Θεόδωρος Π. Λιανός
ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ \
GutenberG
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παραβολή του καλού αγρότη
ΜΙΑ ΦΟΡΑ κι έναν καιρό ήταν ένας νεαρός αγρότης που ζούσε σ’ έναν μικρό επίγειο παράδεισο. Είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του ένα μεγαλούτσικο ωραίο κτήμα σε μια εύφορη πεδιάδα. Είχε και μερικά ζώα. Μέσα στο κτήμα υπήρχε και μια μικρή πηγή που έβγαζε λίγο καθαρό δροσερό νερό, αρκετό ωστόσο για τις ανάγκες του κτήματος και του μικρού του νοικοκυριού. Ο νεαρός αγρότης καλλιεργούσε το κτήμα του και φρόντιζε τα ζώα του. Είχε χτίσει κι ένα μικρό σπιτάκι για τον εαυτό του και έναν πρόχειρο στάβλο για τα ζώα του. Έτσι, είχε όλα τα καλά. Γι’ αυτό λέω ότι ζούσε σ’ έναν μικρό παράδεισο. Όλα ήταν τέλεια οργανωμένα. Η παραγωγή του κτήματος ήταν αρκετή ώστε να ζει άνετα ο νεαρός αγρότης, να τρέφονται τα ζώα και να έχει αρκετή ξυλεία για τις ανάγκες του νοικοκυριού και το τζάκι. Το νερό της πηγής ήταν αρκετό για το πότισμα των καλλιεργειών και των ζώων, και για τις ανάγκες του νοικοκυριού. Ο νεαρός αγρότης δούλευε σκληρά για να φροντίζει την παραγωγή και τα ζώα, αλλά είχε και αρκετό χρόνο για να ξεκουραστεί και να απολαύσει τα αγαθά των κόπων του. Με μία λέξη, ο αγρότης της ιστορίας μας ευημερούσε.
16
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Είχε τα αγαθά που χρειαζόταν, ήταν ήρεμος και ζούσε σε αρμονία με το περιβάλλον του. Σύντομα ήρθε η ώρα να παντρευτεί. Και άρχισε τις προετοιμασίες. Πρόσθεσε ένα δωμάτιο στο σπιτάκι του, μεγάλωσε την κουζίνα και έκοψε ένα δέντρο για να φτιάξει τα έπιπλα που θα χρειαζόταν επιπλέον το νοικοκυριό. Όταν παντρεύτηκε, η κατάστασή του έγινε ακόμη καλύτερη. Με τη βοήθεια της γυναίκας του όλα βελτιώθηκαν. Μοίρασαν τις δουλειές όπου ήταν δυνατό, συνεργάζονταν όπου ήταν σκόπιμο και όλα κυλούσαν πιο όμορφα. Επιπλέον, τώρα είχαν ο ένας τη συντροφιά του άλλου, κι αυτό έκανε τόσο τις ώρες της δουλειάς όσο και τις ώρες της ξεκούρασης πιο ευχάριστες. Το επόμενο στάδιο στη ζωή του νεαρού αγρότη και της γυναίκας του άρχισε όταν ήρθαν τα παιδιά τους· το ένα αμέσως μετά το άλλο. Ο έρωτας είναι γλυκός και το ζεύγος ήταν καρπερό. Πριν καλά καλά το καταλάβουν, είδαν ότι οι ανάγκες μεγάλωναν. Νέα δωμάτια προστέθηκαν στο σπίτι. Τα μικρό σπιτάκι τώρα έγινε μεγάλο. Οι ανάγκες σε τροφή, έπιπλα, ξυλεία και νερό αυξήθηκαν. Όμως, το κτήμα δεν μπορούσε να μεγαλώσει. Το νεαρό ζευγάρι άρχισε να καλλιεργεί πιο εντατικά τη γη και να χρησιμοποιεί καινούργια λιπάσματα που μόλις είχαν εμφανιστεί στην αγορά. Έτσι, παρά την αύξηση των αναγκών, η οικογένεια εξακολουθούσε να ευημερεί. Ο καιρός περνούσε. Τα παιδιά μεγάλωσαν κι ακολούθησαν το παράδειγμα των γονιών τους. Παντρεύτηκαν και απέκτησαν κι αυτά πολλά παιδιά. Ο νεαρός αγρότης, που δεν ήταν πλέον νεαρός, δύσκολα κατάφερνε τώρα να θρέψει παιδιά κι εγγόνια. Οι ανάγκες της μεγάλης οικογένειας σε τρόφιμα, νερό, κατοικίες και χώρους για άλλες χρήσεις είχαν αυξηθεί. Το κτήμα, όμως, δεν μεγάλωνε. Η φτώχεια άρχισε σιγά σιγά να μπαίνει στη ζωή της οικογένειας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
17
Μετά τα εγγόνια ήρθαν τα δισέγγονα. Ο αγρότης της ιστορίας μας γερνούσε βλέποντας την οικογένειά του να αυξάνεται σε αριθμό, αλλά να υποφέρει από τη φτώχεια. Η παραγωγή δεν ήταν αρκετή για να θρέψει τόσα άτομα. Το νερό μόλις που έφθανε. Τα σκουπίδια είχαν γίνει βουνά. Λίγο πριν πεθάνει, η κατάσταση είχε χειροτερεύσει ακόμη περισσότερο. Η φτώχεια της οικογένειας ήταν ολοφάνερη, όπως και η δυστυχία που ακολουθεί τη φτώχεια. Έβλεπε τα μικρά παιδιά να περπατούν ξυπόλυτα, ρακένδυτα, βρόμικα, πεινασμένα, άρρωστα και να πεθαίνουν από ασιτία και έλλειψη φροντίδας. Ο θάνατος τον βρήκε πριν προλάβει να καταλάβει τα αίτια της φτώχειας του. Πώς από τον παράδεισο βρέθηκε στη δυστυχία; Και έφυγε για τον άλλο κόσμο με μία απορία. Γιατί ο Θεός τούς είχε εγκαταλείψει;
Κ ΕΦΑΛΑΙΟ Π ΡΩΤΟ
Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ
1.1. Ο πλούτος
ΚΑΘΕ ΤΟΠΟΣ και κάθε χώρα έχει ορισμένους πλουτοπαραγωγικούς πόρους. Η γονιμότητα του εδάφους, η αφθονία των υδάτων, το πλούσιο υπέδαφος, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος κ.λπ. αποτελούν το φυσικό κεφάλαιο με το οποίο είναι προικισμένες οι διάφορες χώρες. Οι άνθρωποι με την εργασία τους και με τους πόρους που προσφέρει η φύση δημιουργούν το υλικό κεφάλαιο της οικονομίας. Τα έργα υποδομής (όπως είναι οι δρόμοι, οι γέφυρες, τα λιμάνια, τα υδροηλεκτρικά έργα κ.λπ.) και τα εργοστάσια, τα μηχανήματα, τα μέσα μεταφοράς και όλα όσα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή προϊόντων αποτελούν το υλικό κεφάλαιο της οικονομίας. Μια ειδική μορφή κεφαλαίου είναι οι γνώσεις και οι δεξιότητες που αποκτούν οι άνθρωποι είτε στα σχολεία και στα πανεπιστήμια είτε μέσω της μαθητείας και της εμπειρίας στα διάφορα επαγγέλματα. Αυτό το
20
ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων είναι το λεγόμενο ανθρώπινο κεφάλαιο. Η εργασία των ανθρώπων, στην οποία ενσωματώνονται οι γνώσεις και οι δεξιότητες που έχουν, το φυσικό και το υλικό κεφάλαιο είναι οι συντελεστές της παραγωγής των αγαθών, δηλαδή των προϊόντων που παράγουν οι άνθρωποι για να ικανοποιούν όσο καλύτερα μπορούν τις ανάγκες τους. Αυτοί οι συντελεστές παραγωγής είναι που δημιουργούν τον πλούτο της κοινωνίας. Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για την παραγωγή των αγαθών είναι η τεχνολογία της παραγωγής. Οι επιστημονικές ανακαλύψεις και η εφαρμογή τους στην παραγωγική διαδικασία αύξησαν την παραγωγικότητα της εργασίας και συνετέλεσαν στην άνευ προηγουμένου αύξηση του πλούτου των διαφόρων χωρών. Είναι σε όλους γνωστά τα αποτελέσματα της λεγομένης «πράσινης επανάστασης» της δεκαετίας του 1960, που πολλαπλασίασε την παραγωγή σιταριού, ρυζιού και καλαμποκιού χάρις στην ανάπτυξη νέων ποικιλιών και νέων μεθόδων παραγωγής. Ένα άλλο παράδειγμα της σημασίας της τεχνολογίας είναι οι σχετικά πρόσφατες εξελίξεις στις επικοινωνίες. Πριν από μερικά χρόνια, για να επικοινωνήσει κανείς με συγγενείς ή φίλους, που ζούσαν σε άλλη πόλη ή σε άλλη χώρα, έπρεπε να στείλει γράμμα το οποίο έκανε μία εβδομάδα για να φθάσει, ή να κάνει υπεραστικό τηλεφώνημα που ήταν πολύ ακριβό. Σήμερα, ένα ηλεκτρονικό μήνυμα –e-mail ή sms– φθάνει αυτομάτως. Πραγματικά, οι τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι εφαρμογές τους σε όλους τους κλάδους, στην αγροτική παραγωγή, στην ιατρική, στη φυσική, στις διαστημικές
Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ
21
έρευνες, στην εκπαίδευση και όπου αλλού μπορούμε να σκεφτούμε, είναι εκπληκτικές, σχεδόν απίστευτες. Υπάρχει ένας ακόμη παράγοντας που μπορεί να θεωρηθεί ως παραγωγικός και αναγκαίος για την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία μιας κοινωνίας. Πρόκειται για το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί κάθε οικονομία. Το θεσμικό πλαίσιο περιλαμβάνει όλους τους κανόνες με τους οποίους προσδιορίζεται ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή γενικά. Η κύρια έκφραση του θεσμικού πλαισίου είναι οι νόμοι του κράτους και η εφαρμογή τους. Η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας προϋποθέτει πολιτική σταθερότητα, βεβαιότητα για το τι ισχύει και τι δεν ισχύει, κοινωνική ειρήνη και ατομικές ελευθερίες, μεταξύ των οποίων την ελευθερία του επιχειρείν και του συνεταιρίζεσθαι. Όλα αυτά πρέπει να κατοχυρώνονται από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Οι παράγοντες αυτοί δεν είναι ανεξάρτητοι μεταξύ τους. Αν μια χώρα έχει, για παράδειγμα, ανθρώπους με μόρφωση και εμπειρία, είναι αναμενόμενο να αναπτύξει και προχωρημένη τεχνολογία ή να την εισαγάγει. Αν διαθέτει τεχνολογία, είναι λογικό να αυξήσει την παραγωγή της και το υλικό της κεφάλαιο. Γενικά, αν σε μία χώρα οι παράγοντες αυτοί (φυσικό κεφάλαιο, υλικό κεφάλαιο, ανθρώπινο κεφάλαιο, τεχνολογία και κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο) συνυπάρχουν, τότε αυτός ο τόπος θα αναπτύσσεται, θα πλουτίζει και θα ευημερεί.
Αναζητ'στε το εδ,
www.gutenbergbooks.gr /gutenbergbooks