixture of efficient offices with easy transport connections as well as exceptional amenities, Business Garden complexes offer inspiring and environmentally-friendly workplaces.

To let call

+48 22 370 14 44 More information:

www.businessgarden.pl

Od Redakcji Editorial Note

Szanowni Czytelnicy, Dymitr Doktór Redaktor Naczelny Chief Editor

Polskie miasta coraz bardziej dojrzale podchodzą do tematyki nowoczesnych usług dla biznesu. Ilość danych, zarówno mikro jak i makroekonomicznych w tym zakresie, możemy już spokojnie zaklasyfikować do pojęcia Big Data, czego efekty możemy na bieżąco śledzić choćby na platformie www.Best2Invest.org.

W Polsce trwa boom na pozyskiwanie inwestycji usługowych, zarówno tych z kapitałem zagranicznym, jak i krajowym. BPO, Centra Usług Wspólnych, Centra Badawczo-Rozwojowe czy też Centra Informatyczne wyrastają jak grzyby po deszczu, już nie tylko w dużych aglomeracjach, ale coraz częściej w miejscowościach mniejszych.

Coraz częściej zapytania sondujące klimat dalszego rozwoju sektora nowoczesnych usług dla biznesu są zadawane przez krajowe i międzynarodowe fundusze inwestycyjne, co może oznaczać, że będziemy niebawem świadkami pewnych ruchów konsolidacyjnych oraz zmian właścicielskich w firmach BPO.

W części poświęconej nieruchomościom swoimi uwagami dzielą się eksperci z Walter Herz, a część dedykowaną zasobom ludzkim, komentuje People. Zapraszam do lektury!

Dear Readers,

PARTNERZY / PARTNERS

A mature approach by Polish cities to business support services is becoming ever more prevalent. The quantity of micro and macroeconomic data within this scope easily lies within the Big Data realm, the effects of which can be conveniently followed on www.Best2Invest.org.

Enquiries sounding out the climate for further growth in the business support services sector are coming from Polish and global investment funds, which might mean that we soon we will witness certain consolidation efforts and ownership changes in BPO companies.

There is a boom in Poland for attracting service based investments, both those with foreign as well as domestic capital. BPOs, Shared Services Centres, Research and Development Centres, or IT Centres are appearing thick and fast not only in large urban sprawls, but ever more often in smaller towns.

Have a pleasant read!

Experts from Walter Herz share their opinions in the section on real estate, and there are comments from People in the section devoted to human resources.

Best2Invest | September - October 2016

Spis treści Index

Jak znaleźć idealne biuro dla sektora BPO/SSC?__________________________6 How do you find the perfect office for the BPO/SSC sector?

Nowa mapa warszawskich wież biurowych____________________________10 The new map of Warsaw office towers

Biura podążają za pracownikami______________________________________16 Offices follow employees

BREXIT a rynek pracy w Polsce______________________________________ 20 BREXIT – predictions for Polish job market

Etaty, podatki i promocja miasta______________________________________ 24 Jobs, taxes and promoting the city

Bydgoszcz stawia na rozwój nowoczesnej powierzchni biurowej_______ 30 Bydgoszcz focuses on the development of modern office spaces

Trendy na łódzkim rynku powierzchni biurowych____________________ 34 Trends on the market of office spaces in Lodz

Biura z widokiem na BPO w Poznaniu_________________________________38 Offices with view on BPO in Poznan

Perspektywy rozwoju nowoczesnych usług biznesowych w Opolu_________ 42 Development prospects for modern business services in Opole

Wschodząca gwiazda BPO – Częstochowa_____________________________ 46 The rising star of BPO – Częstochowa

Sektor nowoczesnych usług w Szczecinie ______________________________50 The modern services sector in Szczecin

Badaniami i rozwojem Rzeszów stoi_____________________________________ 54 Research and Development – a key feature of Rzeszów

Oferta biurowa w Kielcach______________________________________________58 Everything you need to know about Kielce’s office spaces

Ciekawostki_________________________________________________________ 62 Did you know?

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Aktualności, Artykuły, Raporty

Nieograniczony bezpłatny dostęp do publikacji na temat Outsourcingu www.outsourcingportal.pl

Jak znaleźć idealne biuro dla sektora BPO/SSC?

Nowoczesne usługi dla biznesu to obecnie jeden z najszybciej rozwijających się sektorów, charakteryzujący się również dynamicznym wzrostem zatrudnienia. To właśnie BPO/ SSC jest odpowiedzialne za wysoki popyt na rynku powierzchni biurowych w ostatnich latach. Jednocześnie klienci z tej branży to jedni z najbardziej wymagających najemców, poszukujący biura idealnego.

Raport JLL z 2015 roku wskazuje, że ponad 70% zagranicznych firm z sektora nowoczesnych usług dla biznesu planuje powiększenie zajmowanej powierzchni biurowej w ciągu dwóch lat, a prawie połowa z nich, przeprowadzkę do nowego biura na przestrzeni kolejnych trzech lat. Wynika to m.in. z braku możliwości powiększenia powierzchni biurowej w ramach obecnego obiektu, czy chęci zmiany lokalizacji lub standardu budynku. Jak znaleźć odpowiednie biuro? Firmy planujące przeprowadzkę zwracają uwagę na to, czy nowa siedziba lepiej odpowie na potrzeby pracowników oraz czy zwiększy atrakcyjność firmy dla potencjalnych kandydatów do pracy. Priorytetowymi czynnikami wyboru odpowiedniego biura są…

PO PIERWSZE: LOKALIZACJA Szukając biura na kilka lub kilkanaście lat, warto poświęcić dłuższą chwilę na dobór odpowiedniej lokalizacji. Warszawa jest liderem wśród polskich miast, zgarniając 55% rynku powierzchni biurowych. Jednak BPO/SSC to jeden z sektorów prężnie rozwijających się również poza stolicą. Największe regionalne miasta, takie jak Kraków, Wrocław, Łódź, Poznań, Katowice czy Trójmiasto, dynamicznie rozszerzają swoją ofertę biurową, stając się coraz bardziej konku-

rencyjnymi lokalizacjami, zapewniającymi świetną infrastrukturę, dostęp do wykwalifikowanej kadry i pozwalającymi na oszczędności zarówno w zakresie wynagrodzeń, jak i czynszów. Centra usług dla biznesu z kapitałem zagranicznym już teraz zajmują 51% spośród całej wynajętej powierzchni biurowej w Krakowie, 46% w Łodzi czy 39% we Wrocławiu. Stolica przestaje zatem być jedynym wyborem. – Widząc rosnący potencjał miast regionalnych oraz utrzymującą się dobrą passę na rynku, analizujemy możliwości poszerzenia swojej działalności nad Wisłą. Na bieżąco rozglądamy się za nowymi, atrakcyjnymi lokalizacjami pod przyszłe inwestycje, również poza Warszawą – komentuje Grzegorz Strutyński, dyrektor handlowy i członek Zarządu HB Reavis Polska. Znaczenie lokalizacji nabrało w ostatnim czasie nowego wymiaru, rozpatrywanego nie tylko w kontekście położenia na mapie i odległości do centralnych części miasta, ale przede wszystkim dostępu do transportu publicznego i ważnych węzłów komunikacyjnych. Pracownicy coraz chętniej rezygnują z dojazdu do pracy własnym samochodem, oszczędzając czas tracony codziennie w korkach oraz unikając problemów związanych

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

ko utożsamiane ze standardem usług świadczonych przez najemców. Czynniki, na które warto zwrócić uwagę, to również najbliższe otoczenie biurowca, tereny zielone lub dziedzińce, sprzyjające efektywnej pracy, motywujące i zapewniające pracownikom możliwość relaksu w ciągu dnia. Z perspektywy pracujących, kluczowe jest maksymalne doświetlenie pomieszczeń biurowych światłem naturalnym. Im więcej zatem okien w budynku, tym lepiej.

z niewystarczającą liczbą miejsc parkingowych. W rezultacie, o ile profil firmy nie wymaga posiadania siedziby w ścisłym centrum miasta, atrakcyjniejszą lokalizacją stają się obrzeża śródmieścia, czy nawet nieco bardziej odległe dzielnice, które są jednak na tyle dobrze skomunikowane, żeby można było dotrzeć do nich szybko i w prosty sposób. – Wyższość skomunikowania biura nad centralną lokalizacją widać wyraźnie na przykładzie Warszawy, w której w ostatnim czasie popularnością cieszą się zwłaszcza lokalizacje wzdłuż drugiej linii metra, czy kolei podmiejskich. Wystarczy tu wspomnieć Rondo Daszyńskiego, czy okolice dworców kolejowych: Dworzec Gdański czy Warszawa Zachodnia – zauważa Grzegorz Strutyński. I dodaje – Szczególny potencjał widzimy w tych ostatnich. W sąsiedztwie dworców realizujemy już drugi projekt w stolicy, a kolejne są w planach. Centra biznesowe powstające w okolicach dworców, to trend, który na zachodzie Europy doceniono już wiele lat temu. Za przykład może posłużyć położona na uboczu Paryża, ale doskonale skomunikowana dzięki obecności metra i kolei podmiejskiej RER, dzielnica La Défense, będąca największym centrum biznesowym we Francji.

PO DRUGIE: UDOGODNIENIA W BIUROWCU Ciekawy projekt architektoniczny, czy standard wykończenia powierzchni, to podstawowe elementy, na które firmy zwracają uwagę. Biura odwiedzane przez klientów, powinny stanowić wizytówkę firmy. Wygląd budynku czy lobby, nowoczesna aranżacja wnętrza i wysoka jakość materiałów są nierzad-

Dla pracowników niezwykle ważna jest możliwość ich otwierania lub uchylania, co daje im dostęp do świeżego powietrza. Wybierając powierzchnie o wysokim standardzie, warto zwrócić uwagę, czy dany budynek posiada certyfikaty takie jak BREEAM czy LEED, świadczące o wysokim standardzie zrównoważonego projektowania, budowania i użytkowania budynków. Zielona siedziba ma podwójne znaczenie. Po pierwsze, może wpisywać się w proekologiczną politykę firmy, a po drugie, pozwala obniżyć koszty eksploatacji biura. Warto sprawdzić także sąsiedztwo biurowca. – Żeby usatysfakcjonować swoich pracowników, najemcy zwracają coraz większą uwagę na usługi dodatkowe w otoczeniu biurowca, takie jak: restauracje i kawiarnie, miejsca, do których mogą wybrać się na lunch lub indywidualne spotkanie biznesowe oraz zrelaksować w czasie przerwy. W sąsiedztwie biurowców mile widziane są również sklepy, centra handlowe, siłownie, przedszkola i fryzjerzy. Obecność tego rodzaju usług w bliskiej okolicy pozwala zaoszczędzić cenny czas pracowników – dodaje Strutyński.

PO TRZECIE: ARANŻACJA POWIERZCHNI BIUROWYCH Firmy z sektora BPO/SSC mają zazwyczaj bardzo zindywidualizowane wymagania dotyczące aranżacji przestrzeni biurowej. Wybierając biuro, trzeba upewnić się, czy będziemy mieli możliwość dowolnego kształtowania i rozkładu pomieszczeń. Wraz z rosnącymi wymaganiami najemców w tym zakresie, deweloperzy rozszerzają swoje usługi również o doradztwo w zakresie aranżacji wnętrza. Niedawno również HB Reavis utworzył nowy dział mający za zadanie analizowanie przestrzeni pracy, integrując wiedzę i doświadczenie doradców nieruchomości, architektów, psychologów biznesu, socjologów i osób z obszaru HR. Różnorodny zespół ekspertów pozwala na przeprowadzenie kompleksowej analizy obecnej sytuacji danej organizacji, zrozumienia jej potrzeb i wypracowanie wielopłaszczyznowej, indywidualnie dopasowanej strategii działania. █

Best2Invest | September - October 2016

Grzegorz Strutyński Dyrektor Handlowy i Członek Zarządu HB Reavis Polska

How do you find the perfect office for the BPO/SSC sector?

The field of innovative business services is currently among the fastest-growing sectors, which is also characterised by a rapid increase in employment. The high market demand for office space in recent years is due to BPO/SSC. These clients are also among the most demanding tenants in search of the perfect office.

The 2015 JLL report indicates that over 70% of foreign companies providing innovative business services have plans to expand their occupied office space in the next two years, and almost half intend to move to a new office within the next three years. The reasons include a lack of options for expanding office space in the current building, and the desire to move to a new location or better building. How do you find the right office? Companies planning to move want to ensure that their new office is better-suited to the needs of their employees and that it will make the company more attractive to potential recruits. The main determinants for finding the right office are:

FIRST: LOCATION When looking for an office that will be suitable for many years to come, you should take some time to choose the right location. Warsaw is the leader of Polish cities, hosting 55% of the office space market. However, BPO/SSC is one of the sectors which is also developing dynamically outside

of the capital city. The biggest regional cities, such as Krakow, Wroclaw, Lodz, Poznan, Katowice, and the Tricity area, are rapidly expanding their office space offers and are becoming more and more competitive with their excellent infrastructure, access to qualified staff, and opportunities for savings in terms of both remuneration and rent. Business service centres with foreign capital shares already occupy 51% of all rented office space in Krakow, 46% in Lodz, and 39% in Wroclaw. This means that the capital city is no longer the only option. – We see the growing potential of regional cities and the continuing good run of the market, and we are analysing the potential for expanding our activity in Poland. We are always looking for new and attractive locations for future investments, not only in Warsaw – says Grzegorz Strutyński, managing director and management board member of HB Reavis Poland. In recent times, the prominence of location has reached a new dimension, covering more than

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

SECOND: FACILITIES IN THE BUILDING Companies focus on basic elements such as interesting architectural design and the standard of surface finishing. The offices are visited by clients and should therefore serve as the company’s calling card. The building’s appearance, lobby, modern interior and material quality are often associated with the standard of the services provided by the office tenants. Other noteworthy factors include the immediate surroundings, green areas and courtyards favouring efficient work, motivating the employees, and providing them with a place to relax during the day. From their perspective, it is important to have as much natural light in the office space as possible, which means more windows are always better. Employees should be able to open them to get some fresh air.

just the spot on the map and proximity to the central parts of the city, but also access to public transport and important transport hubs. Employees are more and more willing to give up driving their own cars to work to save the time spent in heavy traffic and avoid insufficient parking space problems. Consequentially, unless the company’s profile requires it to be located in the very centre of the city, the outskirts of the city centre and the more distant districts with quick and easy transport access seem more and more attractive. – The advantages of an interconnecting office over a central location are clear when you look at Warsaw, where the most popular locations in recent years are those along the second underground route or the commuter rail service. Just take a look at Rondo Daszyńskiego or the neighbourhood of the Dworzec Gdański or Warszawa Zachodnia train stations – notes Grzegorz Strutyński. – We see particular potential in the latter. We are currently developing our second project in the capital city in the proximity of a train station, and there are more on the way. The trend of building business centres near train stations started to be appreciated in Western Europe many years ago. For example, the La Défense district of Paris, which is the biggest business centre in France, is located on the outskirts, but has excellent transport links thanks to the underground and the RER rail system.

When you choose a high quality space, you should make sure that it holds certificates such as BREEAM or LEED, which confirm a high standard of balanced building design, construction and use. A green headquarters has two advantages. It can fit under the company’s pro-ecological policy and also reduce the office’s utility costs. The building’s neighbourhood is also worth checking out. – To satisfy their employees, office tenants are now paying more attention to the additional services in the proximity of the building, including restaurants and cafes, places to go for lunch or individual business meetings, or relax on their breaks. Shops, shopping centres, gyms, crèches and hairdressers are also welcome. The presence of such services nearby saves valuable time for the employees – Strutyński adds.

THIRD: OFFICE SPACE ARRANGEMENT BPO/SSC companies usually have very particular demands when it comes to the arrangement of office space. When choosing an office, make sure that you will be able to arrange and develop the space as you see fit. The growing demands of office tenants have forced the developers to add interior consulting to the range of services they provide. HB Reavis has also recently opened a new department, which specialises in workspace analysis and applies the knowledge and experience of real-estate consultants, architects, business psychologists, sociologists and HR experts. The diverse team of specialists allows for the comprehensive analysis of a given organisation’s current situation, understanding its needs, and developing a multilayer, individuallyadapted operating strategy. █

Best2Invest | September - October 2016

Grzegorz Strutyński Commercial Director Member of the Management Board HB REAVIS Poland

Nowa mapa warszawskich wież biurowych

Warszawski rynek biurowy zaczyna dorównywać swoją ofertą kolejnym miastom europejskim. Deweloperzy wykazują dużą aktywność, inicjują realizację licznych, szeroko zakrojonych projektów. Nic nie zapowiada, żeby rozwój rynku miał wyhamować, bo na warszawskie biura jest wciąż duży popyt. Wkrótce miasto będzie oferowało 5 milionów m2 nowoczesnej powierzchni biurowej.

„Obiekty biurowe powstające w Warszawie przyćmią swoją wielkością istniejące biurowce"

W tym roku najwięcej powierzchni dostarczyły zlokalizowane w centrum dwie wieże biurowe – Warsaw Spire (ponad 100 tys. m²) i Q22 (53 tys. m².) o wysokości 220 m² i 155 m², które niedawno zostały oddane do użytku. Sukces projektów okazał się motywujący dla inwestorów. Deweloperzy regularnie wprowadzają na rynek kolejne projekty o podobnej skali. W budowie jest obecnie ponad 650 tys. m² biur, z czego niemal 300 tys. m² oddane zostanie w tym roku, szacują specjaliści Walter Herz. RONDO DASZYŃSKIEGO OBRASTA WIEŻAMI Najbardziej rozbudowuje się rejon wokół ronda Daszyńskiego. Istniejące tam biurowce oferują dziś ok. 500 tys. m² nowoczesnej powierzchni, ale zabudowa tego obszaru przebiega w takim tempie, że w ciągu najbliższych kilku lat ta ilość ma szansę się podwoić, oceniają przedstawiciele Walter Herz.

Przy rondzie Daszyńskiego ruszyła budowa kilku wież biurowych, wśród których specjaliści wymieniają m.in. Mennicę Legacy Tower firmy Golub Gethouse i Mennica Polska o wysokości ok. 130 m i powierzchni 63 tys. m² oraz kompleks Sienna

Towers firmy Ghelamco. Zaprojektowane zostały w nim dwa budynki o wysokości 130 m i jeden 86 metrowy. Inwestycja dostarczy 75 tys. m² powierzchni biurowej i 25 tys. m² handlowej i konferencyjnej. W rejonie ronda Daszyńskiego, przy Towarowej i Prostej, budowę – jednego z najwyższych obiektów w Warszawie – 195 metrowego drapacza Skyliner zapowiada Grupa Karimpol. Prace podziemne ruszyły w 2014 r., a w tym roku ma rozpocząć się budowa części naziemnej. Poza biurami, na czterech poziomach wysokościowiec zaoferuje powierzchnię przeznaczoną na cele handlowousługowe, a na wysokości 165 m zaaranżowany został dwupoziomowy Skybar.

TOWAROWA I PROSTA Kolejne 70 tys. m² biur dostarczy rozpoczęta właśnie przez firmę Skanska, w trójkącie na styku ulicy Okopowej i Towarowej, inwestycja Spark. W ramach projektu powstaną trzy budynki biurowe, w tym 130-metrowa wieża oraz otwarta strefa pracy na świeżym powietrzu i amfiteatr. W pierwszym etapie budowy realizowany jest budynek z ponad 12 tys. m² powierzchni.

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

W kwadracie ulic Towarowej, Łuckiej, Wroniej i Prostej – 140 metrową wieżę postawi także firma Skanska. Budynek wejdzie w skład powstającego od jesieni minionego roku kompleksu Generation Park, który składał się będzie z trzech biurowców, które dostarczą 84 tys. m² powierzchni biurowej.

W rejonie ronda ONZ, przy Łuckiej i Prostej, budowę dwóch wież o wysokości 102 m planuje również firma Impexmetal. Wielofunkcyjny obiekt przyniesie ok. 87 tys. m² powierzchni, z czego jedną trzecią zajmą biura. Przy samym rondzie ONZ, w miejscu budynku Ilmetu, stanie z kolei wieża Warsaw One, której wysokość ma być porównywalna do sąsiadującego z nią biurowca Rondo 1, którego wysokość architektoniczna wynosi ponad 190 metrów.

BIUROWCE PRZY DWORCACH Zabudowa biurowa powstaje także przy warszawskich dworcach. Przy dworcu kolejowym Warszawa Zachodnia trwają prace przy budowie drugiego biurowca, który wchodzi w skład kompleksu West Station. Inwestycja firmy HB Reavis i Xcity Investments, realizowana na terenie należącym do PKP, dostarczy docelowo ponad 68 tys. m² powierzchni biurowej. Z jeszcze większym rozmachem planuje zabudowę dworca Warszawa Gdańska spółka Ghelamco. Firma planuje realizację na tym terenie projektu z 10 budynkami o wartości blisko 2,2 mld zł.

W okolicy Dworca Centralnego spółka PKP-Xcity Investment zamierza przeprowadzić budowę inwestycji Centralna Park. Na dwuhektarowym terenie u zbiegu Al. Jerozolimskich i Al. Jana Pawła II powstanie m.in. 200 metrowy wielofunkcyjny wysokościowiec z przeznaczeniem biurowym, hotelowym i handlowo-usługowym.

Na dawnych terenach kolejowych, w narożniku ul. Chmielnej i Al. Jana Pawła II – firma HB Reavis planuje zaś rozpocząć realizację nowoczesnego kompleksu biznesowego, który według założeń dostarczyć ma 140 tys. m² powierzchni. Inwestycja HB Reavis obejmować ma budowę 3 budynków, w tym jednego wysokościowca. Wydane warunki zabudowy dopuszczają powstanie w tym miejscu budynku o wysokości do 310 metrów wraz z iglicą.

CENTRUM CZEKA NA PLAN ZAGOSPODAROWANIA Problemem centrum jest brak planu zagospodarowania przestrzennego, na który czekają także firmy

planujące inwestycje w rejonie ulicy Poznańskiej i hotelu Marriott. Na decyzje miasta wciąż czeka spółka BBI Development, która na rogu ul. Emilii Plater i Nowogrodzkiej zamierza postawić 170 metrowy biurowiec Roma Tower. Na plan zagospodarowania, który według deklaracji urzędników jest już gotowy, oczekują także inni inwestorzy, m.in. firma Elektrim, współwłaściciel nieruchomości przy ulicy Chałubińskiego i spółka Qualia, która również posiada parcelę na tym obszarze.

Eksperci Walter Herz przyznają, że inwestycje powstające w centrum miasta zaczynają stanowić coraz większą konkurencję dla największego zagłębia biurowego w mieście znajdującego się na warszawskim Służewcu. Wśród firm, które planują kolejne inwestycje w mokotowskiej strefie biurowej znajduje się m.in. Echo Investment, Penta, ECI, Hines, Garvest, Yareal, Kronos. Założenia projektowe opiewają na kolejne, co najmniej 300 tys. m² powierzchni biurowej.

ODDANE BIUROWCE Jak podaje Walter Herz, do największych obiektów biurowych, które przybyły w tym roku na warszawskim rynku należą m.in.: Eurocentrum Office Complex Delta (25 tys. m²) położony przy Al. Jerozolimskich; Astrum Business Park I (22,6 tys. m²) przy ulicy Łopuszańskiej; Atrium II (20 tys. m²) znajdujący się w pobliżu ronda ONZ; Prime Corporate Center (20 tys. m²) przy Grzybowskiej oraz Gdański Business Center II C (22,7 tys. m²) przy Dworcu Gdańskim.

Specjaliści zaznaczają, że mnogość projektów rozpoczynanych w Warszawie sprawia, iż współczynnik powierzchni niewynajętej zwiększa się. W warszawskich biurowcach na najemców czeka ponad 14% wolnej powierzchni. Ilość pustostanów prawdopodobnie czasowo wzrośnie, bo lista realizowanych inwestycji jest długa. Inwestorzy muszą walczyć o najemców.

Eksperci Walter Herz zauważają, że taka sytuacja stwarza okazję do wynajmu lub zamiany biura na korzystnych warunkach. – Deweloperzy, by przyciągnąć najemców, oferują czasowe zwolnienia z czynszów lub wykończenie biur. Proponowane zwykle wakacje czynszowe są dziś znacznie dłuższe w porównaniu z tymi, jakie najemcy mogli uzyskać w poprzednich latach. To w bardzo korzystny sposób wpływa na wartość całkowitego czynszu za wynajem. Stawki efektywne są też teraz często znacznie niższe niż ceny wyjściowe – zwracają uwagę przedstawiciele Walter Herz. █

Best2Invest | September - October 2016

Bartłomiej Zagrodnik prezes zarządu Walter Herz

The new map of Warsaw office towers Warsaw office market begins to match their offer with the other European cities. Developers show high activity by initiating the implementation of numerous large-scale projects. Nothing indicates that market growth is going to slow down, because there is still a high demand for Warsaw offices. Soon the city will be offering 5 million square meters of modern office space.

"Office buildings emerging in Warsaw will overshadow the existing office facilities"

to double, according to representatives of Walter Herz.

This year, two office towers located in the center provided most of the office space – Warsaw Spire (over 100 thou. sq m) and Q22 (53 thou. sq m) measuring 220 m and 155 m. Both buildings have recently been completed.

The construction of several office towers has started at Daszyńskiego roundabout, among which experts enumerate Mennica Legacy Tower by Golub GetHouse and Mennica Polska measuring approx. 130 m with the area of 63 thou. sq m, as well as Sienna Towers complex by Ghelamco. This project includes the two buildings with a height of 130 m and a 86 m long. The buildings will provide 75 thou. sq m of office space and 25 thou. sq m of commercial and conference space.

The success of the projects proved to be motivating for the investors. The developers bring new projects of a similar scale to the market regularly. According to Walter Herz experts, over 650 thou. sq m of office space, almost 300 thou. sq m of which will be completed this year, is currently under construction.

TOWERS ARE GROWING AROUND DASZYŃSKIEGO ROUNDABOUT The area around Daszyńskiego roundabout is expanding the most. The existing offices in that area currently offer approx. 500 thou. sq m of modern office space, but the development in this area is so fast that within the next few years, this amount has a chance

TOP TOP 1010

Grupa Karimpol announces the construction of one of the tallest buildings in Warsaw, a 195-meter Skyline skyscraper in the area of Daszyńskiego roundabout, by Towarowa and Prosta Streets. The underground works started in 2014 and the construction of the above ground part is expected to begin this

Pałac Kultury i Nauki Spire Warsaw Trade Pałac Kultury i Nauki Warsaw Spire Warsaw Warsaw Trade Tower Q22Tower

Q2244 Złota

Złota 44

Najwyższe budynki w Warszawie

Budynki Istniejące

The highest buildings in Warsaw

Existing Buildings

Bartłomiej Zagrodnik CEO of Walter Herz

Budynki Planowane Planned Buildings

Rondo 1

Centrum LIM

Rondo 1

Chmielna Business Center

Warsaw One

310 m 188m Chmielna Business Center

WH-top_biurowce_v03.indd 1

InterContinental

WarsawWarszawa Financial Center

Wieżowiec HPO

168m

Warsaw One

m /2019 310m /2017 188/2017

/2019 12

Warsaw Financial

CentrumCenter LIM

/2017

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Cosmopolitan

InterContinental Twarda 2/4 Warszawa

Cosmopolitan Twarda 2/4

Port Praski

160m

Wieżowiec HPO

168 m /2022

/2017

Port Praski

160m

/2022 05.08.2016 18:52

05.08.2016 18:52

Walter Herz provides specialized consulting services in commercial real estate. We support Polish and international companies in all aspects of tenant representation, like improving functionality of the office, renegotiating lease agreements, optimizing costs and subleasing.

Tenant representation

Space optimization

Relocation management

Workplace strategy

Process coordination

Cost analysis

Project management

Please visit our website www.walterherz.com and download the latest map of office facilities and institutional tenant guide. For more information call us 22 11 200 11

year. Apart from offices, the high-rise building will offer area dedicated for commercial purposes on four levels, and a two-level Skybar, 165 m above the ground.

TOWAROWA AND PROSTA STREETS Another 70 thou. sq m of offices will be provided by Skanska's Spark investment, the construction of which has just begun at the junction of Okopowa and Towarowa Streets. The project will consist of three office buildings, including the 130-meter tower with an outdoor open work area and an amphitheater. In the first stage of construction, the building with more than 12 thou. sq m area. Within the square of Towarowa, Łucka, Wronia and Prosta Streets, a 140 meter tower will be built by Skanska company. The building will be a part of the emerging since autumn 2015 Generation Park complex. It will include three office buildings, providing 84 thou. sq m of office space.

In the area of ONZ roundabout, by Łucka and Prosta Streets, Impexmetal company is also planning a construction of two towers measuring 102 m. The multi-purpose facility will bring approx. 87 thou. sq m of space, one third of which will be occupied by offices. In the area of the former Ilmet building by ONZ roundabout, Warsaw One tower is to be constructed. The height of the building will be comparable to the neighboring Rondo 1 office building, the architectural height of which measures over 190 meters.

OFFICES BY THE RAILWAY STATIONS Office buildings are also emerging by Warsaw railway stations. The construction work in the second office building, which is part of the West Station complex continues by Warszawa Zachodnia Railway Station. The investment of HB Reavis and Xcity Investments companies, carried out in the area belonging to the Polish Railways (PKP), will ultimately provide over 68 thou. sq m of office space.

Ghelamco company is planning the development of Warszawa Gdańska Railway Station on even larger scale. The company plans to implement in this area a project with 10 buildings worth nearly PLN 2,2 billion.

I n c l o s e p rox i m i t y o f t h e C e n t ra l Ra i lway Station, PKP-Xcity Investment company intends to build Centralna Park project. On the two-hectare parcel at the intersection of Al. Jerozolimskie and Al. Jana Pawła II Streets, the company will build, among others, a 200 meter multi-purpose high-rise with office, hotel and retail and service purposes.

On the former railway grounds at the corner of Chmielna and Al. Jana Pawła II Streets, HB Reavis company is planning to implement a modern business complex, which according to the provided project is going to offer up to 140 thou. sq m of office space. The HB Reavis investment is to include

the construction of 3 buildings, including one high-rise. The issued land development conditions allow the construction of a building measuring up to 310 meters with a spire.

CENTRE AWAITS SPATIAL DEVELOPMENT PLAN The center's problem is the lack of spatial development plan, which is awaited also by the companies planning investments in the area of Poznańska Street and the Marriott Hotel. BBI Development company is still waiting for the city's decisions. The developer intends to put the 170-meter Roma Tower office building on the corner of Emilii Plater and Nowogrodzka Streets. Other investors, including Elektrim company, a co-owner of the property by Chałubińskiego Street, as well as Qualia company, which also has a plot in the area are also anticipating the development plan. The officials declare that the plan is ready. Walter Herz experts admit that the projects emerging in the center of the city are becoming a competition for the largest office area in the city, located in the district of Służewiec. Among the companies that are planning further investments in Mokotów office area are Echo Investment, Penta, ECI, Hines, Garvest, Yareal, Kronos. The original design includes at least another 300 thou. sq m of office space.

COMPLETED OFFICE BUILDINGS According to Walter Herz, among the largest office buildings, which appeared on the Warsaw market this year are: Eurocentrum Office Complex Delta (25 thou. sq m), located at Al. Jerozolimskie Street; Astrum Business Park I (22.6 thou. sq m) by Łopuszańska Street; Atrium II (20 thou. sq m), situated near the ONZ roundabout; Prime Corporate Center (20 thou. sq m) by Grzybowska Street and Gdański Business Center II C (22.7 thou. sq m) by Dworzec Gdański Railway Station. Experts point out that the multitude of projects commenced in Warsaw increases the vacancy rate. Over 14 per cent of vacant office space is waiting for tenants in Warsaw office buildings. The number of vacant buildings is likely to temporarily rise, because the list of implemented projects is long. The investors have to fight for tenants.

Walter Herz experts point out that this situation creates an opportunity for leasing or changing an office on favorable terms. – The developers offer temporary relief from rental fees or interior finishing of the office to attract the tenants. The usually proposed rent-free periods are currently much longer, when compared to what tenants had gotten in the previous years. It has a very good impact on the total value of rent – the representatives of Walter Herz also point out that nowadays, the effective rates are often much lower than the output prices. █

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Biura podążają za pracownikami Plac społeczny przy Crosto Court w Pradze

Koncepcja Activity Based Workplace (ABW), rozwijana na świecie od ponad 20 lat, dowodzi, że efektywność i satysfakcję zespołów można faktycznie poprawić dając pracownikom wybór: jak, kiedy i gdzie będą pracować. Możliwości jest coraz więcej – od tradycyjnych biurek w biurze, przez hamaki w przestrzeniach kreatywnych, po zielone ogólnodostępne patia, pasaże, amfiteatry, place społeczne i kawiarnie przy budynkach biurowych. Biuro przestaje być hermetycznym obiektem, a pracownicy coraz częściej mogą pracować tam, gdzie czują się najlepiej.

Według raportu Skanska i JLL zrealizowanego pod patronatem ABSL, dla pracowników, zwłaszcza młodszych pokoleń, wygoda miejsca pracy jest coraz ważniejsza. Chodzi tu zarówno o komfortowo urządzoną przestrzeń biurową, jak i odpowiednio zaprojektowane otoczenie budynku. Pracownicy, wolni od biurek, sami decydują, gdzie jest im najwygodniej – może to być biuro, sala konferencyjna, taras, pobliski skwer czy kawiarnia. To podstawa koncepcji Activity Based Workplace, którą jako pierwszy w połowie lat 90. XX w. zdefiniował Erik Veldhoen, duński konsultant i autor książki „The Demis of the Office”. Badania Veldhoena pokazały, że jeśli pracownicy mają możliwość wyboru miejsca, w którym pracują, to potrafią lepiej zaplanować i bardziej produktywnie zorganizować swój dzień pracy.

– Dla pracowników coraz ważniejsze są takie kwestie, jak odpowiednia aranżacja biura i infrastruktura wokół budynku. Elastyczne powierzchnie, dostosowane do zadań wykonywanych przez poszczególnych pracowników i typów ich osobowości, dają możliwość swobodnego wyboru najlepszej przestrzeni do pracy. Dzięki temu, każdy z nas może wybrać miejsce na pracę w skupieniu lub w bardziej kreatywnej przestrzeni. Komfortowe środowisko pracy to również to, co znaj-

duje się w bezpośrednim sąsiedztwie biura. Oprócz bogatej zieleni i punktów usługowych, ważna jest m.in. odpowiednia infrastruktura rowerowa czy szatnie i prysznice dla rowerzystów. Doświadczenia firm pracujących z modelem Activity Based Workplace pokazują, że takie podejście przekłada się na większą satysfakcję z pracy, mniejszą rotację i wyższą efektywność zespołów – wyjaśnia Adam Targowski, menedżer ds. zrównoważonego rozwoju w Skanska Property Poland.

W sztokholmskim biurze Skanska ponad 1500 pracowników dzieli wspólną, otwartą przestrzeń. Nikt nie jest przypisany do określonego biurka. Do dyspozycji pracowników są wspólne stoły projektowe, sale konferencyjne, miejsca do nieformalnych spotkań, otwarta kuchnia czy niebanalna strefa relaksu, w której można znaleźć m.in. Play Station, piłkarzyki czy hamaki. Niektóre ze ścian pełnią również funkcję white boardu, który zastępuje tradycyjną tablicę czy flipchart. W oparciu o filozofię Activity Based Workplace zostało zaprojektowane również warszawskie biuro Skanska. Aranżacja przestrzeni została poprzedzona badaniem specjalistów z Workplace Solutions, którzy przez kilka tygodni obserwowali pracowników, ich

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

CytryNowy Skwer – tymczasowy plac przy budowie kompleksu Spark w Warszawie

codzienne aktywności, ścieżki poruszania się oraz to, ile osób faktycznie znajduje się w biurze w danym czasie. Na tej podstawie zostało zaprojektowane wnętrze, które precyzyjnie odpowiada na potrzeby użytkowników.

BIURO BEZ BARIER Activity Based Workplace to budowanie obiektów bez ograniczeń, również w dosłownym tego słowa znaczeniu. Warszawski kompleks biurowy Spark będzie pierwszym budynkiem w Polsce, który, po audycie wykonanym przez Fundację Integracja, otrzyma już w momencie oddania do użytku certyfikat „Obiekt bez barier”. Do współpracy przy projektowaniu ogólnodostępnych miejsc kompleksu zostały zaproszone fundacje: Na Miejscu oraz Project for Public Spaces, specjalizujące się w planowaniu przyjaznej przestrzeni miejskiej. Dzięki konsultacjom z ekspertami oraz wsparciu fundacji przy zebraniu opinii od mieszkańców możliwe będzie dostosowanie Spark do potrzeb osób niepełnosprawnych, ale i matek z dziećmi i osób starszych.

– Pamiętamy też, że budynki biurowe nie mogą być miejscami oddzielonymi od codziennych aktywności. Powinny wpisywać się w zastaną tkankę miejską i podnosić jakość przestrzeni publicznej. Otaczamy je zielenią, publicznymi skwerami, często z dostępem do Wi-Fi, małą architekturą, kawiarniami i miejscami do odpoczynku. Chcemy, aby były to przestrzenie, gdzie można zarówno spotkać się z rodziną na lunch, jak i poczytać książkę czy popracować nad ważnym projektem do pracy – mówi Adam Targowski.

Świadomi deweloperzy mocno angażują się w kształtowanie pozytywnej przestrzeni przy inwestycjach. Czasami jeszcze na etapie budowy oferują mieszkańcom miast odpoczynek w parkach kieszonkowych czy na tymczasowych skwerach. Dzięki temu, w miejscach, które z reguły kojarzą się z ruchliwością głównych dróg i hałasem centrów, powstają niewielkie, zielone enklawy. Ukończone inwestycje płynnie z kolei rozwijają przestrzeń miejską, tworząc na przykład miejsca rekreacji dla mieszkańców z małą architekturą czy siłownią plenerową. Ciekawym pod tym kątem projektem jest budynek Corso Court w Pradze. Zielony plac społeczny, który znajduje się wokół budynku oferuje między innymi stół do gry w pin-ponga i szachy oraz strefę do pracy. Korzystanie z wszelkich udogodnień ułatwia specjalnie zaprojektowana aplikacja. Dzięki niej pracownicy

budynku wkrótce będą mogli zaprosić kogoś na pojedynek w tenisa stołowego i szachy, a już mogą zamówić obiad, wypożyczyć rower czy sprawdzić dostępność miejsc parkingowych. Pewne funkcje aplikacji dostępne są też dla osób na co dzień nie korzystających z budynku.

– Takie przestrzenie wokół inwestycji sprawiają, że i pracownicy budynków, i mieszkańcy mają do dyspozycji nową, ogólnodostępną i wielofunkcyjną infrastrukturę, z której mogą korzystać zawodowo i prywatnie. To namacalny przykład, że biura dosłownie otwierają się na lokalne społeczności. Zależy nam na tym, żeby nasze budynki i tereny wokół były przyjaznymi i dostępnymi miejscami – mówi Adam Targowski.

Oprócz poprawy jakości przestrzeni bezpośrednio wokół budynków, deweloperzy podejmują też inne wieloetapowe inicjatywy tworzące miasto. Rozwijają projekty, które znacząco zmieniają przestrzenie publiczne – poprawiają ich jakość, nadają nowe funkcje czy przywracają życie zapomnianym kwartałom. Jednym z największych takich przedsięwzięć jest Superścieżka w Krakowie. To wyjątkowy projekt, w który zaangażowali się mieszkańcy, władze miasta, organizacje pozarządowe i partnerzy biznesowi. Podczas warsztatów z architektami mieszkańcy Krakowa opracowali własne propozycje zagospodarowania terenu wzdłuż al. Powstania Warszawskiego, gdzie powstają między innymi budynki biurowe. Przygotowane koncepcje zostały skonsultowane z pracownią Jana Gehla – światowej sławy duńskiego architekta i urbanisty. Wiosną przyszłego roku mają rozpocząć się pierwsze prace tworzące zupełnie nowe miejsce na mapie Krakowa, z którego skorzystają wszyscy mieszkańcy. █

Best2Invest | September - October 2016

Adam Targowski, menedżer ds. zrównoważonego rozwoju w Skanska Property Poland

Offices follow employees Public square at Corso Court building in Prague

The concept of the Activity Based Workplace has been developing throughout the world over the last 20 years. It confirms that team efficiency and satisfaction can be enhanced by giving employees the opportunity to decide how, when and where they want to work. There is an increasing range of options – from traditional office desks to hammocks in creative zones and green, publicly available patios, passages, amphitheaters, social squares and cafes adjacent to office buildings. The office has ceased to be a hermetically sealed object with employees now more often able to work where they feel most comfortable.

According to a joint report by Skanska and JLL, and concluded under the patronage of ABSL, workplace comfort is becoming increasingly important for employees, especially those from the younger generation. This aspect includes both comfortably arranged office space and conveniently designed areas which form the office building's surroundings. Employees no longer tied to a particular office desk can decide for themselves where they feel most comfortable – it may be an office, a conference room, a terrace, an adjacent square or a café. This is the basis of the Activity Based Workplace concept originally defined for the first time in the 1990s by Erik Veldhoen, a Danish consultant and author of “The Demise of the Office”. Veldhoen’s research confirmed the fact that if employees had the chance to choose their work station, they could plan and organize their working day more productively.

– Aspects such as convenient office space arrangement and infrastructure surrounding the building are of growing importance for employees. Flexible space adjusted to both tasks managed by particular employees and the employees' personalities could provide them with the opportunity to select the best workplace available. As a result, one can find

a quiet place to work or be in a more creative environment. A co m f o r ta b l e wo rk p l a ce also includes areas located in the building’s surroundings. Besides rich greenery and services points, amenities such as a bicycle infrastructure, shower cubicles and locker rooms for cyclists are also important. Experiences of companies working with Pocket Park Kvadrat next the Generation Park the Activity Based Workplace to construction site model show that such an in Warsaw approach results in higher work satisfaction, lower staff turnover and greater team efficiency – says Adam Targowski, Sustainable Development Manager at Skanska Property Poland. In Skanska’s office in Stockholm, over 1,500 employees share an open office space. None of the workers are assigned to a particular office desk. Nevertheless, they have at their disposal common project desks, conference rooms, rooms for informal meetings, an open kitchen and a unique relaxation zone where they can find a Play Station console, play table soccer or lay in a hammock. Some of the walls

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Activity Based Workplace - Skanska’s office, Atrium 1, Warsaw

can be used as white boards, replacing traditional blackboards and flipcharts. Skanska’s office in Warsaw was also designed in accordance with the philosophy of the Activity Based Workplace concept. The Warsaw office's space arrangement works were preceded by research done by specialists from Workplace Solutions, who had been observing employees for several weeks, analyzing their day-today activities, their mobility routes and the number of people present in the office at a particular time. As a result of this research, Skanska designed an office space which fully met the needs of the employees. AN OFFICE WITH NO BOUNDARIES The Activity Based Workplace concept is based on developing objects without boundaries in a literal and not just figurative meaning. The Spark office complex in Warsaw will be the first office building in Poland, after Integracja Foundation concludes its audit, to be recognized with an “Object with no barriers” certificate at the moment of it being commissioned for use. Foundations such as Na Miejscu and Project for Public Spaces – both specializing in friendly public spaces – were invited to co-operate on the design of the publicly available spaces in the complex. Thanks to consultations conducted with experts and the foundations’ support in collecting opinions from residents, Spark will be fully adjusted to the needs of people with different disabilities, mothers with children, and the elderly.

– We also remember that office buildings cannot be excluded from day-to-day activities. They should fit in with the current urban tissue and increase the quality of public spaces. We surround them with greenery, public squares thatoften provide WiFi access, elements of street furniture, cafes and places to rest. We want our buildings to comprise space where people can work on important company projects, take their families to lunch or read a book – says Adam Targowski. The aware developers get deeply involved in creating positive space around their investments. Sometimes, even in the construction phase they offer city residents a chance to rest in pocket parks or temporary squares. Thanks to that, places that are usually associated with busy main roads and

noisy city centers, get small enclaves with greenery. In turn, completed investments smoothly enrich the urban space, creating, for example, recreational place for residents equipped with street furniture and an open-air gym. Good example is Corso Court office project in Prague. A green social square located around the building offers a ping-pong table, a chess table as well as a working zone. By using a special app developed specifically for the project, employees will be able to challenge colleagues to a ping-pong match, a round of chess as well as order lunch, rent a bicycle or check the availability of parking places. Certain functions of the app are also available to people who do not use the building every day.

– Such spaces developed around office buildings provide the employees and the local residents with a new, multi-functional infrastructure which can be used for both professional and private needs. This is an obvious example that offices are gradually becoming a part of and not apart from local communities. We want our office buildings and areas surrounding them to become friendly and available places – comments Adam Targowski.

Besides increasing the quality of space surrounding the buildings, developers also conduct multi-phase initiatives which helps in the development of cities. They carry out projects significantly changing the public spaces – by increasing the quality and adding new functions as well as breathing new life into forgotten quarters. One of the biggest such enterprisesis the Superpath in Kraków. It is a special project which engaged Kraków residents, city officials, non-governmental organizations and business partners. During workshops conducted with architects, the residents of Kraków proposed their own projects for the space arrangement of areas along al. Powstania Warszawskiego, where arise i.a. office buildings. The suggested concepts were discussed with the Jan Gehl Architecture Office – a globally recognized Danish architect and urban planner. The works on creating a completely new location on the map of Kraków, which will be available to all residents, will be launched in Spring 2017. █

Best2Invest | September - October 2016

Adam Targowski, Sustainability Manager at Skanska Property Poland

HR raport

BREXIT

a rynek pracy w Polsce 23 czerwca 2016 r. wywołał prawdziwą burzę na europejskich rynkach finansowych. Miesiąc od ogłoszenia wyników referendum w Wielkiej Brytanii, pierwsze emocje opadły i nadszedł czas zastanowić się, jakie skutki Brexit może wywołać.

Wielu ekspertów twierdzi, ze decyzja o opuszczeniu struktur Unii Europejskiej wpłynie negatywnie na brytyjski rynek pracy i trudno nie zgodzić się z tymi opiniami. Wykwalifikowani emigranci są istotną siłą napędową Imperium Brytyjskiego i ich znaczący odpływ może mieć negatywny oddźwięk dla gospodarki. Restrykcje te uderzą w firmy zatrudniające specjalistów i managerów. Na rynku można już zauważyć ich deficyt, a część z nich będzie musiało opuścić kraj, jeśli nie uda się ich zakwalifikować do pracy według systemu punktowego, stosowanego obecnie wobec pracowników pochodzących z krajów nienależących do UE. Oznaki zapowiadające zmianę gospodarczego klimatu Wielkiej Brytanii obserwujemy już teraz w zmniejszonych lub tymczasowo zamrożonych budżetach przeznaczonych na przyszłe rekrutacje. Łukasz Francik Lead Consultant Finance and Accounting

Eksperci podkreślają, że część rynków wschodzących może jednak skorzystać na tej sytuacji. Niektóre zakłady produkcyjne i centra usługowe mogą przenieść się z Wielkiej Brytanii do krajów wschodnioeuropejskich, które należą do UE i oferują niższe

koszty. Londyńskie City, gdzie zlokalizowane są główne siedziby dużych, międzynarodowych banków i korporacji, już wysyła sygnały o takiej możliwości. Nie tak dawno amerykański bank inwestycyjny JP Morgan zapowiedział, że rozważy przeniesienie części swoich pracowników do innych lokalizacji, jeśli Brexit dojdzie do skutku. Z kolei, z informacji, do których dotarło BBC wynika, że inny amerykański bank Morgan Stanley już rozpoczął przenoszenie części swoich pracowników do siedzib zlokalizowanych w Dublinie i Frankfurcie nad Menem. Kolejny cios został zadany na rynku nieruchomości, gdzie trzy największe fundusze nieruchomościowe: Standard Life Investments, M&G oraz znana w Polsce Aviva, zamroziły konta swoich klientów.

Tę sytuacje może wykorzystać Frankfurt nad Menem, drugie po Londynie centrum finansowe w Europie. Z badania przeprowadzonego przez Ernst&Young wynika, że aż 72% respondentów uważa, iż na przeniesieniu centrum finansowego z Londynu najbardziej zyska właśnie Frankfurt. Wedle tej samej

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

HR raport

analizy, wraz z Brexitem ceny na rynku nieruchomości komercyjnych skoczą gwałtownie, ponieważ wiele banków i firm zechce właśnie tu przenieść się z Londynu. To może oznaczać poszukiwanie tańszych alternatyw na wschodnich rynkach.

Jak wyjście Wielkiej Brytanii może wpłynąć na biznes w Polsce? Największy potencjał na wykorzystanie sytuacji ma sektor nowoczesnych usług biznesowych i decyzja może spowodować przypływ kolejnych inwestycji z tej branży. Po referendum liczba zapytań na temat nowych możliwości inwestycji w Polsce zdecydowanie wzrosła. Jednak, dopóki sytuacja nie będzie klarowna, nie można oczekiwać znaczącej eskalacji inwestycji. Pracuje u nas największa grupa specjalistów w tym sektorze, którzy świadczą usługi m.in. w obszarach usług wspólnych (SSC), outsourcingu procesów biznesowych (BPO), informatycznych (ITO) czy badawczo-rozwojowych (R&D). Ważnym elementem, który może zachęcić kolejnych przedsiębiorców do ulokowania swojego biznesu w Polsce, jest sukcesywny wzrost powierzchni biurowej najwyższej klasy. Według Prezesa Zarządu firmy Walter-Herz, Bartłomieja Zagrodnika, ta tendencja utrzyma się w kolejnych latach. – Sektor SSC/BPO jest nadal największym motorem napędowym rozwoju rynku biurowego w głównych aglomeracjach i ta tendencja w najbliższych latach zostanie zachowana – dodaje. Na wyjściu Zjednoczonego Królestwa ze wspólnoty powinny skorzystać też inne branże. Trudniejszy dostęp do brytyjskiego rynku pracy może zachęcić Polaków do szybszego powrotu do Ojczyzny. Polski Instytut Stosunków Międzynarodowych szacuje, że z Wielkiej Brytanii może wyjechać od 120 do nawet 400 tys. Polaków. W szczególności osoby z wykształceniem informatycznym czy inżynieryjnym nie powinny mieć problemów ze znalezieniem pracy, gdyż na rynku jest wyraźny deficyt osób posiadających techniczne wykształcenie. W tym przypadku problemem mogą okazać się zarobki.

Według danych Głównego Urzędu Statycznego średni wzrost wynagrodzeń w styczniu 2016 r. był o 4 punkty procentowe wyższy niż w analogicznym okresie roku 2015, to jednak nadal daleko nam pod tym względem do krajów Europy Zachodniej. Z badania przeprowadzonego przez serwis Poloniusz.pl dla gazetyprawnej.pl. już teraz 8% Polaków planuje przenieść się do innego kraju. Tyle samo deklaruje chęć powrotu, ale tylko w sytuacji gdy zostaną do tego zmuszeni. Z własnej woli do Polski nie chcą wracać.

Dużo zależy teraz od administracji rządowej, czy odpowiednio wykorzysta „moment” i przyciągnie do Polski nowych inwestorów i Polaków, którzy będą zmuszeni opuścić Wielką Brytanię.

Na razie jednak, wszystkie te rozważania to tylko daleko idące dywagacje, gdyż sam proces opuszczenia struktur wspólnoty potrwa przynajmniej kilkadziesiąt miesięcy i nie jest jeszcze przesądzone, że w ogóle do niego dojdzie. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na decyzję Szkocji ws. pozostania częścią Zjednoczonego Królestwa. Eksperci zwracają uwagę, że w pewnym sensie Wielka Brytania (a nawet Zjednoczone Królestwo) może nigdy nie wyjść z Unii Europejskiej. Taki plan jest możliwy do zrealizowania wówczas, „jeśli (Wielka Brytania) przestanie istnieć w wyniku uzyskania niepodległości przez Szkocję, co zapowiedziała stojąca na czele rządu Szkocji Nicola Sturgeon”. W takim scenariuszu to będzie Engxit a nie Brexit – tylko Anglia (z Walią) opuści struktury Unii Europejskiej. Jeśli jednak to nastąpi, to nie powinniśmy załamywać rąk, gdyż powinno to spowodować dynamiczny rozwój wschodnioeuropejskich rynków pracy, a przede wszystkim Polski, która jest do tego najlepiej przygotowana pod kątem zasobów ludzkich, nowoczesnej powierzchni biurowej, czy konkurencyjności ze względu na mniejsze koszty pracownicze. █

Best2Invest | September - October 2016

HR report

BREXIT

predictions for Polish job market The UK people’s decision to exit the European Union caused havoc on European financial markets. However, emotions have calmed down since, so it may be time to consider what potential implications Britain’s decision may have.

Łukasz Francik Lead Consultant Finance and Accounting

Many experts believe that the decision to leave European Union will have an adverse effect on the British job market and it is difficult not to share that view. Today’s structure of Great Britain’s economy is largely based on qualified professionals who are not the Crown’s citizens. It seems that the first noticeable consequence of the Brexit will be a significant outflow of workers following the imminent termination of the 1st Treaty of Rome, or more precisely with the non-observance of its Article 48 which stipulates “(...) freedom of movement for workers shall be secured within the Community (...)” and “Such freedom of movement shall entail the abolition of any discrimination based on nationality between workers of the Member States as regards employment, remuneration and other conditions of work and employment.” As a result, we can expect major consequences for companies who rely on specialists and managers. Experts have been alarming for years that Great Britain is already suffering from a deficit of “human resources”. So, what will the future bring for businesses whose employees will have to leave the

country because they fail to qualify for work based on the points system currently applied for workers from non-EU countries? This problem will affect predominantly workers who have been living in the UK for less than 5 years. The first symptoms of a shift in economic sentiment in Great Britain are the already observed cuts or temporary freezes of future recruitment budgets. Experts emphasise, however, that this situation can prove beneficial for some emerging markets. Some manufacturing plants or service centres may wish to relocate from Great Britain to countries in Eastern Europe which are members of the EU and can offer lower labour costs. Worrying signals of commotion in the financial sector are already coming in from London.

The American investment bank JP Morgan announced recently that it would consider relocating a part of its workforce to other locations, if Brexit became reality. And, as the BBC noted lately, another US investment bank – Morgan Stanley – had already started relocating some of its staff to offices in Dublin and Frankfurt/Main, while another blow came from the property market,

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

HR report

where the three largest property funds: Standard Life Investments, M&G and Aviva, which also has presence in Poland, froze the accounts of its clients.

One of the cities poised to take advantage of this situation is Frankfurt/Main, Europe’s second largest financial hub after London. According to a survey conducted by EY, as many as 72 per cent of respondents believe that Frankfurt is most likely to benefit from the relocation of “Europe’s financial centre”. The same analysis suggests that Brexit is likely to cause a significant hike in commercial property prices, because many banks and companies will choose to relocate there from London. This can also mean increased interest in cheaper alternatives in the markets of Eastern Europe.

The last important question to be asked is how Britain’s exit can affect business in Poland. The sector of advanced business services has the largest potential to benefit from the situation. The decision to leave the Union can cause an inflow of new investments in that sector. After announcement of the referendum result, the number of inquiries about investment opportunities in Poland rose considerably. However, as long as the situation remains unclear, no significant escalation of business projects can be expected in our country. Poland is now one of international leaders in areas such as shared services centres (SSC), business process outsourcing (BPO), information technology outsourcing (ITO), or research and development (R&D). An important element that can encourage more businesses to relocate their operations to Poland is the steady rise of available premium office space. According to the CEO of Walter-Herz, Bartłomiej Zagrodnik, this trend will continue in the years to come. He admits that “analyses show that the SSC/BPO sector is still a major driver of office market development in metropolitan areas such as Warsaw, the Tri-City or Cracow.” In his view, this trend will continue in the near future.

Other sectors could also gain from UK’s exit from the Community. More difficult access to the British jobs market could encourage more Poles to return home. According to Polish Institute for International Relations (PISM) estimates, as many as 120 to even 400 thousand Poles could leave Great Britain. Qualified software developers or engineers in particular should not expect any problems with finding new jobs. At present, we can clearly observe a deficit of people educated in technology. However, salaries can still prove to be a problem. According to data published by the Central Office of Statistics, while the average pay growth was by 4 percentage points higher in January 2016 than in January 2015,

we can still talk about significant disproportions versus Western European countries. However, one should be cautious with the optimistic assumptions regarding homecoming of our compatriots. In a poll conducted by the Poloniusz.pl website for gazetaprawna.pl, 8 percent of Poles have already declared that they intend to move to another country in the “old” Union. The same percentage declare their willingness to return home, but only if they have to, as they do not want to return to Poland voluntarily.

For the time being, however, all these considerations are merely far-going speculations, because the very process of leaving the Community structures is bound to take several years and it is by no means certain whether it occurs at all. At this point, Scotland’s decision to remain part of the United Kingdom is worth considering. Experts draw attention to the fact that in a certain sense Great Britain, or even the United Kingdom, may never leave the European Union. This prospect could become reality when Great Britain creases to exist upon Scotland gaining independence, as announced by head of Scottish government, Nicola Sturgeon. Pondering such a scenario, the opinion of Mikołaj Barczentewicz, Ph.D., lecturer of British constitutional law at Oxford, who stated that in such a case we would be talking about Engxit rather than Brexit, because only England and Wales would leave the structures of the European Union is worth considering. However, most economists appear to share the view that Brexit means opportunity and development for Eastern European jobs markets, and above all for Poland, which is best poised in terms of human resources, modern office space or competitiveness resulting from lower labour costs. █

Best2Invest | September - October 2016

Wstęp do sekcji miejskiej

Hasło „nowoczesne usługi dla biznesu” towarzyszy nam już od kilku lat. Kiedyś stosowane rozdzielnie usługi z zakresu finansów, księgowości, analityki, badań, rozwoju, czy też nawet zarządzania relacjami z klientem, znalazły swoje wspólne miejsce i jedno określenie na całość tych działań. Określenie – nowoczesne usługi dla biznesu – stosuje się bardzo często, kiedy mówimy o takich zagadnieniach jak BPO (Business Process Outsourcing/Outsourcing Procesów Biznesowych), czy SSC (Shared Services Centre/Centra Usług Wspólnych). Branża, nazywana przez niektórych sektorem nowoczesnych usług dla biznesu, stanowi dla miast łakomy kąsek w postaci inwestorów, reprezentujących ten segment przedsiębiorczości. Dlaczego? Odpowiedź jest – jak się wydaje – nie tylko prosta, co łatwa to uzasadnienia. Poniżej wskazujemy na kilka czynników, które pokażą – dlaczego miasta i lokalne samorządy powinny być zainteresowane pozyskiwaniem inwestycji typu BPO/SSC.

NA POCZĄTEK MIEJSCA PRACY Centra nowoczesnych usług dla biznesu, to zazwyczaj miejsca pracy dla kilkudziesięciu, kilkuset, a nawet kilku tysięcy osób. Nie trudno sobie wyobrazić, jak ważne dla samorządów jest tworzenie miejsc pracy, czy zmniejszanie bezrobocia. Przy czym, ważne jest nie tylko tworzenie miejsc pracy, ale zapewnienie, aby gwarantowały stałe (etatowe) zatrudnienie, dające możliwość rozwoju kompetencji, budowę ścieżek kariery, tworzące zapotrzebowanie na wykorzystanie unikalnych umiejętności (choćby znajomości niszowych języków obcych). W przypadku BPO/SSC w zdecydowanej większości centrów operacyjnych, tworzone są miejsca pracy oparte o etaty. Pracownikom są oferowane, poza pensjami, różne dodatki w postaci opieki medycznej, programów kulturalno-sportowych, czy nawet możliwość korzystania ze służbowych rowerów lub samochodów. Autor: Wiktor Doktór Pro Progressio, CEO

Można by powiedzieć, to nic szczególnego, gdyż w wielu innych branżach mamy do czynienia z podobnym modelem pracy i ofertami dla pracowników. I tu pełna racja i zgoda. Jednakże BPO/ SSC to jedna z nielicznych branż, która – w miarę

swojego rozwoju w mieście – znacząco wpływa także na tworzenie etatów lub wręcz nowych biznesów w swoim bezpośrednim otoczeniu. Wokół centrów operacyjnych otwierane są sklepy, punkty gastronomiczne, punkty bankowe, a nawet przedszkola, nie mówiąc już o rozwoju wszelkich usług, z których branża BPO/SSC na bieżąco korzysta, takich jak choćby usługi ochroniarskie, utrzymania czystości, obsługi rachunkowo-kadrowej, „Pana Kanapki”, etc. Według różnych badań rynkowych, szacuje się, że jedno miejsce pracy w BPO/SSC wpływa na tworzenie co najmniej 0,2 etatu w bezpośrednim lub pośrednim otoczeniu tego sektora. Im mniejsza lokalizacja, tym odsetek ten wyższy.

Skoro, dzięki nowoczesnym usługom dla biznesu rosną miejsca pracy, to tym samym rosną podatki płacone do lokalnej kasy, tak samo jak i zasilane są konta ZUS. A to jedne z najwyższych priorytetów dla miast i samorządów.

ROZWÓJ RYNKU NIERUCHOMOŚCI BIUROWYCH BPO/SSC, to dość wymagający najemca powierzchni biurowych. W ostatniej dekadzie znaczą-

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

ETATY, PODATKI I PROMOCJA MIASTA

co wpłynął na rozwój rynku nieruchomości nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. O ile we wcześniejszych okresach byliśmy przyzwyczajeni do nowoczesnych biur budowanych z myślą o bankach, firmach ubezpieczeniowych, czy też zajmujących się usługami doradczymi, tak teraz to nowoczesne usługi dla biznesu, nie dość że są kluczowym najemcą, ale wręcz wyznaczają konkretne standardy i określają, jak powinna wyglądać optymalna powierzchnia biurowa. Deweloperzy tacy jak Skanska, Vastint, Olivia Business Centre, Torus, Developres czy HB Reavis, bardzo dobrze dostosowali swoje oferty do wymogów BPO/SSC i mogą się cieszyć ciągłym wynajmem wielu tysięcy metrów kwadratowych swoich biur. Nie bez znaczenia jest także praca Agencji Real Estate, które reprezentując najemców i ściśle współpracując z deweloperami pomagają zarówno w tworzeniu optymalnych powierzchni biurowych, czy też pomagając je w pełni wykorzystać. Agencje Real Estate takie jak CBRE, Colliers International, Cushman&Wakefield, JLL, Savills, czy Walter Herz mają obecnie specjalnie dedykowane osoby do współpracy z BPO/SSC, dzięki czemu rozwój

tego sektora jeszcze łatwiej jest zaznaczany w polskich miastach.

Rozwój rynku powierzchni biurowych, jest bardzo istotny dla samorządów. To tu miasta i gminy sprzedają tereny inwestycyjne, czym generują kolejne przychody do kasy samorządów. Uzyskanie przychodu ze sprzedaży działek to jedno, a czerpanie bieżących korzyści podatkowych to drugie, co także jest w interesie lokalnych władz.

BEZPOŚREDNIA I POŚREDNIA PROMOCJA MIASTA Inwestycje firm z BPO/SSC to wymarzona sytuacja, w której promocyjnie i wizerunkowo wygrywa zarówno miasto, jak i inwestor. Z jednej strony, to firmy informują, gdzie posiadają swoje centra operacyjne, a z drugiej – miasta dzielą się informacją, kto u nich zainwestował. Taka sytuacja powoduje niemal nieustanną informację o miastach w szeregu różnych przekazów medialnych w internecie, prasie, radiu czy telewizji. Z taką promocją jednakże należy uważać, aby koszty z nią związane, były uzasadnione i dobrze

Best2Invest | September - October 2016

Wstęp do sekcji miejskiej

rozlokowane. W tej chwili w Europie i na świecie, odbywa się już kilkadziesiąt wydarzeń, których organizatorzy zauważyli możliwość łatwego zarobku na promocji miast, jako lokalizacjach dla BPO/ SSC. Taka sytuacja daje miastom wręcz komfort w wyborze tych wydarzeń, które realnie wpłyną na dalszy rozwój nowoczesnych usług dla biznesu na ich terenach.

Myśląc o nowych inwestorach, należy się skupić na konferencjach organizowanych w tych krajach, z których potencjalnie mogą nadejść nowe projekty inwestycyjne. W przypadku Polski są to: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Skandynawia, Holandia, Szwajcaria, ale także i Indie. Obecnie takie wydarzenia są organizowane m.in. przez IAOP, SSON, IQPC czy IOF. Lokalnie wydarzenia branży BPO/SSC mają głównie charakter integracyjny dla branży i, tym samym, mniejszy wpływ na jego rozwój – szczególnie w dużych miastach. Dla mniejszych ośrodków miejskich jest to okazja do zaprezentowania się jako kolejna lokalizacja dla centrów operacyjnych, które już są w Polsce obecne. Budżety promocyjne, szczególnie przeznaczone na promocję gospodarczą, nie są z gumy i warto zastanowić się dobrze, w których wydarzeniach warto, a w których nie warto brać udział.

Ważnym elementem wspierającym promocję miasta w zakresie nowoczesnych usług dla biznesu jest czytelna informacja na stronach internetowych samorządu. To tu swoje pierwsze kroki kieruje znacząca liczba inwestorów i warto o nich zadbać. Skoro BPO/SSC w danym mieście się rozwija i ma dalej się rozwijać, to warto jest przedstawicielom tego sektora dostarczyć gotową porcję informacji poprzez witryny internetowe.

Na chwilę obecną tylko niektóre miasta w Polsce są do tego przygotowane, w innych ten element powinien być niezwłocznie poprawiony. Informacje o walorach i ofercie inwestycyjnej polskich miast powinny być także dostępne na stronach Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Agencji Rozwoju Regionalnego, Specjalnych Stref Ekonomicznych i takich serwisów jak www.Best2Invest.org.

PRZYSZŁOŚĆ WCIĄŻ ZAPOWIADA SIĘ DOBRZE Ostatnie 10 lat to bardzo silny rozwój inwestycji BPO/SSC nie tylko w Polsce, ale i w całym regionie Centralnej i Wschodniej Europy. Przy

takim tempie rozwoju zawsze pojawia się pytanie, jak długo możemy liczyć na jego kontynuację. To bardzo dobre pytanie, a niektóre trendy są już zauważalne. Wynika z nich, że tempo rocznego rozwoju nadal jest utrzymane i wynosi między 18%, a 20% – dotyczy to zarówno otwierania nowych centrów operacyjnych, jak i nowych miejsc pracy (tu także w istniejących już firmach).

Zmiana jednak następuje w wielkości poszczególnych firm. Rzadkością stają się inwestycje BPO/ SSC, gdzie tworzone są zespoły przekraczające 1000 miejsc pracy, natomiast coraz większy jest odsetek centrów średnich liczących 250-500 miejsc pracy oraz mniejszych – poniżej 250 etatów. Zależy to głównie od wielkości lokalizacji. Im mniejsza lokalizacja, tym mniejsze i logistyczne możliwości. Znane są w Polsce inwestycje typu BPO/ SSC, gdzie zatrudnionych jest między 8 a 30 osób i do takich też powinniśmy się przygotowywać. Biorąc pod uwagę lokowanie centrów BPO/SSC w Polsce, należy analizować wiele czynników, porównywać je między sobą i dostosowywać do celów dalszego rozwoju inwestycji w czasie. W takim przypadku nie liczy się tylko wielkość miasta, liczba obecnych w nim centrów BPO/SSC, ale przede wszystkim faktyczny dostęp do pracowników, nieruchomości biurowych, poziom kosztów operacyjnych i kosztów życia, logistyka, wsparcie samorządów i inne czynniki. Taka sytuacja powoduje, że dla niektórych inwestycji atrakcyjne będą Kraków, Wrocław, czy Warszawa, ale dla wielu innych atrakcyjniejsze będą Trójmiasto, Poznań, Łódź, Bydgoszcz, Szczecin, Rzeszów, Lublin, Opole czy Kielce.

Na chwilę obecną przyszłość rozwoju nowoczesnych usług dla biznesu wygląda dobrze i – o ile globalny klimat polityczno-gospodarczy nie ulegnie znaczącym zmianom – możemy liczyć na kolejne inwestycje BPO/SSC w Polsce. Na koniec łyżka dziegciu – polski system edukacyjny w odniesieniu do rozwoju sektora usług dla biznesu wyraźnie nie nadąża. Nie może opierać się wyłącznie na edukacji w uczelniach wyższych. Odnotowuje się znaczący niedobór kandydatów do pracy z wykształceniem średnim i zawodowym, ale z dobrym przygotowaniem językowym i informatycznym. Przyszła więc najwyższa pora na istotne zmiany w systemie edukacji na poziomie gimnazjów, szkół średnich i zawodowych. █

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Introduction to the city section

JOBS, TAXES AND PROMOTING THE CITY

We have been operating under the “Business Support Services” banner for a few years now. Services within the scope of finances, accounting, analytics, research, development and even customer relations management, in the past applied independently, are finally available under one roof and, no less importantly, under a single name. The business support services phrase is invoked time and again when talking about concepts such as BPO (Business Process Outsourcing) or SSC (Shared Services Centre). The industry, which has itself been called the business support services sector by some, presents rich pickings for cities in the form of investors who front this business segment. Why? And seemingly, the answer is not only simple but also easy to justify. A number of factors which make BPO/SSC investments an attractive catch for cities and local governments are outlined below.

WE’LL START WITH JOBS Usually, there are dozens or even hundreds if not thousands of people working at business support services hubs. It is not hard to see why creating jobs, or reducing unemployment might be high on the list of priorities for local governments. Whereas it is not just creating jobs that is important, but also making sure that these guarantee permanent employment,

with opportunities to develop skills, build a career path and which create a demand for unique abilities (such as niche foreign languages). In most cases when it comes to BPO/SSC, permanent jobs are created. Apart from salaries, employees can pick and choose from amongst various benefits and perks such as private medical care, sports and cultural programmes or even company cars and bicycles.

Best2Invest | September - October 2016

It might be said that this is nothing especial, as in many other industries we are dealing with a similar employment and benefits model. And there is no arguing with that. However, BPO/SSC is one of the few industries which spurs the demand for and creation of new jobs, and even new business opportunities in its direct vicinity as it grows itself. Shops, food establishments, banks and even preschools appear around operating centres, not to mention the expansion of all kinds of services which the BPO/SSC industry requires on an ongoing basis, such as security, janitorial, accounts and HR services as well as catering. According to market research, one job in BPO/SSC will generate the demand for at least 0.2 jobs in the direct or indirect environment of this sector. The smaller the location, the better this rate becomes.

In creating jobs, business support services also increase local tax revenues and result in additional ZUS (social insurance) contributions. And these are undoubtedly top prioroty for cities and their authorities.

OFFICE REAL ESTATE MARKET GROWTH BPO/SSC is quite a discerning tenant of office spaces. Over the last decade it had a significant impact on the growth of the real estate market not only in Poland but across the entire Europe. Whereas in the past we grew used to the construction of modern offices for banks, insurance or consultancy companies, now it is business support services who are the primary lessee and even set the trends

and define what optimal office space is. Developers such as Skanska, Vastint, Olivia Business Centre, Torus, Developres or HB Reavis were quick to adjust their products and services to the needs of BPO/ SSC and now enjoy long term tenants in thousands of square meters of their offices.

The work done by Real Estate Agencies is also noteworthy, which, in representing tenants and working closely with developers, have a hand in creating optimal office spaces and then help to utilise it fully. Real Estate Agencies, such as CBRE, Colliers International, Cushman&Wakefield, JLL, Savills, or Walter Herz have dedicated teams to work with BPO/SSC, making the growth of this sector even smoother in Polish cities.

The growth of the office space market is very significant for local governments. It is here that cities and municipalities sell land for investments, generating additional revenues. And as such, local governments are faced with a win-win situation – they stand to generate revenues from land sales and then are in for an inflow of additional taxes. DIRECT AND INDIRECT CITY PROMOTION BPO/SSC investments carry benefits in terms of promotion and image both for the city as well as the investor. On the one hand businesses boast where their operating centres are located and on the other, cities announce who decided to make a home within their boundaries. This results in an almost permanent stream of information about cities in

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Introduction to the city section

a series of media messages in the internet, press, radio and television.

However, it is important not to go over the top with such promotion and to make sure that the costs are justified and well appropriated. In Europe and across the world there are dozens of events taking place as we speak, where the organisers have jumped on the bandwagon of making easy money out of the promotion of cites as favourable locations for BPO/SSC. Cities have the comfort of choice when it comes to events which will actually drive further growth of business support services in their realms.

In thinking about new investors, one should focus on conferences held in countries which are a potential source on new investment projects. When it comes to Poland these are: The United States, Great Britain, Ireland, Germany, Scandinavia, The Netherlands, Switzerland and also India. Currently such events are organised by IAOP, SSON, IQPC and IOF amongst others. On a more local scale, BPO/SSC events assume more of an integration role for the industry, and as such, are not so significant when it comes to its growth - particularly in larger cities. For smaller cities and towns, these still present an opportunity to appear on the maps of other operating centres with an already established presence in Poland. Promotional budgets, particularly those earmarked for economic promotion can only stretch so far, and it is well to ponder thoroughly which events to participate in and which should be given a miss.

Information published on local governments’ websites is an important element supporting cities within the scope of business support services. It is here that many investors look first, and they should be taken care of. As BPO/SSC are growing and are to keep growing in a given city, it would be wise to provide representatives of this sector with easily digestible information via websites. Today, only some Polish cities are geared for this, and most others need to pay more attention to this element straight away. Information regarding the qualities and investment opportunities in Polish cities should also be available on the websites of the Invest in Poland Agency, Regional Development Agencies, Special Economic Zones and on www.Best2Invest.org.

THE OUTLOOK IS STILL BRIGHT The last 10 years represents solid growth in terms of BPO/SSC investments not only in Poland but across the entire Central and Eastern Europe region.

With such growth rates there is always the nagging question: how long can we keep this up for? It is a very good question, and some trends are shown already. These indicate that the annual growth rate is still good and oscillates between 18% and 20% – this applies to both opening new hubs and creating new jobs (also by companies with an already established presence). There is however a change when it comes to company size. BPO/SSC investments which result in the creation of hubs with in excess of 1000 new jobs are becoming a rarity, whereas the proportion of medium centres with 250-500 as well as smaller units where less than 250 people will be employed is on the increase. This mainly depends on the size of the host city. The smaller the location, the smaller its logistical facilities. BPO/SSC investments which create between 8 and 30 jobs are not unheard of in Poland, and we should also be prepared for these.

Taking into account the fact that Poland is a destination for BPO/SSC hubs, many factors should be analysed, compared and matched to the objective of further growth in time. In such cases it is not only the size of the city and the number of BPO/SSC hubs already in place that count, but first and foremost the actual availability of workers, office real estate, operating costs and living costs, logistics, support afforded by local governments as well as other factors. Such a situation means that some investments will favour Krakow, Wroclaw or Warsaw, whilst for many others Tricity, Poznan, Lodz, Bydgoszcz, Szczecin, Rzeszow, Lublin, Opole or Kielce will be more attractive. Currently the outlook for further business support services growth is rosy and – as long as the global political and economic situation does not take a turn for the worse – we can count on more BPO/ SSC investments in Poland. Finally, for the fly in the ointment – when it comes to the development of the services for business sector, the Polish education system is lagging far behind. It cannot rely only of university education. There is a marked deficiency of job seekers with high school and vocational education, but who are well prepared in terms of language and IT skills. Thus it is high time for major changes in the education system at high school, college and vocational school level. █

Best2Invest | September - October 2016

Author: Wiktor Doktór Pro Progressio, CEO

Bydgoszcz

Bydgoszcz stawia na rozwój nowoczesnej powierzchni biurowej

Bydgoszcz umacnia się na mapie najważniejszych centrów sektora BPO/SSC w Polsce. Według szacunków Związku Liderów Usług Biznesowych (ABSL), branża zatrudnia w mieście ok. 7,8 tys. osób. Doliczając liczne lokalne firmy informatyczne i finansowe, często świadczące usługi dla międzynarodowych klientów, liczba ta wrasta do 9 tys. osób. Dynamiczny rozwój sektora stwarza konieczność budowy nowoczesnej powierzchni biurowej. Odpowiadając na potrzeby inwestorów, w mieście realizowane są kolejne inwestycje: w 2015 r. do użytku oddano budynek ETA w Biznes Parku Kraszewskiego1 oraz centrum IDEA Przestrzeń Biznesu, a w 2016 r. Optimum Park. Rozpoczęto także realizację kolejnych projektów, w tym nowoczesnego biurowca klasy A – Immobile K3 Office.

Celem działania Bydgoskiej Agencji Rozwoju Regionalnego jest wspieranie rozwoju przedsiębiorczości w regionie, obsługa nowych i już funkcjonujących w Bydgoszczy przedsiębiorców – dlatego spółka cyklicznie organizuje spotkania z przedstawicielami branży nowoczesnych usług dla biznesu. Podczas zorganizowanego wspólnie z Eurobuild śniadania biznesowego Bydgoski Rynek Biurowy, które odbyło się w maju 2016 r. w warszawskim hotelu Radisson Blue, Prezes BARR, Edyta Wiwatowska spotkała się razem z bydgoskimi deweloperami oraz z potencjalnymi inwestorami – najemcami i firmami konsultingowymi. Spotkanie było doskonałą okazją do przedstawienia zgromadzonym potencjału rozwojowego miasta.

Więcej informacji Bydgoska Agencja Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. ul. Mennica 6 85-112 Bydgoszcz Tel. +48 52 585 88 23 barr@barr.pl www.barr.pl

– Bydgoszcz jest jednym z największych miast w Polsce. To dynamiczne i pełne energii miejsce, które wraz z okolicznymi gminami zamieszkuje ok. 1 mln. osób i to niezwykle zdolnych, przedsiębiorczych, wykształconych i otwartych na nowe możliwości pracy w sektorze usług wspólnych. Usytuowane jest przy tym przy głównych trasach szybkiego ruchu i Międzynarodowym Porcie Lotniczym. Miasto – największy ośrodek uniwersytecki w województwie kujawsko-pomorskim, stanowi cenne zaplecze dla inwesto-

rów planujących otwarcie kolejnych oddziałów BPO, SSC czy IT. W 2010 r. zatrudnienie w sektorze BPO/ SSC wyniosło zaledwie 1230 osób, a sześć lat później, czyli w tym roku, wzrośnie do 9 tys., z czego aż 7 tys. przypada na branżę IT, 1 tys. na F&A i kolejny 1 tys. na contact center. Zainwestowały u nas takie firmy, jak: Nokia, Atos, SDL, Livingston, Mobica, Asseco, Bank Pocztowy, iQor, Poczta Polska, Teleplan czy Ericsson. Jesteśmy przy tym otwarci na kolejnych inwestorów. Według danych Bydgoskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, w Bydgoszczy istnieje 56 tys. m² powierzchni biurowych, z czego 36 tys. m² to powierzchnie klasy A lub B+. Deweloperzy realizują kolejne inwestycje. Arkada Holding planuje budowę dwóch budynków w Arkada Business Park, który będzie liczył łącznie 22 tys. m². Jakub Tomasik, leasing manager odpowiedzialny za projekt, opowiada o procesie realizacji inwestycji. – Jesteśmy na etapie finalizacji umów przedwstępnych oraz dopinamy kwestie związane z generalnym wykonawcą i finansowaniem. Szacujemy, że lada chwila ruszymy z pierwszym etapem, na który złoży się 12-kondygnacyjny budynek z dwupoziomowym garażem przy ulicy Fordońskiej. Kolejny projekt to działka u zbiegu ulic

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Bydgoszcz

Fordońskiej i Kamiennej – biurowiec DanHouse, wchodzący w skład Scanpark Business Centre. Przebieg inwestycji relacjonuje Oskar Hunger, prezes zarządu Hunger Development. – Dostępne 7,2 tys. m² powierzchni biurowej jest prawie w całości skomercjalizowane, a realizacja drugiego etapu – 8 tys. m² powierzchni biurowych klasy B+ powinna rozpocząć się na początku 2017 r. W tym roku mamy nadzieję otrzymać pozwolenie na budowę. Będzie to 11-kondygnacyjny biurowiec liczący 8 tys. m² powierzchni biurowych oraz około 300 miejsc parkingowych. Zakończenie realizacji zaplanowaliśmy na drugi kwartał 2018 r. Docelowo w ramach kompleksu biurowego powstanie 5 budynków. W sierpniu oddano biurowiec, który powstał w bydgoskim Optimum Park. Realizuje go lokalny deweloper – AB Plus Czesław Tyburek. Fabian Tyburek, pełnomocnik w spółce zdradza szczegóły inwestycji. – 6-kondygnacyjny obiekt przy ulicy Fordońskiej, niedaleko mostu Jana Kazimierza, liczy 4 tys. m². Przygotowaliśmy 700 miejsc parkingowych. Do tego salę konferencyjno-bankietową o powierzchni 500 m². Planujemy także restaurację, punkt przedszkolny oraz letnią strefę biznesu w narożniku naszej działki. Lista nowoczesnych obiektów biurowych w Bydgoszczy

Ważnym atutem dla firm i pracowników sektora nowoczesnych usług są walory rekreacyjne Bydgoszczy. Młodzi ludzie wchodzący na rynek pracy, cenią sobie nie tylko atrakcyjne warunki pracy, ale także jakość życia i możliwości interesującego spędzania czasu wolnego w miejscu, w którym żyją. Miasto nad Brdą spełnia wysokie wymagania przyszłych pracowników sektora BPO/SSC, dzięki czemu zostało docenione w 2015 r. tytułem „jednego z najatrakcyjniejszych miejsc do zamieszkania” według raportu Sotheby’s International Realty oraz najbardziej zielonym miastem w Polsce (dane GUS).

Bydgoszcz stawia więc na zrównoważony rozwój, oferując potencjalnym pracownikom atrakcyjne miejsce do życia, a inwestorom – wysokiej klasy centra biurowe. Spójna strategia rozwoju oraz działania wielu instytucji świadczących usługi dla przedsiębiorców, jak sądy, administracja, przełożyły się na zdobycie pierwszego miejsca w niezależnym raporcie Banku Światowego „Doing Business in Poland 2015” oraz nagrody „Eurobuild Awards – Miasto przyjazne inwestorom” i „Emerging City of the Year 2016”, przyznanej podczas Gali CEE Shared Services and Outsourcing Awards. █

Budynek/Właściciel

Rok budowy

Adres

Powierzchnia m²

Status

Biznes Park Kraszewskiego1/Biznes Park

2008 – 2015

ul. Kraszewskiego 1

27 600

Istniejący

Scanpark Business Center - DANHOUSE/ Hunger Development

2009

ul. Towarowa 36

7 200

Istniejący

2012

ul. Przemysłowa 8

2 900

Istniejący

2015

ul. Bydgoskich Przemysłowców

4 000

Istniejący

Nordic Haeven/Nordic Development

2015

ul. Grottgera 4

4 700

Istniejący

Optimum Park/AB Plus Czesław Tyburek

2016 Q3

ul. Fordońska 76

4 000

Istniejący

Biznes Park - TETA/Biznes Park

2017 Q2

ul. Kraszewskiego 1

4 000

W budowie

Immobile/Grupa Kapitałowa Immobile SA

2017 Q4

ul. Plac Kościeleckich

5 800

W budowie

Scanpark Business Center - DANHOUSE/ Hunger Development - drugi budynek

2018 Q2

ul. Towarowa 36

8 000

Planowany

Arkada Business Park/Arkada Invest

2018 Q1 I etap

Rondo Fordońskie

10 000

Planowany

Bydgoskie Centrum Biznesu/ Bydgoskie Centrum Biznesu IDEA Przestrzeń Biznesu/Bydgoski Park Przemysłowo Technologiczny

Best2Invest | September - October 2016

Bydgoszcz

Bydgoszcz focuses on the development of modern office spaces Bydgoszcz is strengthening its position on the map of major BPO/SSC sectors in Poland. According to the estimates of the Association of Business Service Leaders (ABSL), the industry currently employs approximately 7.8 thousands people. Including numerous local IT and financial companies which frequently provide services to international clients, the number of employees equals 9,000 people. The dynamic development of the sector presents a necessity to construct modern office spaces. Responding to the needs of investors, the City realises further investments. The recently completed projects are the ETA building in the Kraszewskiego1 Business Park (opened in 2015) and Optimum Park (completed in 2016). New projects have been kicked off, including a construction of Immobile K3 – a modern class A office building.

The goal of the Bydgoszcz Regional Development A g enc y i s t o s upp or t t he de velopment of entrepreneurship in the region and provide suppor t t o new a nd ex is t ing bu sinesses operating in Bydgoszcz. The Agency periodically or g a nises meet ing s w it h represent at ives of the sector of modern business services. During a Bydgoszcz Office Market business breakfast organised together with Eurobuild, held in May 2016 in Radisson Blue hotel in Warsaw, the Chairperson of the Bydgoszcz Regional Development Agency – Edyta Wiwatowska met with Bydgoszcz developers and potential investors - tenants and consulting companies. The meetings was an excellent opportunity to present the development potential of Bydgoszcz.

More information Bydgoska Agencja Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. ul. Mennica 6 85-112 Bydgoszcz Tel. +48 52 585 88 23 barr@barr.pl www.barr.pl

– Bydgoszcz is one of the largest cities in Poland. It is a dynamic and energetic place which, including the neighbouring areas, is inhabited by approx. 1mln talented, enterprising and educated people who are open to new job opportunities in the sector of shared services. The City is located close to main expressways and an international airport. The City – the largest university centre in the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship – is a valuable venue for investors who plan to open more BPO, SSC or IT company branches. In 2010, employment in the BPO/SSC sector amounted to approx. 1,230 persons. Six years later, i.e. this year, the number will grow up

to 9,000 people, including 7,000 employed in the IT sector, 1,000 in finance and accounting and another 1,000 in contact center. Companies who decided to invest in Bydgoszcz include, i.a Nokia, Atos, SDL, Livingston, Mobica, Asseco, Bank Pocztowy, iQor, Poczta Polska, Teleplan or Ericsson. At the same time, the City becomes open to new investors. Accor d i ng t o t he d at a col le c t e d by t he Bydgoszcz Regional Development Agency, there are 56,000 sq m of office areas in Bydgoszcz, including 36,000 sq m which are class A and B+ offices. Developers are currently carrying out more investments. Arkada Holding is planning to construct two Arkada Business Park buildings with the total area of 22,000 sq m. Jakub Tomasik, leasing manager responsible for the project, describes the investment realisation process. – We are in the process of finalising preliminary agreements and agreeing on matters related t o t he general cont rac t or and f inancing. We estimate that, at any moment, we are going to move to the first stage – the construction of a 12-floor building with a 2-floor garage at Fordońska Street. Another project is a plot at the intersection of Fordońska and Kamienna Streets – DanHouse office building which is a part of Scanpark Business Centre. Oskar Hunger, the CEO of Hunger Development describes the realisation of the investment as follows. – The available 7,200

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Bydgoszcz

sq m of the office area is almost fully commercialised. The realisation of the second stage – 8,000 sq m of B+ class offices is bound to begin in 2017. This year we are planning to receive a building permit. It will be an 11-floor building of the total area of 8,000 sq m of office space and approx. 300 parking places. The investment is planned to be completed in the second quarter of 2018. Ultimately, the complex will consist of 5 office buildings. In August, an office building constructed in Optimum Park was completed. The investment was realised by a local developer company – AB Plus Czesław Tyburek. Fabian Tyburek, a representative of the company provided the following details. – A 6-floor object at Fordońska Street, near the Jan Kazimierz bridge has the total area of 4,000 sq m, 700 parking places and a conference-banquet hall of an area of 500 sq m. We are also planning to include a restaurant, a kindergarten and a summer business zone in the corner part of the plot. An important asset for companies and employees of the modern services sector are the recreational

amenities of Bydgoszcz. Young people who enter the labour market appreciate attractive working conditions, as well as the quality of life and leisure opportunities in their city. The City upon the Brda River meets the high standards of the future employees of the BPO/SSC sector and, in 2015, in Sotheby’s International Realty report it was recognised to be “one of the most attractive places to live in” and the greenest city in Poland (Central Statistical Office).

Bydgoszcz focuses on sustainable development, offering an attractive place to live to potential employees and high class office centres to investors. A coherent strategy for the development and operation of a number of institutions which provide ser vices to entrepreneurs, such as cour t s or administ rat ion of f ices, resulted in Bydgoszcz winning the first place in an independent World Bank report “Doing Business in Poland 2015”, winning “Eurobuild Awards – Investor-friendly City” as well as “Emerging City of the Year 2016” presented at a CEE Shared Services and Outsourcing Awards Gala. █

List of modern office spaces in Bydgoszcz Building/Owner

Constructed in

Address

Area sq m

Status

Kraszewskiego1 Business Park/ Business Park

2008 – 2015

Kraszewskiego 1 Street

27.600

Existing

Scanpark Business Center - DANHOUSE/ Hunger Development

2009

Towarowa 36 Street

7.200

Existing

2012

Przemysłowa 8 Street

2.900

Existing

2015

Bydgoskich Przemysłowców Street

4.000

Existing

Nordic Haeven/Nordic Development

2015

Grottgera 4 Street

4.700

Existing

Optimum Park/AB Plus Czesław Tyburek

2016 Q3

Fordońska 76 Street

4.000

Existing

Business Park - TETA/Business Park

2017 Q2

Kraszewskiego 1 Street

4.000

Immobile/Immobile SA Capital Group

2017 Q4

Plac Kościeleckich Street

5.800

Scanpark Business Center - DANHOUSE/ Hunger Development – second building

2018 Q2

Towarowa 36 Street

8.000

Planned

2018 Q1 1st stage

Rondo Fordońskie Roundabout

10.000

Planned

Bydgoszcz Business Centre/ Bydgoszcz Business Centre IDEA Business Space/Bydgoszcz Industrial and Technological Park

Arkada Business Park/Arkada Invest

Best2Invest | September - October 2016

In construction In construction

Łódź

Trendy na łódzkim rynku powierzchni biurowych

Łódź to trzecie co do wielkości miasto w Polsce, zlokalizowane w samym sercu Polski i Europy, które w ostatnich latach ulega znaczącym przeobrażeniom – z miasta przemysłu włókienniczego staje się miejscem, w którym dominuje gospodarka oparta na wiedzy, technologii i nowoczesnych usługach. Świetnie wykwalifikowana kadra, dobra współpraca środowiska biznesowego i naukowego, ale także konkurencyjne ceny wynajmu powierzchni biurowych, to tylko niektóre z atutów, które przyciągają do miasta nowe inwestycje.

Niski wskaźnik pustostanów (szacowany obecnie na ok. 6%) oraz duże zainteresowanie wynajmem powierzchni biurowych sprawia, że deweloperzy, już w Łodzi obecni oraz nowi, do tej pory nie budujący w mieście, planują realizację nowych projektów. W roku bieżącym w Łodzi powstaje ok. 85 000 m² nowej powierzchni biurowej, z czego ok. 32 000 m² zostanie oddanych (lub już zostały oddane) jeszcze w 2016 r. (jak np. II etap University Business Park, I faza Symetris). Jest duża szansa, że całość powierzchni oddanej w tym roku zostanie skomercjalizowana. Biura, które mają zostać oddane w przyszłym roku, również cieszą się sporym zainteresowaniem, a część powierzchni jest również w dużym stopniu już wynajęta (jak w kolejnym etapie biurowca Cross Point).

Więcej informacji Biuro Obsługi Inwestora i Współpracy z Zagranicą ul. Piotrkowska 104a 90-926 Lódź tel.: +48 42 638 59 39 fax: +48 42 638 59 40 e-mail: boi@uml.lodz.pl

Największym zainteresowaniem inwestorów z branży nieruchomości cieszy się obszar tzw. Nowego Centrum Łodzi. Jest to 100 ha teren ograniczony ulicami: Piotrkowską-Narutowicza-Kopcińskiego-Tuwima. Dzięki działaniom rewitalizacyjnym, w rejonie nowoczesnego dworca Fabryczna ma powstać dzielnica, która przywróci łódzkiemu śródmieściu blask. Cały obszar objęty jest planem zagospodarowania przestrzennego, umożliwiającym wybudowanie na terenie NCŁ m.in. nowych obiektów mieszkalnych, biurowych, usługowych. Duże znaczenie dla rynku nierucho-

mości będzie miał zapoczątkowany już proces szeroko pojętej rewitalizacji oraz podjęcie starań o organizację International EXPO 2022.

Nie jest to wirtualny projekt, ale tętniący już własnym życiem proces, który się dynamicznie rozwija. Pierwszą spektakularną inwestycją jest zrewitalizowana dawna elektrociepłownia EC 1, która została zaadaptowana na potrzeby kulturalnoedukacyjno-rozrywkowe. Tuż obok powstaje nowy, podziemny dworzec kolejowy Łódź Fabryczna, którego otwarcie planowane jest w tym roku. Na tym terenie również mają powstać m.in. wysokiej klasy obiekty biurowe.

Na terenie Nowego Centrum Łodzi już w przyszłym roku zostanie oddane do użytku ok. 50 tys. m² nowej powierzchni biurowej, wybudowanej przez firmę Skanska („Nowa Fabryczna”) oraz Ghelamco wspólnie z firmą Budomal – „Przystanek mBank” o pow. prawie 24 tys. m², której wynajem był największą transakcją na polskim rynku w 2015 r. W ciągu najbliższych 4-5 lat powstaną kolejne inwestycje biurowe, np. „Brama Miasta”, budowana przez szwedzkiego dewelopera – firmę Skanska. Lokalny rynek biurowy coraz lepiej odpowiada również na potrzeby obecnych oraz przyszłych najemców powierzchni. Deweloperzy wiedzą,

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Łódź

że aby znaleźć klientów na budowane przez siebie przestrzenie, nie wystarczy już jedynie wybudować budynek w ciekawej, atrakcyjnej lokalizacji, ale liczy się również to, co sam budynek „oferuje” dodatkowo. Coraz częściej to najemca, a dokładnie pracownicy, którzy mają zasiedlić daną powierzchnię, wymagają aby przestrzeń, w której przyjdzie im pracować, była jak najbardziej urozmaicona. Standardem jest już, że nowe inwestycje biurowe posiadają certyfikaty ekologiczne (LEED oraz Breem), wewnętrzne systemy takie jak na przykład klimatyzacja, czy kontrola wilgotności, które są sterowane automatycznie. Klientom już jednak nie wystarczają takie udogodnienia.

Wielu deweloperów, aby podnieść standard pracy w swoich budynkach, stara się zaadaptować w swoich przestrzeniach miejsca pod np. przedszkole. Taką prywatną placówkę, możemy na przykład znaleźć w inwestycji zrealizowanej przez firmę Skanska w biurowcu „Green Horizon”. Również w obecnie budowanych obiektach deweloperzy zamierzają otworzyć przedszkolne placówki, dedykowane dla dzieci pracowników.

Coraz częściej możemy znaleźć również w biurowcach kluby fitness (istnieje na przykład w biurowcu „Cross Point”, zrealizowanym przez Mermaid Properties). Standardem też jest zlokalizowanie w budynku miejsca, w którym pracownik może zjeść lub napić się kawy. Często oferta gastronomiczna oferowana jest przez znane marki z branży.

Ciekawym rozwiązaniem podnoszącym standard pracy, szczególnie dla dużych korporacji, jest połączenie budynku o charakterze stricte biurowym z budynkiem hotelowym. Takie rozwiązanie jest obecnie w Łodzi w nieruchomości „Mediahub” (deweloperem jest lokalna firma Toya), gdzie znajduje się biurowiec oraz hotel „DoubleTree by Hilton”. Kolejnym obiektem, który połączy te dwie funkcje, będzie inwestycja Master Management

Group, u zbiegu ulicy Piotrkowskiej z aleją Mickiewicza. Realizowany jest tam obecnie kolejny hotel sieci Hilton – „Hampton” oraz blisko 20 000 m² biurowiec o nazwie Hi Piotrkowska.

Jednak to, czym niemal każdy obecny w Łodzi deweloper chce przyciągnąć nowych najemców, jest infrastruktura rowerowa. W inwestycjach już zrealizowanych oraz tych, które są obecnie w budowie lub są planowane, spora ilość miejsc parkingowych przewidziana jest właśnie dla rowerów. Na przykład, w inwestycji firmy Warimpex u zbiegu ulic Zachodniej z Ogrodową, deweloper przewidział 150 miejsc parkingowych w podziemnym garażu. Do tego pracownicy mają zapewnione szatnie z toaletami oraz prysznicami, jak i szafki w systemie basenowym. Podobne rozwiązania są lub będą stosowane również u innych deweloperów. To, co sprzyja rozbudowie infrastruktury rowerowej w biurowcach, spowodowane jest również polityką Miasta, które od wielu lat rozbudowuje siatkę ścieżek rowerowych oraz uruchomiło kilka miesięcy temu system wypożyczania rowerów miejskich. Coraz więcej deweloperów zastanawia się również nad usytuowaniem w bezpośrednim sąsiedztwie swoich inwestycji (lub na ich terenie) własnych, sponsorskich, stacji rowerowych.

Łódź, dzięki dużej liczbie zabytkowych kamienic oraz budynków pofabr ycznych z czerwonej cegły, których w samym centrum Miasta jest ok. 100, może również zaoferować unikatową przestrzeń biurową dla bardziej wymagających najemców. Pow ierzchniami w t ak ich przestrzeniach są zainteresowane głównie firmy z sektora IT. Budynki tego typu, jak np. „Synergia” (InterMar) czy „Textorial Park” (St-Pauls), są już od dłuższego czasu w stu procentach wynajęte, a na przestrzenie w obecnie rewitalizowanych obiektach, które w najbliższym czasie powinny zostać oddane do użytku, czekają �uż zainteresowani najemcy. █

Best2Invest | September - October 2016

Łódź

Trends on the market of office spaces in Lodz

Lodz is the third largest city in Poland, situated in the very centre of Poland and Europe, which has undergone significant transformations in the recent years: from a textile industry city it became a place dominated by the economy based on knowledge, technology and modern services. Highly qualified human resources, successful cooperation of business and scientific communities as well as competitive office space rental prices are just some of advantages offered by Lodz, which attract new investments to the city.

A low rate of uninhabited buildings (currently estimated at approx. 6%) and large interest in rental of office spaces cause that developers who are already in Lodz and new ones who have not built in the city so far plan to execute further projects. This year in Lodz approx. 85,000 sq m of new office space are under construction of which approx. 32,000 sq m will be put into use (or have already been put into use) in 2016 (e.g. the 2nd stage of the University Business Park, 1st stage of Symetris). It is highly probable that the entire space commissioned this year will be commercialized. Offices, planned for next year, are also highly popular, and a part of the space has already been rented to a large extent e.g. in the following stage of the Cross Point office building. More information Investor Service and International Cooperation Bureau Piotrkowska 104a Str 90-926 Lodz tel.: +48 42 638 59 39 fax: +48 42 638 59 40 e-mail: boi@uml.lodz.pl

The area of so-called New Centre of Lodz falls within the greatest interest of investors from the property sector. This accounts for 100 ha of land surrounded by streets: Piotrkowska-NarutowiczaKopcińskiego-Tuwima. The result of the revitalisation undertaking in the region of the modern Fabryczna railway station will be a district which will help central Lodz to regain its splendour. The entire area is regulated by a spatial development

plan which allows the construction of, among others, new residential, office, and commercial buildings in the area of the New Centre of Lodz. The real property market will be strongly influenced by the process of broadly understood revitalisation and application for the organisation of 2022 International EXPO, which has already been initiated. It is not a virtual project, but a dynamically developing process which is already vibrant with its own life. The first spectacular investment is the revitalized old heat and power plant EC 1 which has been adapted to cultural-educational-entertaining needs. Just beside a new underground railway station Lodz Fabryczna is in the construction. It is planned to be opened this year. On this land also, among others, high class office buildings are to be erected.

Already next year in the territory of the New Centre of Lodz approx. 50 thousand sq m of new office space will be put into use, built by Skanska company (“Nowa Fabryczna”) and Ghelamco together with Budomal company – “Przystanek mBank” with surface area of nearly 24 thousand sq m the rental of which was the largest transaction on the Polish

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Łódź

market in 2015. Within the coming 4-5 years further office investments will be carried out e.g. “Brama Miasta” constructed by Swedish developer – Skanska company.

The local office market increasingly better meets the needs of current and future tenants. Developers know that in order to find customers for the new spaces a building in an attractive location is not enough yet, but also what a building additionally “offers” counts. More and more often it is the tenant, and precisely staff members, who are to occupy a new space, set(s) requirements concerning its functionality. It is already a standard that new office investments have ecological certificates (LEED and Bream), and internal air-conditioning systems and control of moisture content are operated automatically. Such facilities are not sufficient yet to customers. A number of developers, in order to improve comfort of work in their buildings, try to adapt, in their spaces, places among others for kindergartens. Such a private institution can be found e.g. in the investment completed by Skanska company in the “Green Horizon” office building. Also in currently constructed buildings developers plan to open kindergartens, intended for children of staff members.

Increasingly often fitness clubs can also be found in office buildings (e.g. in “Cross” Point”, constructed by Mermaid Properties). Separation of a place where a staff member can eat a meal or drink coffee becomes a standard too. Increasingly often wellknown brands from the gastronomic sector appear with an offer in office buildings. Combination of a building purely of office character with a hotel building is an interesting solution, improving a working standard, especially for large corporations. Such a solution is currently in Lodz in the “Mediahub” property (local Toya company is

the developer) where there is an office building and “DoubleTree by Hilton” hotel. Another building which will connect these two functions will be the Master Management Group investment at the crossroads of Piotrkowska Street and Mickiewicza Avenue. Currently another hotel of the Hilton chain is under construction there – “Hampton” and nearly 20,000 sq m of office building called Hi Piotrkowska. Almost each developer present in Lodz wants to attract new tenants also by means of the bicycle infrastructure. In buildings which have already been constructed and which are under construction there is a large number of parking spaces intended just for bicycles. For example in the investment of Warimpex company at the crossroads of Zachodnia Street and Ogrodowa Street, a developer has planned 150 parking spaces in an underground garage. Additionally staff members are provided with changing rooms with toilets and showers as well as cabinets in a swimming pool system. Similar solutions are or will be applied also by other developers. What conduces extension of the bicycle infrastructure in office buildings is also caused by priorities of the city which for many years has been extending a network of bicycle paths and which activated the Lodz Public Bicycle system several months ago. More and more developers also think about situating own, sponsor, bicycle stations in direct neighbourhood of their investments (or in their territory).

Lodz, thanks to a large number of historic tenement houses and stylish post-factory buildings the number of which is over 100 in the very centre of the city, can also offer a unique office space for more demanding tenants. Mainly companies from the IT sector are interested in spaces in such places. Buildings of this type such as e.g. “Synergia” (InterMar) and “Textorial Park” (St-Pauls) have been completely occupied for a long time, and interested tenants already wait for spaces in the currently revitalized buildings. █

Best2Invest | September - October 2016

Poznań

Biura z widokiem na BPO w Poznaniu

Najważniejszym czynnikiem napędzającym budowę nowoczesnych powierzchni biurowych od kilku lat jest w Polsce rozwój sektora usług nowoczesnych. Poznań nie jest tutaj wyjątkiem – po kilku latach przyciągania nowych projektów BPO/SSC/R&D oraz ich rozwoju i rozbudowie, powstała masa krytyczna, będąca magnesem dla kolejnych inwestorów z branży budowlanej. Dzięki temu w Poznaniu, jak grzyby po deszczu, wyrastają piękne, dogodnie położone budynki, urządzone tak, żeby być atrakcyjnym miejscem pracy dla kolejnych mieszkańców.

Wśród czynników decydujących o atrakcyjności Poznania wymienia się niezmiennie: doskonałą lokalizację na mapie kraju i Europy, dostępność transportową, silną gospodarkę i bogate zaplecze akademickie, które zapewnia w ysoką jakość kształcenia kadr. Niezwykle ważne, szczególnie dla firm now ych na rynku poznańskim, jest wsparcie, jakie oferuje działające przy Urzędzie Miasta Biuro Obsługi Inwestorów. Jednym z najważniejszych sektorów gospodarki, szczególnie ze względu na wykorzystanie potencjału absolwentów poznańskich uczelni, stał się w ostatnich latach sektor usług nowoczesnych. Obecnie w Poznaniu działa ponad 70 centrów BPO/ SSC/R&D, w których pracuje prawie 13 000 osób. Tak prężnie rozwijająca się branża potrzebuje zatem powierzchni biurowych, w których może prowadzić działalność. Aktualna sytuacja na rynku biurowym w Poznaniu wygląda następująco: Istniejąca podaż

Więcej informacji: Biuro Obsługi Inwestorów i Promocji Inwestycji Urząd Miasta Poznania pI. Kolegiacki 17, 61-841 Poznań, Polska tel. +48 61 878 54 28, fax +48 61 878 55 00 inwestor@um.poznan.pl www.poznan.pl

Nowa podaż Pustostany

395 700 m² 10 900 m² 13,3 %

Powierzchnia w budowie

48 000 m²

Popyt

26 300 m²

Stawki czynszu Dane: Colliers International, I połowa 2016

12,5 – 15,5 EUR

Zasoby nowoczesnej pow ierzchni biurowej w Polsce w ciągu ostatnich 10-ciu lat powiększyły się ponad dwukrotnie. Jednocześnie podniosła się jakość realizowanych inwestycji komercyjnych, zmieniły się parametry techniczne projektów biurowych, znacząco wzrosła liczba zagranicznych podmiotów inwestujących w sektorze biurowym.

Wśród najemców obserwuje się zmianę podejścia w tworzeniu przestrzeni pracy. Coraz więcej firm jest zainteresowanych przeprowadzeniem kompleksowej analizy potrzeb i wypracowaniem odpowiedniej strategii wprowadzanych zmian. Otwarty charakter biur oraz rosnące znaczenie w ykor z yst y wanych w nich nowoc zesnych technologii, pozwalają na większą elastyczność w pracy. Jednocześnie, wymagają zdefiniowania na nowo pojęcia środowiska pracy i elastycznej aranżacji przestrzeni biurowej. Do najwa żniejsz ych projek tów biurow ych w Poznaniu należą:

ANDERSIA TOWER – wieżowiec zbudowany w 2007 roku, jest jednym z najwyższych w stolicy Wielkopolski, biurowcem klasy A, liczącym 102,1 metra wysokości i mającym 22 kondygnacje: 20 nadziemnych i 2 podziemne. Łączna powierzchnia wynosi 44000 m².

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Poznań

ABC (ANDERSIA BUSINESS CENTRE) – nowoczesny budynek biurowo-usługowy położony w samym centrum Poznania. Cztery kondygnacje budynku ABC zostały zaprojektowane z myślą o przestrzeni biurowej, natomiast na parterze znajdą się lokale handlowe i usługowe. Udziałowcami są Wielkopolskie Centrum Wspierania Inwestycji sp. z o.o. i spółki zależne od Von der Heyden Group.

PIXEL – główna siedziba Grupy Allegro. Budynek oddano do użytku w 2013 r., a wiele elementów wyposażenia wnętrz w budynku zostało zakupionych na aukcjach Allegro. Inwestorem był fundusz inwestycyjny Garvest. BUSINESS GARDEN POZNAŃ – grupa Vastint; kompleks wyróżnia się charakterystyczną kameralną zabudową, dużym udziałem terenów zielonych i rozwiązaniami zapewniającymi komfortowe środowisko pracy.

Kolejne, spektakularne projekty nowoczesnej powierzchni biurowej pojawią się w Poznaniu w najbliższych miesiącach i latach. Już we wrześniu tego roku swoje drzwi otworzy drugi poznański projekt Skanska o nazwie Maraton. Z 25 000 m² do użytku oddana zostanie pierwsza część biurowca, druga natomiast swoją premierę będzie mieć na początku 2017 r.

W tym samym czasie spodziewać się możemy ciekawego projektu w samym sercu Poznania, tuż obok Międzynarodowych Targów Poznańskich. Powierzchnia biurowa Bałtyku – kilkunasto-kondygnacyjnego budynku wyniesie 15 000 m². Budynek zaprojektowany jest przez MVRDV – jedno z najlepszych biur architektonicznych świata, znane z niekonwencjonalnej, inspirowanej modernizmem architektury. Na rok 2018 planowane są rozbudowy i dalsze etapy biurowców takich jak Pixel czy Business Garden Poznań. Natomiast w 2020 r. powstać ma nowy budynek Andersia Silver. Ten wysokiej klasy budynek biurowy o powierzchni użytkowej netto ok. 55 000 m² to czwarty i ostatni etap zabudowy placu Andersa w Poznaniu zaplanowany przez Von der

Heyden Group. Andersia Silver będzie najwyższym budynkiem w Poznaniu.

Wszystkie poznańskie projekty charakteryzują się nie tylko dobrą lokalizacją w mieście, ale również, wysokim standardem powierzchni biurowej oraz niestandardowymi rozwiązaniami w biurowcach klasy A. Powierzchnie są umeblowane i wyposażone w sprzęt biurowy według potrzeb najemców. Obok klasycznego biura, w Poznaniu do wyboru są również biura na dzień lub na godziny, biurka w coworkingu oraz wirtualne adresy.

Komfort i swoboda komunikacji całego zespołu, to obecnie najważniejsze przesłanki w aranżacji powierzchni biurowej. Nowe standardy w dziedzinie projektowania biur wyznaczają takie firmy jak Google, Apple, czy Facebook. Największe firmy, żeby stworzyć pracownikom wygodne miejsce pracy, wykorzystują zaawansowane rozwiązania technologiczne i architektoniczne. Wkładają wiele wysiłku, aby zaprojektowana przestrzeń była możliwie najbardziej funkcjonalna i użyteczna, nie tylko do wykonywania codziennych zadań, ale i odpoczynku. Przestrzeń biurowa została naszpikowana miejscami spotkań, które mają wspierać integrację pracujących w niej osób. Oczywiście nie brakuje też stref, gdzie można skupić się w ciszy i spokoju. █

Best2Invest | September - October 2016

Poznań

Offices with view on BPO in Poznan For some years now, the most significant factor propelling the construction of modern office spaces in Poland has been the development of the modern services sector. The city of Poznan is not an exception here – after some years of attracting new BPO/SSC/R&D projects, developing, and expanding them, a critical mass has emerged that constitutes an attraction for new construction sector investors. Thanks to that, beautiful and conveniently situated buildings spring up in Poznan like mushrooms after a rain shower, designed so as to be an attractive workplace for next inhabitants.

Among the factors determining Poznan’s attractiveness are invariably the following: ideal localization on the map of the country and of Europe, transportation accessibility, strong economy, and rich academic background that ensures a high quality of the education of personnel. An extremely important thing, particularly for new companies on the Poznan market, is the support offered by the Investor Relations Department operating next to the Poznan City Hall. One of the most significant economic sectors, especially due to the exploitation of the potential of Poznan universities graduates, has become in recent years the modern services sector. Currently over 70 BPO/SSC/R&D centres operate in Poznan, and they employ nearly 13,000 people. For the above reason, such a thriving branch needs office spaces in which business activity can be conducted. The current situation on the office market of Poznan looks as follows: Existing supply

395,700 sq m

New supply More information: City of Poznan, Investor Relations Department pI. Kolegiacki 17, 61-841 Poznań tel. +48 61 878 54 28, fax +48 61 878 55 00 inwestor@um.poznan.pl www.poznan.pl

10,900 sq m

Vacant buildings

13,3 %

Area under construction

48,000 sq m

Demand

26,300 sq m

Rent

12.5 – 15.5 EUR

Data: Colliers International, I half of 2016 st

The resources of modern office space in Poland have increased more than twice in the recent 10 years. At the same time the quality of commercial investments has raised, technical parameters of office schemes have changed, and the number of foreign entities investing in the office sector has significantly increased.

A cha nge i n appr oach t ow a r d s c r e at i ng workspace can be observed among the tenants. T he a mou nt of compa n ies i nt er es t ed i n conducting a comprehensive needs assessment and elaborating an appropriate strategy for introducing modifications is constantly rising. The open character of the offices, and the growing importance of modern technologies used inside facilitate a greater flexibility at work. However, they require a new definition of work environment and of flexible arrangement of office space. Some of the most significant office projects in Poznan are:

ANDERSIA TOWER – skyscraper built in 2007; it is one of the tallest buildings in the capital of Wielkopolska Region, class A office building, measuring 102.1 m in height and having 22 storeys: 20 overground and

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Poznań

2 underground. Its joint surface amounts to 44,000 sq m.

ABC (ANDERSIA BUSINESS CENTRE) – modern office and service building situated in the center of Poznan. Four storeys of ABC were intended for an office space, and there will be commercial and service premises at the ground level. The shareholders of ABC are the Wielkopolska Investment Support Center Ltd. and companies dependent from the Von der Heyden Group.

PIXEL – headquarters of Allegro. The building was put into operation in 2013, and many of its furnishings were bought on Allegro auctions. The investor was the investment fund Garvest. BUSINESS GARDEN POZNAN – Vastint Group; the building complex stands out due to its characteristic, intimate construction, large green areas and solutions ensuring a comfortable work environment.

The next spectacular projects of modern office space will appear in Poznan in the coming months and years. As early as September this year, another SKANSKA project in Poznan, entitled Marathon, will open its doors. This first part of the 25,000 sq m will be put into operation, and the second will have its premiere in the beginning of 2017.

We can expect an interesting project in the heart of Poznan at the same time, right next to the Poznan International Fair. The office space of Bałtyk – a multi-storey building will amount to 15,000 sq m. The building is designed by MVRDV – one of the best architectural design studios in the world, known for unconventional architecture inspired by modernism. There are expansions planned for 2018 of such office buildings as Pixel or Business Garden Poznan. A new building called Andersia Silver is supposed to be erected in 2020. This high-class office building with the usable area of 55,000 sq m is the fourth and last stage of the construction

of Andersia Square, planned by the Von der Heyden Group. The Andersia Silver will be the tallest building in Poznan.

All the projects in Poznan are characterized, not only by a good localization in the city, but also by a high standard of office space and non-standard solutions in class A office buildings. The surfaces are furnished and equipped according to the needs of the tenants. Besides a classic office in Poznan, there are also offices available for rent for a day or some hours, coworking offices, and virtual addresses.

The comfort and ease of communication of the whole team are currently the most important factors playing a role in the arrangement of an office space. New standards in the field of office design are being set by companies such as Google, Apple or Facebook. The largest companies make use of advanced technological and architectural solutions to create a comfortable workplace for the employees. They put a lot of effort into this, so that the designed space would be as much functional and useful for everyday tasks and relaxation, as it could. The office space was stuffed with meeting places that are supposed to support the integration of persons working inside. Of course, there are also many areas where people can quietly and calmly concentrate on their work. █

Best2Invest | September - October 2016

Opole

PERSPEKTYWY ROZWOJU NOWOCZESNYCH USŁUG BIZNESOWYCH W OPOLU

Miasto Opole oferuje szczególnie przyjazne środowisko dla prowadzenia i rozwoju biznesu. Potwierdza to między innymi druga pozycja w prestiżowym rankingu miast atrakcyjnych dla biznesu magazynu „Forbes” oraz wysoka czwarta pozycja w prestiżowym rankingu miast przyjaznych dla biznesu przedstawionym przez magazyn „Newsweek”. Stanowimy znaczący punkt na mapie inwestycyjnej Polski – kraju, który w ostatnich latach odnotowuje dynamiczny wzrost napływu inwestycji bezpośrednich.

CENTRA NOWOCZESNYCH USŁUG DLA BIZNESU Opole nazwane zostało przez Colliers International „Wschodzącą Gwiazdą” rynku dla lokalizacji inwestycji BPO/SSC. Przygotowaliśmy kompleksową ofertę dla potencjalnych inwestorów. Głównymi atutami Opola w przyciąganiu tego typu projektów jest korzystny klimat inwestycyjny, dostępność zasobów ludzkich, wysokie kwalifikacje opolskich pracowników oraz rozwój nowoczesnego rynku biurowego. Firmy z tego sektora mogą również liczyć na wsparcie ze strony opolskich uczelni wyższych, przykładami są między innymi autorski program Nokia Siemens Networks i Politechniki Opolskiej oraz umowy o współpracy między firmami Future Processing, Capgemini czy opta data a Politechniką Opolską i Uniwersytetem Opolskim. Opole jest piątym miastem w Polsce, w którym Capgemini – światowy lider branży – postanowił otworzyć swój oddział.

Więcej informacji: Urząd Miasta Opola Biuro Obsługi Inwestorów tel: 77 54 11 379 tel/fax: 77 45 11 861 gospodarka@um.opole.pl www.investinopole.pl

Wiele czynników może stanowić o przewadze Opola nad innymi lokalizacjami dla tej branży. Według raportu sporządzonego przez KPMG Advisory są to między innymi: • lokalizacja – Opole położone jest blisko granic z Republiką Federalną Niemiec oraz Republiką Czeską, pomiędzy dwoma istotnymi międzynarodowymi portami lotniczymi. Otoczone jest gęstą siecią dróg międzynarodowych i autostrad. W praktyce przedsiębiorcy mogą cieszyć się niż-

szymi kosztami prowadzenia działalności w miejscu łatwo dostępnym, • najciekawsza lokalizacja w Europie Środkowo-Wschodniej dla niemieckich i niemieckojęzycznych inwestorów – ze względu na odsetek ludności deklarującej płynną znajomość języka niemieckiego, • niższe koszty życia w porównaniu z regionami ościennymi w szczególności województwami dolnośląskim oraz śląskim, takie jak chociażby wynajmu, czy kupna nieruchomości oraz jej utrzymania, poprzez koszty transportu w mieście, w tym konkurencyjnej cenowo komunikacji miejskiej, włączając w to system miejskich wypożyczalni rowerów, • ponadprzeciętna znajomość języków obcych wśród mieszkańców regionu, 76% deklaruje znajomość przynajmniej jednego języka obcego; najpopularniejsze to język angielski (39%), niemiecki (38%) i rosyjski (40%). NOWOCZESNE POWIERZCHNIE BIUROWE Duża liczba studentów, ciekawe kierunki studiów, w tym lingwistyczne i informatyczne sprawiają, że Opole postrzegane jest jako dobre miejsce dla lokalizacji projektów BPO (Business Process Outsourcing) i SSC (Shared Services Center). Wraz ze wzrostem zainteresowania Opolem branży usług wspólnych, rośnie popyt na nowoczesne powierzchnie biurowe. Dlatego przygotowaliśmy atrakcyjną ofertę powierzchni pod takie

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Opole

obiekty w centrum miasta oraz na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Inwestorzy, którzy zdecydują się na tego typu inwestycję mogą liczyć na ulgi w podatku od nieruchomości oraz wsparcie przy pozyskiwaniu najemców.

Sąsiadujące z Opolem największe rynki tego sektora, czyli Wrocław, Katowice i Kraków pokazują oznaki „wypalenia” na rynku pracy w sektorze SSC/BPO (zgodnie z raportem KPMG). Opole natomiast ma znaczący potencjał ludzki do zaspokojenia potrzeb nowych inwestorów, co zapewnia rosnący popyt na nowoczesne powierzchnie biurowe.

W najbliższym czasie w Opolu deweloperzy planują wybudować nowoczesne budynki, które w sumie wygenerują nawet 20 000 m² powierzchni biurowych o wysokim standardzie.

GREEN LIGHT FOR BSS – PERSPEKTYWY ROZWOJU NOWOCZESNYCH USŁUG BIZNESOWYCH W OPOLU Pomimo, że do ulubionych lokalizacji należy obecnie Warszawa, Kraków, Wrocław czy Trójmiasto, Opole nie ustępuje w walce o przyciągniecie nowych inwestorów. Władze miasta, oprócz kadr posługujących się płynnie językiem niemieckim, oferują różnorakie wsparcie, chociażby w postaci nowej ulgi dla firm budujących powierzchnie biurowe o powierzchni co najmniej 1,5 tys. m². pod lokalizację firm z sektora nowoczesnych usług biznesowych.

Inicjatywy ułatwiające prowadzenie biznesu przynoszą wymierne korzyści. Na początku tego roku firma PwC otworzyła w Opolu swoje nowe biuro. Jak przekonuje Arkadiusz Wiśniewski, Prezydent Opola – Opole jest najlepszym miejscem do lokowania przedsięwzięć w sektorze zaawansowanych usług dla biznesu. Jest tutaj bardzo dobry rynek pracy, są publiczne uczelnie, jak Uniwersytet i Politechnika, które współpracują z sektorem i potrafią dostosować swój program nauczania na potrzeby konkretnego inwestora.

By w pełni wykorzystać ten potencjał, władze Opola zapraszają na kolejną – czwartą już – edycję konferencji Green Light for BSS – Perspektywy rozwoju nowoczesnych usług biznesowych w Opolu, która odbędzie się 13 września 2016 r. Wspólnie z przedstawicielami administracji publicznej, reprezentantami firm HR, polskimi i zagranicznymi inwestorami oraz najlepszymi ekspertami branży, poszu-

kamy odpowiedzi na najważniejsze i najbardziej aktualne pytania dotyczące sektora outsourcingu.

Zaproszeni do dyskusji goście zastanowią się m.in. jak rozwijać bardziej zaawansowane i złożone usługi dla przedsiębiorstw zarówno krajowych jak i zagranicznych, jak profesjonalizować centra usług z polskim kapitałem, a także jak budować długofalową i pomyślną współpracę z zewnętrznymi klientami.

BIZNES + NAUKA Współpraca biznesu, nauki i samorządu w Opolu to nie tylko slogan. Porozumienia zawarte przez opolskie uczelnie wyższe z przedsiębiorcami mają konkretne rezultaty. Firmy z sektora nowoczesnych usług dla biznesu, które w ostatnim czasie podpisały z uczelniami umowy o współpracy to między innymi Capgemini, Future Processing oraz opta data.

Firmy te prowadzą między innymi cykl wykładów na Politechnice i Uniwersytecie Opolskim, które ukierunkowane są na praktyczne zagadnienia związane bezpośrednio z profilem ich działalności. Dzięki wykładom student może zapoznać się oraz przyswoić wiedzę niezbędną do pracy w wybranej firmie. Ważnym celem rozpoczętej współpracy jest zaangażowanie zawodowe studentów już podczas studiów, tak, aby po ich zakończeniu mogli podjąć pracę w branży, mając za sobą doświadczenie wyniesione z murów uczelni, zdobyte podczas cyklów wykładów otwartych. Również firmy produkcyjne podejmują aktywną współpracę z uczelniami, czego doskonałym przykładem jest firma ifm ecolink. Efektem podpisanego porozumienia jest współpraca w zakresie: badań naukowych, praktyk i staży dla studentów oraz pracowników naukowych uczelni, a także współudział w projektach o charakterze naukowym i innowacyjnym. █

Nasze strategiczne podejście do kwestii tworzenia warunków dla rozwoju biznesu opieramy na założeniu wspomagania branż kluczowych dla miasta i regionu. Optymalne warunki znajdują tu producenci żywności, maszyn i urządzeń, materiałów budowlanych, branży automotive, firmy z sektora outsourcingu usług biznesowych, deweloperzy oraz firmy zajmujących się badaniami i rozwojem nowych technologii.

Best2Invest | September - October 2016

Opole

DEVELOPMENT PROSPECTS FOR MODERN BUSINESS SERVICES IN OPOLE

The city of Opole has been offering a friendly environment for conducting and developing businesses, as confirmed by its second position in a prestigious “Forbes” ranking of the most attractive cities for business, or its high, fourth position in a prestigious “Newsweek” ranking of business-friendly cities. We are an important point on the investment map of Poland – a country which in recent years has been recording dynamic increase of direct investments.

More information: Opole Municipality Investor Service Department tel: 77 54 11 379 tel/fax: 77 45 11 861 economy@um.opole.pl www.investinopole.pl

MODERN BUSINESS SERVICE CENTERS Colliers International called Opole a “Rising Star” of the BPO/SSC investment market. We have prepared a complex offer for potential investors. The main assets of the city, appealing to projec t s of t his t y pe, include posit ive investment climate, the availability of human resources, high qualifications of local employees, and the development of modern office market. Companies from this market may also count on the support of local universities, offering, among others, the authorial program of Nokia Siemens Networks and the Opole University of Technology, as well as cooperation agreements between Future Processing, Capgemini or opta data and the Opole University of Technology and the University of Opole. Opole is the fifth city in Poland where Capgemini – a leader in the industry – decided to open its branch.

There are many factors which determine the advantage of Opole over other locations for this industry. According to a report drawn up by KPMG Advisory, these are, among others: • location – Opole is situated near the German and the Czech Republic borders, between two major international airports. The city is surrounded

by a dense network of international roads and highways. In practice, business owners can enjoy lower business costs in an easily accessible place, • the most interesting location in the entire Central-Eastern Europe for German and Germanspeaking investors – due to the percentage of population declaring to speak German fluently, • lower living costs, compared to neighboring regions, particularly the Lower Silesian and Silesian regions, such as lease costs or real property purchase costs, as well as the costs of management and administration, through the costs of transport in the city, such as the competitive prices of public transportation, including the municipal system of bikes rental, • above-average language skills among the residents of the region: 76% of the residents declare to speak at least one foreign language, with English (39%), German (38%) and Russian (40%) as the most popular languages. MODERN OFFICE SPACES Thanks to a large number of students, interesting fields of study, including linguistics and IT, Opole is perceived as a good place for establishing BPO (Business Process Outsourcing) and SSC (Shared Services Center) projects. The growth of interest

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Opole

of the shared services sector in the city of Opole is followed by a growing demand for office spaces. Therefore, we have prepared an attractive offer for spaces for such facilities in the city center and in the Special Economic Zone. Investors who decide to make such investments can count on property tax reliefs and support in the acquisition of tenants.

The largest markets in this sector, i.e. Wrocław, Katowice, and Kraków, neighboring with Opole, display signs of “burnout” on the SSC/BPO labor market (according to the KPMG report). In turn, Opole has the human potential to satisfy the needs of new investors, as guaranteed by a growing demand for modern office spaces.

In the nearest future, local developers are planning to build modern buildings to generate up to 20 000 sq m in highstandard office spaces.

GREEN LIGHT FOR BSS – DEVELOPMENT PROSPECTS FOR MODERN BUSINESS SERVICES IN OPOLE Although Warsaw, Kraków, Wrocław or the Tricity are currently the most popular locations for business, Opole is keeping up the fight for attracting new investors. Apart from personnel speaking German fluently, the city authorities offer various support, such as a new discount for companies building office spaces of at least 1.5 thousand square meters, to house companies from the sector of modern business services. Business-facilitating initiatives bring measurable results. In the beginning of this year, PwC opened its new office in Opole. As declared by Arkadiusz Wiśniewski, President of Opole, the city is the best place to locate any enterprises in advanced business services, as it has a very good labor market, public schools, such as the University of Opole and the Opole University of Technology, which cooperate with the sector and are able to adapt their curriculum to the needs of a specific investor.

In order to take full advantage of this potential, the Opole authorities are inviting all interested parties to the fourth edition of the Green Light for BSS conference – Development prospects for modern business services in Opole, which will take place on September 13, 2016. Together with the representatives of public administration, HR companies,

Polish and foreign investors, and the best experts in the industry, we will be looking for answers to the most important and the most current questions concerning the outsourcing sector.

The invited guests will discuss, e.g., the ways of developing the most advanced and complex services for both domestic and foreign companies, professionalizing service centers with Polish capital, and the methods of building long-term and successful cooperation with external clients.

BUSINESS + SCIENCE Cooperation of business, science and the Opole government is more than just a slogan. The memorandums of understanding concluded by local universities and companies bring specific results. The companies from the sector of modern business services, which have recently signed cooperation agreements with local universities, are, among others, Capgemini, Future Processing, and opta data.

The companies have been conducting a cycle of lectures at the Opole University of Technology and the University of Opole, which focus on the practical issues related directly to their business profile. Thanks to these lectures, students may learn the knowledge required to work in a specific company. Another important aspect of the cooperation is the students’ vocational training during their studies, which allows them to start work in the industry after they complete their courses, having acquired sufficient experience in the course of cyclic, open lectures. Production companies are also actively involved in cooperation with universities, as exemplified by ifm ecolink. The result of the concluded memorandum of understanding is the cooperation in: research, internships and vocational training for students and academic staff, as well as co-participation in research and innovation projects. █

Our strategic approach to the creation of conditions for business development is based on an assumption that key industries for the city and the region should be supported. The manufacturers of food products, machines and devices, construction materials, automobiles, business services outsourcing companies, developers, as well as new technology research and development companies will find optimal conditions for growth here.

Best2Invest | September - October 2016

Częstochowa

WSCHODZĄCA GWIAZDA BPO SEKTOR NOWOCZESNYCH USŁUG DLA BIZNESU JAKO FUNDAMENT ROZWOJU MIASTA I REGIONU

Polska od lat jest w światowej czołówce najatrakcyjniejszych lokalizacji dla sektora nowoczesnych usług biznesowych. Potężne i wykwalifikowane zasoby ludzkie i wciąż rozwijająca się infrastruktura są z pewnością wielkim atutem naszego kraju, w którym z roku na rok powstaje również coraz więcej nowoczesnych powierzchni biurowych.

Autor: Anna Mielczarek

Więcej informacji Centrum Obsługi Inwestora Wydział Funduszy Europejskich i Rozwoju Urząd Miasta Częstochowy ul. Waszyngtona 5 42-217 Częstochowa tel. +48 34 3707 212 Centrum Obsługi Inwestora tel. +48 34 3707 213 coi@czestochowa. um.gov.pl fer@czestochowa. um.gov.pl www.czestochowa.pl

PODSTAWĄ SĄ LUDZIE, DLATEGO WSPÓŁPRACUJEMY Z UCZELNIAMI Wykwalifikowane kadry to jeden z kluczowych elementów dla firm poszukujących nowej lokalizacji pod centrum usług biznesowych. Podstawą w sektorze jest znajomość języków obcych. Kilka lat temu wystarczyła znajomość języka angielskiego, która dziś nie dla wszystkich jest wystarczająca. Podobnie jest z wymaganiami, dotyczącymi doświadczenia zawodowego. Centra na terenie Polski obsługują coraz bardziej zaawansowane procesy, za czym idą coraz większe wymagania wobec pracowników.

W ramach programu Akademicka Częstochowa, miasto wspiera finansowo uczelnie, które chcą rozwijać się i dostosowywać swoją ofertę do potrzeb lokalnego rynku pracy. Dzięki tej współpracy miasto doposażyło pracownie na Politechnice Częstochowskiej i zakupiło system operacyjny SAP. Od października tego roku na Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej ruszy specjalizacja: księgowość w centrach usług wspólnych. We współpracy z uczelniami organizuje się w Częstochowie seminaria i konferencje dotyczące możliwości rozwoju sektora BPO. Najbliższym tego typu wydarzeniem będzie, zorganizowana wspólnie z Politechniką Częstochowską, Konferencja Naukowo-Biznesowa: „Sektor nowoczesnych usług dla biznesu – fundament rozwoju regionu, miasta, uczelni”, która odbędzie się 17-18 października 2016 w Częstochowie. Biorąc

pod uwagę powyższe aspekty, Częstochowa jest idealną lokalizacją dla firm z sektora BPO. Doskonała współpraca pomiędzy przedsiębiorcami, władzami miasta a uczelniami i szkołami średnimi przynosi w Częstochowie efekty w postaci wykwalifikowanych zasobów ludzkich, jednocześnie miasto jest konkurencyjne pod względem kosztów pracowniczych.

PRACA I WYPOCZYNEK Miasto atrakcyjne dla sektora BPO powinno być dosyć nowoczesne, z dobrze rozwiniętą infrastrukturą drogową i sprawną komunikacją publiczną – co jest istotne z punktu widzenia dojazdów do pracy. Bardzo ważny jest aspekt kulturalny miasta, ponieważ musi ono być atrakcyjne dla pracowników pod kątem spędzania wolnego czasu po pracy, musi być też bezpieczne, by chcieli się tam osiedlić i założyć rodzinę.

W tej kwestii Częstochowa ma się czym pochwalić, ponieważ ponad 260 imprez w ciągu roku organizowanych jest tylko przez sam samorząd, w przypadku miasta, które nie jest stolicą województwa, to doprawdy imponującą liczba. Gdy do atrakcji kulturalnych dodamy tworzone właśnie nowoczesne centra przesiadkowe, uroki Jury Krakowsko-Częstochowskiej, regionalne, zdrowe produkty i bogate tradycje sportowe, to otrzymujemy bardzo atrakcyjne miejsce do osiedlenia się na dłużej. Częstochowa jest miastem bezpiecznym. Przestępczość w mieście jest stosunkowo niska

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Częstochowa

w porównaniu z innymi częściami naszego kraju, a liczba przestępstw pospolitych z roku na rok spada.

DOBRY PRZYKŁAD Z pewnością, przykładem dobrych praktyk w branży BPO, na terenie Częstochowy jest Europejskie Centrum Obsługi Finansowej ZF TRW. Zlokalizowana tu jednostka świadczy usługi księgowo-finansowe dla innych zakładów ZF TRW zlokalizowanych w Europie. Obsługa procesów księgowych dla klienta zagranicznego wymaga znajomości języków obcych. Języki używane w Centrum Finansowym to m.in.: niemiecki, hiszpański, portugalski, angielski, czeski, słowacki, włoski, francuski, rumuński. Różnorodność stanowisk i wielorakość języków obcych jest imponująca i wymaga wykształconych zasobów ludzkich. Stały rozwój i rozbudowa zakładu ZF TRW świadczy o tym, że klimat dla sektora w Częstochowie jest sprzyjający.

NOWOCZESNE POWIERZCHNIE BIUROWE Oprócz wszystkich zalet, jakie miasto powinno posiadać jest jeszcze jeden, bardzo istotny czynnik – nowoczesne biura, które spowodują, że firmy z sektora postanowią tu zainwestować. Preferowane są wysokie standardy jakości, dlatego rozpatruje się powierzchnie biurowe w klasie A lub B+. Bardzo istotna jest dobra lokalizacja biurowca i jego skomunikowanie z innymi częściami miasta. W miarę upływu czasu, coraz bardziej znaczące stają się dodatkowe usługi, dostępne w ramach tego samego obiektu i dotyczyć to może nawet dostępu do gastronomii lub klubu fitness.

Częstochowa może poszczycić się już takimi powierzchniami. We wrześniu tego roku oddany do użytku zostanie DL Center Point Częstochowa, położony na południu miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie trasy DK1, zaledwie 1 km od centrum miasta. Obiekt jest doskonale skomunikowany, można do niego dojechać tramwajem i kilkoma liniami autobusowymi. DL Center Point to budynek klasy A, o charakterze biurowo-usługowym, dostosowany do potrzeb najemców o różnym profilu. Nowy właściciel obiektu – katowicka spółka DL Invest Group, podkreśla, że decyzję o inwestycji podjęła ze względu na bardzo dobre położenie budynku i rosnące zapotrzebowanie na powierzchnie handlowo-biurowe w regionie. Inwestycja katowickiej spółki została wpisana do Miejskiego Programu Rewitalizacji.

DL Center Point to jednak nie jedyna tego typu inwestycja w mieście. Zostały już wydane pozwolenia na budowę kolejnych biurowców w klasie B+ i A, tym razem przez lokalnych deweloperów. Biorąc pod uwagę fakt, jak zapotrzebowanie firm z branży BPO stymuluje rynek nieruchomości, można zaryzykować stwierdzenie, że sektor ten jest jego motorem napędowym, co ma znaczenie i jest z pewnością doceniane w mniejszych miastach.

MIEJSKIE ULGI Przy poszukiwaniu dogodnej lokalizacji dla swojej inwestycji, firmy z sektora BPO analizują również poziom wsparcia, jakiego władze udzielają inwestorowi. W tym punkcie Częstochowa ma bardzo wiele do zaoferowania. Firmy mogą ubiegać się o lokalizację na terenie Specjalnych Stref Ekonomicznych, co wiąże się ze znaczną pomocą publiczną, a strefy w mieście są dwie i do tego w trzech lokalizacjach. Oprócz oferty w lokalizacji w jednej ze stref, miasto oferuje całkowite wsparcie podczas procesów administracyjnych, pomaga w aklimatyzacji firmy i asymilacji ze społecznością miasta. W Częstochowie dba się o przedsiębiorców, włącza się ich do życia społecznego, włącza się ich także w procesy edukacyjne, by mogli mieć realny wpływ na kształcenie swoich przyszłych kadr.

Rozumiejąc jak ważna dla rozwoju sektora BPO jest dostępność atrakcyjnych powierzchni biurowych, Rada Miasta Częstochowy w lipcu 2015 r. podjęła uchwałę, dzięki której deweloperzy budujący nowoczesne biurowce, zwolnieni są z podatku od nieruchomości. Zwolnienie to stosuje się, jeśli budynek spełnia obowiązkowe kryteria jakości przestrzeni biurowej i trzy z dodatkowych kryteriów standardów biurowych, w tym standard ochrony środowiska, przewidzianych dla klasy obiektu B+, wynikających z „Wytycznych do projektowania oraz opracowania specyfikacji współczesnych przestrzeni biurowych” Rolfe Judd Architecture. Sektor Nowoczesnych Usług dla Biznesu nie jest w chwili obecnej wiodącą branżą gospodarki w Częstochowie ale miasto robi wiele, by zachęcić przedsiębiorców z branży do inwestowania w mieście. Rozwój gospodarczy jest dla władz miasta absolutnym priorytetem i wszelkie sprawy związane z obsługą inwestorów otrzymują taki właśnie status. Z pewnością mogą to potwierdzić przedsiębiorcy, którzy już zainwestowali w Częstochowie. █

Best2Invest | September - October 2016

Częstochowa

THE RISING STAR OF BPO SECTOR OF MODERN SERVICES FOR BUSINESS AS THE FOUNDATION OF DEVELOPMENT OF CITIES AND REGIONS For years, Poland has been among the most attractive world locations for the sector of modern business services. The huge and qualified human resources, and the developing infrastructure, certainly constitute significant advantages of our country, where more and more office space is created every year.

Author: Anna Mielczarek

More information Investor Service Center Department of European Funds and Development City Hall of Częstochowa ul. Waszyngtona 5 42-217 Częstochowa phone +48 34 3707 212 Investor Assistance Centre phone +48 34 3707 213 coi@czestochowa. um.gov.pl fer@czestochowa. um.gov.pl www.czestochowa.pl

THE BOTTOM LINE IS PEOPLE, AND THAT’S WHY WE COOPERATE WITH UNIVERSITIES Qualified staff is one of the key elements for the companies looking for a new seat for their business service centers. The basic requirement in the sector is the knowledge of foreign languages. Several years ago the knowledge of English was enough, but nowadays it not always is. The situation is similar in the case of other requirements associated with professional experience. The centers in Poland handle more and more advanced processes, which results in the ever growing requirements towards employees.

Under the Academic Częstochowa program, the city has been providing financial support for the universities that want to develop and adapt their teaching to the needs of the local job market. Thanks to that cooperation, the city has additionally equipped the laboratories at the Częstochowa University of Technology and purchased the SAP operating system. A new specialization will start from October 2016, in the Faculty of Management of the Częstochowa University of Technology: Accounting in Shared Service Centers. In cooperation with universities, in Częstochowa we organize seminars and conferences associated with the opportunities for development of the BPO sector. The next such event will be the Scientific and Business Conference organized together with the Częstochowa University of Technology entitled:

“The sector of modern services for business as the foundation of development of regions, cities and universities” on 17-18 October 2016 in Częstochowa. Taking the above aspects into consideration, Częstochowa is the perfect place for the BPO sector companies. Perfect cooperation among entrepreneurs, city authorities and universities and high schools brings about effects in Częstochowa in the form of qualified human resources. At the same time, the city is competitive in terms of labor costs. WORK AND LEISURE To be attractive for the BPO sector, the city should be quite modern, with well-developed road infrastructure and efficient public transportation system – which is important so that people can easily commute. What is very important is the cultural aspects of the city, because it should also be attractive for citizens, so that they have somewhere to spend their free time, and it needs to be safe so that they can stay there and start a family.

In that regard, Częstochowa has something to brag about, with over 260 events per year organized by the self-government itself, which is quite impressive for a city that is not the capital city of its province. If we add the beauty of the KrakówCzęstochowa Upland, the healthy, regional products

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Częstochowa

and rich sports traditions, we get a highly attractive place to settle. Częstochowa is a safe city. The crime rate in the city is relatively low in comparison with other parts of Poland, and the number of common offences has been slightly dropping year by year.

GOOD EXAMPLE An example of good practices in the BPO sector in Częstochowa is the ZF TRW European Shared Service Center. It provides accounting and financial services to other ZF TRW establishments located in Europe. The handling of accounting processes for foreign clients requires the knowledge of foreign languages. The languages used in the Shared Service Center include German, Spanish, Portuguese, English, Czech, Slovakian, Italian, French, Romanian. The diversity of positions and foreign languages is impressive and requires educated human resources. The continuous development and expansion of the ZF TRW establishment are signs that the atmosphere in Częstochowa for the sector is positive. MODERN OFFICE SPACE Apart from all the advantages that a city should have, there is one more, very crucial factor that may cause the sector companies to decide to invest here – modern offices. High quality standards are preferred, so class A or B+ office space is taken into consideration. What is crucial is good location of the office building and its connections to other parts of the city. With the passing of time, additional services, available in the building itself, are becoming more and more significant, such as access to catering facilities or fitness clubs.

Częstochowa is proud to have such areas – from September 2016 there will be commissioned DL Center Point Częstochowa, located in the south of the city right next to the DK1 road, just 1 km from the city center. You can easily get to the building with trams and buses. The DL Center Point is a class A building of office and service character adapted to the needs of tenants of various profiles. The owner of the building – the Katowice DL Invest Group company emphasizes that it made the decision to invest here due to the very good location of the building and the growing demand for commercial and office space in the region. This Katowice company investment was entered in the Municipal Revitalization Program.

DL Center Point is not the only such investment in Częstochowa – building permits have also been issued for other class B+ or A buildings – to local developers. Considering that the demand of the BPO sector companies stimulates the real property market, you could venture a statement that that sector is its driving force, which counts, and is certainly appreciated, in smaller towns.

MUNICIPAL ASSISTANCE When looking for a good spot for a new investment, the BPO sector companies also analyze the level of support from the authorities to the investor. Częstochowa has a lot to offer in that regard. The companies may apply for a spot in the Special Economic Zones, significantly funded from public resources, and in Częstochowa there are two such zones, in three places. Additionally, the city offers complete support in administrative processes, in acclimatization of the company and its assimilation with the city community. In Częstochowa, the entrepreneurs are looked after, entered in the community life, and in the educational processes, so that they have an actual impact on the education of their future staff.

The Częstochowa City Council understands how important the availability of attractive office space is for the development of the BPO sector, so in July 2015 it adopted the resolution, under which the developers constructing modern office buildings are exempt from paying the property tax. That exemption applies if the building meets the obligatory criteria of quality of office space and three additional office standard criteria, including the standard of environmental protection for class B+ buildings resulting from the “Guidelines for designing and developing specifications of contemporary office space” by Rolfe Judd Architecture. The sector of Modern Services for Business is not currently the leading sector of the economy in Częstochowa, but the city is doing a lot to encourage the entrepreneurs from the sector to invest here. For the city authorities, economic development constitutes an absolute priority and all the matters associated with handling investors, are granted such priority. The entrepreneurs who have already invested in Częstochowa can certainly certify that. █

Best2Invest | September - October 2016

Szczecin

SEKTOR NOWOCZESNYCH USŁUG W SZCZECINIE

W ostatnich latach Szczecin stał się jedną z najpopularniejszych lokalizacji dla centrów BPO, SSC i ICT. Poza dostępnością powierzchni biurowych o najwyższym standardzie i dużą ilością świetnie wykwalifikowanych pracowników, do inwestorów przemawiają niskie koszty pracy, znajomość języków obcych i wysoka kultura pracy Szczecinian.

Więcej informacji: Urzad Miasta Szczecin, Wydział Obsługi Inwestorów i Biznesu Pl. Armii Krajowej 1 70-456 Szczecin tel. (+48 91) 42 45 819 fax (+48 91) 42 45 820 invest@um.szczecin.pl www.szczecin.eu www.invest.szczecin.eu

Szczecin to miasto młodych, aktywnych ludzi, dynamicznie rozwijającego się rynku powierzchni biurowej i innowacyjnych technologii. Miasto jest otwarte na naukę, przedsiębiorczość i inwestorów. To także aktywnie rozwijający się ośrodek usług IT. Podstawą rozwoju ekonomicznego oraz konkurencyjności Szczecina są nowoczesne technologie, dlatego miasto inwestuje w ośrodki naukowo-badawcze, infrastrukturę informatyczną oraz instytucje otoczenia biznesu. Na przestrzeni ostatnich lat branża usług nowoczesnych w Szczecinie dynamicznie się rozwinęła.

Sektor zatrudnia obecnie ok. 4000 pracowników, a w ciągu najbliższych 2 lat planuje stworzyć 1000 kolejnych miejsc pracy. Inwestycje pochodzą z 9 krajów. Wśród 21 centrów szczecińskich, tylko 4 to firmy z polskim kapitałem. Firmy obecne na szczecińskim rynku to m. in.: METRO SERVICES PL, Coloplast, Brighton, Dansk Supermarked, Convergys, DGS Business Services, Tieto, Asseco Data Systems, UniCredit Business Integrated

Solutions, Arvato Polska. Szczecin na swoją lokalizację wybrało ok. 20 firm z sektora usług nowoczesnych, ostatnim projektem jest inwestycja firmy Wincor Nixdorf. Docelowo w Szczecinie zatrudnionych zostanie ponad 300 pracowników, z których większość będą stanowili specjaliści wsparcia technicznego znający języki obce – głównie niemiecki.

Charakterystyczna dla Szczecina jest równowaga typów centrów, wśród których znajdziemy firmy B+R o relatywnie dużym zatrudnieniu (1200 osób), IT, ale też międzynarodowe SSC oraz BPO – liderów outsourcingu. Firmy znalazły tu pracowników o umiejętnościach lingwistycznych, umożliwiających obsługę aż w 16 językach świata, w tym tak unikalnych jak arabski, czy turecki. Wśród świadczonych procesów dominują wszelkiego rodzaju usługi informatyczne, w tym również te najwyższej klasy (high end), czyli rozwój oprogramowania. Firmy z branży usług nowoczesnych w dużej mierze kierują się liczbą studentów władających

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Szczecin

biegle językami obcymi. Z raportu badającego znajomość języków obcych wśród mieszkańców Szczecina, przygotowanego na zlecenie Miasta Szczecin przez Konsorcjum Badawcze Focus Group w lutym 2016 r. wynika, że najpopularniejszym językiem obcym wśród studentów ostatnich lat szczecińskich uczelni jest język angielski. Spośród wszystkich uczestników badania 94,1% może pochwalić się znajomością tego języka. Dokładnie taki sam odsetek deklaracji znajomości języka angielskiego uzyskano w badaniach z 2013 r. Znajomość języka niemieckiego deklaruje 63,7% studentów biorących udział w badaniu. Oprócz angielskiego i niemieckiego coraz bardziej popularne stają się języki skandynawskie.

W Szczecinie informatykę studiuje około 1600 osób, bardzo popularne wśród studentów są także kierunki ekonomiczne, jest to duży potencjał do wykorzystania przez firmy z branży BPO/ SSC/ICT. Szczecin, jak obecnie każde miasto boryka się z niżem demograficznym, dlatego

407 000 LUDNOŚĆ

14 LICZBA SZKÓŁ WYŻSZYCH 18,3% WSPÓŁCZYNNIK PUSTOSTANÓW

Miasto promuje jego atrakcyjność i wspiera dostępność mieszkaniową.

RYNEK BIUROWY Na przestrzeni ostatnich trzech lat szczeciński rynek biurowy rozwijał się w rekordowym tempie. Istniejące zasoby przekraczają 166 tys. m². Warto zauważyć, że rekordowy przyrost powierzchni biurowej odnotowano w okresie od 2012 do II kw. 2015 r., ukończone zostało wtedy 71 tys. m². W planach jest dostarczenie przez firmę BCG Szczecin sp. z o.o. kolejnych 36 tys. m² biur w ramach kompleksu Szczecin Odra Park. Projekt podzielono na 3 etapy, każdy po 12 tys. m².

W całym 2015 r. współczynnik pustostanów wykazywał trend wzrostowy, głównie z uwagi na nową podaż. Na koniec I kwartału 2016 r. niewynajęte pozostawało ok. 18,3% istniejących zasobów. █

9 700 LICZBA ABSOLWENTÓW

41 800 LICZBA STUDENTÓW 36 000 m² POWIERZCHNIA PLANOWANA

Źródło: Colliers International, 2016

Best2Invest | September - October 2016

Szczecin

THE MODERN SERVICES SECTOR IN SZCZECIN

Over the last couple of years, Szczecin has become one of the most-popular locations for BPO, SSC and ICT centres. Apart from the availability of office spaces of the highest standard and a large number of highly qualified employees, the things that appeal to investors are low labour costs, knowledge of foreign languages and the strong work ethics of the residents of Szczecin.

Szczecin is a city of young active people, a city of dynamic growth in the office space market and innovative technologies. The city is open to science, entrepreneurship and investors. It is also a rapidly growing IT service centre. The basis for the economic development and competitiveness of Szczecin is modern technologies, and that is why the city invests in research and development centres, the IT infrastructure and business environment institutions. Over recent years, the sector of modern services has experienced dynamic growth in Szczecin.

More information: The City of Szczecin, Investor and Business Support Department Pl. Armii Krajowej 1 70-456 Szczecin tel. (+48 91) 42 45 819 fax (+48 91) 42 45 820 invest@um.szczecin.pl www.szczecin.eu www.invest.szczecin.eu

The sector currently employs around 4.000 people, and it is expected that 1.000 additional jobs will be created in the next two years. The investments come from 9 countries. Among the 21 Szczecin centres, only 4 of them are companies with Polish capital. The companies operating in the Szczecin market are, among others: METRO SERVICES PL, Coloplast, Brighton, Dansk Supermarked, Convergys, DGS Business Services, Tieto, Asseco Data Systems, UniCredit Business Integrated

Solutions, and Arvato Polska. Szczecin was chosen by around 20 companies from the modern services sector for their registered office. The most recent project is an investment of the Wincor Nixdorf company. The company is planning to employ over 300 people in Szczecin, the majority of whom will be technical support specialists with knowledge of foreign languages, mainly German.

The characteristic feature of Szczecin is the balance between the types of centres, which include R&D companies of relatively high employment (1.200 people), and IT centres, but also international SSC and BPO centres, leaders in outsourcing. The companies have been able to find employees displaying high linguistic competence, which enables them to provide services in 16 languages, including Arabic and Turkish. The delivered processes are mainly all kinds of IT services, including high-end services, or software development. The companies in the modern services sector to a large extent are guided by the number

Best2Invest | wrzesieĹ&#x201E; - paĹşdziernik 2016

Szczecin

of students speaking foreign languages fluently. A report on the knowledge of foreign languages among the residents of Szczecin, prepared for the city of Szczecin by the Focus Group Research Consortium in February 2016, states that the most popular foreign language among the final-years’ students of Szczecin’s higher education institutions is English. 94.1% of all research participants take pride in the knowledge of this language. The same percentage of people declaring a knowledge of English was obtained in research conducted in 2013. Knowledge of German is declared by 63.7% of students taking part in the research. Apart from English and German, Scandinavian languages are gaining in popularity. There are approximately 1.600 IT students in Szczecin. Moreover, economic studies are highly popular with students, and it is a huge potential to be used by the companies from the BPO/SSC/ ICT sectors. Similarly to other cities, Szczecin is struggling with a low birth rate, and that is why

407.000 POPULATION

14 NUMBER OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS 18.3% VACANCY RATE

the City promotes its attractiveness and supports housing availability.

THE OFFICE SPACE MARKET Over the last three years, the office space market in Szczecin has experienced a record-breaking growth. The existing resources exceed 166 thousand sq m. It is worth mentioning that the record increase in office space was noted in the period from 2012 to the second quarter of 2015; the development of 71.000 sq m of office space was completed in this period. BCG Szczecin sp. z o.o. is planning to provide an additional 36 thousand sq m of office space within the Szczecin Odra Park complex. The project was divided into 3 stages of 12 thousand sq m each.

In 2015, the vacancy rate was on the rise, mainly due to the new supply. At the end of the first quarter of 2016, approximately 18.3% of the existing resources was still unleased. █

41.800 NUMBER OF STUDENTS

9.700 NUMBER OF GRADUATES

36.000 sq m PLANNED SPACE

Source: Colliers International, 2016

Best2Invest | September - October 2016

Rzeszów

Badaniami i rozwojem Rzeszów stoi Jednym z głównych czynników świadczących o innowacyjności danego regionu jest obecność przedsiębiorstw, prowadzących zaawansowaną technologicznie działalność badawczorozwojową. Potencjał stolicy Podkarpacia, pod tym względem, prezentuje się niezwykle okazale. Działalność R&D skupiona w ultranowoczesnych obiektach takich firm, jak Pratt&Whitney Rzeszów, ML-System, MTU Aero Engines Polska, Borg Warner Poland, Fibrain, D.A. Glass, OPTeam, G2A.com czy Nestle (NQAC), wpływa znacząco na podnoszenie rangi miasta Rzeszowa na gospodarczej mapie Polski i Europy.

Niewątpliwie jednym z najbardziej innowacyjnych podmiotów operujących na lokalnym gruncie jest polska firma FIBRAIN Sp. z o.o. – producent i globalny dostawca w branży systemów teleinformatycznych i telekomunikacji światłowodowej. Ponad dwudziestoletnia systematycznie realizowana strategia rozwoju, ukierunkowana na projektowanie i wdrażanie nowatorskich rozwiązań, jak również ulepszanie oraz rozbudowa własnych produktów, przyniosła firmie FIBRAIN pozycję lidera na rynku telekomunikacji światłowodowej w Polsce. Firma operuje w trzech nowoczesnych kompleksach budynków produkcyjno-laboratoryjnych w podrzeszowskich specjalnych strefach ekonomicznych, posiada również zagraniczną filię w Meksyku oraz krajowe oddziały w Krakowie, Warszawie, Łodzi, Katowicach, Wrocławiu i Sopocie. Firma zatrudnia w całości ponad 400 pracowników, z czego w podrzeszowskiej centrali 370 (w tym ponad 20 wysokiej klasy specjalistów w laboratorium R&D). Więcej informacji: Biuro Obsługi Inwestora Urzędu Miasta Rzeszowa ul. 3-Maja 7 35-030 Rzeszów tel. 17 875 47 43 tel. 17 875 47 65 e-mail:boi@erzeszow.pl

Dzięki nowoczesnej infrastrukturze badawczorozwojowej oraz innowacyjnym, opatentowanym technologiom produkcyjnym, firma FIBRAIN, jako jedyna w Polsce i jedna z nielicznych w Europie posiada komercyjne możliwości produkcyjne włókna światłowodowego. Co istotne, FIBRAIN ściśle współpracuje z wiodącymi krajowymi i zagranicznymi uczelniami, jak również innowa-

cyjnymi firmami technologicznymi, np. InPhoTech. Firma eksportuje swoje produkty do ponad 30 krajów, m. in.: Francji, Niemiec, Hiszpanii, Holandii, Norwegii, Szwecji, Meksyku, Urugwaju, Brazylii, Algierii, Arabii Saudyjskiej, czy Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Prawdziwą awangardą innowacyjności w Rzeszowie jest firma ML-System. Firma, jako jedna z pierwszych w Polsce, wyspecjalizowała się w projektowaniu i wykonawstwie zintegrowanych systemów opartych na technologii ogniw fotowoltaicznych zintegrowanych z budynkiem (BIPV) służących do pozyskiwania prądu elektrycznego z nasłonecznienia. W swoim Fotowoltaicznym Centrum BadawczoRozwojowym firma prowadzi zaawansowane badania związane ze zwiększeniem wydajności konwersji słonecznej na elektryczną. ML System jest jedną z nielicznych firm, która prowadzi specjalistyczne prace badawcze w zakresie własności prototypowych ogniw fotowoltaicznych. Nowe obszary badań prowadzonych w centrum R&D obejmują badania przemysłowe i prace rozwojowe związane z zerowymiarowymi strukturami półprzewodnikowymi (tzw. kropkami kwantowymi), materiałami perowskitowymi oraz zastosowaniem luminoforów. Efektem działalności badawczo-rozwojowej firmy są liczne zgłoszenia patentowe, zarówno w trybie krajowym

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Rzeszów

jak i europejskim oraz współpraca badawcza z wiodącymi w kraju i za granicą uczelniami technicznymi. Co szczególnie godne podkreślenia, w rezultacie kilkuletnich prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie fotowoltaiki, ML System, jako pierwsza firma na świecie opracowała innowacyjną technologię, umożliwiającą drukowanie ogniw fotowoltaicznych w oparciu o komponenty organiczne (ogniwa słoneczne trzeciej generacji). W lutym br. firma uruchomiła w podrzeszowskim Zaczerniu fabrykę, która w najbliższym czasie rozpocznie komercyjny druk innowacyjnych ogniw. Kolejną, dynamicznie rozwijającą się firmą, prowadzącą zaawansowaną technologicznie działalność badawczo-rozwojową w Rzeszowie jest firma D.A. Glass. Jej główny profil działalności związany jest z formowaniem i obróbką szkła płaskiego. D.A. Glass to firma oparta na wiedzy, która posiada bogate doświadczenie i bardzo dobre efekty w kreowaniu autorskich technologii i produktów w dziedzinie chemicznego przetwórstwa szkła. Co szczególnie istotne, D.A. Glass jest jednym z wiodących podmiotów w skali ogólnopolskiej w zakresie patentowania innowacyjnych rozwiązań technologicznych. Działalność firmy w obszarze R&D oscyluje wokół badań nad nowym zastosowaniem szkła, badań optymalizujących parametry optyczne szkła dla specjalnych zastosowań, jak również badań nad zwiększeniem wydajności paneli PV i kolektorów słonecznych. Wysoko rozwinięta działalność badawczo-rozwojowa zaowocowała zgłoszeniem krajowym 12 wynalazków i 1-go międzynarodowego wynalazku oraz 3 zgłoszeń wzorów przemysłowych. Wszystkie patenty są wykorzystywane w produkcji – w większości związane są ze światłem i szkłem.

Wynalazkiem na skalę globalną firmy D.A. Glass było opracowanie i wdrożenie do produkcji szkła o wyjątkowych właściwościach, które wykracza poza wszelkie znane granice możliwości przetwarzania energii słońca w ciepło, energię elektryczną i uzyskania największych plonów w obiektach szklarniowych na całym świecie. D.A. Glass eksportuje swoje produkty do Stanów Zjednoczonych oraz na rynek zachodni, m. in. do Niemiec i Holandii. Firma kooperuje również z wiodącymi krajowymi hutami szkła płaskiego, tj. Guardian, Saint Gobain, Pilkington.

Innym kluczowym przedsiębiorstwem, prowadzącym działalność produkcyjną w połączeniu z rozwiniętą działalnością

badawczo-rozwojową jest BorgWarner Poland Sp. z o.o. – będący częścią amerykańskiego koncernu Borg Warner Inc., producenta komponentów oraz systemów zaawansowanych technologii dla układów napędowych i przeniesienia napędu w pojazdach samochodowych. Rzeszowski oddział globalnego potentata, w którego skład wchodzą obiekty produkcyjne oraz nowoczesne Centrum Techniczne Borg Warner Rzeszów, zlokalizowany jest na terenie Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego „AEROPOLIS” – w bezpośrednim sąsiedztwie Międzynarodowego Portu Lotniczego „Rzeszów-Jasionka”. BorgWarner Poland specjalizuje się w produkcji turbosprężarek, układów kontroli i sterowania przekładni automatycznych oraz łańcuchów rozrządu dla branży motoryzacyjnej. Stosowane technologie przyczyniają się do zmniejszenia zużycia paliwa i emisji substancji szkodliwych, przy równoczesnej poprawie własności jezdnych. W skład Centrum Technicznego wchodzą doskonale w y posażone pracow nie projek towe, nowoczesne stanowiska testowe, warsztaty oraz biura. Do działalności analitycznej i testowej dedykowane są specjalne sale badawcze, laboratoria materiałowe i pomiarowe, jak również niezależne stanowiska do testowania silników i turbosprężarek. Działalność badawczo-rozwojowa BorgWarner Poland prowadzona jest we współpracy z najważniejszymi uczelniami regionu i kraju. Przedsiębiorstwo dostarcza swoje produkty globalnym potentatom motoryzacyjnym, m. in. Audi, VW, Fiat/GM czy Ford. W rzeszowskim oddziale zatrudnienie znajduje ponad 500 pracowników.

Należy w tym miejscu również wspomnieć o centrach R&D lotniczych potentatów, operujących na terenie miasta Rzeszowa. Globalne przedsiębiorstwo Pratt &Whitney Rzeszów, w oddanym do użytku w bieżącym roku, kosztem ponad 213 mln zł ultranowoczesnym Centrum Badawczo-Rozwojowym, prowadzi zaawansowane prace nad silnikami lotniczymi (w tym prace konstrukcyjne). CBR składa się z 5 obiektów, a zatrudnienie w nim znajduje ponad 300 inżynierów. Firma MTU Aero Engines Polska w swoim Centrum Badawczo-Rozwojowym, zlokalizowanym na terenie PPN-T „AEROPOLIS”, zatrudnia ponad 130 wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Projektuje w nim komponenty lotnicze, wykonuje oprzyrządowanie do produkcji i testów komponentów silnika, zajmuje się również rozwojem elektroniki. █

Best2Invest | September - October 2016

Rzeszów

Research and Development – a key feature of Rzeszów One of the main factors indicating an innovative region is the presence of companies engaged in high-tech Research and Development activities. In terms of R&D activity – the capital of Podkarpacie seems to look very impressive. R&D activities concentrated in the ultra-modern facilities of companies such as Pratt&Whitney Rzeszów, ML-System, MTU Aero Engines Poland, Borg Warner Poland, Fibrain, D.A. Glass, OPTeam or Nestle (NQAC) affects significantly the rising rank of the city of Rzeszów on the economic map of Poland and Europe.

Undoubtedly one of the most innovative player operating in the local market is a Polish company FIBRAIN Ltd. – manufacturer and global provider of information and communication systems and fiber optic telecommunications. More than twenty years of systematic development strategy focused on the design and implementation of innovative solutions as well as the improvement and expansion of its own products, brought FIBRAIN company to the position of market leader in fiber optic telecommunications in Poland. The company operates in 3 modern production and laboratory building complexes on the area of Special Economic Zones. The company also has a foreign branch in Mexico and national offices in Krakow, Warsaw, Lodz, Katowice, Wroclaw and Sopot. Fibrain employs more than 400 employees, of which just in Rzeszów area – 370 (including more than 20 highclass specialists in the R&D laboratory). More information: Investor Relations Department City of Rzeszow ul. 3-Maja 7 35-030 Rzeszów tel. +48 17 875 47 43 tel. +48 17 875 47 65 e-mail:boi@erzeszow.pl

Thanks to modern research and development infrastructure and innovative patented production technologies, the FIBRAIN company became the only one in Poland and just a few in Europe with capacity for commercial fiber production. What is more important, FIBRAIN cooperates closely with leading national and foreign Universities, as well as innovative technology companies such as

InPhoTech. The company exports its products to over 30 countries, e.g.: France, Germany, Spain, Netherlands, Norway, Sweden, Mexico, Uruguay, Brazil, Algeria, Saudi Arabia and United Arab Emirates.

ML-System is the leading innovative company in Rzeszów, one of the first in Poland that specialized in design and manufacture of integrated systems based on the technology of photovoltaic cells integrated with the building (BIPV) for the acquisition of electricity from sunlight. In its Photovoltaic Centre for Research and Development, the ML System company run an advanced research related to increased conversion efficiency of solar electricity. What is more important, ML System is one of the few companies that provides specialized research on the properties of prototype photovoltaic cells.

New areas of research run in R&D include industrial research and development work related to zero-dimensional semiconductor structures (so-called Quantum dots). The result of research and development activities of the company are numerous patent applications, both national and European, as well as research cooperation with leading domestic and foreign Technical Universities.

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Rzeszów

What is particularly worth mentioning, after years of research and development in the field of photovoltaics, ML System managed to become the first company in world developing an innovative technology that allows printing of photovoltaic cells based on organic components (solar cells of the third generation). In February this year, company launched a factory in Zaczernie district, which will soon begin printing a commercial innovation cells.

domestic glass steel mills such as Guardian, Saint Gobain or Pilkington.

D.A. Glass

The Technical Centre includes a well-equipped design studios, modern test stands, workshops and offices. Special research rooms, material and measuring laboratories, independent stations for testing of engines and turbochargers are dedicated for advance analytical activities. R&D activities are conducted in cooperation with leading Universities of the region and the country. The Company supplies its products to global automotive tycoons (Audi, VW, Fiat/GM or Ford). In Rzeszów Borg Warner employs more than 500 specialists.

Another dynamically developing company, running a leading high-tech research and development activities in Rzeszów is the D.A. Glass company. Its main business profile is associated with the formation and processing of flat glass. What is particularly important, D.A. Glass is one of the leading entities on a national scale in terms of patenting innovative technological solutions. The company's activity in the area of R&D oscillates around research into new applications for glass, research on optimizing the optical glass for special applications as well as increasing the efficiency of PV panels and solar collectors.

Highly developed research and development activity resulted in 12 national filing inventions and 1st international invention as well as 3 industrial design applications. All patents are used in the production – most associated with light and glass. D.A. Glass invention on a global scale was developing and implementing the production of glass with exceptional properties, which goes beyond all known limits of the processing power of the sun to heat, electrical energy and give the largest crops in the greenhouse facilities around the World. D.A. Glass exports its products to the United States and western market (Germany, the Netherlands). The company also cooperates with leading

Another key enterprise which conducts production activity in conjunction with advanced research and development activities is BorgWarner Poland Sp. o.o. – a part of the American company Borg Warner Inc. – a manufacturer of components and systems for advanced powertrain and drivetrain technologies in vehicles. Rzeszów branch of the global giant, which consists of production facilities and a modern BorgWarner Technical Centre, is located in the Podkarpackie Science and Technology Park "AEROPOLIS" – in the immediate vicinity of the "Rzeszów-Jasionka" International Airport. BorgWarner Poland specializes in manufacturing of turbochargers, control systems and automatic transmission control systems, timing chains as well as boosting and ignition systems for the automotive industry. Applied technologies allow to reduce fuel consumption and emissions, while improving driveability.

It is also worth to mention, that several global players of aviation industry conduct its research and development activity in Rzeszów. Pratt&Whitney Rzeszów in its ultramodern R&D Centre (total cost: 213 mln PLN) conducts advanced research on aircraft engines (including construction work). R&D Centre consists of 5 independent buildings and employs 300 high-skilled engineers. MTU Aero Engines Poland in its Research and Development Center, located in the Podkarpackie Science and Technology Park "AEROPOLIS", employs over 130 highly qualified specialists. In modern Center company designs aircraft components, provides the tooling for manufacturing and testing of engine components. Company is also engaged in development of electronics. █

Best2Invest | September - October 2016

Kielce

OFERTA BIUROWA W KIELCACH Aqua Becher

W ostatnich latach widać wyraźnie zmiany na rynku nieruchomości w Kielcach. Zmienia się charakter miasta, coraz większe znaczenie zyskują nowe sektory gospodarcze, takie jak branża targowo-wystawiennicza czy outsourcingowa. Daje to istotny impuls do tworzenia nowoczesnej infrastruktury biznesowej.

Więcej informacji: Urząd Miasta Kielce Referat Aktywizacji Gospodarczej i Centrum Obsługi Inwestora Wydział Partnerstwa i Zrównoważonego Rozwoju ul. Strycharska 6, 25-659 Kielce tel. (+48) 41 36 76 571, 41 36 76 557 coi@um.kielce.pl www.invest.kielce.pl www.mapa.invest.kielce.pl

Zapotrzebowanie na powierzchnię biurową zgłaszane przez firmy BPO sprawia, iż rynek nieruchomości ma przed sobą nowe wyzwania. Potencjalni inwestorzy z tego sektora poszukują biur zaaranżowanych jako open space, w odpowiednim standardzie, klimatyzowanych i posiadających dużą ilość miejsc parkingowych. Co więcej, oczekują oni gotowych aranżacji, nierzadko umeblowanych i pozwalających na wydzielenie przestrzeni szkoleniowo-konferencyjnej. Innym aspektem, zgłaszanym przez kierownictwo firm BPO, jest tworzenie miejsc pracy przyjaznych pracownikowi, które pozwalają na łączenie życia zawodowego z obowiązkami rodzinnymi. Coraz częściej firmy obsługiwane przez centra ob-

sługi inwestora akcentują, iż ważna jest dogodna lokalizacja umożliwiająca dojazd komunikacją miejską. Firmy zatrudniające w przeważającej mierze kobiety poszukują lokalizacji w pobliżu szkół i przedszkoli, ale także takich miejsc, w których w drodze z pracy można zrobić niezbędne zakupy lub zajrzeć na pocztę. W biurach tworzone są strefy odpoczynku dla pracowników, pomieszczenia do prowadzenia prywatnych rozmów lub pokoje, gdzie pracownicy relaksują się przy grach sportowych i muzyce. Są to nowe elementy – nie liczono się zbytnio z nimi kilkanaście lat temu. Nowe wymagania lokatorów i najemców sprawiają, iż właściciele powierzchni biurowych unowocześniają swoją ofertę i mają coraz ciekawsze pomysły.

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Kielce

W Kielcach największą popularnością wśród firm outsourcingowych cieszy się oferta Kieleckiego Centrum Biznesu. Jest to dwunastopiętrowy budynek o powierzchni blisko 10 000 m², zlokalizowany u zbiegu ulic wylotowych na Lublin i Warszawę. Budynek, zwany potocznie „Exbudem”, był pierwotnie główną siedzibą znanej firmy budowlanej Skanska. Jest bardzo rozpoznawalny i lubiany przez kielczan. W pobliżu znajdują się osiedla mieszkaniowe, więc dojazd autobusami miejskimi jest bardzo dobry. Ponadto sąsiadem „Exbudu” jest Uniwersytet Jana Kochanowskiego, a niecałe 500 m dalej znajduje się Politechnika Świętokrzyska.

Kieleckie Centrum Biznesu jest w większości zajęte przez firmy outsourcingowe. Znajduje się tu m. in. kieleckie biuro Comarch – lidera wśród polskich producentów oprogramowania, UCMS Poland Group, który świadczy usługi outsourcingu kadrowo-płacowego, a od wielu lat w KCB rozwijają swoje centrum usługowe CCIG i Medicover. Dlaczego „Exbud” zmonopolizował akurat tę branżę w Kielcach? Właściciele przedsiębiorstwa upatrują w sektorze BPO wiele szans rozwojowych. Ostatnie lata ewidentnie pokazały rosnące zainteresowanie Kielcami wśród firm z tej branży. Kieleckie Centrum Biznesu posiada gotową ofertę: są tu nowoczesne powierzchnie biurowe, świetne zaplecze konferencyjne, hotel „Kongresowy” i restauracja świadcząca usługi gastronomiczne na najwyższym poziomie. Do dyspozycji pracownicy mają duży parking, bufet, plac zabaw dla dzieci, a w pobliżu znajduje się największa w regionie galeria handlowa. Właściciele pamiętają o konieczności inwestowania w budynek, pomieszczenia są stale modernizowane pod kątem nowych technologii i estetyki. Każdy nowy najemca może liczyć na indywidualną aranżację wykonaną zgodnie z własnym projektem. Inną ciekawą ofertę biurową posiada największy kielecki deweloper, firma Dorbud S.A. W niewielkiej odległości od ścisłego centrum miasta powstaje budynek na bazie dawnej spółdzielczej piekarni – Stacja Biznesu. Jego charakterystyczną cechą jest wbudowana w bryłę lokomotywa parowa, stąd nazwa lokalizacji nie jest przypadkowa. Stacja Biznesu zostanie oddana do użytku jeszcze w tym roku,

do dyspozycji najemców jest 2400 m² powierzchni. Tuż obok umiejscowiła się znana kielecka grupa kapitałowa Kolporter oraz rozbudowuje się zaplecze administracyjne i ambulatoryjne szpitala im. Św. Aleksandra.

Wśród innych inwestycji biurowych warto zwrócić uwagę na budynek Aqua. Został on niedawno oddany do użytku. Nowoczesne rozwiązania i możliwość swobodnej adaptacji pomieszczeń to zaleta tej lokalizacji, która ma wciąż w ofercie 1200 m² wolnej powierzchni. Tuż obok znajduje się biurowiec Becher Silver i Platinum, który jest własnością znanego lokalnego dewelopera. Wszystkie te budynki wyróżniają się nowoczesną architekturą i są cenione przez najemców, ponieważ znajdują się w ścisłym centrum miasta. Kolejnymi dobrze wyeksponowanymi biurami są budynki Apolloplast w pobliżu galerii handlowej Korona. Również na ul. Warszawskiej znajduje się budynek biurowy czekający na najemcę – jest tu do zagospodarowania 1500 m² wolnej powierzchni. Atrakcyjną ofertę najmu posiada kielecka firma Anna Bud – na ul. Kościuszki znajduje się Pałacyk Honingmana o przepięknej, zabytkowej architekturze i wnętrzach umożliwiających aranżację tradycyjną oraz open space (1250 m²). Kielce posiadają ofertę biur także poza ścisłym centrum, są to biura o różnym standardzie i powierzchni. Łącznie podaż powierzchni biurowej jest szacowana na 74 tys. m². Jest to jednak zdecydowanie za mało w kontekście zwiększającego się udziału firm outsourcingowych w lokalnej gospodarce. Również lokalne firmy są zainteresowane przenoszeniem działalności do nowoczesnych, estetycznych lokalizacji, idących w parze z rosnącą jakością życia w mieście. Dlatego potrzebne są nowe inwestycje na rynku budowlanym. Nowo oddane budynki w Kielcach komercjalizują się zazwyczaj w przeciągu 1-2 lat, a często są zarezerwowane na wiele miesięcy przed oddaniem ich do użytku. Zachodzi obawa, że za kilka lat powstanie w tej branży spora luka, której nie da się nadrobić doraźnymi działaniami. █

Best2Invest | September - October 2016

Kielce

EVERYTHING YOU NEED TO KNOW ABOUT KIELCE’S OFFICE SPACES

In recent years, significant changes are visible on the property market in Kielce. The character of the city has been changing. New economic sectors, such as trade fairs and exhibition or outsourcing, become even more important. It gives an important impetus for the creation of a modern business infrastructure.

The demand for office space reported by the BPO companies makes the real estate market facing new challenges. Potential investors in BPO sector look for offices arranged as an open space, in a good standard, air-conditioned and with a number of parking spaces. What is more, they expect the arrangements to be finished, often furnished and with the conference and training facilities included.

More informations: Kielce City Hall Economic Development Division and Investor Assistance Centre Strycharska 6 St., 25-659 Kielce p: +48 41 36 76 571, 41 36 76 557 coi@um.kielce.pl www.invest.kielce.pl/ en www.mapa.invest.kielce.pl/ en

Another aspect raised by managers of BPO companies is the need of creation jobs that are employee-friendly. Jobs that allow sharing bothwork and family responsibilities. Increasingly, the companies supported by investor assistance centers emphasize that the convenient location, easily accessible by public transport is important. Firms employing predominantly women seek locations near schools and kindergartens, but also with a post office or a store to stop by, so that one can do the necessary shopping on the way back home. The offices create resting zones, separated areas to make private conversations or rooms where staff can relax while playing sport games or listening to music. These are the new elements; they were not considered seriously several years ago.

New requirements of tenants make the office space landlords modernize their offer and implement more interesting ideas.

Kielce Business Centre has the most popular offer among outsourcing companies in Kielce. It is a twelve-storey building with an office area of nearly 10,000 sq. m. It is located at the junction of the roads to Lublin and to Warsaw. The building, called colloquially "EXBUD", was originally built as the headquarters of a well-known construction company Skanska. It is very recognizable and liked by Kielce inhabitants. There are residential areas nearby, so the place is easily accessible by city buses. Moreover, there is the Jan Kochanowski University in the neighborhood and the Kielce University of Technology located just 500 meters away. Kielce Business Centre is mostly occupied by outsourcing companies: Comarch (with its local office) – a leader among Polish producers of software, UCMS Poland Group, which provides personnel and payroll outsourcing services, CCIG and Medicover that have been developing their services in KBC for many years now. Why has

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Kielce

"Exbud" monopolized the industry in Kielce? The owners understand what opportunities the sector gives. Recent years have clearly shown that Kielce shares a growing interest among companies from the field of outsourcing. Kielce Business Centre has a set offer of modern office spaces, great conference facilities, "Kongresowy" hotel and a restaurant that provides catering services at the highest level. The employees have an access to an ample parking, a bar, a children's playground and to the largest shopping mall in the region located just nearby. The owners are aware of the need to invest in the building – rooms are being constantly updated to catch up with the newest technology and aesthetics. Each new tenant can count on individual arrangement of the space adjusted according to one’s own design. Another interesting office offer in Kielce is provided by the largest local developer, Dorbud S.A. In a short distance from the city centre, there is a building under reconstruction, based on the former cooperative bakery, called Business Station. Its characteristic feature is a steam locomotive built in the building, hence the name of the location is not accidental. Business Station will be available later this year, with 2,400 sq. m of office space. It is located right next to the headquarter of a famous Kielce capital group Kolporter and to the expanding administrative and outpatient facilities of St. Alexander hospital.

company, Anna Bud, has an attractive lease offer at the Kościuszki street, called The Mansion of Honingman, with an extraordinary, beautiful, historic architecture and interior that can be arranged traditionally or as an open space (with the area of 1,250 sq. m).

Kielce shares an offer of offices outside the city centre as well. There are offices of various standards and space available. A total supply of office space is estimated at 74,000 sq. m. However, this is far too little in the context of increasing share of outsourcing companies in the local economy. Also, local companies are interested in moving their activity into modern, aesthetic locations, to keep in line with the increasing quality of life in the city. That is why we need new investments on the construction market. Newly opened office buildings in Kielce usually commercialize within 1-2 years and they are often booked many months before commissioning. There is a risk that in a few years there will be a gap in this industry that cannot be made up by ad hoc operations. █

Among other propositions of the office buildings attention is worth to be paid to the Aqua building. It has been recently opened. Modern solutions and the ability to freely adapt the spaces is an advantage of the location, that still has 1,200 sq. m of vacant space to offer. Also, there are Becher Silver and Platinum office building, owned by a well-known local developer. All these buildings have modern architecture and are appreciated by tenants, because of their convenient location in the city centre. Other well-exposed office buildings are the Apolloplast’s properties located nearby ‘Korona’ shopping centre. Also at Warszawska street there is an office building waiting for new tenants – with 1,500 sq. m of vacant space. Kielce construction

Kielce Business Centre

Best2Invest | September - October 2016

Ciekawostki Did you know?

22 1.312.000 m2

– miejsce na świecie zajmowane przez Polskę w Indeksie Ryzyka Centrów Danych 2016 – global location of Poland in The 2016 Data Centre Risk Index Źródło / Source: Cushman&Wakefield

– powierzchnia magazynowa wynajęta przez firmy w I połowie 2016 roku – warehouse space leased by companies in first half of 2016 Źródło / Source: JLL

0,8 mld EUR EUR 0.8 bln

57% 177 2.747 62

– wolumen transakcji na rynku biurowym w I półroczu 2016 – transaction volumes on office market in first half of 2016 Źródło / Source: CBRE

– przekonanie kandydatów, że sytuacja na rynku pracy ulegnie poprawie – number of candidates who assume the job market condition will be improved Źródło / Source: PageGroup

– nad tyloma projektami inwestycyjnymi trwają prace w Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych – number of investment projects in process mode in Invest in Poland Agency Źródło / Source: PAIiIZ

– liczba istniejących miejsc pracy w Lubelskiej Podstrefie Ekonomicznej – number of existing work places in Lublin Special Economy Subzone Źródło / Source: Urząd Miasta Lublina

Best2Invest | wrzesień - październik 2016

Best2Invest | September - October 2016