H2O februari 2018

2

1 maart 2018 51ste jaargang

Vakblad van Koninklijk Nederlands Waternetwerk

h2owaternetwerk.nl

HACKS EN DDOSATTACKS HOE KWETSBAAR IS DE WATERSECTOR?

Menno Holterman zet Nijhuis Industries in hoogste versnelling Kerkrade: renovatiewijk sluit kringwaterloop

3

H2O NR2 FEBRUARI 2018

Vakblad van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW)

INHOUD 4

Menno Holterman, verslingerd aan water

EN VERDER 19. IN THE PICTURE Luuk de Waal: Toepassen in de praktijk, daar gaat het om 20. HOOGSTANDJE Nieuw gemaal in Friese zeedijk

10 15

‘Cyberveiligheid is nu corebusiness’

54. WATERTECHNIEK • Industrie test mobiele zuivering proceswater • Waterzuivering met ruimtevaarttechnologie • Zwembad wekt warmte en elektriciteit op met daglicht • Ephyra aan de slag in Tollebeek 58. WATERWETENSCHAP Regenwater als alternatieve bron voor drinkwater

Renovatiewijk sluit kring­ waterloop

23 Special Aqua Vakbeurs

NR2-FEBRUARI 2018

50. NEW BUSINESS • Prachtige pitches in Abu Dhabi • Innovatiestraat, eye catcher van de beurs • WIS Award heeft impact • Hydraloop start revolutie grijswaterontwikkeling • ‘Ik draai op adrenaline!’

60. H2OWATERNETWERK.NL 62. WATERNETWERK • Symposium: Ruimtelijke inpassing van dijken • Nieuwe stoffen in de schijnwerper • Primeur: Wetskills in Colombia

COLOFON Vakblad H2O, H2O-Online, Water Matters en H2O Video zijn uitgaven van ­oninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) UITGEVER Monique­­ K Bekkenutte (KNW) ­HOOFD­REDACTEUR Bert Westenbrink ­REDACTIE Loes Elshof, Marloes Hooimeijer, ­Mirjam Jochemsen, Dorine van Kesteren, Charlotte Leenaers, Theo Leoné, Hans O ­ erlemans, ­Barbara Schilperoort, Dorien ter Veld, Martien Versteegh van Wijk, Nico van der Wel REDACTIEADRES Koningskade 40, 2596 AA Den Haag, e-mail: ­redactie@vakbladh2o.nl WEBREDACTIE Berber B ­ijma, Jaap Hoeve, Kees Jan van Kesteren, Hans Klip R ­EDACTIERAAD M ­atthijs van den Brink, Erwin de Bruin, Henk ­­ Dekker, Henriëtte van Ekert, Alice Fermont, ­ ­ Roberta Hofman-­ Caris, Joost Icke, ­ Warry Meuleman, Johan van Mourik, Jos Peters, Jan Post, Jan Roelsma, Peter S ­chipper, Marlies Verhoeven, Marie-José van de Vondervoort, Tea de Vries, Jason ­ ­ Zondag ­VORMGEVER Ronald Koopmans BLADMANAGEMENT Monique Bekkenutte ADVERTENTIE/MEDIAVERKOOP: Cross Media Nederland, Bart de Wilde en Tom ­Lammertink, Nieuwe Haven 133, 3116 AC Schiedam, 010-7421020, e-mail: bart@cross medianederland.com en tom@crossmedianederland.com DRUK Senefelder Misset, ­Doetinchem ABONNEMENTEN Secretariaat@vakbladh2o.nl

4

MENNO HOLTERMAN ZET NIJHUIS INDUSTRIES IN HOOGSTE VERSNELLING

KAPITEIN OP EEN BRUISEND SCHIP In plaats van zeerob is Menno Holterman landrot geworden. Hij was geobserdeerd door sleepboten. Nu leidt hij Nijhuis Indus­ tries, uitblinker in watertechnologie. “Wij ontwikkelen business­ cases hoe met water geld te verdienen is. Dat spreekt aan.”

Tekst Theo Leoné | Fotografie Marcel Molle

I

INTERVIEW

“N

ijhuis Industries groeit spectaculair.

Dankzij verdriedubbeling van de orderstroom steeg de omzet naar honderd miljoen euro. In vijf jaar tijd nam de bemanning toe van zeventig naar 250 medewerkers. Kapitein van de Achterhoekse uitblinker in watertechnologie: Menno Holterman.

“Het aandeel van de export ligt boven de 95 procent.

Sommigen zeggen dat Nederland af is. Niet waar natuurlijk. Zo zijn nog steeds niet alle waterschappen en drinkwaterleidingbedrijven bij ons klant. En dat is wel onze ambitie. In 2019 bestaat het bedrijf Nijhuis 115 jaar. In heel de wereld zijn waterproblemen op te lossen. We hebben de wind mee.”

Menno Holterman: “Bestuurders en politici kijken vooral naar de noodzakelijke investering en de risico’s. Zij worden niet als een ondernemer uitgedaagd om risico’s te nemen, denken niet in terugverdientijden.”

Topman Holterman (1969) is verslingerd aan water.

Geboortedorp: Nieuw-Lekkerland, dicht bij de ­molens van Kinderdijk. De jonge Holterman moest en zou de business van de sleepboten in. Een obsessie. Na het gymnasium lonkte de Hogere Zeevaartschool. De keuze viel echter op Delft, waar hij afstudeerde in de maritieme techniek. De universiteit bracht hem in contact met destijds lands grootste rederij Nedlloyd.

Geweldig! Om vervolgens te ontdekken dat het zeer innovatieve en internationale scheepsbedrijf klem zat tussen kleine marges, hoge kosten en grote risico’s.

Holterman: “Bij toeval kon ik aan de slag bij Heineken, eerst als trainee. Bij de bierbrouwer werkten veel mensen met een achtergrond in de scheepsbouw.

Heineken wilde uitbreiden. Hoe breng je met beperkte middelen een schip van A naar B? Je werkt systematisch, altijd in kleine groepen.”

Het werk voor Heineken liet Holterman alle hoeken van de wereld zien. Oost-Europa, Ierland en niet te vergeten anderhalf jaar Papoea-Nieuw-Guinea.

“Slimme mensen in Nieuw-Guinea. Wij hebben >

NR2-FEBRUARI 2018

5

6

‘ Wij kunnen van ieder type water elk gewenst type water maken’

INVESTEREN IN WATER Behalve topman van Nijhuis Industries is Menno Holter­ man ook mede-oprichter van investeringsmaatschappij Naesta, dat is IJslands voor volgende. Het vehikel wordt ingezet om te investeren in de markt van de watertechno­ logie.

Holterman: “Water is geen sector voor durfinvesteerders die snel geld willen verdie­ nen. Het duurt lang voor je een investering terugverdiend hebt. Toch zijn de financiële vooruitzichten op de langere termijn erg goed. Je hebt te maken met een groeiende wereldbevolking, toenemende schaarste en nog steeds een erg lage waterprijs. Gemid­ deld is tien tot twaalf jaar nodig voor een innovatief idee klaar is om vermarkt te worden. Dan nog tien jaar om het idee wereldwijd te vercommercialiseren. Daarna heb je 20 tot 25 jaar nodig om de investeringen terug te verdienen. Daar loopt het snelle geld niet warm voor.

Wel bestaat serieuze belang­ stelling bij pensioenfondsen en banken.”

­ iverse oorlogen achter de rug om alles te leren. Zij gaan van het kannibalisme in een paar d stappen naar het omgaan met moderne apparatuur.”

NORIT Op vier jaar Heineken volgden veertien jaren Norit. Van algemeen-directeur van een werkmaatschappij tot CEO van Norit Claen Process Technologies. Een periode waarin dankzij membraantechnologie de omzet vertienvoudigde. Met als apotheose de verkoop van de watertak van Norit voor 750 miljoen dollar aan het Amerikaanse bedrijf Pentair. Sinds 2012 heet de nieuwe uitdaging voor zakenman Menno Holterman Nijhuis Industries.

“In plaats van zeerob ben ik landrot geworden. Maar wel met een heel grote interesse voor water. Waar de kansen liggen in de waterwereld? Op heel veel plekken in de wereld bestaat de behoefte om problemen op te lossen. Kansen bestaan met name in de markt van het industriële afvalwater. De klanten willen graag een terugverdienmodel zien. Dus moet je iets slims construeren dat operationeel goed werkt en geld opbrengt.”

De industriële klanten kijken volgens Holterman anders tegen het afvalwater aan dan de bestuurders van publieke waterwerken. Bij de overheden wordt niet gedacht in terug­ verdientijden. “Bestuurders en politici kijken vooral naar de noodzakelijke investering en de risico’s. Zij worden niet als een ondernemer uitgedaagd om risico’s te nemen, eerder het tegendeel.”

INTEGRALE ONTWERPEN Dus ligt voor Nijhuis de focus op bedrijven die – na een gedegen analyse - hun nek willen uitsteken. “Bij de industrie is nog veel te winnen. De klanten willen oplossingen. Er zijn te weinig integrale ontwerpen tegen concurrerende prijzen. Bedrijven hebben graag de oplossing uit één hand. Dat scheelt gedoe.”

INTERVIEW

INTERNATIONAAL KOPSTUK Nijhuis Industries in Doetinchem bouwt voort op een geschie­ denis van bijna 115 jaar. In het voorjaar van 1904 startte de Twentse boerenzoon Gerrit Jan Nijhuis in Winterswijk een machinefabriek. Het accent lag op reparatiewerk voor de tex­ tielindustrie en de vee- en vleessector. Het bedrijf groeide uit tot een innovatieve specialist in slachttechnologie en pompen.

Toen in de jaren zestig de belangstelling voor waterzuivering sterk toenam, pakte Nijhuis de nieuwe uitdagingen snel op.

Na de eeuwwisseling volgde de nieuwe stap om vanuit het af­ valwater nuttige producten te winnen. Sinds 2012 staat Menno Holterman aan het roer van Nijhuis Industries.

Mondiaal kopstuk Holterman behoort volgens Water & Wastewater ­International in de wereld tot de vijftien belangrijkste kopstukken in de watersector. Naast topman van Nijhuis Industries en inves­ teringsmaatschappij Naesta is hij bestuurder bij Netherlands Water Partnership, World Waternet en de Amsterdam Inter­ national Water Week.

“De wereld staat voor grote uitdagingen. We moeten ons voor­ bereiden op negen miljard inwoners. In de watersector moeten we om de kosten te verlagen schaalgrootte creëren.”

Holterman wil in oplossingen denken en ziet bij zijn (­potentiële) klanten een toenemende belangstelling voor geïntegreerde contracten. Handig: één winkel voor de hele bestelling.

“In China bestaan acht van de tien opdrachten uit geïntegreer­ de contracten. Kijk hier naar de chemie, daar zijn ze al zo ver om het zuiveren van water aan commerciële partijen uit te besteden.”

‘Niet alle waterschappen en drinkwaterleidingbedrijven zijn bij ons klant. Dat is wel onze ambitie’ Nijhuis doet zijn best flexibel mee te denken met zijn opdrachtgevers. Het aantal installaties in de wereld, te vinden in 120 landen, is de grens van 2.500 al gepasseerd. Als een olievlek breidt de aanwezigheid uit.

“Wat wil de klant? Ook de financiering? Het onderhoud?

Wij bieden graag geïntegreerde oplossingen. In het buitenland – waar we inmiddels tien vestigingen hebben – werken we met lokale Nijhuisteams. Die kennen de omstandigheden het beste. Voor de grap noem ik onze aanpak wel eens glocaliserend. Je moet de toepassing van de techniek aanpassen aan de lokale wensen en eisen. Dat betekent ook investeren in een goede relatie met de klant.”

NR2-FEBRUARI 2018

Vormen geïntegreerde contracten ook geen groot risico? Kun je als schoenlapper niet beter bij je leest blijven? Recent viel in Groot-Brittannië bouwer Carillion om. De Betuwse aannemer GMB betaalde leergeld op de zuivering in Venlo.

“Zorg dat je op een faire manier de risico’s verdeelt. ­Overheden schuiven graag alle gevaren door naar de toeleveranciers.

Dat is verkeerd. Ik kan me goed voorstellen dat collega’s risicomijdend gedrag zijn gaan vertonen. Daar moeten we over nadenken. Wat voor ons de risico’s beperkt is dat we veel met Nijhuisapparatuur werken. Die kennen we door en door en wordt 24 uur per dag gecontroleerd. Van belang is ook hoe goed je elkaar kent. Hoe zit je samen in de wedstrijd?”

Als opstap naar een meer geïntegreerde aanpak heeft Nijhuis veertig verhuurinstallaties beschikbaar. Klanten kunnen daar ervaring mee opdoen. Worden de monsters wel goed afge­ nomen, klopt het water wel? Wordt de stroom aan data op de juiste wijze geïnterpreteerd? Een voorwaarde voor goed func­ tioneren is in ieder geval dat de installaties tegen een stootje kunnen.

Geen reclamepraat Een lijstje van meest bijzondere projecten wil Holterman niet geven. “Ze zijn me allemaal even dierbaar. Nee, nee, dat is geen reclamepraat. We weten dat de klant voor vijftien jaar wil investeren. Wij helpen die klant gedurende de hele levens­ cyclus de operationele kosten omlaag te brengen. Je hebt kleine en grote projecten. Soms zijn de grote eenvoudig en de kleine complex. Dat is vooraf niet altijd te bepalen. We leven voor onze klanten.”

STAPSGEWIJZE GROEI Holterman verwacht stapsgewijze groei voor zijn bedrijf.

Pin hem niet vast op getallen. Als een groot project doorschuift valt de omzet zo maar in het volgende jaar.

“In mijn vorige leven – bij Norit – deden we zaken in 182 landen. Ik heb toen aardig wat kennis opgedaan over de ­lokale verschillen. Het overgrote deel van de omzet zit bij de industriële eindgebruikers. Zeg maar de Unilevers, Nestlé’s en Marsen. Nijhuis begon in het vlees. We hebben zevenhonderd slachterijen als klant. Daarna kwamen olie en gas, maar ook niches als houtverwerking en textiel.

De basis is telkens het schoonmaken van het afvalwater.

De bedrijven hebben te maken met regelgeving en willen graag lagere kosten. Ze steken hun geld met tegenzin in het afvalwater, investeren liever in hun kernactiviteiten.

Wij ontwikkelen businesscases hoe met het water geld te verdienen is. Dat spreekt aan. We hebben veel lokale >

7

8

INTERVIEW mensen die zich verdiepen in de wet en regelgeving plus de techniek. Ze willen in een vroeg stadium betrokken zijn bij het voorontwerp. De adviesdiensten groeien dan ook gestaag. De bedrijven moeten in een vroeg stadium kennismaken met Nijhuis.”

Holterman zegt door zijn klanten graag uitgedaagd te worden. Hij constateert ook dat niet overal en altijd de noodzaak bestaat om stevige stappen voorwaarts te zetten.

Soms moeten eerst ongelukken gebeuren, alvorens een technologie als ultraviolette zuivering wordt ingezet.

VRAAGBAAK Om in binnen- en buitenland vlot antwoord te kunnen ­geven, is in Doetinchem het technologiepunt - de vraagbaak bij uitstek - flink uitgebreid. Denk niet dat in alle gevallen Nederland het beste jongetje van de klas is.

Volgens Holterman zijn bijvoorbeeld in Rusland de lozings­ normen een stuk strenger. Dat betekent extra eisen aan de ­technologie.

“Onder onze opdrachtgevers zitten fabrikanten van medicijnen. Zij willen geen sporen achterlaten in het oppervlaktewater. Niet alleen om milieuredenen maar ook uit commerciële overwegingen. Vervuiling kan de concurrenten helpen om te achterhalen welke ingrediënten en processen gebruikt zijn bij de vervaardiging van de medicijnen. Een aantal klanten zegt: we kunnen dat risico niet lopen.”

“Nederland streeft naar vermogen naar het maximale.

Maar wat gaat de komende tien jaar gebeuren? Kijk naar verzorgingshuizen, het toenemend medicijngebruik en de agrarische sector. Je ziet dat de lobby van sommige belangengroeperingen zo sterk is dat we niet tot de gewenste versnelling komen. Ik houd niet van wachten en achterover zitten. Dus doen we mee aan de discussie. We laten zien dat er geld te verdienen is. Daardoor raken de overheden geïnteresseerd. We richten ons niet alleen op de industrie maar ook op de waterschappen en drinkwaterbedrijven.

De afspraken over de circulaire economie vereist dat we de cirkel sluiten. Wij kunnen van ieder type water elk gewenst type water maken. Ook op grote schaal. En we zullen daartoe beter moeten samenwerken.”

RUSLAND In de Oeral staat Nijhuis’ apparatuur in een gigantische meubelwinkel, de grootste in zijn soort – van Zweedse makelij. Nee, nee, een naam noemt Holterman niet. Een kwestie van contract. Maar al het water uit de keukens, restaurants en toiletten wordt volledig hergebruikt.

“We werken in Rusland met een honderd procent lokaal team. Zijn ook een van de weinigen die dankzij onze goede jarenlange relaties aanwezig blijven. President Poetin voert een beleid om lokale bedrijven te bevoordelen. Dat heeft bij ons direct geleid tot extra opdrachten.” |

De installatietechniek van Nijhuis wordt over een breed front ingezet. Van het vet uit het afvalwater slachthuizen wordt brandstof gemaakt. Bloedmeel en verenmeel van kippen brengen ineens geld in het laadje. Voor een grote cosmeticafabrikant regelen de specialisten uit Doetinchem het hergebruik van alle ingenomen water – uitgezonderd toepassing in het eindproduct.

RATIO EN PSYCHOLOGIE Holterman: “Alles kan. Maar je hebt ook met een stuk psychologie te maken. De fabrikant wil geen gebruikt water in zijn cosmetische producten. Maar op termijn is zo’n ontwikkeling onafwendbaar. Wat wij proberen is om moeder natuur een handje te helpen. Ieder glas water dat we drinken is vijf of zes keer door een ander mens gegaan.

Dat kan ook heel goed. Zoiets vraagt kennis, onderzoek en het controleerbaar maken van de risico’s. We moeten met elkaar in gesprek blijven om oplossingen te vinden die haalbaar en veilig zijn.”

PROFIEL NIJHUIS INDUSTRIES Opgericht: 1904 Omzet: 100 miljoen euro Medewerkers: 250 Bestuursvoorzitter: Menno Holterman Werkvelden: • vermindering ecologische voetafdruk water, energie, chemie en bezinkstoffen • hergebruik water en warmte • terugwinning voedingsstoffen, ruwe materialen, biobrandstof en water Hoofdkantoor Doetinchem

Connecting Global Competence

Resources. Innovations. Solutions.

May 14–18, 2018 • Messe München World‘s Leading Trade Fair for Water, Sewage, Waste and Raw Materials Management How much unused potential is there still in the resource of water?

Which solutions benefit local authorities and private utilities companies in the supply of drinking water and management of waste water?

Which innovations reduce costs and increase sustainability in the management of industrial water?

IFAT 2018 opens up new opportunities for efficient management of one of the most valuable resources on our planet.

New environmental technologies are enabling sustainable processes and better use of water in drinking water supplies, waste water management and industrial processes. In product presentations, live demonstrations and forums, innovative exhibitors and researchers will be showing just how much unused potential there still is in the resource of water.

New layout of exhibition sections: www.ifat.de/hallsituation

Get your ticket now online. www.ifat.de/tickets/en

Information: Van Ekeris Expo Service B.V. | Haarlem Tel. +31 (0) 23 525 8500 | info@vanekeris.nl

www.ifat.de

E ID E R S! 120 EBEK os G d IT E Q U R et m Nu

Nauwkeurige, veelzijdige doseerpompen • Reduceert de kosten van chemicaliën door een hogere doseernauwkeurigheid • Gemakkelijk te installeren geen randapparatuur nodig • Reeks uitgebreid met de Qdos 120: debiet van 0,1 tot 2.000 ml/ min, tot 7 bar Volledig afgedicht, vervang uw pompkop in seconden zonder extra gereedschap REVOLUTIONAIRE

qdospumps.com/nl 010 4621688

POMPKOPTECHNOLOGIE

10

HACKS EN DDOS-ATTACKS:

HOE KWETSBAAR IS DE WATERSECTOR? Vervuild drinkwater, een haperende stormvloedkering of een polder die onder water loopt: het is niet moeilijk te bedenken welke enorme gevolgen een cyberaanval op de watersector kan hebben. Waar komt de dreiging vandaan en wat zijn de grootste cyberrisico’s? En hoe kunnen de waterbeheerders en drinkwaterbedrijven zich hiertegen wapenen? ‘Cyberveiligheid is nu corebusiness’.

Tekst Dorine van Kesteren Beeld Hollandse Hoogte / iStockphoto

A

A

ACHTERGROND

‘Er wordt steeds meer gedigitaliseerd en hoe meer digitalisering, hoe meer kwetsbaarheden’

D

e NOS meldde het een tijdje geleden vrij populair en kort door de bocht: verschillende sluizen en gemalen van de waterschappen zijn onvoldoende beveiligd tegen hacks. De bedieningssystemen van sluizen en pompen gaan vaak tientallen jaren mee, maar krijgen niet op alle locaties tijdig een beveiligingsupdate, zo meldde een anonieme bron. Het was niet de eerste keer dat dit soort berichten de media haalden. In 2012 onthulde het televisieprogramma Een Vandaag dat het gemaal in Veere ‘kinderlijk eenvoudig’ te hacken was.

In de Verenigde Staten hebben kwaadwillenden al daadwerkelijk hun slag geslagen in de watersector. Zo slaagde in 2000 een medewerker van een drinkwaterbedrijf in de staat ­Michigan erin om rioolwater door te sluizen naar de kraan. En in 2005 wist een medewerker van de Taum Sauk Water Storage Dam in Missouri de kering een stukje open te zetten.

De gevolgen laten zich raden.

Niet voor niets rekent de Nederlandse rijksoverheid zowel de waterbeheerders als de drinkwaterbedrijven tot de vitale infrastructuur, die tegen elke prijs moet worden beschermd. Tot nu toe zijn hier – gelukkig – nog geen serieuze incidenten geweest, maar dat betekent niet dat de Nederlandse watersector achterover kan leunen, aldus Pieter van Gelder, hoogleraar Veiligheidskunde aan de TU Delft. “De sector bedient zich van complexe systemen. Er wordt steeds meer gedigitaliseerd en hoe meer digitalisering, hoe meer kwetsbaarheden.”

BINNEN EN BUITEN De dreiging komt zowel van binnen als van buiten. Van Gelder: “Het is denkbaar dat ontevreden medewerkers van een waterschap of drinkwaterbedrijf met behulp van sensor­ data inzicht krijgen in het operationele proces en vervolgens schade aanrichten. Ze openen of sluiten bijvoorbeeld een waterkering of manipuleren de data van een zuiveringsinstallatie zo dat het lijkt of het drinkwater bij een zuiverheidsgraad van slechts 75 procent wél helemaal schoon is.”

Cybercriminelen en vijandige staten vormen het externe gevaar. “Deze staten sorteren voor op een digitale oorlog en proberen de kritieke infrastructuur plat te leggen. Criminelen op hun beurt gebruiken bijvoorbeeld ransomware om de computers van drinkwaterbedrijven en waterbeheerders te gijzelen, in ruil voor losgeld in bitcoins. En met een DDoS-aanval kunnen zij een server of groep van servers lamleggen, door er heel veel internetverkeer tegelijk op af te sturen.”

De watersector neemt allereerst technische maatregelen om zich hier tegen te wapenen.

Antivirussoftware en intrusion detection-systemen moet digitale inbrekers tegenhouden.

“Met een goede veiligheidsschil rond het gehele waterschap voorkomen we dat er mensen van buiten naar binnen komen. Maar ook daarna is er nog een beveiligingslaag van interne firewalls. Binnenkort hebben alle waterschappen een audit gehad op dit terrein, in het ­kader van ISO 27001, de internationale norm voor informatiebeveiliging”, vertelt Piet Sennema, voorzitter van het uitvoerend overleg cybersecurity van de waterschappen. >

NR2-FEBRUARI 2018

11

12

DDOS-AANVAL OP ­RIJKSWATERSTAAT Eind januari kregen banken, Belastingdienst en DigiD ­enkele dagen forse DDoS-aan­ vallen te verduren. Ook Rijks­ waterstaat lag onder vuur.

“We detecteerden een DDoS-aanval en hebben die succesvol afgewend”, zegt woordvoerder Cherryl Naar­ den. “Er is bij ons geen enkele verstoring van de dienst­ verlening geweest.”

De aanval is gedetecteerd door het Security Operations Center (SOC), vertelt Naarden. “Dit is een ­samenwerkingsverband van Rijkswaterstaat en water­ schappen op het terrein van operationeel waterbeheer en cyberveiligheid. Het SOC heeft de DDoS-aanval gezien en vervolgens afgewend.”

Rijkswaterstaat heeft samen met de waterschappen ook het Computer Emergency Response Team Watermanage­ ment, kortweg CERT WM. Naarden: “Dit team hoefde niet in actie te komen, omdat de aanval met de reguliere secu­ rity-organisatie kon worden afgehandeld.”

Vanuit veiligheidsoogpunt wil Naarden geen informatie geven over hoe Rijkswaterstaat zich tegen DDoS-aanvallen beveiligt. “Cybersecurity heeft onze continue aandacht. Het onderwerp heeft voor ons en onze ketenpartners een hoge prioriteit. We hebben veel kennis in huis en werken nauw samen met onder meer het Nationaal Cyber Security Centrum. Cyberveiligheid is corebusiness.”

Het euvel bij de ‘gemakkelijk te hacken’ sluizen en gemalen die onlangs in het nieuws ­waren, zit hem in de opzet en beveiliging van de automatiseringssystemen, ofwel de operationele technologie (OT). Onderdeel hiervan zijn de programmable logic controllers (plc’s): de soft- en hardware voor het besturingssysteem van deze sluizen en gemalen. Deze plc’s kunnen tot wel 25 of 30 jaar meegaan, maar worden, afhankelijk van het type hardware, slechts zeven jaar ondersteund met beveiligingsupdates.

“Dit is vergelijkbaar met Microsoft dat na drie tot vijf jaar geen updates meer geeft voor bijvoorbeeld Windows XP”, zegt Johan de Wit, solution manager security bij Siemens, dat plc’s levert aan onder andere Rijkswaterstaat. “In de informatietechnologie en kantoorautomatisering is iedereen aan deze levensduur en ondersteuningstermijn gewend, maar in de OT verwacht men ineens een levensduur van enkele decennia, en dat vaak zonder updates en aanpassingen.”

De Wit vervolgt: “Vaak kunnen we nog beveiligingsmaatregelen treffen om het OT-systeem als geheel – waaronder de beveiliging van de plc’s – up-to-date te houden, maar soms moet toch ook nieuwe hardware worden aangeschaft. Wij zijn momenteel bezig voor Rijkswater­ staat om de besturingssystemen in waterbouwkundige kunstwerken te upgraden door verouderde hardware te vervangen door nieuwe. Daarmee brengen we tegelijk de beveiliging op orde.” Sennema: “Als waterschappen stellen wij tegenwoordig nadrukkelijk de eis in aanbestedingen dat de leverancier van de plc’s ook zorgt voor regelmatige en tijdige updates.”

‘Als bv Nederland hebben wij de plicht om te zorgen voor cyberveiligheid. En als iets er niet is, moet je meehelpen bouwen.”

VERSLEUTELEN Op het vlak van de technische maatregelen staan de ontwikkelingen niet stil. Zo werkt Hoogheemraadschap Delfland aan een nieuwe methode om de gegevens van de s­ ensoren van gemalen en waterzuiveringen veilig te transporteren. Dit doen ze samen met een ­startup van de TU Delft. “Deze pakketjes met data worden soms getransporteerd over een beveiligd kanaal, maar soms ook over een openbaar kanaal. Daarom worden de g ­ egevens versleuteld. De wiskundige formule hiervoor is hetzelfde, maar het vernieuwende is dat alleen wijzelf – en niet een derde, zoals de partij die de versleuteling heeft bedacht – ­beschikken over de sleutel. Het grote voordeel daarvan is dat wij het onmiddellijk in de gaten hebben als iemand de sleutel steelt en wij ook meteen een nieuwe sleutel kunnen creëren. De gestolen sleutel is dan waardeloos geworden. Als je hiervoor een derde nodig hebt, duurt het veel langer”, legt chief information officer René Kint uit.

Het einddoel van het hoogheemraadschap is om ook de besturingssoftware van de gemalen op deze manier te beveiligen. “Die software is een stuk ingewikkelder dan een enkele sensor. Het eerste half jaar van 2018 gebruiken we om samen met de startup onderzoek te doen. De tweede helft van het jaar willen we één gemaal op deze manier beveiligen, en vervolgens laten we er een professionele hacker of studenten van de TU op los om te kijken hoe goed dit is gelukt.”

De andere waterschappen zijn zeker geïnteresseerd in deze nieuwe methode, aldus Kint.

“Maar ze vinden het eng om als overheidsorgaan zo’n instrument echt zelf te gaan bouwen en ontwikkelen. Dit brengt immers risico’s met zich mee. Ze wachten dus liever af tot een commerciële partij het oppakt en ze het gewoon kunnen kopen. Ik denk daar anders over: als bv Nederland hebben wij de plicht om te zorgen voor de cyberveiligheid. En als iets er niet is, moet je meehelpen bouwen.”

ACHTERGROND

Piet Sennema

Pieter van Gelder

René Kint

ORGANISATORISCHE MAATREGELEN Naast technische zijn er organistorische maatregelen om de cyberveiligheid te verbeteren. Deze komen deels van de overheid, deels uit de sector zelf. Zoals alle overheidsinstanties en private bedrijven heeft de watersector te maken met de ISO-norm 27001 voor informatiebeveiliging.

Hoogleraar Van Gelder: “Deze norm geeft adviezen voor het opzetten, invoeren en beheren van een informatie ­security managementsysteem. Het is een richtlijn, geen wet of harde verplichting. Anders is dat voor de Wet gegevensverwerking en meldplicht cybersecurity, die vorig najaar in werking is getreden. Deze wet verplicht overheidsinstel­ lingen en bedrijven van vitaal belang onder meer om cyberincidenten te melden bij het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC).”

De watersector werkt nauw samen met het NCSC, dat als belangrijke taak heeft om ervoor te zorgen dat organisaties informatie niet voor zichzelf houden, maar met elkaar delen. Daarnaast hebben zowel de waterbeheerders als de drinkwaterbedrijven een eigen Information Sharing and Analysis Centre (ISAC). Van Gelder: “De hierbij aangesloten partijen delen informatie over cyberdreiging, aanvallen en maatregelen in de branche. Het NCSC is het overkoepelende orgaan, zodat de relevante informatie uit de watersector ook de andere vitale sectoren in Nederland bereikt.”

De derde categorie maatregelen is gericht op de mens. In de woorden van Sennema: de mens is altijd het grootste risico. “Alle waterschappen voeren bewustwordingstrajecten voor de medewerkers. Niet zomaar op links klikken in e-mails, niet slordig omgaan met passwords, bewust zijn van de gevaren. Een adequate cyberhygiëne in de organi­ satie, kortom.”

GEBREK AAN SPECIALISTEN Als de watersector de maatregelen op deze drie niveaus – techniek, organisatie én mens – op orde heeft, dan zit het ook goed met de cyberveiligheid, aldus Van Gelder. Maar hij noemt wel een knelpunt: het gebrek aan cyberspecialisten in Nederland. “In Duitsland is onlangs een centrum voor cybersecurity opgericht met een budget van vijftig miljoen NR2-FEBRUARI 2018

DRINKWATERBEDRIJVEN ZWIJGEN Als onderdeel van de vitale infrastructuur is de drink­ watervoorziening verplicht om een leveringsplan op te stellen, met daarin een analyse van cyberdreigingen en –risico’s. Hierbij werkt de sector nauw samen met het Nationaal Cyber Security Centrum. De drinkwatersector heeft ook zijn eigen Information Sharing and Analysis Centre (ISAC). Brancheorganisatie Vewin en een aantal drinkwaterbedrijven lieten weten ‘hard te werken aan de cyberveiligheid’ maar ‘vanuit veiligheidsoverwegingen’ in dit artikel niet nader te willen ingaan op de risico’s en maatregelen.

euro per jaar. In ons land daarentegen is nog geen één miljoen per jaar beschikbaar voor onderwijs en onderzoek op dit terrein. De Nederlandse overheid moet veel meer investeren. In wetenschappelijk onderzoek én in hbo-instellingen die operationele mensen opleiden die weten welke technische maatregelen ze moeten nemen om complexe systemen te beveiligen.” Daarnaast is een goede opleiding voor de bestaande medewerkers in de watersector van groot belang, benadrukt hij. “De technici bij de waterschappen en drinkwaterbedrijven moeten natuurlijk ook weten wanneer een nieuwe patch moet worden geïnstalleerd.”

Piet Sennema, in het dagelijks leven secretaris-directeur van waterschap Aa en Maas, ziet echter op dit moment geen problemen op dit vlak. “De arbeidsmarkt wordt krapper en goede technici en ict’ers bieden zich niet in grote getalen aan, maar we zijn op dit moment redelijk uitgerust. Schaarse kennis delen we met de twee andere waterschappen in Brabant. Bovendien kunnen we altijd een beroep doen op het Computer Emergency Response Team voor de rijksoverheid, dat beschikt over gespecialiseerde deskundigen.”

BLOCKCHAIN Als er op termijn toch meer geld komt voor onderzoek, is de verdere uitwerking van de blockchaintechnologie volgens Van Gelder het eerste waarin knappe koppen hun tanden moeten zetten. “Blockchain kan worden ingezet om de cybersecurity te verbeteren. Hiermee is het bijvoorbeeld mogelijk om DdoS-aanvallen af te weren. In zo’n peer-topeer-netwerk moet meer dan vijftig procent van de peers worden aangevallen om het systeem plat te leggen – en dat is bijna niet mogelijk. Een andere kansrijke ontwikkeling is de decentrale opslag van data. Als iedere decentrale opslag is beveiligd, moet een hacker steeds weer opnieuw zijn best doen om binnen te komen. De gevolgen van een cyberaanval zijn dan een stuk kleiner dan wanneer een enorme hoeveelheid data centraal is opgeslagen.” |

13

14

HEMELWATER KRIJGT IN KERKRADE TWEEDE EN DERDE LEVEN

RENOVATIEWIJK SLUIT WATERKRINGLOOP Een gesloten waterkringloop op wijkniveau, het klinkt helemaal van deze ‘circulaire’ tijd. Maar hoe ziet zoiets er in de praktijk uit? En werkt het? We gaan het zien in Kerkrade. Hemelwater krijgt er een tweede én derde leven als drink- en waswater. En de vacuümtoiletten moeten biogas en meststof opleveren. Tekst Marloes Hooimeijer | Beeld WML, iStockphoto

D

e oude flatwijk Bleijerheide in Kerkrade-Oost krijgt een metamorfose. Vier flats met vierhonderd woningen maken plaats voor één gerenoveerde flat met circa negentig woningen en er komen circa 35 laagbouwwoningen, allemaal sociale huur. Recycling en duurzaamheid staan centraal in dit Superlocal-project, een initiatief van de gemeente Kerkrade, woningbouwcorporatie HEEMwonen en IBA Parkstad (gemeentelijk samenwerkingsverband voor gebiedsmodernisering).

Zo ontstond ook het idee om de waterkringloop in de nieuwe wijk te sluiten en werden het Limburgse drinkwaterbedrijf WML en het Waterschapsbedrijf Limburg, dat verantwoordelijk is voor de afvalwaterzuivering in de provincie, aan tafel gehaald. “We zijn inmiddels twee jaar met elkaar in gesprek en de plannen krijgen steeds meer vorm”, vertelt Erwin de Bruin, adviseur Strategie en Innovatie bij WML. “In juli 2018 is duidelijk of we voldoende EU-subsidie krijgen om het project te realiseren.”

PIEKBELASTING Uniek aan het concept is hergebruik van hemelwater als drink- en waswater. Met als potentieel voordeel voor het drinkwaterbedrijf dat de piekbelasting van het drinkwaternet, waarop het stelsel moet worden ingericht, omlaag gaat. De Bruin: “Nu al wordt hemelwater steeds vaker afgekoppeld van het riool en gebufferd voor eigen gebruik. Bij onze buren in Vlaanderen is het zelfs wettelijk verplicht bij nieuwbouw en renovatie. Maar juist daar zien de drinkwaterbedrijven enerzijds een aanzienlijke daling in de totale watervraag, terwijl anderzijds de piekvraag gelijk blijft. In droge periodes wordt massaal overgestapt van de – dan immers lege – regenwaterbuffers op het centrale net.”

Zo krijg je een suboptimaal drinkwatersysteem, met een groot deel van het jaar te grote leidingen, aldus De Bruin. “Daardoor blijft het water langer in de leidingen staan, wat de kwaliteit niet bevordert. Te meer reden voor ons om bij dit soort initiatieven voor klimaatadaptatie als partij aan tafel te zitten en er zelf mee aan de slag te gaan.”

A

A

ACHTERGROND

Superlocal biedt een testomgeving voor WML om te zien of het uit hemelwater drink­water van voldoende kwaliteit kan maken voor de woningen in de wijk. De gemeente legt prefab-hemelwaterbuffers aan die zijn aangesloten op verschillende soorten verharding, zoals daken en parkeervlakken. “Daar kunnen we uitzoeken of er kwaliteitsverschil is tussen bijvoorbeeld het water van het parkeervlak of flatdak”, aldus De Bruin.

Vanuit de buffers gaat het hemelwater naar WML’s drinkwaterzuiveringsinstallatie, met daarachter een kleine reinwaterkelder om een drinkwatervoorraad aan te houden. “Hoe die zuiveringsinstallatie er precies uit gaat zien, is nog niet helemaal helder. In wezen willen we het met reguliere zuiveringsstappen als zandfiltratie, geavanceerde oxidatie en actief kool doen, maar het kan ook nog een membraan worden. In ieder geval moet er perfect drinkwater uit komen. Het moet een robuuste zuivering zijn, waarbij je ervan uitgaat dat er ook weleens een hond in de goot poept en vogels op het dak.”

Het is voor zover De Bruin weet in Nederland niet eerder gebeurd dat een drinkwater­ bedrijf hemelwater gebruikt als bron voor drinkwater. “We moeten er een ontheffing voor aanvragen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport, die de kwaliteit scherp in de gaten zal houden.” De woningen krijgen in eerste instantie nog regulier drinkwater geleverd via een aansluiting van WML’s drinkwaternet op de reinwaterkelder. Pas als WML na een ­testperiode (‘van zeker een jaar’) de drinkwaterkwaliteit uit het hemelwater kan waarborgen, start de levering.

Aangezien de verwachting is dat er, gezien de omvang van de hemelwateropvang, maar tachtig procent van de tijd voldoende drinkwater via deze weg beschikbaar is, kan er altijd regulier drinkwater via de reinwaterkelder worden toegevoegd. “De bewoners hebben één drinkwateraansluiting, waardoor ze drinkwater van wisselende samenstelling ­kunnen ­krijgen. Soms voor honderd procent gezuiverd hemelwater, soms maar voor een klein gedeelte. Omdat het hemelwater als grondstof niet onbeperkt beschikbaar is, krijgen de woningen vacuümtoiletten, die maar één in plaats van normaal gesproken zes liter per > NR2-FEBRUARI 2018

‘Het is juist belangrijk het water in het gebied te houden’

15

16

GESLOTEN WATERKRINGLOOP SUPERLOCAL KERKRADE

‘Het afvalwater van de wasserette gaat terug naar het helofytenfilter’

spoeling gebruiken. Naast een reductie van het watergebruik, zorgt dit ook voor een geconcentreerde afvalstroom die beter te benutten is.”

De kosten van de drinkwatervoorziening gedurende de proef bedragen circa een half miljoen euro, waarvan de Europese subsidie een groot gedeelte moet dekken. De Bruin: “De proefinstallatie is maar voor 125 woningen, terwijl die wel aan een technische ondergrens moet voldoen. Daardoor is die relatief duur; je zou er zo nog honderd woningen op aan kunnen sluiten.”

CIRCULAIR OP KLEINE SCHAAL Hetzelfde geldt voor de afvalwaterzuivering binnen het Superlocal-project. Het Waterschapsbedrijf Limburg investeert hierin ongeveer een miljoen euro, eveneens voor een flink deel gesubsidieerd. “Circulair op kleine schaal”, noemt senior technoloog Ad de Man het.

“Waarom ons waterschapsbedrijf deelneemt aan dit project? Er ligt in ons land een enorme centrale afvalwaterinfrastructuur. Op dit moment is iedereen daar tevreden over, maar we

ACHTERGROND

stellen ons wel de vraag of dit ook de toekomst is. Voor veel situaties waarschijnlijk wel, maar bij grote renovatie- en nieuwbouwprojecten kun je je afvragen of je zo’n wijk weer aansluit op het grote net of dat je er een gesloten waterkringloop wilt maken. Ook voor afgelegen gebieden kan het uitkomst bieden.”

Alleen het afkoppelen van hemelwater scheelt volgens De Man al dertig tot veertig procent in de aanvoer bij de rioolwaterzuivering. “Het is helemaal niet nodig dat dit water door het afvalwaterzuiveringsproces gaat. Het is juist belangrijk het water in het gebied te houden, om de effecten van zowel veel neerslag als droge periodes beter op te vangen. Het kan ­meteen terug de bodem of sloot in of direct gebruikt worden als bron voor drinkwater.

Als je daarnaast ook het afvalwater ter plekke zuivert en verwerkt, hoef je er geen grote rioolstelsels en achterliggende transportsystemen naar de RWZI meer te bouwen.”

Er ligt gewoon riolering in de wijk, maar gedurende het project is het de bedoeling dat er nagenoeg geen afvalwater in het riool terechtkomt. Naast vacuümtoiletten komen er ook voedselrestenvermalers. Samen goed voor een dikke zwarte afvalwaterstroom, die apart > NR2-FEBRUARI 2018

17

18

ACHTERGROND wordt afgevoerd. De Man: “Omdat die stroom zo geconcentreerd is, kunnen we er misschien medicijnresten gaan binden door er een absorberende stof aan toe voegen. Het mooiste is immers om probleemstoffen als medicijnen bij de bron aan te pakken.”

BIOVERGISTER Uiteindelijk gaat de zwarte stroom richting biovergister.

Het biogas dat de vergisting oplevert, wordt omgezet in elektriciteit of warmte voor de woningen. Maar vooral de andere output van de vergister is relevant: hoogwaardige meststof. Die wordt verkregen door vergisting op hoge temperatuur, wat in principe alle ziekteverwekkers zou moeten verwijderen en de meststof geschikt maakt voor bijvoorbeeld de landbouw. De Man: “Vergisting op zeventig graden is nog niet eerder getest in de praktijk. Wat is de samenstelling van het vergiste materiaal, is het inderdaad een hygiënisch betrouwbaar product, wat zijn de afzet­ mogelijkheden? Dat zijn wezenlijke vragen die voor de hele sector van belang zijn. Door de geldende wet- en regel­ geving kun je de meststof nog niet afzetten, omdat die nog als afvalstroom beschouwd wordt, maar je kunt de biovergisting wel als testcase gebruiken om aan te tonen welke kwaliteit we zouden kunnen leveren.”

Een andere vraag voor het Waterschapsbedrijf Limburg is of het grijze afvalwater uit de woningen – uit de douches en wastafels – geschikt is om waswater van te maken. De bedoeling is om dit water te zuiveren met een helofytenfilter, een rietveld waar het vervuilde water doorheen stroomt.

“Het effluent krijgt nog een nabehandeling met een ­actief-koolfilter en uv-filter, waarna het schoon genoeg zou moeten zijn om als waswater te gebruiken in de geplande centrale wasserette en autowasbox bij de flat”, aldus De Man. “Het afvalwater van de wasserette gaat terug naar het helofytenfilter, dat van de autowasbox is te vervuild en gaat naar het riool.”

‘Vergisting op zeventig graden is nog niet eerder getest in de praktijk’ SCHAALGROOTTE Als alle installaties en voorzieningen eenmaal gereed zijn, naar verwachting in 2020, start de proefperiode van drie jaar. (De drinkwaterzuivering en zwartwatervergister worden na afloop van de proef verwijderd en kunnen mogelijk elders worden hergebruikt.) De aanname binnen de proef is dat de gesloten waterkringloop al kostenefficiënt zou zijn bij een schaalgrootte van vijfhonderd woningen, zo heeft

WATERBEWUSTZIJN VERGROTEN Woningbouwcorporatie HEEMwonen ziet de gesloten waterkringloop als kans om huurders bewuster te ­maken van de waarde van water en hoe belangrijk het is daar spaar­ zaam en duurzaam mee om te gaan.

De corporatie investeert in het dubbele leidingnetwerk voor de afvoer van het grijze en zwarte afvalwater, de voedselrestenvermalers en in de vacuümtoiletten. Die laatste blijken tot genoegen van projectleider Martijn Segers overigens een stuk minder (slurpende) herrie te maken dan de vacuümtoiletten in treinen en vliegtuigen.

“De gebruiksbeleving is ook belangrijk.”

Eenmaal besloten tot een gesloten waterkringloop, wordt die met zichtbare opvangvoorzieningen als bovengrondse regenwatergoten en een waterplein best gezichtsbepa­ lend voor de gebiedsinrichting. “Ook dat draagt bij aan de bewustwording.” Want, zo stelt Segers, het succes van de waterkringloop valt of staat bij de gebruikers van het systeem. “We zullen ze een aantal spelregels meegeven.

Vacuümtoiletten raken bijvoorbeeld makkelijker verstopt en gebruikers mogen niet te veel chloor gebruiken. Dat doodt de bacteriën in de vergister, waardoor die niet werkt.

We denken erover na om zelf schoonmaakmiddelen te verschaffen.”

HEEMwonen ziet de gesloten waterkringloop als een ­belangrijke stap richting ‘een toekomstbestendige woning­ voorraad’. “Strengere eisen rond duurzaam bouwen komen hoe dan ook op ons af. De opgedane kennis in dit project willen we zeker inzetten bij andere nieuwbouw- en groot­ schalige renovatieprojecten in ons werkgebied.”

Tauw voor de projectpartners berekend. De Bruin licht toe: “Dit concept is duurder dan reguliere bouw, maar bij een omvang van vijfhonderd woningen slechts marginaal duurder dan reguliere bouw anno 2020. Tegen die tijd moet alle nieuwbouw immers aan allerlei eisen met betrekking tot duurzaamheid voldoen, zoals isolatie en terugwinnen van energie.”

Hij besluit: “Ik zeg niet dat dit dé oplossing is voor de rest van Nederland, maar het geeft ons wel de mogelijkheid technieken te onderzoeken en in de praktijk met echte gebruikers te beproeven. Daarnaast kunnen wij hier samen met onze waterpartners bepalen of een andere inrichting van de waterketen maatschappelijke winst in tijden van klimaatverandering oplevert. We hopen dat dit concept in staat is de toenemende problemen ten gevolge van zwaardere regenbuien (regenwaterpiek) en langdurigere droogte (drinkwaterpiek) op te lossen.” |

19

Luuk de Waal (23), onderzoeker bij onderzoeksinstituut KWR Locatie: bij de onthardingsinstallatie in de proefhal van KWR

IN THE PICTURE

Tekst Barbara Schilperoort

‘Toepassen in de praktijk, daar gaat het om’ WIE

WAAR

Hij wil altijd weten hoe de dingen in elkaar zitten. Daarom koos Luuk de Waal op het VWO voor de profielen Natuur en Techniek en Natuur en Gezondheid. Maar in zijn studie scheikunde in Utrecht miste hij iets. De toepassing. ­Preciezer geformuleerd: “dat mensen zich er iets bij kunnen voorstellen.” Jarenlang had hij een bijbaantje bij Logisticon Water Treatment, ontwerper en bouwer van ­waterzuiveringsinstallaties in Groot-Ammers. Denk eens aan de watersector, was de suggestie die hem werd gedaan. “Want daar kan iederéén zich iets bij voorstellen.”

Bij De Wereld Draait Door zag hij een interview met Kitty Nijmeijer, hoogleraar membraantechnologie aan de TU Eindhoven. Zó inspirerend dat hij contact met haar zocht.

Welk studieadvies kon zij hem geven? Zij wees hem op de Wetsus Academy in Leeuwarden waar men de studie watertechnologie combineert met het uitvoeren van wetenschappelijk en commercieel relevant onderzoek.

De studie bleek precies wat hij zocht, net als het KWR Watercycle Research Institute waar hij tijdens een stageproject terechtkwam. Want, zoals de website van het instituut vermeldt, is men daar onder het motto ‘bridging science to practice’ bezig met het ­‘vertalen van wetenschappelijke kennis naar toepasbare ­praktijkoplossingen voor eindgebruikers in de Nederlandse en internationale watersector’.

Daarom aarzelde hij geen moment toen er een vacature langskwam. Hij was welkom en zo is hij sinds september afgelopen jaar praktijkgericht onderzoeker bij KWR.

“Het maken van drinkwater uit grondwater heeft nadelen.

Bijvoorbeeld als het grondwater verzilt door de nabijheid van zeewater. Of omdat het niet overal voldoende beschikbaar is. Daarom onderzoeken we hoe je met een zo eenvoudig mogelijke behandeling drinkwater van uitstekende kwaliteit kunt maken uit oppervlaktewater. Het reinigen van water met behulp van membranen vereist een voorbehandeling. Anders vervuilen die membranen te sterk en te snel. En dat verkort hun levensduur. Daarom onderzoeken wij het effect van de verschillende voorbehandelingen op de vervuiling van membranen. Mogelijk is ontharding onderdeel van de voorbehandeling. Deze onthardingsinstallatie sluiten we aan op de onderzoekslocatie.”

Verder is hij onder meer betrokken bij onderzoeken naar het zuiveren van regenwater tot drinkwater dichtbij huis.

En naar het hergebruik van reststoffen die overblijven bij het maken van drinkwater uit brak water. “Allemaal onderzoeken waar mensen zich iets bij kunnen voorstellen.

Omdat ze praktisch toepasbaar zijn, aansluiten op waaraan in de maatschappij behoefte is.”

NR2-FEBRUARI 2018

DROOM “Ik droom ervan om op mijn vakgebied mensen te kunnen helpen, zowel lokaal als wereldwijd. Dat betekent dat ik ooit een positie bekleed waarin ik beslissingen kan nemen die een grote impact hebben, waar veel mensen baat bij hebben.”

20

O

HOOGSTANDJE

H2

NIEUW GEMAAL IN FRIESE ZEEDIJK Tekst Charlotte Leenaers | Fotografie Marcel Molle

21

Nog tot eind 2018 wordt er in de zeedijk bij het Friese Marrum gebouwd aan het nieuwe gemaal Vijfhuizen. Dit gemaal geeft Wetterskip Fryslân extra pompcapaciteit om ook bij de steeds zwaardere regenbuien het binnendijkse water goed op peil houden.

Het Friese buitendijkse kwelderlandschap profiteert mee van het nieuwe gemaal. Het beschikt over een vispassage en vormt daarmee een verbinding tussen het zoete polderwater en het brakke k ­ welderwater.

Hierdoor ontstaat een geleidelijke overgang van zoet naar zout water. Dit is goed voor de natuurontwikkeling en voor de migratie van trekvissen. Ook natuurliefhebbers en recreanten krijgen er door de vaarroute en het nieuw aan te leggen fietspad een bijzondere stek bij.

NR2-FEBRUARI 2018

22

Dit is de beursspecial van Aqua Nederland Vakbeurs in vakblad H2O. Een speciale bijdrage ter gelegenheid van de evenementen die vol­ gende maand in Evenementenhal Gorinchem gehouden worden door Easyfairs Evenementenhal in samenwerking met ENVAQUA. Van dinsdag 13 maart tot en met donderdag 15 maart verwelkomen wij u graag ­tijdens de 2018 edities van Aqua Nederland Vakbeurs, RioleringsVakdagen en de ­Nationale Watertechnologie Week. We wijzen er daarbij op dat de openingstijden zijn gewijzigd: 10:00 – 18:00 uur!

Deze evenementen vormen gezamenlijk hét nationale moment voor de watersector om kennis op te doen en uit te wisselen, te netwerken en met elkaar te spreken over oplossingen van watervraagstukken.

Iedere beursochtend vinden er kennissessies plaats in het kader van de Nationale Watertechnologie Week 2018. De centrale dagthema’s van de inhoudelijke kennis­ sessies zijn Wateruitdagingen in de circulaire economie, Nieuwe zuiveringsuit­da­ gingen in de water- en industriële sector en De onbegrensde mogelijkheden van sensoren & big data. Aansluitend aan het programma kunt u de combinatiebeurs Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen bezoeken.

Voor het uitgebreide programma van Aqua Nederland Vakbeurs, Riolerings­ Vakdagen en Nationale Watertechnologie Week zie het programma op de hierna volgende pagina’s.

VAN HARTE WELKOM OP DÉ WATERBEURS VAN NEDERLAND

Zoals u van ons gewend bent, ontbreekt het u aan niets in Evenementenhal ­Gorinchem. Onze medewerkers staan voor u klaar om u te voorzien van een lekker hapje en drankje, zodat u zich volledig kunt richten op netwerken, zakendoen en kennisdelen.

Kortom, 13, 14 en 15 maart is Evenementenhal Gorinchem voor waterprofessionals een must om te bezoeken!

Met vriendelijke groet, Beursteam Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen

Esther Rodenburg Account Manager

Robin Vissers Marketing Executive

BEURSSPECIAL DÉ WATERBEURS MET NIEUWE OPENINGSTIJDEN

BEURSVLOER AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN GROTER DAN OOIT

De combinatiebeurs Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen lanceert voor haar 2018-editie twee nieuwe initiatieven: Innovatiestraat en ‘In de schijnwerpers’ en er is aandacht voor Nationale Watertechnologie Week. De beursvloer is groter dan ooit, met naar verwachting 370 exposanten.

De twaalfde editie van Aqua Nederland Vakbeurs wordt in 2018 opnieuw gecombineerd met RioleringsVak­ dagen. Beide beurzen openen hun deuren op 13, 14 en 15 maart 2018 met níeuwe openingstijden van 10.00 tot 18.00 uur. Op de beursdagen verzorgt beurspartner ENVAQUA kennissessies in samenwerking met NWP (Netherlands Water Partnership), Water Alliance en Stichting IKN (Innovatie Kenniscentrum Nederland).

Deze sessies zijn onderdeel van de Nationale Watertechnologie Week.

NIEUW! INNOVATIESTRAAT EN ‘IN DE SCHIJNWERPERS’ De Innovatiestraat is een nieuw ­initiatief op Aqua Nederland Vakbeurs.

NR2-FEBRUARI 2018

De Innovatiestraat is powered by ­Water Alliance. Deelnemers krijgen hier de ruimte om hun bedrijf en innovatie(s) op het gebied van watertechnologie op een speciale manier onder de aandacht te brengen.

Deelnemers zijn onder meer Cirtec & KNN Cellulose met de Cellvationinstallatie (winnaar Aquatech Innovation Award 2017), EQA Projects met de EQA-Box plug en play waterkrachtcentrale (winnaar Waterinnovatieprijs 2017 - categorie Energie en Waterschappen), AkaNova, Acquaint en Senz2.

Het tweede nieuwe concept op Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen is ‘In de schijnwerpers’. Dit

onderdeel wordt aangeboden in het kennistheater en biedt exposanten de mogelijkheid hun bedrijf en product/ dienst te presenteren aan bezoekers.

THEMA’S NATIONALE WATERTECHNOLOGIE WEEK Beurspartner ENVAQUA verzorgt samen met NWP, Water Alliance en Stichting IKN kennissessies tijdens de beurs. De sessies worden gehouden in het kader van de Nationale Watertechnologie Week, die gelijktijdig is met Aqua Nederland Vakbeurs. Het

23

Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs!

Van 13 t/m 15 maart 2018 Standnummer K.112 – Evenementenhal Gorinchem

13 t/m 15 maart 2018 Standnummer K.112

BEURSSPECIAL doel van de Nationale Watertechno­ logie Week is kennisverbreding, innovatiestimulering en netwerken met spelers uit de sector.

De volgende themasessies worden aangeboden: • Dinsdag 13 maart: Wateruitdagingen in de circulaire economie • Woensdag 14 maart: Nieuwe ­zuiveringsuitdagingen in de wateren industriële sector • Donderdag 15 maart: De onbe­ grensde mogelijkheden van ­sen­soren & big data Let op!: Aanmelden is verplicht THEMAROUTES GEBASEERD OP DE KENNISSESSIES Aan de verschillende dagthema’s die hierboven zijn genoemd worden ­themaroutes gekoppeld. Exposanten met specifieke producten of diensten die aansluiten op één van de dag­ thema’s worden middels routes over de beursvloer uitgelicht.

CAREER EVENT - ROADSHOW WATER Naast ‘Exposanten in de schijnwerpers’ vindt ook het ‘Career Event’ plaats in het kennistheater op de beursvloer.

Op donderdag 15 maart 2018 organiseert Easyfairs Evenementenhal in samenwerking met Nationaal Watertraineeship, CEW en CIV op de beursvloer een Career Event in het kennistheater.

Het doel is om studenten en young

NR2-FEBRUARI 2018

professionals te enthousiasmeren voor de branche.

Tijdens dit event worden vacatures ­onder de aandacht gebracht en bestaat de mogelijkheid voor bedrijven om de doelgroep te informeren en te adviseren. Tevens wordt hier een Match & Meet aan gekoppeld.

WATERBUIS VAN ENERGIE& GRONDSTOFFENFABRIEK De waterschappen in Nederland beschouwen afvalwater niet l­ anger alleen als een te zuiveren en te verwerken afvalproduct, maar ook als een bron van duurzame energie, grondstoffen en schoon water. Dit past in de maatschappelijke transitie naar een circulaire economie. De waterschappen werken hieraan in de netwerkorganisatie Energie- en Grondstoffenfabriek.

In een zeventien meter lange ­waterbuis op de beursvloer laten de waterschappen zien hoe zij grondstoffen uit afvalwater winnen en hoe grondstoffen kunnen worden toegepast. In de buis zie je onder andere dat uit wc-papier de grondstof cellulose wordt gewonnen en wat je kunt maken van bioplastics uit rioolwater.

Ontdek welke grondstoffen verborgen zitten in ons rioolwater en bezoek de levensgrote waterbuis van de Energie& Grondstoffenfabriek!

SAMENWERKING MET STICHTING IKN In 2017 ging RioleringsVakdagen

een nieuwe samenwerking aan met ­Stichting IKN, omdat IKN als doel heeft de riolerings- en waterbranche te verbinden. Een doelstelling die precies aansluit bij Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen.

Stichting IKN is een samenwerkingsverband van bedrijven en overheden dat zich richt op het verzamelen, ­ordenen en delen van kennis van de afvalwaterketen. Met speciale aandacht voor innovaties en decentrale oplossingen. Tijdens RioleringsVakdagen krijgen leden de mogelijkheid deel te nemen aan het Stichting IKN Paviljoen, zodat ze op een laagdrempelige manier zichzelf kunnen profi­ leren aan een vakgericht publiek.

NIEUWE OPENINGSTIJDEN AQUA VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2018 Aqua Nederland Vakbeurs en ­RioleringsVakdagen waren afge­ lopen editie samen goed voor ruim 9.800 bezoekers en een recordaantal exposanten: 340.

Voor 2018 openen beide beurzen hun deuren op 13, 14 en 15 maart 2018 van 10.00 tot 18.00 uur. Aqua ­Nederland Vakbeurs en Riole­ ringsVakdagen vinden plaats in Evenementenhal Gorinchem.

Meer informatie is te vinden op: www.evenementenhal.nl/aqua, www.rioleringsvakdagen.nl of www.nationalewatertechnologie week.nl

25

Nidec is wereldleider in de productie van elektromotoren, generatoren en regelaars. Meer dan 6 miljard elektromotoren in de vermogensrange van 3 Watt tot en met 75 Megawatt worden jaarlijks ingezet in tal van toepassingen. Van disc drives, autospiegels, wasmachines tot aan Megawatt motoren in diverse industrieĂŤn, zoals pompen voor de behandeling van schoon en vuil water.

Met meer dan 110.000 medewerkers binnen 300 bedrijven verdeeld over 40 landen biedt Nidec innovatieve en vooruitstrevende producten, diensten en industriĂŤle oplossingen. Samen met de klant van droom naar resultaat!

Bezoek onze website voor al uw aandrijfoplossingen:

www.nidecindustrialautomation.nl of neem contact met ons op

Control Techniques B.V. I Leroy-Somer B.V. I Kubus 155 | 3364 DG | Sliedrecht | Tel: 0184-420555 | E-mail: info.nl@mail.nidec.com

BEURSSPECIAL

27

PROGRAMMA

iStockphoto

KENNISSESSIES OVER CIRCULAIRE ECONOMIE, ZUIVERINGSUITDAGINGEN EN BIG DATA In de ochtenduren van de Aqua Vakbeurs staan de kennissessies op het programma. Drie seminars met drie verschillende thema’s: circulaire economie, zuiveringsuitdagingen en big data.

Brancheorganisatie en beurspartner ENVAQUA verzorgt samen met Netherlands Water Partnership (NWP), Water Alliance en Stichting IKN kennissessies tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs. De seminars worden gehouden in het kader van de Nationale Watertechnologie Week, die gelijktijdig is met de vakbeurs. Het doel van de Nationale Watertechnologie Week is kennisverbreding, innovatiestimulering en netwerken met spelers uit de sector.

De kennissessies beginnen uit te groeien tot de vaste aftrap van de vakbeurs. De seminars worden op alle drie de beursdagen gehouden van 9.00 tot 12.00 uur (inloop 9.00 tot 9.30 en 9.30 uur start). De start is voor opening van de beurs, zodat ook exposanten kunnen deelnemen.

Drie dagen kennissessies, elke dag een ander thema. Op de eerste dag wordt gesproken over wateruitdagingen in de circulaire economie. Hoe kunnen we water efficiënter inzetten en vanuit het gebruikte water reststoffen omzetten in waardevolle producten die we kunnen hergebruiken? Het seminar is voor wie alles wil weten over de nieuwste water innovaties op gebied van circulaire economie.

Dag twee is het thema: Nieuwe zuiveringsuitdagingen in de water- en industriële sector.

De watersector komt steeds voor nieuwe uitdagingen te staan. Tijdens dit seminar staan innovatieve manieren om medicijnresten en microverontreiningen uit afvalwater te verwijderen centraal. Actief carbon, ozon en natuurlijk zuiveren zijn voorbeelden van ­manieren om deze nieuwe stoffen aan te pakken en komen in deze sessie aan bod.

Dag drie gaat het seminar over de onbegrensde mogelijkheden van sensoren & big data.

Het thema waarin de afgelopen jaren gigantische sprongen zijn gemaakt. Maar wat kunnen we nu precies met deze informatie om onze processen efficiënter te maken? > NR2-FEBRUARI 2018

28

HET PROGRAMMA VAN DE NATIONALE 13 maart > Wateruitdagingen in de circulaire economie • • • • •

Resource recovery met evt. kort circulaire inrichting van de agrarische sector, door KWR Vier essentiële stappen voor een circulair Nederland, door Tauw Stadsverwarming uit afvalwater van rwzi houtrust, door eindgebruiker Energie- en grondstoffen fabriek, waterschap Aa en Maas Innovatiefabriek Nieuwveer over verschillende innovaties die simultaan ontwikkeld en gerealiseerd worden. De rioolwaterzuiveringsinstallatie levert een belangrijke bijdrage in de transitie naar een circulaire economie, door Waterschap Brabantse Delta

Over thermofiele slibgisting en eiwitkweek

Etteke Wypkema

Innovatiefabriek Nieuwveer biedt onderdak aan verschillende innovaties die simultaan ontwikkeld en gerealiseerd worden. De rioolwaterzuiveringsinstallatie, die al sinds 2015 ­zeventig procent van zijn eigen elektriciteitsverbruik opwekt en warmte levert aan de stadverwarming in Breda, levert hiermee een belangrijke bijdrage in de transitie naar een circulaire economie. Etteke Wypkema van Brabantse Delta geeft tijdens de Watertechnologieweek op 13 maart een uiteenzetting over de actuele stand van zaken, vertelt ze. “We zijn continue aan het innoveren. Ik ga vertellen over de ontwikkelingen.” Dat betekent dat ze ingaat op de verbetering van de organische stof afvang in de bezinking, thermofiele slibgisting, produceren van eiwitten uit afvalwater middels eendenkroos en eiwitkweek en de mogelijkheden om ons chemicaliënverbruik circulair te maken.

14 maart > Nieuwe zuiveringsuitdagingen in de water- en industriële sector •

• •

Natuurlijke systemen voor het verwijderen van medicijnresten (bv bij ziekenhuizen) en gewasbeschermingsmiddelen (vanuit de landbouw). Gebruik makend van bacteriën, schimmels en planten, door VVM – Bioclear Nederland De resultaten van het 2-jarig PACAS-project voor de verwijdering van microveront­ reinigingen De zuivering van de toekomst, door KWR

Ecologische zuivering in ziekenhuis

Marlea Wagelmans

Op 14 maart is Marlea Wagelmans, van Bioclear Earth een van de inleiders. Zij vertelt over Pharmalands, het nieuwe concept om met planten en bacteriën water te zuiveren.

Het zuiveringssysteem is ontwikkeld door een consortium bestaande uit Bioniers, Mycelco, Wetlantec en Bioclear Earth. Wagelmans vertelt dat medio dit jaar een pilot wordt gedraaid in een ziekenhuis. Welke dat is mag ze nog niet zeggen, zegt ze. Wel is duidelijk dat de pilot eerst klein van opzet is. Doel is om medicijnresten uit het afvalwater te halen met de ecologische zuivering. Als de test slaagt, wordt de pilot opgeschaald, vertelt Wagelmans.

Bezoekers en patiënten van het ziekenhuis zullen dan het filter in werking zien, zodat de zuivering bijdraagt aan het groene imago dat het ziekenhuis nastreeft.

BEURSSPECIAL PROGRAMMA

WATERTECHNOLOGIE WEEK 2018: De onbegrensde mogelijkheden van sensoren en big data • •

•

< 15 maart

Akoestische flowmetingen. Membraan kwaliteitsmetingen met voorspellend vermogen op reiniging of vervanging.

Presentatie over hoe we Indorama hune waterzuivering stabieler en inzichtelijker hebben gekregen met zijn prestaties. Dit door middel van verschillende sensoren en analyzers.

IJzersterke tool voor ontijzering door big data

Trends in sensortechnologieën

Ecotoxicoloog Corina Carpentier van informatie- en communityplatform Sensileau spreekt op 15 maart over de ‘enorme vlucht’ die monitor- en sensortechnologieën hebben ­genomen. “We kijken naar de mogelijkheden die er ontstaan door lokale energie-­ opwekking zoals zonnepanelen en nano-hydroturbines. Daardoor kun je op elke gewenste locatie sensortechnologie toepassen. Dat geeft veel meer mogelijkheden.” In haar lezing zal C ­ arpentier ook andere opkomende technieken zoals drone-technologie de revue laten passeren. “Ik zal laten zien welke kant het opgaat, welke trends we zien.” Dit met de bedoeling de toehoorders wat houvast te geven voor te maken keuzes in de toekomst. Dat is nodig, stelt de ecotoxicoloog, want de toenemende druk op waterbronnen en de gevolgen van klimaatverandering, in combinatie met verdergaande wetgeving, dwingen tot optimaal benutten van de mogelijkheden.

Seminar zuivering van medicijnresten en pathogenen

Naast deze kennissessies onder de vlag van de Nationale Watertechnologieweek, organi­ seert ENVAQUA samen met Stichting Kennisuitwisseling Industriële Watertechnologie (SKIW) op 13 maart tussen 14.00 en 15.30 uur een seminar over “Zuivering van medicijnresten en pathogenen uit spui- en afvalwater” met aansluitend een industrial matchmaking event.

Tijdens dit seminar worden onder andere lezingen gegeven over onder meer microverontreinigingen, microplastics en bioplastics.

Aansluitend wordt een netwerkevent gehouden in de netwerkstand Aqua Lounge. ­Industriële afnemers kunnen hun uitdagingen op het gebied zuivering medicijnresten voor drink- en afvalwater delen, en kunnen zodoende tijdens dit event in contact komen met probleem­oplossers, de leveranciers van technologische oplossingen. Uitdagingen kunnen toegezonden worden aan info@envaqua.nl, zodat klant en leverancier met elkaar in contact gebracht kunnen worden.

NR2-FEBRUARI 2018

Corina Carpentier

29

30

BEURSSPECIAL PROGRAMMA

CAREER EVENT AQUA NEDERLAND

DIRECTE LIJNTJES TUSSEN STUDENTEN EN BEDRIJVEN Jonge, ambitieuze studenten enthousiast maken voor een baan in de watertechnologie. Dat is het doel van de Career Event.

“Ondanks de groei van ons bedrijf en de mooie projecten waar we aan werken, moeten we ook bouwen aan ons menselijk kapitaal, onze medewerkers. Zonder aanwas van enthousiaste goede technologen en hun vernieuwende inzichten komen we uiteindelijk stil te staan.” Boris Colsen, directeur van watertechbedrijf Colsen, is een van de werkgevers die zich presenteren tijdens het Career Event voor studenten tijdens de vakbeurs Aqua Nederland.

Donderdag 15 maart is er op de beursvloer tussen 12.30 en 17.00 uur een gevarieerd programma voor studenten ­civiele techniek, werktuigbouw, Land en Water en watermanagement. Jongeren zijn uitgenodigd via hun onderwijsinstellingen. Naar verwachting zullen circa veertig studenten uit het gehele land deelnemen.

WERKEN IN AMBITIEUZE OMGEVING Boris Colsen: “We zijn aanwezig op grote events als Aqua Nederland om relaties, klanten en andere bekenden te ontmoeten. Maar een ander doel is om contacten te leggen met mogelijke toekomstige collega’s. We maken graag gebruik van de gelegenheid om jonge, ambitieuze ­studenten enthousiast te maken voor een baan in de watertechnologie, wellicht bij Colsen. We komen graag met deze groep in contact, omdat de meesten zich nog oriënteren op een baan, PhD of Master.”

Hij vervolgt: “Wij willen jongeren meegeven dat de wereld van duurzame technologie de toekomst is. Werken met ­water betekent uitdaging, samenwerken, innovatie én maatschappelijke betrokkenheid. Bij ons werk je in een ambitieuze omgeving met andere hoogopgeleiden aan R&D- en commerciële, internationale projecten.”

Ook voor starters is er plek bij het bedrijf. “In 2017 zijn we gestart met Colsen College, een leer-/werktraject. Nieuwe medewerkers krijgen de kans om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Voor ons betekent het dat we nieuwe collega’s sneller kunnen inzetten.”

PITCHES EN MATCH & MEET Ralph Wesseling, projectleider van het Nederlands Water­ traineeship (NWT) licht het programma van het Career

Boris Colsen

Event, intussen de derde editie, toe: “Bij de aftrap, de Roadshow Water, worden de mogelijkheden van werk in de watersector breed belicht. Daarna volgen pitches van diverse werkgevers. Zij vertellen over hun eigen ervaringen en presenteren een vacature of traineeship. Studenten ontdekken zo dat een eerste baan goed is te combineren met een traineeship.”

Dan volgt als nieuw onderdeel van het Career Event: een Match & Meet. “Hierbij gaan studenten in gesprek met vertegenwoordigers van de bedrijven. Er ontstaan directe lijntjes met interessante werkgevers. Vervolgens lopen de studenten een Carrièreroute over de beursvloer. De middag wordt afgesloten met een borrel. Het doel is dat jongeren een bredere blik ontwikkelen over werken in de watersector. En misschien gaan zij de deur uit met een uitnodiging voor een nadere kennismaking bij een van de deelnemende partners.”

Tijdens het Career Event is er extra aandacht voor ondergrondse infrastructuur. “Jongeren denken bij werken in de watersector niet direct aan rioleringsvraagstukken. Dat er op dit gebied veel interessant werk is, kunnen we goed duidelijk maken doordat op dezelfde locatie tegelijkertijd de rioleringsdagen plaatsvinden.”

Bedrijven kunnen zich tot eind februari aanmelden, ­studenten kunnen zich tot 15 maart aanmelden via aknol@nationaalwatertraineeship.nl

PROGRAMMA CAREER EVENT 12.30 – 13.00 Inloop 13.00 – 13.30 Mogelijkheden in de watersector – Roadshow Water 13.30 – 14.00 Pitches werkgevers 14.00 – 15.00 Match & Meet 15.00 – 16.00 Carrièreroute over beursvloer 16.00 – 17.00 Borrel

Legionellaveilig!

Het Ulfima® Ultrafiltratiesysteem voorkomt dat bacteriën en virussen de (drink)waterinstallatie binnentreden.

Gegarandeerde bescherming. Optimale service. Volledige ontzorging. Dát is HG Ulfima®.

U vindt ons op Aqua Nederland 2018, stand H117 www.hg-ulfima.com

Member of Hotraco Group

Bezoek ons op AquaNederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen Gorinchem, Nederland 13-15/03/2018, Brenntag stand nr. L.117

WATER IS LIFE – THAT’S WHY WE CARE Brenntag, toonaangevend distributeur van chemicaliën in de Benelux, heeft een compleet producten portfolio: Brenntag Water Treatment Deerlijk, België Tel. +32 56 78 82 52 info@brenntag.be www.brenntag.be Dordrecht, Nederland Tel. +31 78 654 49 44 info@brenntag.nl www.brenntag.nl

13080_BT_BE_WT_181x125mm_H2O_Dutch.indd 1

Specialiteiten chemicaliën voor water treatment, voeding, veevoeding, pharma, cleaning, polymeren, coating, cosmetica, lubricant toepassingen ■■ Industriële basischemicaliën (solventen, zuren, basen, zouten) ■■ Technical support & know-how ■■

Brenntag Water Treatment productengamma: Flocculanten Coagulanten ■■ Ontschuimers ■■ Bio-additieven/ nutriënten ■■ Aktief kool ■■ Filtermedia ■■ Hars voor ionenwisselaars

Desinfectantia Klantspecifieke mengsels ■■ Koolstofbronnen ■■ Andere specialiteiten voor waterbehandeling

■■

■■

■■

■■

07.02.18 08:09

32

PLATTEGROND BEURS

BUFFET

G.132

F.127

G.130

E.128 F.126 G.129 F.125

C.125

D.129

C. D.128 126

D.127 C.124 D.125

C.123

HORECA

ROLTRAP

E.126

E.125

D.126

C.122

LIFT

E.127

E.124

H.123

G.125

H.121

H.120

E.121

E.122 F.119

H.117

D.124

D.123

I.113I

G.122

HORECA

K.127 K.126

I.114

G.123 H.118

G.124 F.120

C.121

K.129 L.131

K.128 L.129 I.116

H.119

F.122 F.121

TERRAS

I.117

G.126

F.123

E.123

M.134

K.130

KENNIS THEATER

H.124

H.122 F.124

M.135

L.135

K.131

G.128 G.127

C.127

I.119

H.125 ENERGIE EN GRONDSTOFFEN FABRIEK

H. G.131 126

E.129 F.128

IKN PAVILJOEN

I.118

BUFFET

TERRAS

D.130

F.129

I.113J

L.127

L.130

M.131

L.128

M.129

L.126

M.127

L.124

L.125 K.121

HORECA

M.128

M.126

K.123

K.124

M.130

L.122

L.123

M.125

M.124

HORECA

D.131

C.130

BUFFET

E.131

VACATUREWAND

BUFFET

E.130

INNOVATIESTRAAT

D.132

Entree RioleringsVakdagen B.120 C.120

D.121

A.120 B.119

H.115

D.120 E.119

M.123 H.116 I.113G

F.117 G.119

I.113E

E.118 C.117 D.117

A.119

F.118 G.121

E.120

G.120 D.119

B.118 C.118 TOILETTEN

D.122

C.119

H.113 G.118

D.118 E.117

B.117

H.114 I.113C

F.116 C.116

D.116

E.116

G.117

H.112 I.113A

I.113H

INNOVATIESTRAAT

A.121 B.121

J.121

J.122 K.119

K.120

J.120 K.117

K.118 L.120

L.121 M.122

M.121

I.113F

I.113D

J.119

I.113B

J.117

M.120 L.119

J.118

K.116 L.118

M.119 M.118 M.117

TOILETTEN

M.116

BUFFET

A.117 B.116

B.115

D.115 F.114 G.116 C.114 D.114

A.116 B.114

A.115

G.115

H.110 H.110

B.113

BINNENPLAATS

E.114 F.113

C.113 D.112

A.114

D.113 E.113

AQUA LOUNGE AQUA\ LOUNGE

F.112

E.112 F.111

I.112

H.111

F.115

E.115

C.115

INNOVATIESTRAAT

A.118

K.115

L.117 M.115

J.116 L.116 I.111 J.115

K.114

L.115 M.113

J.114

I.110

K.113

L.113

M.112 TOILETTEN

A.113 A.112 B.112 A.111

B.111 C.111

C.112

B.109 C.109

C.110

E.111 F.109

F.110 G.114

G.113

H.109

E.110 F.107

F.108 G.112

G.111

H.108 I.107

E.108

F.106

G.110

H.107

I.109 J.112

J.113

L.111

D.111 B.110 A.110

A.109

L.112 M.111

ROOKRUIMTE M.110

K.112

I.108 J.110

J.111

L.110

K.111

M.109

L.109

M.108

D.110

A.108

B.108

B.107

C.108 D.109

TOILETTEN

M.114

L.114

TOILETTEN

E.109 D.108

I.106

J.109

K.110

K.109 L.107

L.108

M.107 M.106

TOILETTEN

A.107

A.103

RECEPTIE

A.101

B.105 C.106

C.107 D.106

D.107 E.107

B.103 C.104

F.105

G.109

E.105

H.106

I.105

J.108

B.101

HORECA

J.107 K.108

K.107

L.105

L.106

M.104 M.103

C.103 D.104

D.105

J.106

E.104 F.102

F.103 G.105

H.104 I.104 H.103

E.103

C.101

D.101

D.103

D.102

E.102

E.101

F.101

HORECA

G.101

G.103

G.102

L.104

J.105 K.106

I.103

K.105

J.104

L.103

M.102

M.101

BUFFET

J.103

G.104 B.102 C.102

GARDEROBE

H.105

G.106

A.102

Entree Aqua Nederland Vakbeurs

M.105 G.108

G.107

C.105

A.104 B.104

E.106 F.104

H.102 I.102

H.101

I.101

HORECA

J.102

J.101

L.102

K.104

K.103

K.101

K.102

L.101

HORECA

A.106 B.106 A.105

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

OVERZICHT AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2018, GORINCHEM EXPOSANTEN AQUA NEDERLAND VAKBEURS GORINCHEM 2018 D.117 (BPI) Buytenhek Pumps ­International B.V. * C.118 A.S. Zwaans B.V. * H.108 AALP Benelux B.V. D.115 Aannemings- en Installatiebedrijf ­Kwakernaak B.V. * F.103 AAQUA N.V. I.119 ABC Professionals L.113D Acquaint B.V.

Aerzen Nederland, standnummer I.101 Bedrijventerrein Nieuwgraaf Fotograaf 3 6921 RR Duiven Nederland T +31 26 3197530 F +31 26 3117369 info@aerzen.nl www.aerzen.nl Aerzen, de experts Aerzen Nederland BV geldt binnen de waterzuivering als dé expert voor beluchting. Naast een omvangrijke lijn high-efficiency draai­ zuigerblowers, turboblowers, schroefblowers en schroefcompressoren leveren wij hoogwaardige applicatiekennis. Dankzij onze ervaren aftersales service en beschikbare huuraggregaten garandeert Aerzen 100% inzetbaarheid van uw installatie, ook tijdens onderhoud, reparaties en revisies.

C.130 M.117 K.111 I.113a C.113

Afvalwatertechniek NB Milieu B.V. * Air Liquide B.V. Airtechnic Solutions B.V. AkaNova B.V. Akatherm B.V.

Albers Alligator Projekten B.V. *, standnummer E.121 Nude 37B 6702 DK Wageningen Nederland info@albersalligator.com www.albersalligator.com

NR2-FEBRUARI 2018

Al 117 jaar is Albers Alligator gespecialiseerd in de verwerking van flexibele materialen.

Onze focus ligt op het produceren van flexibele opslagsystemen en doekconstructies.

De nieuwste materialen en betrouwbaarste technieken worden gebruikt om bestaande ­producten te verbeteren en om nieuwe producten te ontwikkelen waarmee we U optimaal van dienst zijn.

K.124 A.109 C.106 E.113 M.103 L.128 C.126 D.131B M.114 I.109 E.128 M.125 G.127 D.131C B.105 G.117

Alewijnse Industrial Automation All Pumps Holland B.V. Almond Techniek Altop Kunststoftechniek B.V. Ambi Smeersystemen AMERPLASTICS Amnez telecom & ICT B.V. * Anticimex * AppliTek N.V. APT B.V. AQA HydraSep B.V. * Aqua Innovation Network Aqua Vision B.V. AquaBASE * Aquador B.V. Aquafix Milieu B.V.

Aqua-Techniek B.V., standnummer F.111 Nijverheidsweg 15a 3225 LL Hellevoetsluis

P.O. Box 1164

3220 BD Hellevoetsluis Nederland Phone: +31 181 404600 Fax: +31 181 404744 E-mail: info@aqua-techniek.com Website: www.aqua-techniek.com Aqua-Techniek B.V. specialiseert zich nu reeds 40 jaar op uitsluitend natuurlijke granulaire mineralen voor de filtratie van water. (zie onze advertentie in deze uitgave) Door haar enorme schat aan ervaring en ­scheikundig/technische achtergrond is Aqua-Techniek in staat adviserende service tot en met de voorspelling van het te verwachten resultaat aan haar klanten te verlenen.

E.113 M.115 F.115 L.125 K.105

Arveon B.V. Askové Milieutechniek B.V. Aspatec Holland B.V. * ASV-Services B.V. ATB Motors B.V.

ATB Nederland, standnummer K.103 Westeinde 220 8351 HP Wapserveen Nederland www.atbnederland.nl 0521 - 38 39 00 Al 30 jaar kunt u bij ATB Nederland terecht voor alles op het gebied van doseren, roeren, pompen en filtreren. Ook verhuren wij verschillende producten en hebben wij een breed aanbod occasions.

ATB Nederland staat voor persoonlijke, enthousiaste en efficiënte service. Kom naar stand nummer K.103 en ervaar het zelf!

B.107 Auma Benelux B.V. D.121 Avedko B.V. * C.115 AVK Nederland B.V. * G.128 B&amp;R Industriële Automatisering B.V. K.130 BakerCorp C.111 BAR Instruments

BASF Nederland B.V., standnummer L.129 Karolusweg 2 4903 RJ Oosterhout Nederland Tel. +31 162 476 660 basf-cc-nl@basf.com www.master-builders-solutions.basf.nl Onder de merknaam Master Builders Solutions bundelt BASF al zijn vakkennis voor het vervaardigen van chemische oplossingen voor de bouw, het onderhoud, de reparatie en de renovatie van constructies. Master Builders Solutions bouwt voort op de ervaring die het bedrijf in ruim een eeuw in de bouwnijverheid heeft opgedaan.

33

34

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

Het gamma omvat hulpstoffen voor beton en ­cementadditieven, oplossingen voor reparatie, bescherming en waterdichting van betonconstructies, oplossingen voor decoratieve en industriële vloeren en voor constructiestabi­ lisering.

K.128 K.131 G.104

Bauer Gear Motor GmbH Bcool Waterservice B.V. Benvitec Environment N.V.

Bermad Holland, standnummer J.116 Kunst in afsluiters / Water Control Solutions Postbus 5130 3295 ZG ’S-GRAVENDEEL Nederland T: 078-6734761 F: 078-6737087 info@bermad.nl www.bermad.nl BERMAD biedt oplossingen op maat voor beheer en beheersing van waterdistributie in de drinkwater, utiliteit, brandpreventie en tuinbouw.

Het BERMAD programma bestaat hoofdzakelijk uit medium-gestuurde afsluiters, met een of meerdere regelfuncties. De afsluiters zijn uitgevoerd in kunststof, messing, brons, gietijzer- en staal-gecoat of in speciale roestvaste legeringen verkrijgbaar. Van klein tot groot (¾”- 48”)

L.110 E.104 J.108 A.106 H.124 F.122 I.113E F.123 A.115 E. 129 C.101 J.109

Bertfelt Nederland BEST Instruments bestUV B.V. Beulco Holland BeWasol B.V. Biotec GmbH Bluecon International B.V. Bluelight GmbH * Boeg B.V. contructiewerken Bos Benelux B.V. * Bosman Watermanagement B.V. BRAY CONTROLS BENELUX

Brenntag Nederland B.V., standnummer L.117 Brenntag Water Treatment Donker Duyvisweg 44 3316 BM Dordrecht Nederland Tel. +31 35 58 89 261 – e-mail: friso.okken@brenntag.nl

De afdeling Brenntag Water Treatment van Brenntag Nederland BV maakt deel uit van Brenntag Benelux, die marktleider is in de distributie van zowel industrie- als specialiteiten chemicaliën. Onze technische specialisten en verkoopmedewerkers van Brenntag Water Treatment bieden producten en oplossingen aan voor diverse waterbehandelingstoepassingen. Ons productengamma bestaat o.m.uit floccu­lanten, coagulanten, ontschuimers, bio-addtieven, aktief kool, filtermedia, hars voor ionenwisselaars, desinfectantia, klantspecifieke mengsels, koolstofbronnen, ...

H.120 J.115 D.118 F.119

Bucon Industries B.V. Bürkert Contromatic B.V. Buro Schrab * Busch B.V. *

Buveco Gasdetection B.V. *, standnummer E.122 Postbus 74 2665 ZH BLEISWIJK Telefoon : 0031 10521733 Mail : sales@buveco.com Website : www.Buveco.com Buveco Gasdetection BV is een fabrikant en leverancier van gasdetectie-apparatuur.

Buveco is gevestigd in Bleiswijk en zelfstandig actief in Nederland en België, in o.a. de volgende branches: scheepvaart, voedingsmiddelen, water, olie en gas, R&D-labs, technische universiteiten.

Vanuit Bleiswijk adviseren wij u, verkopen, verhuren, produceren en doen wij onderhoud aan onze gasdetectie instrumenten en systemen.

G.112 M.135 F.118 I.113B H.103 I.113B G.114 M.104 H.116 B.108 L.120

BYTECH Caldic Nederland B.V. Carmeuse Cellvation CG Emotron CirTec B.V. Colasit Holland B.V. Colsen B.V. Colubris Environment B.V. Conval Nederland B.V. CRA B.V. - Maxx GmbH - TriOS GmbH

CTA Watertechnologie, standnummer L.103 Oudenhof 2 4174 GA Hellouw Nederland CTA Watertechnologie voert bronregeneraties en inspecties uit in Nederland en de omringende landen. Voor Nederland en België is CTA Water­ technologie vertegenwoordiger van Oddesse Pumpen- und Motorenfabrik GmbH (pompen en motoren), Orpu Pumpenfabrik GmbH (pompen) en voeren wij de vertegenwoordiging van BLM Storkow GmbH (geofysische boorgatmetingen).

E.118 G.118 H.101 J.104 D.116 K.108 E.127 B.113 D.101 K.102 D.119 H.122 H.123 C.116 L.108 F.104 D.113

CT-Plus B.V. * DAB Pumps B.V. Danfoss Drives Deltapore Systems B.V. Desman Pumps B.V. * Desotec Activated Carbon N.V. Distrimex Pompen & Service * Duijvelaar Pompen Dutair Dutch Spiral B.V. DUTCHSO * EagleBurgmann Ecosystems Europe B.V. Eekels Pompen B.V. * Efcon® Water B.V. ELIQUO Water & Energy BV Elobau Benelux

Elscolab B.V., standnummer D.102 Tolboomweg 10 3784 XC Terschuur Nederland T: +31 (0)342 42 60 80 main@elscolab.com www.elscolab.com Wij zijn jouw partner voor innovatieve en duurzame oplossingen in een complete range aan ‘milieumetingen’, zowel voor industriële installaties als voor waters gaande van riolen, beken, kanalen tot maritieme uitdagingen. We garanderen dat je toepassingen blijven draaien door onze ondersteuning en opleiding tijdens implementatie, onderhoud en training.

K.118 D.111

EMEC Benelux B.V. Endress+Hauser

36

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

H.125 G.107 J.118 E.106 H.110 C.114

Energie- en Grondstoffenfabriek Engeldot-Water ENGIE Entec Holland B.V. Envaqua Envicontrol

EnviroChemie B.V., standnummer C.103 Waarderweg 52c 2031 BP Haarlem Nederland T: +31235345405 W: www.envirochemie.nl M: info@enviro-chemie.nl EnviroChemie BV is een leidende Europese installatiebouwer op het gebied van ­industriële afvalwaterzuivering, proceswaterbereiding en energiewinning uit afvalwater. Gedurende jarenlang onderzoek en ontwikkeling is er een eigen product-, chemie- en technologielijn ontworpen, welke wereldwijd in grote getalen geleverd worden. Het pakket van EnviroChemie BV bestaat uit chemisch-fysische flocculatie installaties (o.a.

Split-O-Mat), flotatie installaties (o.a. Lugan), biologische zuiveringsinstallaties, membraanfilterinstallaties en Advanced Oxida­tion Processes. www.envirochemie.nl L.109 I.113H A.114 B.112 E.116 M.113 C.122 M.123 K.107 A.120

Epimid Vorrink Kunststoffen B.V. EQA Projects ERIKS Econosto ESEP Milieutechniek B.V. EURAD * Euraqua Europe N.V. EURO-INDEX b.v.

Evilim Industriewater B.V. Feralco Nederland B.V. FerroTech B.V.

Festo B.V., standnummer K.112 Schieweg 62 2627 AN Delft Nederland Tel. +31(0) 15 251 88 90 Fax +31(0) 15 251 88 67 www.festo.com/nl sales.nl@festo.com Festo is gespecialiseerd in de automatisering van ”Motion in Control”-processen in verschillende industrieën en prestatieleider in indus­ triële trainingen. Ons doel: maximale productiviteit en prestatievermogen voor onze klanten.

Al meer dan 90 jaar is Festo koploper in technische ontwikkeling van Factory Automation. En nu ruim 10 jaar benutten we onze jarenlange ervaring ook in procesautomatiseringsmarkt.

A.118 C.119 M.118 F.126 M.111 E.124 M.127

Fibrwrap Nederland B.V. * FILTRATEC Mobile Slibontwatering B.V. Flexim Instruments Benelux B.V. Flovac The Netherlands B.V. * Flowserve B.V. Flua leidingrenovatie * FSM Frankenberger GmbH&Co.KG

GEA Nederland, standnummer K.113 Hoogveld 16 5431 NW Cuijk Nederland Telefoon: 0485-319300 E-mail: nederland@gea.com Website: www.gea.com Ook energiezuinig uw afvalwater behandelen?

Realiseer eenvoudig een besparing met GEA decanter centrifuges.

GEA is een van de grootste leveranciers van technologie voor de voedselverwerkings­ industrie en voor een breed scala aan andere verwerkingsindustrieën. Als internationale technologische groep is het bedrijf gericht op procestechnologie van wereldklasse en componenten voor verfijnde productieprocessen.

C.127 Geodirect B.V. * G.113 Georg Fischer N.V. F.112 GMB Services B.V. A.105 Gorman-Rupp Europe B.V. B.120 Groeneveld Riooltechniek en Industriële Reiniging B.V. * B.115 Grundfos Nederland B.V. * L.127 H2O Technics B.V. H.109 Hach F.127 Hailo-Werk Rudolf Loh GmbH & Co. KG L.123 Hamilton Bonaduz AG J.102 Hanna Instruments B.V. G.110 Haskoning DHV Nederland B.V. I.106 HAUS Centrifuge Technologies K.106 Heartfil I.105 Hethon Nederland B.V.

HG Ulfima BV, standnummer H.117 Stationsstraat 142 5963 AC Hegelsom Nederland +31(0)77 327 5090 info@hg-ulfima.com

HG Ulfima is gespecialiseerd in het ontwikkelen, leveren, installeren en onderhouden van Ultrafiltratie systemen voor het preventief bestrijden van legionella bacteriën in o.a. drinkwater­ installaties. HG Ulfima, een technisch vooruitstrevende partner die met de heersende wet- en regelgeving u voorziet van hoogst betrouwbare, uiterst praktische en toch zeer betaalbare totaal oplossingen! www.hg-ulfima.com

F.106 E.105 K.117 H.117 K.110 D.122 D.107 D.108 K.104 M.104 E.107 J.114 C.104 D.112 D.129 M.120

Hidrostal B.V. Hiller GmbH Hofmeijer MP B.V. Holland Water B.V. Hollander Techniek Homa Pompen B.V. * Hoppenbrouwers Techniek Huba Control AG Hubert Stavoren B.V. HydroBusiness Hydrochemie-Conhag B.V. Hydrolink HydroThane-STP IA Groep B.V. IE Systems B.V. * IFM Electronic B.V.

Imbema, standnummer K.115 Nijverheidsweg 5-7 2031 CN Haarlem Nederland 088 – 130 62 50 www.imbemagroep.com/water Imbema is al ruim 30 jaar partner van de waterbedrijven in Nederland. Wij richten ons op het slim verbinden en samen innoveren van uw ondergrondse infrastructuur. Met onze oplossingen krijgt u meer inzicht in de conditie van uw netwerk, meer controle én realiseert u een flinke tijd- & kostenbesparing.

Hoe? Kom naar onze stand K.115 www.imbemagroep.com/water

J.107 Indaver Impex B.V. A.109 Industrial Pump Group Nederland B.V. J.103 Induvac B.V. D.123 Infra-SCADA Sofrel * A.121 InRIO advies- en ingenieursbureau B.V. * C.120 Insituform * G.132 Inter Act B.V. G.129 INTERTEC Instrumentation B.V. E.131 INVENT Umwelt- und Verfahrenstechnik AG *

38

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

A.104 A.107 M.109 J.106

IPCO B.V. I-Real B.V. ISS Tanks B.V. IWAKI Europe Branch NL

Jacobi Carbons Group, standnummer K.127 Rheinweg 5 8200 Schaffhausen Switzerland THE JACOBI GROUP WAS founded in Sweden in 1916 by Ferdinand Adolph Wilhelm Jacobi. Over the years the company has grown into one of the world’s largest manufacturers of activated carbons for a wide array of applications. Today, the Jacobi Group consists of three divisions, serving activated carbons; ion exchange resins (Resinex brand); and associated services (Services brand) for mobile filters, recycling, media handling and analytical provision. Since 2014, Jacobi is a ­proud member of the Osaka Gas Chemicals Group.

E.119 Jacobs & van Rooij Management Trainingen * K.121 Jotem Waterbehandeling J.121 JUMO Meet- en Regeltechniek B.V. C.102 Kaeser Compressoren B.V. C.109 Kampen Industrial Care B.V.

Kanters B.V. *, standnummer F.116 Doornhoek 3745 5465 TA Veghel Nederland T.: (0413) 388 300 info@kanters.eu www.kanters.eu Kanters positioneert zich als een full-service organisatie. De organisatie is verdeeld in de disciplines Riooltechniek, Service & Onderhoud, Infratechniek en Onderhoud Buitenruimte. U kunt bij ons terecht voor het gehele traject: van ontwerp tot en met realisatie, inclusief (risicogestuurd) onderhoud en directe oplossing van storingen.

M.118 H.107 C.112 D.128 A.112 K.124

Keller Meettechniek B.V. Kemeling Kunststoffen Kemira Rotterdam B.V. Kennis van Pompen B.V. * Kersten Kunststofcoating B.V. KIM Apparatenbouw B.V.

L.121 K.120 M.122 I.113B G.101 G.119 D.106 H.116 E.108 K.101 G.103 F.101 B.101 L.107 H.111 K.119 E.115 C.110 L.102 J.105 I.116 L.116 H.121 K.123

Kin Pompentechniek B.V. Kirloskar Pompen B.V. Kloos MeroFac Water KNN Cellulose Kobato B.V. Koninklijk Nederlands Waternetwerk Kozegho K-Pack Water Technology B.V. KROHNE Nederland Kruse Technische Handel B.V. KSB Nederland B.V. Kuipers Electronic Engineering B.V. Kurstjens B.V. Kuypers Kunststoftechniek B.V. KWR Watercycle Research Institute KWT Waterbeheersing B.V. KZ * L. van Raak Milieutechniek B.V. Landustrie Sneek B.V. Lechler sa/nv Leiderdorp Instruments B.V. Leister Technologies Benelux B.V. Lek / Habo Lenntech B.V.

Lhoist Nederland B.V., standnummer L.122 Lhoist Western Europe Galvanistraat 1 6716 AE Ede Nederland T. +31 (0)318 754166 E. verkoop@lhoist.com W. www.lhoist.nl De Lhoist Groep is met ruim 100 productie­ locaties in 25 landen één van de grootste producenten van kalk en dolomiet ter wereld.

Onze producten worden in diverse industrieën toegepast. Voor drinkwaterbereiding, afvalwaterbehandeling, slib- en mestverwerking leveren wij een breed scala aan kalkproducten en bieden wij ondersteuning met industriële installaties.

A.118

Lincotech B.V. *

Logisticon Water Treatment b.v. & Logisticon Verhuur b.v. standnummer E.102 Energieweg 2 296 8LE Groot-Ammers Nederland Tel +31 (0)184-608260 Internet: www.logisticon.com E-mail: water@logisticon.com

Met 30 jaar ervaring bouwt Logisticon Water Treatment in eigen fabriek kwalitatief hoogstaande waterzuiveringsinstallaties. Deze worden in eigen fabriek gebouwd voor vele toepassingen. Het leveringsprogramma van Logisticon omvat systemen, gebouwd op een frame of in een container, tot complete turn-key projecten. Deze kunnen gekocht of gehuurd worden met de mogelijkheid tot uitbesteding van bediening en onderhoud.

E.114

Lubrafil B.V.

Lutz-Jesco Nederland B.V., standnummer J.101 Postbus 26 2980 AA RIDDERKERK Nederland T: 0180 – 49 94 60 F: 0180 – 49 75 16 info@lutz-jesco.nl www.lutz-jesco.nl Lutz-Jesco heeft als fabrikant zeer ruime ervaring op het gebied van doseertechniek en het begeleiden van de producten bij toepassingen in de waterbehandeling- en zwembadsector.

Leveringsprogramma: Doseerpompen, TOPAX meet- en regelapparatuur, Drukhoud- en Overstortventielen, Injectiestukken, Zoutelectrolyse, Desinfectie-systemen, Doseercontainers en tevens ook: Vat- en containerpompen, Flow­ metersystemen, Luchtaangedreven-Dubbelmembraanpompen en Centrifugaalpompen.

C.107 I.103 F.105 L.106 L.118 I.102 H.102 M.124 B.109 E.103 I.112

M.F. Bosker & Zonen B.V. M.M. SRL MACHEREY-NAGEL GmbH & Co. KG Makronyl B.V. Medir International B.V. Melotte Pumptechnology B.V. Melspring international B.V. Merrem & la Porte B.V. Metrohm Nederland MH WaterZaken Milder Holland B.V.

Modderkolk Projects & Maintenance B.V., standnummer D.109 Nieuweweg 143 6603 BL Wijchen Nederland T: 024 – 648 64 00 E: info@modderkolk.nl W: www.modderkolk.nl

W W W. A L B E R S A L L I G AT O R . C O M

Alligator

wateropslag NIEUW!! Envochem® AOP Opslag afvalwater

Mobiele vloeistofopslag

Albers Alligator levert al meer dan 35 jaar kwaliteitsproducten voor (tijdelijke) opslag van WATER, AFVALWATER, BIOGAS en industriële vloeistoffen. Degelijk, duurzaam en bedrijfszeker.

Kortom, zorgeloze producten.

SINDS 1901

Wageningen, T 0317 419 144, www.albersalligator.com

Advanced Oxidation Process

o.a. voor verwijdering van medicijnresten uit afvalwater

Bezoek ons tijdens de AQUA Nederland Vakbeurs stand nummer C103

EnviroChemie BV info@enviro-chemie.nl Waarderweg 52c tel: +31(0) 23-5345405 www.envirochemie.com 2031BP Haarlem

40

Modderkolk is een toonaangevend bedrijf in industriële elektrotechniek. Technische installaties zijn voor onze opdrachtgevers geen doel op zich. Het zijn middelen om businessdoelstellingen te bereiken, zoals kosten besparen, doorlooptijden verkorten en productieprocessen optimaliseren. Wij helpen organisaties hierbij, door projecten van ontwerp tot installatie en inspectie uit te voeren.

H.115 Monostore B.V. B.116 Moons Ingenieurs en RioolZorg * D.103 Morselt Watertechniek B.V. M.107 Mosman Installatie en Kunststoftechniek B.V. G.105 Mous Waterbeheer * H.113 MPI Pumps & Irrigation I.107 MTOF Milieutechniek B.V. D.114 Multi Instruments Analytical B.V. G.126 Multipomp K.109 Munisense B.V. D.125 Nering Bögel B.V. * B.106 Netzsch Pompen Nederland B.V.

Nidec, standnummer C.108 Kubus 155 3364 DG Sliedrecht Nederland +31 (0)184 420 555 www.nidecindustrialautomation.nl Bij Nidec Sliedrecht werkt een fantastisch team gedreven mensen, elk met zijn eigen achtergrond bij Control Techniques of Leroy-Somer.

Een zeer uitgebreide productenrange van motoren, generatoren en regelaars helpt ons om samen met de klant de beste oplossing voor zijn applicatie samen te stellen. Ons motto: “Van droom naar resultaat” L.113 B.103 A.108

NKI Neede B.V. Nordic Water Benelux B.V. Novochem Water Treatment B.V.

Novotec N.V., standnummer L.119 Fraterstraat 45 bus 19 B-9820 Merelbeke België T: +32(0)9 219 06 03 F: +32 (0)9 219 06 05 W: http://www.novotec.be E: info@novotec.be Gewapend met een rijke ervaring in het behandelen van verschillende types waterstromen,

biedt Novotec NV steeds oplossingen op maat aan. Afhankelijk van de samenstelling van het water worden fysische, fysico chemische of biologische technieken ingezet, vaak gecombineerd. Bijkomende behandeling van rest­ stromen zoals biologisch of fysicochemisch slib, behoren eveneens tot het gamma.

H.110 F.113 D.127 M.108 F.107 B.121 C.105

NWP Odour Balance O-Linq * Omicron Benelux BVBA Omnial Opticon Benelux Naarden B.V. * Ovivo Holland B.V.

Pantarein Water bvba, standnummer L.105 Egide Walschaertsstraat 22 L 2800 Mechelen België Pantarein Water optimaliseert, bouwt en ­exploiteert uw industriële afvalwaterzuivering en hergebruikinstallatie. Onze zuiveringsfilosofie reikt verder dan het behalen van de lozings­ norm. Wij gebruiken de nieuwste ­technologieën, ontwikkelen steeds oplossingen op maat, ­verlagen drastisch uw operationele kost en ­ontlasten u van zorgen door de opvolging van uw zuivering onder onze hoede te nemen.

Bezoek onze stand L.105.

D.104 M.112 A.111 H.105 G.120 F.108 L.111 G.130 A.109 L.104 M.102 H.114 G.111 M.110 A.102 K.129 J.114 M.128 M.116 C. 125 I.108 E.117

Paques B.V. Pentair Fairbanks Nijhuis PHOENIX CONTACT B.V. PIERALISI NORTHERN EUROPE B.V. Plasticon Composites PMT Benelux N.V. Poly Products B.V. Pomaz/Dryden Aqua NL Pompen Techniek Nederland Power Plastics B.V. Primix B.V. Prince Kunststofbouw Pro Water B.V. Profilplast B.V. ProMinent Verder B.V. Purazur N.V. Q-Flow QM Environmental Services Nederland Qsenz B.V. QUA-VAC B.V. * R&R Watertechnology B.V. RAE Benelux B.V. *

Rational Products *, standnummer G.121 Doornhoek 3745 5465 TA Veghel Nederland T.: 0413 38 83 80 info@rational-products.com www.rational-products.com Rational Products is een leverancier van ­producten voor powerline communicatie. Met de producten van Rational Products is het mogelijk om uw apparatuur binnen de bestaande infrastructuur aan te sturen of uit te lezen.

De producten worden toegepast in o.a. de ­volgende markten: • Water en Afvalwater beheer • Energie Management • Solar Installaties • Smart Micro Grids • Intelligente (Straat) Verlichting

Rational Solutions *, standnummer G.119 Doornhoek 3749 5465 TA Veghel Nederland T. 0413 38 83 80 info@rational-solutions.nl www.rational-solutions.nl Rational Solutions biedt totaaloplossingen voor alle situaties waarin apparatuur uitgelezen of aangestuurd dient te worden binnen de bestaande infrastructuur. De dienstverlening van Rational Solutions bestaat uit advisering, engineering, installatie en configuratie/inbedrijfstellingen. Door de kennis & kunde van Rational Solutions bent u verzekerd van een werkende oplossing!

H.116 Redox Water Technology H.116 Redoz Water Technology L.112 REKO Industrial Equipment B.V. C.119 REMONDIS C.119 REMONDIS Dusseldorp Rioolservice B.V. E.110 Rietland BVBA A.113 Rittal B.V. F.102 RLC Roosterreiniger B.V.

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

dat bestaat uit lekdetectieonderzoek, leiding­ detectie, capaciteits-, flow- en drukmetingen en afsluiterbediening.

Robuschi Benelux B.V., standnummer G.108 Kanaaldijk 100 6956 AX SPANKEREN THE NETHERLANDS Tel. NL: +31 313 415570 Tel. BE: +32 476 521717 W: www.robuschi-benelux.nl E: robuschi-benelux@gardnerdenver.com Robuschi Benelux is een dochteronderneming van Gardner Denver Srl – Divisie Robuschi te Parma. Gespecialiseerd op het gebied van olievrije lucht- of gas- en vloeistofverplaatsing.

Achter de naam Robuschi Benelux B.V. staat een deskundig team dat zorgdraagt voor oplossingen op maat. Wij blijven ook na levering betrokken bij de klant. Robuschi Benelux maakt daarbij gebruik van een eigen moderne en volledige geoutilleerde assemblage- en servicewerkplaats in zowel Nederland als België.

Wij leveren efficiënte en geluidsarme (schroef)blowers/compressoren voor aerobe beluchtingssystemen en compacte ATEX blowerunits voor het comprimeren van biogas.

K.120 Rodelta Pumps International B.V. J.114 Rook Pijpleidingbouw J.114 Rook South America K.120 Rotaserve G.131 Rotork D.105 Roxtec L.135 RPC Promens L.101 RWB Water Systems B.V. A.109 SAER Elettropompe SpA J.111 Safic-Alcan Necarbo B.V. L.114 Sandfirden Technics B.V. Thordon Bearings

Schmidt Watertechniek B.V., standnummer A.101 Stoofweg 18-20 NL-3253 MA Ouddorp Nederland Tel.: +31-(0)187 – 605200 info@schmidt.nl www.schmidt.nl Schmidt Watertechniek B.V. is een technische handelsonderneming en gespecialiseerde dienstverlener. Het leveringsprogramma bestaat onder andere uit machines, materialen, gereedschappen en meetapparatuur voor alle soorten leidingsystemen. Daarnaast heeft het bedrijf een gespecialiseerd dienstenprogramma

NR2-FEBRUARI 2018

H.126 Schneider Electric B.V. J.122 SEEPEX GmbH D.126 SEKISUI PIPE RENEWAL B.V. * G.109 SEM Waterbehandeling B.V. E.120 Sencon B.V. * I.113F Senz2 B.V. G.123 Service in Separation B.V. D.124 Shinrai Piling B.V. * A.121 Siebert + Knipschild * L.124 Sika Nederland B.V. M.106 Snoek Technology N.V. B.110 Solenis Industries NL B.V. M.130 Soltric G.116 Spirac B.V. J.120 Spirofil B.V. G.122 SPX Flow Technology Assen B.V. G.102 Staka Metallics D.131A Stichting IKN * K.116 SUEZ E.111 Sulteq Pompen & Revisie A.119 Sulzer Pumps Wastewater Netherlands B.V. * H.104 Talis BeNeLux H.106 TANECO B.V. J.112 Task Industriële Milieutechnieken A.116 Tauw Group B.V. D.110 Theunissen Technical Trading B.V. J.117 ThyssenKrupp Stokvis Plastics F.101 TMX K.126 Trojan Technologies Nederland E.109 U-F-M B.V. C.121 Umwelttechnik Hoffmann GmbH *

UVAR Holland bv, standnummer J.1116 Filtratie op maat / Customized Water Filtration Postbus 5169 3295 ZH ’S-GRAVENDEEL Nederland T: 078-6731477 F: 078-6734557 info@uvar.nl www.uvar.nl UVAR holland biedt het UDI filter-programma welke zijn toepassing vindt in tal van watersystemen. Waterfilters ter verwijdering van vaste stoffen en als voorfiltratie van waterbehandeling; zeeffilters, zand-/mediafilters en automatische filters worden toegepast in sanerings­ projecten, waterinname en distributie, irrigatie en re-circulatiesystemen.

M.121 Van de Lande B.V. F.109 Van den Heuvel Watertechnologie B.V. I.110 Van der Ende Groep B.117 Van der Linden Pomptechniek B.V. * D.120 Van Hoof Project & Watermanagement B.V. * H.112 Van Remmen UV Techniek E.112 Van Walraven B.V. L.115 Vanderkamp Pompen M.105 Vandezande J.113 VEGA L.126 VeldBerg Engineering B.104 Veolia Biothane H.124 Veolia Water Technologies Netherlands B.V. B.102 Verder B.V. M.126 Verhoeve Milieu & Water B.V. J.110 VGE International B.V. M.101 VINK Kunststoffen B.V. A.110 Vopo Pompen- en machinefabriek B.V. B.114 VTA Austria GmbH E.125 VTN Veiligheidstechniek Nederland B.V. * F.120 WAM Holland B.V. H.110 Water Alliance I.113G WaterCampus

Watson-Marlow B.V., standnummer A.103 Industrieweg 130a 3044 AT Rotterdam Nederland W: http://www.watson-marlow.com/nl-nl/ Watson-Marlow Fluid Technology Group is wereldleider op het gebied van slangenpompen en bijbehorende vloeistoftechnologie voor levensmiddelen, pharmacie, chemische en water industrie. Bestaat uit tien gevestigde merken, elk met een eigen expertisegebied, maar samen bieden we onze klanten een ongeëvenaarde gamma aan oplossingen voor hun pomp- en vloeistoftransporttoepassingen.

B.111 Watts Benelux C.117 WEMECO Products B.V. * F.110 Wetlantec B.V. E.101 Wiefferink B.V. K.114 Wika Benelux G.124 Wildkamp B.V. E.123 Wilo Nederland * M.119 WTA Luchttechniek B.V. J.119 XAxis Technologies B.V. G.115 Xylem Water Solutions Nederland B.V. * A.117 YP Your Partner * G.106 ZF Services / Premium Stephan F.121 Ziggo Zakelijk H.118 Zoutman

* Exposanten RioleringsVakdagen

41

42

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2018 PRODUCTNIEUWS

AERZEN AERsmart – Performance³ – Heat Recovery De procesluchtbehoefte van een waterzuiveringsinstallatie is verantwoordelijk voor 70% van de totale kosten. Met Performance³, de innovatieve mix van blower-, turbo- en hybridetechnologie, biedt Aerzen al de meest efficiënte oplossing voor de waterzuiveringsindustrie. Dit wordt nu nog eens duurzaam verbeterd met AERsmart: de toegevoegde intelligente component, waarmee energiekosten tot nog eens 15% worden verlaagd en een tot dusver ongekend rendement wordt gerealiseerd. Ook warmteterugwinning met Heat Recovery is een innovatieve oplossing voor het duurzaam verlagen van uw energie-uitgaven.

Besparingen tot meer dan 90% zijn zonder veel inspanning te realiseren. Zo gaan economisch voordeel en maatschappelijk verantwoord ondernemen hand in hand.

grote opslag, onderhoudsarm met een lange levensduur. Daarvoor maken wij de Rioolwaterbuffers en Bagtanks.

Betontanks afdekken, een bio-gas opslag, of drijvende afdekkingen op uw drinkwaterbekken, Albers Alligator heeft de jarenlange ervaring en de beste materialen om u te helpen.

Uw wens en de best passende oplossing is onze inspiratie, onze honderden referentie projecten het bewijs.

Alle producten worden in ons familiebedrijf in Wageningen geproduceerd.

Neem contact op voor een vrijblijvende afspraak.

Tel: +31 (0)317-419144 Mail: info@albersalligator.com

AQUA-TECHNIEK B.V. Een compleet pakket van filter­ materialen + expertise gratis meegeleverd!

Door haar enorme schat aan ervaring en scheidkundig/technische achtergrond is Aqua-Techniek in staat adviserende service t/m de voorspelling van het te ­verwachten resultaat aan haar klanten te verlenen.

Inert filtermateriaal voor filtratie van zwevende deeltjes • Antraciet = Aqua-cite® • Filterzand = Aqua-sand • Grind = Aqua-gravel • Garnet = Aqua-garco • Puimsteen = Aqua-volcano Filtermateriaal voor ontzuring, pH verhoging, re-mineralisatie • Calcium carbonaat = Aquajuraperle • Half gebrande Dolomiet = Aqua-semidol

ALBERS ALLIGATOR Pieken in (riool-) water aanvoer op vangen?

Albers Alligator heeft altijd de passende oplossing voor u.

Een verplaatsbare tijdelijke vloeistofopslag, de Winbag. Of een

ATB NEDERLAND ATB Nederland maakt besparin­ gen tot 40% op polymeerconcen­ traat mogelijk!

Met trots presenteren wij de nieuwe EMMI 6000, een dynamische mengunit voor polymeerconcentraat geschikt voor iedere polymeerinstallatie. De genoemde besparingen worden mogelijk gemaakt door innovatieve technieken die een optimale menging van polymeerconcentraat met verdunwater creëren. Hierdoor is het mogelijk om hetzelfde of zelfs een beter resultaat te behalen met minder polymeerconcentraat!

Graag geven wij nu ook de mogelijkheid om de EMMI 6000 te huren, zodat u zelf kunt ontdekken wat dit voor uw proces kan betekenen.

Meer weten? Kom naar standnummer K.103, wij vertellen u graag meer over deze innovatie.

BAFS NEDERLAND BV MasterSeal 7000 CR, de oplossing voor Extreme afvalwateruitda­ gingen Afvalwaterzuiveringsinstallaties hebben te maken met een extreme omgeving: zwevende deeltjes, organisch materiaal, bacteriën of verontreinigd water zijn de grote uitdagingen voor afvalwaterverwerkingstanks, pijpleidingen en pompstations. Het innovatieve systeem van BASF voor waterdichting en betonbescherming, MasterSeal 7000 CR, werd speciaal ontwikkeld om deze uitdagingen aan te gaan. Dit systeem, bestaande uit een primer en een waterdicht

Filtermateriaal voor katalytische Fe en Mn verwijdering vanaf de 1e minuut en onder bepaalde proces­ condities de “S” van H2S, Al en As. • Mangaan dioxide = Aqua-mandix Voor geur-, smaakverbetering en ontchloring • Actief kool = Aqua-carb Pool Inorganisch filtermateriaal voor ammoniumverwijdering • Clinoptiloliet = Aqua-multolite Entmateriaal voor centrale ontharding • Granaatzand = Aqua-garfine, • Marmer = Aqua-calcite • Zand = Aqua-sand • Gebroken pellets Bezoek onze stand F.111 op de Aqua Nederland vakbeurs! http://www.aqua-techniek.com

membraan, is gebaseerd op een nieuwe polymeertechnologie van BASF dat een unieke combinatie van hoge chemische weerstand met scheuroverbruggende eigenschappen mogelijk maakt. De hoge chemische weerstand tegen erosie en aantasting door biogeen zwavel­ zuur zijn ideaal om te weerstaan aan de strenge omstandigheden die ontstaan in de voorbehande­ lings- en beluchtingstanks, gistingstanks of rioolleidingen. De scheuroverbruggende eigenschap van Masterseal 7000 CR beschermt het beton tegen scheuren en verlengt zo de levensduur van de installatie.

WORLDWIDE WATER TECHNOLOGY Stand L.102

MasterSeal 7000 CR

360° Bescherming van beton in extreme afvalwateromgevingen BESCHERM UW BETONCONSTRUCTIE TEGEN CHEMISCHE EN FYSISCHE AANVALLEN MasterSeal 7000 CR is de nieuwe afdichtende betonbeschermingsoplossing die de uitdaging met agressieve afvalwateromgevingen aandurft. Dankzij de unieke combinatie van chemische weerstand en de statische en dynamische scheuroverbruggende eigenschappen, verlengt MasterSeal 7000 CR de levensduur van de betonconstructie aanzienlijk waarbij een veilig en continu gebruik van uw installatie is gegarandeerd.

www.masterseal-7000cr.basf.com

bezoek ons op Aqua Nederland standnr G.108

ROBOX energy schroefblower

MASTERSEAL 7000cr_88x60.indd 1

29/01/18 13:51

AC TIVATED C ARBON, ION EXCHANGE RESIN AND MOBILE FILTER SOLUTIONS FROM ONE COMPANY

Efficiëntie in Waterzuiveringsinstallaties Activated carbon manufactured in our own facilities from coconut, coal, wood and lignite, for gas and liquid treatment processes, precious metal recovery and consumer products.

Energiebesparing

30%

Kostenbesparing door Smart Proces Control

Supplied under the renowned ResinexTM brand, our range of ion exchange products are effective in the treatment of potable, process and waste waters.

30%

Ruimtebesparing

30%

A Mobile Filter Solution using ready-to-use systems delivered to site with either activated carbon or ion exchange resin media. A full vessel exchange programme is available to ensure that the user never needs to worry about media replacement.

Robuschi Benelux B.V. www.robuschi.com • robuschi-benelux@gardnerdenver.com

www.jacobi.net

Jacobi Carbons is a proud member of the Osaka Gas Chemicals Group of companies

44

BRENNTAG BIOTECHNOLOGISCHE OMZET­ TINGEN DE ‘SPOREN’ GEVEN Alle levende organismen, ook ­micro-organismen, hebben behoefte aan essentiële voedingsstoffen, mineralen en sporenelementen.

Die spelen een structurele rol in de activering en het onderhouden van enzymatische activiteiten.

Veel gassen zijn detecteerbaar, zoals H2S, O2, O3, Methaan, CO2, ClO2. Als fabrikant van gasdetectie systemen, adviseren en begeleiden wij u graag, van A tot Z, van aanvraag tot uitvoer en m.b.t. het preventief onderhoud.

Meer informatie; sales@buveco.com

CTA WATERTECHNOLOGIE CTA Watertechnologie is gespecialiseerd in het onderhoud en reparatie van waterbronnen en leidingen. Tevens is CTA Watertechnologie leverancier van de benodigde (bron-)pompen en appendages, o.a. stijgleidingen en bronkoppen. Hiermee is het complete programma voor het in bedrijf houden van kostbare waterbronnen aanwezig.

CTA Watertechnologie voert de betreffende werkzaamheden altijd doelgericht uit. De diverse inspectie technieken (camera / boorgatmetin­gen), alsmede diverse regeneratietechnieken (chemisch / hydromechanisch) worden specifiek voor elk project geselecteerd.

Elke waterbron, met zijn specifieke opbouw en eventuele problemen, vraagt zijn specifieke oplossing!

De doelgerichte aanpak resulteert in de oplossing van problemen en verhoogt de levensduur van uw bron.

Voor de ontwikkeling en formulering van gebruiksklare oplossingen voor een stabiele en goed draaiende behandeling van afvalwater en afvalstromen werkt Brenntag sinds vele jaren samen met Avecom.

Avecom ontwikkelde een gamma aan vloeibare supplementen voor zowel anaerobe zuiveringen (het Methanostim Liquide gamma) als voor aerobe systemen (het Stabilox gamma). Deze supplementen bevatten de benodigde essentiële mineralen en sporenelementen voor een slimme en hoogproductieve biogasproductie in anaerobe systemen alsook voor een stabiele oxidatie in aerobe biologische systemen.

De dosering van onze producten zorgt tevens voor een verhoogde betrouwbaarheid en meer robuustheid bij schokbelastingen. Avecom en Brenntag maken ook tailormade oplossingen voor specifieke situaties indien dit op basis van de procesvoering en eventueel de lozingsvergunning noodzakelijk kan zijn.

Welkom op de Brenntag stand L.117

BUVECO GASDETECTION BV. GAS-SENSOREN H2S, O2, CH4, CO2, O3 …….., BETTER SAFE THEN SORRY Uw afvalwaterzuivering, drinkwater productie locatie kan een stuk veiliger worden met de gasdetectoren, gasdetectie systemen van Buveco Gasdetection BV. Robuust, bedrijfszeker, Explosieveilig ( ATEX en IECex ), k ­ alibreren zonder special tools, zijn de eigenschappen van onze gasdetectie sensor / transmitters.

ons gedreven team gaan wij samen met u “Van droom naar resultaat”.

NIDEC B.V. Nidec Sliedrecht, voor elektrische aandrijfoplossingen van 0,25 kW – 75 MW De merken Control Techniques en Leroy-Somer vallen sinds ­februari 2017 onder Nidec, ’s wereld grootste motorenproducent. Met Unidrive M frequentieregelaars en IMfinity motoren biedt Nidec betrouwbare en energiezuinige aandrijfoplossingen.

De universele Unidrive M frequentieregelaar is geschikt voor toepassingen in Open Loop, Closed Loop en toepassingen met permanent magneet motoren.

Het IMfinity platform bestaat uit high efficiency motoren die zijn geoptimaliseerd om aan o.a. IE2, IE3 en IE4 klasses te voldoen.

Met deze productcombinatie en

ELSCOLAB B.V. Robuuste dataloggers met 3G modem of Sigfox De IJILOG serie loggers van IJINUS maken van klassieke sensoren een slimme en digitale oplossing. Hiermee kunnen vele types signalen verwerkt, gelogd en doorgestuurd

worden naar de cloud. Daar kan de data gevisualiseerd worden in de IJITRACK online web service.

Concreet is een IJILOG module de oplossing om sensoren te integreren via ModBus (pH, debiet, geleidbaarheid, troebelheid, etc.), via 4-20 mA (­druksondes, niveaumetingen, etc.) en via Pulse counters (drinkwatermeters, ­pluviometers, etc.).

De oplossing kan voor een zeer lange tijd autonoom werken door de logger uit te rusten met een batterij pack die zowel de log­ module als de sensor voedt.

Bezoek onze stand D.102 www.elscolab.com

ENVIROCHEMIE BV EnviroChemie AOP oplossingen De door EnviroChemie op de Aqua Nederland gepresenteerde advanced oxidation technologie is uitermate geschikt voor de verwijdering van niet afbreekbare toxische stoffen, zoals vluchtige organische stoffen, uit afvalwater. De techniek kan tevens worden ingezet bij de behandeling van gefiltreerd afvalwater om chemische verontreinigingen verder te reduceren tot onder de lozingsnorm.

De Envochem® AOP technieken zijn beschikbaar in drie series: • Envochem® AOP: behandeling met waterstof peroxide en UV bestraling • Envochem® AOP: ­behandeling met waterstof peroxide en 2-waardig ijzer • Envochem® AOP: behandeling met ozon Envochem® installaties worden veel toegepast voor chemisch-­ fysische zuivering in de farmaceutische industrie. www.envirochemie.nl / Bezoek ons op stand nr C103

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2018 PRODUCTNIEUWS dit in een duurzame water- en afvalwaterbehandeling en een gegarandeerde waardevastheid van uw investering. Interesse?

Bezoek onze stand K.113 gea.com FESTO B.V. Voor grote volumes: quarter turn actuator DFPD-HD Het programma DFPD actuatoren is uitgebreid met de HD-uitvoering!

Met een koppel tot 32.000 Nm is deze component bij uitstek geschikt voor het aandrijven van kogel- en vlinderkleppen in bijvoorbeeld energiecentrales, waterbehandelingsinstallaties en de chemische industrie.

De DFPD-HD is ontwikkeld conform het zogenaamde ‘Schotch-­yoke’ principe en hiermee uitermate robuust, betrouwbaar én veilig!

Te combineren met een groot aantal externe componenten zoals sensoren en positioneerunits. Een mechanisch of een hydraulisch handmatig bediend vergrendel­ mechanisme biedt de mogelijkheid om de aandrijving in geval van nood ook handmatig te bedienen en hiermee kleppen handmatig open of dicht te zetten.

GEA NEDERLAND Ook energiezuinig uw afvalwater behandelen?

Maak dan kennis met de GEA waterMaster. Hiermee profiteert u van de beste resultaten in de ontwatering en concentratie van zuiveringsslib, de behandeling van drinkwater en het terugwinnen van waardevolle stoffen. In deze tijd van stijgende lozingskosten zijn de exploitatiekosten van machines zoals decanters die ingezet worden op de afvalwater behandeling belangrijker dan ooit. Talrijke technische innovaties in de GEA waterMaster zorgen voor een energiezuinigeoplossing en een zeer hoge scheidingsefficiëntie.

Het energieverbruik van de GEA waterMaster is zelfs teruggebracht met bijna 50% en door minder polymeerconsumptie resulteert

NR2-FEBRUARI 2018

in Gorinchem en Velsen-Noord?

Gesprongen waterleidingen komen regelmatig voor en ontwrichten het dagelijks leven. Imbema ontwikkelt samen met klanten en partners slimme oplossingen ter voorkoming van dit soort problemen.

Imbema Imbema richt zich op het slim verbinden en samen innoveren van uw infrastructuur. Met onze oplossingen krijgt u meer inzicht in de conditie van uw netwerk, meer controle én realiseert u een flinke tijd- & kostenbesparing.

Hoe? Kom naar onze stand K.115 en wij laten het u zien! Bekijk alvast www.imbemagroep.com/water voor meer informatie.

HG ULFIMA B.V. Overal een legionellaveilige (drink)waterinstallatie? Dat kan!

De Ulfima®Mini is een nieuw wandmodel ultrafiltratiesysteem met een nominale volumestroom van 3m3/h. De nieuwe ultracompacte Ulfima®Mini is afgeleid van het bestaande 2-3 systeem, heeft dezelfde specificaties en kan in kleine ruimtes met een beperkte plaatsingsmogelijkheid worden geïnstalleerd. Doordat het eenvoudig tegen de wand kan worden bevestigd ontstaat een vrij vloeroppervlak. Het systeem is voorzien van een beschermkap en heeft een stijlvol design. Met de nieuwe, compacte Ulfima®Mini heeft HG Ulfima nu een passende, veilige oplossing voor élke locatie.

Vraag naar de Ulfima®Mini en kom deze bekijken op stand H.117 tijdens Aqua Nederland. www.hg-ulfima.com

IMBEMA Hoe voorkomt u grote water­ ellende?

Herinnert u zich de waterbreuk bij het VU Medisch Centrum? Of meer recent de gesprongen waterleiding

JACOBI CARBONS AG JACOBI RESINEXTM propose a full range of ION EXCHANGE RESINS: WAC, SAC, WBA, SBA, Mixed Beds, Chelating Resins, Inerts for Industrial, Nuclear, Food, Potable water.

Our premium grade UB eXtra is a full range of mono­spheric bead size ion exchange resins, at Uniformity Coefficient < 1.1, High capacity, High conver­ sion rate and High purity This new generation of resins is designed for all type of modern systems: Packed beds (upflow, downflow), Reverse flow systems, Stratified beds, and Mixed Beds (Working, polishing MB) Industries we serve with this UB eXtra range : Power plants, fertilizer, petrochemical, chemical facilities. www.jacobi.net Stand Nr. K127

KANTERS B.V. Kanters positioneert zich als een full-service organisatie, van ontwerp tot en met realisatie, inclusief onderhoud en directe oplossing van storingen. Wij zijn

continu in ontwikkeling en op zoek naar innovaties. Door data uit diverse systemen te verzamelen, te analyseren en slim te combineren, kunnen we komen tot voorspellend, risico-gestuurd onderhoud en tot meer effi­ciency. Risicogestuurd onderhoud is een onderdeel van assetmanagement, waarbij wordt gekeken naar de complete levenscyclus van de (riolerings)installatie.

Hierbij wordt de onderhoudsfrequentie bepaald aan de hand van bestaande data, afkomstig van o.a. storingen en inspecties. Op deze manier kan er uiteindelijk een betrouwbare meerjarenplanning direct gegenereerd worden.

Bezoek ons op stand F.116 www.kanters.eu

LANDUSTRIE SNEEK B.V. Landustrie heeft meer dan 100 jaar ervaring op het gebied van watertechnologie. Voor de behandeling, het transport en het beheer van (afval)water wordt over de hele wereld een breed assortiment van LANDY producten geleverd.

Onze producten worden in eigen huis ontworpen en gefabriceerd en zijn terug te vinden op riool- en afvalwaterzuiveringsinstallaties, in gemalen en ­pompinstallaties.

Daarnaast is innovatie een belangrijk speerpunt. De LANDY vijzel bijvoorbeeld is leverbaar als waterkrachtvijzel waarmee duurzame energie wordt opgewekt. Ook op het gebied van afvalwaterbeheer worden nieuwe technologieën op de voet gevolgd. Opgedane kennis en ervaring hebben o.a. geresulteerd in een totaal pakket aan beluchtingsystemen.

Bezoek onze stand L.102

45

LOGISTICON VERHUUR Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S GROOTSTE VERHUURVLOOT VOOR WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie

Flotatie

Chemicaliën

Omgekeerde osmose

Uitgebreide keuze Voor de levering van installaties voor zowel korte als lange termijn verhuur, met capaciteiten van 1 tot meer dan 2000 m3/h voor toepassingen als: - Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - Proefneming - Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen.

Logisticon Verhuur b.v. +31 (0)184 608260 www.logisticon.com

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2018 PRODUCTNIEUWS

LHOIST Akdolit® : Als alleen het beste water goed genoeg is U stelt hoge eisen aan uw water.

Lhoist levert onder de merknaam Akdolit® een breed assortiment van filtermedia voor behandeling van drink- en proceswater. Met onze jarenlange ervaring en technische ondersteuning zijn wij een betrouwbare partner. Of het nu filtratie, pH aanpassing, opharding of (re)mineralisatie van water betreft, wij leveren u het passende product. Een groot aantal van onze producten is KIWA-ATA gecertificeerd. Kwaliteit waar u op kunt vertrouwen!

Meer informatie vindt u op onze vernieuwde website www.akdolit.com.

Bezoek Lhoist op stand L.122 op de Aqua 2018 Vakbeurs!

LOGISTICON WATER TREATMENT B.V Te huur: mobiele chemicaliën opslag met BRL K903 certificaat Logisticon Verhuur heeft haar verhuurvloot uitgebreid met de CHEMDOSE 10. Robuuste mobiele chemicaliën opslag- en doseerinstallaties met 10 m3 inhoud, geschikt voor diverse soorten chemicaliën. Deze opslagtanks worden toegepast als alternatieve

NR2-FEBRUARI 2018

opslag bij onderhoudswerkzaamheden, vervanging, afkeur van oude opslaginstallaties of als ­tijdelijke maatregel voor bijvoorbeeld neutralisatie van afvalwater, opslag van coagulanten, flocculanten etc.

Deze robuuste mobiele chemi­ caliën opslag en doseerinstallaties worden conform de nieuwste BRL K 903-08 richtlijnen geleverd. De tanks zijn in een stalen frame geplaatst en dubbelwandig uitgevoerd met lekkagedetectie. De vulleiding is uitgevoerd met een automatische afsluiter als beveiliging tegen overvulling. Geïntegreerde doseerpompen zijn beschikbaar met verschillende capaciteiten.

Bezoek onze stand E.102 op de Aqua Nederland Vakbeurs

LUTZ-JESCO NEDERLAND BV Uitgebreide serie Stappenmotormembraan-doseerpompen met digitaal display van Lutz-Jesco De stappenmotor-membraandoseerpompen zijn op basis van hun ontwerp bijzonder geschikt, wanneer het om zeer nauwkeurige en reproduceerbare industriële ­doseertaken gaat. De stappen­ motor, met een slijtarme tand­ rie­maandrijving, zorgt voor een bijzonder homogene en rustige dosering. De nieuwe MEMDOS SMART serie valt niet alleen op vanwege het elegante ontwerp maar ook door het grafische display met meertalig keuzemenu met daardoor een eenvoudige bediening.

De doseerpompserie is in verschillende capaciteit bereiken (tot 30 l/ uur) en in vier materiaalvarianten, voor vele vloeistoffen, beschikbaar.

Bezoek onze stand J.101 op de Aqua Nederland Vakbeurs‘

complexe slibsoorten zoals mest en slib met een vezelig of grof materiaal.

MODDERKOLK PROJECTS & MAINTENANCE BV Modderkolk is een toonaangevend installatiebedrijf in industriële elektrotechniek. Wij zijn ruim 95 jaar actief in de technische dienstverlening en streven naar een eeuwig florerend bedrijf. Dat vraagt om een duurzame filosofie, die wij ‘De kunst van techniek’ noemen.

Kort samengevat houdt deze visie in dat mensen in hun werk optimaal gebruik maken van tijd, geld en energiebronnen.

Het watermanagement is één van de drie branches waar wij ons op richten. Modderkolk helpt waterbedrijven, gemeentes, waterschappen en Rijkswaterstaat om hun taken op een verantwoorde én kosten­ efficiënte manier uit te voeren met oplossingen voor stuwen, gemalen, sluizen, bruggen, rioleringen, rioolwaterzuiveringsinstallaties en drinkwaterinstallaties.

NOVOTEC De NOVOTEC slibontwatering type Squeez-R en Tumbl-R zijn ideaal voor het ontwateren van alle slib­ types, mest en menig te ontwateren afvalproduct Onze nieuwe ontwateringstechniek Tumbl-R wordt ingezet bij

Voordelen • Laag energieverbruik • Minimale onderhouds-en operationele kost • Minimaal waterverbruik • Minimaal geluidsniveau • Bekomen DS-gehaltes tussen 15 – 26 % (biologisch slib) en tot 25-40 % (fysicochemisch en primair slib) • Lager polymeerverbruik • Geen indikking nodig, kan slib rechtstreeks ontwateren vanuit de beluchtingstank • Mogelijkheid tot 24h/7d werking Heeft een bedrijf niet voldoende ruimte, zijn onze kant-en-klare containers de oplossing.

Pilootunits zijn tevens beschikbaar.

Stand L.119

PANTAREIN WATER Pantarein Water is specialist in membraanfiltratie systemen.

Met een beperkte beschikbare ruimte, een eis tot hoogwaardigere effluentkwaliteit, een uitbreiding van de productiecapaciteit, of een vraag naar waterhergebruik, bouwt u best een membraanbioreactor (MBR). Ons compact, containerised concept met dompelmembranen laat toe om met een 40ft container (zie foto) 30m³/h afvalwater te zuiveren. In zeer specifieke omstandigheden (hoge geleidbaarheid,…) bouwen we een cross-flow MBR. Met een hoge drinkwaterfactuur en een strengere norm op grond­ waterdebiet of op specifiek water­ verbruik (m³/kg product) bouwt u best een RO installatie. Onze installaties verzekeren drinkwater­ kwaliteit en worden op verschillende plaatsen reeds ingezet in de voedingsindustrie.

Bezoek onze stand L.105 op de Aqua Nederland Vakbeurs

47

48

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2018 PRODUCTNIEUWS RATIONAL PRODUCTS Rational Products biedt slimme producten voor alle situaties waarin data uit apparatuur - zoals rioolgemalen - gegenereerd, uitgewisseld en uitgelezen dient te worden of waar apparatuur aangestuurd dient te worden.

Het unieke aan de producten van Rational Products is dat er communicatie mogelijk is via het bestaande elektriciteitsnetwerk, zodat er geen aanpassingen nodig zijn in uw bestaande infrastructuur.

Deze communicatie is middels een uniek en robuust protocol, wat niet gevoelig is voor ruis op het net.

Hierdoor kan er over lange afstanden gecommuniceerd worden en data worden overgedragen.

Bezoek ons op stand G.121 www.rational-products.com

30 % mogelijk is. De schroefblower reageert nauwkeurig op de juiste zuurstofbehoefte in de verschillende stappen van het beluchtingsproces, zodat een optimaal rendement wordt bereikt en besparing van de stroomkosten.

Kenmerken nieuwe ROBOX Energy Schroefcompressor: • energiebesparing van 30% t.o.v. bestaande technologieën • permanente magneetmotor welke energetisch gunstiger is t.o.v. de standaard IE4 en vooral bij lagere frequenties • door compacte bouw 30% besparing in vloeroppervlak • minimale onderhoudskosten • plug en play • laag geluidsniveau • olievrije luchtverplaatsing

water worden gefilterd. De filters zijn beschikbaar in compacte, modulaire eenheden die gemakkelijk zijn uit te breiden. De noviteit biedt de mogelijkheid om spaar- en duurzaam om te gaan met zoet water, aldus het gespecialiseerde bedrijf uit ‘s-Gravendeel.

Bezoek ons op stand J.116 www.uvar.nl

Bezoek ons op stand G.108 RATIONAL SOLUTIONS Rational Solutions levert s­ limme totaaloplossingen voor data communicatie in de bestaande infrastructuur. Hierbij draait het niet om onze techniek, maar om uw doelstellingen. Wij gaan graag met u om tafel om te bespreken waar we u mee kunnen helpen.

De oplossing kunnen wij d ­ aarna met onze eigen vakmensen inmeten, installeren, configureren/ inbedrijfstellen en onderhouden.

We doen geen concessies aan kwaliteit, en bouwen graag een stevige, op wederzijds vertrouwen gebaseerde relatie met u op. Bij onze dienstverlening nemen we u graag alle zorgen uit handen. Wij bieden u een totaaloplossing: van inventarisatie en advies tot ontwikkeling, levering en nazorg. Tijdens het gehele traject behoudt u één aanspreekpunt.

Bezoek ons op stand G.119 www.rational-solutions.nl

ROBUSCHI BENELUX B.V. ROBOX ENERGY Schroefcompressor Op onze stand laten wij u onze nieuwe ROBOX ENERGY schroefblowerunit zien. Door de combinatie van de schroeftechnologie met een permanente magneetmotor en een geïntegreerde frequentie­ omvormer, is een aanzienlijke energiebesparing mogelijk. De Robuschi Engineers hebben een Smart Control Process ontwikkeld, waardoor een kostenbesparing van

WATSON - MARLOW PUMPS B.V. Qdos slangenpompen: nauwkeu­ri­ ge en veelzijdige doseerpompen Qdos slangenpompen bieden gebruikers unieke voordelen vergeleken met membraandoseerpompen.

UVAR HOLLAND Technologische doorbraak in fijn filtratie spectrum Tijdens de Aqua Nederland toont UVAR Holland een nieuwe filtertechniek, die wordt gezien als een technologische doorbraak op het gebied van het fijn filtratie spectrum. De innovatie heeft een kleine footprint en filtert in het spectrum tussen 1-10 micron, zonder gebruik van chemicaliën. Daarnaast heeft het een zeer effi­ciënt, automatisch spoelsysteem dat minder dan 1% van de totale flow gebruikt. Het geavanceerde filter is zeer efficiënt, energiebesparend en zorgt voor een minimum aan milieubelasting.

Door het grote filteroppervlakte kunnen er grote hoeveelheden

• Lagere kosten voor chemi­caliën, dankzij een hogere nauwkeurigheid bij de dosering • De eenvoudige drop-in installatie maakt randapparatuur overbodig • Minder onderhoud, omdat een onderdeel zonder gereedschap wordt vervangen • Opbrengst van 0,1 tot 2000 ml/ min tot 7 bar • Een lagere cost of ownership (i.v.m. membraandoseer­ pompen) Qdos slangenpompen zijn voorzien van ReNu pompkoptechnologie.

De pompkop vergt geen onderhoud en is gegarandeerd lekvrij.

Deze slangenpompen zijn geschikt voor alkalische, zure, abrasieve, ­viskeuze en shear-gevoelige vloeistoffen.

Alle info: https://goo.gl/jy6iGE Wij verwelkomen je graag op stand A.103

0 50

NEW BUSINESS

Powered by Water Alliance | from idea to business

NIEUWE WATERTECHNOLOGIE VAN NEDERLANDSE BODEM VOORAF | Prachtige pitches in Abu Dhabi De grootste stand hadden we niet, maar twee van de drie innovatieprijzen wer­ den wel door Nederlandse bedrijven gewonnen. Hydraloop en Witteveen+Bos stonden in de schijnwerpers. Dat is toch een mooie manier om Nederland te promoten op de International Water Summit (IWS) in Abu Dhabi, in januari.

De winnende pitches waren prachtige momenten tijdens een succesvolle week.

Dit jaar stonden we met zes Nederlandse bedrijven op de beurs. Samen met Flovac (Vacüum Sewerage Systems), Holland Water, Witteveen + Bos, Deltapore, Isle Utilities en Hydraloop presenteerden we de WaterCampus Leeuwarden in het Smart Water Pavilion.

De belangstelling voor deze regio groeit, vorig jaar namen we deel met één Nederlands bedrijf, nu stonden er dus zes op de IWS. Ook wel begrijpelijk, want in landen als de Verenigde ­Arabisch Emiraten wordt volop geïnvesteerd in duurzame technologieën. Dat geldt ook voor water, ze kiezen voor een geïntegreerde aanpak; ze kijken naar energie, water, agri, food.

Ik ben diezelfde week ook deelnemer geweest aan de UAE Green Tour met een twintigtal Nederlandse duur­ zame ondernemers en ik keek m’n ogen uit. Bijvoorbeeld in Dubai Sustainable City, een stadsdeel met zo’n 2.000 huizen waar met name expats in wonen. Daar wordt op commerciële basis een duurzame wijk gebouwd, met gesloten systemen. Zo wordt het grijze water decentraal in de wijk zelf behandeld en weer gebruikt als irrigatiewater voor de teelt van groenten en het groen in de wijk.

In dat soort stadsuitbreidingen liggen kansen voor bedrijven als Hydraloop, die met een waterrecycling systeem dat badkamer- en wasmachinewater opvangt, reinigt en desinfecteert. Zo’n systeem past precies in het op­ komende duurzaamheidsdenken in die regio. Dat merkten ze ook bij Hydraloop, na hun winnende pitch was de belangstelling op de beurs in Abu Dhabi ontzettend groot.

Het onderstreept het belang om met innovaties prijzen te winnen. Mag ik u daarom uitnodigen uw innovatie aan te melden voor onze WIS Award? Die wordt dit jaar uitgereikt tijdens de European Water Tech Week (22 tot 27 september) in Leeuwarden. Dat is een mooi internationaal podium voor prachtige Nederlandse water­ technologie innovaties.

Maar zover is het nog niet. We maken ons eerst op voor de Aqua Nederland Vakbeurs in Gorinchem. Water ­Alliance zal er weer staan met de Aqua Lounge, stand nummer H110. Ik hoop u daar te zien!

Hein Molenkamp Managing director Water Alliance h.molenkamp@wateralliance.nl Water Alliance is een samenwerkingsverband van overheid, kennisinstellingen én bedrijfsleven op het gebied van watertechnologie in Nederland. Water Alliance richt zich vooral op het midden- en kleinbedrijf in de innovatieve en duurzame watertechnologie die wereldwijd vermarkt kan worden. Water Alliance ondersteunt de bedrijven op het gebied van (internationale) matchmaking, netwerken en business development.

wateralliance Agora 4 8934 CJ Leeuwarden 058-2849044 www.wateralliance.nl

WATERNETWERK NEW BUSINESS

Powered by Water Alliance NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

AQUA VAKBEURS NEDERLAND

INNOVATIESTRAAT, EYE CATCHER OP DE BEURS

Het succesvolle concept ‘Innovation Avenue’ op de Aquatech Vakbeurs in Amsterdam krijgt een vervolg.

Op de Aqua Vakbeurs Nederland in ­Gorinchem wordt de avenue van Water Alliance door beursorgani­ sator Easyfair omgedoopt tot Inno­ vatiestraat. Het moet de eye catcher van de beurs worden.

De Innovatiestraat op de Aqua Vakbeurs Nederland krijgt een andere uitstraling dan de Innovation Avenue.

Oogde de avenue op de internationale beurs in Amsterdam vooral oranje, in Gorinchem kleurt de straat blauw.

De straat biedt een meterslang overzicht van nieuwe en innovatieve technologieën. Deelnemers krijgen de ruimte om hun bedrijf en innovatie(s) op het gebied van watertechnologie op een speciale manier onder de aandacht te brengen. Dat gebeurt onder andere met een Innovation & Inspiration Hotspot. Juliette Douglas van Water Alliance legt uit: “Net als vorig jaar krijgt een aantal innovaties extra aandacht in de Aqua Lounge. Dat moeten echt nieuwe technieken zijn.

We lichten er vijf uit, Hydraloop is er daar in ieder geval één van.”

Er is een verschil tussen de Innovatiestraat en de Aqua Lounge. Op de Innovatiestraat staan het product én NR5 / MEI 2013 2018 NR2-FEBRUARI

Op de vorige Aqua Vakbeurs Nederland werd de Upfall Shower gedemonstreerd op het innovatieplein.

het bedrijf centraal en zijn het ‘volwassen’ bedrijven, vertelt Douglas. “In de lounge staan enkele start ups met hun nieuwe technologieën.”

Begin februari stond de teller van het aantal bedrijven dat op de Innovatie­ straat plaatsneemt op ruim tien.

Douglas: “Deze straat moet de nieuwe eye catcher worden van de Aqua Nederland Vakbeurs. Nieuwe bedrijven en producten trekken ook ‘nieuwe mensen’ en we hopen hiermee ook een nieuwe doelgroep aan te trekken, wat ook weer goed is voor de andere bedrijven die op de beurs staan.”

Met de aankondiging dat Hydraloop op de beurs staat, noemt Douglas een van de twee Nederlandse winnaars op de op de International Water ­Summit in Abu Dhabi, die in januari werd gehouden. Naast Hydraloop Interna­ tional met het waterrecycling systeem dat badkamer- en wasmachine-water opvangt, reinigt en desinfecteer, was

dat ingenieursbureau Witteveen+Bos met de innovatieve 1-STEP filter, een modulair en compact koolstoffilter dat vier behandelingsprocessen combineert in één extra behandelingseenheid.

Met Hydraloop heeft de Innovatie­ straat een winnaar uit 2018. Er staan ook in 2017 gelauwerde bedrijven als Cirtec & KNN Cellulose met de ­Cellvation-installatie (winnaar Aquatech Innovation Award) en EQA Projects met de plug and play water­ krachtcentrale EQA-Box (winnaar Innovatieprijs 2017, categorie Energie en Waterschappen).

In de Aqua Lounge (stand nummer H110) is er volop gelegenheid om te netwerken.

De Aqua Nederland Vakbeurs wordt 13, 14 en 15 maart van 10.00 tot 18.00 uur gehouden in de Evenementenhal in Gorinchem.

51 0

0 52

NEW BUSINESS Powered by Water Alliance

De fleetcleaner

INSCHRIJVING WEER BEGONNEN

WIS AWARD HEEFT IMPACT Win je de WIS Award, dan heeft dat een flinke impact op je bedrijf.

De prijs genereert aandacht én op­ drachten.

Water Alliance heeft het initiatief tot de prijs genomen om een podium te creëren voor innovaties. “Innovatie is een unique selling point naar de rest van de wereld,” legt Juliette Douglas van Water Alliance uit.

Daarvan getuigen de winnaars van de Water Alliance Stimulation & Innovation Award. Zo zegt oud-winnaar Jan Melein (Hydrawashr): “Door het winnen van de WIS Award hebben wij veel positieve publiciteit gekregen.

Een advertentiecampagne samen met de Water Alliance hebben heel veel nuttige contacten opgeleverd. Een waarschuwing is wel op zijn plaats: wel met beide voeten op de grond blijven. Meedoen is belangrijker dan winnen, want het is nuttig om contact te hebben met andere partijen die ook met innovaties bezig zijn.”

Alex Noordstrand (Fleetcleaner) vertelt: “Door het winnen van de WIS Award hebben we goed gebruik kunnen maken van het brede netwerk van de Water Alliance. De Fleetcleaner is meegenomen in diverse uitingen van de Water Alliance, waaronder

een uitgebreid artikel in de Water­ proof. Ook hebben we met medewerking van de Water Alliance een film ontwikkeld waarin de werking van de ­FleetCleaner tot uiting komt.”

De WIS Award wordt dit jaar uitgereikt tijdens de European Water Tech Week (22 tot 27 september) in Leeuwarden.

Dat gebeurt na een aantal pitches waarin tien genomineerde bedrijven hun innovatieve product over het voetlicht brengen. Een vakjury onder leiding van prof. dr. Cees Buisman bepaalt in de eindronde met vijf finalisten uiteindelijk de winnaar.

Het is niet een ‘award voor één dag’.

De winnaar krijgt een pakket PRactiviteiten aangeboden ter waarde van 10.000 euro. Daarmee kan het innovatieve product internationaal worden gepromoot. Tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs zullen de eerste aanmeldingen al even in de spotlight gezet worden, zegt Douglas. “Ook is het mogelijk om meer info te k ­ rijgen over deelname aan de WIS Award op de Aqua Lounge; waar netwerken samen komen.”

HYDRALOOP START REVOLUTIE GRIJSWATERONTWIKKELING Zo normaal als we het vinden om een wasmachine en toilet in huis te heb­ ben, zo normaal moet het ook zijn om huishoudelijk afvalwater te recyclen, vindt Hydraloop International. Het bedrijf viel in Abu Dhabi in de prijzen.

In november lanceerde het Nederlandse bedrijf een innovatief waterrecyclingsysteem voor de consumentenmarkt. Het loopt wereldwijd storm.

“We worden overstelpt met reacties van geïnteresseerde partijen”, vertelt Sabine Stuiver, marketingspecialist bij Hydraloop. Ze is net terug van de International Water Summit in Abu

Dhabi, waar Hydraloop de Innova­ tion Award won in de categorie Real ­Estate. “Een enorme erkenning voor ons werk in de afgelopen jaren.”

Hydraloop ontwikkelde een water­ recycling systeem dat badkamer- en wasmachinewater opvangt, reinigt en desinfecteert. Met de Hydraloop kan zo’n vijfentachtig procent van het leidingwater worden hergebruikt, bijvoorbeeld als wasmachinewater, water voor het toilet of irrigatiewater voor de tuin. Stuiver: “Gemiddeld gebruiken we per persoon honderdtwintig liter water per dag. Daarvan drink

je er twee en de rest gaat na gebruik het riool in. Met de Hydraloop recycle je drieënzestig liter en gebruik je nog maar vierenzeventig liter leidingwater. Water decentraal reinigen voor hergebruik is echt de toekomst.”

Op de markt bestaan al wel oplossingen voor grijswaterontwikkeling, maar deze zijn prijzig, nemen veel ruimte in beslag en ze vragen veel onderhoud, vooral omdat membranen makkelijk verstopt raken. Stuiver: “Het heeft ons jaren gekost, maar wij hebben een product ontwikkeld zonder membranen en filters waarmee we wel de water-kwaliteitswaarden

WATERNETWERK NEW BUSINESS

Powered by Water Alliance NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

Het waterrecyclingsysteem van Hydraloop

behalen zoals vereist in de interna­ tionale stan-daarden zoals BS8525 en NSF-350. Ons systeem bestaat uit een unieke combinatie van reinigingstechnologieën, waaronder dissolved air flotation, sedimentation en een aërobe bioreactor. Omdat wij steeds de eindgebruiker centraal stellen, is het een plug and play installatie die hooguit een kwart van een vierkante meter in beslag neemt. Het systeem is onderhoudsarm en het Dutch design mag zeker gezien worden.”

Hoewel de Hydraloop pas in november is gelanceerd, draait het systeem al enige jaren succesvol in testhuizen.

Begin februari worden er Hydraloop­ systemen geïnstalleerd in tien villa’s in Leeuwarden.

Vanaf nu kan het snel gaan. ­Onder andere in Nederland, Polen en ZuidAfrika, Verenigd Koninkrijk, Malta en Duitsland heeft Hydraloop al afspraken met dealer-installers, zegt Stuiver. “Wat ons betreft wordt er over twintig jaar geen huis meer gebouwd zonder grijswater-recyclingsysteem.”

NR5 / MEI 2013 2018 NR2-FEBRUARI

Sabine Stuiver

‘ IK DRAAI OP ADRENALINE!’

“Ik draai op adrenaline!” Dat zei Sabine ­Stuiver, sales & marketing director van ­Hydraloop, na het winnen van de innovatie­ prijs in de categorie Real Estate op de International Water Summit in Abu Dhabi.

Ingenieursbureau Witteveen+Bos viel ook in de prijzen met de innovatieve 1-STEP filter.

Hydraloop, dat won met zijn innovatieve ­waterrecyclingsysteem, heeft zich onlangs gevestigd op de WaterCampus in ­Leeuwarden en lijkt optimaal te profiteren van de marktkansen die zich nu voordoen.

Het bedrijf is aangesloten bij de Water Alliance en maakt op indrukwekkende wijze gebruik van het internationale netwerk waartoe men nu de beschikking heeft.

“En dan gaat het razendsnel,” aldus Stuiver.

“Onze launch was tijdens de Aquatech in Amsterdam. We stonden aan het begin van de Innovation Avenue en toen al was het razend druk. Maar wat hier in Abu Dhabi meemaken is echt overweldigend. Na het winnen van de award ben ik voortdurend in gesprek geweest.”

53 0

54

Bezoekers bekijken de mobiele weterzuivering

In 2016 en 2017 is het ontwerp voor de waterzuiveringsinstallatie gemaakt door Evides Water en Universiteit Gent. Vervolgens is deze gebouwd door het Belgische bedrijf IEC. De installatie is geplaatst in twee standaard zeecontainers, zodat ze makkelijk verplaatsbaar zijn. Dit is belangrijk, omdat de installatie achtereenvolgens bij Yara, BASF en Dow staat.

Het doel van de installatie is onderzoek te doen naar de beste manier waarop proceswater gezuiverd kan worden, zodat het opnieuw gebruikt kan worden. Er zijn componenten ingebouwd voor zeven zuiveringsmethoden, namelijk elektrodialyse, omgekeerde osmose, membraan destillatie, ultrafiltratie, toegepaste oxidatie, ionenuitwisseling en het gebruik van actieve kool.

Per methode kan dagelijks 500 liter water gezuiverd worden. Het is mogelijk tussen de methoden te schakelen. Ook combinaties zijn mogelijk, zodat voorzuivering mogelijk is met de ene methode en nazuivering met een andere.

INDUSTRIE TEST MOBIELE ZUIVERING PROCESWATER Een mobiele waterzuiveringsinstallatie geplaatst in twee zeecontainers wordt door grote bedrijven als Yara, BASF en Dow getest om proceswater te zuiveren.

Grootverbruikers van water in de industrie zijn bezig hun watergebruik te verminderen. In het kader van het Europese ontwikke足 lingsprogramma Improved worden hiervoor betere zuiveringstechnieken ontwikkeld. Deze worden in 2017 en 2018 in de praktijk geprobeerd bij Yara Sluiskil, BASF Antwerpen en Dow Terneuzen.

Improved staat voor Integrale Mobiele PROceswatervoorziening Voor een Economische Delta. Het is een onderzoeksprogramma van 4,6 miljoen euro, dat onderdeel is van het Interreg V programma Vlaanderen-Nederland. Behalve de drie genoemde bedrijven behoren Evides Water, Universiteit Gent en het Vlaams Kennis足 centrum Water tot de tien deelnemers. Het project ging begin 2016 van start en duurt drie jaar.

Yara heeft de primeur. Sinds afgelopen september staat de installatie op het terrein van deze kunstmestfabrikant in Sluiskil. Yara maakt hier jaarlijks ruim 2,5 miljoen ton kunstmest plus bijna evenveel andere producten waaronder AdBlue. Centraal in het productieproces staat het kraken van aardgas. Hiervoor is jaarlijks 3,5 kubieke meter gedemineraliseerd water nodig om de ketels te voeden. Een deel van dit water wordt hergebruikt. De rest levert Evides.

Het is de bedoeling van Yara om meer gecondenseerd ketelwater opnieuw te gebruiken. Ook wil het bedrijf zelf water gaan 足zuiveren, dat bijvoorbeeld uit het naastgelegen Kanaal van Gent naar 足Terneuzen gepompt kan worden.

Het is de bedoeling de installatie in april te verplaatsen naar BASF in Antwerpen. Dit bedrijf wil kijken hoe brak water en afvalwater bewerkt kan worden om als proceswater te dienen. Hiermee wil BASF de afhankelijkheid van grondwater en zoet oppervlaktewater verminderen.

Tot slot zal Dow Terneuzen de installatie beproeven. Het bedrijf gebruikt 60.000 m3 water per dag. Dow heeft als doel om in 2025 de primaire waterbron (de Biesbosch) niet meer nodig te hebben.

Dan moet al het water afkomstig zijn van hergebruik of van lokale bronnen, zoals de Westerschelde.

WATERTECHNIEK

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTOR

De sanitation hub SEMiLLA kan permanente oplossing bieden

De zuiveringsinstallatie kan worden ingebouwd in een standaard zeecontainer, waardoor transport en opstelling gemakkelijk te organiseren zijn. De container bevat om te beginnen een toilet en een urinoir. Het spoelwater hieruit wordt opgevangen in een ­reservoir, van waaruit het naar de zuiveringsunit gaat. Deze onttrekt fosfaat, kalium en stikstof aan het water. Dit wordt apart afgevoerd en kan dienen als kunstmest. Andere verontreinigingen zijn niet bruikbaar en worden als afval afgevoerd.

WATERZUIVERING MET RUIMTEVAARTTECHNOLOGIE Het muziekfestival Euronics Noorderslag had de Nederlandse primeur met de SEMiLLA Sanitation Hub. Dit is een mobiele zuiveringsinstallatie die uit een sanitaire afvalstroom zowel drinkwater als kunstmest maakt.

De Hub is niet alleen geschikt voor tijdelijke inzet bij festivals en evenementen, maar ook voor permanente opstelling in gebieden waar drinkwater schaars is. De opstelling op Euronics Noorder­ slag betreft een grote praktijkproef.

Het gezuiverde water is drinkbaar. Het water is in de Hub bruikbaar voor de eveneens ingebouwde wastafel en de spoeling van urinoir en toilet. Het water uit de wastafel wordt overigens ook in de Hub gezuiverd. Meer circulair kan een toilet niet worden. De Hub is ook inzetbaar om extern drinkwater te leveren. Daarvoor dient dan het gezuiverde spoelwater. Voor toiletspoeling kan in dit geval ongezuiverd water uit een bron of rivier worden gebruikt.

De zuiveringstechnologie is afkomstig van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Dat ligt voor de hand, want in de r­ uimtevaart wordt toiletspoeling en waswater al tientallen jaren gebruikt om drinkwater te maken. Dit gebeurt in twee stappen, waarin het water eerst door een keramisch filter gaat en vervolgens in twee stappen door een membraan wordt gevoerd. De installatie is zeer compact. Ook dat is een erfenis uit de ruimtevaart.

ZWEMBAD WEKT WARMTE EN ELEKTRICITEIT OP MET DAGLICHT Het Zwembad Den Hommel in Utrecht wekt sinds half januari elektriciteit en warmte op met slechts één systeem. Het gaat om HONE, dat wordt gefabriceerd door de Britse producent met dezelfde naam.

Het HONE systeem bestaat uit panelen waarin daglicht wordt gebruikt om zowel elektriciteit te genereren als water te ­verwarmen.

Dit gebeurt ook als de zon niet schijnt. Hiervoor heeft HONE op basis van nanotechnologie panelen gemaakt waarin ­zonnecellen worden gecombineerd met elementen waar water doorheen stroomt. Het water wordt verwarmd tot 60 à bijna 100 °C. Dit wordt gebruikt om via een warmtewisselaar het zwembadwater te verwarmen.

Van groot belang voor de werking van HOME is de hoge COP, ofwel de verhouding tussen de energie die het ­systeem gebruikt om te kunnen functioneren en de energie die het ­oplevert. Volgens de opgave van HONE bedraagt deze 1:300. Dit is mogelijk doordat HONE geen gebruik maakt van een compressor, zoals wel het geval is bij een warmtepomp. Er is alleen elektriciteit nodig voor

NR2-FEBRUARI 2018

het verpompen van water door het systeem en voor de aansturing van het systeem.

Den Hommel is voorzien van panelen met een totale ­oppervlakte van 400 m2. Omdat de dakconstructie niet sterk genoeg is, is een deel van de panelen aan de gevel bevestigd. Het systeem zal jaarlijks een besparing aan CO2-uitstoot opleveren van 40 ton, claimt de leverancier. Het installeren van HONE in Den Hommel is onderdeel van een programma van de gemeente Utrecht om haar zwembaden duurzamer te maken. Hiervoor zijn reeds maat­ regelen getroffen met een besparingspotentieel van ruim 700 ton CO2-uitstoot per jaar.

55

56

WATERTECHNIEK

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTOR

(Advertentie)

ACTUALISATIE PRAKTIJKCODES DRINKWATER Waterbedrijven gebruiken praktijkcodes als handvatten voor een efficiënte en kwalitatief hoogwaardige ­bedrijfsvoering. Het Platform Bedrijfsvoering zorgt ervoor dat deze documenten structureel worden geactualiseerd. Medewerkers van waterbedrijven hebben via het KWR-intranet ‘Watnet’ toegang tot de documenten, die worden aangeduid als ‘Praktijkcode Drinkwater’. Zo kunnen de bedrijven deze ‘PCD’s’ in hun eigen werk gebruiken en ook bijdragen aan het actueel houden ervan.

Betere resultaten door Ephyra

EPHYRA AAN DE SLAG IN TOLLEBEEK De innovatieve slibgistingstechnologie Ephyra, die ontwikkeld is door Royal HaskoningDHV, draait in de praktijk. Waterschap Zuiderzeeland heeft de primeur.

Het is voor het eerst dat Ephyra in een grote slibgistingsinstallatie wordt toegepast. De techniek draait in de afvalwaterzuiveringsinstallatie (awzi) Tollebeek. De nieuwe installatie is eind 2017 opgeleverd. Daar ging jaren van testen aan vooraf in laboratorium­ omstandigheden en kleinschalige pilotprojecten.

Ephyra wordt omschreven als een compacte en duurzame technologie voor de vergisting van natte biomassa zoals communaal slib en mest. De kern is de horizontale compartimentering van de slibgisting. Er wordt twintig tot dertig procent meer slib afgebroken dan bij een conventionele installatie, waardoor minder eindslib overblijft.

“Eigenlijk is Ephyra een meertrapssysteem”, zegt projectmanager David de Vries van waterschap Zuiderzeeland. “De gisting start in een tank met drie compartimenten, waarin de omstandigheden verschillen. Zo wordt op een slimme manier betere resultaten gehaald.” Dat betekent: meer duurzame energie in de vorm van biogas en een lagere hoeveelheid restslib.

Royal HaskoningDHV heeft behalve Ephyra nog een andere slibgistingstechnologie ontwikkeld: Themista. Hiervoor is Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard de ‘launching customer’. Het hoogheemraadschap heeft op 25 januari een overeenkomst met Royal HaskoningDHV gesloten over de bouw van een Themista-installatie bij afvalwaterzuiveringsinstallatie Kralingseveer. Deze installatie is uiterlijk medio 2020 klaar.

Eind 2017 is de volgende PCD-serie vastgesteld en beschikbaar gekomen: • ‘Reservoirs en andere constructies voor drinkwater (bereiding): Deel 1: Algemeen’ (PCD 4-1:2017); • ‘Reservoirs en andere constructies voor drinkwater (bereiding): Deel 2: Beton’ (PCD 4-2:2017); • ‘Reservoirs en andere constructies voor drinkwater (bereiding): Deel 3: Metalen en kunststoffen’ (PCD 4-3:2017).

In 2016 is de tweede editie van de PCD 4 ‘Richtlijnen ten behoeve van reservoirs voor drinkwater; Ontwerp, realisatie, bedrijfsvoering en beheer’ gerealiseerd.

Naast dit document bestonden er sinds vele jaren twee richtlijnen op het gebied van betonnen reservoirs en andere constructies voor drinkwater(bereiding) (bijvoorbeeld behuizingen van filters), opgesteld en beheerd door certificatie-instelling Kiwa Nederland (van origine opgesteld in opdracht van Vewin): één op het gebied van de realisatie en één op het gebied van het technisch beheer van deze constructies. In een project in 2017 zijn deze drie documenten geïntegreerd, met (ook weer) drie praktijkcodes als opbrengst. Alle aspecten (ontwerp, (betontechnische) realisatie, beheer, en onderhoud) zijn in die drie praktijkcodes (algemeen of materiaal specifiek) verdisconteerd. Voor zover dat mogelijk was, is ook de vigerende publiekrechtelijke regelgeving voor materialen in contact met ­drinkwater daarbij meegenomen. In 2018 volgt nog een inhoude­ lijke slag waarbij de drie praktijkcodes worden ge­ actualiseerd.

Een overzicht met ‘Praktijkcodes drinkwater’ met de onderliggende documenten is in te zien na inloggen via de www.watnet.nl.

Voor meer informatie: Martin Meerkerk van KWR Watercycle Research Institute (030) 60 69 591

ff doortrekken...

Als Kanters B.V. trekken wij graag even door: nĂŠt even verder kijken, ff gasgeven, doorgaan waar anderen stoppen. Wij zijn continu in ontwikkeling en op zoek naar innovaties.

Kanters B.V. nodigt u van harte uit Met een full-service pakket bieden wij onze klanten volledige ontzorging tijdens het gehele traject: van (3d) ontwerp tot en met realisatie, inclusief (predictive) onderhoud en directe oplossing van storingen. Naast Riooltechniek, Service & Onderhoud, bieden wij onze diensten aan binnen de disciplines Infratechniek en Onderhoud Buitenruimte.

www.kanters.eu

13, 14 EN 15 MAART 2018 EVENEMENTENHAL GORINCHEM

BEZOEK ONZE STAND F.116

58

iStockphoto

Innovatieve ideeën over het gebruik van regenwater als bron voor huishoudwater of drinkwater lijken de laatste jaren als ­paddenstoelen uit de grond te schieten. Maar is het inderdaad een realistisch alternatief?

En kunnen huishou­ dens hier zelf mee aan de slag of moet het toch centraal worden ­geregeld?

REGENWATER ALS ALTERNATIEVE BRON VOOR DRINKWATER

Om deze vragen te kunnen beantwoorden, moeten we weten wat de kwaliteit van het regenwater is of er genoeg regenwater valt, of burgers en drinkwaterbedrijven wettelijk gezien drinkwater mogen maken uit regenwater en wat de risico’s en de kosten zijn. KWR heeft in samenwerking met Oasen en Waternet hier onderzoek naar gedaan.

HUISHOUDWATER EN DRINKWATER Op dit moment wordt in Nederland gemiddeld 119 liter drinkwater per persoon per dag gebruikt. Voor de wasmachine, toiletspoeling en het sproeien van de tuin zou water van een minder goede kwaliteit in principe kunnen volstaan: het zogenaamde huishoudwater. Maar begin deze eeuw zijn mensen in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn ziek geworden doordat drinkwater was besmet met huishoudwater. Sindsdien is het in Nederland niet meer toegestaan huishoudwater voor andere toepassingen dan toiletspoeling te gebruiken. Juridisch gezien zouden drinkwaterbedrijven wel regenwater als drinkwaterbron kunnen gebruiken.

VERGELIJKING VAN DE WATERKWALITEIT De exacte samenstelling van opgevangen neerslag is sterk afhankelijk van (lokale) omstandigheden. Opgevangen regenwater is schoner dan oppervlaktewater, maar zeker niet schoon. Het is, in tegenstelling tot oppervlaktewater, vrij van medicijnresten en verontreinigingen door bijvoorbeeld hormonen en zoetstoffen. Maar het bevat vaak meer koper, nikkel, zink en fosfaat. Een belangrijke bron van verontreiniging vormt het oppervlak waarop de neerslag wordt opgevangen. Hier bevindt zich vuil uit de omgeving van verkeer, industrie of pesticiden. Daarnaast zitten op daken vrijwel altijd uitwerpselen van dieren. Bovendien is het regenwater relatief zacht en zuur, waardoor kalk uit beton erin oplost, maar ook ­metalen uit dakmateriaal en goten.

DAKEN ALLEEN ZIJN NIET GENOEG In Nederland is het bij wet alleen toegestaan water op te vangen op daken om er huis-

WATERWETENSCHAP

TOEGEPASTE WETENSCHAP IN DE WATERSECTOR

Schematisch overzicht van regenwateropvang- en opslagsysteem

houdwater van te maken. In het buitenland is echter ook onderzoek gedaan naar neerslag die op wegen en parkeerplaatsen valt. Het blijkt dat de kwaliteit daarvan niet veel verschilt met het water van daken. Als we enkel de neerslag van daken mogen gebruiken, kunnen we aan ongeveer 25 procent van de watervraag voldoen. Dat percentage is gebaseerd op de hoeveelheid neerslag, de grootte van de daken, de runoffcoëfficiënt en de first-flush. Die runoff­ coëfficient geeft het percentage neerslag weer dat effectief kan worden opgevangen en de first-flush gaat over de eerste hoeveelheid water die wordt opgevangen en die beter niet gebruikt kan worden, omdat die vaak het sterkst vervuild is. Als we ook het regenwater dat op wegen en parkeerplaatsen valt mee kunnen nemen in de berekening per wijk of buurt, blijkt dat er in veel gevallen ruimschoots kan worden voldaan aan de watervraag.

DECENTRAAL DRINKWATER MAKEN Omdat de (microbiologische) kwaliteit van opgevangen regenwater vaak slecht is, is het vanuit het oogpunt van volksgezondheid niet verantwoord consumenten zelf drinkwater te laten maken. De kosten voor de benodigde kwaliteitsanalyses vormen een groot struikelblok, maar ook is het niet realistisch om dit bij elk huishouden te controleren. Kleinschalig gebruik als huishoudwater is natuurlijk wel mogelijk. Toch is ook hier voorzichtigheid geboden. De ervaring leert dat besmetting van drinkwater met huishoudwater niet altijd te voorkomen is. Een ander probleem is dat er vaak langere periodes van droogte kunnen voorkomen, waardoor een centraal leidingnet waarschijnlijk toch noodzakelijk blijft om altijd voldoende water te kunnen garanderen.

REALISTISCH ALTERNATIEF Het enige realistische alternatief lijkt dus dat op wijk- en buurtniveau het regenwater van al het verharde oppervlak opgevangen wordt en dat het drinkwaterbedrijf daar vervolgens drinkwater uit maakt. Dit heeft als voordeel dat er dan voldoende water beschikbaar is, de veiligheid gegaranNR2-FEBRUARI 2018

deerd kan worden en bovendien schade door wateroverlast bij hevige regenval kan worden voorkomen. Een bijkomend voordeel is dat een groot deel van het bestaande leidingnet kan worden gebruikt. Er zijn geen extra l­ eidingen nodig om het water naar de zuivering te transporteren: dat kan via wadi’s en slootjes. De kosten voor dit alternatief liggen waarschijnlijk wel hoger dan het huidige, centraal ­geproduceerde drinkwater. Wanneer de kosten van de hele watercyclus worden beschouwd zou een dergelijk lokaal systeem interessant kunnen worden. Economisch voordeel van dit systeem zou vooral kunnen zitten in afkoppeling van het regenwater van het riool, wat een kleinere kans op schade door overstromingen tijdens piekbuien tot gevolg heeft.

Cheryl Bertelkamp (KWR Watercycle Research Institute) Roberta Hofman-Caris (KWR Watercycle Research Institute) Arjen Roelandse (Oasen) René van der Aa (Waternet) Jan Peter van der Hoek (Waternet, Technische Universiteit Delft) Een uitgebreide versie van dit artikel is te vinden op H2O-Online.

Het is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op www.h2owaternetwerk.nl (onder H2O-vakartikelen).

DRINKWATERBEDRIJVEN ZOUDEN REGENWATER KUNNEN GEBRUIKEN Als we regenwater als drinkwater willen gebruiken, moeten we daarvoor al het water dat op verhard oppervlak valt op mogen vangen. Dat is op dit ­moment nog niet het geval. Drinkwaterbedrijven zouden hier vervolgens drinkwater van kunnen maken. Dit door huishoudens zelf te laten doen is niet verant­ woord, want het regenwater is veel minder schoon dan vaak wordt gedacht en de kwaliteit is dan niet te ­controleren.

59

60

h2owaternetwerk.nl MEER WETEN?

KIJK OP DE WEBSITE VAN H2O! Internationale City climatescan ­Rotterdam: onderzoeksresultaten ­klimaatadaptatie De ‘internationale city climatescan’ is een nieuwe methode om bewustwording te creëren over klimaatadaptatie. Hierbij worden de huidige status van klimaatadaptatie in een stad en de ambitie voor de komende jaren vastgelegd. De climatescan heeft veel waardevolle informatie opgeleverd en zal daarom in de nabije geïmplementeerd worden in onder andere Nederland, Polen, Indonesië en de Filipijnen. loris Boogaard (Hanzehogeschool Groningen, Hogeschool Rotterdam, Tauw), Rick Heikoop, Kaj van de Sandt, Tijmen den ­Oudendammer (Hogeschool Rotterdam), Arjen Oostra ­(gemeente Rotterdam)

Quaggamosselen verlagen de ecologische stabiliteit in de Biesboschbekkens De quaggamossel wordt door sommige waterbeheerders gezien als een zegen en zelfs ingezet om troebele wateren helder te krijgen. Monitoringsdata van de Biesboschbekkens en experimenteel ­onderzoek aan de onderwaterbodems, tonen echter dat een gedeeltelijk afsterven van de populatie kan leiden tot een omslag in de waterkwaliteit.

Esther Lucassen, Alfons Smolders (onderzoekcentrum B-WARE), Arco Wagenvoort (AqWa ecologisch advies), Henk Castelijns, Henk Ketelaars (Evides Waterbedrijf)

Wat momentopnamen van ­fyto­plankton ons kunnen vertellen over de ­geschiedenis van de kust Alle gegevens uit het programma ­‘Monitoring Waterstaatkundige Toestand des Lands’ (MWTL) zijn samengevoegd in een groot databestand. Dit maakt het

Naast vakblad H2O is er een complete website met het meest actuele (water)nieuws, watervaca­ tures en H2O-vak­artikelen, voor wie de verdieping zoekt. Deze H2O- vakartikelen zijn geschreven door waterprofessionals. Op deze pagina een overzicht van de meest recente artikelen die op de site www.h2o-waternetwerk.nl zijn verschenen.

mogelijk systematisch te kijken naar veranderingen in biodiversiteit, vóórkomen van exotische soorten, maar ook andere aspecten van klimaatverandering of watervervuiling.

Friederike Wagner-Cremer, Farilde Steur (Universiteit Utrecht), René van Wezel, Geurt Verweij (Bureau Waardenburg BV, ­voormalig Koeman en Bijkerk BV), Frans Kouwets ­(Rijkswaterstaat)

Sensortechnologie voor real time control van gemengde rioolstelsels In Leeuwarden, Groningen en Assen is de toepasbaarheid van sensortechnologie voor het sturen van rioolwater op basis van waterkwaliteit onderzocht. Uit de resultaten blijkt dat het real-time sturen van rioolwater in gemengde stelsels op basis van waterkwaliteit kansen biedt in specifieke situaties.

Astrid Mous en Peter van der Maas (WLN)

Regenwater als bron voor drinkwater in Nederland: een haalbare kaart?

Uit literatuuronderzoek blijkt dat er via daken minder neerslag kan worden opgevangen dan veel mensen denken, dat er toch wel verontreinigingen in kunnen voorkomen en dat het heel lastig wordt om de veiligheid te garanderen als hier drinkwater uit gemaakt wordt.

Cheryl Bertelkamp, Roberta Hofman-Caris (KWR Watercycle Research Institute), Arjen Roelandse (Oasen), René van der Aa (Waternet), Jan Peter van der Hoek (Waternet, Technische Universiteit Delft)

Citizen science en kalkafzettendheid In dit citizen science-project doen klanten voor het eerst als onderzoeker mee aan een wetenschappelijke studie naar de

hardheid en kalkafzettendheid van drinkwater. Uit de evaluatie is gebleken dat deze vorm van samenwerking tussen klant en waterbedrijf zeer gewaardeerd wordt.

Stijn Brouwer, Monique Albert (KWR Watercycle Research Institute), Willem van Pol, Hedwig van Berlo (WML)

Verwarming en koeling zonder warmte­ pomp met WKO-triplet Bodemenergiesystemen worden veel­vuldig toegepast om energie te besparen. De warmtepomp van zulke systemen gebruikt echter nog altijd veel elektriciteit. Het WKO-‘triplet’-systeem vermijdt elektriciteitsverbruik door de warmtepomp door warmte en koude op het gewenste temperatuurniveau in te vangen en in de bodem op te slaan met (bijvoorbeeld) zonnecollectoren en droge koelers.

Martin Bloemendal – KWR/TU Delft, Niels Hartog – KWR/UU, Ad van Wijk – KWR/TU Delft, Jan Jaap Pape – UU/KWR

Van elk nieuw artikel op H2O-Online een ­melding krijgen? Volg ons dan op Twitter: @vakbladh2o.

De ambitie om een H2O-vakartikel te schrijven?

Kijk op onze website voor de auteursinstructies.

En stuur uw artikel naar redactie@h2owaternetwerk.nl

Water Matters is het kennismagazine van H2O en bevat onderzoeken over uiteenlopende onder足 werpen, geschreven door Nederlandse water足 professionals op basis van gedegen onderzoek.

De artikelen moeten nieuwe inzichten bieden en 足uitzicht geven op praktische toepassing.

De zevende editie van Water Matters verschijnt in juni.

De uitgave van het Koninklijk Nederlands Water足 netwerk wordt mede mogelijk gemaakt door ARCADIS, Deltares, KWR Watercycle Research Institute, Royal HaskoningDHV, STOWA en Wageningen Environmental Research (Alterra).

Clean water THROUGH TOP TECHNOLOGY

Banner_88x125mm_DEF.indd 1

H20 BESTAAT 50 JAAR! In april verschijnt het extra dikke jubileumnummer.

Adverteren? Neem dan contact op met Bart de Wilde.

010-742 05 49 bart@crossmedianederland.com

02/02/2018 11:36

WATERNETWERK

62

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

iStockphoto

AGENDA

iStockphoto

2017

Wilt u een activiteit voor ­waterprofessionals aangekondigd zien in deze agenda van maandblad H2O? Meld het dan aan onze redactie: redactie@h2owater netwerk.nl

SYMPOSIUM: RUIMTELIJKE INPASSING VAN DIJKEN

Cec’s, drugs & Plastic Balls. Symposium opkomende en

Het dijkversterkingsprogramma HWBP is in volle gang.

De opgave voor waterschappen en Rijkswaterstaat is groot: tot 2050 moet naar verwachting 1900 ­kilometer dijk worden versterkt. Daarbij komen verschillende dilemma’s naar voren. Eén van die dilemma’s is hoe de ­dijken ruimtelijk zo in te passen dat ze een ­meerwaarde bieden aan de omgevingskwaliteiten en tegelijkertijd ­andere kansen meenemen in overleg met de omgeving.

Tijdens het symposium op dinsdag 13 maart vertelt Richard Jorissen hoe ze dat doen in het HWBP. Verder komen aan de orde de succes- en faalfactoren bij samenwerken aan dijken en leren we van de multifunctionele Wakkere Dijk.

Meer informatie op www.h2owaternetwerk.nl.

29 MAART, BRABANT

NIEUWE STOFFEN IN DE SCHIJNWERPER

13 MAART, POEDEROIJEN

Ruimtelijke Inpassing Dijken - themamiddag aan de hand van concrete projecten over best practices en de succes-en faalfactoren, tevens excursie Wakkere Dijk bij Slot Loevestein Meer info en aanmelden: www.h2owaternetwerk.nl 15 MAART, AMSTERDAM

Milieuvreemde stoffen zoals nanodeeltjes, microplastics en drugs.

Over visie, meten en oplossingen.

Meer info en aanmelden: www.h2owaternetwerk.nl

Inspecties zijn superbelangrijk - studiemiddag Kennis in de Regio Meer info en aanmelden: www.h2owaternetwerk.nl

17 APRIL, WAGENINGEN

Van Papier naar Praktijk, 4e NKWK conferentie www.waterenklimaat.nl

12 APRIL, UTRECHT

Kennis in de Regio: Werken in de watersector: hoe is jouw veiligheid gewaarborgd, o.a. met lessons

learned uit de chemie, werken in besloten ruimte en trillingen. www.h2owaternetwerk.nl

19 APRIL, UTRECHT

Feestelijk netwerkdiner H2O 50 jaar. www.h2owaternetwerk.nl

20 APRIL, UTRECHT

KNW Voorjaarscongres over Klimaatstresstesten www.h2owaternetwerk.nl

17 MEI

Kennis in de Regio – over Energie: Biogaskwaliteit en processturing bij anaerobie. www.h2owaternetwerk.nl

Op donderdagmiddag 15 maart delen we de laatste kennis en ervaring rondom nanodeeltjes, microplastics en overige microverontreinigingen zoals drugs. Met medewerking van Merle de Kreuk (TUD), Heather Leslie (VU), Patrick Bauerlein en Cheryl Bertelkamp (KWR), Linda Bot (Loveli Care) en Michiel Roscam Abbing (Plastic Soup Foundation) en Monique Groenwold (RIVM). Er zal specifiek worden ingegaan op de bronnen, effecten in het watermilieu en maatregelen om verspreiding te voor­ komen zoals bronaanpak en verwijderingstechnieken in de rioolwaterzuivering en de drinkwaterbereiding.

Aanmelden op www.h2owaternetwerk.nl.

PRIMEUR: WETSKILLS IN COLOMBIA Wetskills daagt studenten, afgestudeerden en young professionals uit om met ons mee op avontuur te gaan naar Colombia. Voor de eerste keer vindt een Wetskills challenge plaats in Latijns-Amerika. Deze unieke Wetskills challenge start op 20 mei en op 1 juni vindt de finale plaats tijdens het jaarlijkse ACODAL-congres. De eerste dagen staan in het teken van bezoeken aan water gerelateerde locaties, teambuilding en culturele activiteiten. Meer informatie op wetskills.com/event/wetskills-colombia-2018/.

LET OP! GEWIJZIGDE OPENINGSTIJDEN: 10:00 – 18:00 UUR

DÉ MEEST SUCCESVOLLE WATERBEURS VAN NEDERLAND

BESTEL UW TICKETS VIA DE WEBSITE

71800057101

13, 14 & 15 MAART 2018 WWW.EVENEMENTENHAL.NL/AQUA

DÉ VERBINDENDE VAKBEURS VOOR DE RIOLERINGSBRANCHE