H2O februari 2015

2

Maandblad voor waterprofessionals 26 februari 2015 48ste jaargang

www.vakbladh2o.nl

17-19 MAART

EXTRA!

BEURS-SPECIAL WILLEM BUIJS ‘GELD VERDIENEN MAG WEER’ DE EXPORT-TOPPERS VAN DE WATERSECTOR

SAMANTHA BOOTSMAN

THUIS TUSSEN DE MANNEN

2

ACHTER DE

COVER

WIE? Samantha Bootsman (bijna 27), die met haar gymnasiumdiploma op zak niet wist wat ze wilde studeren en zomaar ‘koos’ voor bestuurskunde. Via een uitzendbureau kwam ze tijdelijk de afdeling marketing van water-­ multinational Xylem ­versterken. Dat beviel.

Ze bleef er hangen, volgde diverse interne opleidingen en bekleedde diverse functies: “Ideaal, omdat ik meteen in de praktijk kon brengen wat ik leerde.”

Tot haar eigen verbazing ontdekte ze haar aanleg voor techniek. Zo werd ze technisch adviseur voor de regio Zuid-Holland (West) bij de Benelux-vestiging in Dordrecht.

Tekst Barbara Schilperoort Fotografie Kees Hummel

WAAR? Bij het droog opgestelde gemaal in Vlaardingen. “Een gemaal waar je ook in kunt staan (zie cover, red.). Dat overkomt je niet iedereen elke dag”, lacht ze. “Xylem bouwt nieuwe gemalen, maar renoveert ze ook. Wij deden dat hier in opdracht van de gemeente. Eerst inventariseren we welke werkzaamheden nodig zijn, zoals het vernieuwen van pompen en/of leidingen enzovoorts. Vervolgens brengen we offerte uit; na goedkeuring gaan we aan de slag. Nu is de oplevering, nu checken we puntsgewijs of alle onderdelen goed functioneren.”

WAT? “Ik werk in de buitendienst van de Muni, de zogeheten Municipality groep. In mijn regio ben ik de contactpersoon voor gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat, installateurs, ­adviesbureaus en aannemers. Xylem levert wereldwijd alles wat nodig is in de watersector.

Van pompen en sensoren tot complete systemen inclusief alle toebehoren. Nee, ik plaats zelf geen pompen, maar ik weet wat er voor nodig is om ze te vervangen of om nieuwe te plaatsen. Ik help opdrachtgevers om de meest geschikte te selecteren. Dat doe ik zelfstandig of samen met onze binnendienst en onze monteurs. We hebben speciale pomp-selectie-­ programma’s ontwikkeld, maken zelf berekeningen. We voeren alle nodige data in: eisen en wensen, gegevens uit een omgevingsanalyse, de gewenste capaciteit, diameter en d ­ ergelijke.

Vervolgens selecteren we de meest geschikte pompen én andere benodigde mechanische en elektrische onderdelen.”

Xylem heeft zo’n 12.500 medewerkers; 145 van hen werken op het kantoor in Dordrecht.

“Daar ben ik meestal alleen voor afspraken en overleg te vinden. Vanuit huis ga ik direct naar mijn klanten. Als iemand mij had voorspeld dat ik ooit in de pompen en gemalen zou zitten, had ik hem voor gek verklaard! Maar ik heb het hier enorm naar mijn zin. Ik vind het ook leuk om in deze mannenwereld te werken. Mijn voorganger was een oudere meneer. Toen stapte ík opeens bij de klanten binnen. Dat was voor velen even wennen. Maar ik denk dat ze het nu heel gewoon vinden. Zo ervaar ik het tenminste.”

I

3

NHOUD 4

26 4 WAT VALT ER TE KIEZEN OP 18 MAART? 26 WANDELEN LANGS HISTORISCHE WATERWERKEN 42 WIE ZIJN DE EXPORT-KANONNEN VAN DE WATERSECTOR? 66 WILLEM BUIJS PAREERT KRITIEK OP TOPSECTOREN 41 PLUS: ALLES OVER: • AQUA NEDERLAND VAKBEURS • RIOLERINGSVAKDAGEN • NATIONALE WATER TECHNOLOGIE WEEK

NR2 / FEBRUARI 2015

66 42 NR 2 / FEBRUARI 2015

VASTE RUBRIEKEN 10 Hoogstandje Katwijk flink opgeknapt en nu binnendijks

34 Watertechniek • ‘Stadsgracht’ als goot in ere hersteld • Vechtstromen test nieuwe technieken in Ootmarsum • ‘Rietjesmembraan’ verwijdert medicijnresten uit drinkwater

12 Waternetwerk 72 Waterwetenschap • Envaqua fusie van VLM en • Vispassage was de aanzet voor Aqua Nederland duurzame gebiedsontwikkeling • Veel behoefte aan uitwisseling kennis • Kans op overstromingen in de regio: industrieel afvalwater nieuwe statistische methode uit • Is nabijheid goed voor de België gezamenlijke kennisproductie?

• Wat brengt glanzig fonteinkruid in de problemen?

23 Hoog water De watertoren van zilverstad 78 Verder op H2O-Online Schoonhoven Overzicht van nieuwe artikelen op de website COLOFON Maandblad H2O en H2O-Online zijn uitgaven van de Stichting H2O UITGEVER ­Monique­ ­ arloes Bekkenutte (Stichting H2O) HOOFDREDACTEUR Roel Smit REDACTIE Peter Boorsma, M ­ Hooimeijer, Dorine van Kesteren, Charlotte Leenaers, Hans Oerlemans, Sander Peters,­ Barbara ­Schilperoort, Martien Versteegh van Wijk, Nico van der Wel ­REDACTIEADRES Binckhorstlaan 36, M420, 2516 BE Den Haag, e-mail: Redactie@­vakbladh2o.nl ­WEBREDACTIE Mirjam ­Jochemsen ­REDACTIERAAD René ­Arninkhof, ­Matthijs van den Brink, Erwin de Bruin, Henk D ­ ekker, ­Henriëtte van Ekert, ­Roberta Hofman-­Caris, Joost Icke, Daphne de Koeijer, Warry Meuleman, Hans M ­ iddendorp, Johan van M ­ ourik, Jos ­Peters, Jan ­Roelsma, Joris Schaap, ­Peter Schipper, Marlies ­Verhoeven, ­Marie-José van de Vondervoort, Jason ­Zondag ­VORMGEVER ­Ronald K ­ oopmans ­BLADMANAGEMENT ­Gerrit ­Holtman PRODUCTIE Hoeksjan R ­ edactie en ­Communicatie ­ADVERTENTIEVERKOOP PSH M ­ edia ­Sales, Shahin Habbah, Postbus 30095, 6803 GM Arnhem, 026-7501851, e-mail:shahin.habbah@­­psh ­mediasales.nl DRUK ­Senefelder Misset, Doetinchem ­ABONNEMENTEN Secretariaat@vakbladh2o.nl

A

4

WATERSCHAPSVER

WAT VALT ER TE KIE

Tekst Hans Oerlemans | Illustratie Ronald Koopmans

Op woensdag 18 maart zijn er verkiezingen: voor provinciale staten, maar ook voor de besturen van waterschappen. Wat valt er te kiezen? Zijn er politieke verschillen tussen de partijen die deelnemen? Nou en of! Maandblad H2O peilde bij zes lijsttrekkers de politieke waterstanden.

E

ĂŠn winnaar staat sowieso al vast: de opkomst. In 2008 nam slechts 23 procent van de kiezers de moeite een stembiljet voor de waterschapsverkiezingen in te sturen.

Nu vallen ze samen met die voor provinciale staten (opkomst 2011: 56 procent).

Een verdubbeling van het aantal kiezers is haalbaar. Maar weten de kiezers ook wat er te kiezen valt bij de waterschapsverkiezingen?

Maandblad H2O legde een aantal brandende kwesties voor aan zes lijsttrekkers van p ­ artijen in diverse waterschappen. Zoals te verwachten viel, levert dat geen waaier aan radicale standpunten op. De functionele taken van het waterschap bieden beperkte politieke speelruimte. Van de landelijke partijen doen de rechter- en linkerflank (PVV en SP) sowieso niet mee. Ook GroenLinks en D66 ontbreken op de kieslijsten. Zij steunen Water Natuurlijk.

Hieronder volgen vragen over kwesties die in alle waterschappen in meer of mindere mate spelen. Telkens geven enkele lijsttrekkers hun reactie.

VERVUILING OPPERVLAKTEWATER In het oppervlaktewater zitten nog altijd te hoge concentraties resten van bestrijdingsmiddelen, medicijnen, microplastics en andere ongewenste stoffen. Wat is de oplossing: scherpe regelgeving, stringente handhaving en hoge boetes? Of kiest u liever voor de weg van overleg en convenanten?

A

ACHTERGROND

RKIEZINGEN

ZEN OP 18 MAART? “We zijn voor een harde en vooral effectieve aanpak,” stelt Ingrid ter Woorst (Water Natuurlijk). “In Delfland meten we overschrijdingen van duizenden keren de norm voor ­bestrijdingsmiddelen. Hoofdzakelijk veroorzaakt door de tuinbouw. Naast een strikte handhaving is er ook een mentaliteitsverandering nodig. De sector heeft daar zelf alle belang bij.

Nu is er geen level playing field: ondernemers die illegaal lozen, hebben een concurrentievoordeel tegenover de tuinder die zich netjes aan de regels houdt.“

“Het CDA staat voor convenanten.” aldus Denis Steijaert (CDA). “Ga samen kijken welke oplossingen je kunt vinden. Een mooi innovatief voorbeeld is het pharmafilter bij Ziekenhuis ZorgSaam in Terneuzen. Medicijnresten afvangen bij de bron, zo hoort het.”

Gerard van den Brandhof (ChristenUnie) wijst erop dat het Rijk nog steeds geen aanpak heeft voor het tegengaan van medicijnresten in water. “De Tweede Kamer nam in 2014 een motie van ChristenUnie en D66 aan waarin het kabinet wordt opgeroepen snel met een plan van aanpak te komen. We pleiten voor een fonds voor onderzoek naar de a ­ anwezigheid, gevolgen en verwijdering van geneesmiddelen in het milieu. De farmaceutische industrie moet hieraan fors bijdragen.”

SCHALIEGAS Moeten waterschappen zich uitspreken tegen (proef)boringen naar schaliegas?

“Mee eens”, zegt Jan Reerink (PvdA). “Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden heeft die uitspraak al gedaan. De risico’s zijn niet te overzien en de noodzaak ontbreekt. Kijk naar de gaswinning in Groningen. Wie voorzag in de jaren zestig dat dit tot aardschokken zou ­leiden? Laten we investeren in alternatieve energiebronnen. Daar liggen volop kansen.” > NR2 / FEBRUARI 2015

5

6

AWP VVD

Siem van Balen Blanken Lid algemeen bestuur Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier VVD / 3 van de 30 zetels

PvdA

Jan Reerink Lid algemeen bestuur Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden PvdA / 3 zetels van de 30 zetels

ChristenUnie Gerard van den Brandhof Heemraad (lid dagelijks bestuur) Waterschap Vallei en Veluwe ChristenUnie / 2 van de 30 zetels

CDA

Denis Steijaert Gezworene (lid dagelijks bestuur) van Waterschap Scheldestromen CDA / 3 van de 30 zetels

Arja Doornbos Lid algemeen bestuur van Waterschap Reest en Wieden Algemene Waterschapspartij (AWP) / 1 van de 23 zetels)

Water Natuurlijk Ingrid ter Woorst Hoogheemraad (lid dagelijks bestuur) van Hoogheemraadschap Delfland Water Natuurlijk / 4 van de 30 zetels

“Nee”, stelt Siem van Balen Blanken (VVD). “Ik zie dit als een landelijke kwestie. De Unie van Waterschappen zou eventueel een standpunt kunnen innemen, net als branche­ organisatie Vewin heeft gedaan voor de drinkwatersector.”

WATERTOETS Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) ziet weinig in een verplichte ­watertoets. Is dit instrument inderdaad overbodig? Of moet het juist versterkt ­worden?

Moet het waterschap ruimtelijke plannen kunnen blokkeren die strijdig zijn met goede waterstaatszorg?

Arja Doornbos (Algemene Waterschapspartij): “Als het erop aan komt, moeten we het hek kunnen sluiten. Uiteraard ga je eerst overleggen met gemeenten en private p­ artijen.

Maar een juridisch instrument is nodig voor als het planologisch mis dreigt te gaan. De ­watertoets kan als verplichting worden opgenomen in de nieuwe Omgevingswet. We moeten alles doen om te voorkomen dat gemeenten, bedrijven of burgers onverantwoorde risico’s lopen.”

ACHTERGROND

Gerard van den Brandhof (ChristenUnie) heeft meer vertrouwen in samenwerking: “Gemeenten beseffen steeds

beter dat water een ordenend principe moet zijn in de ruimtelijke infrastructuur. Steden zoeken naar manieren om de druk op het rioolstelsel te verminderen en extra ruimte te creëren voor wateropslag bij calamiteiten.

Waarom nieuwe juridische instrumenten introduceren, nu de samenwerking goed op gang komt?”

GEBORGDE ZETELS Alleen de vertegenwoordigers van de ingezetenen worden op 18 maart democratisch gekozen. Daarnaast zijn er de geborgde zetels voor de drie categorieën agrariërs, bedrijven en natuurbeheerders. Is dit nog wel van deze tijd?

Ingrid ter Woorst (Water Natuurlijk): “We zijn voor het ­afschaffen van de geborgde zetels. Het is niet demo­ cratisch dat sommige groeperingen meer stemrecht ­hebben. Als boeren en bedrijven willen opkomen voor hun belangen kunnen ze een eigen partij oprichten. Iedereen kan zich bovendien via inspraak of anderszins laten horen.

De geborgde zetels hebben ook nog eens recht op tenminste één zetel in het Dagelijks bestuur.”

“Nee”, zegt Siem van Balen Blanken (VVD). “De geborgde kwaliteitszetels blijven van belang om functioneel te besturen. Agrariërs en bedrijven betalen bovendien dubbel: als ingezetene en als ondernemer. Wat ons betreft, blijven de bestuurlijke constellatie en het takenpakket van de waterschappen onverkort gehandhaafd.”

Siem van Balen Blanken (VVD): “Peil volgt functie is voor de VVD het uitgangspunt voor beleid. De aan- en ­afvoer van water valt hiermee goed te regelen. Natuurwaarden passen in dit systeem.”

Gerard van den Brandhof (ChristenUnie): “We moeten via

het waterpeil de ecologische waarden in natuur­ gebieden beschermen. Dit heeft c­ onsequenties voor aangrenzende agrarische gebieden. Hiervoor zijn o ­ plossingen, zoals blijkt in ons waterschap. Om verdroging te voorkomen brengen we water uit de diepe ondergrond als kwelwater in natuurgebieden. Daardoor hoeft het peil elders niet omhoog. Boeren kunnen rendabel blijven boeren. Win-win voor economie en ecologie.”

INVESTEREN IN DE STAD De kans op extreme regenval neemt toe. De huidige water­ infrastructuur in de steden is daar niet op toegerust. ­Moeten waterschappen meer investeren in de steden?

“Ja, we moeten meer oog hebben voor stedelijk waterbeheer,” stelt Jan Reerink (PvdA). “Daar is een achterstand die alleen maar groter wordt door de klimaatverandering. Maar die zorgt ook elders voor problemen en risico’s. Vandaar het Deltaplan om onze dijken te versterken en denk ook aan de grote wateroverlast afgelopen zomer in het Groene Hart bij Kockengen. Waar de risico’s het hoogst zijn, moet het eerst worden ingegrepen.”

“Stad en platteland hebben beide recht op adequaat waterbeheer,” stelt Arja Doornbos (Algemene

Gerard van den Brandhof: “De ChristenUnie is tegen afschaffen van de geborgde zetels. Bij een functionele democratie moeten naast de belangen van de ingezetenen, ook de kennis en belangen van economie en ecologie bestuurlijk verankerd zijn.”

Waterschapspartij). “Het zijn deels communicerende ­vaten.

Gestuurde waterberging in het buitengebied helpt om ­ ­stedelijk gebied te beschermen. Maar het waterschap kan dit niet alleen. Ook gemeenten moeten anticiperen op de klimaatverandering.”

PEIL EN FUNCTIE Wat moet de leidraad zijn bij het beheer van het grond­ waterpeil: functie volgt peil of peil volgt functie?

Denis Steijaert (CDA): “Water in de stad heeft onze aandacht. Maar hier in Zeeland zegt het CDA: stop het water bij de voordeur. Zorg dat de zeedijken in optimale conditie zijn om stormvloeden te keren. Dat is prioriteit nummer één.”

“De PvdA is voorstander van functie volgt peil,” stelt

Ingrid ter Woorst (Water Natuurlijk): “De stad is de

Jan Reerink (PvdA). “Bouw geen woonwijk op de diepste plekken van een polder en doe geen poging tot akkerbouw in het veen. We moeten terughoudend zijn met nieuwe ­gebieden te bebouwen. Laten we eerst eens oud en verrommeld gebied herinrichten en hergebruiken.”

NR2 / FEBRUARI 2015

grootste betaler en mag daar iets voor terugzien: niet alleen droge voeten, maar ook schoon en aantrekkelijk water.” >

7

8

ACHTERGROND Eén winnaar staat sowieso al vast: de opkomst WATERSCHAPSVERKIEZINGEN

IK BEN VOOR …

IK BEN TEGEN ….

Voor welk voorstel hoopt u een meerderheid te vinden in het algemeen bestuur van uw waterschap?

Aan welk voorstel zal uw partij beslist geen steun ­verlenen?

Van Balen Blanken (VVD): “De VVD wil de belasting-

Van den Brandhof (ChristenUnie): “Een voorstel om de

heffing alleen met de inflatiecorrectie verhogen.

Dit kunnen we bereiken met verstandig investeren en door plannen te temporiseren met behoud van veiligheid.”

kwijtschelding van waterschapsbelastingen voor mensen op bijstandsniveau terug te draaien.”

Steijaert (CDA): “Het

Doornbos (Algemene Waterschapspartij): “Stoppen met onze inzet voor ontwikkelingshulp. We willen o­ verigens wel de kosten meer delen met partners.”

z­ onder tariefstijging. De Zeeuwse burger zit niet te w ­ achten op een hogere waterschapsrekening. Het water staat nu ­velen al tot de lippen.”

Van Balen Blanken (VVD): “Dat natuur een kerntaak

CDA zoekt de balans tussen ambitie en betaalbaarheid. Onze kerntaken uitvoeren

Doornbos (Algemene Waterschapspartij): “We staan voor

grote investeringen in veiligheid, waterzuivering en klimaatverandering. Solide financieel beleid vraagt om een realistische en geleidelijke tariefstijging.”

Van den Brandhof (ChistenUnie): “We willen het voor

­edrijven en bewoners aantrekkelijk maken om b opgevangen regenwater terug te leiden naar de ­ondergrond in plaats van te lozen op het riool. Dan hoeft de pomp- en zuiveringscapaciteit niet te worden uitgebreid. Bovendien stijgt de grondwaterstand en worden sprengen en beken continue gevoed met water.”

Ter Woorst (Water Natuurlijk): “Onze partij wil dat de vervuiler betaalt. In Delfland is dat vooral de glastuinbouw. Alleen al voor rioolaansluitingen hebben we drie ton extra moeten begroten op jaarbasis. Dat wordt nu nog ­vooral betaald door de burgers.”

Reerink (PvdA): “Mijn partij pleit voor de bouw van

een duurzame waterzuivering in Utrecht met een laag energieverbruik en innovatieve technieken om grondstoffen als fosfaat, cellulose en alginaat te recyclen. Zo’n installatie verdient zichzelf gedeeltelijk terug.”

wordt.”

Ter Woorst (Water Natuurlijk): “Een verbod op sportvissen. Vissen is een manier om water en natuur te beleven.

Net als vroeger de schouwmeesters kunnen sportvissers de oren en ogen van het waterschap zijn.”

Reerink (PvdA): “Een absolute nullijn in de begroting.

Dat is onverantwoord gezien de stijgende kosten voor personeel, de nieuwe zuivering, extra dijkversterking en muskusrattenbestrijding.”

Steijaert (CDA): “Een fusie van waterschap en pro-

vincie, laat staan de vorming van nieuwe lansdelen waarin beide opgaan.” |

KIESKOMPAS VOOR ZWEVENDE KIEZER Kieskompas heeft voor 22 waterschappen een afzonderlijke online stemhulp gemaakt in samenwerking met de lokaal deelnemende partijen. Aan de hand van dertig vragen over waterkwesties, ontdekt de gebruiker welke partijen het dichtst bij de eigen opvattingen komen. www.kieskompas.nl

10

O

HOOGSTANDJE

H2

KATWIJK FLINK OPGEKNAPT EN NU BINNENDIJKS Een prachtige combinatie van functies: bescherming tegen de zee, recreatie én maar liefst 670 extra parkeerplaatsen onder de grond. Dat is de opbrengst van het project Kustwerk Katwijk, dat de komende weken wordt afgerond. Tekst Roel Smit | Fotografie Marcel Molle

Een nieuw recreatiegebied voor de boulevard van Katwijk

11

Heel Katwijk ligt nu veilig binnendijks Parkeergarage met 670 plaatsen, achter de dijk

Het project Kustwerk Katwijk bestaat uit de bouw van een dijk in een duin, parallel aan de boulevard van de Zuid-­ Hollandse badplaats en de bouw van een ondergrondse parkeergarage, vlak achter de dijk. Het was nodig omdat Katwijk één van de zogeheten Zwakke Schakels was van de Nederlandse kustverdediging.

De zeekering liep in Katwijk niet langs de kustlijn, maar dwars door het dorp, waardoor een groot deel (3.000 inwoners) buitendijks lag. De kering was bovendien te laag.

Bij een superzware storm en zeer hoge waterstanden zou ­ Katwijk (en het gebied tot Leiden aan toe) kunnen ­overstromen. Het versterken van de bestaande kering in het dorp was een minder goede optie, omdat zo’n ingreep het karakter van het dorp behoorlijk zou vernielen.

Gekozen werd daarom voor het vervangen van de bestaande duinenrij vóór het dorp door een nieuwe duinenrij met een breedte van 120 meter (gemeten vanaf de Boulevard tot aan de strandpaviljoens) en een lengte van 1,5 kilometer. De hoogte van het duin ligt op circa 11 ­meter boven NAP. In het duin bevindt zich tot 7,5 meter boven NAP de verstevigde zeedijk met een lengte van 900 meter. Daardoor ligt heel Katwijk nu binnendijks. Vóór de nieuwe duinen is een nieuw strand opgespoten. Met alle suppleties is de NR2 / FEBRUARI 2015

Gekozen werd voor het vervangen van de bestaande duinenrij vóór het dorp door een nieuwe duinenrij met een breedte van 120 meter

­ fgelopen jaren in totaal 3 miljoen kubieke meter zand aana gebracht.

Het project Kustwerk Katwijk is onderdeel van het t­ weede hoogwaterbeschermingsprogramma, dat erop gericht is de primaire waterkeringen op 89 plaatsen te ­verbeteren.

Het is een samenwerkingsverband van de gemeente ­Katwijk, het hoogheemraadschap van Rijnland, de provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat. De werkzaamheden zijn voor een bedrag van 38 miljoen euro uitgevoerd door bouwcombinatie Ballast Nedam-Rohde Nielsen.

Medio februari is de afronding van het project, waarvan de realisering 1,5 jaar heeft geduurd, officieel gevierd. Vanaf komende zomer heeft Katwijk aan Zee dus een heel ander aanzien. De hinder van geparkeerde auto’s moet aanzienlijk minder worden dan in het verleden; de ­ondergrondse parkeergarage achter de dijk heeft 670 parkeerplekken. Door het nieuwe duingebied lopen wandelpaden. Het strand is toegankelijk via verschillende toegangswegen. Aan hekwerken, bankjes en andere afwerkingen wordt deze weken de laatste hand gelegd. www.kustwerkkatwijk.nl

12

iStockphoto

KORT

NIEUWS

Ibrahym 2.0 - geohydrologisch model van Limburg Op 2 april is in het Limburgse Beegden de eerste netwerk­ dag over het Integraal geBiedsdekkend RegionAal HYdrologisch Model (Ibrahym) en wordt Ibrahym 2.0 gepresenteerd. Dit geohydrologisch model van Limburg is ontwikkeld door de provincie Limburg, waterschap Peel en Maasvallei, waterschap Roer en Overmaas en Waterleidingmaatschappij Limburg. Het model beschrijft de ­complete waterhuishouding van Noorden Midden-Limburg ten noorden van Sittard, van diepe ondergrond tot en met het oppervlaktewaterwater.

Ibrahym 2.0 nodigt uit tot bredere toepassingen van het model, zoals kwaliteitsberekeningen. De ontwikkelingen ­lopen parallel aan het Nationaal Hydrologisch Instrumentarium, zodat de kennis vanuit Ibrahym kan worden overgedragen.

Meer informatie op oss.deltares.nl

STEUNT UW ORGANISATIE KNW OOK? Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) is hét onafhankelijke kennis(sen)netwerk in Nederland voor en door waterprofessionals. KNW stimuleert het uitwisselen van kennis, kunde en ervaring en wil zo meer samenhang in de watersector creëren. KNW deelt kennis en verbindt waterprofessionals tussen praktijk en theorie, tussen werkvloer en management, beleid en uitvoering, tussen nationaal en internationaal en tussen jong en oud.

Om dit netwerk te vergroten en te versterken heeft KNW begunstigende leden nodig.

Als begunstigend lid heeft een organisatie recht op twee gratis toegangskaarten voor een KNW-congres naar keuze (samen ter waarde van 790 euro) en een folder in de congresmap of een andere bijeenkomst naar keuze. Het basistarief voor het begunstigend lidmaatschap is 1.000 euro. Er zijn ook andere opties. Help mee een brug te slaan tussen diverse disciplines in het werkveld van de watersector en word nu begunstigend lid van KNW. Voor vragen en/of opmerkingen kunt u contact opnemen met het KNW-bureau.

Kijk voor meer informatie op de website. www.waternetwerk.nl/begunstigendeleden

WETSUS IN NIEUW DUURZAAM GEBOUW Het nieuwe gebouw van Wetsus op de WaterCampus Leeuwarden

Topinstituut Wetsus is verhuisd. Op vrijdag 23 januari overhandigde wethouder Henk Deinum ­(economische zaken) namens eigenaar gemeente Leeuwarden een symbolische sleutel van ijs aan de nieuwe bewoners. Het nieuwe gebouw is een uitbreiding van WaterCampus Leeuwarden.

Het bedrijfsverzamelgebouw, ontworpen door GEAR architecten, kreeg eind 2014 het BREEAM-NL excellent ontwerpcertificaat voor duurzame bouw en ontwerp. Ook het omliggende terrein, dat dit voorjaar klaar moet zijn, is ontworpen volgens duurzame methoden.

Het nieuwe gebouw op de WaterCampus Leeuwarden is het hoofdkwartier van Wetsus, het European centre of excellence for sustainable water technology. Wetsus werkt samen met honderd internatio­ nale bedrijven en twintig Europese universiteiten aan het ontwikkelen van rendabele en duurzame waterbehandelingstechnologie. Naast hoofdgebruiker Wetsus neemt ook de Noorse investeringsmaatschappij Aqua Nirvana Foundation (ANF) haar intrek in het gebouw. ANF investeert wereldwijd in duurzame watertechnologieën.

WATERNETWERK

13

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

Foto Janette van de Scheur

iStockphoto

Voorzitter Erwin Dirkse (rechts) brengt een toast uit op de nieuwe vereniging

ENVAQUA FUSIEPRODUCT VAN VLM EN AQUA NEDERLAND

‘ BEEKHERSTELNIEUWE STIJL NODIG’ Op donderdag 7 januari werd in het Noord-Brabantse Heeswijk-Dinther een bestuurlijk symposium over beekherstel gehouden. Onder leiding van presentatrice Inge Diepman verkenden de aanwezigen de mogelijkheden van effectiever en sneller beekherstel. Meer samenwerken en een andere inhoudelijke aanpak vormen daarbij de sleutel. Bijvoorbeeld via het concept ‘Building with nature’, waarbij gebruik gemaakt wordt van natuurlijke processen om herstel te realiseren. Aan het einde van de bijeenkomst ondertekenden veel aanwezigen een manifest met de intentie samen te werken aan vernieuwende vormen van beekherstel.

Lambert Verheijen (waterschap Aa en Maas) zei trots te zijn op de 900 kilometer beekherstel die gerealiseerd zijn in Nederland. Maar de opgave is veel groter. Willem Ligtvoet van het Planbureau voor de Leefomgeving: “Uit onze analyses blijkt dat we de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water niet gaan halen voor de gestelde termijn van 2027.”

Met Piet Verdonschot, (Universiteit van Amsterdam), Ton Hoitink (Wageningen Universiteit) en Joost Buntsma (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer/Stowa) sprak Diepman over de rol van de ­wetenschap. Het drietal benadrukte dat de kennis over beken nog maar in de kinderschoenen staat.

Het onderzoek voor grote rivieren is al ver ontwikkeld, maar we kunnen het modelinstrumentarium van rivieren niet rechtstreeks toepassen op beken. Dat wil overigens niet zeggen dat we moeten wachten met beekherstel. Het is juist zaak om beschikbare kennis nu toepasbaar en toegankelijk te maken. We kunnen onze kennis uitbreiden, terwijl we met de bestaande kennis al aan de slag gaan.

Omdat ontsluiting van kennis belangrijk is, komt Stowa met een ‘Beekfeuilleton’ van praktische ­handboeken. Het eerste deel, over geomorfologie, werd door Henk Wolfert (Alterra) overhandigd aan Joop van Bodegraven (ministerie van Economische Zaken).

Opvallend was het nadrukkelijke appèl dat verschillende tafelgasten vanuit hun specifieke achtergrond deden op het Rijk, om waterkwaliteit in het binnenland meer aandacht te geven en r­ egionale initiatieven meer te faciliteren. Diepman ging hier verder op in met Stefan Kuks (waterschap ­Vechtstromen en Universiteit Twente) en Peter Heij (ministerie van Infrastructuur en Milieu).

Voordat de middag werd afgesloten met een borrel, kregen de gasten een rondleiding over het kasteelterrein. De beek over die door het terrein loopt, valt onder het beekherstelproject ‘Dynamisch Beekdal’.

Het symposium was georganiseerd door Stowa, het Platform Beek- en Rivierherstel en waterschap Aa en Maas. Voor een uitgebreider verslag, zie de website. watermozaiek.stowa.nl

NR2 / FEBRUARI 2015

Envaqua is de naam van de nieuwe vereniging voor bedrijven op het gebied van water- en milieutechnologie.

‘Dutch Environmental & Water Technology Association’ is de ondertitel die de organisatie gaat voeren. Dit werd begin januari bekend gemaakt tijdens een feestelijke nieuwjaarsbijeenkomst in Oud Zuilen.

De vereniging is een fusie van Aqua Nederland (watertechnologie) en VLM (milieutechnologie) en telt ruim 120 leden. Voorzitter van de nieuwe organisatie is Erwin Dirkse (voorheen VLM), vice-voorzitter is Aart Ek (voorheen Aqua Nederland). Aan de fusie is drie jaar gewerkt.

Doel van de nieuwe organisatie is het vormen van een aanspreekpunt voor de bedrijfstak, het behartigen van belangen en het delen van kennis. De organisatie heeft een groot bestuur, waarvan de leden elk verantwoordelijk zijn voor een bepaald thema. Rond deze thema’s bestaan werkgroepen die de betrokkenheid van de leden moeten waarborgen.

Hoewel de fusie al geruime tijd in de maak is, werd de laatste maanden vooral nog gesproken over de naamgeving van de nieuwe vereniging. Een eerder voorstel voor een nieuwe naam (waarin het begrip ‘Aqua’ niet voorkwam) was door de leden verworpen.

Omdat water niet vanzelfsprekend water is.

Door middel van het ISA-systeem van GO Systemelektronik bent u in staat om uw waterkwaliteit in situ te monitoren op b.v. CZV, TOC, Nitraat en SAK. Ook is het mogelijk om een zogenaamde “fingerprint” van water te bewaken.

Dit alles “real-time” zonder verbruik van reagens en toepasbaar voor o.a. drinkwater, proceswater, oppervlaktewater, grondwater en afvalwater.

Wilt u meer weten over dit meetsysteem neem dan contact met ons op, wij vertellen u er graag meer over zodat u precies weet wat voor eh… water u in de kuip heeft.

Pro Water B.V. | Lansinkesweg 4 | 7553AE Hengelo | 074-2915150 | www.prowater.nl | info@prowater.nl

Bezoek ons op AquaNederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen Gorinchem, Nederland 17,18 &19/03/2015

WATER IS LIFE – THAT’S WHY WE CARE Brenntag Nederland B.V. Water Treatment Donker Duyvisweg 44 3316 BM Dordrecht Tel. +31 78 654 49 44 Fax +31 78 654 49 19 info@brenntag.nl

www.brenntag.nl

Brenntag, toonaangevend distributeur van chemicaliën in de Benelux, heeft een compleet producten portfolio: Specialiteiten chemicaliën voor water treatment, voeding, veevoeding, pharma, cleaning, polymeren, coating, cosmetica, lubricant toepassingen ■■ Industriële basischemicaliën (solventen, zuren, basen, zouten) ■■ Technical support & know-how ■■

Brenntag Water Treatment productengamma: Flocculanten Coagulanten ■■ Ontschuimers ■■ Bio-additieven/ nutriënten ■■ Aktief kool ■■ Filtermedia ■■ Hars voor ionenwisselaars

Desinfectantia Klantspecifieke mengsels ■■ Koolstofbronnen ■■ Andere specialiteiten voor waterbehandeling

■■

■■

■■

■■

WATERNETWERK

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

iStockphoto

HOE SCHOON OF VIES MIJN IMPRESSIE IS REGENWATER? ‘Kennisontwikkeling Regenwater’ luidde op 20 januari de titel van een symposium georganiseerd door Rioned en Stowa (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer). Een persoonlijke impressie.

Regenwater schoon? Dat valt vies tegen. Dat was tenminste de conclusie in 1990 van de studie van de NWRW (Nationale Werkgroep Riolering en Waterkwaliteit) over regenwater dat uit het gescheiden rioleringstelsel komt. Naar aanleiding van dat rapport kwamen er strengere eisen voor rioleringstelsels; de z­ ogenoemde ‘basisinspanning’. Vanaf die periode zijn niet alleen gemengde rioleringstelsels aangepakt, maar ook de gescheiden riolering. Voor nieuw in te richten gebieden werd vaak een verbeterd gescheiden stelsel aangelegd, waarbij een deel van het vuile regenwater naar de r­ ioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) werd gestuurd.

Nu bevat afstromend regenwater inderdaad allerlei verontreinigingen, maar vaak toch nog weer minder dan het effluent van de rwzi, dus ging het regenwater schoner in de rioolwaterzuivering dan het eruit kwam en dat was natuurlijk ook weer niet de bedoeling. In 2004 kwam het toenmalige ministerie van VROM dan ook met de beleidsbrief over regenwater en riolering, waarin stond dat regenwater, mits enkele bronmaatregelen getroffen waren, weer gewoon op het oppervlaktewater mocht worden geloosd.

Maatregelen Toch houdt de verontreiniging van regenwater de ­gemoederen nog steeds bezig, zo bleek op het symposium van Stowa en Rioned. Want welke maatregelen helpen nu het beste om het regenwater zo schoon mogelijk te lozen? Daarom loopt er ­onderzoek in Almere, Amsterdam, Arnhem, Eindhoven, Den Haag en de Krimpenerwaard.

SEPTEMBER: HET BREIN IN DE WATERCYCLUS II

Half september start voor de tweede keer het executive programme ‘Het Brein in de Watercyclus’. Deelname voor beslissers in de watersector, is op uitnodiging van ­Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW).

NR2 / FEBRUARI 2015

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) ligt er een opdracht aan de diverse spelers in de watersector, zoals gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven om over de grenzen van organisaties heen aan de slag te gaan.

In de praktijk valt dat nog lang

Rèmy Schilperoord (Partners4urbanwater) vertelde welke factoren allemaal invloed hebben. Het zijn er veel en ze allemaal grondig onderzoeken lukt niet. Erik Liefting (Partners4urbanwater) liet wat voorlopige resultaten zien. De eerste indruk is bijvoorbeeld dat er inderdaad minder zink afstroomt in de wijk in Almere waar de gemeente extra eisen heeft gesteld. ­Reiniging van straatkolken helpt ook. Maar hoe vaak moet je dan reinigen? Johan Post (TU Delft) onderzoekt dit in ­Almere en Amsterdam. Duidelijk is dat er bij vaker reinigen van de kolken meer vuil wordt ingezameld, wat dan dus niet naar het oppervlaktewater afstroomt. Ook is duidelijk dat een kolk met een grotere inhoud meer vuil afvangt dan een ondiepe kolk. Dat is natuurlijk triviaal, maar interessant is wel de vraag waar het optimum ligt.

Een mogelijkheid om de emissie uit regenwaterriolering te beperken is ook een randvoorziening, zoals een l­amellenfilter.

Toen het er op leek dat zelfs bestaande gescheiden ­riolering moest worden omgebouwd naar een verbeterd gescheiden stelsel, was een lamellenfilter in een aantal gevallen de strohalm die werd gegrepen om goedkoper uit te zijn. Floris Boogaard (Tauw) presenteerde zijn uitgebreide onderzoek naar de werking en de conclusie was dat ze veel minder doen dan aanvankelijk verwacht werd. Een rendement van 30 procent emissiereductie is al heel aardig. Het helpt ook als je de filters zo nu en dan schoonmaakt en uit een filmpje bleek dat dit ook nog niet zo eenvoudig is.

Jeroen Langeveld (TU Delft) zei in zijn afsluiting dat regenwater toch echt niet op de rwzi thuishoort, maar dat inzicht is inmiddels ook al weer tien jaar oud. De waarde van de bijeenkomst was vooral dat zo’n 50 deelnemers van gemeenten, consultants en waterschappen naar huis gingen met het voornemen om nu toch eens vaart te maken met het (weer) scheiden van regenen afvalwater en met wat ideeën om het regenwater schoner te krijgen.

Eilard Jacobs

niet mee. Samenwerken begint met elkaar leren kennen en open staan voor de ander.

Inzicht in de werking van onze hersenen en inzicht in onze gedragingen kan hierbij wellicht ook behulpzaam zijn. Daarom biedt KNW in samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam voor de tweede

maal aan de topspelers in de watercyclus dit ­programma aan. Het programma staat ­gepland voor het najaar van 2015 en bestaat uit drie modules van anderhalve dag, inclusief overnachting. www.waternetwerk.nl

15

16

AGENDA

Organiseert u een evenement voor waterprofessionals dat vermelding verdient in de rubriek Agenda? Meld het dan aan de redactie van maandblad H2O: redactie@vakbladh2o.nl iStockphoto

19 MAART, ARNHEM

Kennisdag Inspectie Waterkeringen

Plenaire bijeenkomsten, workshops en een bedrijvenmarkt, met als doel kennis te delen en ervaringen uit te wisselen.

Organisatie: Inspectie Waterkeringen. www.inspectiewaterkeringen.nl

2 APRIL, UTRECHT

Emissiesymposium 5 MAART, DEN BOSCH

Waterinfodag

De jaarlijkse ontmoetings-, kennisdelings- en inspiratiedag over informatievoorziening in het waterbeheer. Organisatie: programmacommissie uit overheid, bedrijfsleven en kennisorganisaties. www.waterinfodag.nl

9 MAART, DEN HAAG

Waterschapsdag

Jaarlijkse dag voor de waterschappen en hun relaties over de ontwikkelingen en actualiteiten in de waterschapswereld. Voor voorzitters, secretarissen, directeuren en beleidsmedewerkers van de waterschappen en hun politiek-bestuurlijke netwerk.

Organisatie: Unie van Waterschappen. www.uvw.nl

11 MAART, GRONINGEN

Geneesmiddelen in afvalwater. Boemerang of geen probleem?

Seminar over de risico’s van geneesmiddelen in afvalwater in de regio Groningen. Organisatie: Denewa. www.denewa.eu

17-19 MAART, GORINCHEM

Aqua Nederland Vakbeurs

Vakbeurs met alles over waterbehandeling, -management en -technologie. Organisatie: Evenementenhal Gorinchem in samenwerking met Envaqua. www.aquanederland.nl/Aqua_Nederland_Vakbeurs

17-20 MAART, AMSTERDAM

6th Conference on Swimming Pool and Spa

Congres over de laatste ontwikkelingen op het gebied van gezondheid, veiligheid en kwaliteit van zwembaden en sauna’s.

Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.iwcconferences.com

18 MAART, HEEL NEDERLAND

Waterschapsverkiezingen

www.nlkiest.nl/verkiezingen/waterschappen

Jaarlijks symposium over de laatste ontwikkelingen op het gebied van emissieregistratie en recente projecten waarbij emissies een belangrijke rol spelen. Organisatie: Deltares in samenwerking met de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa), Rijkswaterstaat, Alterra en Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.stowa.nl

2 APRIL, BEEGDEN

Ibrahym netwerkdag en presentatie Ibrahym 2.0.

Netwerkdag met de presentatie van Ibrahym 2.0, het nieuwe geohydrologsich model voor de provincie Limburg. Organisatie: provincie Limburg in samenwerking met waterschap Peel en Maasvallei, waterschap Roer en Overmaas en Waterleidingmaatschappij Limburg. http://ibrahymnews.deltares.nl

22 APRIL, UTRECHT

Samenwerking in de watercyclus, intervisiediner.

Diner ter bevordering van samenwerking in de watercyclus.

Organisatie: KNW Themagroep Watervoorziening. www.waternetwerk.nl

23 APRIL, UTRECHT

KNW-voorjaarscongres ‘Gedoe in de ondergrond een bestuurlijke paradox?’

Congres over de ondergrond: hoe helpen we vanuit de inhoud bestuurders inzicht en handvatten te geven om de juiste ­afwegingen en keuzes te kunnen maken? Welke bestuurlijke paradoxen bepalen het benutten van kansen in de ondergrond? Doelgroep: portefeuillehouders ruimtelijke ordening, ambtenaren, professionals. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.waternetwerk.nl

29-30 APRIL, WAGENINGEN

Environmental Technology for Impact 2015 (ETEI2015)

Tweedaagse internationale conferentie ter gelegenheid van 50 jaar milieutechnologie aan de Wageningen Universiteit. De focus ligt op innovatieve milieutechnologie en toekomstige mogelijkheden voor hergebruik van grondstoffen uit afval en afvalwater.

Organisatie: Wageningen University. www.etei2015.org

WATERNETWERK

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

Watertappunt op de markt in Beira (Mozambique)

VIA WATER ZOEKT PARTNERS

VIA Water is op zoek naar partners die innovatieve oplossingen bieden voor de waterproblematiek in Afrika. Aqua for All heeft in november 2014 een subsidie van 20 miljoen euro ontvangen van het ministerie van Buitenlands zaken voor een vierjarig programma voor innovatie, ondernemersgericht werken en opschaling in de watersector. De helft van het programma wordt PPP-small genoemd, omdat het programma gelijkenis vertoont met het op publiek-private partnerships gerichte Fonds Duurzaam Water, maar dan bedoeld voor wat kleinere initiatieven.

De andere helft van de subsidie is bestemd voor het VIA Water Fonds waarover Aqua for All het beheer heeft gekregen. Aqua for All doet dit in samenwerking met het programmabureau van VIA Water, dat bij UNESCO-IHE in Delft is gehuisvest.

VIA Water staat voor valorisatie en innovatie in Afrika en richt zich op het doorbreken van een twaalftal ‘pressing needs’ op het gebied van stedelijk water en sanitatie in Afrika. De focus is op de zeven landen in Afrika: Benin, Ghana, Kenia, Mali, Mozambique, Rwanda en Zuid-Soedan. Het programma is vooral bedoeld om lokale partijen en jonge professionals de mogelijkheid te bieden om hun ideeën een aantal stappen verder te brengen. Er wordt een ‘Community’ opgericht die de innovatie en het leren kan stimuleren en begeleiden. Het fonds moet deze innovaties mede mogelijk maken.

Door zo min mogelijk restricties aan het programma te verbinden, probeert het fonds een zo groot en breed mogelijk publiek te trekken. Het fonds staat open om met iedereen samen te werken. Het maakt dus niet uit of partners voor een bedrijf, overheidsinstantie, of NGO werkten. Ook studenten kunnen ideeën indienen. Wie innovatieve oplossingen heeft kan contact opnemen met Dick Bouman, Head of Program Desk & Fund Coordinator for VIA Water: d.bouman@aquaforall.org.

22-24 JUNI: FISH PASSAGE 2015

NR2 / FEBRUARI 2015

NIEUWS

Wageningen viert vijftig jaar milieutechnologie Dit jaar bestaat de vakgroep Milieutechnologie van de ­Wageningen Universiteit ­precies vijftig jaar. Om dat te vieren organiseert de vakgroep onder andere een alumnidag.

Op vrijdag 1 mei 2015 zijn alle alumni en oud-medewerkers van de vakgroep van harte uitgenodigd in het nieuwe faculteitsgebouw om oud-­ studiegenoten en –collega’s te ontmoeten en herinneringen op te halen in. Deelname kost 50 euro, inclusief koffie, lunch, diner en borrel.

Omdat het alumnibestand verouderd is, roept de organisatie alumni op om dit bericht te delen met alle oud-studenten en –collega’s. De o ­ rganisatie is ook nog op zoek naar sponsors. Wie zijn bedrijf wil presenteren tijdens de alumnidag, kan ­contact opnemen met Linda van Geelen: linda.vangeelen@wur.nl Meer informatie en aanmelden: http://www.wageningenur.nl/ iStockphoto

Van 22 tot 24 juni is Nederland gastheer van de Fish Passage Conference 2015. Van over de hele wereld komen 400 vismigratiedeskundigen, technici en projectleiders naar Groningen om kennis te delen en workshops en excursies bij te wonen. De conferentie wordt geopend door minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu. Sprekers uit onder andere Australië, Zuid-Amerika, Europa, Azië en Noord-Amerika laten de deelnemers kennismaken met de laatste ontwikkelingen op het gebied van vismigratie en het belang van vrije migratieroutes.

Bedrijven kunnen deelnemers via een vismigratiebeurs kennis laten maken met de nieuwste producten. Er wordt ook een speciale Talent Room ingericht waar studenten kunnen kennismaken met experts. Voorafgaand aan de conferentie worden op 20 en 21 juni vijf speciaal ontwikkelde cursussen gegeven.

Fish Passage Conference 2015 wordt georganiseerd door Sportvisserij Nederland, World Fish Migration Foundation, Universiteit van Karlstad (Zweden), Waddenfonds Project Ruim Baan voor Vissen en het Van Hall Instituut. Deze organisaties werken samen met twee Amerikaanse universiteiten en de sectie bio-engineering van de American Fisheries Society. De conferentie wordt financieel ondersteund door diverse provincies, twee ministeries, waterbeheerders en bedrijven.

Meer informatie en aanmelden: www.fishpassageconference.com

KORT

17

18

PLASTIC SOEP? OOK EEN KWESTIE VAN GEDRAG

iStockphoto

Mijn mening

‘Plastic soep, linke soep?’ was de kop van een artikel in maandblad H2O van januari. Het beschrijft de stand van de kennis op het gebied van vervuiling van het oppervlaktewater met plastics.

In H2O staat een uitgebreid stuk over plastics en plastic soep.

Het is goed dat de Nederlandse waterwereld hier aandacht voor heeft en dat dit een platform krijgt in H2O. Het stuk gaat uitgebreid in op de bronnen en het onderzoek naar kwantificeren, kwalificatie en mogelijke toxiciteit. Onderzoekers worden geciteerd en symposia worden besproken. Er wordt aandacht gevraagd voor alternatieve grondstoffen en milieuvriendelijke materialen. Het schoonmaken van de oceanen door een jongeman wordt genoemd, de politiek wordt erbij gehaald. Maar hetgeen volledig ontbreekt – naar mijn idee – is het woord gedrag.

Helaas ontstaat veel zwerfvuil naar milieu (bodem en water) door verkeerd gedrag. Er is officieel niks mis met fossil based plastics lijkt me, zolang die maar niet in het milieu geraken en in plaats daarvan circulair benut worden. Waarom lees ik daar

nooit over? Is dat omdat dit een bijna sociologische benadering vraagt, meer dus dan een technologische, en dat wij als watertechnologen daar eigenlijk helemaal niet goed in zijn?

Misschien toch eens goed om dat te beschrijven, ook in een vakblad als H2O. Johan Raap Avans Hogeschool

IS NABIJHEID GOED VOOR DE GEZAMENLIJKE KENNISPRODUCTIE? Onderzoeker Pieter Heringa promoveerde op 23 januari aan de Technische Universiteit Delft op een onderzoek naar de vraag of nabijheid bepalend is voor het al dan niet gezamenlijk produceren van kennis. In zijn proefschrift Proximity and collaborative knowledge production in the water sector laat hij zien dat er nog opmerkelijk veel blinde vlekken zijn in de kennis over het effect van nabijheid op gezamenlijke kennisproductie. Heringa werkte tijdens zijn onderzoek samen met het Rathenau Instituut en KWR Watercycle Research Institute. Hij werd begeleid door Wim van Vierssen, hoogleraar aan de TU Delft en directeur van KWR. Heringa heeft bewust gekozen voor de watersector als studie­ object. Waterbeheer wordt namelijk in het algemeen op nationaal niveau georganiseerd, maar de uitdagingen die het kent zijn vaak specifiek voor de lokale omgeving. Water laat zich niet beperken door bestuurlijke of culturele grenzen, waardoor het produceren van gezamenlijke kennis van groot strategisch belang kan zijn.

Heringa heeft niet alleen gekeken naar geografische nabijheid, maar ook naar organisatorische, cognitieve en sociale nabijheid.

Uit de studie blijkt dat sociale en cognitieve nabijheid een positief

effect hebben op de uitkomsten van een onderzoekssamenwerking. Geografische en organisatorische nabijheid zorgen daarentegen voor een negatief effect op een ‘harde’ uitkomst, zoals gezamenlijke publicaties, en hebben een heel beperkt positief effect op de ‘zachte’ uitkomsten van een samenwerking, zoals het informeel uitwisselen van ideeën. “Kennisgebruikers zijn vatbaarder voor het effect van de dimensies van nabijheid dan kennis­ producenten”, concludeert Heringa.

Op basis van zijn conclusies raadt Heringa beleidsmakers in kennisproductienetwerken met een stabiele en relatief homogene kern, zoals de watersector, onder andere aan die kern te stimuleren om het netwerk verder te ontwikkelen. Op die manier wordt de aansturing van het netwerk verbeterd.

Heringa waarschuwt tevens voor het teveel concentreren van kennis. Instituten die geografische nabijheid stimuleren (zoals ‘science parks’) zijn waarschijnlijk uitsluitend effectief in het bevorderen van expliciete uitkomsten in die zin dat ze de transactiekosten ­verlagen voor actoren die toch al zulke uitkomsten zouden realiseren. Het proefschrift van Pieter Heringa is te downloaden op http://repository.tudelft.nl

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

BOEKEN De Natuur van de Kust De natuur van de Nederlandse kust is de laatste tientallen jaren zeer sterk veranderd.

Een versneld stijgende zeespiegel, de aanleg en verzwaring van harde dijken, beplanting van zeereep en duinen, het weer laten stuiven van vastgelegde duinen en het kunstmatig opspuiten van zandsuppleties; dat zijn de processen en activiteiten die het werk doen. Maar waar gaat dit heen? Duin- en kustonderzoekers Evert Jan Lammerts en Anton van Haperen bundelen hun kennis, ervaring en onderzoek van de afgelopen decennia in het boek ‘De Natuur van de Kust’ van Uitgeverij Natuurmedia en de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren. Daarbij bekijken ze ook hoe het beheer in de toekomst het meest effectief kan zijn.

De Natuur van de Kust Tussen aangroei en afslag Auteurs: Evert Jan Lammerts en Anton van Haperen| 91 blz.

ISBN 978-90-8204-368-6 Prijs: € 24,45 Dijken van Nederland Zonder dijken zou Nederland zoals we het kennen niet bestaan. Met 43 verschillende dijktypen in negen verschillende dijksystemen heeft Nederland het meest uitgebreide en diverse dijkenstelsel ter wereld. In ‘Dijken van Nederland’ brengen auteurs Eric-Jan Pleijster en Cees van der Veeken alle kennis en kunde over onze dijken bij elkaar.

Met bijdragen van Tracy Metz (John Adams Institute, NRC Handelsblad), Eric Luiten (Rijksadviseur Landschap en Water), Steffen Nijhuis (TU Delft), Hans Renes (Universiteit Utrecht) en Henk Ovink (Hurricane Sandy Rebuilding Taskforce)

Dijken van Nederland

ment

WATERNETWERK

nai 0ı0

Dijken van Neder– land LOLA Landscape Architects

nai0ı0 uitgevers

Dijken van Nederland Auteurs: Eric-Jan Pleijster en Cees van der Veeken | 344 blz.

ISBN 978-94-6208-150-5 Prijs: € 49,50

NR2 / FEBRUARI 2015

WATERWERKERS WORDEN DIJKWERKERS

Jan Hendrik Dronkers (Rijkswaterstaat, links) en Hans Oosters (Unie van Waterschappen) zetten symbolisch hun handtekening onder het initiatief van het platform De Dijkwerkers

Op woensdag 7 januari lanceerde het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) het nieuwe kennisplatform De Dijkwerkers.

Het platform zet zich in voor capaciteitsdeling in HWBP-projecten en ontwikkeling van medewerkers van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat en de waterschappen.

De introductie van De Dijkwerkers is een nieuwe mijlpaal in de samenwerking tussen waterbeheerders in Nederland. Naast kennis wordt namelijk ook menskracht gedeeld. Ondernemende waterprofessionals kunnen zich bij De Dijkwerkers aanmelden om te gaan werken in uitdagende, complexe en risicovolle projecten op het gebied van waterveiligheid. Het platform is geschikt voor gekwalificeerde medewerkers bij de waterschappen en Rijks­ waterstaat en voor zzp’ers met kennis van werken aan dijken.

De nadruk ligt op regie op de eigen carrière, met veel ruimte voor persoonlijke ontwikkeling.

Het platform werd gelanceerd door Jan Hendrik Dronkers (directeur-generaal bij Rijkswaterstaat) en Hans Oosters (bestuurder van de Unie van Waterschappen). Dronkers: “Door de capaciteiten van Rijkswaterstaat en de waterschappen slim te bundelen, kunnen we projecten aan dijken efficiënter en vooral sneller realiseren.”

De vijftienjarige Luuk Zaal, jeugdwaterschapper van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, was de jongste aanwezige bestuurder.

Het platform De Dijkwerkers is vanaf 1 januari in de lucht.

Meer informatie en aanmelden op de website. www.hoogwaterbeschermingsprogramma.nl

19

20

iStockphoto

Mijn mening

DIRECT AAN DE SLAG MET KLIMAATBESTENDIGE STAD

Nanco Dolman en Hanneke Schuurmans

In maandblad H2O stond onlangs een artikel onder de kop ‘Kom maar op met die stortbuien!’. Onderwerp: hoe steden zich beter kunnen voorbereiden op wolkbreuken.

In het decembernummer is op pagina’s 4 tot en met 8 ingegaan op het thema ‘klimaatbestendige stad’. Het is ons opgevallen dat de problematiek, opgaven en kansen in het artikel op een wat eenzijdige wijze zijn belicht. Dat de aandacht daarbij vooral uitging naar het omgaan met regenwateroverlast in bebouwd gebied ligt voor de hand. Toename van hevige buien in combinatie met het feit dat onze steden de afgelopen halve eeuw flink zijn gegroeid en verdicht met verharding (Tegelterreur – Vrij Nederland, mei 2104) zorgt voor meer overlast en schade.

Maar hoe gaan we hier mee om, tegen welke prijs gaat overlast beperkt worden en moeten we hierbij alleen maar denken in technische oplossingen?

Op Prinsjesdag 2014 is de Deltabeslissing Ruimtelijke ­Adaptatie verschenen, mede gebaseerd op de adviezen van de coalities uit het Manifest Klimaatbestendige Stad (oktober 2013). Ambitie is dat in 2050 het bebouwde gebied in Nederland, inclusief vitale en kwetsbare objecten, zo goed mogelijk ‘klimaatbestendig’ en ‘water-robuust’ is ingericht. Hierbij wordt gewerkt aan maatregelen om de kwetsbaarheid van de stad voor (1) overstroming, (2) wateroverlast, (3) droogte, en (4) hittestress te verlagen.

Om een klimaatbestendige stad te bereiken moeten we direct aan de slag. In de Handreiking Ruimtelijke Adaptatie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (september 2014) is hiervoor het proces van de Stresstest Klimaatbestendigheid (kortweg: klimaatstresstest) voorgesteld. En het in oktober 2014 gelanceerde Kennisportaal Ruimtelijke Adaptatie spreekt over het volgen van de stappen onder de drie W’s: Weten, Willen en Werken. Maar hoe geef je ruimtelijke adaptatie in Nederland handen en voeten? Over ruimtelijke adaptatie en de klimaat­ bestendige stad worden veel congressen, expertmeetings en evenementen georganiseerd en intentieverklaringen ondertekend. Blijft het bij veel praten en weinig doen?

Volgens ons is het volgen van de drie W’s effectiever en concreter te maken door de inzet van tools zoals de klimaatstresstest.

Ten eerste moet je weten welke opgaven er in je stad spelen, het probleem analyseren (technisch). Vervolgens moet je met elkaar de dialoog aan willen en vooral durven gaan: tot welke prijs gaan we de risico’s beperken? Daarbij moet je met elkaar aan de slag (werken). Welke oplossingsrichtingen zijn er, welke afspraken gaan we onderling maken? Hierbij zijn (technische) tools om de effectiviteit van oplossingsrichtingen te toetsen essentieel. Kortom, proces moet hand in hand gaan met (technische) tools.

Wie pakt de handschoen op om ruimtelijke adaptatie beter in het ruimtelijke proces te betrekken of zelfs te verankeren? Het bereiken van een klimaatbestendige stad is het bovenal werken aan een leefbare stad. Het betrekken van onze leefomgeving en sociale waarden is van vitaal belang. Tenslotte maken wij deel uit van het stedelijke ecosysteem of ‘ecopolis’ (Tjallingii, 1992-1996).

Nanco Dolman Hanneke Schuurmans (Royal HaskoningDHV)

WATERNETWERK

21

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

Het uitwisselen van kennis over industriële afvalwaterzuivering was eind januari het thema van het vierde symposium ‘Praktijkcases Behandeling Industrieel Afvalwater, voor en door de praktijk’. Het was georganiseerd door de Stichting Kennisuitwisseling Industriële Watertechnologie (SKIW) en Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) en werd gehouden bij Dow Benelux in ­Terneuzen. Ondanks het slechte weer was er veel belangstelling.

uit een fysisch-chemische voorzuivering en actief-slibsysteem met kooldosering. De afgelopen vijf jaar werden veel lessen geleerd.

Ivo Boonen (Aquaplus/Aquafin) presenteerde kostenbesparing en milieuwinst door aanpassingen aan de afvalwaterzuivering bij ­Alken-Maes. Vorig jaar zijn modificaties doorgevoerd waarbij kostenbesparingen en milieuwinsten (minder slibtransporten op de weg) gerealiseerd zijn.

De procesvoering van industriële afvalwaterzuiveringen leidt soms tot problemen, waardoor de kwaliteit van het geloosde ­effluent niet voldoet aan de lozingseisen. De problemen hangen vaak s­ amen met fluctuaties in de samenstelling van het afvalwater en de ­actief-slibkwaliteit in de zuiveringen. Weliswaar is dit een onderwerp van veel onderzoek geweest, maar kennis is vaak versnipperd beschikbaar. Vandaar de themadag, met als doel kennisuitwisseling.

Rick Jansen (Evides Industriewater) vertelde over de industriële afvalwaterzuivering in het Sloegebied bij Vlissingen, waar een centrale afvalwaterzuiveringsinstallatie bestaat. Het ­ afvalwater is daar een mengsel van diverse bedrijven en het zuiveren een ­dynamisch proces, waarbij continu wordt ingespeeld op het toevallige aanbod om het verwijderingsrendement en de slibhuishouding ­beheersbaar te houden, rekening houdend met soms onderling ­tegenstrijdige belangen.

Kasper Nipius (waterschap Brabantse Delta) gaf een presentatie over het bezwijken van een afvalwaterpersleiding bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie Rilland Bath. De presentatie gaf antwoorden op de vraag hoe dit kon gebeuren.

Joris van der Ven (Remondis Aqua) vertelde over de waterzuivering van AkzoNobel in de Botlek. Het hart van deze zuivering bestaat

Tenslotte was er een duopresentatie van Carmen Huth (Dow Terneuzen) en Amor Gaillard (Tauw) over de operationele bedrijfsvoering van de afvalwaterzuivering van Dow Terneuzen. Daar is sprake van een biologische waterzuivering met twee gescheiden straten. Vanuit een operationeel standpunt is de zuivering van Dow ­Terneuzen vrij complex, gezien de verschillende afvalwatersoorten en wisselende vrachten vanuit de verschillende Dow-fabrieken.

Meer informatie op de website van Stichting Kennisuitwisseling ­Industriële Watertechnologie. www.skiw.nl

KORT

NIEUWS

Nieuwe opleiding Geohydrologie Iedereen weet dat té hoge en té lage grondwaterstanden schade kunnen opleveren. Niemand wil water in de kruipruimte, maar goede kennis van het proces is hierbij van groot belang. Daarom organiseert Wateropleidingen in het voorjaar de zesdaagse opleiding Geohydrologie, waarbij kennis en praktijk elkaar afwisselen.

Zowel waterschappen, gemeenten als provincies hebben een taak in het grondwaterbeheer. Om deze taak goed uit te voeren is actuele kennis nodig van het grondwatersysteem, aangevuld met praktische vaardigheden.

NR2 / FEBRUARI 2015

Veel animo voor het vierde symposium ‘Praktijkcases Behandeling Industrieel Afvalwater’

Werkzaamheden die in de ondergrond plaatsvinden, overstijgen in tijd meestal de begroting van een (bouw-)project. Jaren na aanleg komen allerlei grondwaterproblemen naar boven. Herstel brengt hoge kosten met zich mee. Met de juiste kennis vooraf is dit soort onaangename verassingen vaak te voorkomen.

Elke cursist brengt in de opleiding Geohydrologie een eigen project in dat gedurende de opleiding als rode draad fungeert. Aan de hand van dit project leren deelnemers problemen met het grondwatersysteem op een juiste manier aan te pakken. Daarnaast gaan ze aan de slag met het beoordelen van externe opdrachten, zoals drainage- en bemalingsadviezen.

De opleiding Geohydrologie gaat donderdag 9 april van start.

Aanmelden kan via de website www.wateropleidingen.nl, of neem contact op met Nienke Elijzen: nienke.elijzen@wateropleidingen.nl, of 06 – 313 869 87

iStockphoto

VEEL BEHOEFTE AAN UITWISSELING KENNIS INDUSTRIEEL AFVALWATER

Trots op onze innovaties!

Ook dit jaar presenteert Royal HaskoningDHV op de Aqua Nederland vakbeurs de nieuwste technologische ontwikkelingen voor een circulaire economie. Samen met partners werken wij aan een vijftigtal innovatieve trajecten op het gebied van afvalwater, industriële waterbehandeling, drinkwater, waterbeheer en water in de stad. Innovaties waar we trots op zijn.

Meer weten?

Bezoek Royal HaskoningDHV op 17, 18 & 19 maart in Gorinchem, stand 194

n n n n n n

Themista® en Ephyra® Brengen uw slibgisting in een hogere versnelling.

CODE® Zet reststromen om in waardevolle eindproducten.

Nereda® Gaat met alginaat richting een grondstoffenfabriek.

Crystalactor® Brengt fosfaat weer schoon terug in zijn kringloop.

Human Sensor™ Benut de ogen en oren van uw twitterende klant.

Aquasuite® Verbetert elk proces met intelligente oplossingen.

MC2015-009

royalhaskoningdhv.com/innovation

Nieuwe ammonium analyser voor AWZI / RWZI

Liquiline System CA80AM: eenvoudig en betrouwbaar Eindelijk: een eenvoudige online ammonium analyser voor uw afvalwaterzuivering die meet volgens dezelfde ISO-norm als uw kuvettentest.

• Het verschil met de kuvettentest? Een keramisch filtratiesysteem dat altijd kraakhelder filtraat levert.

• Maximaal zelfreinigend effect door pendelende kettingmontage.

• Onderhoudsvriendelijk, slechts eens per kwartaal heeft het systeem onderhoud nodig.

Ook andere afvalwatersensoren aan te sluiten Ammonium is één belangrijke kwaliteitsparameter die met de Liquiline System CA80AM gemeten wordt, maar er kunnen eenvoudig ook andere Memosens analysesensoren op worden aangesloten.

Door ook deze parameters te meten kan uw biologische afvalwaterzuivering optimaal aangestuurd worden.

Voor meer informatie: www.nl.endress.com/liquiline_ca80am

Liquiline System CA80AM: colorimetrische ammonium analyser met mogelijkheid voor additionele Memosens AWZI sensoren

Keramisch filtratiesysteem zorgt voor kraakhelder filtraat

Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden

Tel: (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

HOOG WATER

23

SCHOONHOVEN

50M

Watertorens: er werden er ooit 260 gebouwd om druk te houden op het leidingnet en altijd te beschikken over schoon drinkwater. De meeste hebben nu een andere bestemming. In de tweede aflevering van deze serie: de watertoren van Schoonhoven.

VROEGER Mooi? Of mooi van lelijkheid? Het is bij de watertoren van het Zuid-Hollandse Schoonhoven, onze nationale zilverstad, een kwestie van smaak. De overdadige versiering moet hem in elk geval “duurder hebben gemaakt dan nodig is”, schrijft watertorenkenner Henk Rienks in een boek over de Nederlandse watertorens.

De toren van Schoonhoven, die dienst deed tot 1990, is een ontwerp van F.A. de Jongh. Hij werd gebouwd voor het eerste waterleidingbedrijf van de Krimpenerwaard.

Onder de toren bevindt zich een kelder voor een buffervoorraad drinkwater. Op de begane grond stonden de pompen en de motoren, die het water omhoog pompten naar een geklonken ijzeren vat. Boven het watervat is de spits, bedekt met leien, die op een kerktoren niet zou misstaan. Dat was niet alleen versiering. De spits bevat een ijzeren koker, die in geval van nood extra druk op het systeem kon genereren. Bijvoorbeeld om een brand in de echte kerktoren van de stad te kunnen blussen.

GEBOUWD: 1901 INHOUD: 150 M3

NU In 1992 werd de toren, die nu is omringd door een woonwijk, voor 1 euro gekocht door de Stichting B ­ ehoud ­Watertoren. Later werd de Vereniging Hendrick de ­Keyser eigenaar. De toren werd gerestaureerd en dient nu als atelier en als expositieruimte van de z­ ilversmeden Paul de Vries en André van Loon. www.zilvergalerie.nl

Tekst en fotografie Roel Smit

NR2 / FEBRUARI 2015

Hoogwaardige waterzuiveringsproducten

Slibbehandeling Stikstofverwijdering Lichtslibbestrijding Drinkwaterbereiding Fosfaatverwijdering Overige chemicaliĂŤn www.watermelspring.com contact@watermelspring.com

SMART MONITORING NETWORK

connected devices & services

Schlumberger Water Services biedt een compleet scala aan technologie en advies op het gebied van grondwater management.

Betrouwbare en nauwkeurige sensoren worden gecombineerd met de laatste ontwikkelingen op het gebied van draadloze communicatie en data visualisatie.

Naast kwalitatief hoogwaardige grondwaterdata biedt Schlumberger Water Services tevens oplossingen om een grondwatermeetnet effectiever en efficiĂŤnter te beheren.

Data management & controle

Visualisatie

Diver datalogger

Communicatie

Waterkwantiteit & - kwaliteit

Grond- & oppervlaktewater monitoring

www.swstechnology.com

BERMAD holland R

Zelfreinigende zeeffilters

Regelafsluiters

De 863R is uitermate geschikt voor industrie en irrigatiesystemen. Het unieke afzuigmechanisme reinigt het filtergaas tijdens normale service.

BERMAD’s medium gestuurde regelafsluiter voor vrijwel alle functies.

Vanaf 1,5” tot 48”.

In een veelheid van materialen leverbaar.

Vanaf 2” tot 14”.

Automatische ringenfilters De automatische ringenfilters van UDI zijn breed inzetbaar met weinig spoelwater. Door de modulaire opbouw is maatwerk standaard.

Capaciteiten van 20 tot 800 m3/h en van 20 tot 400 micron.

Gecombineerde watermeter/ afsluiter Uniek van BERMAD is de watermeter met geïntegreerde regelafsluiter.

De afsluiter is zeer compact en eenvoudig te onderhouden.

NIEUW

NIEUW

Media filterketels

Ont- en beluchters

UDI stalen mediafilterketels met polyester coating voor een werkdruk tot 8 bar. 12” tot 60” met een inhoud van 30 tot 1500 liter standaard op voorraad.

BERMAD’s automatische en kinetische ont- en beluchters zijn er voor iedere toepassing en capaciteit. Betrouwbaar mechaniek met waterslagbescherming.

Vanaf ¾” tot 8”.

Zie ons compleet programma van de standaard producten.

Aanpassing en materiaalkeuzes op aanvraag.

Tel.: +31 78 673 1477 - Fax: +31 78 673 4557 - info@uvar.nl

www.uvar.nl

BEZOEK 4 STAND 28

Tel.: +31 78 673 4761 - Fax: +31 78 673 7087 - info@bermad.nl

www.bermad.nl

A

26

WANDELEN LANGS

Zoet water is een levensvoorwaarde. Dus doen mensen al heel lang hun best om zoet water te krijgen op plaatsen waar van nature niet genoeg is. Inspanningen van eeuwen zijn terug te vinden in het landschap in de vorm van indrukwekkende monumenten. Waard om te bewaren en, zeker voor waterprofessionals, waard om eens te bezoeken.

Tekst Roel Smit | Beeld Jos Peters, Roel Smit, Hollandse Hoogte en iStockphoto

De Basilica Cisterne in Istanbul

OUDE WATERWERKEN

I

VERZONKEN ‘PALEIS’ IN ISTANBUL

n de Turkse hoofdstad Istanbul liggen de belangrijkste toeristische trekpleisters vlakbij elkaar in de wijk Sultanahmet: de Aya Sofia, de Blauwe Moskee, het Topkapipaleis en de Grote Bazaar, allemaal op loopstand. Een andere attractie, niet zo heel opvallend in dezelfde wijk, is de Basilica Cisterne.

Dit is het grootste van een paar honderd ondergrondse waterreservoirs van Istanbul, die de Byzantijnse keizer Justinianus I tussen 532 en 542 na Christus liet aanleggen. Hij deed dit om ervoor te zorgen dat zijn paleis en andere overheidsgebouwen tijdens een belegering over voldoende schoon drinkwater zouden blijven beschikken. Het waterreservoir had een capaciteit van 80 miljoen liter.

In het Turks heet deze Basilica Cisterne, het Yerebatan Sarayi ofwel het ´verzonken paleis´.

Een toepasselijke naam voor dit enorme bouwwerk met zijn 336 zuilen. Het waterreservoir bestaat uit een grote ruimte van 143 bij 65 meter, is ongeveer 9 meter hoog en ligt onder het voormalig Hippodroom, een stadion dat in de Romeinse tijd, toen Istanbul nog Constatinopel heette, werd gebruikt voor wagenrennen.

Van het oorspronkelijke plein is weinig meer over, alleen twee obelisken zijn nog bewaard gebleven en de ingang van de Basilica Cisterne ligt een beetje verscholen op ongeveer 150 meter ten zuidwesten van de Aya Sofia.

Het water om de Cisterne te vullen werd aangevoerd vanaf het ongeveer 20 kilometer ten noorden van Istanbul gelegen Belgradowoud. Een woud dat toen ruim 13.000 hectare groot was en van groot belang voor de stad. Het water kwam uit talrijke beken. Om het te kunnen benutten, werden beken gekanaliseerd en dammen gebouwd. Via aquaducten en tunnels werd het water vanaf het Belgradowoud naar de Basilica Cisterne geleid. Tegenwoordig kan men als toerist afdalen in deze 1.500 jaar oude ondergrondse wereld, waar het water vanuit het plafond nog steeds zo druppelt als in de tijd van keizer Justinianus I. >

NR2 / FEBRUARI 2015

27 iStockphoto

A

ACHTERGROND

28 iStockphoto

Pont Du Gard bij Nimes

ROMEINS ERFGOED IN ZUID-FRANKRIJK

W

el eens goed gekeken naar een briefje van 5 euro? Daarop staat een afbeelding van één van­ ’s werelds ­bekendste ­aquaducten namelijk Pont du Gard, een R ­ omeins aquaduct gebouwd tussen 38 en 52 na Christus, in de omgeving van het Zuid-Franse Nîmes.

Toen in de Romeinse tijd de stad Nemausus (het huidige Nîmes) steeds groter werd, kreeg ze problemen met het vinden van schoon drinkwater. De dichtstbijzijnde geschikte bron lag op meer dan 50 kilometer afstand bij Uzes (Source d’Eure). De enige mogelijkheid om het water naar Nemausus te krijgen was via een aquaduct.

Het aquaduct werd uiteraard zo gebouwd, dat door het verval het water vanzelf naar de stad stroomde. De Romeinse bouwkundigen en ingenieurs zorgden ervoor dat er een gemiddeld verval was van 25 centimeter per k ­ ilometer.

Pont de Gard is gebouwd in drie lagen: de eerste laag was een weg voor strijdwagens, de tweede laag was om lopend te gebruiken en de derde laag was het aquaduct (1,8 meter hoog en 1,2 meter breed). Voor de bouw van dit aquaduct werd meer dan 50.000 ton kalksteen gebruikt door meer dan 1.000 arbeiders. ­Dagelijks stroomde er ongeveer 35.000 kubieke meter water naar de badhuizen, de woningen van de welgestelde burgers en naar de bronnen en fonteinen van Nemausus.

Veel steen is door de eeuwen heen geplunderd, waardoor van de oorspronkelijke 50 kilometer van het aquaduct tegenwoordig nog maar 275 meter over is. Pont du Gard werd weer voor het eerst gebruikt als brug in 1295. Ook dit was maar van korte duur, want in 1448 ­richtte een aardbeving aanzienlijke schade aan het bouwwerk. Pas onder bevel van Napoleon vond er in de 18e eeuw een uitgebreide restauratie plaats.

In 1985 werd Pont du Gard op de Unesco Werelderfgoedlijst geplaatst. Het is al jaren een belangrijke toeristische trekpleister.

ACHTERGROND

29

Foto Jos Peters

Een levada op Madeira

1.500 KILOMETER WATERGANGEN OP MADEIRA

H

et vulkanische eiland Madeira, ook wel bloemeneiland genoemd, is te verdelen in het regenachtige en waterrijke noorden en het droge ­ ­zuiden. Om het droge zuiden van water te voorzien werden er al in de zestiende eeuw vanuit het noorden watergangen aangelegd. Die ­watergangen of levada’s, zoals ze op Madeira worden genoemd, transporteren het water van de natuurlijke bronnen (regenwater en condenswater) door een uitgebreid net van ­antieke irrigatiekanalen naar de drogere gebieden van het eiland. Vroeger werd voor de aanleg van deze kanalen natuursteen gebruikt, tegenwoordig vooral beton.

Om het water via de watergangen door de bergen te kunnen leiden is gebruik gemaakt van tal van tunnels en aquaducten. Het ­water wordt aan de zuidkant vooral gebruikt bij het irrigeren van land- en tuinbouwgronden. Hiervoor zijn weer veel kleinere kanaaltjes aangelegd. Het water wordt dan met behulp van afsluiters een bepaalde tijd naar een eindafnemer geleid, totdat de boer zijn water heeft.

Dit geeft nog wel eens problemen, want niet iedereen houdt zich strikt aan de afspraak.

Tegenwoordig hebben die afsluiters meer en meer metalen schuiven, maar ook de oude methode (oude kleren en/of stenen) wordt nog regelmatig toegepast.

Voor het onderhoud van de levada’s zorgen de levadeiros. Zij verwijderen bladeren en takken en maken roosters schoon. Omdat ­ de levadeiros bij de levada’s moeten ­kunnen komen, werden er ook paden aangelegd. ­Tegenwoordig worden die paden veel gebruikt door de wandeltoeristen. Veel reisorganisaties ­hebben zich erop toegelegd om wandelvakanties aan te bieden op Madeira, want met ruim 1.500 ­kilometer aan levada’s valt er niet alleen veel natuurlijke schoonheid te zien, maar ook veel te wandelen. Ideaal voor de wandelaars, is dat de meeste paden goed worden onderhouden door de lavadeiros en dat is wel nodig ook, want in sommige gevallen zijn de paadjes maar 20 centimeter breed. >

NR2 / FEBRUARI 2015

s c h t e r u g s p o e l f i lt e r

au

at i tom

Avedko voor al uw behuizingen

Optifil Waterfiltersysteem Enkele eigenschappen: • Filterfijnheid van 1 micron tot 150 micron • Terugspoelen zonder onderbreking van het filtratieproces • Minimale hoeveelheid terugspoelvloeistof benodigd • Diverse uitvoeringen voor een debiet van 20 tot 600 m3/uur • Hoogwaardig roestvrij staal • Volledig gesloten filtersysteem

!

NieuW

edig een voll steem is y oorzien rs v e , lt m e rfi tifil Wate et erd syste p e s -O ti a le ru w m to ge st m Het Ha en geau er en uit eerbaar spoelfilt g m ru m te ra g e pro tisch euze. automa r naar k van een een filte

+ 31 (0)78 633 34 44 | WWW.AVEDKO.NL www.imbemadenso.nl • T. 023 - 517 24 24

De ultieme Legionellapoortwachter Snel en efficiënt alle aspecten van legionellabestrijding onder controle.

• Ultrafiltratie • Poortwachtersconcept volgens BRL 14010 certificering • Complete ontzorging • On-site & online integriteitscontrole • Duurzaam & kostenreducerend • Mobiele skid Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs in Gorinchem op stand 354.

KIWA TOX-ATA

Hegelsom, The Netherlands www.hg-ulfima.com

ACHTERGROND Foto Hollandse Hoogte, Sime s.r.l.

Piscina M ­ irabilis bij Misenum

WATERRESERVOIR VOOR POMPEÏ EN NAPELS

E

en bassin voor circa 12.000 kubieke meter zoet w ­ ater.

Het is te vinden bij de I­ taliaanse plaats Misenum, vroeger een thuishaven van de ­Romeinse vloot. Piscina ­Mirabilis is de naam van het reservoir dat werd gegraven uit tufsteen; 15 meter hoog, 72 meter land en 25 meter breed.

Het reservoir is het einde van Aqua Augusta, een aquaduct (vernoemd naar de Romeinse keizer Augustus), dat een lengte had van een kleine honderd kilometer. Het transporteerde zoet ­water vanuit de Apennijnen naar de kust.

De bouw van het reservoir had in de eerste plaats een militair doel; de Romeinse vloot had behoefte aan een constante aanvoer van zoet water. Al eeuwen buiten gebruik, is het nog steeds mogelijk de Piscina Mirabilis te bezoeken om af te dalen in het enorme, lege reservoir.

Aqua Augusta, ook wel het Serino Aquaduct genoemd, van Serino in de Apennijnen naar Misenum aan de kust, had verschillende aftakkingen naar diverse dorpen en steden. Men vermoedt een stuk of twaalf. Eén daarvan was Pompeï, de stad die in het in 79 na Christus door as van de Vesuvius werd overdekt.

NR2 / FEBRUARI 2015

31

In Pompeï kwam het water aan de noordkant binnen in het waterkasteel (Castellum Aquae),een rond bassin, waarin 42 liter water per seconde werd opgevangen. Dit waterkasteel werd gebouwd op het hoogste punt van Pompeï, om zo de stad van water te kunnen voorzien. Via drie ­enorme ­loden pijpleidingen, van ongeveer 20 centimeter dikte, werd het water onder het plaveisel getransporteerd naar de ­lokale leidingen van de openbare fonteinen, de openbare ­badhuizen en de woonhuizen van de rijken.

Om de druk van het water te verhogen stonden er watertorens langs de kant van de weg van ongeveer zes meter hoogte. De minder welgestelde burgers uit die tijd konden water halen uit de fonteinen in de stad. Zij gebruikten hiervoor een amfoor (kruik met twee oren).

Het aquaduct Aqua Augusta liep deels ondergronds, maar voor overspanning van diverse valleien werd gebruik gemaakt van een brug met boven elkaar staande arcaden. Van het aquaduct is als gevolg van natuurrampen nauwelijks nog iets terug te vinden. Het watersysteem van Pompeï en het reservoir bij Misenum is nog wel een bezoek meer dan waard. >

Robuschi ROBOX Schroefcompressoren voor olievrije luchtverplaatsing Fluisterstille schroefblower/compressor combineert uitstekende prestaties aan een laag energieverbruik.

Belangrijke aspecten • • • • • •

Zeer laag energieverbruik Fluisterstil < 70 dB(A) Unieke opstelling i.v.m. ruimte en onderhoud Onderhoudsvriendelijk Maximaal drukverschil 2,5 bar Aanzuigcapaciteit tot 10.000 m3/h

Robuschi Benelux B.V. • Kanaaldijk 100 • 6956 AX Spankeren www.robuschi-benelux.nl • tel. +31 (0)313.415.570

8

d 21

Stan

Struct De betontank bouwers van Nederland

Multidisciplinair ingenieurs- en architectenbureau VOOR AL UW WATERPROJECTEN

' - * info@aquastruct.nl

• Architectuur • Bouwkunde • Constructie • Elektrotechniek • Werktuigbouw

www.aquastruct.nl

Duiven, T 026 384 44 44, www.iagroep.com, info@iagroep.com

Minder energieverbruik met de VACOMASS® Jet control valve

Binder Engineering BV Cort van der Lindenstraat 25 2288 EV Rijswijk Nederland Tel. 070-307.4300 Fax 070-307.4399 sales@binder-engineering.nl www.bindergroup.info

Een revolutionaire lucht-regelafsluiter voor de waterzuiveringinstallaties.

Belangrijkste eigenschappen: - Besparing op energie gebruik, de extreem lage drukval (minder dan 3 mbar!) wordt bereikt door het aerodynamisch geoptimaliseerde ontwerp.

Hoe zorgt u ervoor dat er geen druppel gemeenschapsgeld verspild wordt?

- Lineair regelkarakteristiek over 5 - 95% van de opening.

- 0 - 100% instelbaar regelbereik.

- Corrosiebestendig, gasdicht ontwerp, volledig in RVS, met geïntegreerde flowmeter in de inlaat van de afsluiter.

- Optimalisatie van het biologische proces en kostenbesparing op uw bedrijfsvoering.

Uw totaalpartner in industriële electrotechniek en watermanagement

www.modderkolk.nl

VACOMASS® Jet control valve

Bezoek ons op de Aqua Nederland vakbeurs te Gorinchem, 17, 18 en 19 maart

Stand nr. 296

ACHTERGROND REUZENAQUADUCT BIJ LISSABON

H

oewel Lissabon omgeven is door water, heeft de stad altijd te lijden gehad van een chronisch gebrek aan goed drinkwater. In opdracht van koning João V werd in 1731 begonnen aan de bouw van een groot aquaduct, het Aquaduct Aguas Livres (aquaduct van de vrije wateren). Het was een ontwerp van onder anderen ingenieur ­Manuel da Maia (1677-1768) en het staat bekend als één van de ­grootste architectonische meesterwerken uit die tijd. Om het project te kunnen financieren kwam de koning met een speciale omzetbelasting op producten als rundvlees, olijfolie en wijn.

In 1748 kon het aquaduct worden ingezet om het water uit de bronnen van Canecas (nu de voorstad Odivelas) naar de stad te leiden. Het project werd uiteindelijk pas in de 19e eeuw voltooid, omdat er voortdurend meer vraag naar schoon drinkwater was en er dus steeds meer kanalen (uiteindelijk maar liefst 58 kilometer) moesten worden bij gegraven. Dat het aquaduct de enorme aardbeving van 1755 heeft overleefd, mag een wonder genoemd worden.

33

In het noordwesten van Lissabon torent het historische bouwwerk hoog uit boven het Alcantara-dal. De indrukwekkende brug van maar liefst 941 meter lang, was voor die tijd een architectuurwonder. In totaal 35 bogen overspannen de vallei; de hoogste is maar liefst 65 meter hoog en heeft een overspanning van 29 meter. Het was een vermelding waard in het Guiness Book of Records.

Het door het aquaduct aangevoerde water werd o ­ pgeslagen in Mão d’Agua das Amoreiras, het hoofdreservoir van de ­watervoorziening in Lissabon. Hier vandaan werd het gedistribueerd naar de fonteinen in de stad. Mão d’Agua das Amoreiras is een kasteelachtig gebouw, heeft muren van maar liefst vijf meter dikte en kon 5.500 kubieke meter water bevatten. Tegenwoordig is dit vrijwel nog onbekende waterreservoir geopend voor bezoekers en werkelijk een ­juweel om te bezoeken. Hier heeft men ook een prachtig uitzicht op het stuwmeer en de stad Lissabon.

Nadat het Lissabon ruim twee eeuwen van goed ­drinkwater had voorzien, werd het aquaduct in 1967 buiten gebruik ­gesteld. |

Foto Roel Smit

Het Aquaduct Aguas Livres bij Lissabon

NR2 / FEBRUARI 2015

34

‘STADSGRACHT’ ALS GOOT IN ERE HERSTELD Het Twentse Ootmarsum (onderdeel van de gemeente Dinkelland) brengt een oude stadsgracht terug in het straatbeeld, in de vorm van verschillende typen goten. Met de aanleg ervan wil Ootmarsum oude beeklopen weer zichtbaar maken.

Net zoals vroeger moet het (regen)water, komend vanaf de Kuiperberg via de ‘beek’ naar de stad ­stromen. Om het water dat door de nieuwe ‘stadsgracht’ stroomt zichtbaar te maken, werd ­gekozen voor een ondiepe zogeheten molgoot. Daar waar de stadsgracht om technische reden niet uitgevoerd kon worden als molgoot is gekozen voor lijngoten, die minder ruimte vragen.

Een extra uitdaging vormde het feit dat de goot in een weg, waar auto’s en vrachtwagens overheen rijden, moest worden toegepast. Vanwege de flinke verkeersbelasting zou de goot, voor de stevigheid, rondom in een zware betonfundatie moeten worden geplaatst.

Dat was om esthetische redenen echter niet wenselijk. Daarom hebben de ontwerpers en uitvoerders van het project een goot ontwikkeld die ondiep is, maar niet in de betonfundatie hoeft te worden geplaatst. Het eindresultaat is een stalen gootprofiel, ontwikkeld door afwateringsspecialist ACO, dat inwendig volledig is gevuld met beton en wapening, en aan de zijkanten niet ondersteund hoeft te worden.

Bij het totale project, dat wordt uitgevoerd in opdracht van de gemeente Dinkelland, waterschap Vechtstromen en de provincie Overijssel, waren verschillende partijen betrokken. Eelerwoude ingenieursbureau was verantwoordelijk voor het basisontwerp, Stegginkinfra projectmanagement & advies deed de detaillering en het definitief ontwerp.

De technische uitwerking van het project was in handen van Anacon Infra uit Borculo.

De werkzaamheden worden uitgevoerd door aannemersbedrijf Gerwers uit Tilligte.

KREMER WINT AANBESTEDING Kremer Speciaal Zand en Grind uit ­Emmen heeft de aanbesteding gewonnen om dit jaar gecertificeerd filterzand te leveren aan drinkwaterbedrijven. Het filterzand wordt gebruikt om het drinkwater te ontharden te filteren. Kremer Speciaal Zand en Grind gaat dit zand leveren aan acht Nederlandse drinkwaterbedrijven.

Het zand wordt gewonnen op de zandwinlocatie van Kremer in Groningen, waar het een drogingproces ondergaat en hierna in Emmen wordt verwerkt tot gekalibreerd zand en grind.

Het hele proces van winning tot het zeven heeft het bedrijf in eigen beheer.

NEN-NORMEN WATER EN SLIB VERDWIJNEN MOGELIJK NEN heeft het plan om vier normen op het gebied van water en slib in te trekken.

Dit is een voorstel in het kader van de vijfjaarlijkse evaluatie van de NEN-normen.

Voordat de normen daadwerkelijk worden ingetrokken, wil NEN weten of ze nog in gebruik zijn. Gebruikers wordt gevraagd hun reactie voor 1 april kenbaar te maken bij NEN. Als blijkt dat de normen niet meer gebruikt worden, zal NEN besluiten deze in te trekken.

Het gaat om de volgende normen: • NEN 6644: 1983 ‘Water - Berekening van het gehalte aan vrije ammoniak’ • NEN 6687: 1983 ‘Slib - Bepaling van de compressibiliteitscoëfficiënt bij vacuümfiltratie’ • NEN 6688: 1983 ‘Slib - Bepaling van de compressibiliteitscoëfficiënt bij drukfiltratie’ • NEN 6689: 1983 ‘Slib - Bepaling van de afzuigtijd bij vacuümfiltratie’ NEN graag van de gebruikers weten of: 1. Deze normen binnen hun instelling worden gebruikt, 2. Indien ja, het tot problemen zou leiden wanneer tot het intrekken van de normen wordt overgegaan, en 3. Indien dit tot problemen leidt, deze kunnen worden toegelicht.

Belanghebbenden en gebruikers kunnen hun reactie kenbaar maken bij NEN door een mail te sturen naar milieuenmaatschappij@nen.nl. Nadere informatie: Erica Fritse, Consultant Milieu & Maatschappij, telefoon 015-2690303.

WATERTECHNIEK

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTOR

INNOVATIEPRIJS VAN WATER ALLIANCE VOOR HYDROWASHR

De Water Alliance Innovation Stimulation Award is uitgereikt aan het bedrijf Hydrowashr uit Leeuwarden. De prijs, waarvoor negen genomineerden waren geselecteerd, heeft een waarde van 10.000 euro en bestaat onder andere uit ondersteuning op het gebied van marketing en pr. De uitreiking vond vorige maand plaats in Leeuwarden.

De startende onderneming Hydrowashr ontwikkelde een apparaat om bijvoorbeeld na een toiletbezoek handen te wassen en te drogen, zonder in aanraking te komen met kraan en/of handdoek. Sensors detecteren de handen en vervolgens loopt het programma volledig ‘touch free’. De handen worden gereinigd door microscopisch kleine druppeltjes warm water in snel stromende lucht. Deze lucht blaast het water meteen ook weer van de handen af. Vervolgens wordt in een warme luchtstroom nagedroogd. Volgens de producent zorgt deze nieuwe techniek – naast hygiënewinst – ook voor een besparing op water en energie.

Juryvoorzitter Cees Buisman (wetenschappelijk directeur van topinstituut Wetsus) liet weten onder de indruk te zijn van de koppeling van functionaliteit en design en noemde ontwerper en directeur Jan Mulein “de Steve Jobs van de watertechnologiesector”.

Het was de tweede keer dat de Water Alliance Innovation Stimulation Award – een initiatief van Water Alliance – werd uitgereikt. Vorig jaar won het BlueLeg Monitor uit Sneek.

MEEDENKEN OVER NORM VOOR BODEMBESCHRIJVING IN HET VELD? Vorige maand is begonnen met de herziening van NEN-EN-ISO 25177, de norm voor bodembeschrijving in het veld. Partijen die werken met deze norm en andere geïnteresseerden zijn uitgenodigd mee te denken over de herziening via de normcommissie ‘Veldwerk – Monsterneming’. Zo kunnen diverse Nederlandse implementatie- en praktijkproblemen worden opgelost en wordt de Nederlandse kennis en ervaring tegelijkertijd in een mondiaal toegepast document geborgd.

In 2011 is de ISO-norm 25177 ‘Field soil description’ gepubliceerd als NEN-EN-ISO 25177 en daarmee nationaal aanvaard. In de praktijk lopen Nederlandse bedrijven echter tegen diverse implementatieproblemen aan. Nederland is daarom projectleider geworden voor de herziening van NEN-EN-ISO 25177 .

Voor meer informatie over de herzieningsprocedure of over de mogelijkheden om mee te denken over de herziening kan men contact opnemen met NEN, Saskia Schulten, Consultant Milieu & Maatschappij, telefoon: 015-2690129 of e-mail saskia.schulten@nen.nl

NR2 / FEBRUARI 2015

PROVINCIES SLUITEN CONTRACTEN VOOR GRONDWATERONDERZOEK Vorige maand werd in Utrecht het eerste contract getekend in een reeks van twaalf, waarmee de provincies de monitoring van de grondwaterkwaliteit in handen geven van de laboratoria Al-West en ­Eurofins-Omegam.

De twaalf provincies hebben medio vorig jaar besloten de handen ineen te slaan bij de uitvoering van de monitoring van grondwaterkwaliteit voor de Europese Kaderrichtlijn Water. Met deze samenwerking kunnen de provincies vergelijkbare datasets opbouwen om zo de grondwater­ kwaliteit in beeld te brengen.

Het grondwater wordt onder andere onderzocht op nutriënten, metalen en bestrijdingsmiddelen. Nieuw is dat nu ook naar verontreinigingen als bijvoorbeeld weekmakers, brandvertragers en medicijnresten wordt gekeken.

De grondwateranalyses zijn hiervoor gezamenlijk aanbesteed en verdeeld in vier stofgroepen. Komende vier jaar zullen de metingen van de bestrijdingsmiddelen worden uitgevoerd door Agrolab. De analyses voor de andere stofgroepen worden door Eurofins-Omegam verricht.

35

BEZOEK OP HETZELFDE MOMENT

Gorinchem | 17, 18 en 19 maart 2015

DE NATIONALE VAKBEURS VOOR WATERBEHANDELING, WATERMANAGEMENT & WATERTECHNOLOGIE

U KOMT DEZE BEURS TOCH OOK BEZOEKEN? REGISTREER U NU VIA WWW.EVENEMENTENHAL.NL/AQUARIO-GO

WATERTECHNIEK

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTOR

WATERSCHAPPEN WILLEN SCHONER ERF BIJ DE BOER Sloten met zo min mogelijk gewasbeschermingsmiddelen. Dat is het doel van de Nederlandse waterschappen. Om agrariërs te informeren over maatregelen die ze op eigen erf kunnen nemen, is in opdracht van achttien Nederlandse waterschappen de informatieve film Emissie…ook niet op het erf! gemaakt.

Uit de film blijkt dat de agrarische sector naast een milieubelang ook een bedrijfseconomisch belang heeft bij het beperken van de uitstoot, namelijk het voorkomen van een verbod op bepaalde soorten middelen.

In de film is te zien hoe akkerbouwer/loonwerker Marcel Verhoeven uit Erp ervoor zorgt dat vanaf zijn erf geen gewasbeschermingsmiddel de sloot in gaat. Het belang voor bedrijf en milieu wordt uitgelegd. Daarnaast komen verschillende zuiveringssystemen voor restvloeistof en waswater in beeld.

De film is gemaakt door CLM Onderzoek en Advies, in opdracht van de waterschappen Hunze en Aa’s, Noorderzijlvest, Vechtstromen, Aa en Maas, Brabantse Delta, De Dommel, Peel en Maasvallei, Rijn en IJssel, Rivierenland, Scheldestromen, Vallei en Veluwe, ­Zuiderzeeland, Wetterskip Fryslân en de hoogheemraadschappen Amstel, Gooi en Vecht, De Stichtse Rijnlanden, Hollands Noorderkwartier, Schieland en de Krimpenerwaard, Rijnland en Project Schone Bron, Drentse Aa. Bekijk de film door gebruik te maken van de QR-code of door met behulp van de naam van de film te zoeken op Youtube.

VECHTSTROMEN TEST NIEUWE TECHNIEKEN IN OOTMARSUM Waterschap Vechtstromen en de internationale membranenproducent Pentair uit Enschede beginnen een tweejarig onderzoek naar de optimalisatie van een hybride membraanbioreactor op de rioolwaterzuivering in Ootmarsum.

De rioolwaterzuivering in Ootmarsum is sinds 2007 in gebruik als hybride zuiverings­ systeem (de conventionele rioolwaterzuivering is parallel geschakeld aan een ­membraanbioreactor). De X-Flow membranen die in de membraanbioreactor worden gebruikt zijn van een oudere generatie. Inmiddels is er een nieuwe generatie X-Flow membranen, die Pentair op de rioolwaterzuivering in Ootmarsum in de praktijk gaat uittesten en optimaliseren.

Voor het waterschap is het onderzoek belangrijk omdat het de resultaten van het membraandeel van de rioolwaterzuivering wil verbeteren en een lager energieverbruik wil realiseren. Het onderzoek neemt twee jaar in beslag. De resultaten worden ­gepubliceerd en gedeeld met bedrijfsleven en waterschappen.

NR2 / FEBRUARI 2015

DUTCH STEEL PROFILES MIKT OP PILOT IN GHANA Het Leeuwarder bedrijf Dutch Water Partners (DWP) heeft samen met plaatsgenoot Mannen van Staal de joint venture Dutch Steel Profiles opgericht. Het nieuwe bedrijf is bedoeld om in te spelen op de vraag naar geprefabriceerde watertanks en drinkwaterzuiveringssystemen. Een eerste pilot is gepland in Ghana, waar het Ghanese bedrijf Kingdom Waters belangstelling heeft getoond. DWP en de organisatie Aqua for All tekenden vorige maand een intentieverklaring, met als doel die productie en levering van geprefabriceerde drinkwater zuiveringssystemen aan Ghana gefinancierd te krijgen.

De ondertekening vond plaats tijdens het evenement WaterLink, waarmee organisator Water Alliance het vijfjarige bestaan vierde in het WTC Leeuwarden. De joint venture Dutch Steel Profiles is volgens de Water Alliance een mooi voorbeeld van de synergie die ze graag ziet ontstaan tussen watertechnologiebedrijven en maakindustrie in en om de WaterCampus in ­Leeuwarden.

In totaal vergen de ambities van Dutch Steel Profiles een investering van circa 1,6 miljoen euro. De verwachting is enkele honderden tot duizend tanks per jaar op te leveren.

37

LOGISTICON WATER TREATMENT DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Demiwater

Afvalwater

25 JAAR

Koelwater

Olie/Water separatie

Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek en Constructie in één hand Optie huur installaties mogelijk Bel of mail gerust en maak gebruik van onze expertise in water.

Logisticon Water Treatment b.v.

Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com

25 JAAR

WATERTECHNIEK

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTOR

‘RIETJESMEMBRAAN’ VERWIJDERT MEDICIJNRESTEN UIT DRINKWATER

Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu (eerste volwassene van links) onthult samen met leerlingen van groep 6 van basisschool De Zaaier het billboard over de werkzaamheden aan de hoogwatergeul in Marle

MINISTER START WERK AAN WATERGEUL BIJ DE IJSSEL Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu gaf op 14 januari bij de laad- en loswal in Marle het officiële startsein voor de aanleg van de hoogwatergeul ­Veessen-Wapenveld bij de IJssel. Ze deed dit door samen met leerlingen van groep 6 van basisschool De Zaaier uit Veessen een billboard te onthullen van het stripfiguurtje Geurt, de projectombudsman, die hun klasgenootje Thomas van Werven had bedacht.

Daarna bracht de minister een werkbezoek aan Cortenoever en Voorsterklei, waar landinwaarts nieuwe dijken worden aangelegd. Ze bezocht onder meer een werk- en zorgboerderij. De minister zei onder de indruk te zijn van de samenwerking tussen de diverse partijen, waaronder het waterschap Vallei en Veluwe, Rijkswaterstaat, gemeenten en bewoners, om het noodzakelijke en ingrijpende werk goed te kunnen uitvoeren.

In verband met de aanleg van de geul zijn negen boerenbedrijven en vijf woningen aangekocht en gesloopt. De vrijkomende gronden zijn herverkaveld. De meeste bedrijven hebben zich elders gevestigd of zijn gestopt. De bewoners van de woningen hebben allen vervangende woonruimte gekregen. Het betreft in totaal vijftien gezinnen.

De hoogwatergeul Veessen-Wapenveld vormt een onderdeel van meer dan dertig projecten, waarvan zeven langs de IJssel, in het kader van het landelijke programma Ruimte voor de Rivier. Rijkswaterstaat geeft samen met waterschappen, gemeenten en provincies de rivieren op deze plaatsen meer ruimte. Bijvoorbeeld door het verleggen van dijken, het graven van nevengeulen en het verdiepen van uiterwaarden. De hoogwatergeul Veesen-Wapenveld moet eind 2016 gereed zijn.

NR2 / FEBRUARI 2015

Nieuwe selectieve membranen in de vorm van dunne holle rietjes, kunnen de water­ zuivering eenvoudiger en goedkoper maken. Bovendien kunnen ze microverontreinigingen, zoals medicijnresten, beter verwijderen. Dit blijkt uit een promotie­ onderzoek van Joris de Grooth van UTonderzoeksinstituut MESA+.

De membranen die De Grooth medeontwikkelde, maken het mogelijk om water in één processtap te zuiveren, terwijl in huidige waterzuiveringsinstallaties een voorbehandeling nodig is.

Het nieuwe type membraan, mede ontwikkeld aan de Universiteit Twente, is aangebracht op dunne poreuze rietjes met gaatjes van ongeveer 5 nanometer groot (1 nanometer is 1 miljoenste millimeter).

Over de gaatjes worden, met een relatief eenvoudig chemisch proces, verschillende dunne laagjes coating van een polymeer (van ongeveer 2 nanometer dik) aangebracht.

Aan de binnenkant van de rietjes stroomt het vervuilde water naar binnen. Aan de buitenkant van het membraan komt het schone drinkwater door de vezel, terwijl de vervuilingen achterblijven. Uit onderzoek met grotere testinstallaties kwam naar voren dat de methode ook op grote schaal goed werkt.

Het bedrijf Pentair te Enschede, dat nauw betrokken was bij het onderzoek, neemt verdere productontwikkeling van het membraan over. Tijdens zijn promotieonderzoek was De Grooth deels werkzaam bij Pentair.

Het werk maakte deel uit van een groot onderzoeksplatform, opgericht voor de ontwikkeling van selectieve holle vezel membranen en mede gefinancierd door de Europese Unie.

39

NIEUW

Dr Baer

Websoftware voor smart water management

oflotatie

Electr

Afvalwater Oppervlaktewater

De leverancier van uw water- en/of afvalwaterzuiveringsinstallatie

www.envirochemie.com

Grondwater

ANZ_Akdolit_Neutralac_NL_88x56_Layout 1 10.12.14 08:19 Seite 1 -

2031 BP -

Haarlem

-

tel: +31 (0)23 5345405

-

info@enviro-chemie.nl

POSTBUS 593, 7000 AN DOETINCHEM T +31 (0)314 366600 E INFO@I-REAL.NL I WWW.I-REAL.NL

MACHEREY-NAGEL Uw sterke partner in Wateranalyses

Voldoet uw installatie aan de normen?

Water is onmisbaar voor uw bedrijfsactiviteiten. Het water moet voldoen aan hoge kwaliteitseisen als u het in uw proces gebruikt.

Ook het afvalwater dat u loost, moet aan strenge normen voldoen.

Bezoek dan onze stand 284 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

www.akdolit.com

www.neutralac.com

Waterprofessionals in Nederland bereiken?

Communiceer via media H2O.

Benieuwd naar de communicatiemogelijkheden?

Bel met: Shahin Habbah T 0314 - 35 58 34 E shahin.habbah@pshmediasales.nl I www.pshmediasales.nl

za

p

Behandeling van afvalwater en slib voor biogasproductie

ul

Behandeling van drinkwater en proceswater

com p

beh

Lhoist Western Europe Lhoist Nederland B.V. Tel.: +31 318 754166 verkoop@lhoist.com www.lhoist.nl

vrie n

Het is tijd om uw installatie te evalueren. Analyseren we samen of u nog aan de normen voldoet?

lijk de

ent et

Lhoist biedt een hoogwaardig gamma van waterreagentia voor optimale resultaten. Daarnaast adviseren wij u de beste oplossing voor de behandeling van uw proces- en afvalwater.

Akdolit® en Neutralac® zijn merknamen van Lhoist Recherche et Développement S.A.

Vanzelfsprekend moeten de reagentia voor waterfiltratie en afvalwaterbehandeling aan hoge eisen voldoen.

am

el

EnviroChemie BV - Waarderweg 52c

sn

MACHEREY-NAGEL GmbH & Co. KG Neumann-Neander-Str. 6–8 52355 Düren · Duitsland info@mn-net.com Uw contactpersoon in NL: Peter Claessens Tel./Fax: +31 47 85 61 200 pclaessens@mn-net.com www.mn-net.com

BEURSSPECIAL In deze beursspecial besteedt maandblad H2O aandacht aan de water- en rioleringsmarkt en aan beide vakbeurzen in Gorinchem. Deze special is mede mogelijk gemaakt door een groot aantal van de beursdeelnemers.

AQUA NEDERLAND VAKBEURS & RIOLERINGSVAKDAGEN 2015 Waterprofessional, u bent van harte welkom!

Van dinsdag 17 tot en met donderdag 19 maart staat de Evenementenhal in Gorinchem geheel in het teken van water. Dan wordt namelijk de Aqua Nederland Vakbeurs 2015 in combinatie met RioleringsVakdagen 2015 gehouden.

Beide exposities zijn samen hét evenement, waarop bedrijven uit de water- en rioleringsbranche elkaar treffen om kennis en technologie uit te wisselen en te spreken over de oplossing van managementvraagstukken. Het aantal deelnemende bedrijven en organisaties is nog groter dan vorig jaar.

Vergeleken met eerdere jaren zijn de openingstijden gewijzigd.

Deze zijn nu: • Dinsdag 17 maart van 10.00 tot 18.00 uur • Woensdag 18 maart van 13.00 tot 21.00 uur • Donderdag 19 maart van 10.00 tot 18.00 uur Nieuw is dit jaar ook dat tegelijk met de beurzen de Nationale Watertechnologie Week wordt gehouden. Dit evenement is een initiatief van brancheorganisatie ENVAQUA (de nieuwe combinatie van Aqua Nederland en VLM), Netherlands Water Partnership (NWP) en de Water Alliance.

17-19 MAART 2015 EVENEMENTENHAL FRANKLINWEG 2 GORINCHEM

Zoals u gewend bent, ontbreekt het u aan niets in Evenementenhal Gorinchem. Onze medewerkers staan voor u klaar om u te voorzien van een lekker hapje en een drankje, zodat u zich als bezoeker volledig kunt richten op netwerken, zaken doen en kennis delen!

Een bezoek aan Evenementenhal Gorinchem is voor waterprofessionals een must!

Esther Rodenburg Beursorganisator INFORMATIE EN AANMELDING Voor meer informatie over de Aqua Nederland Vakbeurs: www.evenementenhal.nl/aqua Voor meer informatie over RioleringsVakdagen: www.evenementenhal/rio Bezoekers aan de beurzen kunnen zich online registreren via: Evenementenhal.nl/aquario-go Voor meer informatie over en aanmelding voor de Nationale Watertechnologie Week: www.nationalewatertechnologieweek.nl

NR2 / FEBRUARI 2015

41

A

42

WAARMEE VERDIENEN WE GELD IN HET BUITENLAND?

5 EXPORTKANONNEN (EN 3 DIE ERAAN KOMEN!)

Hollands Glorie! De Nederlandse watersector heeft internationaal een goede reputatie. Ook de export doet het goed.

Maar wat zijn dat dan voor producten of diensten die het over de grens zo goed doen? Maandblad H2O beschrijft vijf exportkanonnen, vijf toppers, die voor Nederland geld binnen brengen. Plus drie ‘tips’: producten die dat de komende jaren moeten gaan doen.

A

BEURSSPECIAL

Tekst Peter Boorsma | Beeld iStockphoto

Razendsnel de wateroverlast in beeld TIP!

3DI

TU DELFT, DELTARES, NELEN & SCHUURMANS EN TWEE WATERSCHAPPEN 3Di is een techniek om enorme hoeveelheden data te kunnen verwerken tot simulatiemodellen die razendsnel een zeer gedetailleerd beeld geven van wateroverlast veroorzaakt door ­hevige regen of een overstroming. Ook kunnen effecten van bepaalde ingrepen door de c­ risisbeheerder worden gesimuleerd. De techniek is ontwikkeld door de TU Delft, Deltares en Nelen & ­Schuurmans, een Utrechts adviesbureau voor watermanagement. Het hoogheemraadschap van Delfland en het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier waren de launching customers.

3Di is als product nog geen jaar op de markt, maar wordt in Nederland al gebruikt door tien waterschappen en vijftien gemeenten waaronder Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, ­vertelt ­Wytze Schuurmans, directeur van Nelen & Schuurmans. Met vijf landen in Afrika, Azië en A ­ merika worden inmiddels – met steun van de Wereldbank – pilotstudies gedaan en gesprekken gevoerd.

Om te laten zien wat er allemaal kan, is de roemruchte ontsnapping in 1962 van het A ­ merikaanse gevangeniseiland Alcatraz met 3Di gereconstrueerd. Een simulatie van de stromingen in de baai van San Francisco toonde aan dat het wel degelijk mogelijk was geweest naar land te roeien en dat de ontsnapte gevangen misschien niet waren verdronken, zoals altijd was aangenomen. Dat leverde een nieuwsitem op dat de hele wereld over ging.

Schuurmans is ervan overtuigd dat de 3Di-modellen de hele Nederlandse watersector ten ­goede komen. Want als men in een land eenmaal gewend is met Nederlanders en Nederlandse modellen te werken, ligt het voor de hand om in zee te gaan met een adviesbureau uit dat land, dat immers gewend is met dezelfde modellen te werken. >

NR2 / FEBRUARI 2015

43

44

TOP!

Korreltechnologie door bijzondere samenwerking NEREDA

TU DELFT, ZES WATERSCHAPPEN EN ROYAL HASKONINGDHV De afvalwaterzuiveringstechnologie Nereda is een doorslaand succes, in Nederland en daarbuiten. René N ­ oppeney, Global Director Water Products bij advies- en ingenieursbureau Royal HaskoningDHV, somt op hoeveel Nereda-­ installaties er in 2014 alleen al verkocht zijn: 6 in Brazilië, 2 in Australië en 2 in Ierland. In Polen, Portugal en Z ­ uid-­Afrika zijn Nereda-installaties opgestart. Enkele andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, zitten op het vinkentouw. De technologie verkoopt zichzelf, of bijna dan.

In de Nereda-technologie zuiveren aërobe bacteriën die groeien in compacte korrels, het afvalwater. Normaal is er sprake van vlokkig materiaal. De korrels bieden grote voordelen voor chemicaliën- en energieverbruik en de technologie vergt veel minder bouwoppervlak voor de installatie.

Volgens Noppeney is Nereda een schoolvoorbeeld van de gouden driehoek van publiek-private samenwerking.

De technologie is ontwikkeld aan de TU Delft. Zes waterschappen boden zich aan als launching customer en Royal ­HaskoningDHV draagt het risico en zorgt nu voor de verkoop. Wel is afgesproken dat de TU en de waterschappen een deel krijgen van de opbrengst.

Maar ook Royal HaskoningDHV heeft baat bij het in standhouden van de lijntjes met de kennisinstelling en eigenlijke gebruikers van de Nereda-installaties. Zien doet geloven en dus troont het adviesbureau buitenlandse delegaties mee naar de Nederlandse installaties in bijvoorbeeld Epe, ­Dinxperlo, Vroomshoop en Garmerwolde, zodat ze zelf kunnen zien hoe weinig ruimte er nodig is. En wie kan nu beter de voordelen uitleggen dan een waterschap?

Ook in het buitenland is samenwerking de sleutel tot ­succes, benadrukt Noppeney. Royal HaskoningDHV werkt overal ­samen met lokale partners die helpen bij de verkoop en die de bouw van de Nereda-installatie en, waar nodig, ook de bedrijfsvoering voor hun rekening nemen. Nereda is niet ­alleen interessant voor landen waar tot nu toe nog maar weinig afvalwater gezuiverd werd, zoals ­ Brazilië, maar ook voor landen met een vervangingsvraag zoals Groot-­Brittannië. Veel Engelse installaties zijn verouderd en staan inmiddels middenin het bebouwde gebied. Dan is een ­Nereda-installatie bijzonder interessant omdat die maar zo weinig ruimte vergt.

TOP! Marktleider in biologische zuivering ANAEROBE REACTOREN

PAQUES “Er zijn bijna geen landen waar we niet zitten met onze ­wereldwijde dekking in biologische zuiveringsinstallaties”, zegt hoofd marketing en communicatie Vincent van Vuure van Paques uit het Friese Balk.

Paques produceert zuiveringssystemen voor industrieel afvalwater en gas op basis van biotechnologie. Ooit is het bedrijf begonnen met mestvergisting, maar inmiddels is het markleider op het gebied van de watertechnologie. Een ­absolute topper zijn de anaerobe reactoren.

In de BIOPAQ-reactoren worden organische verbindingen onder afsluiting van lucht door bacteriën omgezet in ­biogas.

Op deze manier worden de kosten van het lozen van het ­effluent verlaagd, worden waardevolle hulpbronnen teruggewonnen en wordt groene energie geproduceerd.

Het bijzondere is de interne circulatie, die zorgt voor een uitstekende menging van de biomassa met het influent en zelfregulerend is als het gaat om de inkomende CZV-­ belasting (CZV is de waarde die aangeeft hoeveel chemisch oxidatiemiddel nodig is om organische vervuiling volledig te ­oxideren). Daardoor kan de zeer compacte reactor hoge belastingen aan. De reactoren worden gekocht door onder meer de voedingsindustrie, brouwerijen en suikerfabrieken over de hele wereld. Op 1.800 plekken staan één of meer BIOPAQ-reactoren.

Paques telt in totaal 300 medewerkers, van wie een ­kleine 100 in Balk. De rest is verdeeld over de vestigingen in Chennai (India), São Paulo (Brazilië), Shanghai (China) en Noord-Amerika. De vestigingen in India, Brazilië en China zijn verantwoordelijk voor de verkoop van producten en de productie daarvan binnen hun regio.

Van Vuure ziet een goede toekomst voor Paques, nu steeds meer landen de regels op het gebied van afvallozing voor gemeenten, maar ook voor bedrijven aanscherpen. “We ­leveren gewoon een kwaliteitsproduct en we hebben wereld­ wijd ook de meeste reactoren staan.”

BEURSSPECIAL Energie uit zoet en zout water RED-TECHNOLOGIE

TIP!

REDSTACK Blue Energy – energiewinning uit water – is voorlopig nog niet op de markt. Maar de marktpotentie is zo groot, dat het thema toch uitstekend past in een bloemlezing van exporttoppers. Want kijk eens naar de voordelen; geen ­ CO2-­uitstoot, geen grote schoorstenen, geen vervuiling: er komt alleen brak water en elektriciteit uit. Daarbij is het een vorm van energiewinning die geen grote schommelingen kent, zoals zonne- of windenergie; water stroomt altijd, ook ’s nachts. Volgens een optimistische schatting moet het ­theoretisch mogelijk zijn met Blue Energy 80 procent van de wereldbehoefte aan elektriciteit op te wekken.

Misschien dat over een jaar of tien een fors deel hiervan wordt opgewekt met RED-technologie - Reversed ­ElectroDialysis waarbij zout water en zoet water langs membranen wordt geleid die ofwel alleen positieve zoutdeeltjes doorlaten ofwel alleen negatieve. Hierdoor ontstaat een potentiaalverschil, dat benut kan worden voor het produceren van elektriciteit. Dat de technologie werkt, is in het laboratorium van topinstituut Wetsus al aangetoond. Maar sinds november staat er op de Afsluitdijk een proefinstallatie, waarmee op forse schaal (tot 50 kW) de hele keten van inname tot aan stroomlevering wordt onderzocht.

De installatie wordt beheerd door REDstack, een jong bedrijf uit Sneek met 8 medewerkers (uitgedrukt in voltijdbanen), samen met Fujifilm Manufacturing Europe en Wetsus. “We leren heel veel en heel snel”, vertelt directeur Rik Siebers.

“Dingen die je in een laboratorium niet tegenkomt.”

Zo bevat het water allerlei organismen die je graag buiten de installatie wilt houden. Maar als organismen toch de ­installatie komen, hoe voorkom je dan dat ze dood gaan?

Als blijkt dat Blue Energy inderdaad een gouden belofte is, wordt in 2018 een grote demo-pilot gebouwd van 0,5 tot 2 MW, genoeg voor de elektriciteitsvoorziening van 1.250 tot 5.000 huishoudens. Loopt dat ook goed, dan volgt vier jaar later een commerciële centrale die misschien wel ruim 100.000 huishoudens van elektriciteit voorziet.

Vanaf dan ligt de wereld open: want overal zijn er rivieren die de zee in stromen. En de technologie is ook geschikt voor energiewinning uit rioolwater, uit industrieel ­afvalwater en uit ontziltingsinstallaties. REDstack heeft daarom alvast tien patenten aangevraagd.

Er zijn veel buitenlandse delegaties die de installatie w ­ illen bezoeken. Siebers is terughoudend. “Omdat het veel tijd­ kost – we zijn maar met weinigen – én om de technologie te beschermen.”

NR2 / FEBRUARI 2015

Sensoren houden oog op drinkwaterleidingen TOP! EVENTLAB EN MINILAB

OPTIQUA Sinds kort kunnen drinkwaterbedrijven vanachter de ­laptop voortdurend in de gaten houden of er verontreinigingen zijn in hun leidingsysteem. En dan niet alleen bij de pomp of bij de tappunten, maar waar je maar een EventLab-­sensor plaatst van het jonge bedrijf Optiqua. Deze innovatieve sensoren werken op basis van de breking van licht en geven onmiddellijk een signaal af als ze een afwijking signaleren.

De voordelen daarvan vallen niet alleen de Nederlandse drinkwaterbedrijven op, maar ook die in het buitenland.

Netwerken van EventLab-sensoren zijn ook geplaatst in Singapore, Durban in Zuid-Afrika, in Lille, Israël en de ­Verenigde Staten, vertelt directeur Jos-Willem Verhoef. Die verwacht overigens dat Optiqua de komende twee jaar veel gaat verkopen in Zuid-Afrika, Amerika en Australië.

Het Enschedese bedrijf werkt nauw samen met de launching customers Vitens en Public Utility Board (PUB) uit Singapore.

De sensoren zijn ook uitgebreid getest in de proeftuin van Vitens in Noardburgum in Friesland.

De sensoren passen volgens Verhoef in een ontwikkeling waarin waterbedrijven hun klanten steeds meer als klanten gaan zien en niet als ‘aansluitingen’. Het gaat om een breed concept waarin waterbedrijven hun klanten eerder kunnen inlichten over veranderingen in het water.

Aanvullend op het EventLab sensorennetwerk is daarom nu een klein, draagbaar laboratorium ontwikkeld. Wordt er een verontreiniging geconstateerd in het leidingnetwerk, dan kan een technicus met dit ‘Minilab’ ter plekke binnen een kwartier vaststellen of het gaat om gevaarlijke stoffen. >

45

46

Satellietkaarten tot op de millimeter precies

TOP!

METEN VAN VERZAKKINGEN IN BODEM EN DAMMEN

SKYGEO Wetenschappers ontdekten al decennia geleden dat je informatie van satellieten kunt gebruiken om gletsjers en vulkanen in de gaten te houden, tot op de millimeter ­precies.

Het is echter het Delftse bedrijf SkyGeo dat de techniek nu wereldwijd inzet om voor beheerders van infrastructuur verzakkingen te monitoren.

“Wij hebben het hele proces van satelietmetingen tot deformatiemetingen sterk gestandaardiseerd; de weten­ schappers hadden ieder zo hun eigen methode”, vertelt Jos ­Maccabiani, directeur Professional Services bij S ­ kyGeo. “Omdat het bewerken van honderden satellietbeelden zeer rekenintensief is, hebben we geïnvesteerd in een groot ­serverpark om producten snel te kunnen leveren.”

De techniek heeft vooral voordelen als het gaat om grote ­oppervlakken of moeilijk toegankelijke gebieden. De technologie van SkyGeo is eerst ingezet voor de olie- en gasindustrie, die wil weten of er verzakkingen zijn die hun ­pijplijnen of boorputten in gevaar brengen. Gemeenten willen voor hun rioolbeheer weten welke straten wegzakken. Steeds weer ter plekke controleren is te duur. Met satellietbeelden is het mogelijk in één keer een gebied van 30 bij 50 kilometer in kaart te brengen. Technici hoeven dan alleen die delen te inspecteren waarvan de satellietinformatie ­aangeeft dat er mogelijk problemen zijn; een enorme besparing in tijd en geld.

In China is SkyGeo een pilot gestart met de stad Shenzen, die maar liefst 170 dammen beheert. “Van tien dammen houden we in de gaten hoeveel ze bewegen en de lange termijn trends daarin. Ingenieurs kunnen dan nagaan of de bewegingen nog volgens specificaties zijn of dat er wat aan de hand is.”

De dienstverlening van SkyGeo is echter meer dan ­techniek, benadrukt Maccabiani. “We willen begrijpen hoe onze klanten de informatie gebruiken en we besteden daar veel tijd aan. Dan kunnen we ze vervolgens ook uitleggen hoe ze uit de data-lawine de informatie kunnen halen die ze ­nodig hebben.” Op de internationale markt ondervindt SkyGeo vooralsnog weinig concurrentie. “Juist die totaaloplossing blijkt heel goed aan te slaan.

BEURSSPECIAL TOP! Van concept naar adviesdiensten en slimme technologie DE DELTA APPROACH

NETHERLANDS WATER PARTNERSHIP (NWP) Nederland heeft vanouds een goede reputatie als het gaat om waterveiligheid. Als er ergens een overstroming is, weet men ons land snel te vinden. Bring in the Dutch! Om ­overheden, projectontwikkelaars en waterbeheerders in het buitenland nu over de streep te trekken en van dienst te zijn is de Delta Approach ontwikkeld.

Met ondersteuning van het Netherlands Water Partnership (NWP) hebben overheden, kennisinstellingen, ngo’s en ­bedrijven geformuleerd wat volgens hen de kern is van een succesvolle aanpak. Want hoewel de oplossingen kunnen verschillen, is de problematiek in alle delta’s gelijk: overal heeft men in de vaak erg vruchtbare gebieden te maken met bevolkingsgroei, overstromingsgevaar, de druk van economische ontwikkeling en een gevecht om de ruimte.

De exercitie resulteerde in het vaststellen van een benadering die wereldwijd toepasbaar is en die bestaat uit twaalf ‘bouwstenen’. Dan gaat het om zaken als een integrale benadering, duurzame oplossingen, financiering en ­samenwerking tussen bestuurslagen. Deze benadering en de bouwstenen zijn uitgewerkt in een fraaie brochure en het Delta Approach-concept wordt nu actief uitgevent.

En het slaat goed aan, merkt Peter van den Horn, programmamanager Internationaal van NWP. Het past volgens hem ook goed bij de diensten die Nederland daadwerkelijk aan het buitenland levert. Dat is niet zozeer het aanleggen van dijken, maar wel kennis, advies en projectmanagement om overheden te helpen bij het maken en realiseren van ­plannen.

En bij de uitvoering zijn innovatieve en ­hoogwaardige technologie uit Nederland, zoals toepassing van slimme monitoring en remote sensing-systemen, erg gewild. Verder trekt de organisatie van de waterveiligheid door Rijkswaterstaat en de waterschappen internationaal de aandacht. Evenals het bedenken hoe de investering in kustverdediging weer valt terug te verdienen, aldus Van den Horn.

“Gunstig neveneffect van het Delta Approach-concept is dat het ook de onderlinge relaties tussen overheden, ­bedrijven, kennisinstellingen en ngo’s versterkt; ze weten elkaar steeds sneller te vinden. Ook die onderlinge samenwerking spreekt aan in het buitenland.”

Meststoffen uit drinkwater

TIP!

HUMUSZUUR

ROYAL HASKONINGDHV EN VITENS) Vorige maand nog was er op de radiozender BNR een ­interview met ingenieurs van drinkwaterbedrijf Vitens en Royal HaskoningDHV over de door hen ontwikkelde techniek om humuszuur uit het water te halen om dat vervolgens als meststof te verkopen. De volgende dag werd i­nformatie opgevraagd uit Ierland, Schotland, Zweden en Uruguay. Niet dat ze in Uruguay naar BNR luisteren, maar ze hadden ­online wel het persberichtje gelezen.

Humuszuren komen voor in veengronden en verbeteren zowel de bodemstructuur als het bodemleven. Maar in het drinkwater zorgen ze voor een ongewenste, lichtgele kleur. Tot voor kort was Vitens jaarlijks 500.000 euro kwijt om humuszuur uit het grondwater te filteren en als reststof af te voeren. Nu worden de humuszuren met zout en membraamtechnieken uit het water gehaald en verkocht als biomeststof. Dat levert een batig saldo op van 300.000 euro.

Royal HaskoningDHV ziet nu kansen om de techniek onder licentie in het buitenland te verkopen. Immers, net als bij de zuiveringstechnologie Nereda gaan economisch voordeel en duurzaamheid bij deze innovatie hand in hand. Een deel van de opbrengsten vloeit dan weer terug naar Vitens, volgens hetzelfde model als bij de verkoop van Nereda. |

EXPORT WATERSECTOR GROEIT GESTAAG Met uitzondering van het jaar 2009, is de export van de watersector de afgelopen twintig jaar stevig door blijven groeien, blijkt uit de Watersector Exportindex van onderzoeksbureau Panteia. In 1995 werd voor 2,4 miljard euro uitgevoerd door de watersector; in 2103 was dat verdrievoudigd tot 7,3 miljard euro. Daarvan kwam 2,5 miljard voor rekening van de watertechnologie en 4,7 miljard voor die van de deltatechnologie.

Waterbedrijven zijn ook erg export-georiënteerd: ­gemiddeld halen bedrijven 44 procent van hun omzet uit verkoop aan het buitenland, voor deltatechnologie is dat zelfs 50 procent. Bedrijven zijn gevraagd een top drie te noemen van landen waar zij de meeste kansen zien.

Dat resulteerde in een lijstje dat wordt aangevoerd door China, gevolgd door Brazilië, Saoedi-Arabië, Indonesië, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

NR2 / FEBRUARI 2015

47

48

DE WAARDE VAN WATER, NU EN LATER De beschikbare hoeveelheid water van voldoende kwaliteit neemt wereldwijd af.

Met duurzame en innovatieve oplossingen probeert de Nederlandse watertechnologiesector op een efficiënte manier met water om te gaan, in de industrie, in het milieu en in de land- en tuinbouw.

Raak geïnspireerd tijdens de Nationale Watertechnologie Week 2015, die van dinsdag 17 maart tot en met donderdag 19 maart in Gorinchem wordt gehouden, gelijktijdig met Aqua Nederland Vakbeurs & Rioleringsvakdagen 2015.

Elke dag staat een ander thema op het gebied van watertechnologie centraal en kunt u meepraten over innovatieve technieken en oplossingen voor efficiënter water(her)gebruik, energiebesparing en hoe te komen tot een circulaire economie, nu, maar vooral ook voor later.

Dinsdag 17 maart: Water en Industrie Woensdag 18 maart: Water en Milieu: afvalwater Water en Milieu: drinkwater Donderdag 19 maart: Water en Food Alle dagen duren de seminars van 09.00 – 12.30 uur.

Combineer uw bezoek aan de Aqua Nederland Vakbeurs & Rioleringsvakdagen 2015 met deelname aan één of meerdere seminars van de Nationale Watertechnologie Week 2015.

Voor bezoek aan de vakbeurs en deelname aan de seminars dient u zich apart aan te melden. De Nationale Watertechnologie Week 2015 wordt georganiseerd door ­ENVAQUA, de brancheorganisatie van bedrijven op het gebied van milieu- en watertechnologie, ­Netherlands Water Partnership (NWP) en de Water Alliance.

Voor meer informatie en aanmelden zie de website: www.nationalewatertechnologieweek.nl

WAT IS DE NATIONALE WATERTECHNOLOGIE WEEK 2015?

Sinds 2013 werken de brancheverenigingen en netwerkorganisaties ENVAQUA (toen nog Aqua Nederland en VLM), het Netherlands Water Partnership (NWP) en de Water Alliance nauw samen in de ondersteuning van het watertechnologisch bedrijfsleven in Nederland.

Ondersteunen van middenen kleinbedrijf bij innovatie en export, collectieve activiteiten en het vormen van één spreekbuis voor overheden en sectorpartijen zijn de belangrijkste thema’s waarop wordt samengewerkt.

Eén van die gezamenlijke activiteiten is de organi­ satie van een gezamenlijke beursstand tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs en de invulling en professionalisering van het workshopprogramma gedurende de beurs.

Dit heeft geresulteerd in de eerste Nationale Watertechnologie Week 2015.

Wij hopen dat het workshopprogramma u aanspreekt en zien u graag in onze Aqua Lounge op de beurs, of ­tijdens een van de workshops uit het programma van de Nationale Watertechnologie Week.

Erwin Dirkse voorzitter ENVAQUA Lennart Silvis directeur NWP Hein Molenkamp directeur Water Alliance

BEURSSPECIAL WATER EN INDUSTRIE

Dinsdag 17 maart 09.00 – 12.30 uur Evenementenhal Gorinchem

De druk op de wereldwijde watervoorraden neemt toe. De beschikbaarheid van voldoende water van de juiste kwaliteit is van groot belang voor de industrie en zorgt ervoor dat continu gewerkt wordt aan efficiënter gebruik en hergebruik van water.

Een inkijkje in de industrie van de toekomst. Eén die met innovatieve oplossingen om minder water te gebruiken en meer water te hergebruiken, het hoofd biedt aan mondiale wateruitdagingen en er bovendien economisch op vooruit gaat. Dat is wat u tijdens het seminar ‘Water en Industrie’ kunt verwachten.

Programma Waterhergebruik in de industrie – de mogelijkheden en stand van zaken in Europa Jos Bouwman (Royal HaskoningDHV) De Puurwaterfabriek Gerrit Veenendaal (NieuWater) Integration of innovative technologies in process water plants Marc Slagt (Dow)

WATER EN MILIEU, AFVALWATER EN DRINKWATER

Woensdag 18 maart 09.00 – 12.30 uur Evenementenhal Gorinchem

Tijdens deze twee seminars staan afvalwater en drinkwater centraal. Om de keten van afvalwater naar drinkwater en andersom te benadrukken, start de dag met een gezamen­ lijke plenaire sessie.

Onderwerpen als energiebesparing, efficiënter omgaan met slib en hergebruik van RWZI-effluent komen in het seminar over afvalwater zeker aan bod, terwijl bij het seminar over drinkwater innovatieve Nederlandse projecten als BREEAM, champagne spoeling, het nieuwe type reversed osmosis installaties en de reductie van slib besproken worden.

Plenair deel Programma Afvalwater/Drinkwater en Milieu Welkom door dagvoorzitters Afvalwater/Drinkwater en Milieu Hilde Prummel (Waterlaboratorium Noord) en Aleid Diepeveen Van drinkwater naar afvalwater, de cirkel rond Hilde Prummel (Waterlaboratorium Noord) Programma Afvalwater en Milieu Introductie van thermisch druk hydrolyse in Venlo; een kostenefficiënte aanpak Ad de Man (Waterschapsbedrijf Limburg), Jan Pereboom (Sustec) NR2 / FEBRUARI 2015

AQUA LOUNGE: WAAR NETWERKEN SAMENKOMT De netwerken van ENVAQUA, NWP en de Water Alliance vormen elk afzonderlijk een uniek en krachtig geheel van watertechnologiebedrijven, organisaties en personen.

Wellicht maakt u wel deel uit van één of meerdere van deze netwerken.

Tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs zetten ENVAQUA, NWP en de Water Alliance gezamenlijk de Aqua Lounge neer. Een plek waar netwerken samenkomt. Want je netwerk wordt waardevoller als je een klik met mensen hebt, een connectie maakt en als je je horizon verbreedt.

De aanwezigheid van ­WaterCampus Leeuwarden op de Aqua Lounge voegt nog een extra dimensie toe aan de verschillende netwerken. WaterCampus Leeuwarden is het fysieke knooppunt voor de Nederlandse watertechnologiesector; van idee tot markt, van kennis tot business (voor meer informatie zie www.watercampus.nl).

Kortom, kom voor een drankje naar de Aqua Lounge en ontmoet het grootste watertechnologienetwerk van Nederland.

Standnummer: 210 Volg ons op Twitter: #aqualounge

49

TANKS SILO’S AFDEKKINGEN GASOPSLAG FUNDATIE

ADVIES ONTWERP UITVOERING

>>>>>

Professionele Monostore tanks geven uw water alle ruimte!

Tanks en silo’s

type toepassing afmeting situering bouwtijd ervaring

Gewapend betonnen tanks; monoliet gestort Drinkwater, afvalwater, slib, enz.

Diameter onbeperkt, hoogte tot 40 m.

Bovengronds of ingegraven; ook in grondwater Zeer korte bouwtijd (speciale bekisting) Al meer dan 60.000 tanks gebouwd

Monostore Monostore is een bedrijvengroep die zich gespecialiseerd heeft in het ontwerpen en bouwen van ronde constructies, zowel in gewapend beton als in gecoat staal.

Monostore beschikt over een eigen uniek en gepatenteerd bouwsysteem waarmee de ontworpen tanks en silo’s worden gerealiseerd. En, misschien wel het belangrijkste, Monostore heeft eigen bouwteams die de werkzaamheden snel en efficiënt op locatie uitvoeren. Deze werkwijze van ‘ontwerpen en bouwen’, ‘turnkey’, ‘design and construct’ maakt dat de opdrachtgever geen zorgen meer heeft over de anders vaak zo problematische verantwoordelijkheidsscheiding. Voor alles één verantwoordelijke, zo luidt ons motto.

Tankbouw in beton en staal

MONOSTORE Carlsonstraat 17 8263 CA Kampen t. +31 (0)38 33 70 700 i. www.monostore.com

BEURSSPECIAL Een beter effluent goedkoper gerealiseerd?

Efficiëntere metaalzoutdosering door Real Time Control.

Erik Rekswinkel (hoogheemraadschap De Stichtse ­Rijnlanden) Pauze

WATER EN FOOD

Donderdag 19 maart 09.00 – 12.30 uur Evenementenhal Gorinchem

Een ‘grote boodschap’: toiletpapier ontwatert rwzi-slib, CADoS Water innovatie prijs winnaar Categorie Schoon water Hans Wouters (Brightwork)

Water stroomt door ontelbare productieketens van de ­voedingsmiddelenindustrie en wordt gezien als een belangrijke economische drager. Het seminar Water en Food neemt u mee in deze ketens en laat zien hoe innovatieve ontwikkelingen kunnen bijdragen aan de economische vitaliteit van de sector.

Onderwerpen als efficiënter watergebruik, energiebesparing en het sluiten van de waterkringloop worden gebracht vanuit het perspectief van de voedingsmiddelenindustrie.

Welke ontwikkelingen vragen om creatieve technologische oplossingen en hoe wordt samengewerkt met de watersector om de technologische ontwikkelingen zo in te zetten dat het van waarde wordt voor de voedingsmiddelenindustrie?

Programma Drinkwater en Milieu

Programma

Samen betekenis geven aan duurzaamheid Drinkwaterbedrijf Vitens

Welkom door dagvoorzitter Alex Berhitu (Water Alliance)

Champagne Spoeling; membraanreiniging op een nieuwe, snelle en effectieve wijze Bas Rietman (drinkwaterbedrijf Vitens)

Mest: de ‘melkkoe’ voor de productie van grondstoffen André Visser (Royal HaskoningDHV)

Samenwerken aan nieuwe slibgistingstechnologieën: De eerste resultaten van het vergelijkend pilotonderzoek Dennis Heijkoop (Royal HaskoningDHV) Voorkomen van membraanvervuiling door nutriëntenlimitatie: Hergebruik van RWZI-effluent zonder gebruik van biocides Marcel Boorsma (Waterlaboratorium Noord)

Pauze

PurePulse, bacteriën afdoden met elektrische pulsen Wouter de Heij (Cool Waves Processing BV)

Andijk 3 – Drinkwaterbereiding van de toekomst Bas Brouwer (RWB Waterservices)

European Hygienic Engineering & Design Wouter Burggraaf (Burggraaf en Partners)

PURO: Innovatieve energiezuinige RO-installatie in water­winput Harrie Timmer (drinkwaterbedrijf Oasen)

Pauze Water in the e2e supply chain Onno Raspe (Indunova) in samenwerking met Frances Fortuin (Food Valley NL) Duurzame groei mogelijk door waterhergebruik Gert Snijders (Veolia Water Technologies) De groene anti-scalant voor water productie Tom Brooimans (Cosun Biobased products)

NR2 / FEBRUARI 2015

51

A N A LY S E S

MET

AANDACHT

EN

ADVIES

• Geaccrediteerde monsterneming en analyse

Legionella, mijn zorg!

• Legionella preventie en advies • Volledige Legionella ontzorging met onze webapplicatie LEON • Uitgebreide analyse pakketten voor geneesmiddelen • Vervuilingsonderzoek HF Membranen • Onderzoek biologische stabiliteit met Flow Cytometrie

Alligator wateropslag Albers Alligator levert al meer dan 30 jaar kwaliteitsproducten voor (tijdelijke) opslag van WATER, AFVALWATER, BIOGAS en industriële vloeistoffen. Degelijk, duurzaam en bedrijfszeker. Kortom, zorgeloze producten.

Opslag afvalwater Opslag biogas

Wero WMS 800 Elektrische Spindelsleutel.

De meest verkochte, ook leverbaar met koppel >2400 Nm. Wageningen, T 0317 419 144, www.albersalligator.com

De veiligste verwerking van RKG-slib en veegzand.

36

Stand 4

• Nul % terug in het milieu • Gecertificeerd transport • Gratis afvalstroomnummer • Landelijke dekking locaties

www.FerroTech.nl

Voor proces instrumentatie Niveau metingen Flow metingen

ABC Westland 227, 2685 DC Poeldijk • T 0174-243950 • www.zandrecycling.nl • info@zandrecycling.nl

Dataloggers Monstername

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

OVERZICHT AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2015, GORINCHEM OVERZICHT DEELNEMERS AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2015 310 AAQUA 175 Advanced Waste Water Solutions 222

Aerzen Nederland BV Postbus 24 6920 AA Duiven Tel: 026-3112641 Website: www.aerzen.nl

Bewezen blower- en compressortechniek Aerzen Nederland BV is de expert op het gebied van lucht- en gassystemen. Met onze applicatiekennis en state of the art technologie zijn wij industriebreed een gewaardeerde engineering partner. Onze machines onderscheiden zich door ongeëvenaarde betrouwbaarheid en lage life cycle kosten.

Het beste bewijs daarvan is de praktijk. In de food- en non-foodindustrie, de chemie en de waterzuiveringbranche zijn onze machines eerste keus. Jaar na jaar bewijzen ze hun waarde onder de zwaarst mogelijke omstandigheden.

354 148 157 261 270 146 176 122

Airtechnic Solutions Akatherm B.V. Alewijnse Industrial Automation Alfa Laval Benelux B.V. Altop Kunststoftechniek B.V. Ambi Smeersystemen APT Aquador B.V.

306

Aqualab Zuid B.V. Petrusplaat 1 4251 NN Werkendam T. 0183-305500 E. info@aqualabzuid.nl

Aqualab Zuid is een ministerieel erkend en volledig geaccrediteerd waterlaboratorium.

Naast monstername en wateranalyses bied Aqualab Zuid tevens advies aan voor al uw wateranalyses. Aqualab Zuid analyseert en adviseert in drinkwater, grondwater, oppervlaktewater, afvalwater, proceswater en industrieel water. Binnen het analysepakket

NR2 / FEBRUARI 2015

van Aqualab Zuid vallen Mircobiologische, Hydrobiologische, Anorganische en Organische analyses.

291

Aquastruct B.V. “de betontank bouwers van Nederland” Beneluxweg 13 4904 SJ Oosterhout Tel: 085 5006699 Website: www.aquastruct.nl Willy Arts 06-46310018

Aquastruct is gespecialiseerd in het ontwerpen, engineeren, en realiseren van voor- en nagespannen ronde betonnen tanks. De wanden worden uitgevoerd in hoogwaardige voorgespannen prefab betonelementen.

Voordelen zijn een korte doorlooptijd voor zowel de voorbereiding als de realisatie, en de hoge kwaliteit. De tanks zijn leverbaar in doorsnedes tot 80 meter.

270 279 160 200 120

142

Arveon B.V. ATB Nederland Aeton AUGA Auma Benelux B.V.

Bar Instruments Website: www.barinstruments.nl Tel: 0315 230 266 Email: info@barinstruments

Wij leveren proces instrumentatie voor processen waarbij meetwaardes van niveau, flow, analyse en monstername van belang zijn. Applicaties kunnen zijn: rioolgemalen, overstort bewaking, draadloze dataoverdracht, niveaumeting in een tank of silo. Maar ook openkanaal flowmeting, debietmeting op een pijpleiding, slibspiegelmeting of bemonstering van afvalwater. En specials zoals solidsflow metingen (flow no flow of volume) en kleplek detectie.

284 Bermad Holland Advies & Voorlichting, Transport & Distributie, Waterbehandeling

Postbus 5130

3295 ZG ’s-Gravendeel

Tel: 078-6734761

Fax: 078-6737087

Email: info@bermad.nl

Website: www.bermad.nl BERMAD biedt oplossingen op maat voor beheer en beheersing van waterdistributie in de drinkwater, utiliteit, brandpreventie en tuinbouw.

Het BERMAD programma bestaat hoofdzakelijk uit medium-gestuurde afsluiters, met een of meerdere regelfuncties. De afsluiters zijn uitgevoerd in kunststof, messing, brons, gietijzer- en staal-gecoat of in speciale roestvaste legeringen verkrijgbaar. Van klein tot groot (3/4”- 32”) 276 180 258 163

Berson UV-Techniek BEST Instruments bestUV B.V. BERTFELT NEDERLAND

296

Binder Engineering BV Cort van der Lindenstraat 25 2288 EV Rijswijk Nederland Tel. 070-307.4300 Fax 070-307.4399 Email: sales@binder-engineering.nl Website: www.bindergroup.info

Binder Engineering bied u oplossingen om de regeling van de beluchting en de blower in de RWZI te optimaliseren en zo een besparing op de kosten en onderhoud.

Tevens is Binder Engineering uw partner als het gaat om bewaking en regeling van uw biogas productie en kwaliteit.

145 Bioclear B.V. 242 Blink Technisch Adviesbureau

53

54

PLATTEGROND BEURS Aqua Nederland Vakbeurs RioleringsVakdagen 426 427

425

428

449

424

LIFT

405A

TRAP

405 406

407 421

429

423

Horeca

VERGADERZAAL

295

451

430

294

448 431

422

420

433

434

432

452

298

297

450

Horeca

202A

202B

242

243

244

296 300

293 302

245

299

301

303

348

345

291 304

305 344

290

289 306

307 342

455 462

201

203

241 246

247

445

456 461

200

204

240

248

444

457

205 239

238

249 288

206 237

236 250

351

352

353

LIFT

347 354

292

447 454

350

346

343

435 404

408 419

418 437

409 417

416

410 415

414 439

TOILETTEN

436 446

TRAP

342

340

RESTAURANT 2

TOILETTEN

403

Buffet 402

438

338 199

441

413

308 339

458 460

440 443 442

412

401 411

287

459

207

235

251 286

252

285 309 284

310 337

311 TOILETTEN

336

115

BINNENPLAATS

113

114 116

119 140

143 141 145

144

146 169

170 168

171 173

172 197 174

234

198

196 209

210

253 283

282 312

232 256

255

281

280 314

195 111

120

139 147

148 167

166

175

194

110

313 335

TOILETTEN

334

233 254

231

Horeca

257

279

278 316

315

317

333

Horeca

Horeca

112 118

117 142

332 331 TOILETTEN

RESTAURANT 1

109 121 108

122

138

137

149

150 164

165 176

177 193

192

211

212 230

229 258

213 228

227 260

215 226

225 262

259 276

277 318

319 330

329 TOILETTEN

106

105

123 124 136

RECEPTIE

103

102

126 135 127 133

152 162

153B

125

104 TOILETTEN

151

163 178

161

179B 179A

154 160

134 153A

159 180

181

191 189

187

190

188

261

214

273

320

224

219 223

222

263 270

158

131

183

185

264

323

269 324

155 128 132

321 327

271 322 217

328

272

216

186 218

274

275

325 268

267

Horeca

101

TOILETTEN

VERGADERZAAL

GARDEROBE

ENTREE

Buffet

107

129

130

Horeca

156

157

182

Buffet

184

Horeca

220

221

265

266

326

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

212

Boeg b.v. constructiewerken Hellingweg 180 NL-2583 DX Den Haag Tel.: +31-70-3470385 Fax: +31-70-3512680 www.boeg.net

Boeg b.v. is een VCA** gecertificeerd allround montage- en constructiebedrijf. Binnen het bereik van de afvalwaterzuivering zijn wij actief als leverancier van kettingruimers, hoogrendement puntbeluchters, membraanbeluchters en centrale aandrijfunits. Daarnaast houden wij ons bezig met het plaatsen van schuiven, het repareren van persleidingen en het vervangen van pompen en leidingwerk.

131 Bosman 303 Bosta B.V. 153 Brightwork 230

Brenntag Nederland B.V. Brenntag Water Treatment Donker Duyvisweg 44 3316 BM Dordrecht Nederland Tel: +31 35 58 89 261 Email: friso.okken@brenntag.nl

De afdeling Brenntag Water Treatment van Brenntag Nederland BV maakt deel uit van Brenntag Benelux, die marktleider is in de distributie van zowel industrie- als specialiteiten chemicaliën. Onze technische specialisten en verkoopmedewerkers van Brenntag Water Treatment bieden producten en oplossingen aan voor diverse waterbehandelingstoepassingen.

Ons productengamma bestaat onder andere uit flocculanten, coagulanten, ontschuimers, bio-additieven, actief kool, filtermedia, hars voor ionenwisselaars, desinfectantia, klantspecifieke mengsels en koolstofbronnen.

271 153 245 257 226 187 313 197 139 280 189 101 184 290

Buytenhek Pumps Int. B.V. BWA B.V. Caldic Nederland B.V. Carmeuse CG Drives & Automation C-mark Cofely Zuid Nederland B.V. Colasit Holland B.V. Control Techniques B.V. - Emerson Industrial Automation DAB Pumps B.V. DAC Electric B.V. Dagblad de Telegraaf B.V. Danfoss B.V. De Nooij Pomptechniek B.V.

NR2 / FEBRUARI 2015

DEWASON 187 Eurofins 203 Duijvelaar Pompen 130 Dutch Spiral B.V. 160 Eaton Industries B.V. 167 Ebora B.V. 234 Econosto Nederland B.V. 317 Efcon Water B.V. 206 Eijkelkamp Agrisearch Eg. B.V. 156 Elscolab B.V. 304 Elster Water Metering B.V. 211 EMEC Benelux B.V. 144

Endress+Hauser BV Nikkelstraat 6 1411 AJ Naarden Tel: 035-695 86 11 Website: www.nl.endress.com Email: info@nl.endress.com

Endress+Hauser is leverancier van meet- en regelinstrumentatie voor procesautomatisering. Tijdens de Aqua NL laat Endress+Hauser zijn expertise zien voor de drink-, afval- en proceswaterbranche.

Endress+Hauser combineert hoogwaardige en innovatieve producten met diensten als kalibratiemanagement, softwaremanagement, afgestemde onderhoudsmethodieken en plant asset management solutions.

179A EnviroChemie bv

Waarderweg 52 c

2031 BP Haarlem

Tel: 023 5345405

Fax: 023 5345741

Email: info@enviro-chemie.nl

Website:www.envirochemie.com

Contactpersoon: Hr. Sicco Hilarius EnviroChemie is een leidende Europese installatiebouwer op het gebied van industriële afvalwaterzuivering, proceswaterbereiding en energiewinning uit industrieel afvalwater.

Gedurende jarenlang onderzoek en ontwikkeling hebben wij onze eigen technologie lijn ontworpen, welke wij in veelvoud wereldwijd hebben geleverd. Enkele bekende merken die wij voeren zijn: Split-O-Mat, Lugan, Envochem, Flomar, Biomar en Envopur.

314 249 123 136 402

Epimid Vorrink Kunststoffen B.V. ESEP Milieutechniek B.V. Evilim Industriewater B.V. Famex Milieutechniek B.V. Feralco Nederland B.V.

168 FerroTech B.V.

Paulus Potterlaand 1

1231 AH Loosdrecht Tel: 035-6720507 Website: www.FerroTech.nl

FerroTech “onbetwist de elektrische kraansleutel specialist!”

De Wero elektrische spindelsleutels zijn standaard leverbaar van 0 t/m 5000 Nm , specials ook leverbaar. Nu beurs primeur : De WERO GMS 750 accu-spindelsleutel, 750 Nm koppel.

338 214 247 331 106 335 287 198 207 320 293 232 323 268 231 125

Festo Fiber Filtration B.V. Filtratec Mobile Slibontwatering B.V. Flexim Instruments Benelux B.V. Flowmotion BVBA Flowserve B.V. GEA Westfalia Separator Nederland B.V. Georg Fischer N.V. GMB Services B.V. Gorman Rupp Grontmij Nederland B.V. H2O Vakmedia / KNW Hach Lange Hanna Instruments B.V. Haus Europe B.V. Hellebrekers Technieken B.V.

354

HG Ulfima BV Stationsstraat 142 5963 AC Hegelsom www.hg-ulfima.com Tel. 077-327 5090

HG Ulfima is gespecialiseerd in het ontwikkelen, leveren, installeren en onderhouden van ultrafiltersystemen en -machines voor het bestrijden van legionellabacteriën in collectieve drinkwaterinstallaties. Een technisch vooruitstrevende partner die in staat is om de heersende wet- en regelgeving om te zetten naar hoogst betrouwbare, uiterst praktische en toch zeer betaalbare totaaloplossingen.

195 251 287 150 227 282 330 307 133

Hidrostal Hofmeijer MP B.V. Hollander Techniek Hoppenbrouwers Elektrotechniek B.V. Huba Control AG Hubert Stavoren B.V. HydroBusiness B.V. Hydrochemie-Conhag B.V. HydroThane STP B.V.

218

IA Groep B.V. Geograaf 40 6921 EW Duiven Tel: +31 (0)26 384 44 44 Email: info@iagroep.com Website: www.iagroep.com

55

56

IA Groep is een multidisciplinair ingenieurs- en architectenbureau. Als bureau onderscheiden we ons door brede kennis op het gebied van architectuur, bouwkunde, constructie, elektrotechniek en werktuigbouw.

De bedrijven IA Bouwkunde, IA Elektrotechniek, IA Werktuigbouw, Feenstra Adviseurs en Factor Architecten functioneren autonoom en kunnen binnen projecten ook nauw met elkaar samenwerken.

116 IBG-Praher B.V. 324 IFM Electronic B.V. 327

Imbema Denso B.V. Nijverheidsweg 5-7 Postbus 160 NL-2000 AD Haarlem Tel.: +31 (0)23-5172424 Fax: +31 (0)23-5317433 Email: info@imbemadenso.nl Website: www.imbemadenso.nl

Een onderneming van de Imbema Groep.

Imbema Denso B.V. uit Haarlem bijna 70 jaar hét adres voor de waterindustrie.

U kunt bij ons terecht voor oplossingen op het gebied van waterfiltratie, waterzuivering, leidingbescherming, afsluiters, leiding­ hulpstukken, leidingtoebehoren, kunststof verbindingsstukken en nog veel meer!

U kunt op ons rekenen. Klanttevredenheid is voor ons de kern van het bestaan.

263 105 343 260

Indaver Impex B.V. Induvac B.V. Inter Act B.V. Innovative Membrance Technologies BV (IMT) 266 Interline Systems B.V. Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V 240

I-Real BV Postbus 593 7000 AN Doetinchem Tel:+31 (0)314 366 600 Email: info@i-real.nl Website: www.i-real.nl

I-Real is gespecialiseerd in de ontwikkeling en realisatie van webbased software en besturingsprogramma’s voor diverse toepassingen bij (semi-)overheden en private marktpartijen.

De oplossingen van I-Real maken het operationeel beheer van technisch complexe systemen op het gebied van watervoorziening en energieverbruik makkelijker toegankelijk, intelligent koppelbaar, beter beheersbaar, veiliger en duurzamer.

333 ISS Tanks B.V. 178 Iwaki Europe Branch NL 202A JB Pompen B.V. 173 John Guest GmbH 216 Jongia 318 Jotem Waterbehandeling B.V. 292 JUMO Meet- en Regeltechniek B.V. 132 Kaeser Compressoren B.V. 190 K-Pack Water Technology B.V. 267 Kemeling Kunststoffen 224 Kemira Rotterdam B.V. 302 Kemper en Van Twist Diesel B.V. 114 Kersten Kunststofcoating B.V. 157 KIM Apparatenbouw 342 Kin Pompentechniek B.V. 238 Kirloskar Pompen B.V. 344 Kloos MeroFac Water 166 KROHNE Nederland 265 Kruse Technische Handel B.V. 185 KSB Nederland B.V. 183 Kuipers Electronic 316 Kuypers Kunststoftechniek B.V. 179B KWB B.V. 321 KWR 246 KWT Waterbeheersing B.V. 325 Landustrie Sneek B.V. 281 Leiderdorp Instruments B.V. 181 Lenntech B.V. 288

Lhoist Western Europe Galvanistraat 1 6716 AE Ede Tel.: +31 (0)318 754166 www.lhoist.com verkoop@lhoist.com

Lhoist in Nederland maakt deel uit van de Lhoist groep en is u van dienst met oplossingen op basis van mineralen, kalk en dolomiet.

Wij leveren een brede range van producten voor afvalwater en drinkwater behandeling.

Tevens bieden wij uw organisatie diensten zoals volwaardige testinstallaties en wetenschappelijke ondersteuning.

158 Logisticon Water Treatment B.V. en Logisticon Verhuur B.V.

Energieweg 2

294 LE Groot-Ammers,

Nederland

Tel: 0184-608260

Fax: 0184-608280

Website: www.logisticon.com Logisticon Waterbehandeling ontwerpt en bouwt ruim 25 jaar in eigen fabriek kwalitatief hoogstaande waterzuiveringsinstallaties. De toepassingen zijn o.a. drinkwaterbereiding, proces- en afvalwaterbehandeling, grondwater­ zuivering en waterhergebruik. Dit zijn zowel kleine systemen op een frame of in een container tot complete turnkey-projecten.

Naast verkoop hebben wij ook de grootste verhuurvloot van Europa.

147 Lubron Waterbehandeling B.V. 221

Lutz-Jesco Nederland B.V. Postbus 26 2980 AA Ridderkerk Tel: 0180 - 49 94 60 Fax: 0180 - 49 75 16 Email: info@lutz-jesco.nl Website: www.lutz-jesco.nl

Lutz-Jesco heeft als fabrikant al 65 jaar ervaring op het gebied van doseertechniek en het begeleiden van de producten bij toepassingen in de waterbehandeling- en zwembadsector.

Leveringsprogramma: Doseerpompen, TOPAX meet- en regelapparatuur, Drukhoud- en Overstortventielen, Injectiestukken, Zout­ electrolyse, Choordioxide-systemen, Doseer­containers en tevens ook: Vat- en containerpompen, Flowmetersystemen, Lucht­ aangedreven-Dubbelmembraanpompen en Centrifugaalpompen.

137 M.F. Bosker & Zonen B.V.

177

MACHEREY-NAGEL GmbH & Co. KG Neumann-Neander-Str. 6-8 52355 Düren Duitsland Tel: +49 24 21 969-0 Fax: +49 24 21 969-199 E-mail: csc@mn-net.com Website: www.mn-net.com

MACHEREY-NAGEL is uw specialist voor filtratie, sneltesten, wateranalyses, chromatografie en bioanalyses. Wij hebben meer dan 7000 verschillende producten voor filtratie en een groot aanbod aan testpapieren uiteenlopend van

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

pH-papier tot dip & read teststrips.

Ons NANOCOLOR®-systeem voor fotometrische wateranalyse bestaat o.a. uit fotometers, blok­ thermostaten, kuvettentests en analytische kwaliteitsborgings pakketten.

312 Makronyl B.V. 223 Melotte Pumptechnology B.V.

219

Melspring International B.V. Arnhemsestraatweg 8 6880 AG Velp Website: www.watermelspring.com Email: contact@watermelspring.com

Melspring ziet water als een bron die vraagt om een meer dan zorgvuldige behandeling. Onze jarenlange kennis en ervaring hebben geleid tot een compleet programma chemicaliën voor o.a. rioolwaterzuivering, drinkwaterbehandeling, industriële (afval)waterbehandeling en slib­ verwerking.

U kunt hierbij denken aan o.a.: • Metaalzouten (ijzerzouten, aluminiumzouten) • Polyelectrolieten • Koolstofbronnen • Natuurlijke coagulanten (noviteit!!)

229 285 162 239

Mercurius Trading Merrem & la Porte BV Metrohm Applikon Milder Holland B.V.

225

Mitsubishi Electric Europe BV Nijverheidsweg 23A 3641 RP Mijdrecht Telefoon 0031 297 250 350 Email info@mitsubishielectric.nl Website nl3a.mitsubishielectric.com

Met meer dan 90 jaar ervaring in het leveren van hoogkwalitatieve, betrouwbare producten aan zowel bedrijven als consumenten over de hele wereld, is Mitsubishi Electric Corporation een erkend wereldleider in de productie, marketing en verkoop van apparatuur voor gebruik in ICT, ruimtevaart en satellietcommunicatie, consumentenelektronica, industriële technologie alsmede in producten voor de energiesector, water- en afvalwaterbranche, transport en bouwapparatuur.

NR2 / FEBRUARI 2015

228 M.M. S.r.l.

149

Modderkolk Projects & Maintenance BV Nieuweweg 131 6603 BL Wijchen Tel: 024-6486400 Website: www.modderkolk.nl Email: info@modderkolk.nl

Hoe zorgt u ervoor dat er geen druppel gemeenschapsgeld verspild wordt?

Modderkolk helpt waterbedrijven, gemeentes, waterschappen en Rijkswaterstaat met elektrotechnische oplossingen voor: • Rioleringen • Rioolwaterzuiveringsinstallaties • Stuwen & gemalen • Sluizen & bruggen • Drinkwaterinstallaties Meer weten over onze oplossingen? Benieuwd naar onze referenties? Bezoek ons op Aqua Nederland Vakbeurs/RioleringsVakdagen in Gorinchem, standnummer 149. Of kijk op modderkolk.nl/watermanagement.

289 155 332 161 253 255 121 129 311 127 109 340 210 346 159 308 134 345 113 110 165 209 319 200 124 186

Monostore B.V. Morselt Borne B.V. Mosman B.V. MTOF Milieutechniek B.V. Nalco Netherlands B.V. Necarbo B.V. Netzsch Pompen Nederland B.V. Nijhuis industries NKI Neede B.V. Nordic Water Benelux B.V. Novochem Water Treatment B.V. Novotec NWP Olmia B.V. Orvion B.V. Packo Pumps Paques B.V. PB International Phoenix Contact B.V. Plasticon Composites Pleuger Techniek PMT Benelux N.V. Poly Products B.V. Pompentechniek Nederland BV Prime Water BVBA Primix B.V.

217

Pro Water B.V. Postbus 960 7550 AZ Hengelo Tel: 074-2915150 Website: info@prowater.nl

Pro Water is een importeur/groothandel in meet-regel-doseerapparatuur en chemicaliën en levert een uitgebreid pakket aan meet­ systemen van eenvoudige testsets tot geavanceerde apparatuur waarmee praktisch elke fysische en chemische parameter in elk soort water gemeten kan worden, zowel continue als discontinue. Pro Water heeft de officiële vertegenwoordiging voor o.a. Gebrüder Heyl, Dr. A. Kuntze, GO Systemelektronik en Lovibond.

336 201 182 190 262 193 247 152

Profilplast B.V. ProMinent Verder B.V. PumpCare Benelux Redox Water Technology B.V. Reinders waterbehandeling B.V. REKO Industrial Equipment B.V. Remondis Aqua B.V. RLC Roosterreiniger B.V.

192

Robuschi Benelux B.V. 6956 AX Spankeren The Netherlands Kanaaldijk 100 Tel +31 313 415570 Fax. +31 313 415433 Tel Sales Belgium +32 476 521717 E-mail: Robuschi-Benelux@ robuschi.com Website: www.robuschi-benelux.nl

Robuschi Benelux is gespecialiseerd op het gebied van olievrije lucht of gas verplaatsing (blowers, schroefblowers, vacuüm- en centrifugaal­pompen).

Robuschi Benelux heeft een deskundig team met medewerkers dat zorg draagt voor oplossingen en ook na levering betrokken blijft bij de klant.

Montage- en service­werkzaamheden worden uitgevoerd in onze werkplaats te Spankeren.

252 Q-Flow & Rook Pijpleidingbouw 107

Roozeboom & Van den Bos Instrument BV Kenners van het zuiverste water Weteringpad 58 3762 EN Soest Tel. +31 (0) 35 543 1511 Fax +31 (0) 35 543 1448 Email: info@rb-instrument.nl Website: www.zwem.nl

Meet-, regel- en doseerapparatuur voor afval-, drink-, proces- en zwembadwater. Water­ analyse­metingen in- en online, sensoren, pH- en Redox-elektroden, vrijchloormetingen, geleid­baarheid, doseerpompen membraan- en slangen­pompen, zoutelektrolyse installaties en debiet­metingen.

57

58

169 Roxtec B.V.

194

Royal HaskoningDHV Laan 1914 no 35 3818 EX Amersfoort Nederland Tel: (088) 348 20 00 Email: info@rhdhv.com Website: royalhaskoningdhv.com

Royal HaskoningDHV is een onafhankelijk, internationaal ingenieursbureau en technologie leverancier met meer dan 130 jaar ervaring.

Met goed partnerschap willen wij bijdragen aan de ambities van onze klanten. Thema’s waarop we focussen zijn: Waterhergebruik, Energie & Grondstoffen, Asset Management Services, Innovatieve Technologieën en Samenwerking in de Waterketen.

326 RWB Water Services B.V. 215 Schipper Technisch Serviceburo 248 Schlumberger Water Services (Netherlands)

Postbus 553

2600 AN Delft

The Netherlands

Delftechpark 20

2628 XH Delft

The Netherlands

Tel: +31 15 2755000

Fax +31 15 2755055

Email: sws-sales@slb.com

Website: www.swstechnology.com Schlumberger Water Services (Netherlands) B.V. levert een totaaloplossing voor al uw wensen met betrekking tot uw grondwatermeetnet. De werkzaamheden variëren van het leveren van Diver dataloggers en telemetrie tot het plaatsen van peilbuizen en het beheer en onderhoud van het gehele grondwatermeetnet.

102 264 241 278 329 164 196 236 111 204 259 170 237 118

Schmidt Watertechniek B.V. Schneider Electric The Netherlands BV SEEPEX GMBH NL SEM Waterbehandeling B.V. Snoek Technology N.V. Solenis Industries NL B.V. Spirac Speck Pompen Nederland B.V. SPX Flow Technology Assen B.V. Staka Metallics Sterling SIHI (Netherlands) B.V. Sulteq Pompen & Revisie Sustec Consulting Contracting TASK BVBA

172 256 273 277

254

ThyssenKrupp Materials Nederland B.V. TNAV Trojan UV TSE Topspin AQUARAMA - FCO media

284

UVAR holland bv Transport & Distributie Postbus 5169 3295 ZH ’s-Gravendeel Tel: 078-6731477 Fax: 078-6734557 Email: info@uvar.nl Website: www.uvar.nl

UVAR holland biedt het UDI filter-programma welke zijn toepassing vindt in tal van water­ systemen. Waterfilters ter verwijdering van vaste stoffen en als voorfiltratie van water­ behandeling; zeeffilters, zand-/media­filters en automatische filters worden toegepast in saneringsprojecten, waterinname en distributie, irrigatie en re-circulatiesystemen.

283 108 171 183 235 112 328 143 174 103 103 128 305 337 188 347 183 210 135 154 138 104 210

U-F-M / Ultrasonic Flow Management Van den Borne Van den Heuvel Watertechnologie B.V. Van der Arend Installaties B.V. Van der Ende Groep Van Remmen UV Techniek B.V. Vandezande BVBA VEGA Veha Plastics B.V. Veolia Biothane Veolia Water Solutions & Technologies B.V. Verder B.V. Verhoeve Milieu & Water B.V. Vitens Vivochem B.V. Vink kunststoffen Vlaartechniek B.V. VLM VMB Besturingstechniek B.V. Vopo Pompen- en machinefabriek B.V VTA Austria GmbH Wafilin Systems B.V. Water Alliance

210

WaterCampus Leeuwarden Agora 4 8934 CJ Leeuwarden Tel: 058 - 284 90 44 Email: info@watercampus.nl Website: www.watercampus.nl Twitter: @watercampus

WaterCampus Leeuwarden is hét fysieke knooppunt van de Nederlandse water­ technologie­sector. De internationale samen­ werking, die vanuit WaterCampus Leeuwarden wordt georganiseerd en gestimuleerd, leidt tot kennis, talent en ondernemerschap waarmee bijgedragen wordt aan het oplossen van de wereldwaterproblemen.

Belangstelling voor samenwerking, ondersteuning, onderwijs, onderzoek (faciliteiten), business development of vestigen op WaterCampus Leeuwarden? Bezoek ons tijdens Aqua Nederland Vakbeurs op standnummer 210.

126 229 117 140 205 339 286 322

WaterForum Media Waterslag B.V. Watts Industries BVBA WEG Benelux WEMECO Nederland B.V. Wiefferink B.V. Wolfard & Wessels Werktuigbouw B.V. WTA Luchttechniek B.V.

199

Xylem Water Solutions Nederland B.V. Pieter Zeemanweg 240 3316 GZ Dordrecht Tel: +31 78 654 84 00 Email: xylemwatersolutionsnl@ xyleminc.com Website: www.xyleminc.com/nl

Xylem is een leidende mondiale leverancier van watertechnologie, die het zijn klanten mogelijk maakt om water te transporteren, te zuiveren, te testen en efficiënt te gebruiken in nutsbedrijven, bij diensten voor huishoudelijke en commerciële gebouwen en op industrieel en agrarisch terrein. “Van duurzaam ontwerp tot optimaal functioneren” is ons motto. Met dat in gedachten gaan de ervaren en vakkundige medewerkers van Xylem samen met u elke wateruitdaging aan.

334 Zilvold B.V.

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

OVERZICHT DEELNEMERS RIOLERINGSVAKDAGEN 2015 441 A annemings- en Installatiebedrijf Kwakernaak B.V.

408

Albers Alligator Projekten BV. Postbus 44 6700 AA Wageningen Tel: 0317 419 144

Website: www@albersalligator.com Email: info@albersalligator.com Nude 37B 6702 DK WAGENINGEN

Gewoonweg briljant die flexibele en duurzame oplossingen voor tijdelijke en permanente opslag van gas, water en slib in de vorm van Domes, Bagtanks, Winbags, L-tanks met capaciteiten van 1 - 7000 m3. Tevens leverancier van maatwerk voor het afdekken en bekleden van uw ronde en of rechthoekige tanks, kelders en bassins.

418 AquaRaad 415 Ardani Valves 437 Akanova B.V. 433

Avedko B.V. Nijverheidstraat 8 3316 AP Dordrecht Tel: +31 (0)78 - 6333444 Fax: +31 (0)78 - 6147061

Email: info@avedko.nl Website: www.avedko.nl

Avedko is een van de belangrijkste producenten van roestvaststalen (buiten-) behuizingen in Nederland. De behuizingen bieden hoogwaardige bescherming aan de vaak gevoelige elektronica en zijn te leveren in

NR2 / FEBRUARI 2015

elke gewenste IP-klasse. Avedko behuizingen worden ondermeer toegepast in kabel- en telecomnetwerken, spoorinfrastructuren, verkeersregelinstallaties, openbare verlichting, toegangsystemen, gasmeterinstallaties, pompunits, drukrioleringen, elektrotechnische installaties en ondergrondse afvalcontainers.

413 454 462 456 417 461 446 407 409 404 412 434 410 424 421 405 457 438 444 411 431 406 447 416 403 419 414 459 432 442 448 452 401

AVK Nederland bv BASF Construction Chemicals Busch B.V. Buveco Gasdetection Collinet DDV Media - Pomp NL Dusseldorp Rioolservice Entec Holland Flexxolutions Groeneveld Riooltechniek B.V. Grundfos Homa Pompen B.V. Hucobi Benelux B.V. IE Systems InfraCoat B.V. InRIO advies- en ingenieursbureau B.V. Insituform Kennis van Pompen B.V. KZ Moons Ingenieurs Pentair Fairbanks Nijhuis Opticon Benelux Naarden B.V. Sencon B.V. Steinzeug - Keramo N.V. Sulzer Pumps Wastewater Netherlands B.V. Swietelsky-Faber Nederland Relining bv Teeuwissen Rioolreiniging Huizen B.V. Van der Linden Pomptechniek B.V. Vanderkamp B.V. vandervalk+degroot Wildkamp B.V. Wilpro YP Your Partner

199 Xylem Water Solutions Nederland B.V.

Pieter Zeemanweg 240 3316 GZ Dordrecht Tel: +31 78 654 84 00

Email: xylemwatersolutionsnl@ xyleminc.com Website: www.xyleminc.com/nl

Xylem is een leidende mondiale leverancier van watertechnologie, die het zijn klanten mogelijk maakt om water te transporteren, te zuiveren, te testen en efficiënt te gebruiken in nutsbedrijven, bij diensten voor huishoudelijke en commerciële gebouwen en op industrieel en agrarisch terrein. “Van duurzaam ontwerp tot optimaal functioneren” is ons motto. Met dat in gedachten gaan de ervaren en vakkundige medewerkers van Xylem samen met u elke wateruitdaging aan.

436

Zandrecycling Nederland ABC Westland 227 2685 DC Poeldijk Tel: 0174 - 24 39 50 Fax: 0174 - 29 11 48

Email: info@zandrecycling.nl Website: www.zandrecycling.nl

Zandrecycling Nederland is het enige bedrijf in Nederland dat zich heeft gespecialiseerd in de recycling van rioolslib, kolkslib, gemaalslib en veegzand, ofwel RKGV. Bij Zandrecycling Nederland hanteren we de best denkbare aanpak (gebaseerd op extractieve reinigingsmethodes), met als resultaat dat maar liefst 100% van het RKG en veegvuil goed terechtkomt.

59

60

PRODUCTNIEUWS

NIEUW: ENVIROCHEMIE BREIDT LEVERINGSPROGRAMMA UIT MET DE E-FLO-DR. BAER ­ELECTROFLOTATIE. De Dr. Baer electroflotatie is bijzonder geschikt voor het verwijderen van olieachtige stoffen, zoals vrijkomen bij walserijen, en de verwijdering van zwevende stoffen- en vezels uit dispersies vanuit de productie van glasvezels en non-woven vliesstoffen. Met deze speciale electroflotatie wordt de beproefde reeks Lugan en Flomar DAF installaties uitgebreid.

De Dr. Baer installatie functioneert uitstekend bij watertemperaturen tot 80 °C en voorkomt schuimvorming. Een exacte scheiding van het flotaat garandeert een hoge reinigende werking zonder verdere filtratiestappen. Hierdoor is de electroflotatie techniek zeer goed toepasbaar voor de zuivering van water in recirculatiestromen.

Bezoek onze stand 179A op de Aqua Nederland Vakbeurs.

IMBEMA DENSO B.V. HAWLE-OPTIFIL WATERFILTERSYSTEEM Een noviteit op het gebied van waterzuivering!

Compact, dus ruimte- en geldbesparend met een optimaal resultaat!

Het HAWLE-OPTIFIL WATERFILTERSYSTEEM is een volledig geau-

tomatiseerd en programmeerbaar systeem voorzien van een automatische terugspoelfilter en uitgerust met een filter naar keuze.

Het verontreinigde water wordt via een inlaat ingevoerd en onder druk door het terugspoelfilter geleid zonder onderbreking van het filterproces. Het in het filter gereinigde water wordt verder getransporteerd en het afvalconcentraat wordt separaat afgevoerd.

Uiteraard is het HAWLE-­OPTIFIL WATERFILTERSYSTEEM in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar, o.a. gebaseerd op de verontreinigingsgraad, de gewenste zuivering en toepassing.

Benieuwd naar de mogelijkheden en voordelen? Bezoek ons tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs.

ER ZIJN 2 TYPEN WERO ELEKTRISCHE SPINDEL­ SLEUTELS: GMS 450 – 36V WMS 800 – 220V Principe en de kwaliteit is voor beide uitvoeringen gelijk.

De machine blinkt uit in degelijkheid, eenvoud + bedieningsgemak, zo eenvoudig als deze er uit ziet, zo werkt ze ook!

Voorzien van digitale slagen teller.

Totaalgewicht slechts 10 kg, door 1 persoon te bedienen en geen reactiekrachten!

Zeer Arbo vriendelijk.

Door deze machine in te zetten bij lastig te ‘schuren’ afsluiters voorkomt men rugklachten en uitputting v/d bediener, waardoor men een veelvoud van afsluiters kan bedienen per dag.

Bezoek onze stand 168 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

oplossingen niet alleen bij tot procesoptimalisatie maar ook tot het terugdringen van kosten.

Onze productspecialisten bekijken graag welke oplossing voor u het meest geschikt is.

Een noviteit zijn de ­natuurlijke ­coagulanten van de Biofloc C-serie.

Deze producten zijn: - Non-toxisch en non-corrosief - Milieuvriendelijk - Natuurlijke herkomst - Snelle flocculatie en bezinking

I-REAL Met het softwaresysteem H2gO kan de gebruiker installaties, zoals rioolgemalen en sluizen van diverse leveranciers en merken monitoren, beheren en besturen.

Wanneer hardware ontbreekt, kan I-Real deze tevens leveren. Denk hierbij aan loggers, sensoren en lokale regelstations (PLC’s).

H2gO stuurt ook andere objecten in de openbare ruimte aan, zoals de openbare verlichting, verkeersregelinstallaties en ander straatmeubilair. Al deze installaties worden beheerd, gemonitord en bestuurd in één overzichtelijk systeem. Inmiddels werken meer dan 150 gemeenten en een groot aantal waterschappen met H2gO. Binnen samenwerkingsverbanden wordt het telemetriesysteem vaak ingezet als centrale hoofdpost.

Kijk op de stand van I-Real, nummer 240 wat H2gO voor u kan betekenen.

MELSPRING INTERNATIONAL B.V. is een leverancier van diverse producten op het gebied van (afval) waterbehandeling, slibontwatering en geurbestrijding. Deze producten worden zowel op communale als industriële (afval)waterzuiveringen ingezet.

U kunt hierbij denken aan o.a.: - Metaalzouten(ijzerzouten, ­aluminiumzouten) - Polyelectrolieten - Koolstofbronnen - Natuurlijke coagulanten ­(noviteit!!)

Door gebruik te maken van de juiste producten dragen onze

Melspring International B.V www.watermelspring.com contact@watermelspring.com

ROOZEBOOM & VAN DEN BOS INSTRUMENT BV De nieuwste generatie Pooltest 9 & 25 fotometers met Bluetooth® Zowel de fotometer Pooltest 9 als 25 kunnen wij in verschillende kits leveren maar vanaf nu zijn ze naast de standaard USB aansluiting allemaal uitgerust met Bluetooth®. In combinatie met de gratis te downloaden Aqua Pal App beschikt u over een krachtige tool voor het beheren en delen van alle meetwaarde vanuit de fotometer.

Binnen deze app is het mogelijk om grenswaarde in te voeren zodat u gewaarschuwd wordt bij onderen/of overschrijdingen. U kunt gebruikers aanmaken en profielen voor de verschillende gebruikers.

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2015 PRODUCTNIEUWS

beschikt over uitgekiende luchtopeningen die het pulseren tot het minimum beperken.

Dankzij de unieke opstelling en de eenvoud van het ontwerp is de ROBOX screw vanaf de voorzijde uitstekend toegankelijk voor alle onderhoudswerkzaamheden.

BAR INSTRUMENTS De Point Orange: een low-cost overstort datalogger met analoge en digitale ingangen. Ontwikkeld om data te verzamelen van een variëteit aan sensoren, mA, Volt of RS485. Standaard met een GPRS modem, interne antenne en een USB programmeerpoort.

Waterdicht IP68, in een zeer compacte en robuuste behuizing.

De Point interne batterij heeft een gemiddelde levensduur van 5 jaar, bij 1 maal per dag data zenden en elke 15 minuten een meting.

Point Orange verzameld informatie uit het veld en zorgt ervoor dat deze informatie draadloos bij u op het scherm komt. Van de Point worden de interne waarden zoals, batterijspanning, temperatuur en GPRS signaalsterkte bijgehouden.

Point Orange heeft standaard een waterdetectie sensor, zodat u ook een alarm kunt krijgen bij onderdompeling van de logger.

ROBUSCHI BENELUX B.V. ROBOX screw: de efficiënte ­‘olievrije’ schroefblower.

Fluisterstille compressor combineert uitstekende prestaties aan laag energieverbruik.

ROBOX screw levert tot 2,5 bar (g) druk, maximale capaciteit tot 10.000 m³/uur ROBOX screw is een compacte, stille en complete eenheid. De stille werking (<70 dB(A)) is het resultaat van de permanente werking van de RSW en het lage toerental. Het frame omvat een geïntegreerde demper en filter en de geluiddichte omkasting

NR2 / FEBRUARI 2015

WERELDPREMIÈRE TESTOMAT ECO 2 We zijn trots te kunnen melden dat wij op deze beurs de wereldpremière hebben van de gloednieuwe hardheids-monitor Testomat ECO 2 van Gebrüder Heyl.

De nieuwe ECO 2 heeft een duidelijk verlicht grafisch display, optische waterherkenning, een geïntegreerde zelftest, SD slot tot 32 GB, uitgebreide logmogelijkheden, optionele Wi-Fi insteekkaart, firmware updates via SD kaart of internet, etc. etc. etc. Flexibiliteit alom dus. Wij willen u graag op onze stand (nr 217) bijpraten over deze meter. Interesse? Neem contact met ons op!

WATERCAMPUS LEEUWARDEN – VAN IDEE TOT MARKT, VAN KENNIS TOT BUSINESS WaterCampus Leeuwarden is hét fysieke knooppunt van de Nederlandse watertechnologiesector, en heeft de ambitie deze sectorverbindende rol te vervullen voor heel

Europa. WaterCampus organiseert samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden in de watertechnologiesector, teneinde synergie te creëren voor innovatie, onderwijs en ondernemerschap van wereldniveau.

WaterCampus biedt naast deze samenwerkingsfunctie een unieke onderzoeksinfrastructuur en is daarmee een ontmoetingsplaats van wetenschappers en bedrijven uit heel Europa.

De internationale samenwerking, die vanuit WaterCampus Leeuwarden wordt georganiseerd en gestimuleerd, leidt tot kennis, talent en ondernemerschap waarmee bijgedragen wordt aan het oplossen van de wereldwaterproblemen. www.watercampus.nl Bezoek ons tijdens Aqua Nederland Vakbeurs op standnummer 210.

LAGER ENERGIE VERBRUIK IN DE RWZI, MINDER KOSTEN EN CO2 UITSTOOT. Met de introductie van de Binder VACOMASS®Jet-control-valve kan er aanzienlijk bespaard worden op de energie.

De VACOMASS® Jet-control-­ valve is speciaal ontworpen om drukverlies (=energieverlies) te minimaliseren en biedt de meest lineaire controle karakteristiek van alle op dit moment beschikbare regelafsluiters.

De VACOMASS®Jet-control-valve is meer dan alleen hardware. De proceskennis van Binder helpen u de volledige beluchting van het luchttoevoersysteem te optimaliseren.

Wilt u weten hoe het V ­ ACOMASS systeem voor u energie kan besparen in het meest energieintensieve deel van de water­ zuiverings­installatie bezoek onze stand 296 op de Aqua Nederland.

Kijk voor meer informatie op www.bindergroup.info

FLYGT 4320: XYLEM HEEFT DE MEEST BETROUWBARE MIXER NU NOG BETER GEMAAKT De waterzuiveringssector vertrouwt al tientallen jaren op Flygt low speed mixers en met een reden. Ze horen tot de meest betrouwbare mixers op de markt.

Dit is het resultaat van meer dan 50 jaar deskundigheid, onderzoek en voortdurende ontwikkeling in mixertechnologie. De Flygt 4320 levert u nu een nog hoger energierendement op die de IEC premium IE4 klasse overschrijden. De geïntegreerde frequentie omvormer geeft u flexibiliteit in te leveren stuwkracht, precies genoeg voor een goede procesvoering, zodat u nog meer energie kunt besparen.

Bezoek Xylem op stand 199. Wij vertellen u graag meer over ons uitgebreide assortiment. www.xyleminc.com/nl

AQUASTRUCT EEN JONG BEDRIJF MET VEEL ERVARING IN BETONNEN TANKS. Op basis van onze kennis en meer dan 30-jaar ervaring denken wij graag met u mee bij het ontwik­kelen en bouwen van uw tanks. Met ons geavanceerde tankwanden­systeem kunnen ronde betonnen tanks worden gemaakt tot 80 meter doorsnede. Wij houden van korte lijnen en duidelijke afspraken. U weet waar u aan toe bent en wij doen waar wij goed in zijn, het bouwen van betonnen tanks. Wij helpen u zoals wij zelf geholpen zouden willen worden, geen verborgen kosten of lange levertijden. Betrouwbaarheid, snelheid en betaalbaarheid zijn vanzelfsprekend. Aqua Nederland Vakbeurs Standnummer 291.

61

62

ONZE INNOVATIES VOOR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE Royal HaskoningDHV werkt samen met haar partners aan de nieuwste duurzame technologieën. Rode draad is het leveren van een bijdrage aan de circulaire economie. Onze innovatieve vergistingstechnieken Themista® en Ephyra® onderscheiden zich omdat ze in al hun eenvoud uw slibgisting in een hogere versnelling zetten.

Met een lage energiebehoefte realiseren we een significante toename in de biogasproductie.

Met het CODE®-concept focussen we op het optimaal omzetten van reststromen in waardevolle eindproducten. We kijken hierbij naar de hele keten en combineren technologieën op een slimme manier. Ons paradepaardje Nereda® kent al talrijke voordelen. In de vorm van alginaat uit korrelslib is daar nu een mooie circulaire kans aan toegevoegd.

Meer weten? Bezoek Royal ­HaskoningDHV op 17, 18 & 19 maart in Gorinchem, stand 194.

NIEUWE SERIE DOSEERPOMPEN MET DIGITAAL DISPLAY VAN LUTZ-JESCO De nieuwe MAGDOS series LB, LK en LP vallen niet alleen op vanwege het elegante ontwerp maar ook door het grafische display met meertalig keuzemenu met daardoor een eenvoudige bediening.

De doseerpompseries zijn ieder in zeven capaciteit bereiken en in vier materiaalvarianten beschikbaar.

De capaciteiten strekken zich van

0,5 tot 15 l/uur bij tegendrukken tot 16 bar. Dubbelkogelventielen zorgen voor een exacte dosering.

Voor aanpassing van de doseercapaciteit kan de slagfrequentie afhankelijk van het type handmatig of met een extern stuurcontact of met een 0/4 … 20 mA signaal ingesteld worden. Ethernetaansluiting is optioneel mogelijk.

BREEAM IN DE WATERWERELD DUURZAAMHEIDPRESTATIE VAN GEBOUWEN BREEAM is een methode waarmee duurzaamheid van gebouwen daadwerkelijk meetbaar kan worden gemaakt. Voor ontwerp én voor uitvoering kunnen BREEAM certificaten verdiend worden.

IA Groep heeft ruime ervaring met BREEAM en heeft BREEAM-experts in dienst. Wij passen BREEAM regelmatig toe bij projecten en inmiddels is het eerste BREEAM gecertificeerde Nederlandse drinkwaterproductiebedrijf een feit. Daarnaast heeft IA Groep ook GPR-experts in dienst.

IA Groep heeft een methodiek ontwikkeld om op een snelle wijze een organisatie mee te nemen in duurzaamheid, ambities vast te stellen en deze binnen projecten te concretiseren.

Kennismaken met IA Groep?

U kunt ons vinden op de Aqua Nederland Vakbeurs in Gorinchem op stand 218. Wij ontmoeten u daar graag!

DE NIEUWE SPECTROFOTO­ METER NANOCOLOR® UV/VIS II Met de spectrofotometer ­NANOCOLOR® UV/VIS II luidt MACHEREY-NAGEL een nieuw tijdperk van intelligente fotometrie in.

Het toestel zorgt voor een revolutie in uw dagelijkse laboratoriumwerk

en linkt hoogwaardige analytische apparatuur aan een uitstekende gebruiksvriendelijkheid. Op basis van de geïntegreerde kleurmeting en troebelheidsmeting (NTUcheck) en de perfecte integratie in het NANOCOLOR® cuvettentestprogramma is het toestel ontworpen voor een groot aantal verschillende controletaken en kan in de water- en afvalwateranalyse universeel worden toegepast.

De bediening van de fotometer gebeurt via een 10” HD touch­display met menugeleiding op basis van iconen. Het gebruik lijkt op dat van een smartphone of tabletcomputer. Dat maakt het werken met de NANOCOLOR® UV/VIS II ook gewoon plezierig en vormt voor de gebruiker een nieuwe ervaring in het laboratorium.

LEGIONELLAPREVENTIE MIDDELS ULFIMA® ULTRAFILTRATIE De Ulfima® is een Ultrafiltratiemachine, uitgevoerd met filters die bacteriën en virussen tegenhouden. Deze machine wordt in de voedende hoofdleiding van de waterinstallatie geïnstalleerd en voorkomt dat bacteriën de installatie binnentreden. Hiermee wordt de veiligheid op het gebied van legionella gegarandeerd.

Zekerheid die nog wordt versterkt doordat de filterinstallaties op afstand (on-site en online) continue bewaakt kunnen worden. Het systeem voldoet hiermee aan de geldende wet- en regelgeving en is volledig kiwa gecertificeerd.

HG Ulfima is gespecialiseerd in het ontwikkelen, leveren, installeren en onderhouden van ultrafiltratiesystemen en -machines voor het bestrijden van legionellabacteriën in drinkwaterinstallaties.

AQUALAB ZUID INTRODUCEERT EEN UNIEK COMMUNICATIE­ MIDDEL Waterlaboratorium Aqualab Zuid BV introduceert op de Aqua Nederland een unieke wijze van communicatie met haar klanten.

U kunt nu op uw eigen wijze uw monsters digitaal aanmelden, via een eigen business tool, of direct inscannen met een barcodelezer.

Na analyse van uw watermonsters kunt u daarna uw resultaten zelf beheren en indelen in het formaat zoals u dat wenst. Tevens beschikt deze applicatie over een mogelijkheid om zelf uw gegevens te volgen en te beheren.

Bekijk op onze stand op de AquaNederland in Gorinchem de demonstratie.

Bezoek ons op standnummer 306.

DIVER-NETZ, MEETNETBEHEER VIA TELEMETRIE. Diver-NETZ is een compleet systeem van hoogwaardige en betrouwbare technologieën waarbij Divers worden gecombineerd met de laatste ontwikkelingen op het gebied van draadloze communicatie en datacollectie (telemetrie).

De verkregen data kan eenvoudige worden gepresenteerd op en web portal, www.Diver-Hub.com.

Op deze manier kunnen project workflows worden gestroomlijnd met als doel meetnetten effectiever en efficiënter te kunnen beheren.

De Divers hebben zich al jaren wereldwijd bewezen voor diverse toepassingen, waarbij de focus is geweest op grondwater projecten voor een langere termijn. De Diver meet en registreert diverse parameters zoals grondwaterstanden, grond water temperatuur en geleidbaarheid.

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2015 PRODUCTNIEUWS

en ondersteuning, zodat ingebruikname van Neutralac® SLS45 kalkmelk probleemloos bij u in het proces wordt ingevoerd.

Zo bespaart u tijd, arbeid en kosten terwijl u blijft voldoen aan de eisen die worden gesteld aan afvalwaterzuivering.

AFVALWATERHERGEBRUIK Logisticon Water Behandeling ­realiseert een afvalwater­herge­ bruik project voor IOI Loders Croklaan in Wormerveer met een gemiddelde capaciteit van 360 m3/ dag. De huidige afvalwaterstroom zal wordenhergebruikt en opgewerkt tot demiwater en ketelwater voor de palmoliefractionering en -raffinagefabrieken. Het zal een aaneengesloten systeem vormen met de bestaande demiwater-installatie. De zuivering zal bestaan uit een membraan­ bioreactor (MBR) met het Berghof BioPulse®-concept inclusief een biologische zuivering, gevolgd door een omgekeerde osmose (RO) die het water vergaand zuivert ten behoeve van waterhergebruik. De installatie wordt plug&play in een 40ft container gebouwd. Voor IOI Loders Croklaan wordt hiermee een volgende stap gezet in duurzaam produceren. www.logisticon.com

SINDS 1 NOVEMBER 2014 VERTEGENWOORDIGT ­BRENNTAG BENELUX ALLE BUSINESS ACTIVITEITEN VAN BASF WATER SOLUTIONS. Door deze overname wordt zowel de industriële als communale sector voorzien van een compleet pakket van flocculanten onder de naam Zetag en Magnafloc. Via lab- en full-scale testen wordt de meest optimale instelling en dosering bepaald om tot een operationele besparing te komen.

De nieuwste ontwikkeling is de Zetag Ultra versie. Dit zijn flocculanten met een ultra hoog molecuulgewicht, die tot een betere en stabielere vlokvorming leiden. Een verhoging van het scheidingsrendement draagt bij tot het verlagen van operationele zuiveringskosten.

frisse wind in uentieregelaars: nieuwe FR-A846

NIEUWE TECHNOLOGIEËN VAN BOEG B.V.

NEUTRALAC® SLS45 is onze innovatieve, krachtige kalkmelk voor behandeling van afvalwater.

Doordat het veilig, veelzijdig en financieel aantrekkelijk is, vormt voudig de nieuwe FR-A846 frequentieregelaar van Centrale Aandrijf Units ons product een uitstekend Boeg b.v. levert en plaatst centrale alternatief voor natronloog in uw ectric. De robuuste behuizing met beschermingsg raad aandrijvingen voor indikkers en waterzuivering. or een directe montage zonder schakelkast. De frequenbezinktanks. De aandrijvingen zijn Wij begrijpen uw behoeften zeer geschikt voorgoed alleen toepassingen HVAC, leverbaar in diverse uitvoeringen, hebben meer zoals dan 20pompen, jaar , transportsystem en, met afhankelijk ervaring de verwerking van extruders en centrifuges in het bereik van de toepassing en tankdiameter. proces- en afvalwater in diverse 60kW. Deze frequentieregel aars zijn direct geschikt voor Voordeel van onze aandrijving is, industrieën. oren en permanentmagneetmotoren. dat bij het ruimerwerk geen onDit vormt voor ons de basis voor derlagering nodig is. Dit betekent een totaalpakket aan diensten

NR2 / FEBRUARI 2015

dus dat er geen slijtagegevoelige delen onder de waterlijn zitten.

Diamond “S” membraan­ beluchtings-elementen Om bekende problemen met betrekking tot veroudering en sterkte te ondervangen is een uitgekiende materiaal-samenstelling ontwikkeld resulterend in het ongeëvenaarde Diamond “S” membraan: - 1 op 1 uitwisselbaar met veel gangbare fabricaten - Meer luchtsleuven: lager druk-verlies en hogere SOTE. - Lager oplosbaar oliegehalte dan gangbare membranen: langere standtijden.

Bezoek ons tijdens de Aqua ­Nederland Vakbeurs, stand­ nummer 212

DE NIEUWE MITSUBISHI ­ELECTRIC FR-A846 SERIE – EEN FRISSE WIND IN FREQUENTIE­REGELAARS! Mitsubishi Electric introduceert de nieuwe FR-A846 serie frequentieregelaars. De robuuste behuizing met beschermingsgraad IP55 zorgt voor een directe montage zonder schakelkast. De frequentieregelaar is geschikt voor alle toepassingen zoals pompen, HVAC, hijsinstallaties, transportsystemen, extruders en centrifuges in het bereik van 0.4kW - 160kW. Deze frequentieregelaars zijn ­direct geschikt voor inductie­ motoren en permanentmagneetmotoren.

Bezoek onze stand 225 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

ENDRESS PROMAG L 400 VOOR DE WATERINDUSTRIE Van de productie van drinkwater tot en met het verwerken van afvalwater is het belangrijk dat de hoeveelheid nauwkeurig wordt gemeten.

De Promag L 400 is de nieuwe specialist voor de waterindustrie.

De nieuwe Promag L 400 van Endress+Hauser voldoet aan alle eisen en richtlijnen van de water- en afvalwaterindustrie. De Promag L 400 is het resultaat van jarenlange ervaring én recente innovaties, speciaal voor de waterindustrie. Zo voldoet de meter aan de Europese (MI-001) en internationale (OIML R49) ijkwaardigheidseisen en de lokale KIWA eisen voor drinkwater.

Voordelen Promag L voor afvalwater: - PTFE liner: een zeer gladde meetbuis en hierdoor veel minder aangroei dan bij normale liners van bijv. hard rubber - Jaarlijkse droge controle eenvoudig uit te voeren via de webserver dankzij de HEARTBEAT technologie - Flexibel uit te richten lapjoint flenzen voor eenvoudige montage in leidingwerk www.nl.endress.com/5L4C

63

64

BEURSSPECIAL

RIOLERINGSVAKDAGEN 2015 PRODUCTNIEUWS

ALBERS ALLIGATOR BESTAAT 112 JAAR en produceert sinds 35 jaar met veel succes duurzame afdekkingen, bassins en flexibele tanks voor de opslag van gas, water en slib. Ook maatwerk in het bekleden van uw bestaande tanks en kelders vormt geen enkel probleem voor de specialisten van het bedrijf.

- Alligator Bagtanks, flexibele tanks voor permanente opslag van vloeistoffen en slib tot 7000 m3.

- Alligator Winbags, flexibele tanks voor snel verplaatsbare opslag van vloeistoffen en slib tot 350 m3.

- Alligator L-tanks, flexibele tanks voor opslag van vloeistoffen tot 2000 m3.

- Gas- dome’s en -houders, voor de opslag van biogas.

- Folie- en doek-bekledingen voor nieuwe en bestaande bassins, tanks en kelders.

RVS SCHAKELKAST Avedko heeft een ruim aanbod schakelkasten binnen haar pakket voor uiteenlopende toepassingen, van de openbare verlichting tot de levensmiddelen industrie.

Zowel voor een schakelkast in standaard uitvoering als in afwijkende afmetingen kunt u bij ons terecht. Natuurlijk voldoen de RVS schakelkasten aan alle gestelde certificeringen en normen, dus bescherm uw apparatuur met een betrouwbare Avedko schakelkast.

Doordat we het gehele productieproces in eigen beheer hebben, kunnen we de schakelkasten snel leveren. Uw order is bij ons in goede handen, want voor vrijwel iedere situatie kunnen wij een betrouwbare RVS schakelkast leveren. Bezoek ons op stand­ nummer 424

BIJ ZANDRECYCLING NEDERLAND KOMT 100% VAN UW RKGV GOED TERECHT. Zandrecycling Nederland is als enige in Nederland volledig toegespitst op het verwerken van rioolslib, kolkslib, gemaalslib

en veegzand, ofwel RKGV. Sinds de invoering van het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) is dit gebonden aan strenge regels. Bij Zandrecycling Nederland worden extractieve reinigingstechnieken gecombineerd met een stipte naleving van de Milieuwet. Zo wordt 70 tot 85% gerecycled tot (bouw) materialen voor onder andere de weg- en waterbouw. Overige bestanddelen worden ingezet voor energieopwekking (verbranding) of verdere recycling. Een niet-reinigbare restfractie wordt afgevoerd naar officiële stortlocaties.

Meer weten? Bezoek stand 436 en kijk op www.zandrecycling.nl

Vacaturebank

OP ZOEK NAAR DE PERFECTE KANDIDAAT OF EEN DROOMBAAN IN DE WATERSECTOR?

Stop met het uitbesteden van recruitment aan dure bureaus of het eindeloos zoeken op LinkedIn naar jouw droombaan en bespaar tijd en geld met de vacaturebank van H2O. Bij H2O kunt u nu ook terecht voor i­ nteressante vacatures in de watersector.

Voor werkgevers: • Direct onder de aandacht bij waterprofessionals • Eenvoudig en snel een vacature plaatsen, aanpassen of verwijderen • Overzichtelijk en gebruiksvriendelijk dashboard voor al uw vacatures • Zoek naar kandidaten op vaardigheden, ervaring, werkveld en meer Voor werkzoekenden: • Direct reageren op actuele vacatures • Overzichtelijk aanbod van alle vacatures • Eenvoudig en snel je CV en motivatiebrief toesturen • Zoek op werkveld, salaris, specifieke functie en meer

Gebruik actiecode: H2OVACATURE en krijg één maand lang een gratis vermelding op onze vacaturebank t.w.v. € 250,-. Werkzoekenden kunnen GRATIS een profiel aanmaken.

Ga nu naar www.vakbladh2o.nl/vacatures of stuur een email naar vacatures@vakbladh2o.nl of bel met Shahin Habbah via 0314 355 834 voor meer informatie.

BOEG B.V. HELLING WEG 1 8 0 258 3 DX - DEN HAAG TE L: + 31 (0 )7 0 3 4 7 0 3 8 5 W W W.BOEG .NE T

GESPECIALISEERD IN : •

REX® KUNSTSTOF KETTINGRUIMERS

•

DIAMOND MEMBRAANBELUCHTINGSELEMENTEN

•

ASTRUMAER HOOG RENDEMENT PUNTBELUCHTERS

•

EVOQUA CENTRALE AANDRIJF-UNITS VOOR INDIKKERS

TM

A N O P D E A Q U B E ZO E K O N S

O P S TA N D

S R U E B AK E D E R L A N D V

WERKTUIGBOUWKUNDIGE WERKZAAMHEDEN : •

MONTAGE

•

REVISIE EN ONDERHOUD

•

ENGINEERING EN ADVIES

•

CONSTRUCTIEWERKZAAMHEDEN

•

LEIDINGWERK, POMPEN EN SCHUIVEN

NR. 212

66

WILLEM BUIJS:

‘ WE MOGEN WEER GELD VERDIENEN’ Tekst Roel Smit | Fotografie Gabby Louwhoff

Natuurlijk is het voor de watersector een hele eer om sinds enkele jaren ‘topsector’ te zijn. Maar wat levert dat op? Worden we daar beter van? Willem Buijs (HatenboerWater) vertegenwoordigt het midden- en kleinbedrijf in het Topteam Water. Hij wil bestendig beleid, want “Nederland is teveel aan het zwalken geweest.”

De elfde aflevering van een serie met hoofdrolspelers in de watersector.

E

en kat in een vreemd pakhuis. Of misschien een beetje ‘Alice in Wonderland’.

Zo voelen veel ondernemers zich als ze kennismaken met het landsbestuur en vooral met de Haagse politiek. Het circus van de Tweede Kamer en de media, dat v­ oortdurend wordt opgejaagd door de waan van de dag.

Dat geldt ook voor Willem Buijs, een technische man met een loopbaan vol commerciële ­ervaring, die de leiding heeft over twee takken van hetzelfde bedrijf: Hatenboer-Neptunus en ­Hatenboer-Water.

De firma, gespecialiseerd in het leveren van water en waterbehandelingsinstallaties, ontstond aan het begin van de twintigste eeuw. Nu heeft het bedrijf een kleine 120 man personeel en sinds twee jaar een eigen vestiging in Singapore. Het hoofdkantoor in Schiedam ademt de sfeer van een familiebedrijf: sober, hard werken, doe maar gewoon. Continuïteit, koersvastheid, resultaten op langere termijn, zijn voor zulke bedrijven net iets belangrijker dan de winst in het laatste kwartaal. Bij Hatenboer-­Water wordt dat ook zo gevoeld. Het verleden is er tastbaar in prenten en schilderijen. Een portret van oprichter Denis Hatenboer siert de kamer van ­Willem Buijs.

Diens grote kennismaking met het Haagse beleid kwam in 2012, toen hij desgevraagd lid werd van het zogeheten ‘Topteam Water’. Een club van mensen uit overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven die het kabinet en de ministeries adviseert over het zogeheten topsectorenbeleid. Buijs vertegenwoordigt in het Topteam Water het midden- en kleinbedrijf.

Nieuwe aanpak Topsectorenbeleid: het is de nieuwe naam die het eerste kabinet-Rutte in 2010 bedacht voor het Nederlandse industriebeleid. Naast de naam was overigens ook de aanpak nieuw: voor het eerst werden keuzes gemaakt.

Negen sectoren van de Nederlandse economie, activiteiten waarin we uitblinken en die sterk vernieuwend zijn, krijgen extra aandacht. Ze zijn de bronnen van onze toekomstige economische groei, want terwijl maar een kwart van de Nederlandse bedrijven tot een topsector behoort, nemen >

O

H2

67

HOOFDROLSPELERS

‘De minister wordt geleefd door de Tweede Kamer en die weer door de media. En dan gaat het soms mis’

NR2 / FEBRUARI 2015

68

deze bedrijven maar liefst 87 procent van de uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling voor hun rekening.

De Topsector Water (maritieme maakindustrie, watertech­ nologie, deltatechnologie en de advies- en ingenieurs­ bureaus er omheen) is zo’n beetje de kleinste van de negen topsectoren. Volgens de laatste cijfers van het ­ Centraal ­ Bureau voor de Statistiek (CBS) werken er in de ­ watersector 57.000 mensen (voltijdbanen), bedraagt de jaaromzet 14,1 miljard euro en moet de toegevoegde ­waarde becijferd worden op 5,2 miljard euro. Opvallend is de ­man/­vrouwverhouding: in de watersector is 85 procent van de werknemers man, in andere topsectoren is dat 75 procent en gerekend over de totale beroepsbevolking is het aandeel mannen slechts 53 procent.

‘We moeten met export-promotie focus aanbrengen. Dus niet vandaag naar China en dan weer vijf of tien jaar niet’

Wat dat betreft heeft Duitsland het lange tijd beter gedaan, met consequent beleid op het gebied van duurzame energie, continuïteit bij de verbetering van het technisch onderwijs.

Dat geldt op veel terreinen. Persoonlijk denk ik al twee jaar na over de vraag of ik zonnecellen op mijn huis moet laten plaatsen. Ik heb het nog niet gedaan omdat ik niet weet met welke regeling ze volgend jaar weer komen. Kijk eens naar de stimuleringsregelingen voor elektrische auto’s: vandaag is het dít, morgen weer dát.”

“Ik heb ervaren dat het probleem niet zozeer zit bij ambtenaren op de ministeries. Onder hen zijn veel gedreven mensen, zonder 9-tot-5-mentaliteit, die echt werken aan een langetermijnvisie. De minister wordt echter geleefd door de Tweede Kamer en die weer door de media. En dan gaat het soms mis.”

> Er is ook kritiek geweest op het topsectorenbeleid; het zou

te weinig opleveren.

“Ik zal niet ontkennen dat ik me weleens een beetje heb geërgerd aan sommige kritiek. Het is voor journalisten niet moeilijk om een ontevreden professor te vinden, wiens vakgroep net niet helemaal in een topsector valt. En dan deugt het beleid niet, dan ontstaat er twijfel bij de overheid en dan moet de politiek daar weer op reageren. De ondernemers in het midden- en kleinbedrijf zeggen: geef deze aanpak een reële kans en maak niet de fout dat je vandaag linksaf slaat en morgen weer rechtsaf. Dat kun je in een bedrijf ook niet doen. Houd je rug recht, kies voor continuïteit van beleid; daar hebben ondernemingen behoefte aan.”

De ambitie voor de watersector, geformuleerd door het Topteam Water, is stevig: tussen 2010 en 2020 moet de toegevoegde waarde van de sector twee keer zo groot worden. Of dat doel gehaald zal worden, is niet duidelijk, vooral ook omdat een discussie is losgebrand tussen het Topteam ­Water en de cijferaars van het CBS over de vraag wat nou wel en wat niet tot de watersector mag worden gerekend. Buijs vindt het belangrijk dat er duidelijkheid komt over die cijfers, maar wekt niet de indruk dat dit de kern van het v­ erhaal is. > Kritiek komt ook uit het mkb zelf: bedrijven merken te weinig van het topsectorenbeleid. > Welke cijfers je ook hanteert, de watersector groeit. Is dat “Dat weet ik. Enig wantrouwen is ook niet verkeerd, maar te danken aan het topsectorenbeleid? laat je er niet teveel door leiden. Als er kritiek komt van Buijs: “Nee, laten we eerlijk zijn, daarvoor is het echt te ondernemers zeg ik altijd als eerste: heb je je er echt in vroeg. De invloed van het beleid is nog beperkt. De ­revenuen verdiept? Ik weet dat veel ondernemers niet geneigd zijn van wat we in gang zetten, komen pas op langere termijn. Het om in te tekenen voor subsidieregelingen die innovatie belangrijkste van het topsectorenbeleid is dat het bedrijfs­ ­ondersteunen, maar dat is niet altijd terecht. Vaak is er wel leven direct invloed heeft op het beleid. Er wordt g ­ eluisterd degelijk een regeling te vinden die heel goed past bij jouw als we duidelijk maken welke zaken wat ons betreft groei ambities en waarbij de opbrengst echt de moeite waard is. in de weg staan en wat we moeten doen om groei te bevor- Wij hebben dat zelf ervaren als onderneming: voor wie de deren. Minder bureaucratische regels, alternatieve vormen moeite neemt, hoeft het niet zo ingewikkeld te zijn. Een punt van bedrijfsfinanciering, meer aandacht voor technische van aandacht is wel dat de informatievoorziening over de studies, betere ondersteuning van exporterende bedrijven, ­regelingen die voor het midden- en kleinbedrijf beschikbaar subsidies of fiscale stimulansen voor innovatie die echt wer- zijn, beter zal moeten. Daarvoor zijn extra middelen nodig.” ken. Dat is niet een kwestie van draaien aan een knop, maar consequent beleid. Dat laatste is essentieel.” > Waarvan heeft u hoge verwachtingen?

“Ik verwacht veel van onze human capital-agenda. De Ne> Daar zijn we in Nederland niet zo goed in? derlandse watersector is sterk vergrijsd en techniek was “Dat klopt. We zijn nogal eens aan het zwalken geweest. jarenlang het ondergeschoven kindje. We hebben nu een

HOOFDROLSPELERS

‘ Als een Nederlands ingenieursbureau ergens een staatsdrinkwater­ bedrijf kan helpen en daaraan een mooie opdracht heeft, is het niet handig als een publiek Nederlands drinkwaterbedrijf het klusje wel even voor niets doet’

Willem Buijs (46) is sinds juli 2011 ceo (en mede-eigenaar) van Hatenboer-Water en HatenboerNeptunus. Hatenboer-Neptunus werd in 1906 opgericht als leverancier van drinkwater voor schepen en industrie in de Rotterdamse haven. Eerder werkte Buijs (van 1998 tot 2005) als sales engineer en manager sales bij Hatenboer-Water. In de scheepvaart is Hatenboer-Water wereldwijd bekend; het bedrijf ontwerpt en produceert voor schepen en offshoreplatforms drinkwaterinstallaties.

techniekpact, met onder andere studiebeurzen, honderden Duitse bondskanselier Angela Merkel; zij gaat minimaal één gastlessen om jongeren te interesseren voor techniek. Je keer per jaar naar China, want dat rendeert uiteindelijk.” ziet ook dat het beeld een ­beetje aan het verschuiven is; de laatste twee, drie jaar kiezen meer en meer jongeren voor > Wat is daarbij de rol van publieke organisaties als drinktechniek. De TU Delft heeft al weer een numerus fixus voor waterbedrijven en waterschappen? werktuigbouw en voor lucht- en ruimtevaarttechniek. Maar “Die zouden in elk geval moeten nadenken: waarom doen laten we nu niet meteen zeggen dat het dus allemaal wel wij dingen in het buitenland? En ontnemen we het commergoed komt. Ook hier geldt: vasthoudendheid is essentieel.” ciële bedrijfsleven geen kansen? Sommige publieke organi“Op het gebied van exportpromotie wordt ook het nodige saties reserveren een deel van hun budget voor a ­ ctiviteiten bereikt. Ook daar zie je een nieuwe tendens: we mogen in in het buitenland, maar laten zij het bedrijfsleven geen wind het buitenland weer commercieel zijn, we mogen weer geld uit de zeilen nemen. Als een Nederlands ingenieursbureau verdienen. De ministers Ploumen (Buitenlandse Handel) en ergens een staatsdrinkwaterbedrijf kan helpen en d ­ aaraan Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu), en niet te een mooie opdracht heeft, is het natuurlijk niet handig vergeten onze Koning en Koningin, zijn wat dat betreft goed als een publiek Nederlands drinkwaterbedrijf hetzelfde bezig. Het gaat heel anders dan tien jaar geleden. Maar ook klusje wel even voor niets doet. Dat roept terecht vraagdat is geen kwestie van ‘we doen het even’. Relaties moeten tekens op; zo laten we verdiencapaciteit lopen. Er is een worden opgebouwd en onderhouden. Daarom is het belang- voorbeeld van een Nederlands waterschap dat in Turkije rijk dat we focus aanbrengen en dat we ons concentreren op een a ­ fvalwaterzuiveringsbedrijf gratis heeft geholpen met landen waar het Nederlandse bedrijfsleven kansen ziet. Dus ­bedrijfsoptimalisatie, waarna deze Turkse partner de nieuw niet vandaag naar China en dan weer vijf of tien jaar niet. opgedane kennis in Afrika ging verkopen. Dat is niet slim Misschien kun je niet iedereen te vriend houden op die ma- voor BV Nederland.” | nier, maar dat doet men elders echter ook niet. Kijk naar de NR2 / FEBRUARI 2015

69

Een frisse wind in frequentieregelaars: De nieuwe FR-A846 Installeer eenvoudig de nieuwe FR-A846 frequentieregelaar van Mitsubishi Electric. De robuuste behuizing met beschermingsgraad IP55 zorgt voor een directe montage zonder schakelkast. De frequentieregelaar is geschikt voor alle toepassingen zoals pompen, HVAC, hijsinstallaties, transportsystemen, extruders en centrifuges in het bereik van 0.4kW - 160kW. Deze frequentieregelaars zijn direct geschikt voor inductiemotoren en permanentmagneetmotoren.

Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs standnummer 225 Meer informatie: nl3a.mitsubishielectric.com / Tel. 0031 297 250 350

POOLTEST 9/25 BLUETOOTH ÂŽ De nieuwste generatie fotometers

Wateranalyses en meer!

Proceswater Afvalwater Drinkwater

Zowel de fotometer Pooltest 9 als 25 kunnen wij in verschillende kits leveren maar vanaf nu zijn ze naast de standaard USB aansluiting allemaal uitgerust met BluetoothÂŽ. In combinatie met de gratis te downloaden Aqua Pal App beschikt u over een krachtige tool voor het beheren en delen van alle meetwaarden vanuit de fotometer. Binnen deze app is het mogelijk om grenswaarden in te voeren zodat u gewaarschuwd wordt bij onder- en/of overschrijdingen. U kunt zelf verschillende gebruikers en de bijbehorende profielen aanmaken.

Grondwater

Weteringpad 58, 3762 EN Soest, tel. 035 543 1511 info@zwem.nl, www.zwem.nl

K E N N E R S VA N H E T Z U I V E R S T E WAT E R

www.aqualab.nl

De waterzuiveringssector vertrouwt al tientallen jaren op Flygt low speed mixers en met een reden. Ze horen tot de meest betrouwbare mixers op de markt. De Flygt 4320 levert u nu een nog hoger energierendement op die de IEC premium IE4 klasse overschrijden. De geĂŻntegreerde frequentie omvormer geeft u flexibiliteit in te leveren stuwkracht, precies genoeg voor een goede procesvoering zodat u nog meer energie kunt besparen. Met ons complete aanbod van mixers en jarenlange ervaring, profiteert u kortom van de voordelen van de mixertechnologie die het beste aansluit bij uw behoefte.

Wilt u meer informatie over de Flygt 4320 of over ons totale assortiment?

Onze specialisten in (afval)waterbehandeling denken graag met u mee. wtnl@xyleminc.com | 078 654 84 00 | www.xyleminc.com/nl

72

VISPASSAGE WAS DE AANZET VOOR DUURZAME GEBIEDSONTWIKKELING

De wens om vaartochten te gaan organiseren met een replica van de zogenoemde Buurser pot, een kleine platbodem, zette een heel proces in gang

Waterschap Rijn en IJssel en de provincie Overijssel hadden afspraken over het herstel van de Buurserbeek en over wateropvang, natuurvriendelijke o ­ evers en vispassages. Na gesprekken met andere partijen, zoals het landgoed L ­ ankheet, bleek het mogelijk nog meer doelen in het gebied te realiseren. En dat tegen nagenoeg dezelfde kosten.

Diverse stuwen bij de Oosterdorper watermolen zorgen ervoor dat vissen niet vanaf de IJssel de Buurserbeek op kunnen zwemmen op weg naar geschikte paaigronden om zich voort te planten. De oplossing hiervoor was aanvankelijk de bouw van een technische passage. Toen meldde landgoed Lankheet zich. De beheerders van dat landgoed wilden weten of het mogelijk was de vaarverbinding over de Oude Omloop te herstellen. Zij wilden graag vaartochten gaan organiseren met een replica van de zogenoemde Buurser pot, een kleine platbodem, op de zeventiende-eeuwse scheepsroute van de Buurserbeek om de Oosterdorper watermolen.

Dat was het moment waarop het waterschap besloot met alle betrokken partijen om tafel te gaan zitten.

DUURZAME VARIANT Samen met de provincie, de gemeente Haaksbergen en het landgoed Lankheet besloot het waterschap alle wensen voor het gebied op een rijtje te zetten. Daarnaast kozen de partijen ervoor te werken met een schema voor duurzame gebiedsontwikkeling, dat de drie p’s ­(planet, people and profit) als uitgangspunt heeft. Door samen de mogelijkheden in het gebied uit te werken, kwamen slimme, duurzame oplossingen op tafel.

Zo bleek het inderdaad mogelijk de oude vaarroute te herstellen door te kiezen voor een bypass vispassage in plaats van een trappassage, waar het waterschap aanvankelijk op had ingezet.

WATERWETENSCHAP

TOEGEPASTE WETENSCHAP IN DE WATERSECTOR

Bovendien bleek het mogelijk 65.000 kubieke meter extra waterbergingscapaciteit te creëren op het landgoed en beschikbaar puin afkomstig van opgeschoonde beekoevers te gebruiken voor de aanleg van de cascades.

PROCESMATIG Aanvankelijk was het passeerbaar maken van de Buurserbeek voor vissen een leidend uitgangspunt van het project.

Bij zo’n projectmatige aanpak zoekt een waterschap binnen de projectkaders naar oplossingen die in tijd, geld en kwaliteit worden uitgedrukt.

Toen tijdens de technische uitwerking van de vispassage echter bleek dat andere partijen ook wensen hadden voor het gebied, koos het waterschap ervoor over te stappen van een projectmatige op een procesmatige aanpak. Daarbij ligt de focus op de hele omgeving en kijken de betrokken ­partijen samen naar mogelijkheden en kansen. Daardoor komen niet alleen nieuwe oplossingen op tafel, maar ook combinaties van oplossingen. Bij deze werkwijze ligt de nadruk op wat er mogelijk is, voordat men het over het geld heeft. Dat is de beste manier om creatieve, slimme oplossingen te vinden en daarbij ook de indirecte baten in beeld te brengen. Daarna gaan de partijen pas kijken wie baat heeft bij welke maatregel, wie kan zorgen voor (co-)financiering en welk verdienmodel daar dan bij past.

Bij het project Lankheet kon het waterschap de meeste ideeën direct uitvoeren, omdat de kosten van de ­duurzame variant nauwelijks hoger bleken dan van de oorspronkelijk geplande trappassage. Een subsidie van de provincie ­Overijssel dekte de meerkosten voor de recreatieve voorzieningen. Het nieuwe plan geeft het gebied een toeristische impuls, dankzij de educatieve vaartochten met de Buurser pot en het herstel van het cultuurhistorische landschap door het uitgraven van de oude loop en het herbouwen van de zeventiende-eeuwse sluisjes.

LESSEN De opgaven van waterschappen lenen zich meestal voor een projectmatige aanpak; dus functioneel en praktisch een project realiseren, zoals bijvoorbeeld een vispassage.

Het traject bij Lankheet laat echter zien dat het goed is om eerst met een helicopterview naar het gebied te kijken door een integrale gebiedsanalyse te maken. Dan is snel in te NR2 / FEBRUARI 2015

schatten of het zinvol is een sessie te organiseren met alle betrokkenen bij een gebied. Hoe complexer het gebied, hoe meer oogst er uit zo’n sessie valt te halen. Door iedereen in het begintraject mee te nemen in keuzes met betrekking tot duurzaamheid en de haalbaarheid daarvan, creëer je draagvlak.

Voor deze gebiedsontwikkelingsprojecten is vaak wel een lange adem nodig om alle partijen te horen en hun i­deeën in het ontwerp te integreren. Ook voor Lankheet heeft de ontwerpfase meer tijd gekost dan gepland. Maar de betrokken partijen zullen in een later stadium minder snel een bezwaarprocedure beginnen. Als gezamenlijk is besloten waaruit het project moet bestaan en wie het kan f­ inancieren, kunnen de uitvoerders ervan bovendien weer overstappen op een projectmatige aanpak, wat snelle realisatie mogelijk maakt.

Leon Claassen (Dienst Landelijk Gebied) Fokke van Zeijl (waterschap Rijn en IJssel) Een uitgebreide versie van dit artikel is te vinden op H2O-Online. Deze is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op www.vakbladh2o.nl SAMENVATTING Aanvankelijk was het waterschap Rijn en IJssel op zoek was naar de meest efficiënte manier om een vispassage aan te leggen in de Buurserbeek. Tijdens het proces bleek dat een integrale gebiedsaanpak met alle betrokken partijen veel meerwaarde kon creëren. Het waterschap koos voor een ander soort vispassage, die niet duurder, maar wel duurzamer was. De samenwerking met andere partijen, zoals het landgoed Lankheet, de gemeente en provincie, zorgde daarnaast voor een toeristische impuls van het gebied en voor betere ­waterveiligheid.

73

74

KANS OP OVERSTROMINGEN IN DE REGIO: NIEUWE STATISTISCHE METHODE UIT BELGIË Allerlei plekken in Nederland kunnen bij hevige regenval overstromen: landbouwpercelen, wegen, laaggelegen plekken in de bebouwde kom, stadscentra.

Waterschappen hebben de taak dit risico in te schatten en zo mogelijk te beperken. Twee Brabantse waterschappen hebben een nieuwe statistische methode toegepast om de kans op overstroming te bepalen. Deze ‘methode-Willems’ is elegant, minder bewerkelijk dan haar voorgangers en de resultaten komen goed overeen met metingen.

Waterschap Brabantse Delta en waterschap Aa en Maas hebben in 2014 de derde ronde van de NBW-toetsing op regionale wateroverlast afgerond (NBW = Nationaal Bestuursakkoord Water). Daarbij hebben ze gebruik gemaakt van de methode-Willems, genoemd naar de bedenker, de Leuvense hoogleraar Patrick Willems.

Nieuw in deze methode is dat de statistische berekeningen niet uitgaan van extreme waterstanden, maar van extreme afvoeren. De berekeningen worden op drie momenten gevalideerd aan langjarige metingen. Regelrecht vernieuwend is het concept van de zuivere afvoer.

De zuivere afvoer is dát deel van de neerslag dat op natuurlijke wijze tot afvoer komt in de waterlopen. De zuivere afvoer wordt afgeleid uit debietreeksen, langjarige metingen van de afvoer uit een stroomgebied. Zuivere afvoer is debiet dat niet is vervormd door ‘routing’ in het watersysteem: hydraulische effecten zoals afvlakking, opstuwing en overstroming. In zuivere afvoerreeksen zijn pieken hoger en steiler (minder afgevlakt). De zuivere afvoer is een zeer constante gebiedskarakteristiek, en het uitgangspunt in de methode-Willems.

PIEKEN Voor elk stroomgebied van ongeveer 50 vierkante kilometer is een zuivere-afvoerreeks opgesteld. Vervolgens is per stroomgebied een neerslag-afvoer-model opgesteld, en gekalibreerd op de zuivere-afvoerreeks. Het invoeren van 100 jaar neerslaggegevens van De Bilt leidt voor elk stroomgebied tot een berekende 100-jarige afvoerreeks. Daarvan zijn de ­extreme waarden geanalyseerd en vergeleken met die van de zuivere-afvoerreeks.

Een piekafvoer die eens in de vijf jaar wordt overschreden (de T5) is lager dan een piek die eens in de 50 jaar wordt overschreden (T50 – men spreekt van ‘herhalingstijden’). De p ­ eriode rond een piek is echter relevanter dan de piek zelf. Bijvoorbeeld: voor de Aa of Weerijs (een beek ten zuiden van Breda) was de piekafvoer voor de herhalingstijd van vijf jaar (T5) berekend op 47 kubieke meter water per seconde. De gemiddelde afvoer in de tien uur vóór T5 bedroeg 42 kuub per seconde, en in de 100 uur vóór T5 25 kuub water per seconde. Zo’n afvoer-duurrelatie kan voor elke herhalingstijd worden berekend.

WATERWETENSCHAP

TOEGEPASTE WETENSCHAP IN DE WATERSECTOR

Een hoge afvoer gedurende een bepaald aantal uren wijst niet automatisch op overstroming, al is er natuurlijk wel een verband. Om tot toetsing aan de inundatienormen te komen, moet dat verband berekend worden. Daarvoor moeten de afvoeren worden vertaald in waterstanden. Dit gebeurt met een hydraulisch model van alle waterlopen in het stroomgebied. In dat model (SOBEK) zijn gegevens over ­bijvoorbeeld ruwheid van de waterbodem, kunstwerken en lokale verschillen in afwatering verwerkt. Met dit model is per stroomgebied de NBW-toetsing uitgevoerd.

VOORDEEL De toepassing van de methode-Willems in Brabant is geslaagd. Groot voordeel bleek het werken met zuivereafvoerreeksen. Kalibratie is eenvoudig en de kans op ­overof onderschatting van de afvoer is veel kleiner dan met de gangbare methoden. De zuivere afvoer is een vrij constante gebiedseigenschap, die pas verandert als de ontwatering van een gebied grootschalig wordt aangepast. Sterk punt in de methode is de validatie aan langjarige meetreeksen, tot drie keer aan toe. Mede daardoor kloppen de b ­ erekende extreme waterstanden met de metingen en worden ze ­ ­herkend door beheerders.

Met de methode-Willems zijn relatief weinig hydraulische modelberekeningen voor hele stroomgebieden nodig (met SOBEK, dat een zeer grote aanslag op de computercapaciteit doet). Dat komt doordat het model uitgaat van extreme afvoeren. De berekening daarvan gebeurt met een neerslag-afvoermodel. Vervolgens is slechts één exercitie met het hydraulisch model per herhalingstijd nodig om extreme waterstanden in het stroomgebied te bepalen.

Een voordeel van de methode-Willems is verder nog dat het doorrekenen van maatregelvarianten en van klimaatscenario’s relatief eenvoudig is.

POLDER EN STAD De methode-Willems gaat uit van vrij afwaterende, natuur­ lijke systemen, en van de correlatie tussen de w ­ aterstanden in een stroomgebied en de (benedenstroomse) afvoer. ­Polders kennen echter geen vrije afwatering, de afvoer wordt NR2 / FEBRUARI 2015

beperkt door de gemaalafvoer. Om toch iets te kunnen zeggen over de kans op overstroming binnen een polder, is gebruik gemaakt van één debietmeetpunt bij een stuw in een poldergebied, verder weg van het gemaal. Dergelijke meetpunten zijn schaars, reden waarom de methode-­Willems minder goed toepasbaar is op polders. Iets dergelijks geldt ook voor veel steden. Bovendien zijn ook daar onvoldoende goede metingen beschikbaar (vooral van zomerbuien) om de methode goed toe te passen.

Herman Mondeel Wim Mantje (Witteveen+Bos) Kees Peerdeman (waterschap Brabantse Delta) Jos Moorman (waterschap Aa en Maas Een uitgebreide versie van dit artikel is te vinden op H2O-Online. Deze is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op www.vakbladh2o.nl

SAMENVATTING De methode-Willems is een nieuwe, minder bewerkelijke manier om de overstromingskans in een ­regionaal watersysteem te bepalen. Twee Brabantse waterschappen (Brabantse Delta en Aa en Maas) pasten deze methode toe bij de toetsing voor het Nationaal Bestuursakkoord Water. Centraal staat de zuivere afvoer: de natuurlijke afvoer naar de waterlopen.

De methode maakt het eenvoudig om verschillende maatregelen door te rekenen, evenals scenario’s voor klimaatverandering. Vooral voor overstromingen in vrij afwaterend gebied zijn de resultaten goed; in polders en in stedelijk gebied zijn de resultaten wisselend.

75

76

WAT BRENGT GLANZIG FONTEINKRUID IN DE PROBLEMEN? Proefopstelling met glanzig fonteinkruid aan de zuidoever van De Leyen

In het veenmeer De Leijen bij Drachten groeiden in de jaren vijftig nog veel ondergedoken waterplanten, vooral glanzig fonteinkruid. Eind jaren zeventig was het water voedselrijk en troebel geworden, en de waterplanten waren verdwenen. Sinds de eeuwwisseling probeert Wetterskip Fryslân het water weer helder te krijgen en waterplanten terug te krijgen. In een introductieproef van acht jaar kreeg glanzig fonteinkruid weer een kans.

Het Friese meer De Leijen is ontstaan door veenwinning. Het is een vrij ondiep meer van ongeveer 1,5 bij 1,5 kilometer, zo’n 8 kilometer ten noorden van Drachten. Grote delen van De Leijen waren begin jaren vijftig begroeid met ondergedoken waterplanten, met glanzig fonteinkruid (Potamogeton lucens) als meest algemene soort. Daarna nam de hoeveelheid nitraat en fosfaat in het water enorm toe en vanaf eind jaren zeventig groeiden er geen ­waterplanten meer. Tussen 2002 en 2007 is de nutriëntenbelasting van De Leijen ­aangepakt: zo is de emissie vanuit riooloverstorten verminderd, er is gebaggerd en er zijn brasems ­(bodemwoelers) weggevangen.

FRIESE BOEZEM De Leijen is onderdeel van de Friese boezem, die globaal tussen Stavoren en het ­Lauwersmeer ligt. De laaggelegen landbouwgebieden van Friesland slaan hun overtollige, voedselrijke ­water uit op de boezem. In droge perioden wordt bij Stavoren relatief schoon water uit het IJsselmeer ingelaten. Hierdoor is het water in het zuidwesten van de Friese boezem minder voedselrijk en minder troebel dan in het noordoosten.

Planten als glanzig fonteinkruid zijn essentieel voor de omslag van troebel naar helder ­water. Ze groeien in grote drijvende matten waarin roofvissen, jonge vissen en kleine waterdiertjes een schuilplaats vinden. Ze remmen de waterbeweging waardoor het slib minder

WATERWETENSCHAP

TOEGEPASTE WETENSCHAP IN DE WATERSECTOR

opwervelt en het doorzicht verbetert. Verder verminderen ze de algengroei.

De proeven met glanzig fonteinkruid zijn uitgevoerd aan de zuidoever van De Leijen, in een luwe inham achter een halfopen palenrij. Hier zijn proefvakken uitgezet met een omheining van gaas (maaswijdte 2 bij 2 centimeter). In de zomer van 2005 zijn middenin de inham plantjes van ­glanzig fonteinkruid ‘geplant’ in een eerste strook van 4 bij 16 ­meter. Vissen konden er niet in, vogels wel. De planten sloegen aan, ondanks het voedselrijke water en het slechte doorzicht (30 centimeter bij 1,1 meter diepte). De bedekking was uiteindelijk 75 tot 95 procent.

Na ruim een jaar, in de nazomer van 2006, bleek dat glanzig fonteinkruid zich uitbreidde buiten het proefvak. Daarop is in december 2006 een tweede, veel bredere strook aangelegd (16 bij 16 meter), parallel aan de eerste. Ook hier bereikten de planten al snel een hoge bedekking. Vervolgens (winter 2007) werd een speciaal proefvak van 6 bij 12 meter aangelegd: wel toegankelijk voor vissen en niet voor vogels. Weer ontwikkelde glanzig fonteinkruid zich voorspoedig. Vraat door vogels of vissen leidde tot tijdelijke vermindering van de bedekking, maar in het voorjaar na een jaar met vraat, bleek de vegetatie volledig hersteld.

Gedurende de proef verbeterde het doorzicht in de proefvakken gestaag, van bijna 30 centimeter in 2004 tot 45 centimeter in 2012. De groei van de vegetatie was alleen vegetatief. Waarschijnlijk was het doorzicht nog te slecht om zaden op de waterbodem te laten kiemen.

INEENSTORTING Na de succesvolle introductie was de vraag hoe glanzig fonteinkruid zich zou houden zonder de beschermende ­ omheiningen. In de zomer van 2012 werden de planten ‘bevrijd’. De gevolgen waren rampzalig: de vegetatie ­stortte in. Na een maand groeiden er nog maar weinig planten. In het volgende voorjaar was glanzig fonteinkruid zo goed als verdwenen en in de zomer daarna werd geen spoor meer gevonden. Vermoedelijk is de vegetatie k ­ apotgeslagen of uitgetrokken door golfslag als gevolg van de wind. De voedselrijke omstandigheden lijken hier debet aan. Een o ­ verdaad aan nutriënten kan waterplanten gevoeliger maken voor ­beschadiging.

De nutriëntenbelasting van het Friese boezemwater is de laatste twee decennia gedaald, en de algenbloei nam sterk NR2 / FEBRUARI 2015

af. In de zuidwestelijke boezemmeren draagt het s­ chonere IJsselmeerwater daaraan bij. In jaren met veel inlaat en ­weinig algen in het IJsselmeer is tot bij Sneek een doorzicht tot ruim een meter mogelijk. Hierdoor herstellen ­waterplanten zoals glanzig fonteinkruid zich de laatste jaren in het zuidwesten, ook op plaatsen die bloot staan aan wind.

Daar zijn andere factoren dan golfslag doorslaggevend, ­zoals ­minder voedingsstoffen, voedselarmere waterbodems en beter doorzicht.

In het voedselrijkere noordoosten blijken ondergedoken waterplanten alleen te groeien op beschutte groeiplaatsen.

Net als in De Leijen is golfslag bepalend, in combinatie met het voedselrijke en troebele water. Nodig is schoner water: minder nitraat en fosfaat, baggeren. Een duur alternatief is herinrichting van waterpartijen zodanig dat de golfslag vermindert en er rustige groeiplaatsen ontstaan.

Jasper van Belle (Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek) Theo Claassen (Wetterskip Fryslân)

Een uitgebreide versie van dit artikel is te vinden op H2O-Online. Deze is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op www.vakbladh2o.nl

SAMENVATTING In de veenplas De Leijen, in het noordoosten van de Friese boezem, is in 2004 een proef gestart met glanzig fonteinkruid, een waterplant die hier vroeger veel voorkwam. De planten werden uitgezet in een kunstmatig luwe plek in een inham, en breidden zich in een paar jaar sterk uit. Glanzig fonteinkruid verdween echter meteen toen de gazen omheining om het proefveld werd verwijderd. De planten bleken erg gevoelig voor golfslag. Dit terwijl in het zuidwesten van de Friese boezem ondergedoken waterplanten zich herstellen, ook op onbeschutte plekken. Waarschijnlijk maakt het veel voedselrijkere water in De Leijen de planten kwetsbaar.

77

78

MEER WETEN? KIJK OP DE SITE VAN H2O!

VERDER OP H2O-ONLINE

Wie aan dit maandblad niet genoeg heeft en de ­verdieping zoekt, heeft altijd nog de ­website H2O-Online: www.vakbladh2o.nl.

Daar vindt u onder andere vakartikelen op het gebied van wetenschap en techniek.

Op deze pagina enkele van de meest recente artikelen die op de site zijn verschenen.

LEKVERLIEZEN VOORKOMEN IN NEDERLANDSE WATERLEIDINGEN Vrijwel overal elders in de wereld ­gebruiken drinkwaterbedrijven DMA’s (District Metered Areas) om lekverlies te beperken. In Nederland vrijwel niet.

Uit praktijkonderzoek van Oasen blijkt dat DMA’s ook Nederlandse drinkwaterbedrijven belangrijke informatie kunnen verschaffen.

Peter Mense (Oasen)

ENERGIE, WATER EN AFVAL: ­DUURZAME OPTIES VOOR NIEUW ZIEKENHUIS ­TERGOOI Bij Hilversum wordt een nieuw zorgpark ontwikkeld, waarin Tergooi een nieuw ziekenhuis gaat bouwen. Dit ziekenhuis moet zo duurzaam worden dat het een BREEAM®-certificaat ‘Excellent’ krijgt. De technische haalbaarheid van verschillende concepten op het raakvlak van water en energie onderzocht. Binnenkort besluit Tergooi welke concepten zullen worden toegepast.

Jan Hofman, Edwin de Buijzer (KWR Watercycle Research Institute), Jeroen Nagel (Utrecht Sustainability Institute), Wim van Houdt (Tergooi)

NIEUWE PERSPECTIEVEN VOOR DE MEMBRAANBIOREACTOR OP RWZI’S IN NEDERLAND Een membraanbioreactor is een interessante optie voor verbetering van de effluentkwaliteit van rioolwaterzuiveringen (rwzi’s). Is bredere toepassing van dit

­ eproefde concept haalbaar en zo ja, onder b welke voorwaarden?

Hans Ellenbroek en Jaap Nonnekens (waterschap Vechtstromen), Katja Wiltvers, René de Jager en Patrick van Lierop (Pentair X-Flow)

INZICHT IN VERDROGING TOP-GEBIEDEN VIA STAMBUISREGRESSIE De provincie Utrecht heeft als een van de eerste provincies de verdrogingssituatie van haar TOP-natuurgebieden bepaald met stambuisregressie. Hiervoor zijn meetrondes met gerichte grondwateropnames uit voorjaar en zomer gekoppeld aan stambuis-grondwater-meetreeksen. De intensieve veldmeetcampagne is met een gedegen voorbereiding goed uitvoerbaar.

Janco van Gelderen (provincie Utrecht), Martin Knotters (Alterra Wageningen UR), Suzanne van Winsen (thans Tauw)

EEN NIEUWE BELEIDSCYCLUS À LA STURING EN RUIMTE Los van welk sturingsmodel een organisatie kiest, blijft het lastig de twee werelden van beleid en uitvoering met elkaar te verbinden. Waterschap Rijn en IJssel werkt aan het versterken van de samenwerking binnen de beleidscyclus volgens de filosofie van Sturing en Ruimte: een samenspel tussen plan en uitvoering door een combinatie van sturing geven en ruimte bieden.

Rob Immink (waterschap Rijn en IJssel) en Jos Breas (Proven Partners)

Van elk nieuw artikel op H2O-Online een melding krijgen? Volg ons dan op Twitter: @vakbladh2o.

U kunt ook elke maand onze nieuwsbrief met

VISPASSAGE ALS STARTPUNT VOOR DUURZAAM GEBIEDSPROCES Waterschap Rijn en IJssel had een plan in voorbereiding voor een stuw die vissen kunnen passeren, in de Buurserbeek bij landgoed Lankheet. Door breder en met een duurzame bril naar het gebied te kijken, bleek dat er voor dezelfde kosten meerdere doelen konden worden gerealiseerd. Dit artikel beschrijft hoe dit proces is verlopen en hoe dit ook voor andere projecten een nieuwe werkwijze kan worden Leon Claassen (Dienst Landelijk Gebied) en Fokke van Zeijl (waterschap Rijn en IJssel)

attenderingen ontvangen. Meld u aan via de website, www.vakbladH2O.nl, pagina H2O-Online/recente artikelen.

Zelf een artikel schrijven voor H2O-Online?

Kijk op onze website voor de a ­ uteursinstructies en/of neem contact op met de redactie via redactie@vakbladh2o.nl

Bedrijfsprofiel

ADVERTORIAL

WaterCampus Leeuwarden

WaterCampus Leeuwarden versneller voor het MKB Zonder water geen leven. Dat is het belang van water voor de mens. Geen wonder derhalve dat water voor de mens een issue is. Voor talloze wetenschappers, een groot deel van het bedrijfsleven en het gespecialiseerde onderwijs ligt de focus dagelijks op water en zijn toepassingen. In Leeuwarden, de hoofdstad van waterprovincie Friesland, zijn die krachten gebundeld tot een internationaal georiënteerde hotspot voor watertechnologie: de WaterCampus Leeuwarden.

Op de WaterCampus vallen alle stukjes op hun plek. Middels drie wegen die daar samenkomen: wetenschap, toegepast onderzoek, en bedrijvigheid (MKB). Wetsus (centre of excellence for sustainable water technology) vormt het platform voor de samenwerking van zo’n 90 bedrijven en 18 Europese kennisinstellingen. In het verlengde daarvan zien we het CEW (Centre of Expertise Water Technology) dat zich richt op toegepast onderzoek en productontwikkeling. Met de Water Alliance als coördinator richting de markt en business vormen zij samen de hoofdweg ‘ Wetenschap, Onderzoek en Business’.

Maar ook qua onderwijsmogelijkheden is de WaterCampus uniek met een doorlopende leerlijn op het gebied van watertechnologie. Binnen de WaterCampus zijn vestigingen van MBO Life Sciences, Hogeschool Van Hall Larenstein, NHL Hogeschool en Wetsus Academy actief. Studenten kunnen op de WaterCampus terecht voor opleidingen, stages, afstudeertrainingen of voor concrete vraagstukken uit de praktijk.

van de watertechnologie te laten zijn. Hein Molenkamp, directeur Water Alliance: “Wij willen met de WaterCampus op het gebied van watertechnologie internationaal vergelijkbaar zijn met wat ‘Wageningen’ voor de agrarische sector is.” Daarmee is WaterCampus Leeuwarden een regelrechte uitkomst voor met name het MKB om hen te helpen een versnelling aan te brengen in hun ontwikkeling van nieuwe technologie: Van idee naar markt, van kennis naar business.

Recente uitbreiding WaterCampus

Ook fysiek kan het MKB op de WaterCampus terecht.

Hier heeft men niet alleen toegang tot unieke kennis, maar ook tot hoogwaardige onderzoeksfaciliteiten zoals het Waterapplicatiecentrum, demosites, kantoorruimtes en gekwalificeerd personeel, kortom een volledige innovatieketen voor watertechnologie. Onlangs is het bedrijfsverzamel gebouw uitgebreid met een toonaangevende nieuwbouwlocatie.

Hein Molenkamp, directeur Water Alliance

De kracht van de WaterCampus schuilt natuurlijk in die doelbewuste bundeling van krachten, maar ook in de doelstelling om met de WaterCampus Leeuwarden als het fysieke knooppunt Nederland toonaangevend in de wereld

www.watercampus.nl

Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN). Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Water Alliance wordt medegefinancierd door het Europees fonds voor regionale ontwikkeling en door het ministerie van EZ, Pieken in de Delta.

GSM2 Modemlogger

KELLER

grondwater en riooloverstort data draadloos beschikbaar

•

Waterstanden draadloos beschikbaar per email en FTP

•

Compatible met globale netwerk frequenties

•

Tot 5 sensoren per modem (grondwater versie)

•

SMS Alarm functionaliteit

•

Geïntegreerde realtime luchtdruk compensatie

•

Batterij levensduur tot 10 jaar

•

Volledig op afstand herprogrammeerbaar

•

Uitstekende datazekerheid

•

Dataopslag in uw eigen SQL database (geen hosting)

•

Automatische berekeningen (o.a. overstort, stijghoogte)

•

Automatische export naar diverse bestandsformaten

Nivosensoren - Grondwater Dataloggers - Riooloverstort Dataloggers - Telemetrie KELLER Meettechniek BV Postbus 59 2810AB REEUWIJK -HOLLAND

WWW.KELLER-HOLLAND.NL subsidiary of KELLER AG für Druckmesstechnik

Tel +31 182 399840 Fax +31 182 399841 E sales@keller-holland.nl