www.gyldendal.no/akademisk
I boken veiledes leserne gjennom intervjuundersøkelsens sju faser, nemlig valg av tema, planlegging av selve intervjuet, transkribering, analyse, verifisering og sluttrapportering. Underveis i boken gis innsiktsfulle råd om hvordan man best kan ivareta de enkelte fasene i en intervjuundersøkelse. Både de teoretiske og praktiske aspektene ved intervjuet beskrives og diskuteres. Dessuten hvordan intervjuet best kan brukes som et forskningsmessig redskap. Det kvalitative forskningsintervju har siden den kom ut 1997 vært anerkjent som en internasjonal klassiker innen kvalitativ forskning. Denne 2. utgaven er en gjennomrevidert og oppdatert versjon. Blant annet har boken fått fem nyskrevne kapitler og Svend Brinkmann er medforfatter av boken.
Det kvalitative forskningsintervju
Svend Brinkmann er professor i psykologi ved Aalborg Universitet. Han har publisert tallrike artikler, bl.a. om forholdet mellom psykologi og moralfilosofi. Dessuten skrevet bøkene John Dewey – en introduktion og (sammen med Lene Tanggaard) redigert antologien Psykologi: Forskning og profession, begge på Hans Reitzels Forlag.
Intervjuer spiller en helt avgjørende rolle i kvalitativ forskning. Denne boken gir en grundig introduksjon til hva det innebærer å utføre en kvalitativ intervjuundersøkelse.
Kvale • Brinkmann
Steinar Kvale (1938-2008), født i Oslo, var professor i pedagogisk psykologi ved Psykologisk Institut, Aarhus Universitet, og leder av Center for Kvalitativ Metodeudvikling samme sted. Kvale anses som en autoritet innen for kvalitativ forskning. Til hans publikasjoner hører blant annet boken Prüfung und Herrschaft (1972). Han har redigert Issues of Validity in Qualitative Research (1989) og Psychology and Postmodernism (1992). Sammen med Klaus Nielsen har han redigert bøkene Mesterlære – Læring som social praksis (1999) og Praktikkens læringslandskab – At lære gennem arbejde (2003).
Steinar Kvale • Svend Brinkmann
Det kvalitative forskningsintervju 2. utgave
0000 290290 BM Det #8B913F.book Page 9 Tuesday, July 28, 2009 11:58 AM
Innhold
bokser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
tabeller og figurer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
innledning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
kapittel 1 introduksjon til forskningsintervju . . . . . . . . . . . . . . Samtale som forskning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tre intervjuforløp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuforskning innenfor historie og samfunnsvitenskapene . . . . . . . . . . . . . . . Intervjusamfunnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metodologiske og etiske spørsmål i forbindelse med forskningsintervjuet . . . . . Oversikt over boken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuet som håndverk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuet som kunnskapsproduksjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuet som en sosial praksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Del 1: Begrepsliggjøring av forskningsintervjuet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Del 2: Forskningsintervjuets syv faser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avsluttende perspektiver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21 21 23 27 31 33 36 36 37 37 38 38 39
del 1 begrepsliggjøring av forskningsintervjuet . . . . . . . . . .
41
kapittel 2 forskningsintervjuer, filosofiske dialoger og terapeutiske samtaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Et kvalitativt forskningsintervju om læring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fenomenologien og forståelsesformen i det kvalitative forskningsintervjuet . . . Asymmetriske maktforhold i kvalitative forskningsintervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . Filosofiske dialoger og forskningsintervjuer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeutiske samtaler og forskningsintervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43 43 45 52 53 59
0000 290290 BM Det #8B913F.book Page 10 Tuesday, July 28, 2009 11:58 AM
10 innhold
kapittel 3 epistemologiske spørsmål i forbindelse med intervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjueren som gruvearbeider eller reisende. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervju i en postmoderne tidsalder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syv trekk ved intervjubasert kunnskap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kunnskap og intervju i et positivistisk perspektiv. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rehabilitering av den klassiske positivisme?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metodologisk positivisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 4 etikk og intervjuundersøkelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervju som en moralsk undersøkelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etiske problemstillinger gjennom hele intervjuundersøkelsen . . . . . . . . . . . . . . . Etiske posisjoner: Regler og prosedyrer eller personlige dyder?. . . . . . . . . . . . . . Etiske retningslinjer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Informert samtykke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konfidensialitet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konsekvenser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forskerens rolle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilegnelse av etisk forskningsatferd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 5 lære håndverket: det kvalitative forskningsintervjuet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66 67 69 72 74 75 76 79 79 80 84 86 88 90 91 92 94
Forskningsintervjuet: metode eller personlige ferdigheter . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forskningsintervjuet som håndverk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å gå i lære som forskningsintervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98 99 101 105
del 2 intervjuundersøkelsens syv faser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
113
kapittel 6 tematisering og design av en intervjuundersøkelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De syv fasene i en intervjuundersøkelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tematisering av en intervjuundersøkelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Design av en intervjuundersøkelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blandede metoder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 7 å utføre et intervju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Et klasseintervju om karakterer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Iscenesettelse av intervjuet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scripting av intervjuet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuspørsmål . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kunsten å stille oppfølgende spørsmål . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bøker om intervjuing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
115 115 121 125 132 137 138 141 143 146 151 153
0000 290290 BM Det #8B913F.book Page 11 Tuesday, July 28, 2009 11:58 AM
innhold 11
kapittel 8 intervjuvariasjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Intervjupersoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervju med mennesker fra andre kulturer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuer med barn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuer med elitepersoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuformer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Datastøttede intervjuer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fokusgruppeintervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faktuelle intervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrepsintervjuer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narrative intervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diskursive intervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konfronterende intervjuer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
155 156 157 158 159 160 161 162 163 165 167 169
kapittel 9 intervjukvalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Hamlets intervju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjukvalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjupersonen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuerens kvalifikasjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Standardinnvendinger mot kvaliteten på intervjuforskning. . . . . . . . . . . . . . . . . . Ledende spørsmål . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spenninger mellom vitenskapelig og etisk ansvar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
172 174 175 176 178 182 184
kapittel 10 transkripsjon av intervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Talespråk og skriftspråk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuopptak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Transkribere intervjuer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Transkripsjonens reliabilitet, validitet og etikk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
186 187 188 192
kapittel 11 forberedelse til intervjuanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 1000-sidersspørsmålet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Hvordan» – spør først «hva» og «hvorfor». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Analysemetode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuanalysen – trinn og former . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dataverktøy til intervjuanalysen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
197 199 201 202 205
kapittel 12 intervjuanalyser og mening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Meningskoding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meningsfortetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meningsfortolkning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spørsmålet om fortolkningsmangfold . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hermeneutisk meningsfortolkning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spørsmålets forrang i forbindelse med fortolkning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
208 212 213 214 216 218
0000 290290 BM Det #8B913F.book Page 12 Tuesday, July 28, 2009 11:58 AM
12 innhold Analytiske spørsmål til en intervjutekst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakten på den «egentlige meningen» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
220 223
kapittel 13 intervjuanalyser med fokus på språk . . . . . . . . . . . .
226 226 227 229 232 236
Språklig analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konversasjonsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narrativ analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diskursanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dekonstruksjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 14 eklektiske og teoretiske analyser av intervjuer 239 Intervjuanalyse som bricolage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuanalyse som teoretisk lesning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
239 241
kapittel 15 validitet som sosial konstruksjon . . . . . . . . . . . . . . .
246 246 249 253 258 261 264 264
Intervjuforskningens objektivitet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reliabilitet og validitet i intervjuforskningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Validitet som håndverksmessig kvalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kommunikativ validitet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pragmatisk validitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Validitetsspørsmålets gyldighet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Generaliserbarhet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 16 intervjurapportering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forskjellige lesere av intervjurapporter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kjedelige intervjurapporter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rapporteringsetikk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å skrive for leserne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å forbedre standard rapporteringsmetoder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resultater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Berikelse av intervjurapporter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Journalistiske intervjuer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dialoger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terapeutiske kasushistorier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narrativer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metaforer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Visualisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Collager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Publisering av kvalitativ forskning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
270 270 272 274 277 279 280 281 285 287 287 288 289 290 290 291 293
0000 290290 BM Det #8B913F.book Page 13 Tuesday, July 28, 2009 11:58 AM
innhold 13
kapittel 17 samtaler om intervju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 Kritiske innvendinger mot kvaliteten av intervjukunnskap . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utvikling av forskningsintervjuet som h책ndverk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En epistemologisk karakteristikk av intervjukunnskap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Objektet bestemmer metoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Det samfunnsvitenskapelige kvantifiseringsdogme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forskningsintervju som sosial praksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forskningsintervju i en sosial kontekst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intervjuetikk i en sosial sammenheng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
295 299 302 306 308 310 311 313
appendiks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 ordliste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 om forfatterne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 stikkord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339