Breburg
26
Koplopers in de zorg
Gehandicaptenzorg
GGZ
Jeugdzorg
Maatschappelijke Ondersteuning
Ouderenzorg
Ziekenhuizen en klinieken
Ondersteunende organisaties
Psychische zorg moet dichtbij de cliënt worden verleend. GGz Breburg heeft laten zien dat ambulante zorg de kwaliteit kan verhogen en effectief is. Vanuit een gezonde samenwerking tussen de cliënt, de familie en de hulpverlener behaalt de instelling goede resultaten. Bovendien laat de zorginstelling zien dat structurele doorvoering van de eigen zorgvisie in de praktijk leidt tot effectieve innovaties en grote betrokkenheid van de medewerkers.
Dichterbij werkt beter GGz Breburg is vijf jaar geleden ontstaan uit een fusie van de twee GGZ-organisaties in en rondom Breda en Tilburg. De organisatie is een interessante mix van cultuurverschillen tussen de industriestad Tilburg en de ‘regentenstad’ Breda, en tussen deze steden en het platteland. De integratie van organisatieculturen, de verschillende werkwijzen en de uiteenlopende netwerken is nog steeds gaande. Ariëtte van Reekum en Guus van Weelden, lid respectievelijk voorzitter van de Raad van Bestuur, gaan er van uit dat het nog jaren zal duren eer deze verschillen definitief zijn weggeëbd. Intussen bouwen zij verder aan een sterke organisatie die hoogwaardige zorg levert en zichzelf voordurend probeert te verbeteren. De begeleiding en behandeling die de organisatie aanbiedt, varieert van kortdurende tot langdurende zorg en van individuele therapie tot groepstherapie. Het begeleidings- en behandelaanbod speelt in op een breed scala aan problematiek als ADHD, autisme, depressies, angststoornissen, psychoses, schizofrenie en dementie. De begeleiding of behandeling kan plaatsvinden op afspraak op één de locaties, opname in één van de klinieken, begeleiding thuis of begeleid wonen in een beschermende woonvorm.
Steeds dichter bij
Misschien wel het meest kenmerkende van de visie van deze organisatie is het streven naar verdere ambulantisering van de zorg: hulpverlening zo dicht mogelijk bij de normale leefomgeving van de cliënt en zijn sociale netwerk. Opnames duren in het verlengde daarvan zo kort mogelijk. Het doel is dan ook een reductie van het aantal bedden met 20% voor eind 2013. Ambulantisering is een logisch gevolg van de keuze om te werken volgens de herstelvisie van waaruit begeleiding en behandeling worden aangeboden. De herstelvisie gaat uit van de gedachte dat mensen met psychiatrische problemen weer de regie over hun eigen leven terugkrijgen en hun leven weer opnieuw inhoud geven. Dit herstelproces verschilt van persoon tot persoon en er dient dus sprake te zijn van een op de individuele cliënt toegesneden maatwerkaanpak. Hierbij gaat het om het vinden van een juist evenwicht tussen wat de cliënt en zijn netwerk zelf kunnen aan de ene kant en behandeling en begeleiding door hulpverleners aan de andere kant. Het uiteindelijk doel is het herstel van evenwicht, identiteit én maatschappelijk functioneren. Deze benadering biedt de cliënten handvatten om de eigen kracht te ontdekken en te gebruiken. Daarbij wordt uitgegaan van ieders kwaliteiten en niet van ieders beperkingen. Bij dit herstelproces
“wij zijn gasten in het leven van de cliënt.” Guus van Weelden, Voorzitter Raad van Bestuur GGz Breburg
Koplopers in de zorg
27
Breburg
zijn meerdere mensen betrokken: lotgenoten, familie en vrienden, naast maatschappelijke instellingen, algemene zorginstellingen en de specialistische geestelijke gezondheidszorg. Ambulantisering en de herstelvisie passen bij de uitgangspunten van GGz Breburg: ondernemend, verbindend en verantwoordelijk. Hierbij wordt voortdurend gezocht naar een goed evenwicht tussen de kwaliteit van de hulpverlening en de bedrijfsvoering. Omgaan met professionals
‘Hoe om te gaan met professionals?’ is een belangrijke vraag voor deze organisatie, waar hoog opgeleide, inhoudelijk gedreven professionals de kern vormen. Om hen mee te krijgen zoeken Ariëtte van Reekum en Guus van Weelden voortdurend de verbinding: “De inhoud van de zorg en het vak is leidend, want zo creëer je betrokkenheid van de medewerkers bij de organisatie.” Dit houdt veelal in letterlijk het gesprek aangaan, zaken samen organiseren en contact met elkaar over en weer krijgen. De professionals laten zich in het kader van de bedrijfsvoering goed aanspreken op hun financiële verantwoordelijkheden. En hen in een vroeg stadium betrekken bij ideevorming maakt de acceptatie van de uiteindelijke besluiten groter. Bij dit alles is van belang dat de medewerkers zich blijven identificeren met de organisatie en respect krijgen vanuit de Raad van Bestuur, maar op hun beurt ook respect hebben voor die Raad van Bestuur en de rol die ze vervult binnen de organisatie. Voor deze innerlijke consistentie is het ook van belang dat de boegbeelden van de organisatie een duidelijke plaats krijgen: professionals wier expertise binnen en buiten de organisatie wordt erkend en die voor de identificatie van de andere professionals van belang zijn. Dat creëert ook trots op de organisatie.
28
Koplopers in de zorg
Gehandicaptenzorg
GGZ
Jeugdzorg
Maatschappelijke Ondersteuning
Ouderenzorg
Ziekenhuizen en klinieken
Ondersteunende organisaties
“Daar waar bestuurders sneuvelen, ontbreekt het vaak een oprechte interesse in het primair proces en de vakinhoud.”
Ariëtte van Reekum, lid Raad van Bestuur, wijst erop dat de organisatie een groot aantal hoogopgeleide individuen kent met vaak een sterke eigen mening: “Er zijn veel koningen en koninginnen. Met hen moet je leren omgaan, dat spel moet je leren spelen.” Het optimaliseren van de combinatie van inhoud en bedrijfsprocessen is een speerpunt van de Raad van Bestuur. De zorgpaden die op dit ogenblik ontwikkeld worden, zijn een goed voorbeeld van een benaderingswijze waarin zorginhoud en bedrijfsproces bij elkaar komen. Gecombineerd met de Routine Outcome Monitoring leidt dit tot een verdieping van de inzichten in de effecten van de verschillende behandelingen en behandelmethoden en daarmee gemoeide kosten. Op basis daarvan kunnen door professionals en management beslissingen worden genomen die recht doen aan de eisen op het terrein van kwaliteit en bedrijfsvoering. Dit zijn belangrijke thema’s die breed spelen in de geestelijke gezondheidszorg en waarbij GGz Breburg een optimalisatie zoekt door het combineren van de verschillende invalshoeken. Gast in het leven van de cliënt
Familie speelt in het kader van de herstelvisie van GGz Breburg een belangrijke rol in het hulpverleningsproces rondom de cliënt. Hiervoor omarmt de organisatie het Triademodel, opgebouwd rondom de drie partijen die een rol spelen in het hulpverleningsproces, te weten:
• • •
de cliënt zelf; de familie; de hulpverlener. Participatie van de familie bij het hulpverleningsproces rondom de cliënt is op een brede wijze geïmplementeerd in de organisatie. Het uitgangspunt is het verhaal van de cliënt en hierbij moeten de hulpverleners de nodige terughoudendheid betrachten: want ‘wij zijn immers te gast in het leven van de cliënt’ in de woorden van Guus van Weelden. Deze gedachte sluit aan op de strategie gericht op verdergaande ambulantisering: de zorg dient steeds minder klinisch en steeds dichter bij de cliënt in zijn of haar omgeving te worden aangeboden. Een goed voorbeeld hiervan is de behandeling en begeleiding van psychotische cliënten in de thuissituatie door het multidisciplinair samengesteld FACT (Functie ‘Assertive Community Treatment’) – team. Op deze wijze is men echt ‘te gast in het leven van de cliënt’. Om goed aan te kunnen sluiten op de belevingswereld van de cliënt zit in het FACT-team ook een ervaringsdeskundige, die een aanvullende opleiding heeft doorlopen. Dit FACT-team volgt als het ware de cliënt en begeleidt en activeert zoveel mogelijk de cliënt, de familie en het sociale netwerk van de cliënt. En het heeft effect: de ROM laat zien dat de effecten van de zorgverlening, ook die voor de familie, toenemen en er minder opnames vanuit de doelgroep noodzakelijk zijn. De ervaringen met het FACT-team voor
Effecten in beeld Middels de Routine Outcome Monitoring (ROM) is het mogelijk om de resultaten van een behandeling vast te stellen door periodiek de aard en ernst van de klachten van cliënten te meten. Op deze wijze worden de effecten van de behandeling inzichtelijk gemaakt en is de stap naar evaluatie en verbetering goed te maken. Bij de metingen wordt gebruik gemaakt van bestaande methoden, technieken en meetinstrumenten. In de praktijk wordt ROM toegepast door middel van één of enkele vragenlijsten, die in ieder geval aan het begin én aan het einde van een behandeling wordt afgenomen. De afname van de klachten is indicatief voor het effect van de behandeling. De achterliggende reden is dat behandelaars, management én de cliënt steeds meer inzicht willen krijgen in de verhouding tussen de inzet in mensen, middelen en tijd en de uiteindelijke effecten (outcome) van de behandeling. Ook de zorgverzekeraars en de overheid willen zien of de behandelingen, waarvoor zij betalen, een positief effect hebben. In de geestelijke gezondheidszorg is men daarom volop bezig met het ontwikkelen van prestatie-indicatoren, waarmee de kwaliteit en kostenefficiency van behandelingen kan worden aangetoond. Koplopers in de zorg
29
Breburg
psychotische cliënten worden op meerdere wijzen gebruikt, zoals bij het VIP: de Vroege Interventie bij Psychosen. Daarnaast worden de ervaringen gebruikt om eenzelfde product/ aanpak te ontwikkelen voor mensen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen. Innovatie: Van Bemoeizorg tot De Efteling Onder de naam ‘Bemoeizorg’ verleent GGz Breburg hulp aan dat mensen die de weg zijn kwijt geraakt in hulpverlenersland. Het concept past goed binnen de ambulantisering van de zorg en betreft hulp aan mensen die voor de reguliere hulpverlening vaak moeilijk te bereiken zijn; ze worden ook wel zorgwekkende zorgmijders genoemd. Hoewel deze term suggereert dat het aan de mensen zelf ligt, heeft het ook vaak te maken met de wijze waarop de gezondheidszorg is georganiseerd. Het team bemoeizorg maakt deel uit van het Tilburgse Zorg- en Veiligheidshuis, waarin zij succesvol samenwerken met medewerkers van andere organisaties zoals GGD, verslavingszorg en maatschappelijke opvang. Het team krijgt meldingen over mensen met wie iets aan de hand is en van wie verondersteld wordt dat zij zelf de weg naar hulpverlening niet meer kunnen vinden. Deze mensen worden dan door het team bezocht. Het uiteindelijk doel is om iemand uit zijn of haar isolement te krijgen en aan te haken bij passende reguliere hulpverlening. Een ander speerpunt is het terugdringen van de drang- en dwangmaatregelen in het kader
30
Koplopers in de zorg
van de onvrijwillige zorg. Het sluiten van zo veel mogelijk separeerruimtes is hier een belangrijk onderdeel van. De sleutel voor succes hierbij is de bejegening van de cliënt door de medewerker en de wijze waarop medewerkers met agressie om leren gaan, gecombineerd met vroegsignalering. Bejegening in zijn algemeenheid is een essentieel element in de hulpverlening. Om de kwaliteit van dienstverlening te verbeteren, hebben alle medewerkers van de ondersteunende sectoren een speciale cursus gevolgd die plaats vindt in de Efteling. Het pretpark ligt niet alleen in de buurt, maar is als locatie juist zo geschikt is omdat het pretpark veel ervaring heeft met het aspect klantvriendelijke bejegening. Het sluiten van de separeerruimtes zal worden bekroond met het symbolisch verplaatsen van de deuren van de gesloten separeerruimtes naar een van de locaties van GGz Breburg. Hier zal van de deuren een tijdelijk kunstwerk worden gemaakt. Opzet en uitvoering gebeuren in samenwerking met de mensen van de cliëntenraad en medewerkers. De cliënten van de afdelingen waar de deuren verdwijnen, leveren gezamenlijk een bijdrage aan hun onderdeel van het kunstwerk. Onder druk
Guus van Weelden ziet spannende tijden voor zich: “De geestelijke gezondheidszorg staat onder druk en het wordt spannend op
welke dossiers de ggz gaat winnen en op welke verliezen”. In de ogen van de bestuurder is de geestelijke gezondheidszorg in veel opzichten de smeerolie van de samenleving. Betrokkenheid is in zijn ogen cruciaal: “Daar waar bestuurders sneuvelen, ontbreekt het vaak aan een oprechte interesse in het primair proces en de vakinhoud.” Ariëtte van Reekum en Guus van Weelden twijfelen niet aan hun eigen betrokkenheid. Zij zullen de komende tijd zich sterk maken om de geestelijke gezondheidszorg in het algemeen en GGz Breburg in het bijzonder nog beter op de kaart te zetten.
Gehandicaptenzorg
GGZ
Jeugdzorg
Maatschappelijke Ondersteuning
Ouderenzorg
Ziekenhuizen en klinieken
Ondersteunende organisaties
Onvoldoende verklaarde lichamelijke en psychische klachten GGz Breburg spant zich in voor verdere verwetenschappelijking van de zorg. Een voorbeeld van dit streven is de oprichting van het Kenniscentrum Lichaam en Geest in samenwerking met het Trimbos instituut. Dit Kenniscentrum staat onder leiding van Prof.dr. Christina van der FeltzCornelis. Het Kenniscentrum beoogt samen met het Trimbos Instituut om de expertise van de betrokken organisaties te bundelen, onderzoek te bevorderen en kennis te delen en verspreiden. Het werkt hierin nauw samen met de Society for Psychosomatic Medicine. Hieronder valt ook het Topklinisch Centrum i.o. lichaam, geest en gezondheid van GGz Breburg. CliĂŤnten die een combinatie van lichamelijke en psychische klachten ondervinden, waar zij hinder van ervaren, kunnen hier terecht voor consultatie en advies. Hierbij kan het zowel gaan om lichamelijke klachten in het kader van een lichamelijke aandoening zoals bijvoorbeeld diabetes, in combinatie met een psychische stoornis zoals bijvoorbeeld depressie, als om zogenaamde Somatisch Onvoldoende Verklaarde Lichamelijke Klachten. Het Topklinisch Centrum i.o. maakt dan ook tevens deel uit van het Netwerk OLK. De werkwijze van het Topklinisch Centrum i.o. voor Lichaam, Geest en Gezondheid is gebaseerd op de jarenlange ervaring in de samenwerking met huisartsen op het gebied van lichamelijke en psychische klachten. Hierbij worden ook consulten in de huisartsenpraktijk gedaan en adviezen over behandeling en benadering van de cliĂŤnten gegeven. Tevens bestaat de mogelijkheid voor behandeling en second opinion.
Koplopers in de zorg
31