slow management zorg zomer 2009
Discussie over kwaliteit van de zorg blijft actueel
vaak houdt meetbaarheid je weg bij wat er wél toe doet 22
door hester heringa illustraties dolinda toepoel
E
ind december publiceerde De Volkskrant een ranglijst van bijna driehonderd verpleeghuizen en meer dan elfhonderd verzorgingshuizen. Driekwart daarvan heeft een keurmerk of is bezig dat te halen. Zowel de instellingen aan de top als die op de onderste plaatsen. Wat zegt zo’n keurmerk dan nog over de kwaliteit, zou je zeggen. Verzekeraars en zorgkantoren eisen vaak zo’n certificaat, dat al snel tienduizend euro per jaar kost aan adviseurs en controleurs. ‘Dat geld kun je ook anders besteden’, vindt gezondheidswetenschapper Stef Groenewoud van Plexus, een organisatieadviesbureau gespecialiseerd in de zorgsector. Hij promoveerde een half jaar geleden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, met als conclusie: Kwaliteitskenmerken
Utopie of mogelijkheid? Onder deze titel vond half juni een landelijk congres plaats over het meten van kwaliteit in de zorg. Het onderwerp blijft actueel, ondanks een hele trits van borgingssystemen, certificaten en keurmerken. ‘Zo’n keurmerk meet zaken die de bewoners niks kunnen schelen. Voelt een demente zich gelukkig bij ons? Daar moet het over gaan.’ Woorden van Frans de Boer, directeur van stichting Valkenhof in Valkenswaard. ‘Een eigenwijze organisatie’, schrijft hij op de website. Valkenhof, een centrum voor verpleging en verzorging, is dan ook bewust vrij van kwaliteitskeurmerken. Een kritische beschouwing over regels en procedures.
zoals deze traditioneel gemeten werden, zijn niet van belang voor de bewoners van de huizen en hun familie.
Kwaliteitswet Het meten, waarborgen en vergelijken van kwaliteit in de zorg staat inmiddels al zo’n twintig jaar hoog op de agenda. De oorsprong ligt in het kwaliteitsdenken in de industrie, dat eind jaren tachtig overwaaide naar de dienstensector, de overheid, het onderwijs en ten slotte ook de zorg. Na een jarenlange discussie kwam het per 1 april 1996 dan toch tot de Kwaliteitswet zorginstellingen. Enerzijds verplicht die de instellingen om goede kwaliteit te leveren, maar anderzijds maakt de wet hen daar zelf verantwoordelijk voor. Zij hebben de ruimte om samen met verzekeraars en organisaties van patiënten of consumenten een eigen kwaliteitsbeleid vorm te geven. Zolang ze er maar verantwoording over afleggen. Overigens was er voor die datum ook wel aandacht voor kwaliteit. De overheid stelde eisen, en zolang je daar als instelling aan voldeed, kreeg je een erkenning. Die erkenning had je nodig om zorg te verlenen voor rekening van de Ziekenfondswet en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). De kwaliteitseisen waren echter nogal gedetailleerd en de samenhang niet altijd even helder. Ook was er geen andere sanctie op niet-naleving dan het intrekken van de erkenning, hetgeen feitelijk nooit gebeurde. Bleef de vraag hoe je kwaliteit kunt meten, waarborgen en desgewenst vergelijken. In zorgland ontstonden tal van methoden, systemen, certificaten en keurmerken, met als bekendste en meest toegepaste het zogenaamde HKZcertificaat.
Achterhaald Terwijl de juridische discussie over kwaliteit in de zorg volop woedde, is in 1994 de stichting Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector (HKZ) opgericht om te zorgen – de naam zegt het al – voor eenduidigheid. Drie jaar eerder was op initiatief van het ministerie van Economische
M
23