Ferðaþjónustugreiningar 2015 Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða Ferðamálasamtök Vestfjarða Markaðsstofa Vestfjarða
Markaðsstofa
Vestfjarða
Ferðamálasamtök Vestfjarða
FORSÍÐA
EFNISYFIRLIT Inngangur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Stjórnendasamantekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Gistinætur á Vestfjörðum 2010-2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Gistinætur á Vestfjörðum 2010-2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Gistinætur á Vestfjörðum 2010-2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Gestakomur á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Gistinætur 2010-2014 : Dreifing innan ársins og þjóðerni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Gistinætur 2010-2014 : Þjóðerni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Gistinætur 2010-2014 Þjóðerni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Framboð á gistingu á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Framboð og nýting rúma á gististöðum á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Framboð og nýting rúma á gististöðum á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Ferðamenn á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Ferðamenn á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Ferðamenn á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Neysla ferðamanna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Flugfarþegar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Flugfarþegar og flugvellir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Skemmtiferðaskip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Gestakomur á söfnum og sýningum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Ferðaskrifstofur á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Ferðaskipuleggjendur á Vestfjörðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Rekstraryfirlit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Margfeldisáhrif og umfang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Framtíðarspá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Heimildaskrá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
3
INNGANGUR Þessi stöðugreining er unnin sem hluti af stefnumótun Ferðamálasamtaka Vestfjarða fyrir ferðaþjónustu á Vestfjörðum. Í þessari greiningu er reynt að svara rannsóknarspurningunni: Hver er staða vestfirskrar ferðaþjónustu? Notast verður við tölfræði um þróun á gistingu, þróun á gestakomum á söfnum, þróun á komu skemmtiferðaskipa, þróun á komum flugfarþega, afstöðu ferðamanna og rekstrarumfang. Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða sá um að draga saman tölulegar upplýsingar og afla upplýsinga sem geta gefið greinargóða mynd af stöðu ferðaþjónustu á Vestfjörðum. Stuðst er við ýmsar opinberar upplýsingaveitur sem getið er í heimildum og vísað er í textanum eins og við á. Hjá Atvinnuþróunarfélagi Vestfjarða bar Neil Shiran Þórisson ábyrgð á verkefninu og veitir hann nánari upplýsingar. Notast var við eldri greiningar og gögn Markaðsstofu Vestfjarða og byggt á greiningavinnu sem áður hafði verið framkvæmd í samvinnu við Markaðsstofu Vestfjarða. Lögð var áhersla á að styðjast við gagnaveitur sem tiltölulega auðvelt væri að fá upplýsingar frá auk þess að leggja áherslu á samanburðarhæf gögn milli ára og svo við önnur landssvæði eins og kostur er. Upplýsingar voru fengnar frá: ЦЦ
Hagstofunni
ЦЦ
Ferðamálastofu
ЦЦ
Eigin rannsóknum hjá Atvinnuþróunarfélagi Vestfjarða
ЦЦ
Flugfélagi Íslands
ЦЦ
Hafnarstjóra Ísafjarðarbæjar
ЦЦ
Forstöðumönnum safna og sýninga
ЦЦ
Bókunarsíðum sem eru opnar almenningi
5
STJÓRNENDASAMANTEKT Gistinóttum á Vestfjörðum hefur fjölgað frá árinu 2010 en þó ekki eins mikið og á höfuðborgarsvæðinu. Hátt hlutfall nótta á Vestfjörðum er á tjaldstæðum eða um 33%. Hver gestakoma skapar 1,5 gistinótt á Vestfjörðum. Flestar gistinætur eru á tímabilinu maí-sept – erlendir ferðamenn eru í meirihluta þá, en Íslendingar eru í meirihluta að vetrarlagi. Frá árinu 2011 hafa erlendir ferðamenn keypt fleiri gistinætur en innlendir ferðamenn. Flestir ferðamenn koma frá Þýskalandi en mikil aukning er í komu Breta, Bandaríkjamanna og Frakka. Framboð gististaða á Vestfjörðum hefur aukist um 35%. Framboð á gistirúmum á hótelum og gistiheimilum hefur aukist til muna en aftur fækkað á farfuglaheimilum og sumargistiheimilum.
6
Nýting rúma hefur farið vaxandi frá árinu 2010 – þó eru sveiflur í nýtingartölum. Meirihluti ferðamanna á Vestfjörðum hefur ekki komið áður til Íslands eða Vestfjarða – náttúran hefur mestu áhrifin á ferðaákvörðun til Vestfjarða. 14% ferðamanna sem koma til Íslands heimsækja Vestfirði að sumri – vinsælasta afþreyingin er að fara í sund og á söfn. Neysla erlendra ferðamanna á Vestfjörðum er mest fólgin í gistingu og á veitingastöðum en bílaleiguviðskipti koma að litlu leyti fram í vestfirska hagkerfinu. Flugfarþegum hefur farið fækkandi frá árinu 2008. Flugfarþegum er einnig að fækka á öðrum flugáfangastöðum s.s. Egilsstöðum, Akureyri og Reykjavík. Talsverður vöxtur hefur verið í komum skemmtiferðaskipa til Vestfjarða og stefnir í enn frekari aukningu á komandi árum. Gestum safna og sýninga á Vestfjörðum hefur fjölgað, með áframhaldandi vexti gætu gestir á söfnum orðið tæplega 94 þúsund árið 2020. Ferðaskrifstofum á Vestfjörðum hefur fjölgað. Útgefnum leyfum til ferðaskipuleggjenda hefur fjölgað mikið. Veltuaukning hefur orðið hjá hótelum, gististöðum og veitingastöðum. Ef markaðshlutdeild er aukin má gera ráð fyrir að um 600 þúsund gistinætur verði keyptar á Vestfjörðum árið 2020.
2.320.208
GISTINÆTUR Á VESTFJÖRÐUM 2010-2014
2.500.000
182.316
112.678
196.364
120.652
236.283
92.222
322.738
513.439
222.893
500.000
293.354
423.761
1.000.000
732.601
986.037 532.914
1.500.000
1.200.551
2.000.000
0 Höfuðborgarsvæði
Suðurland
Norðurland eystra
Gistinætur 2010
Gistinætur 2011
Austurland Gistinætur 2012
Vesturland Gistinætur 2013
Suðurnes
Vestfirðir
Norðurland vestra
Gistinætur 2014
Mynd 1 - Gistinætur Ofangreind mynd sýnir gistinætur1 á öllum tegundum gististaða og þróunina yfir tímabilið 2010-2015. Landssvæðunum er raðað upp eftir stærð og eru Vestfirðir næst síðastir á landsvísu þegar horft er til gistinátttatalna fyrir árið 2014 (Hagstofa Íslands, 2015).
1
Gistinótt er hver nótt sem ferðamaður gistir á Vestfjörðum, einstaklingur sem gistir 2 nætur á Vestfjörðum samsvarar því 2 gistinóttum á Vestfjörðum. Hjón sem gista í 2 nætur eru 4 gistinætur o.s.frv. Hafa ber í huga að í þessum tölum er að finna allar tegundir gististaða.
7
GISTINÆTUR Á VESTFJÖRÐUM 2010-2014
2010 Höfuðb.svæði
8
2011
Gistinætur
Vöxtur
Hlutdeild
2012
20102014
2014
2013
2014
1.200.551
1.406.960
1.672.379
1.938.315
2.320.208
93%
42,3%
Suðurland
532.914
568.503
648.787
795.121
986.037
85%
18,0%
Norðurl. eystra
423.761
405.733
454.838
575.956
732.601
73%
13,3%
Austurland
293.354
293.393
349.102
441.989
513.439
75%
9,4%
Vesturland
222.893
225.756
238.345
286.721
322.738
45%
5,9%
Suðurnes
92.222
113.188
127.476
185.090
236.283
156%
4,3%
Vestfirðir
120.652
111.878
129.229
147.491
196.364
63%
3,6%
Norðurl. vestra
112.678
123.549
131.357
175.700
182.316
62%
3,3%
2.999.025 3.248.960 3.751.513 4.546.383 5.489.986
83%
Allt landið
Tafla 1 - Gistinætur Ofangreind tafla sýnir tölurnar á bak við þróunina 2010-2014 (Hagstofa Íslands, 2015). Sjá má að vöxturinn á tímabilinu 2010-2014 er í felstum tilfellum meiri en á Vestfjörðum, einungis tvö landssvæði sýna lakari vöxt en á Vestfjörðum. Þegar þróunin á landsvísu er skoðuð þá má sjá að ferðaþjónustan á Vestfjörðum mæld í gistinóttum er að vaxa hægar en að meðaltali á landinu öllu. Vöxturinn á Vestfjörðum hefur verið 63% í gistinóttum talið. Þegar þessar tölur eru skoðaðar þarf að taka fram að um 33% af öllum gistinóttum á Vestfjörðum er á tjaldsvæðum en 67% í rúmum á gistiheimilum, hótelum og í annarri tegund af gistingu. Við almenna skoðun á verði fyrir gistingu í rúmi fyrir árið 2014 er hægt að áætla að meðalverð sem gistiaðili fær til sín sé um 6.500-7.0002 kr á hverja nótt, sem gera 13-14 þúsund krónur fyrir hvert 2 manna herbergi. Fyrir þá staði sem buðu upp á rúm þá má gera ráð fyrir, að veltan á bak við þann hluta af gistingu sé um 850 – 920 milljónir króna á árinu 2014. Tjaldsvæðatölurnar eru ekki inn í þessum veltutölum.
2
Hér er miðað við verðlag 2016 og það bakreiknað til ársins 2014 þar sem gert er ráð fyrir meðaltals 5% verðhækkun milli ára. Hér er líka tekið tillit til þess að 10%-20% af verðinu sem birtist almenningi séu þóknanir til bókunasíðna/ferðaskrifstofa og skilaverðið til gistiaðila því lægra því sem nemur.
GISTINÆTUR Á VESTFJÖRÐUM 2010-2014 Hlutdeild í gistinóttum
2010
2011
2012
2013
2014
Höfuðb.svæði
40,03%
43,30%
44,58%
42,63%
42,26%
Suðurland
17,77%
17,50%
17,29%
17,49%
17,96%
Norðurl. eystra
14,13%
12,49%
12,12%
12,67%
13,34%
Austurland
9,78%
9,03%
9,31%
9,72%
9,35%
Vesturland
7,43%
6,95%
6,35%
6,31%
5,88%
Suðurnes
3,08%
3,48%
3,40%
4,07%
4,30%
Vestfirðir
4,02%
3,44%
3,44%
3,24%
3,58%
Norðurl. vestra
3,76%
3,80%
3,50%
3,86%
3,32%
Markaðshlutdeild okkar hefur minnkað síðan 2010 en er á uppleið á síðustu árum. Það þarf að hafa í huga að heildarfjöldi gistinátta hefur vaxið sem og fjöldi gistinátta á Vestfjörðum (Hagstofa Íslands, 2015).
Gistinætur hlutdeild (án höfuðborgarsvæðisins)
Hlutdeild í gistinóttum
2010
2011
2012
2013
2014
Suðurland
29,6%
30,9%
31,2%
30,5%
31,1%
Norðurland eystra
23,6%
22,0%
21,9%
22,1%
23,1%
Austurland
16,3%
15,9%
16,8%
16,9%
16,2%
Vesturland
12,4%
12,3%
11,5%
11,0%
10,2%
Suðurnes
5,1%
6,1%
6,1%
7,1%
7,5%
Vestfirðir
6,7%
6,1%
6,2%
5,7%
6,2%
Norðurland vestra
6,3%
6,7%
6,3%
6,7%
5,8%
Ef höfuðborgarsvæðinu er sleppt við mat á hlutdeild í gistináttum og bara horft á landssvæði utan höfuðborgarsvæðisins, má sjá að hlutfall nátta á Vestfjörðum hefur heldur minnkað. Heildarfjöldi gistinótta á landsbyggðinni hefur vaxið um 73% (er 83% fyrir allt landið) og vöxturinn hefur verið heldur hraðari á höfuðbogarsvæðinu. Á Vestfjörðum er þetta hlutfall 63% þannig að vöxturinn hefur verið heldur hægari á Vestfjörðum en annars staðar á landsbyggðinni.
9
GESTAKOMUR Á VESTFJÖRÐUM -l^Y
%
1.081.564
Gestakomur 1.200.000
128.699
87.412
133.643
68.857
181.920
72.117
200.000
219.412
155.080
393.170
470.580
687.517
233.054
400.000
271.129
600.000
361.050
800.000
519.309
1.000.000
0 Höfuðborgarsvæði
Suðurland
Norðurland eystra 2010
10
Austurland 2011
2012
Vesturland 2013
Suðurnes
Vestfirðir
Norðurland vestra
2014
Mynd 2 - Gestakomur Á ofangreindri mynd má sjá fjölda gestakoma á gististaði á Vestfjörðum en þessi mynd skýrir þann fjölda gesta sem skapa gistinæturnar3 (Hagstofa Íslands, 2015). Hver gestakoma er því að skapa um 1,5 gistinótt. Þetta hlutfall er nokkuð svipað landssvæðanna á milli (1,3-1,6) fyrir utan höfuðborgarsvæðið sem er með um 2,1 gistinótt á hverja gestakomu.
3
Hafa ber í huga að einn gestur getur verið með 2 gestakomur á Vestfjörðum t.d. ef hann gistir á tveimur gististöðum á Vestfjörðum þá telur hann sem gestur í bæði skiptin.
GISTINÆTUR 2010-2014 : DREIFING INNAN ÁRSINS OG ÞJÓÐERNI Gistinætur - Dreifing innan ársins 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0
250% 200% 150% 83% 100% 40%50% 0% -50% -100%
211%
15% 23%
57% 60% 74%
93%
131%
36%
-38%
2010
2011
2012
2013
2014
2010-2014
Þjóðerni þeirra sem gista á árinu 2014 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0
Útlendingar
Íslendingar
Mynd 3 Dreifing gistinátta innan ársins og þjóðerni
Ofangreindar myndir sýna að mesta gistingin er á tímabilinu maí –september á hverju ári. Heilt yfir er vöxtur á öllum mánuðum ársins fyrir utan janúar. Mesti vöxturinn er á síðari hluta ársins sem gefur vísbendingu um að ferðatímabilið sé að lengjast og vari lengur innan ársins. Ef skoðað er sérstaklega tímabilið frá maí byrjun til september loka og hversu mikið af heildargistinóttunum eru á því tímabili kemur í ljós að slík magnhlutföll hafa lítið breyst á milli ára. Árið 2010 voru 95% af gistinóttunum yfir allt árið á tímabilinu maí-sept og árið 2014 var þetta hlutfall orðið 94% og bara fyrir tímabilið jún-ágúst þá var hlutfallið 87% árið 2010 og var 85% árið 2014. Í stuttu máli má því segja að á tímabilinu 2010-2014 hefur ekki orðið mikil breyting á hlutfallslegri skiptingu gistinátta innan ársins. Þegar árið er skoðað þá er ljóst að hlutur erlendra ferðamanna er stór og erlendir ferðamenn mikilvægir fyrir ferðaþjónustu á Vestfjörðum. Íslendingar eru í meirihluta að vetrarlagi. Útlendingar eru í meirihluta á tímabilinu maí –september.
11
GISTINÆTUR 2010-2014 : ÞJÓÐERNI Gistinætur 250.000 200.000 63.484
150.000 100.000 50.000
62.364
45.794
60.886
52.167
132.880 58.288
66.084
77.062
2010
2011
2012
86.605
2013
0 Útlendingar
12
2014
Íslendingar
Gestakomur 160.000 140.000 120.000
40.552
100.000 80.000 60.000 40.000 20.000
40.276 37.842 31.015
28.922
32.852 93.091
37.180
45.345
2011
2012
59.761
0 Útlendingar
2013
2014
Íslendingar
Mynd 4 Gistinætur og Gestakomur
Í upphafi þess tímabils sem var skoðað voru innlendir ferðamenn að skapa fleiri gistinætur en erlendir ferðamenn. Strax árið 2011 hafði þetta snúist við og gistinætur vegna erlendra ferðamanna orðnar fleiri en þær sem skapast vegna innlendra ferðamanna. Þessi þróun hélt áfram til ársins 2014 og á því ári voru rúmlega tvöfalt fleiri gistinætur vegna erlendra ferðamanna en innlendra (Hagstofa Íslands, 2015). Hafa ber í huga að um 8 % innlendra ferðamanna heimsóttu Vestfirði árið 2014. Þetta verður að teljast nokkuð gott því að í sömu könnun kom fram að 10% heimsóttu höfuðborgarsvæðið. Flestir fóru á Norðurland og Suðurland eða 22-23% aðspurðra.
GISTINÆTUR 2010-2014 ÞJÓÐERNI Þjóðerni gesta miðað við gistinætur 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Þýskaland
Bretland
Bandaríkin
Frakkland
Sviss (þ.m.t. Lichtenstein)
Holland
Kanada
Danmörk
Ítalía
Spánn
Mynd 5 Gistinætur og þjóðerni gesta
Þjóðverjar hafa verið nokkuð stór og stöðugur hópur ferðamanna sem skapa gistinætur á Vestfjörðum. Þar á eftir má sjá lönd eins og Bretland, Bandaríkin og Frakkland sem hafa verið að vaxa hratt milli ára 2013 og 2014 (Hagstofa Íslands, 2015).
13
FRAMBOÐ Á GISTINGU Á VESTFJÖRÐUM 2010
14
2011
2012
2013
20102014
2014
Allt árið
Innan ársins
Allt árið
Innan ársins
Allt árið
Innan ársins
Allt árið
Innan ársins
Allt árið
Innan ársins
Allt árið
Fjöldi
Max
Fjöldi
Max
Fjöldi
Max
Fjöldi
Max
Fjöldi
Max
M.v. Max
Heimagisting
7
19
9
17
12
20
11
22
12
25
32%
Tjaldsvæði í dreifbýli
6
10
11
11
9
11
11
15
12
19
90%
Hótel
1
1
1
1
1
1
2
3
3
3
200%
Hótelíbúðir
2
3
3
5
5
6
4
5
3
4
33%
Farfuglaheimili
3
6
3
5
2
4
3
5
4
6
0%
Tjaldsvæði í þéttbýli
8
9
6
9
7
9
8
13
9
15
67%
Sumarhótel
4
7
4
7
5
7
4
7
5
7
0%
Gistiheimili starfandi allt árið
10
10
11
11
13
14
12
15
12
15
50%
Orlofshúsa byggðir
1
2
3
3
3
3
2
2
2
2
0%
Skáli í óbyggðum
2
3
3
3
2
3
2
3
2
3
0%
Tjaldsvæði í óbyggðum
2
3
2
3
2
3
3
3
2
3
0%
Svefnpokagisting
4
4
5
5
4
4
4
4
5
5
25%
Sumargistiheimili
5
6
4
5
3
5
4
5
4
5
-17%
56
83
64
85
69
90
69
102
73
112
35%
Samtals
Tafla 2 Framboð á gistingu á Vestfjörðum
Það hefur orðið vöxtur í fjölda þeirra sem bjóða upp á gistingu4. Það er talsverður fjöldi sem starfar eingöngu að sumarlagi sem sést í þeim dálkum þar sem settar eru fram upplýsingar um hámarks framboð (Innan ársins Max) innan hvers árs. Framboðið hefur aukist að sumarlagi úr 83 stöðum upp í 112 staði (Hagstofa Íslands, 2015).
4
Notast er við flokkun og skilgreiningar Hagstofunnar sem heldur utan um þessa tölfræði, nánari upplýsingar má finna í lýsigögnum Hagstofunnar. Þetta er í nokkru samræmi við það sem birtist á bókunarsíðum þ.e.a.s. ef ofangreindar fjöldatölur eru leiðréttar fyrir þeim sem koma ekki fram á bókunarsíðum s.s. heimagisting, orlofsheimili og tjaldsvæði.
FRAMBOÐ OG NÝTING RÚMA Á GISTISTÖÐUM Á VESTFJÖRÐUM 2010
2011
2012
2013
2014
Allt árið
Maí-Sept
Allt árið
Maí-Sept
Allt árið
Maí-Sept
Allt árið
Maí-Sept
Allt árið
Maí-Sept
Með.tal. Framb.
Max framb.
Með.tal. Framb
Max framb.
Með.tal. Framb
Max framb.
Með.tal. Framb
Max framb.
Með.tal. Framb
Max framb.
20102014
Hótel
75
75
75
75
75
75
135
179
167
194
159%
Hótelíbúðir
88
185
101
237
185
245
28
46
118
192
4%
Gistiheimili starfandi allt árið
250
256
291
360
348
393
324
429
318
429
68%
Sumarhótel
210
370
189
357
238
357
186
369
234
370
0%
Sumargistiheimili
165
211
89
102
88
136
86
103
85
102
-52%
Heimagisting
47
158
81
169
107
191
103
202
106
214
35%
Farfuglaheimili
102
170
112
158
68
100
76
122
84
136
-20%
Svefnpoka– gisting
92
92
112
112
82
82
90
100
132
142
54%
737
1477
830
1567
935
1579
820
1544
923
1779
25%
Alls
Tafla 3 Framboð rúma
Fjöldi rúma á dag veitir ítarlegra yfirlit um framboð og úr ofagnreindri töflu má draga saman þá niðurstöðu að fjöldi þeirra rúma sem ferðamönnum standa til boða á ferðamannatímabilinu séu 1779 fyrir árið 2014 og hefur þetta vaxið um 302 rúm á tímabilinu 2010-2014. Ef þetta er umreiknað yfir á herbergi og gert er ráð fyrir að 2 rúm séu að meðaltali í hverju herbergi þá er um að ræða fjölgun um 151 herbergi á þessum gististöðum á Vestfjörðum. Jafnframt má sjá að það hefur orðið breyting á samsetningu á gistingu þar sem færri rúm eru í sumargistiheimilum og farfuglaheimilum og fleiri í hótelum og gistiheimilum (Hagstofa Íslands, 2015). Ekki var reynt að leggja mat á það framboð sem er á tjaldsvæðum. Það þyrfti þó að skoða það vel þar sem þriðjungur af gistinóttum á Vestfjörðum er á tjaldsvæðum.
15
FRAMBOÐ OG NÝTING RÚMA Á GISTISTÖÐUM Á VESTFJÖRÐUM
60,0%
53,7%
70,0%
66,5%
Nýting rúma
50,0%
0,0%
9,1%
20,4%
6,2%
20,0%
16,2%
30,0%
14,1%
17,5%
40,0%
0,0% Meðalnýtin rúma júní-ágúst
Meðalnýtin rúma maí 2010
16
2011
Meðalnýtin rúma sept 2012
2013
Meðalnýtin rúma vetur (okt-mar)
2014
Mynd 6 Nýting
Sjá má að nýting rúma5 hefur varið vaxandi frá árinu 2010. Þó nokkrar sveiflur séu í nýtingartölunum (Hagstofa Íslands, 2015). Hafa þarf í huga að tjaldsvæðin eru með töluvert af gistináttum og voru rúmlega 66 þúsund árið 2014 en voru um 35 þúsund árið 2010. Þetta samavarar um 34% af heildargistináttafjöldanum árið 2014 og hefur þetta hlutfall vaxið frá árinu 2010 en þá var það um 29%.
5
Framkvæmdir voru útreikningar þar sem framboð rúma á hvern mánuð var reiknað. Frá heildargistináttatölunum voru svo dregnar frá tjaldsvæðagistitölur þar sem tjaldsvæði bjóða ekki upp á rúm. Gengið var út frá því að það væri engin tjaldsvæðagisting að vetrarlagi þ.e.a.s. á tímabilinu október til mars loka. Notast var við eftirfarandi nálgun við að skipta tjaldsvæðagistingunni á tímabilið maíseptember innan ársins: júlí tölurnar koma beint frá Hagstofunni, maí og september eru 20% (jafnt skipt milli mánaða) af eftirstöðvunum og júní og ágúst 80% af eftirstöðvunum (jafnt skipt milli mánaða).
FERÐAMENN Á VESTFJÖRÐUM Komið áður til Íslands
Komið áður til Vestfjarða
40,40% 59,60%
33,92% 66,08&
Já
Nei
Já
Nei
Mynd 7 Upplýsingar um ferðamenn á Vestfjörðum
Ferðamenn á Vestfjörðum hafa margir komið til Íslands áður og til Vestfjarða áður en meirihluti er þó að koma í fyrsta skipti (Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða, 2013).
17
FERÐAMENN Á VESTFJÖRÐUM Áhugasvið ferðamanna Veiði Hestar Fuglaskoðun Íþróttir Vísindi Tónlist Félagsmál Menning/Listir Ljósmyndun Umhverfisvernd Útivist
23% 33% 51%
Náttúra
63% 67% 68% 70% 73% 77%
Menning Sérstök afþreying 89% 91%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Það sem hafði mestu áhrif á ferð til Vestfjarða
18
94,58%
Náttúra 27,71%
Menning Sérstök afþreying
19,88%
Saga
17,47%
% 89% 91% 100%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Mynd 8 áhrifaþættir á ferðamenn
Ferðamenn á Vestfjörðum hafa mikinn áhuga á umhverfisvernd og útivist. Auk þess sem náttúran hefur mestu áhrifin á ferðaákvörðum til Vestfjarða (Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða, 2013).
Saga 0%
20
FERÐAMENN Á VESTFJÖRÐUM Þau svæði sem útlendingar fara á yfir sumartímann 97%
Reykjavík og... 60,60%
Suðurland 39,20%
Reykjanesskagi Vesturland
36,50%
Norðurland
35,80% 28,70%
Austurland Hálendið
21,60%
Vestfirðir
14,20% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
19
Afþreying 59%
Sundlaugaferð 44%
Söfn
43%
Ferðir með leiðsögumanni 28%
Hvalaskoðunarferð
25%
Náttúrulaugar 18%
Heilsulind/Dekur Sýningar/Listagallerý
17%
Bátsferðir (annað en hvalaskoðun)
16%
Göngu/Fjallaferð með...
15% 14%
Hestaferð 0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Mynd 9 Þau svæði sem erlendir ferðamenn heimsækja og afþreying
Eingöngu um 14% aðspurðra ferðamanna heimsóttu Vestfirði (Ferðamálastofa, 2014). Erlendir ferðamenn eru að nýta sundlaugar, fara á söfn og fara í ferðir með leiðsögumönnum. Í könnunum framkvæmdum á Vestfjörðum hefur komið fram að mikill meirihluti þeirra ferðamanna sem koma til svæðisins vilja síður kaupa skipulagðar ferðir (Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða, 2013).
NEYSLA FERÐAMANNA Neysla Gisting
101.484
Bílaleiga
92.281
Veitingastaðir
50.262
Afþreying
41.976
Annar samgöngukostnaður
36.031
Verslanir
33.745
Matvara
23.917
Almenningssamgöngur
19.248
Áfengisverslanir
11.826 0
20.000
40.000
60.000
80.000 100.000 120.000
Mynd 10 - Neysla erlendra ferðamanna
20 Á ofangreindri mynd má sjá að neysla ferðamanna er að mestu leyti fólgin í gistingu, bílaleigu, veitingastöðum og afþreyingu (Ferðamálastofa, 2014). Hafa ber í huga að við rýni á vestfirskri ferðaþjónustu að þessi neysla fellur að einhverju leyti til annars staðar. Gistingin fellur til innan Vestfjarða en bílaleiga eru viðskipti sem koma að litlu leyti fram innan vestfirska hagkerfinsins.
FLUGFARÞEGAR Þróun flugfarþega á háannatíma 30.000 25.000 20.000
24.727 21.014
26.866
24.604
22.400
19.837
22.495
21.261
18.984
19.229
18.424
15.000 10.000 5.000 0 2005
2006
2007 Maí
2008 Júní
2009 Júlí
2010 Ágúst
2011
2012 Sept.
2013
2014
2015
Maí-Sept.
Mynd 11 - Þróun í komum flugfarþega
Sjá má að það hefur orðið samdráttur í flugi frá árinu 2008 mælt í farþegum sem fara til og frá flugvöllum á Vestfjörðum. Þrátt fyrir vaxandi ferðaþjónustu þá er flugfarþegum ekki að fjölga eins og t.a.m. gistinóttum6 ( Arnór Jónatansson, 2015). Í greiningum á innanlandsflugi hefur komið fram að fjöldi erlendra ferðamann sem heildarhlutfall af farþegum hefur farið vaxandi, úr ca. 5% upp í um10% af heildinni (Heklan, 2014). Af þessu má því draga þá ályktun að þrátt fyrir samdrátt í fjölda flugfarþega þá er mögulegt að fjöldi erlendra ferðamanna sem nýta sér flug til þess að koma til Vestfjarða hafi vaxið á undanförnum árum.
6
Gögnin byggja á gagnagrunnum og gagnasöfnun hjá ISAVIA sem Arnór Jónatanson, stöðvarstjóri á Ísafirði deildi með skýrsluhöfundi.
21
FLUGFARÞEGAR OG FLUGVELLIR Þróun farþegafjölda á flugvöllum á Vestfjörðum 50.000
43.204
40.000
34.946
30.000 20.000 10.000 714
3.062
54
3.575
Ísafjörður
Þingeyri 2011
2012
2013
Bíldudalur
2014
2015
Þróun farþegafjölda á 5 stærstu flugvöllum landsins
22 500.000
401.386 400.000 264.749
300.000 203.337 200.000 100.000
90.543 43.204
176.537
89.186
34.946
0 Ísafjörður
Egilsstaðir 2011
2012
2013
Akureyri 2014
Reykjavík
2015
Mynd 12 - Flugfarþegar og flugvellir
Ísafjarðarflugvöllur er stærsti flugvöllurinn á Vestfjörðum. Ekki er hægt að greina fjölda ferðamanna frá öðrum flugfarþegum af þessum tölum. Sjá má að flug er heilt yfir að dragast saman á þessu tímabili sem skoðað er (Arnór Jónatansson, 2015).
SKEMMTIFERÐASKIP Fjöldi skemmtiferðaskipa 80
71
70 60 46
50 40
39
34
34
2011
2012
27
30 20 10 0
2010
2013
2014
2015
Fjöldi farþega
23
70.000
64.576
60.000 50.000
41.783
40.000 30.000 20.000
31.521
30.055 21.172 16.078
10.000 0 2010
2011
2012
2013
2014
2015
Mynd 13 - Skemmtiferðaskip og farþegar
Það hefur átt sér stað talsverður vöxtur í komu skemmtiferðaskipa til Vestfjarða. Fyrst og fremst eru þessi skip með viðkomu í gegnum Ísafjarðarhöfn en fáein skip hafa prófað að stoppa í Vesturbyggð. Af ofangreindum myndum má sjá að vöxturinn hefur verið umtalsverður og stefnir í enn frekari aukningu á komandi árum (Guðmundur Kristjánsson, 2015).
GESTAKOMUR Á SÖFNUM OG SÝNINGUM Fjöldi gestakoma 100.000 90,000 72.867
80.000 70.000
60.453
77.005
81.143
85.281
89.419
93.557
65.219
60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2013
24
2014
2015
Spá 2016 Spá 2017 Spá 2018 Spá 2019 Spá 2020
Mynd 14 - Gestakomur á söfn og spá
Gestakomur á söfnum á Vestfjörðum hefur fjölgað á undanförnum árum eins og sjá má á ofangreindri mynd7. Ef gert er ráð fyrir áframhaldandi vexti á því má sjá að gestir á söfnum gætu orðið tæplega 94 þúsund árið 2020.
7
Talnagögn voru fengin frá helstu söfnum og sýningum á Vestfjörðum sem halda skipulega utan um sín gögn. Þessir aðilar voru Báta- og hlunnindasýningin, Hnjótur, Skrímslasetur, Melódíur Minninganna, Dellusafnið, Smiðjan, Byggðasafnið á Ísafirði, Ósvör, Náttúrugripasafnið, Galdrasýningin, Sauðfjársetur, Safn Jóns Sigurðssonar, Dúkkusafnið, Snjáfallasetur, Selárdalur – Samúel Jónsson og litli bær í Skötufirði.
FERÐASKRIFSTOFUR Á VESTFJÖRÐUM Fjöldi útgefinna ferðaskrifstofuleyfa 10 8
8 7
6
5
4 2 0
1
1 1 2006
2 2007
0 2 2008
1
0 2 2009
2010
Fjöldi á ári
3
4 1
1
2011
2012
2
2013
1 2014
Samanlagt
Mynd 15 - Fjöldi ferðaskrifstofa
Á ofangreindri mynd má sjá þá fjölgun sem hefur orðið á útgáfu leyfa til rekstrar á ferðaskrifstofu. Á árinu 2014 voru 8 ferðaskrifstofur starfandi á Vestfjörðum (Ferðamálastofa, 2015).
25
FERÐASKIPULEGGJENDUR Á VESTFJÖRÐUM Fjöldi útgefinna ferðaskipuleggjenda leyfa 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
34
32
27
40
38
20 5
1 1 2006
6 2007
2
8
2008
6
14
2009
7
7
2010
2011
Á ári
5
2012
2 2013
4 2014
2 2015
Samanlagt
26 Mynd 16 - Ferðaskipuleggjendur á Vestfjörðum
Mikil fjölgun hefur orðið á fjölda leyfa sem hafa verið gefin út til ferðaskipuleggjenda og eru þeir orðnir 40 talsins á Vestfjörðum (Ferðamálastofa, 2015).
REKSTRARYFIRLIT Rekstraryfirlit fyrir hótel, gististaði og veitingastaði 1.500.000.000 ISK 1.193.034.830 ISK 1.000.000.000 ISK
958.007.914 ISK
500.000.000 ISK
310.159.906 ISK
221.589.717 ISK
89.851.564 ISK
76.264.719 ISK
96.158.641 ISK
- ISK Tekjur
Laun
EBITDA
Afkoma (samanlögð niðurstaða ársreikninga)
- 500.000.000 ISK -708.657.821 ISK -1.000.000.000.000 ISK 2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Mynd 17 - Rekstur gististaða og veitingastaða
Ofangreind mynd byggir á rekstrarframtölum lögaðila á Vestfjörðum sem skilgreina sig sem hótel, gististaði, eða veitingastaði samkvæmt ÍSAT flokkunarkerfinu. Þetta eru samtölur úr öllum skattframtölum sem skilað er á þessum árum8. Sjá má að velta hefur aukist sem og aðrir liðir eins og laun og afkoman fyrir skatta, afskriftir og fjármagnsliði.
8
Hafa ber í huga að rekstur getur verið skilgreindur sem lögaðili annars staðar á landinu en með starfsemi á Vestfjörðum sem þá koma ekki fram í þessum tölum. Ofangreint nær ekki yfir einstaklinga sem eru með rekstur á eigin kennitölu án þess að stofnað sé sérstakur lögaðili utan um þann rekstur. Það ber því að horfa á ofangreindar tölur með þessum fyrirvörum. Tölurnar byggja á keyptum gögnum frá Ríkisskattstjóra.
27
MARGFELDISÁHRIF OG UMFANG Áhrif vestfirskrar ferðaþjónustu Veitingastaðir og gisting
1.193.034.830 ISK
Bílaleiga
725.517.952 ISK
Afþreying
330.017.464 ISK
Annar samgöngukostnaður
283.277.569 ISK
Verslanir
265.304.920 ISK
Matvara
188.036.680 ISK
Almenningssamgöngur
151.328.763 ISK
Áfengisverslanir
92.976.618 ISK -
28
200.000.000 400.000.000 600.000.000 800.000.000 1.000.000.000 1.200.000.000 1.400.000.000
Mynd 18 - Umfang ferðaþjónustu Að teknu tilliti til neyslukannana Hagstofunnar á ferðamönnum er hægt að segja að þeir sem séu að eyða um 1,2 milljörðum í gistingu og veitingastaði á Vestfjörðum séu með um 2 milljarða í viðskiptum annars staðar í hagkerfinu. Taka verður sérstaklega fram að ekki er unnt að aðgreina ferðamenn frá öðrum viðskiptavinum t.d. heimamenn sem versla á veitingastöðum. Þetta er því eingöngu vísbending um umfang sem skapast af vestfirskri ferðaþjónustu.
FRAMTÍÐARSPÁ Við framtíðarspá er stuðst við þá nálgun að fjalla eingöngu um spá um þróun gistinátta. Settar eru fram nokkrar sviðsmyndir.
700.000
14.000.000
Spá 2020 11.838.150
600.000
12.000.000
500.000 400.000 300.000
268.756
230.471
313.402
365.463
426.173
10.000.000 8.000.000 6.000.000
200.000
4.000.000
100.000
2.000.000
0
Spá 2016
Spá 2017
Spá 2018
Spá 2019
Spá 2020
M.v. Núverandi markaðshlutdeild
M.v. Vöxt fyrri ára á Vestfjörðum
Vestfirðir ná 5% markaðshlutdeild
Allt landið sami vöxtur
Línan segir okkur hvernig vöxturinn verður á Íslandi ef hann vex áfram eins og hann hefur vaxið á undanförnum árum frá árinu 2010. Ef við gefum okkur að gistinætur á Vestfjörðum vaxi áfram miðað við núverandi markaðshlutdeild okkar í fjölda gistinátta þá má gera ráð fyrir að á árinu 2020 verði gistinætur rúmlega 400 þúsund á Vestfjörðum. Ef horft er til þeirra forsendna að vöxturinn verði eins og hefur verið undanfarin ár þá er vöxturinn töluvert minni og verða gistinæturnar þá tæplega 300 þúsund. Ef horft er til þess að auka markaðshlutdeildina þá má gera ráð fyrir að það verði um 600 þúsund gistinætur sem verði keyptar á Vestfjörðum árið 2020.
29
HEIMILDASKRÁ Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða. (2013). Rannsókn meðal erlendra ferðamanna á Vestfjörðum. Sótt frá http://greiningar.atvest.is/?p=66 Ferðamálastofa. (2014). Könnun meðal erlendra ferðamanna á Íslandi sumarið 2014. Sótt frá http://www.ferdamalastofa.is/is/tolur-og-utgafur/utgefid-efni/ferdavenjur/konnun-medalerlendra-ferdamanna-a-islandi-sumarid-2014 Ferðamálastofa. (18. Desember 2015). Útgefin leyfi. Sótt frá http://www.ferdamalastofa.is/is/leyfi-og-loggjof/ferdaskrifstofur/utgefin-leyfi-ferdaskrifstofur Guðmundur Kristjánsson. (Desember 2015). Komur skemmtiferðaskipa til Ísafjarðar. (Shiran Þórisson, Spyrill) Hagstofa Íslands. (10. Desember 2015). >> Atvinnuvegir >> Ferðaþjónusta >> Gistinætur >> Allar tegundir gististaða >> Framboð gistirýmis á öllum tegundum gistingar 2000-2014 . Sótt frá Vefsíða Hagstofu Íslands: http://px.hagstofa.is/pxis/pxweb/is/Atvinnuvegir/Atvinnuvegir__ ferdathjonusta__Gisting__3_allartegundirgististada/SAM01602.px/
30
Hagstofa Íslands. (12. Desember 2015). Atvinnuvegir >> Ferðaþjónusta >> Gistinætur >> Allar tegundir gististaða >> Gistinætur og gestakomur á öllum tegundum gististaða 1998-2014 . Sótt frá Vefsíða Hagstofu Íslands: http://px.hagstofa.is/pxis/pxweb/is/Atvinnuvegir/Atvinnuvegir__ ferdathjonusta__Gisting__3_allartegundirgististada/SAM01601.px/ Heklan. (2014). Heimasíða Heklu. Sótt frá http://www.sss.is/sites/default/files/innanlandsflug_um_keflavikurflugvoll-lokaskyrsla_2.pdf
Markaðsstofa
Ferðamálasamtök Vestfjarða
Vestfjarða