H2O maart 2017 by H2O magazine

Maandblad van Koninklijk Nederlands Waternetwerk

16 maart 2017 50ste jaargang

h2owaternetwerk.nl

21-23 MAART WEEK VAN DE WATERTECHNOLOGIE IN GORINCHEM WANDEL MET H2O DOOR 4 WATERMUSEA Waarom maken we niet meer dijken doorbraakvrij? Nederland (nog) geen fonteinenland

SIERT WIERSEMA

WIL NOG EEN WERELD WINNEN

ACHTER DE

COVER

WIE? Siert Wiersema (54), adjunct-directeur van Aerzen Nederland, leverancier van blowers en compressoren voor afvalwaterzuiveringen. Als oudste van een gezin met vier zoons groeide hij op in de waterrijke omgeving van Sneek. De watersport werd hem met de paplepel ingegoten. Na het vwo volgde hij de opleiding Werktuigbouw aan de Universiteit Twente en verdiepte hij zich in de filosofie van het ‘methodisch ontwerpen’: niet uitgaan van de techniek, maar uitgaan van wat mensen nodig hebben en hoe techniek dienstbaar kan zijn. Eerst deed hij dat bij bedrijven die deden in revalidatie- en fitnessapparatuur voor fysiotherapeuten. En sinds 12,5 jaar dus voor Aerzen. Tekst Roel Smit Fotografie Kees Hummel

WAAR? Op de rioolwaterzuivering van Nijmegen, één van de zuiveringen die zich energiefabriek noemen en als doel hebben uiteindelijk meer energie te produceren dan te gebruiken. Aerzen Nederland leverde er energiezuinige compressoren die zorgen voor de beluchting van zuiveringsbassins. Toen hij studeerde in Twente was energiebesparing nog een geitenwollensokken-thema. Nu is het harde business, zeker voor bedrijven die ook op lange termijn hun license to operate willen behouden. Wiersema: “Waterschappen vervullen een voorbeeldrol. Zij kijken van oudsher naar de lange termijn, dat wil zeggen: wat is de opbrengst van een investering op een termijn van tien, vijftien jaar? Dat past bij ons bedrijf, dat nog altijd een familiebedrijf is.” De machinefabriek van Aerzen staat sinds 1864 in de plaats met diezelfde naam in de Duitse deelstaat Nedersaksen. WAT? Natuurlijk is het gewoon business, het verkopen van energiezuinige apparatuur, maar tegelijk is het plezier daarmee een bijdrage te kunnen leveren aan een betere wereld, met minder fossiele brandstoffen. “Prima om te investeren in wind- en zonne-energie, maar er is dichtbij huis ook zoveel te verdienen. Dat begint met optimale dimensionering van je systeem; vaak wordt het – voor de zekerheid – te groot opgezet. Te grote leidingdiameters, componenten die extra druk inbrengen. Maar hoe meer volume, hoe meer druk, hoe meer energieverbruik. Daarnaast zijn nieuwe machines veel efficiënter dan bijvoorbeeld twintig jaar geleden, kun je veel doen aan lekverliezen én wat denk je van warmteterugwinning? Wat dat betreft staan we nog maar aan het begin van een ontwikkeling, waarmee vele tientallen procenten aan energie kan worden bespaard.” We zijn terug waar het begon tijdens zijn opleiding in Twente. Het moet altijd beginnen met de vraag: wat is hier nodig? “Tja, feitelijk is dat precies wat we hier doen. Meedenken vanuit onze kennis en ervaring en niet bang zijn voor de conclusie dat een bepaald proces soms géén compressor nodig heeft. De meest energiezuinige machine is er immers één die niet draait.”

INHOUD NR3 MAART 2017

Maandblad van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW)

4 14

VASTE RUBRIEKEN

WANDELEN DOOR DE WATERMUSEA VAN NEDERLAND

12 WATERNETWERK • Agenda • Nieuwe hoofdredacteur voor H2O

18 HOOGSTANDJE Spakenburg krijgt langste zelfsluitende waterkering ter wereld

DOORBRAAKVRIJE DIJK: DROOM VAN ELKE WATERBEHEERDER?

3 VEELBELOVENDE JONGE WATERONDER NEMERS

NEDERLAND NOG GEEN FONTEINENLAND

50 60 NR3-MAART 2017

KAN HET ZIEKENHUIS VAN HET RIOOL AF?

56 WATERTECHNIEK • Nieuwe smeerolie maakt forse besparing mogelijk • Praktijkrichtlijnen drinkwater aangepast • ’t Bun op Urk eerste gasloze zwembad van Nederland 66 NEW BUSINESS • Aardappelzetmeel als grondstof voor kratten die vraat tegengaan • Nijhuis Industries maakt real-time dosering chemicaliën mogelijk 70 KIJK OP H2O-ONLINE Overzicht van de nieuwste vakartikelen op h2owaternetwerk.nl

ALLE INFORMATIE OVER AQUA NEDERLAND VAKBEURS GORINCHEM PAG. 21 COLOFON Maandblad H2O, H2O-Online, Water Matters en H2O Video zijn uitgaven van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) UITGEVER Monique Bekkenutte (KNW) HOOFDREDACTEUR Roel Smit REDACTIE Peter Boorsma, Loes Elshof, Jaap Hoeve, Marloes Hooimeijer, Dorine van Kesteren, Charlotte L eenaers, Hans Oerlemans, Sander Peters, Barbara S chilperoort, Dorien ter Veld, M artien Versteegh van Wijk, Nico van der Wel R EDACTIEADRES Koningskade 40, 2596 AA Den Haag, e-mail: redactie@vakbladh2o.nl WEBREDACTIE Berber Bijma, Jaap Hoeve, Kees Jan van Kesteren, Hans Klip REDACTIERAAD René Arninkhof, Matthijs van den Brink, Erwin de Bruin,Henk Dekker, H enriëtte van Ekert, A lice Fermont, Roberta Hofman- Caris, Joost Icke, Warry Meuleman, Johan van Mourik, Jos Peters, Jan Post, Jan Roelsma, Joris Schaap, Peter Schipper, Marlies Verhoeven, Marie-José van de Vondervoort, Jason Zondag VORMGEVER Ronald K oopmans BLADMANAGEMENT M onique Bekkenutte PRODUCTIE Hoeksjan Redactie en Communicatie ADVERTENTIE/MEDIAVERKOOP: Cross Media Nederland, Bart de Wilde en Nick Konings, Nieuwe Haven 133, 3116 AC Schiedam, 010-7421020, e-mail: bart@crossmedianederland.com en nick@cross medianederland.com DRUK Senefelder Misset, Doetinchem A BONNEMENTEN Secretariaat@vakbladh2o.nl

WANDELEN DOOR

WATERMUSEA Nederland heeft tientallen musea die gewijd zijn aan water. Aan de productie van drinkwater, maar ook aan het gevaar van wonen beneden de zeespiegel. De redactie van H2O bezocht er vier.

Tekst Roel Smit

WATERSNOODMUSEUM

DE BABY DIE WERD GEBOREN EN VERDRONK

De belevenis is indrukwekkend. Neem alleen al de weg er naar toe en realiseer je hoeveel grondgebied van de Zeeuwse eilanden begin februari 1953 onder water kwam te staan. Oneindige weilanden waren veranderd in een kolkende zee, met hier en daar het dak van een boerderij, een woning of een kerktoren. Het Watersnoodmuseum zelf maakt de tragische verhalen van toen weer levend. Namen, foto’s, video’s van mensen die vertellen wat ze meemaakten en wie ze bij de Watersnood zijn verloren. Het museum is gevestigd in de vier zogeheten Phoenix-caissons (van elk 60 bij 19 bij 17 meter) die min of meer schots en scheef in het landschap liggen. Dat landschap is nu een fraai krekengebied, maar in 1953 was hier de laatste bres in de dijk. Met de vier caissons werd in november 1953 (dus een maand of acht na de ramp) dit stroomgat gedicht, waarna de polder erachter eindelijk kon worden droog gepompt. In 2001 werd het Watersnoodmuseum geopend, eerst nog in één van de vier caissons, maar in de jaren die volgden, werden ook de andere drie in gebruik genomen. Het museum trekt jaarlijks een kleine 60.000 bezoekers en heeft een logische opbouw. Het eerste caisson op de > NR3-MAART 2017

Foto’s Roel Smit

ACHTERGROND

museum-route vertelt wat er precies gebeurde in de nacht van 1 februari 1953. Wat ging er mis, hoe erg ging het mis en wat waren de oorzaken? Het tweede caisson is dat van de tranen: het verhaal van de mensen die wel en niet gered konden worden. Daar is 1835 + 1, een multimediamonument dat de herinnering levend houdt aan 1835 geregistreerde doden en aan de baby die op zaterdagavond werd geboren, die nacht verdronk en nooit werd aangegeven bij het bevolkingsregister. Het derde caisson op de route vertelt het verhaal van de wederopbouw en in het vierde staat de toekomst van de zuidwestelijke delta centraal. Hier staat de touchscreens, de grote schermen en wordt duidelijk dat we in Nederland nooit klaar zijn met waterbeheer. De inrichting van dit slot akkoord is verzorgd door Rijkswaterstaat. Watersnoodmuseum Weg van de Buitenlandse Pers 5, Ouwerkerk www.watersnoodmuseum.nl

DE BIESBOSCH: VOORTDUREND ANDERS De Biesbosch: ongerepte natuur! Niets is minder waar. Het gebied is vrijwel volledig door mensenhanden gemaakt en is daardoor ook voortdurend in verandering. Wat eergisteren water was, daar stonden gisteren wilgen, vandaag is het weiland, morgen akkerland en o vermorgen weer water. Dat is een van de verhalen die verteld worden in het B iesbosch MuseumEiland, gevestigd in een schitterend nieuw gebouw, niet ver van het historisch dorp van Werkendam.

De Groote Waard tussen Dordrecht, Geertruidenberg en Heusden was als polder tot stand gekomen in de dertiende eeuw. De dijken werden echter verwaarloosd (mede als gevolg van de Hoekse en Kabeljauwse twisten) en verzwakt door uitvening. De Sint Elisabethsvloed in 1421 deed dertig dorpen in het water verdwijnen en er ontstond een binnenzee van kreken en zandplaten.

Eeuwenlang zorgde het water voor een stevig getijdenverschil van soms wel twee meter. Dat werd aanzienlijk minder na de sluiting van het Haringvliet (1970). Nog altijd heeft de Biesbosch echter met getijden te maken, maar de verschillen zijn veel minder groot dan voor 1970. Dat heeft het gebied opnieuw sterk veranderd. En wie weet wat er gaat gebeuren als de plannen doorgaan om de Haringvlietsluizen op een kier te zetten. Het wordt allemaal zichtbaar gemaakt in en rond het Biesbosch Museum Eiland. Dat geldt ook voor de manier waarop mensen zichzelf en hun gezinnen in de loop der eeuwen staande hebben gehouden in dit tamelijk woeste gebied. Bijvoorbeeld met verbouwen van wilgen en riet, het maken van allerhande gebruiksvoorwerpen van dit materiaal, maar ook met visserij en eendenvangst. Ook vertelt het museum het grotere verhaal van de manier waarop we in

Nederland omgaan met het wassende water van onze rivieren. Dat we rivieren als dat nodig is de ruimte moeten geven. Omdat anders (de Biesbosch is daarvan zelf het voorbeeld) het water die ruimte misschien wel neemt. Kijk ook even in de nabije omgeving. Bijvoorbeeld bij de Biesbosch B eleving, een schaalmodel dat de waterstaatkundige werking van het gebied zichtbaar maakt. Maar kijk ook iets verder. Het museum staat middenin de Noordwaard, een 4.450 hectare groot landbouwgebied dat ontpolderd is om de Merwede – indien nodig – meer ruimte te geven. Boerderijen werden verplaatst en in een aantal gevallen herbouwd op terpen. Het museum zelf ligt sindsdien op een eiland, overigens prima over de weg bereikbaar. Biesbosch MuseumEiland Hilweg 2, Werkendam www.biesboschmuseumeiland.nl

ACHTERGROND BIESBOSCH MUSEUMEILAND Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Ronald Tilleman

NR3-MAART 2017

DRINKWATERMUSEUM Foto’s Roel Smit

BRITTEN AAN DE BASIS VAN ONS DRINKWATER

De buitenkant van het Drinkwatermuseum in Heemstede is net gereno veerd. Het ziet er goed uit, de uitstraling van het voormalige pompgebouw van de Duinwater Maatschappij lijkt een beetje Engels. Dat blijkt te kloppen. Het eerste gebouw van de Nederlandse drinkwaterbedrijven, kon gebouwd worden dankzij Britse investeerders, kreeg dus een Engelse stijl en werd uitgerust met een machinepark en 20-duims-leidingen uit het Verenigd Koninkrijk. En binnen vind je er nu nog steeds gereedschap dat gebaseerd is op oude, Engelse maten. In 1852 (want zo oud is het gebouw) vonden Nederlanders investeren in drinkwatervoorziening nog te link. Het is een van de grappige verhalen die Geurt Rombach, voorzitter van de museumcommissie, bezoekers weet te vertellen. Maar hij vertelt ook met graagte over de enorme betekenis die mannen als Jacob van Lennep (die rond 1850 de basis legde voor de Duinwater Maatschappij) en Samuel Sarphati (die een grote bijdrage leverde aan de totstandkoming van schoon sanitair in de stad). Het museum, nu eigendom van het Amsterdamse watercylusbedrijf Waternet, zit in een overgangsfase. De buitenkant van dit oudste drinkwatergebouw van Nederland is klaar, maar binnen moeten de zaken grotendeels nog aangepakt worden. De opzet wordt meer thematisch, zodat Waternet het museum nog beter kan gebruiken om met klanten in contact te komen en te

vertellen wat er komt kijken bij de productie van drinkwater. Intussen blijft de fenomenale, historische collectie toegankelijk voor het publiek. Wie rondsnuffelt in het gebouw, dat op loopafstand ligt van de Amsterdamse Waterleidingduinen, krijgt een prachtig beeld van de historie van de drinkwatervoorziening in de stad. Gereedschappen, vervoermiddelen, meetinstrumenten, archiefkasten, de bromfiets en het uniform van de meteropnemer, teveel om op te noemen. Putdekseltjes maken duidelijk waarom steeds gesproken werd van Gemeentewaterleidingen (meervoud). Toen de drinkwatervoorziening overging in handen van de overheid, werden drie particuliere bedrijven gefuseerd: de Duin Watermaatschappij, de Vecht Watermaatschappij en de Bron Watermaatschappij. Het monumentale gebouw heeft (zoals in de gevelsteen ook staat) van 1852 tot 1909 dienstgedaan als pompgebouw. Daarvan is binnen nu niets meer te zien. Begin twintigste eeuw werden de pompen verwijderd (de pompfunctie werd overgebracht naar de nabijgelegen productielocatie) en het gebouw werd ingericht als kantoor en deels als laboratorium. Ook de restanten van die periode maken het museum tot een juweeltje. Drinkwatermuseum Leidsevaartweg 73, Heemstede Alleen op donderdag geopend en voor groepen op afspraak Afspraak maken? Geurt Rombach geurt.rombach@waternet.nl

ACHTERGROND NEDERLANDS WATERMUSEUM

LEREN OVER WATER MET FLIP DE BEER

Het Nederlands Watermuseum in Arnhem afficheert zich als een echt doe-museum voor het hele gezin. En dat is het ook. De allerkleinsten worden door Flip de Beer vertrouwd gemaakt met water, voor iets oudere kinderen is er elk weekeinde een Waterlab, waarin experimenten gedaan kunnen worden. En wie zich wil verplaatsen in de gevolgen van een echte watersnood – en hoe je je hierop het beste kunt voorbereiden – kan op de zolder terecht, waar je kunt leren dat je in zulke tijden meer hebt aan warme dekens en een voorraad schoon water dan aan je tablet of smartphone. Het museum, dat in 2004 officieel in gebruik werd genomen, is te vinden in de oude (uit de late Middeleeuwen daterende) Begijnenmolen in Park Sonsbeek. En dat is nog maar een klein gedeelte van het museum, dat voor het grootste deel (circa 2.000 vierkante meter) ondergronds is gebouwd. Dat was nodig omdat Sonsbeek een beschermd stadsgezicht is en de Begijnenmolen zelfs een nationaal monument. Vandaar dat de kosten van de realisatie destijds opliepen tot een kleine 11 miljoen euro. Inmiddels trekt het museum ruim 60.000 bezoekers per jaar (van wie een kleine 10.000 kinderen in schoolverband). Natuurlijk krijgt het museum financiële steun van onder andere het waterschap Rijn en IJssel, van drinkwaterbedrijf Vitens en van enkele andere partijen in de watersector. Toch blijft het een kunst het hoofd boven water te houden. Na een aantal financieel zware jaren, > NR3-MAART 2017

ACHTERGROND Foto’s Roel Smit

kwam de exploitatie in 2016 voor het eerst in jaren weer uit de rode cijfers, zegt directeur Jos van den Mosselaar. Dat de Stichting Watermuseum beheer en exploitatie in de periode 2011-2013 volledig had uitbesteed aan een particulier bedrijf is niet goed bevallen. Inmiddels heeft een reorganisatie plaatsgevonden, wordt verdiend aan zaalverhuur, horeca en is en het een zegen dat maar liefst 60 vrijwilligers zich belangeloos inzetten voor het museum. Dit voorjaar wordt de nieuwe tentoonstelling ‘Story of W ater’ (over de betekenis van water op de wereld) officieel g eopend (foto boven). Aan de inrichting wordt hard gewerkt. Nederlands Watermuseum Zijpendaalseweg 26-28, Arnhem www.watermuseum.nl

De voormalige Begijnenmolen in het Arnhemse Park Sonsbeek: huisvesting voor het Nederlands Watermuseum, dat voor het grootste deel onder de grond zit

ON-LINE WATER ANALYZERS VOOR HET BESTE RESULTAAT!

On-line analyzers voor: ammonium, arseen, benzeen, BOD, cadmium, chloor, chloordioxide, chroom, COD, E.coli, fosfaat, geleidbaarheid, H2S, hydrazine, koper, lood, molybdeen, natrium, nikkel, nitraat, nitriet, olie in water, ozon, pH, redox, SAC, silica, slibniveau, sulfide, TOC, toxiciteit, troebelheid, TSS, UV toepassingen, VOC, waterstof, ijzer, zink en (opgelost) zuurstof. Hoofdstraat 104, 9355 TB MIDWOLDE The Netherlands | info@bestinstruments.nl | T. +31 (0)594 513373 | www.bestinstruments.nl

THE FILTRATION PROFESSIONALS

Combipro®

+31 181 404600 info@aqua-techniek.com

•

Ultieme Legionellabescherming en -bestrijding. De unieke combinatie van het preventieve HG Ulfima ultrafiltratie poortwachtersysteem en het curatieve Holland Water Bifipro®-systeem. Bescherming bij binnenkomst én totale reiniging van de achterliggende leidinginstallatie in één systeem. Gegarandeerd en aantoonbare eliminatie van Legionella en biofilm. Directe besparing op energie en water. Overal inzetbaar op zorgplichtige én prioritaire locaties.

Een uniek pakket van top producten gecombineerd met scheikundig/technische expertise geeft onze partners garantie voor een professioneel filterontwerp en optimale resultaten. Van het Verre Oosten tot en met Zuid-Amerika beleveren wij de grootste installaties ter wereld, maar ook de lokale filterbouwer voor kleine en middelgrote installaties.

www.aqua-techniek.com

Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs in Gorinchem, 21-23 maart 2017, stand 245.

KIWA TOX-ATA

Hegelsom, The Netherlands www.hg-ulﬁma.com

iStockphoto

AGENDA

Wilt u een activiteit voor waterprofessionals aangekondigd zien in deze agenda van maandblad H2O? Meld het dan aan onze redactie: redactie@h2owaternetwerk.nl

21-23 MAART, GORINCHEM

6 APRIL, AMERSFOORT

Elfde editie van deze beurs voor de Nederlandse watersector. In combinatie met RioleringsVakdagen. Aandacht voor innovaties en nieuwe producten op het gebied van waterbehandeling, -management en –technologie. Met uitgebreid kennisprogramma. Organisatie: Evenementenhal.

Jaarlijks terugkerend symposium. De ochtend zal bestaan uit verschillende plenaire lezingen, waarbij emissies naar water centraal staan. In het middagdeel worden verschillende workshops aangeboden. Organisatie: Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA). www.stowa.nl

22-23 MAART, GORINCHEM

6 EN 7 APRIL, DE BILT

Drie dagen van ochtendsymposia. Organisatie: ENVAQUA, Netherlands Water Partnership (NWP) en Water Alliance. www.nationalewatertechnologieweek.nl

Internationaal symposium over de gevolgen van extreem weer. Organisatie: KNW, International Water Conferences (IWC), ministerie van Infrastructuur en Milieu, ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. www.iwcconferencens.com

Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen 2017

Nationale Watertechnologie Week

22 MAART, DEN HAAG

Wereld Waterdag

Thema is dit jaar ‘Water en afvalwater’. Diverse activiteiten. Organisatie: Netherlands Water Partnership, Aqua for All en het ministerie van Buitenlandse Zaken. www.wereld-water-dag.nl

23 MAART, UTRECHT

Mini- en maxicursussen

Praktijkgerichte halfdaagse en dagcursussen voor en door rioleringsbeheerders, beleidsmedewerkers riolering en water en projectleiders civiele techniek. Organisatie: RIONED. www.riool.net

24 MAART, AMSTERDAM

Water en klimaat

Seminar over de rol van waterkringloop en waterhuishouding. Wat is oorzaak? Wat is gevolg? Organisatie: Stichting WATER Drager van leven en Waternet. www.stichtingwater.nl

30 MAART, ‘S-HERTOGENBOSCH

Waterinfodag

Jaarlijks congres met beurs over informatievoorziening in de watersector. www.waterinfodag.nl

Emissiesymposium

WSSP Extreme Weather

7 APRIL, HOUTEN

Meet the Mentor

Workshop van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) in samenwerking met Wateropleiding over hoe je een goede mentor kunt zijn. www.h2owaternetwerk.nl

11 APRIL, AMSTERDAM

NKWK conference 2017: Water en Klimaat

Conferentie met de eerste resultaten van het Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat. Organisatie: Amsterdam Water Science, Rijkswaterstaat, KNMI en staf Deltacommissaris, in samenwerking met NL-Ingenieurs/Arcadis en de universiteiten van Utrecht, Twente, Wageningen en Delft. www.waterenklimaat.nl

19 APRIL, NIEUWEGEIN

Beslissingsondersteunende systemen

Onderweg-naar-huis-bijeenkomst van de themagroep IT en Water van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) www.h2owaternetwerk.nl

WATERNETWERK

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

MENTORPROGRAMMA KNW VAN START Onder het motto ‘KNW Mentor Program - Dive in together!’ heeft Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) een mentorprogramma opgezet. Doel van het programma is het versterken van de Nederlandse watersector. Op vrijdag 7 april houdt KNW in samenwerking met Wateropleidingen een workshop Meet the Mentor. De vraag waar het dan om draait is: hoe kun je een goede mentor zijn? KNW Mentor Program mikt, volgens de initiatiefnemers, op een cross-organisationele opzet en het vinden van een goede balans tussen formele en informele structuren, met een breed scala aan traditionele maar ook ongebruikelijke en leuke activiteiten als onderdeel van het mentorschap. In vervolg op deze workshop organiseert KNW tijdens congressen in voor- en najaar een matching-event om mentoren en mentees in contact te brengen. www.h2owaternetwerk.nl

iStockphoto

19 APRIL KIEST U OF KIEST UW COMPUTER?

IT-systemen helpen steeds vaker mee om besluiten te nemen in waterbeheer, waterzuivering en waterproductie. Operators baseren operationele keuzes in hun dagelijkse bedrijfsvoering op informatie die een systeem hun aanbiedt, technologen en bestuurders sturen op basis van prestatie-indicatoren die worden ingekleurd door een computer. Werkt dat? En hoe ver kunnen en willen we hiermee gaan in de watersector? Op woensdag 19 april (bij KWR in Nieuwegein) is er van 16.00 tot 18.00 In een zogeheten pizza-sessie, waarin deelnemers op zoek gaan naar het antwoord. Beslissingsondersteunende systemen presenteren informatie over vooraf gedefinieerde prestatie-indicatoren, zodat de gebruiker kan prioriteren en kiezen. Tijdens deze sessie worden succes- en de faalfactoren van zulke systemen (binnen en buiten de watersector) in kaart gebracht. Daarbij wordt gekeken naar techniek, organisatie en het creëren van draagvlak. Dit gebeurt aan de hand van drie verschillende praktijksituaties. De bijeenkomst is bedoeld voor iedereen die werkt met IT en wordt georganiseerd door de themagroep IT en Water van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.h2owaternetwerk.nl

NR3-MAART 2017

Roel Smit

ROEL SMIT VERTREKT ALS HOOFDREDACTEUR H2O Per 1 maart heeft Roel Smit (58) na ruim vier jaar zijn functie als hoofdredacteur van de H2O-media neergelegd. Hij is opgevolgd door Bert Westenbrink. Roel Smit ontwikkelde met zijn bureau Hoeksjan Redactie en Communicatie de nieuwe r edactieformule van H2O, die in januari 2013 werd geïntroduceerd en hij was sindsdien producent en hoofdredacteur van het magazine. Ook was hij verantwoordelijk voor de redactionele ontwikkeling van het halfjaarlijkse kennismagazine Water Matters, van H2O Video en van de nieuwe combinatie-website van H2O en Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). Bert Westenbrink (58) heeft ruime ervaring in de journalistiek. Hij was onder andere hoofdredacteur van het Agrarisch Dagblad en van het nieuws- en opinieblad van hogeschool Windesheim in Zwolle. Sinds 2012 is hij als freelance journalist actief met zijn eigen bureau blue ice. Bert Westenbrink

6-7 APRIL INTERNATIONAAL SYMPOSIUM WATER EN EXTREEM WEER Op donderdag 6 en vrijdag 7 april houdt de Stichting IWC (International Water Conferences) in Bilthoven het internationale symposium Water and Sanitation Safety Planning and Extreme Weather Events. Over de hele wereld reageren overheden en andere direct betrokken instanties op het veranderende klimaat. Dit symposium maakt het mogelijk ervaringen wereldwijd te delen. Er zijn veel presentaties en workshops van professionals op het gebied van water en sanitatie. Keynote sprekers zijn: Francisco Cubillo (International Water Association), Paul Hunter (University of East Anglia) en Pier Vellinga (emeritus hoogleraar Wageningen University and Research). Engels en Russisch zijn de voertalen tijdens het tweedaagse symposium. www.iwcconferences.com

DOORBRAAKVRIJ: DE DROOM VAN IEDERE WATERBEHEERDER

WAARÃ&#x201C;M MOGEN DIJKEN EIGENLIJK NOG BREKEN?

Tekst Dorine van Kesteren Beeld iStockphoto

De doorbraakvrije dijk is de droom van iedere waterbeheerder. Minder slachtoffers bij een overstroming, minder economische schade en een geringere kwetsbaarheid voor klimaatverandering. Waarom komen dit soort dijken in de praktijk dan nog zo weinig voor?

ACHTERGROND

oorbraakvrije dijken, doorbraakbestendige dijken, bresvrije dijken, klimaatdijken, deltadijken: allemaal namen voor een nieuw type dijk dat niet doorbreekt, maar langzaam overstroomt. Dit in tegenstelling tot conventionele dijken, die – hoe klein die kans ook is – wél kunnen breken. “Het traditionele veiligheidsdenken gaat uit van alles of niets. Dijken zijn volledig veilig tot een bepaalde belasting; bij een hogere belasting vallen ze volledig om. En als dat gebeurt, is het meteen goed mis: veel slachtoffers en veel schade. Daarom zeg ik: maak dijken waarin geen bressen kunnen ontstaan, ook niet als het water een paar uur of een paar dagen te hoog staat”, zegt Pier Vellinga, emeritus hoogleraar klimaatverandering en geestelijk vader van het concept. EXTRA BREED Dat kan door dijken extra breed te maken met grond of extra sterk met een damwand. Frans Klijn, senior specialist overstromingsrisico’s bij Deltares: “Lange tijd hebben we gedacht: dijken keren het water tot de kruin en pas als het eroverheen loopt, gaat het fout. Daarom hebben we de dijken de afgelopen decennia verhoogd, verhoogd en verhoogd. En omdat we de voet niet breder wilden maken, werden ze steeds steiler. Pas de laatste jaren is het inzicht gerijpt dat de dijken door deze manier van bouwen vatbaarder zijn geworden voor piping – waarbij water onder de dijk doorsijpelt – en macro-instabiliteit, waarbij de dijk wegschuift.” Piping en macro-instabiliteit kunnen al optreden vóór het water kantje boord staat, waardoor het moment van bezwijken moeilijk te voorzien is. Klijn: “Het is denkbaar dat de voortekenen onopgemerkt blijven en de dijk plotseling doorbreekt. Dan ontstaat zeer snel een grote bres, denderen enorme hoeveelheden water door het achterland en is vluchten nagenoeg onmogelijk. Doorbraakvrije dijken daarentegen zijn zo sterk dat piping en instabiliteit er geen vat op hebben. Deze dijken gaan dus niet kapot voordat het water over de kruin loopt. Ze lopen geleidelijk over, waarbij veel minder water het gebied binnenkomt en mensen veel meer tijd hebben om weg te komen. Doorbraakvrije dijken verkleinen dus niet alleen de overstromingskans, maar beperken volgens onze berekeningen het aantal slachtoffers al gauw met een factor 100 en de economische schade met ten minste een factor 10.” KLIMAATVERANDERING Omdat doorbraakvrije dijken de gevolgen van een overstroming structureel verkleinen, wordt Nederland minder kwetsbaar. Klijn: “Doorbraakvrije dijken zijn bestand tegen klimaatveranderingen. Omdat zij niet zo gevoelig zijn voor bijvoorbeeld hogere rivierafvoeren, kunnen > NR3-MAART 2017

De meeste huidige dijken zijn volledig veilig tot een bepaalde belasting; bij een hogere belasting vallen ze volledig om

ze veel langer mee dan traditionele dijken. Dat is ook gunstig omdat dijkverhogingen vaak leiden tot aantasting van het landschap en maatschappelijke weerstand.” Een ander voordeel is dat bij de inrichting van het achter land minder rekening hoeft te worden gehouden met overstromingsgevaar. “De opgave om via de ruimtelijke inrichting – bouwen op palen of terpen, voldoende ‘hoge’ vluchtmogelijkheden – de gevolgen van een overstroming te beperken, wordt substantieel lichter. Ook het rendement van rampenplannen wordt groter. Vooral in de kustgebieden, omdat grootschalige evacuaties daar vanwege de beperkte reactietijd moeilijk zijn”, aldus onderzoeker Willem Ligtvoet van het Planbureau voor de Leefomgeving. DUURDER Minder slachtoffers, minder schade, geringere kwetsbaarheid voor klimaatverandering en een effectievere rampenbestrijding. Waarom zijn er dan in de praktijk nog maar zo weinig doorbraakvrije dijken? Het grootste bezwaar zijn de kosten. Hans Oosters, dijkgraaf van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaarden en voorzitter van de Unie van Waterschappen, zei eens dat het 30 miljoen euro kost om een kilometer dijk van damwanden en betonnen diepwanden te voorzien, tegenover 5 miljoen euro voor een kilometer dijk die alleen uit grond en klei bestaat. Vellinga houdt het op een kostenverschil van circa 10 procent, maar hoe het ook zij: doorbraakvrije dijken zijn m eestal duurder dan gewone dijken. Daarom pleit Klijn voor gerichte toepassing. “Doorbraakvrije dijken bewijzen vooral hun nut op plaatsen waar veel mensen direct achter de dijk wonen, zoals Rotterdam, Dordrecht en de Alblasserwaard. Het zou onzinnig zijn om 3.000 kilometer doorbraakvrije dijk in Nederland aan te leggen.” Vellinga zoekt de oplossing in het multifunctionele gebruik van een doorbraakvrije dijk. “Op de extra brede dijken kan worden gebouwd. Als bijvoorbeeld een gemeente of projectontwikkelaar daar ook iets wil – een woonwijk, recreatiegebied, golfbaan of parkeergarage – zijn er meer partijen om de kosten mee te delen.” Ligtvoet legt de nadruk op de grote maatschappelijke baten. “Daardoor kan de kosteneffectiviteit uiteindelijk weleens gunstig uitvallen.” RUIMTE Goedkoper dan damwanden is de dijk doorbraakvrij maken met grond. Maar dan is er wel weer meer ruimte nodig voor de flauwe taluds of brede bermen. Volgens de waterbeheerders maken de aanwezige bebouwing en wegen dit echter vaak onmogelijk. Klijn: “In het verleden is veel ge-

doe geweest met dijkverzwaringen. Dat begon in de jaren zeventig met de rivierdijkversterkingen bij Brakel, toen men als een bulldozer door het dorp ging. Dit heeft tot extreme voorzichtigheid geleid. Heel vaak is er ook inderdaad geen plaats voor dikke dijken, en is het niet mooi. Damwanden zijn een elegantere oplossing, omdat de dijken dan ook smal en steil kunnen zijn. De afweging zal van plaats tot plaats anders uitvallen. In Friesland en het rivierengebied bijvoorbeeld tasten brede dijken de identiteit van het landschap aan, maar dat is anders in het stedelijk gebied, waar grote grondlichamen kunnen worden meegenomen in de stedelijke ontwikkeling.” Daarnaast is het bestuurlijk ingewikkelder om doorbraakvrije dijken te realiseren. Vellinga: “Als je een brede dijk bouwt, moet je ook zaken doen met huiseigenaren, de gemeente en de provincie, terwijl het waterschap bij een traditionele dijkverhoging meestal volledig zelf de baas is.” Ligtvoet: “Bij de aanleg van een doorbraakvrije dijk wordt het omringende land vaak flink heringericht, bijvoorbeeld met recreatiegebieden, visvijvers en fietspaden. Dat is een complex ontwerpproces, waarbij het waterschap, het Rijk, de provincie én de gemeente betrokken zijn. Het is alleen al een behoorlijke opgave om de investeringsschema’s van al deze partijen op elkaar af te stemmen.” TOETSINGSKADER Ook het ontwerpen toetsinstrumentarium vormt een obstakel. Vellinga: “Het nieuwe toets- en ontwerpkader is een voortzetting van het ouderwetse alles- of nietsdenken. Het omarmt de doorbraakvrije dijk maar mondjesmaat.” Klijn: ‘In het normenstelsel wordt slechts het begrip ‘overstromingskans’ gebruikt. Het onderscheid tussen de kans op bezwijken met rampzalig gevolg en de kans op overlopen met veel kleiner gevolg, wijkt af van die doctrine. En de bijbehorende faalkansbegroting gaat uit van de economisch optimale dijk. Geld is één ding, maar het voorkomen van slachtoffers is toch belangrijker?” Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bepleitte al in 2014 in het rapport ‘Kleine kansen, grote gevolgen’ om het aantal bedreigde burgers deel te laten uitmaken van de risicoanalyse van dijken. “Het zou enorm helpen als het ontwerpen toetsingskader het voorkomen van slachtoffers expliciet als doel had”, aldus Ligtvoet. CONSERVATIEF Daarbij komt dat de waterwereld nieuwe dingen van oudsher wat argwanend tegemoet treedt. Klijn: “Dijkenbouwers zijn gewend om met grond te werken, en dat willen ze ook het liefste blijven doen. Over damwanden zeggen waterschap-

ACHTERGROND

HET KAN WÉL: DE GOEDE VOORBEELDEN • Dubbele dijk tussen Eemshaven en Delfzijl: hier vormen twee dijken tezamen een doorbraakvrije dijk. De eerste dijk breekt de golven en de tweede dijk – 1 kilometer landinwaarts – zorgt dat het achterland

pers vaak: in de grond kunnen we de staat van onderhoud niet controleren. Maar als je wilt kijken of een damwand verroest is, trek je af en toe een paal omhoog. Overal in de bouw wordt steeds vaker met damwanden gewerkt, dan moet dat in de dijken toch ook kunnen?”

niet overstroomt. In het gebied tussen de dijken is ruimte voor zilte teelt. • De Boulevard van Scheveningen: een multifunctionele doorbraakvrije dijk in stedelijk gebied. De verhoogde en verbrede dijk wordt benut als Boulevard.

Vellinga is feller. “Ik signaleer een vastgeroest denken bij de overheid en de waterbeheerders. Ze durven deze stap gewoon niet te zetten. Ze vertrouwen volledig op de statistiek van extreme weersgebeurtenissen in het verleden, maar die statistiek is gebaseerd op het klimaat en de extreme condities van vroeger. Met de opwarming van de aarde zullen juist extreme weersomstandigheden optreden die we in Nederland nog nooit eerder hebben gezien. Doorbraakvrije dijken zijn het antwoord op die onzekerheid. Kortom: de politiek aanvaardt nog steeds dat de dijken kunnen doorbreken. De kans is weliswaar klein, maar de kans dat je dit jaar de hoofdprijs wint in de Postcodeloterij, is aanzienlijk kleiner. “ LICHTPUNTJES Toch zien Vellinga, Klijn en Ligtvoet ook nog wel wat lichtpuntjes. Vellinga: “Enkele waterschappen en provincies snappen het wel. Zo passen Utrecht en Gelderland het doorbraakvrije principe toe bij de Grebbedijk, waarachter 1 miljoen mensen wonen.” Ook Ligtvoet merkt dat steeds meer provincies, gemeenten en waterschappen de doorbraakvrije dijk als reële optie zien. “Daarover ben ik optimistisch. De grootste uitdaging wordt om te zorgen dat alle betrokken overheden tijdig bij elkaar komen om hun ontwerpwensen en financiën bij elkaar te brengen.” Klijn: “Bottom-up kunnen goede initiatieven ontstaan. Sommige waterschappen merken nu dat hun dijken op basis van het nieuwe toetsingskader worden afgekeurd. Niet alleen op piping en stabiliteit, maar ook op hoogte. En dan zoeken ze een manier om te voorkomen dat ze naar de omwonenden toe moeten om te melden dat de dijk wéér moet worden verhoogd. Nou, dat kan door hem doorbraakvrij te maken.” | NR3-MAART 2017

• Kustversterking bij Katwijk: een dijk in nieuwe, bredere duinen, tussen de Boulevard en in de dijk is een ondergrondse parkeergarage gebouwd. • Doorbraakvrije dijk rond fort Steurgat Werkendam na de ontpoldering van de Noordwaard: het binnentalud van de dijk is zo flauw, dat deze altijd overeind blijft. Daarnaast zijn voor de dijk, aan de rivierzijde, wilgen geplant. Het idee is dat de inkomende golven door de beplanting worden afgeremd, waardoor de kruin van de dijk minder hoog hoeft te zijn. • Extra brede multifunctionele rivierdijk bij Slot Loevestein: de dijk, waarop bomen zijn geplant, heeft de vorm van een tribune. Op de treden kunnen mensen uitkijken over het Munnikenland, de Waal en de Afgedamde Maas. • Zandversterking van de Prins Hendrikdijk op Texel: voor de dijk wordt een veiligheidsduin aangelegd om het achterliggende land tegen de Waddenzee te beschermen. • Kustversterking ten westen van Breskens: het project Waterdunen bevat onder andere recreatienatuur, recreatieverblijven, een duincamping en een hotel. • Klimaatdijk bij de Waal in Tiel-Oost: woningbouwontwikkeling in het binnendijkse gebied, ontwikkeling nieuwe natuur.

HOOGSTANDJE

Ondergrondse metamorfose in voormalig vissersdorp

Links: aan de nieuwe haven (waar de waterkering in de bestaande kadewand komt) wordt nog hard gewerkt. Rechts: rond de oude haven is het werk al klaar en zit de kering verscholen in de grond

19 Om de dertig meter staan vulputten; daartussen zitten de elementen waaruit de zelfsluitende waterkering bestaat

SPAKENBURG KRIJGT LANGSTE ZELFSLUITENDE WATERKERING TER WERELD Je ziet er straks vrijwel niets van. Dat wil zeggen: als de weersomstandigheden in Spakenburg niet heel extreem zijn, blijft de nieuwe, honderden meters lange zelfsluitende waterkering in de grond. Binnen een paar uur kan hij echter overeind staan. Tekst Roel Smit | Fotografie Marcel Molle In de oude haven van Spakenburg was de klus begin dit jaar al vrijwel geklaard. In de nieuwe haven is echter de afgelopen maand nog volop gewerkt aan de langste opdrijvende waterkering van de wereld. De kering is in totaal 300 meter lang en moet het dorp beschermen bij extreme storm tegen het opstuwende water vanuit het Eemmeer. Rond de oude haven bestaat de waterkering uit een betonnen U-wand met daarin een smal stalen bassin. In dit bassin is een drijvende wand aangebracht, gemaakt van een lichtgewicht composiet materiaal, met een kerende hoogte van maximaal 80 centimeter. De snelle voorbijganger zal de waterkering in verzonken toestand niet eens opmerken, behalve dan dat bovenop de kering de tekst van de eerste coupletten van het Spakenburgse volkslied is gegraveerd. Aan het mooie IJsselmeer veilig bij de dijk ligt het plaatsje Spakenburg in haar eenvoud rijk Waar men niet het stadsgewoel door de straten hoort Daar is mijn vaderland Spakenburg, mijn oord Daar is mijn vaderland Spakenburg, mijn oord

NR3-MAART 2017

pakenburg is wel dat het water, als het S wordt opgestuwd vanuit het IJsselmeer, heel snel kan stijgen en dat extreem hoge waterstanden moeilijk lang van te voren kunnen worden voorspeld. Een belangrijke eis aan de nieuwe water kering, die wordt aangebracht in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma, was daarom dat deze zeer snel in gereedheid kon worden gebracht. Bij laag water is de zelfsluitende water Oplossingen als in Kampen, waarbij een brigade van vrijwilligers met schotten, kering volledig verzonken. Komt het water omhoog, dan stijgt het water in de balken en andere tijdelijke maatregelen in de weer gaat, was hier dus geen optie. vulput, maar nog niet in het bassin. Dit Een andere belangrijke randvoorwaarde gebeurt pas na vrijgave door het waterschap. Dan vult het bassin zich en drijft voor de gemeente Bunschoten-Spakenburg was het behoud van de historische de waterkering op tot aan het sluitpeil. kern, die ’s zomers een toeristische trekWaterschap Vallei en Veluwe, straks pleister is. Dus een muur met een vaste beheerder van de damwand, kan water waterkering was ook geen optie. in de bak toelaten door de schuiven in de vulputten (die om de dertig meter zijn aangebracht) te openen. Als dat niet ge- De zelfsluitende waterkering (SCFB), beurt en het water bereikt het zogeheten waarvoor nu is gekozen, is een uitvinding van Johann van den Noort Open Keer Peil (OKP), waarop de kering uit Kampen. De SCFB is op kleinere gesloten zou moeten zijn, dan lopen de bassins via hoger gelegen vulopeningen schaal al beproefd in Verenigde Staten, in Australië, maar ook in Eindhoven en vanzelf vol, en sluit de damwand zich in Meppel. Het totale project (inclusief alsnog automatisch. aanpassing van infrastructuur) kost circa 6,6 miljoen euro en wordt grotendeels Qua waterveiligheid is Spakenburg betaald vanuit het Hoogwaterbeschergéén acuut probleem. De laatste echte watersnood, toen het water op de kades mingsprogramma. Volgende maand, vóór de start van het toeristenseizoen, is meer dan twee meter hoog stond, was de officiële ingebruikneming. Wanneer in 1916. Dat water was toen nog zout, de eerste echte test is, kan niemand want Spakenburg was nog een vissersvoorspellen. dorp aan de Zuiderzee. Bijzonder in Aan de Kerkemaat, de nieuwe haven, is de waterkering aangebracht in de bestaande kadewand. De oorspronkelijke kade is met 60 centimeter metselwerk verhoogd. Uit de kadewand kan de zelfsluitende waterkering 80 c entimeter opdrijven, waarmee de totale kering 1,40 meter boven straatniveau uitkomt.

Bezoek ons op AquaNederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen Gorinchem, Nederland 21-23/03/2017, Brenntag stand nr. 279

WATER IS LIFE – THAT’S WHY WE CARE Brenntag, toonaangevend distributeur van chemicaliën in de Benelux, heeft een compleet producten portfolio: Brenntag Nederland BV Water Treatment Donker Duyvisweg 44 3316 BM Dordrecht Phone +31 78 654 49 44 Fax +31 78 654 49 19 info@brenntag.nl

Specialiteiten chemicaliën voor water treatment, voeding, veevoeding, pharma, cleaning, polymeren, coating, cosmetica, lubricant toepassingen ■■ Industriële basischemicaliën (solventen, zuren, basen, zouten) ■■ Technical support & know-how ■■

www.brenntag.nl

Brenntag Water Treatment productengamma: Flocculanten Coagulanten ■■ Ontschuimers ■■ Bio-additieven/ nutriënten ■■ Aktief kool ■■ Filtermedia ■■ Hars voor ionenwisselaars

Desinfectantia Klantspecifieke mengsels ■■ Koolstofbronnen ■■ Andere specialiteiten voor waterbehandeling

■■

5371_BT_BE_WT_181x117mm_NL_Dutch_Contact.indd 1

Maatwerk met visie -inventarisatie en onderzoek -visie- en planvorming -inrichtings- en beheerplannen -monitoring en evaluatie -toetsing aan natuurwetgeving

Ecologie & landschap

geaccrediteerd conform ISO NEN-EN-ISO/IEC 17025:2005 lid Netwerk Groene Bureaus gecertificeerd ISO 9001

24.02.17 09:28

Leveltrack Datalogger Lage communicatiekosten Altijd en overal bereik

Grondwater

Oppervlaktewater

www.i-real.nl/leveltrack

BEURSSPECIAL Welkom, waterprofessionals! 21-23 maart, Evenementenhal Gorinchem

Aqua Nederland Vakbeurs RioleringsVakdagen Nationale Watertechnologie Week

Dit is de beursspecial van maandblad H2O. Een speciale editie ter gelegenheid van de evenementen die deze maand in de Evenementenhal in Gorinchem gehouden worden. U bent van harte welkom! Van dinsdag 21 tot en met donderdag 23 maart worden daar gehouden: Aqua Nederland Vakbeurs 2017, Riolerings Vakdagen 2017 en de Nationale Watertechnologie Week 2017. De evenementen vormen gezamenlijk hét moment om nieuwe kennis op te doen, kennis uit te wisselen en te spreken over de oplossing van vraagstukken in de watersector. ’s Ochtends (van 9.00 tot 12.30 uur) zijn de seminars van de Nationale Watertechnologie Week 2017. Deze heeft als centraal thema ‘De waarde van water, nu en later’ en biedt seminars over de volgende onderwerpen: Marktvisie van waterschappen, Communaal afvalwater en Drink-, proces- en industrieel water. ’s Middags en ’s avonds (van 12.00 tot 20.00 uur) is de beursvloer geopend van Aqua Nederland Vakbeurs en van RioleringsVakdagen. Net als vorig jaar wordt ook het buitenterrein van de beurs benut. Dit biedt mogelijkheden voor exposanten om technieken groots te presenteren en te demonstreren aan het publiek. Voor een uitgebreid programma, zie de volgende pagina’s. Zoals u gewend bent, ontbreekt het u aan niets tussen 21 en 23 maart in de E venementenhal Gorinchem. Onze medewerkers staan voor u klaar om u te voorzien van een lekker hapje en een drankje, zodat u zich als bezoeker volledig kunt richten op netwerken, zakendoen en kennis delen. In maart is een bezoek aan Gorinchem voor waterprofessionals een must. Dat wist u vast al. Esther Rodenburg Aqua Nederland Vakbeurs & RioleringsVakdagen

Moniek Muskee Nationale Watertechnologie Week

Toegang tot de drie evenementen is gratis. U moet zich tevoren wel registreren via de website. Aqua Nederland Vakbeurs: www.evenementenhal.nl/aqua RioleringsVakdagen: www.evenementenhal.nl/rioleringsvakdagen Nationale Watertechnologie Week: www.nationalewatertechnologieweek.nl

NR3-MAART 2017

Dinsdag 21 maart t/m donderdag 23 maart Dagelijks van 9.30 – 12.30 uur

‘De waarde van water, nu en later’ is het thema van de Nationale Watertechnologie Week 2017, die wordt georganiseerd door brancheorganisatie ENVAQUA, het Netherlands Water Partnership (NWP) en Water Alliance. De beschikbare hoeveelheid water van voldoende k waliteit neemt wereldwijd af. Met duurzame en innovatieve oplossingen probeert de Nederlandse watertechnologiesector op een efficiënte manier met water om te gaan, in de

i ndustrie, in het milieu en in de landen tuinbouw. Elke dag staat een ander watertechnologie-thema centraal. De eerste dag is dat de Marktvisie van waterschappen, de tweede dag Communaal afvalwater en de derde en laatste dag Drink-, proces- en industrieel water. Bezoekers kunnen meepraten en zich laten inspireren als het gaat om innovatieve technieken en oplossingen voor duurzaam water(her)gebruik.

PROGRAMMA Dinsdag 21 maart 9.30-12.30 uur MARKTVISIE WATERSCHAPPEN Waterschappen en bedrijven hebben afgesproken om te werken aan de vernieuwing in de waterschapsmarkt. De bouwstenen die bijdragen aan vernieuwing zijn: maximale maatschappelijke waarden, de mens staat centraal en een gezonde bouwkolom. Belangrijk daarbij is om elkaar te ontmoeten en de vernieuwing concreet vorm te geven. Tijdens dit seminar willen we dat doen door niet alleen een visie uit te dragen maar ook door te leren van praktijkvoorbeelden met betrekking tot samenwerking. Dit seminar is bedoeld voor alle betrokkenen bij opdrachten in de waterschapsmarkt; projectmanagers, opdrachtgevers, tendermanagers, technisch managers, omgevingsmanagers, uitvoerders, toezichthouders en contractmanagers. • •

Welkom door dagvoorzitter Edwin Lokkerbol Marktvisie waterschappen; wat levert het u op? Frank Buijs (ENVAQUA)

•

Belang en aanpak waterschappen vanuit platform Waterschapswerken Patrick Blom (waterschap Vallei en Veluwe) Workshop I: Leren van project RWZI Brabantse Delta Christiaan Hakstege (GMB) en Johan Gooiker (WSBD) Workshop II: Samenwerking de succesfactor bij renovatie RWZI Den Bosch Antoine van Geffen (waterschap Aa en Maas)

Aansluitend op de seminars worden de deelnemers uitgenodigd voor de opening van het innovatieplein in de Aqua Lounge op de Aqua Nederland Vakbeurs.

Dinsdag 21 maart 9.30-12.30 uur WORKSHOP ‘WATER & TUINBOUW’ Op dinsdag 21 maart wordt ook de workshop ‘Water & Tuinbouw’ gehouden. Dit gebeurt op initiatief van drie topsectoren (Water, Tuinbouw en Uitgangsmaterialen, Agri & Food) in samenwerking met Netherlands

ater Partnership (NWP), Water W Alliance en ENVAQUA. De drie topsectoren werken aan een gezamenlijk programma om de tuinbouw en de akkerbouw tot de meest circulaire ter wereld te maken, en de voedselveiligheid in deze sectoren verder te vergroten. Het programma is erop gericht de krachten uit verschillende sectoren bundelen. Tijdens de workshop gaan ondernemingen, waterschappen, kennisinstellingen en overheden in discussie over de gewenste inzet. Daarvoor vinden vier pitches plaats ten aanzien van de volgende thema’s: 1) gewasbescherming, 2) nutriënten, 3) micro- organismen en 4) zout. Daarna worden de thema’s in werkgroepen verder uitgewerkt. De workshop is bedoeld voor ondernemers, waterschappen en kennis instellingen vanuit de drie sectoren. Als kers op de taart wordt de samenwerking tussen de drie topsectoren formeel bezegeld door de ondertekening van een overeenkomst.

BEURSSPECIAL

PROGRAMMA

Woensdag 22 maart 9.30-12.30 uur COMMUNAAL AFVALWATER Meer dan 500 afvalwaterzuiveringen maken al het afvalwater van alle Nederlandse huishoudens schoon. Om deze zuiveringen nóg schoner, efficiënter en duurzamer te maken is de Nederlandse watertechnologiesector continu bezig met het creëren van innovatieve technologieën en oplossingen. Hiermee wordt de afvalwaterzuivering van de toekomst geschapen, die niet alleen tot in detail zuivert, maar ook waardevolle grondstoffen en energie produceert. Tijdens dit seminar wordt u op de hoogte gebracht van de allernieuwste ontwikkelingen op het gebied van huishoudelijk afvalwater. Het programma gaat van de verwijdering van medicijnresten tot de terugwinning van eiwitten, en van remote sensing in riolering tot aan zuivering met behulp van een botanische tuin. Mis dit seminar niet als u geïnteresseerd bent in alles wat met huishoudelijk afvalwater te maken heeft. •

Welkom door dagvoorzitters Moniek Muskee (Hach) en Alex Berhitu (Water Alliance)

PARALLELSESSIE 1 •

•

Nieuwe grondstoffen uit afvalwater Maarten Schaafsma (waterschap Rijn en IJssel) De RWZI van de toekomst Ruud Schemen (Unie van Waterschappen) Power to protein Luc Palmen (KWR Watercycle Research Institute) Cellulose terugwinnen uit afvalwater Bob de Boer (hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)

NR3-MAART 2017

•

Organica, De zuiverende kas Waterschap Vallei en Veluwe en ingenieursbureau Tauw

PARALLELSESSIE 2 •

•

• • •

Zuiveren met verstand Saskia Hanneman (Waterschaps bedrijf Limburg) S.C.H.O.O.N. maakt duurzaam/ RWZI De Groote Lucht Jouke Boorsma (hoogheemraadschap van Rijnland) De gevaren van (tijdelijk) afsluiten van rioolleidingen Remote sensing in rioolsystemen Ruben Houmes (NU-adviesbureau) Zonder gas de verwarming stoken? Simon Bos (Tauw)

Aansluitend op de seminars worden de deelnemers uitgenodigd voor een ‘innovatie lunch’ in de Aqua Lounge op de Aqua Nederland Vakbeurs.

Donderdag 23 maart 9.30-12.30 uur DRINK-, PROCES- EN INDUSTRIEEL WATER Water is niet alleen van levensbelang voor de mens, ook vele industrieën zijn afhankelijk van schoon en betrouwbaar water voor hun processen. De Nederlandse watertechnologiesector ontwikkelt daarom slimme oplossingen voor zowel de optimalisatie van drinkwater als voor proceswater voor de industrie. Tijdens dit seminar worden onderwerpen als efficiënter watergebruik, verwijdering van schadelijke stoffen uit proceswater en het voorkomen van legionella gebracht vanuit het perspectief van onderzoek en industrie. Welke ontwikkelingen vragen om creatieve technologische oplossingen? Hoe wordt samengewerkt met de

watersector? Mis dit seminar niet als u geïnteresseerd bent in alles wat met drinken proceswater te maken heeft. Welkom door dagvoorzitters Joost Aloserij (Xylem) en Wouter de Buck (NWP) PARALLELSESSIE 1 •

•

• •

Verwijdering van cyanide uit afvalwater met AOP Paul Verkooijen (Chemtura Manufacturing) TOC-verwijdering in demineralisatieprocessen Marc Slagt (Dow Water and Process Solutions) Aqua Minerals The Human Sensor brengt werelden samen Daniel Levelt (Royal HaskoningDHV) en Nico Krijgsman (PWN)

PARALLELSESSIE 2 •

• •

•

Koelwaterconditionering in de toekomst Frank Oesterholt (KWR Watercycle Research Institute) Legionellapreventie Hans Schoon (OMEGAM-Water) Zo werken waterbedrijven samen om te innoveren Ignaz Worm (Isle Utilities) Fosfaatverwijdering in de bollenstreek Hesper Schutte (hoogheemraadschap van Rijnland) en Stefan Jansen (Deltares) UpfallShower: het nieuwe (duurzame) douchen Bart Volkers (Water Alliance) en René Betgem (UpfallShower)

Aansluitend op de seminars worden de deelnemers uitgenodigd voor een ‘innovatie lunch’ in de Aqua Lounge op de Aqua Nederland Vakbeurs.

Avedko voor al uw behuizingen

+ 31 (0)78 633 34 44 | WWW.AVEDKO.NL

INV_Anzeige_HCM_181x117mm_fru_DRUCK.pdf

water and wastewater treatment:

mixers

13.02.17

10:58

mixing and aeration systems

membrane aeration systems

software products

system solutions

Chosen References: Berlin-Stahnsdorf (DE), Berlin-Schönerlinde (DE), Zurich (CH), Linz (AT), Vienna (AT), Maastricht (NL), Apeldoorn (NL), Amsterdam (NL), Stockholm (SE), Barcelona (ES), Kuwait (KW), New York - Bowery Bay (US), New York - Wards Island (US), Washington, D.C - DC Wasa (US), Yokohama (JP), Melbourne (AU)...

H YPERC LASSIC

Mixer - evolution 7

The Benchmark in Mixing The HYPERCLASSIC® - Mixer inherited the ambition for perfection in its form, functionality, efficiency and its innovative spirit from Leonardo da Vinci: It is the principle, which makes us set our targets continuously higher and at the same time the motor for continous improvement. The “evolution 7” model is more efficient than any other comparable mixer. Please contact us for more information!

IN V E N T inventor of TecHhnMoloT* gy

* Hyperboloid Mi

xing

CMY

i n n o v a t i o n

f o r

n a t u r e u m w e l t

INVENT Umwelt- und Verfahrenstechnik AG • Am Pestalozziring 21 • 91058 Erlangen Germany • Fon +49 (0) 91 31/ 6 90 98-0 • Fax +49 (0) 91 31/ 6 90 98-99 • www.invent-uv.de

www.hyperboloidmixer.com

u n d

f a

h r e n s t e c h n i k

BEURSSPECIAL

PROGRAMMA

KENNISPROGRAMMA IN

Een ander deel van het kennis-

zorgplicht van de overheid (woensdag

RIO-THEATER OP BEURSVLOER

programma bestaat uit een presen-

22 maart, 14.45 uur). Doel van deze

RIOLERINGSVAKDAGEN

tatie van Anticimex over een slimme

kennissessie is bewustwording te

Op de beursvloer is drie dagen lang ook

en effectieve aanpak van ratten in

creëren bij overheden omtrent afval

een kennisprogramma te bezoeken in

rioleringssystemen met de SMART

water, hemelwater en grondwater.

het zogenoemde Rio-theater.

Rioleringsval (dinsdag 21 maart om

De Stichting IKN ondersteunt het kennis-

16.00 uur en woensdag 22 en donderdag

Een ander onderdeel uit het kennis-

programma van de RioleringsVakdagen.

23 maart om 18.00 uur). Dit systeem is

programma is een presentatie van

gifvrij en geldt als een duurzame vorm

CT-Plus/Advanced Water management

van ongediertebestrijding.

(Ad van Rijsbergen, Sanne Carriere)

Een onderdeel uit dit programma is een

over V-Tech pump control (circulaire

presentatie van waterschap De Dommel (István Koller) over Trappistenbrouwerij

Het thema ‘circulaire economie’ komt

economie op afvalwaterpompgebied)

De Koningshoeve en hun decentrale

aan de orde tijdens in de presentatie

(dinsdag 21 maart, 14.45 uur, woensdag

circulaire waterzuivering (op alle drie

van IKN-bestuurslid Jan Broos over

22 maart, 16.45 uur, donderdag

de beursdagen om 14.00 uur). Deze

het sluiten van de waterkringloop in

23 maart,12.45 uur).

brouwerij is onder meer bekend van

de landbouw (woensdag 22 maart,

Tijdens het kennisprogramma geeft

het merk La Trappe en loopt voorop in

16.00 uur). Daarnaast spreekt IKN-

Xylem verder diverse demonstraties.

milieubewust brouwen.

voorzitter Frans Debets over de

Dinsdag 21 maart - donderdag 23 maart. Dagelijks van 12.00 – 20.00 uur

AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2017 EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2017 De Aqua Nederland Vakbeurs en de RioleringsVakdagen vinden gelijktijdig plaats en kunnen gratis bezocht worden (wel even tevoren registreren). Er worden ruim 10.000 bezoekers verwacht. Voor waterprofessionals zijn beide evenementen een uitstekende gelegenheid om hun netwerk te vergroten en nieuwe kennis op te doen. Met ruim 340 exposanten zijn de Aqua Nederland Vakbeurs en de RioleringsVakdagen dit jaar weer gegroeid ten opzichte van vorige edities. Naast een vernieuwde en uitgebreide beursvloer is er ook de mogelijkheid om deel te nemen aan het kennisprogramma van de Nationale Watertechnologie Week in de ochtenden. Kennis en innovatie staan dus centraal. Tijdens de elfde editie van de Aqua Nederland Vakbeurs worden de NR3-MAART 2017

nieuwste innovaties en producten op het gebied van waterbehandeling, -management en -technologie gepresenteerd. Tijdens de beurs kan de bezoeker op de beursvloer ervaren welke innovaties de waterwereld te bieden heeft. Exposanten p resenteren en demonstreren hun producten en/ of diensten op het gebied van water behandeling, -management en -technologie. Elders in dit nummer van H2O vindt u een uitgebreid overzicht van expo santen. Kijk daarvoor ook op de website van Aqua Nederland Vakbeurs (www.evenementenhal.nl/aqua). De Aqua Nederland Vakbeurs is een initiatief van E venementenhal Gorinchem en ENVAQUA, de brancheorganisatie voor wateren milieutechnologiebedrijven. >

MEST VERWERKING

Voor Jacotech Scheidingstechniek begint het met afvalwater, slib of mest. Op stand 116 krijgt u een goed beeld van onze aanpak bij het bouwen van innovatieve scheidingsinstallaties, waarbij duurzaamheid en energiebesparing centraal staan. U vindt op deze stand een dynamische polymeermenger die het polymeerverbruik significant kan verlagen. U kunt hier ook de totstandkoming van het procesontwerp van mestverwerking inzake een geplande fabriek in Apeldoorn bespreken met onze deskundige medewerkers.

Beheers jij de kunst van techniek in al zijn facetten? Gezocht m/v • Werkvoorbereider / Projectcoördinator Waterschappen • Jr. Werkvoorbereider Waterschappen • Inspecteur Elektrotechnische installaties • Projectmanager (HBO) • Software Engineers (HBO) • Hardware Engineers (HBO) • Servicemonteurs • Elektromonteurs

Kijk voor alle vacatures op modderkolk.nl of bel 024 - 64 86 431 ‘Like’ ons ook op Facebook en volg ons op Linkedin: @modderkolk Totaalpartner voor industriële elektrotechniek, watermanagement en de zorg.

E ID E R S! 120 EBEK os G d IT E Q U R et m Nu

Nauwkeurige, veelzijdige doseerpompen • Reduceert de kosten van chemicaliën door een hogere doseernauwkeurigheid • Gemakkelijk te installeren geen randapparatuur nodig • Reeks uitgebreid met de Qdos 120: debiet van 0,1 tot 2.000 ml/ min, tot 7 bar Volledig afgedicht, vervang uw pompkop in seconden zonder extra gereedschap REVOLUTIONAIRE

qdospumps.com/nl 010 4621688

POMPKOPTECHNOLOGIE

BEURSSPECIAL

PROGRAMMA

Aqua Lounge De netwerken van ENVAQUA, het Netherlands Water Partnership (NWP) en de Water Alliance vormen elk afzonderlijk een uniek en krachtig geheel van watertechnologiebedrijven, organisaties en personen. Wellicht maakt u al deel uit van één of meerdere van deze netwerken. Tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs zetten ENVAQUA, NWP en de Water Alliance gezamenlijk de Aqua Lounge neer. Een plek om te netwerken, zodat u de verbinding kunt maken met de juiste personen, uw horizon kunt verbreden en uw kansen kunt vergroten. Nieuw dit jaar is een innovatieplein op de Aqua Lounge. U maakt hier kennis met een aantal van de nieuwste innovaties op het gebied van watertechnologie en u kunt demonstratiemodellen bewonderen. RIOLERINGSVAKDAGEN 2017 Veel exposanten keren ieder jaar terug op de beursvloer van de Riolerings Vakdagen. In 2017 zijn dit onder andere Van der Linden Pomptechniek (lid commissie van aanbeveling RioleringsVakdagen), Sulzer Pumps Wastewater Netherlands, Groeneveld Riooltechniek, Aannemings- en Instal latiebedrijf Kwakernaak, Grundfos

MUST SEE ROUTE: WAT U NIET MAG MISSEN!

NR3-MAART 2017

Nederland en Teeuwissen Rioolreiniging Huizen. De volledige deelnemerslijst is te vinden op de website (www.evenementenhal.nl/ rioleringsvakdagen).

CAREER EVENT ROADSHOW WATER Op donderdag 23 maart wordt op de beursvloer van 15.30 tot 17.30 uur in het kennistheater een Career Event gehouden, met als doel studenten en young professionals te enthousiasmeren voor de branche. Tijdens dit event worden vacatures onder de aandacht gebracht en is er de mogelijkheid om deze doelgroep te informeren en te adviseren. 15.00 Inloop 15.30 Mogelijkheden in de watersector. 16.00 Pitches van vijf werkgevers + Meet & greet

De Riolerings Vakdagen zijn dit jaar overigens groter dan ooit. Dit jaar wordt voor de tweede keer ook het buitenterrein benut tijdens de beurs. Dit biedt nieuwe mogelijkheden voor exposanten om ook technieken die eerder niet of moeilijk zichtbaar waren, te demonstreren. Rioned demonstreert een hogedruk reinigingsmachine, BakerCorp een mobiele opslagcontainer, Danfoss en Electroproject plaatsen een noodstroom-aggregaat. Askové plaatst een zeecontainer met complexe chemische installatie waarbij lucht gezuiverd wordt en Aerzen toont een blower met plaatbeluchter van Bosman Watermanagement in de vijver. |

17.00 Tips & tricks 17.30 Carrièreroute op de beursvloer 18.30 Borrel inclusief eten Het event wordt georganiseerd door de Roadshow Water (www.roadshowwater.nl) en is een samenwerking van zeven jongere initiatieven in de watersector met als doel: jongeren interesseren en binden. Het Career Event wordt ook ondersteund door www.watervacatures.nl en www.waterstages.nl. Op de Aqua Nederland Vakbeurs is ook de vacaturewand te zien van www.water vactures.nl, de samenwerkingspartner van H2O en Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW).

Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs kunnen de

Must See Route zijn: Van Essen Instruments,

bezoekers zoals gebruikelijk innovaties en

Kemabo, OLMIA, Pantarein Water, Ebora,

nieuwe producten op het gebied van waterbehan-

ATB Nederland, NX Filtration, BEST Instru-

deling, - management, -transport en -techno

ments, Sencon-SAM, Pleuger Water Solutions,

logie ontdekken. Nieuw dit jaar is dat deze

Umweltechnik Hoffmann, Control Techniques,

nieuwigheden gebundeld worden in een ‘Must

Advanced Water Management – CT-plus, Elsco-

See Route’, waarvan de plattegrond uitgedeeld

lab, Weir Minerals, Elobau Benelux, Kuipers

zal worden bij de ingang van de beurs.

Electronic Engineering, Brightwork, Veolia

Onderdeel van de route is onder andere de inno-

Biothane, Van der Linden pomptechniek, Alfa

vatiestand van Water Alliance, waar vijf partners

Laval Benelux, I-real en Xylem.

van deze netwerkorganisatie hun innovaties

Vergeet niet de plattegrond van de Must See

zullen tonen.

Route mee te nemen bij de start van uw bezoek

Andere exposanten die zijn opgenomen in deze

aan de beurs.

NOG NIET OP DE BEURS

(MAAR WIJ KOMEN ERAAN!) Deze editie van maandblad H2O staat voor een groot deel in het teken van de Aqua Nederland Vakbeurs; de nationale beurs met veel gevestigde bedrijven op het gebied van watertechnologie. Niet alles wat Nederland voortbrengt aan nieuwe watertechnologie heeft echter al een stand in Gorinchem. Deze drie jonge ondernemers bijvoorbeeld nog niet, maar ze komen er aan. Aan enthousiasme ontbreekt het niet. Tekst Sander Peters Fotografie Marcel Molle

Sid Vollebregt (Elemental Water Makers)

â&#x20AC;&#x2DC; ONZE WATERAFDRUK WORDT STEEDS BELANGRIJKERâ&#x20AC;&#x2122;

BEURSSPECIAL

Ontzilting van zeewater is niets nieuws. Wat maakt jullie innovatief? “Ten eerste hebben mijn compagnon R einoud Feenstra en ik de bestaande techniek – ontzilting via omgekeerde osmose – gekoppeld aan duurzame energie. Dat was lange tijd niet goed mogelijk, vanwege de fluctuerende aard van zonne- of windenergie. Voor de membranen is stilstaan niet goed. Maar hoe zorg je voor een 24-uurs productie van drinkwater? Door een tank met zeewater op een heuvel te zetten, zodat het water door de filters geperst wordt zonder dat dit energie kost. Maar om de juiste druk te hebben, is een hoogteverschil van 500 of 600 meter nodig. Dat is lang niet overal mogelijk. Door een speciaal principe van energy recovery toe te passen, met andere woorden hergebruik van de aanwezige restdruk van de zoutere residu-stroom van het omgekeerde-osmoseproces, is het mogelijk om de benodigde hoogte terug te brengen tot zo’n 100 meter.” Waar wordt dit nu al toegepast? “We zijn nu vooral actief op eilanden. Denk aan de Canarische Eilanden, de Maagden eilanden en nu ook Kaapverdië. Daar is veel winst te halen – voor de bevolking zelf op de eerste plaats maar ook voor w aterbedrijven, grondeigenaren en resorts. De energie die nodig is om water te ontzilten, wordt nu aangevoerd via de zee in de vorm van diesel. Die brandstof wordt vervolgens omgezet in energie en die energie vervolgens in water, maar dat brengt hoge kosten met zich mee. En is verre van duurzaam.”

SID VOLLEBREGT Leeftijd: 30 Opleiding: MSc. Sustainable Energy Technology, BSc. Mechanical Engineering (TU Delft) Functie: Managing director Product: Drinkwater maken uit zeewater met behulp van duurzame energie

NR3-MAART 2017

Deze techniek blijft dus wel beperkt tot heuvelachtige eilanden… “Nee, dat niet. De eilanden vormen het zogenoemde laaghangend fruit. Voor een bedrijf met stevige investeringen vanwege het gebruik van duurzame energie is het zaak om de payback-tijd zo kort mogelijk te maken. Bovendien zijn we zeker ook continu bezig om ons verdienmodel aan te passen.

Bijvoorbeeld door het water te verkopen. En we verbeteren de technologie zelf ook; we zij nu ook in staat om op bijvoorbeeld atollen, eilanden op zeeniveau, soortgelijke technologie toe te passen via een kleine batterij.”

Wat maakt water voor jou een interessant vakgebied? “De waterschaarste wordt groter en groter. De waterafdruk die we achterlaten, wordt daarmee ook steeds belangrijker. Er is echt veel verschil te maken door duurzaam met water om te gaan. Dat vind ik heel erg boeiend. Tegelijk heb ik ook naast mijn werk altijd veel met water gehad; als fanatiek kite- en golfsurfer kom ik vaak in gebieden met waterschaarste.” Hoe handhaaf je je als kleine speler op deze wereldmarkt? “De markt van duurzame energie en ontzilting is heel groot, mondiaal. En wij zijn met ons vieren, maar we maken deel uit van een hecht netwerk. Van wetenschappers, hier op de Delftse campus, maar ook van bedrijven. We werken veel en graag samen, ook met de concurrentie. Het gaat niet om ons, maar om de impact op de maatschappij.” Ben je dan meer idealist dan ondernemer? “Allebei. Als idealist kun je moeilijk je doel bereiken. Voorop in onze huidige economie staat geld. Om verandering mogelijk te m aken moeten er dus allereerst kosten bespaard worden. Gelukkig gaat dit bij ons hand in hand: goedkoper water zonder gebruik van fossiele brandstoffen.” Hoe reageren jullie klanten – vaak politici en bestuurders - als deze jongemannen binnenkomen? “Na de eerste verbazing reageert de een ontwapenend en de ander afwachtend. Wanneer ze dan merken dat we precies weten wat we doen, is de scepsis snel weg.” www.elementalwatermakers.com

Blue Energy is inmiddels bekend, maar een Blue Battery nog niet. Leg eens uit? “Ons product borduurt inderdaad voort op het idee achter Blue Energy. Dat gaat ervan uit dat het verschil in concentratie tussen zoet en zout water energie bevat. Bij Wetsus is het idee ontstaan dat je die energie niet alleen eruit kunt halen maar ook ‘opslaan’. In een batterij die grotendeels bestaat uit twee bakken met water. Om de energie op te slaan gebruiken we stroom om brak water te ontmengen in zoet en zout water met behulp van speciale ion-selectieve membranen. Om de energie weer uit het water te halen draait het proces om en wordt er weer brak water gemaakt.” Wat is er mis met de gewone batterij? “Veel. Denk maar eens aan alle chemische rotzooi die in zo’n gewone batterij zit. Onze AquaBattery kun je drinken, dat kun je met een gewone batterij beter niet doen. Daarbij is er nauwelijks afval: het geheel is vrijwel volledig recyclebaar. Het belangrijkste restproduct is…. brak water. Dat gewoon aan de natuur teruggegeven kan worden om vervolgens weer hergebruikt te worden.” Hebben we over twee jaar en masse een batterij met de grootte van een koelkast in huis? “We zijn nog echt in de beginfase. Op de Green Village in Delft bouwen we nu, onder meer met het geld van de Herman Wijffels Prijs, een tweede prototype. De grootte van de AquaBattery is nog een knelpunt. We zeggen altijd: onze batterij is niet de snelste of de kleinste, maar hij is wel het veiligst en duurzaamst. Veilig in de zin van dat hij niet in de fik kan vliegen zoals onlangs met de Samsung-accu’s gebeurde. Maar de consu-

mentenmarkt is lastig. Sowieso, niet alleen voor ons. Mensen kijken vaak de kat uit de boom; het is een stevige investering. En vooralsnog moeten ze er ook de ruimte voor hebben – in de tuin, in de kelder of kruip ruimte of ergens in een grote kast. Als ik realistisch ben, vermoed ik dat het vooral bedrijven zullen zijn voor wie onze AquaBattery op korte of middellange termijn interessant is.”

Hebben jullie veel concurrentie in de wereld? “Energieopslag is héél groot aan het worden, momenteel. Mondiaal zijn daar ontzettend veel spelers, ook echt grote jongens, mee bezig. Specifiek op het vlak van de zoet-zoutbatterij is er veel minder concurrentie. Het verschil tussen ons en veel anderen is echter dat we zeewater in bijna pure vorm gebruiken. Wij willen duurzaam blijven werken, zonder chemische troep.” Waarom ga jij iedere dag fluitend naar je werk? “Ik zou nu een sociaal wenselijk antwoord kunnen geven, door te zeggen dat ik graag bijdraag aan een betere wereld, en dat is ook zo, maar de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik mijn vakgebied simpelweg intrinsiek ontzettend interessant vind. Elektriciteit opwekken met water en zout, en opslaan, dat dat überhaupt kan, is toch geweldig?! Dat ik daarover mag lezen, nadenken, brainstormen met ons team en met studenten en promovendi, eigen ideeën bedenken en die in het lab mag uitproberen, dat is een droombaan. En als het straks ook nog eens breed toegepast zou worden, daar kan ik alleen maar van dromen.” www.aquabattery.nl

BEURSSPECIAL JAN WILLEM VAN EGMOND Leeftijd: 32 Opleiding: MSc. Biosystems Engineering (Wageningen Universiteit), BSc. Earth Sciences and Economics (VU Amsterdam) Functie: Mede-eigenaar & promovendus (WUR/Wetsus) Product: AquaBattery

Jan Willem van Egmond (AquaBattery)

‘ ONZE BATTERIJ IS EXTREEM DUURZAAM’

NR3-MAART 2017

Jos van Dalfsen (Wafilin Systems)

JOS VAN DALFSEN Leeftijd: 31 Opleiding: Coastal Zone Management (Hogeschool Van Hall Larenstein, Leeuwarden) Functie: R&D-manager Product: Indikken melk op boerderij

‘INTERNATIONAAL HEEFT ONS PRODUCT NOG MEER POTENTIE’

BEURSSPECIAL

Hoe leg jij op feestjes uit wat je doet? “Heel eenvoudig: rauwe melk die uit de koe komt, bestaat voor een groot deel uit water. Wanneer je die melk opslaat en koelt op de boerderij en vervolgens transporteert naar de fabriek, zit dat water eigenlijk in de weg. Er is opslagruimte nodig, de energierekening vanwege het koelen is hoger, en de melkwagens moeten vaker op en neer. Zonde, want het water kan uit de melk gefilterd worden, via membraanfiltratie. Die filtertechniek bestaat al langer, maar wij passen hem toe op melk en via een uniek proces. En – heel bijzonder – al op de boerderij. In de eerste twee uur nadat de melk uit de melkrobot komt, dikken we de melk in.” Waarom zouden we hierin investeren? “Voordelen genoeg. Zoals gezegd heeft de boer minder opslag- en koelingskosten en heeft de fabriek minder transportkosten. Dat betekent ook lagere kosten voor de eindproducten die in de fabriek gemaakt worden. Daarnaast - en dat is minstens zo belangrijk – is dit een duurzame techniek: niet alleen verbruiken we in het proces minder energie en minder CO2-uitstoot van de transport auto’s, maar het water uit de melk kan op de boerderij weer gebruikt worden. Bijvoorbeeld als drinkwater voor de koeien. Dat is heel letterlijk een circulaire economie.” Dus is de vinding interessant voor landen met een minder grote watervoorraad? “Precies. Denk bijvoorbeeld aan Australië, Noord- en Zuid Amerika, waar veel melkvee wordt gehouden. En waar water dus een schaars, kostbaar goed is. Dat er ook minder melk gekoeld hoeft te worden, is in die warme landen ook een stevig pluspunt. Ten slotte zijn in de meeste andere landen de afstanden van boer naar fabriek groter

NR3-MAART 2017

dan bij ons. Dus hoe meer er bespaard kan worden op transport, hoe beter. Je begrijpt waarom we ook internationale potentie zien voor onze technologie.”

Zijn er knelpunten of tegenvallers geweest? “Als je het zo vertelt, klinkt het makkelijk en logisch. Terwijl er wel degelijk struikelblokken waren én zijn. Zo moesten we een membraanfilter maken dat alleen water doorlaat. Niet eenvoudig. Ook mag het filter de vetbolletjes in de melk niet kapot persen. Dan wordt de melk zuur. En: het systeem moet snel en efficiënt werken. De melk moet wettelijk gezien binnen twee uur in de koeling opgeslagen zijn. Daarvóór moet het allemaal gefilterd zijn.” Zijn er al boeren die deze techniek toepassen? “We hebben nu met de MKB-innovatiesubsidie een prototype kunnen ontwikkelen dat we testen op de Dairy Campus van Wageningen Universiteit, hier in Friesland. Onze ambitie is dat de eerste systemen binnen twee jaar op de boerderij staan. Technisch kan het al, maar de coöperatie moet deze melk ook willen hebben en de boer belonen voor diens investering. Dat vraagt onderhandelingen.” Ben je ondernemer of wetenschapper? “Lastig. Ik ben in dienst bij Wetsus om jongeren voor te lichten over en te motiveren voor onderzoek in de watersector. Daarnaast werk ik voor Wafilin Systems, het bedrijf van mijn vader. Maar ik ben geen zuiveltechnoloog. Mijn drive komt voort uit drie factoren: mijn interesse voor techniek en innovatie, het belang dat ik hecht aan duurzaamheid, én mijn ambitie om jongeren te inspireren.” www.wafilinsystems.nl

RIOLERINGS VAKDAGEN 21, 22 & 23 MAART 2017 PLATTEGROND BEURS

EVENEMENTENHAL GORINCHEM BRANDSLANG

BRANDSLANG

BRANDSLANG NOODUITGANG BRANDSLANG

Kennis Theater

Buffet

ALGEHEEL ROOKVERBOD

NOODUITGANG NOODUITGANG NOODUITGANG

527

VERBODEN VOOR HONDENHONDEN VERBODEN VOOR ALGEHEEL ROOKVERBOD ALGEHEEL ROOKVERBOD

526 528

195

193

555 192

529

551

TRAP

187

532 519

517 515A

533 548

549 186

534

536 538

535

185

539 544 540

205

245 261

244

208 242 210

183 543

257

Buffet

115

502 511

512

513

262

541

116 117

259

313

260

311

263

308

266

241 268

265 305 267 303A

239

270

542

Horeca

269

237 272

303

324

327

326

310 329

328

114

143 147

146 169

212

170 171

384

304

330

333

332 378

335

334

376

382

380

379 389 377

390

392

TRAP

393 394

337

339

388

391

375

336

338 302

387

383

381

373 396

395 397

371

300 341

340 369

370 398

399

298

342

368

400

299 118

385

301 273

182

312

309 331

307

271

144 145

314

Horeca

240 211 238

320

325

TOILETTEN

501

386

323

315

264 243

557

515 510 514

247 258

209 184

256

204 246

207

206

319

316 321

317

256 A

202

203

556

537 546

249

248 201

255

254

318

322

200

199

Horeca

547

545

509 516 503

531 550

522

251

250

Buffet

Opbouw restaurant

507 518

504 508 TOILETTEN

198

197

253

Horeca

521

189

252

Buffet

191

530 552

524 523

505 506

196

525

VERBODEN VOOR VOOR HONDEN HONDEN VERBODEN

ENTREE RIOLERINGS VAKDAGEN

194

236 274

TOILETTEN

BINNENPLAATS 112 119

110

121

111

120 141

122 139

108 123

124

142 148

168 172A

214

235

180 215

216

151

297 343

233 277 294

149 138 150

275 276 296

167 172

140

181 213

166

165

179

217

232

278

295 345 293

367 366

344 365

401

402

403

404 TOILETTEN

347

292

346 363

364

405 406

107 106 125 105 103

RECEPTIE

101

126 136

104 127 128 134

APP

ENTREE AQUA NEDERLAND VAKBEURS

152

153 164

154

155 162

163

173

178

218

219

130

Horeca

131

177 222

280 291

229 281

282

290

228

287

408

348 349

361

362 407 409

350 288 352

351

359

360 410

159

176

Horeca

224

225

411

Buffet

223 160

158

231 279

289

221

157 133

230

220

174 161 175

135 156

102 129 132

garderobe

137

TOILETTEN

227 283

226

284

Horeca

286

285

354

355

353

356

358

357

Horeca

113

DEMONSTRATIE- EN PROMOTIERUIMTE OP HET BUITENTERREIN

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

OVERZICHT AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN 2017, GORINCHEM EXPOSANTEN AQUA NEDERLAND VAKBEURS GORINCHEM 2017 123 4S Industrie B.V. 34 Aalp Benelux B.V. 244 Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw AAQUA – standnr 177 MECHELSESTEENWEG 122 2860 SINT-KATELIJNE-WAVER (BELGIË) TEL: +32 15 33 17 58 W: www.aaqua.be/nl/ M: INFO@AAQUA.BE AAQUA is een ingenieursbureau die totaal oplossingen levert in de afvalwaterzuivering op maat van de klant, met mooie referenties in chemie/tank cleaning/slachthuizen als voedingsnijverheid. De meeste machines zijn eigen makelij, wat de competitiviteit, betrouwbaarheid, inventiviteit, lager verbruik, gebruiksgemak en service verzekert. Water- en warmtehergebruik wordt gemaximaliseerd met afstandsmonitoring van de installaties. 251 253 267 391

ABB B.V. ABC Professional Acquaint B.V. Advanced Water Management

Aerzen Nederland BV – standnr 284 Fotograaf 3 6921 RR Duiven TEL: 026 311 2641 W: www.aerzen.nl Aerzen, de experts Aerzen Nederland BV geldt binnen de waterzuivering als dé expert voor beluchting. Naast een omvangrijke lijn high-efficiency draaizuigerblowers, turboblowers, schroef blowers en schroefcompressoren leveren wij hoogwaardige applicatiekennis. Dankzij onze ervaren aftersales service en beschikbare huuraggregaten garandeert Aerzen 100% inzetbaarheid van uw installatie, ook tijdens onderhoud, reparaties en revisies.

NR3-MAART 2017

395 350 237 143 225 288 136 169 260 173 271 378 333 126 287

Air Liquide Airtechnic Solutions B.V. AkaNova Akatherm B.V. Alewijnse Industrial Automation Alfa Laval Benelux B.V. Almond Techniek Altop Kunststoftechniek B.V. AppliTek APT b.v. Apumas Pumps & Mixers Aqua Innovation Network Aqua Vision B.V. Aquador B.V. Aquality B.V.

Aqua-Techniek B.V. – standnr 171 Nijverheidsweg 15a 3225 LL Hellevoetsluis P.O. Box 1164 3220 BD Hellevoetsluis T: +31 181 404600 F: +31 181 404744 W: www.aqua-techniek.com E: info@aqua-techniek.com Aqua-Techniek B.V. specialiseert zich nu reeds 40 jaar op uitsluitend natuurlijke granulaire mineralen voor de filtratie van water (zie onze advertentie in deze uitgave). Door haar enorme schat aan ervaring en scheikundig/technische achtergrond is AquaTechniek in staat adviserende service tot en met de voorspelling van het te verwachten resultaat aan haar klanten te verlenen.

voor u kunnen betekenen. ATB nederland, techniek met een menselijk gezicht! 124 220 141 345

Auma Benelux B.V. AWT Watertreatment B.V. BAR Instruments Benvitec

BERMAD Holland – standnr 183 Water Control Solutions Postbus 5130 3295 ZG ’S-GRAVENDEEL T: 078-6734761 F: 078-6737087 W: www.bermad.nl E: info@bermad.nl BERMAD biedt oplossingen op maat voor beheer en beheersing van waterdistributie in de drink water, utiliteit, brandpreventie en tuinbouw. Het BERMAD programma bestaat hoofdzakelijk uit medium-gestuurde afsluiters, met een of meerdere regelfuncties. De afsluiters zijn uitge voerd in kunststof, messing, brons, gietijzeren staal-gecoat of in speciale roestvaste legeringen verkrijgbaar. Van klein tot groot (¾”- 48”) 162 Bertfelt Nederland

169 Arveon B.V. 392 Askové kunststof industrie en milieutechniek 271 ASV-Services 254 ATB Motors B.V.

Best Instruments – standnr 161 Hoofdstraat 104 9355 TB MIDWOLDE W: www.bestinstruments.nl E: info@bestinstruments.nl

ATB nederland – standnr 353 Westeinde 220 8351HP, Wapserveen T: 0521 - 38 39 00 W: www.atbnederland.nl

BEST Instruments is gespecialiseerd in on-line water analyzers. Hierbij heeft BEST Instruments de exclusieve vertegenwoordiging van Swan, WTW, Modern Water, Tethys en Colifast. Hierbij kunnen de systemen custom-made worden geleverd inclusief pre-conditioning. Naast on-line analyzers heeft BEST Instruments de vertegenwoordiging van Atlantium, medium pressure UV toepassingen.

Op zoek naar échte innovatie en besparing op het gebied van procestechniek, wateren slibbehandeling? Dan bent u op stand nummer 353 aan het juiste adres! U bent van harte welkom om te ontdekken wat wij specifiek

Alligator wateropslag Opslag afvalwater Opslag biogas

Albers Alligator levert al meer dan 30 jaar kwaliteitsproducten voor (tijdelijke) opslag van WATER, AFVALWATER, BIOGAS en industriële vloeistoffen. Degelijk, duurzaam en bedrijfszeker. Kortom, zorgeloze producten.

Wageningen, T 0317 419 144, www.albersalligator.com

chem®

nvo Nieuw: E

n Proce o ti a d i x nced O Ox Adva

Dé leverancier van uw wateren/of afvalwaterzuiveringsinstallatie

www.envirochemie.com EnviroChemie BV - Waarderweg 52c

2031 BP -

Haarlem

tel: +31 (0)23 5345405

info@enviro-chemie.nl

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

291 106 305 127

bestUV B.V. Beulco Holland Beutech B.V. Biothane

Bluecon International bv – standnr 384 IJsselsteyn 7 6956 AZ Spankeren The Netherlands W: www.bluecon.nl E: info@bluecon.nl “Eerste kleine fysische rioolwater reiniging ter wereld.” Bluecon produceert een compact systeem dat de wereld van waterzuivering verandert. Bluecon heeft de unieke methode “blueconizing” ontwikkeld. Rioolwater wordt lozingswater of beter. • Voor 2.000 - 10.000 inwoners • Gemakkelijk te bedienen • Snelle levering “Blueconizing” reinigt goedkoper dan bestaande systemen. Bluecon. Dat is helder! 231 Boeg B.V. contructiewerken 133 Bosman Watermanagement B.V. 321 BRAY CONTROLS BENELUX

Brenntag Nederland B.V. – standnr 279 Brenntag Water Treatment Donker Duyvisweg 44 3316 BM Dordrecht Nederland T: +31 35 58 89 261 E: friso.okken@brenntag.nl

292 Carmeuse 239 Centre of Expertise Water Technology 228 CG Drives & Automation 136 Chemfeed 213 Colasit Holland B.V. 262 Colubris Environment B.V. 138 Control Techniques Leroy-Somer 121 Conval Nederland B.V. 320 CRA Nederland B.V. 394 + 398 CT-Plus B.V. 399 DAB Pumps B.V. 351 DAC Electric B.V. 226 Danfoss Drives 000 Deltares 105 Desotec Activated Carbon N.V. 118 Duijvelaar Pompen 356 Dutch Spiral B.V. 150 Ebora B.V. 377 Ecomatch Waterbehandeling 303 Eco-vision 145 EDO PUMPS N.V. 364 Efcon® Water B.V. 226 Electroproject 400 Elobau Benelux 158 Elscolab B.V. 230 EMEC Benelux B.V. 148 Endress+Hauser 366 ENGIE 163 Entec Holland B.V. 212 EnvAqua 251 ENVICONTROL

208 192 390 115

EnviroChemie BV – standnr 135 Waarderweg 52c 2031 BP Haarlem T: +31 23 5345405 F: +31 23 5345741 W: www.envirochemie.nl M: sales@enviro-chemie.nl

Als technologische leider op het gebied van clamp on flowmetingen zet FLEXIM voortdurend de standaard. Onze clamp-on ultrasone FLUXUS meetsystemen meten vrijwel alles dat stroomt, zowel vloeistoffen als gassen. De clamp-on ultrasone sensoren worden simpelweg aan de buitenkant van de pijp geplaatst, zonder onder breking van de toevoer of enig lekkage risico.

De afdeling Brenntag Water Treatment van Brenntag Nederland BV maakt deel uit van Brenntag Benelux, die marktleider is in de distributie van zowel industrie- als specialiteiten chemicaliën. Onze technische specialisten en verkoopmedewerkers van Brenntag Water Treatment bieden producten en oplossingen aan voor diverse waterbehandelingstoepassingen. Ons productengamma bestaat o.m.uit flocculanten, coagulanten, ontschuimers, bioaddtieven, aktief kool, filtermedia, hars voor ionenwisselaars, desinfectantia, klantspecifieke mengsels en koolstofbronnen.

EnviroChemie is een leidende Europese installatiebouwer op het gebied van industriële afvalwaterzuivering, proceswaterbereiding en energiewinning uit industrieel afvalwater. Gedurende jarenlang onderzoek en ontwikkeling hebben wij onze eigen technologielijn ontworpen, welke wij in grote getale wereldwijd hebben geleverd. Ons leveringspakket bestaat uit chemisch-fysische flocculatie installaties, (o.a. Split-O-Mat) flotatie installaties (o.a. Lugan), biologische zuiveringsinstallaties en verschillende membraanfiltratie installaties.

215 270 296 293

365 275 264 119

Brightwork B.V. Bürkert Contromatic B.V. Buytenhek Pumps Int. B.V. BYTECH

NR3-MAART 2017

Epimid Vorrink Kunststoffen B.V. ERIKS Econosto Esders B.V. ESEP Milieutechniek B.V.

Euraqua Europe N.V. EURO-INDEX B.V. Evilim Industriewater B.V. Feralco Nederland B.V.

FerroTech B.V. – standnr 184 Oscar Romerolaan 18 1216 TK Hilversum T: 035 6720 507 W: www.ferrotech.nl E: info@ferrotech.nl Ferrotech B.V. is een dynamisch bedrijf, wat zich profileert door betrouwbaarheid en kwaliteit op de eerste plaatst te stellen. Als leverancier van de Wero spindelsleutels, komen vooral deze twee punten naar voren. Tevens maken wij alle soorten specials op aanvraag. 344 Festo 146 FILTRATEC Mobile Slibontwatering B.V.

FLEXIM Instruments Benelux B.V. – standnr 282 Berkelse Poort 127 2651 JX Berkel en Rodenrijs NETHERLANDS T: +31 10 24 92 333 W: http://www.flexim.com/nl M: benelux@flexim.com

339 401 342 214 155 236 243 268 235 286 217 278 242 110 328

FlexxCon B.V. Flowserve B.V. GEA Nederland Georg Fischer N.V. Gielink Pump & Sampling Systems GMB Services B.V. H en F Lichtenvoorde H.P. Well Screen B.V. Hach Hanna Instruments B.V. Haskoning DHV Nederland B.V. HAUS Centrifuge Technologies HC Waterbeheersing Heartfil | heart for filtration Hethon Nederland B.V.

Purazur creëert… zuiver water

bezoek ons op Aqua Nederland standnr 219

ROBOX Energy schroefblower Efficiëntie in Waterzuiveringsinstallaties

Fysico-chemische en biologische waterzuiveringen Purazur spitst zich toe op de hoogtechnologische zuivering van industrieel & huishoudelijk afvalwater, percolaatwater van stortplaatsen en verontreinigd grondwater. Purazur biedt Design, Build, Finance en O&M contracten, alsook consulting & optimalisatiestudies aan, op maat van de klant.

DEME: creating land for the future

opm_purazur_88x117.indd 1

PIPE INSPECTOR®

Purazur Member of the DEME Group Haven 1025 - Scheldedijk 30 B-2070 Zwijndrecht, België T +32 3 250 54 11 info.purazur@deme-group.com www.deme-group.com/purazur

Draadloze video-inspectie van pijpleidingen met geïntegreerde lekdetectie

Bezoek ons op stand 101 voor meer informatie over de Pipe-Inspector ®

8/02/17 14:14

SCHMIDT WATERTECHNIEK B.V. Tools • Materials • Services

Stoofweg 18-20 3253 MA Ouddorp ZH Telefoon + 31 (0)187 - 60 52 00 info@schmidt.nl

Robuschi Benelux B.V. Kanaaldijk 100 6956 AX Spankeren Nederland Tel. +31 313 415570 E-mail: robuschi-benelux@robuschi.com

Adv Robox energy.indd 1

Sierra Instruments bv +31 (0)72 5071400 sales@sierrainstruments.nl www.sierrainstruments.nl

27/02/17 4:08 pm

Aeration Biogas Chlorinegas

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

HG Ulfima BV – standnr 245 Stationsstraat 142 5963 AC Hegelsom P.O. Box 6086 5960 AB Horst T: +31 77 327 5090 F: +31 77 327 5001 W: www.HG-Ulfima.com E: info@hg-ulfima.com HG Ulfima is gespecialiseerd in het ontwikkelen, leveren, installeren en onderhouden van Ultrafiltratie systemen voor het preventief bestrijden van legionella bacteriën in o.a. drinkwaterinstallaties. HG Ulfima, een technisch vooruitstrevende partner die met de heersende weten regelgeving u voorziet van hoogst betrouwbare, uiterst praktische en toch zeer betaalbare totaal oplossingen!

I-Real BV – standnr 107 Postbus 593 7000 AN Doetinchem T: +31 (0)314 366 600 W: www.i-real.nl E: info@i-real.nl

140 358 299 346 180 222

I-Real is gespecialiseerd in het ontwikkelen van webbased software en besturingsprogramma’s voor (semi-)overheden en private marktpartijen voor smart watermanagement. De systemen van I-Real verbinden alle objecten binnen uw waterinfrastructuur met elkaar, ongeacht plaats, type, merk of leverancier. De monitoringen besturingssystemen leveren real-time informatie. Hiermee neemt de beheerder efficiënte beslissingen en worden deze automatisch doorgevoerd.

Lhoist Western Europe – standnr 272 Galvanistraat 1 6716 AE Ede T. +31 (0)318 754166 E. verkoop@lhoist.com W. www.lhoist.nl

304 ISS Tanks B.V. 131 Iwaki Europe, Branch NL

179 Hidrostal Benelux 304 Hiflex Automatiseringstechniek B.V. 332 Hiller GmbH

Hoppenbrouwers Techniek BV – standnr 153 Kreitenmolenstraat 201 5071 ND Udenhout T: 013-5117227 W: www.hoppenbrouwerstechniek.nl Hoppenbrouwers bestaat sinds 1918 en is een moderne totaalinstallateur. Vanuit onze discipline Water werken we aan grote en kleine drinkwater- en afvalwaterprojecten voor waterschappen, gemeenten en drinkwater bedrijven. We weten hoe de processen van waterzuivering en -winning in elkaar zitten en bieden u een totaalconcept van projectmanagement, ontwerp, installatie en onderhoud. 151 354 407 164 298 134 147 359 290 111 334 262 196

Huba Control AG Hubert Stavoren B.V. HydroBusiness Hydrochemie-Conhag B.V. Hydrolink Solutions HydroThane IA Groep, Duiven ifm electronic B.V. Indaver Impex B.V. Industrial Pump Group Nederland Induvac B.V. Ingenieursbureau Schneider B.V. Inter Act B.V.

NR3-MAART 2017

Jacotech Scheidingstechniek bv – standnr 116 Wijffelterbroekdijk 34 6006 VG Weert T: (+31) (0)495 - 56 30 30 F: (+31) (0)495 - 56 35 75 W: www.jacotech.nl/scheidingstechniek E: scheidingstechniek@jacotech.nl Jacotech Scheidingstechniek bv toonaangevend op het gebied van vast-/vloeistofscheiding. Slibindikking | Slibontwatering | Mestscheiding | Mesthygiënisatie | Waterzuivering 361 308 132 340 376 396 232 142 112 225 375 330 389 240 262 165 355 224 176 130 363 331

Jotem Waterbehandeling B.V. JUMO Meet- en Regeltechniek B.V. KAESER Compressoren B.V. Kampen Industrial Care B.V. Keller Meettechniek B.V. Kemabo B.V. Kemeling Kunststoffen Kemira Rotterdam B.V. Kersten Kunststofcoating B.V. KIM Apparatenbouw B.V. Kin Pompentechniek B.V. Kirloskar Pompen B.V./ Rodelta International BV Kloos Merofac Water Koninklijk Nederlands Waternetwerk K-Pack Water Technology B.V. KROHNE Nederland Kruse Technische Handel B.V. KSB Nederland B.V. Kuipers Electronic Engineering B.V. Kurstjens B.V. Kuypers Kunststoftechniek B.V. KWT Waterbeheersing B.V.

L. van Raak Milieutechniek B.V. Landustrie LECHLER Leiderdorp Instruments B.V. Leister Technologies Benelux B.V. Lenntech B.V.

De Lhoist Groep is met ruim 100 productie locaties in 25 landen één van de grootste producenten van kalk en dolomiet ter wereld. Onze producten worden in diverse industrieën toegepast. Voor drinkwaterbereiding, afval waterbehandeling, slib- en mestverwerking leveren wij een breed scala aan kalkproducten en bieden wij ondersteuning met industriële installaties. 247 LIQSON 104 Liquid Filtration Systems Logisticon Water Treatment B.V. & Logisticon Verhuur B.V. – standnr 160 Energieweg 2 2964 LE Groot-Ammers T: 0184-608260 W : www.logisticon.com E: water@logisticon.com Voor ontwerp, bouw, koop en huur van installaties op het gebied van drinken proceswater bereiding en afvalwaterzuivering en –hergebruik kunt u bij Logisticon terecht. Dit kunnen standaard of klant specifieke systemen zijn. Met 80 vakbekwame medewerkers en meer dan 25 jaar ervaring in waterbehandeling staan we voor u klaar. Lutz-Jesco Nederland B.V. – standnr 285 Postbus 26 2980 AA RIDDERKERK T: 0180 – 49 94 60 F: 0180 – 49 75 16 W: www.lutz-jesco.nl E: info@lutz-jesco.nl Lutz-Jesco heeft als fabrikant meer dan 65 jaar ervaring op het gebied van doseertechniek en het begeleiden van de producten bij toepassingen in de water behandeling- en zwembadsector. Leverings programma: Doseerpompen, TOPAX meet- en regelapparatuur, Drukhoud- en Overstortventielen, Injectiestukken, Zout electrolyse, Desinfectie-systemen, Doseercontainers en tevens ook: Vat- en

containerpompen, Flowmetersystemen, Luchtaangedreven-Dubbelmembraanpompen en Centrifugaalpompen.

water en afvalwater behandeling in de industrie, drinkwater bereiding en openbare nuts bedrijven. 108 Novochem Water Treatment B.V.

137 276 178 367 337 283 227 280 387 197 122 210 207

M.F. Bosker & Zonen B.V. M.M. SRL MACHEREY-NAGEL GmbH & Co. KG Makronyl B.V. Marktechnical B.V. Melotte Pumptechnology B.V. Melspring International B.V. Mercurius Trading B.V. Merrem & la Porte Mesa Coatings B.V. Metrohm Nederland M-Filter B.V. Milder Holland B.V.

MODDERKOLK Project & Maintenance B.V. – standnr 152 Nieuweweg 143 6603 BL Wijchen T: +31 24 6486471 W: www.modderkolk.nl Modderkolk is een toonaangevend installatie bedrijf in industriële elektrotechniek. Wij zijn ruim 95 jaar actief in de technische dienstverlening en streven naar een eeuwig florerend bedrijf. Dat vraagt om een duurzame filosofie, die wij ‘De kunst van techniek’ noemen. Kort samengevat houdt deze visie in dat mensen in hun werk optimaal gebruik maken van tijd, geld en energiebronnen. 206 157 405 233 404 316 125 368

Monostore B.V. Morselt Watertechniek B.V. Mosman B.V. MTOF Milieutechniek B.V. Multi Instruments Analytical B.V. Munisense B.V. Netzsch Pompen NKI Neede B.V.

Nordic Water Benelux BV – standnr 128 De Scheysloot 47 2201 GN Noordwijk The Netherlands T: +31( 0)717630621 F: +31 (0)717630622 W: www.nordicwater.com Nordic Water is al ruim 40 jaar international toonaangevend in scheidingstechnieken voor de waterbehandeling met grote en kleine installaties wereldwijd. De door Nordic Water geleverden technieken zijn toepasbaar in een groot scala van

Novotec N.V. – standnr 369 Fraterstraat 45 Bus 19 B-9820 Merelbeke België T: +32 (0)9 219 06 03 F: +32 (0)9 219 06 05 W: http://www.novotec.be/nl/ E: info@novotec.be Gewapend met een rijke ervaring in het behandelen van verschillende types water stromen, biedt Novotec NV steeds oplossingen op maat aan. Afhankelijk van de samenstelling van het water worden fysische, fysicochemische of biologische technieken ingezet, vaak gecombineerd. Bijkomende behandeling van reststromen zoals fysicochemisch of biologisch slib, behoren eveneens tot het gamma. 500 212 277 373 348 223 360 137 302

NVBA NWP NX Filtration Odour Balance OLMIA B.V. OMEGAM-Water Omicron Benelux BVBA Ovivo Holland B.V. Pantarein Water

PAQUES – standnr 156 T. de boerstraat 24 8560 AB BALK Nederland T: +31 (0)514 60 85 00 W: www.paques.nl E: info@paques.nl Wereldwijd leidend in de ontwikkeling/bouw van rendabele biologische zuiveringssystemen voor water en gas. Met 2000 installaties over de hele wereld heeft Paques bewezen bedrijven te kunnen helpen met het verkleinen van de wateren CO2-footprint en het terugwinnen van waardevolle hulpstoffen uit afval(water)stromen. Het produceerde biogas is tevens een bron van groene energie. 319 335 113 186 185 144 172 154 362 111

PB International B.V. Pentair Fairbanks Nijhuis / Jung Pumpen PHOENIX CONTACT B.V. Pieralisi Northern Europe B.V. Plasticon Composites Pleuger Water Solutions PMT Benelux N.V. Poliester Cevi Poly Products B.V. Pompen Techniek Nederland

246 352 216 402 102 159

Power Plastics B.V. Primix B.V. Pro Water Profilplast B.V. ProMinent Verder B.V. PumpCare Benelux B.V.

Purazur nv – standnr 204 Haven 1025, Scheldedijk 30 B-2070 Zwijndrecht België T +32 3 250 30 11 F +32 3 250 52 53 W: www.deme-group.com/purazur E: info.purazur@deme-group.com Purazur spitst zich toe op de hoogtechno logische zuivering van industrieel afval water, percolaatwater van stortplaatsen en verontreinigd grondwater. Van een kleine optimalisatiestudie tot een complex Design, Build, Finance, Maintenance (DBFM)-contract, onze klanten kunnen onze innovatieve aanpak sterk waarderen. Voor ieder probleem vinden wij een passende oplossing, op maat van uw budget. 298 261 262 347 146 146

Q-Flow Qsenz B.V. Redox Water Technology REKO Industrial Equipment B.V. REMONDIS Aqua B.V. REMONDIS Dusseldorp Rioolservice B.V.

Rietland Tilburg – standnr 167 Rosmolenplein 34 5014 ET Tilburg T: 013 – 544 65 99 W: www.rietland.com E: info@rietland.com Al sinds 1994 ontwerpt en bouwt Rietland helofytenfilters voor de zuivering van afvalwater. Rietland koppelt grondige expertise aan innovatie oplossingen en beschikt via een netwerk van internationale samenwerking over state-of-the-art helofytenfilter-technologie, zoals het revolutionaire beluchte helofytenfilter. Bij onze oplossingen vullen duurzaamheid en rentabiliteit elkaar perfect aan. En u heeft er weinig omkijken naar. 410 Rintra B.V. 113 Rittal B.V. 175 RLC Roosterreiniger

BEURSSPECIAL

DEELNEMERSLIJST

189 Sensor Partners B.V. 174 Service in Separation B.V. ROBUSCHI BENELUX B.V. – standnr 219 Kanaaldijk 100 6956 AX SPANKEREN THE NETHERLANDS T: +31 313 415570 Tel Sales Belgium +32 476 521717 W: www.robuschi-benelux.nl E: Robuschi-Benelux@robuschi.com Robuschi Benelux is een dochteronderneming van Gardner Denver Srl – Divisie Robuschi te Parma. Gespecialiseerd op het gebied van olievrije lucht of gas- en vloeistofverplaatsing. Achter de naam Robuschi Benelux staat een deskundig team dat zorgdraagt voor oplossingen op maat en ook na levering betrokken blijft bij de klant. Robuschi Benelux maakt daarbij gebruik van een eigen moderne en volledige geoutilleerde assemblage- en servicewerkplaats. Efficiënte en geluidsarme Blowers en schroefblowers/compressoren voor aerobe beluchtingssystemen Kompakte Biogas blowerunits ATEX voor het comprimeren van biogas. 330 Rodelta Pumps International 298 Rook Pijpleidingbouw / Q-Flow International / Hydrolink 193 Rotork B.V. 289 Roxtec B.V. 357 RWB Water Services B.V. 111 SAER Elettropompe SpA 295 Safic-Alcan Necarbo B.V. 294 Sandfirden Technics - Thordon Bearings Schmidt Watertechniek B.V. – standnr 101 Tools – Materials – Services Stoofweg 18-20 3253 MA Ouddorp T: +31 (0)187 605200 F: +31 (0)187 605171 W: www.schmidt.nl E: info@schmidt.nl Schmidt Watertechniek B.V. is een technische handelsonderneming en gespecialiseerde dienstverlener. Het leveringsprogramma bestaat onder andere uit machines, materialen, gereedschappen en meetapparatuur voor alle soorten leidingsystemen. Daarnaast bevat het bedrijf een gespecialiseerd dienstenprogramma dat bestaat uit lekdetectieonderzoek, leidingdetectie, capaciteits-, flow- en drukmetingen en afsluiterbediening. 263 SEEPEX GmbH 218 SEM Waterbehandeling B.V. 327 Sendot Research B.V.

NR3-MAART 2017

Sierra Instruments bv – standnr 259 Bijlmansweid 2 1934RE Egmond aan den Hoef Nederland T: +31 72 5071400 W: www.sierrainstruments.nl E: sales@sierrainstruments.nl Sierra Instruments, opgericht in 1973, is een fabrikant van hoogwaardige Thermische massa flow meters en controllers, Vortex flow meters en Ultrasone flowmeters. 406 221 338 170 205 209 312 168 310 229 103 300 198 187 149 181 114 266 349 281 166

Snoek Technology N.V. Solenis Industries NL B.V. SOLIS Projects B.V. SPIRAC SPX Flow Technology Assen B.V. Staka Metallics Suez Sulteq Pompen en Revisie & Allweiler distributeur Sweco Nederland B.V. Talis BeNeLux Tandrup TANECO B.V. Task Industriële Milieutechnieken Tauw Group B.V. Theunissen Technical Trading B.V. ThyssenKrupp Stokvis Plastics TKI Watertechnologie Trojan UV TSE Turbin B.V. U-F-M B.V.

UVAR Holland bv – standnr 183 Waterfiltratie en distributie Postbus 5169 3295 ZH ’S-GRAVENDEEL T: 078-6731477 F: 078-6734557 W: www.uvar.nl E: info@uvar.nl UVAR holland biedt het UDI filter-programma welke zijn toepassing vindt in tal van watersystemen. Waterfilters ter verwijdering van vaste stoffen en als voorfiltratie van waterbehandeling; zeeffilters, zand-/ mediafilters en automatische filters worden toegepast in saneringsprojecten, waterinname en distributie, irrigatie en re-circulatiesystemen. 379 Valves & Motion Control Specialism B.V. 172A Van den Heuvel Watertechnologie B.V.

176 274 309 238 329 408 307 301 127 129 386 241 411 269 139 212 239 280

Van der Arend Installaties B.V. Van der Ende Groep Van Essen Instruments B.V. Van Remmen UV Techniek Van Walraven B.V. Vandezande BVBA VEGA Veha Plastics B.V. Veolia Biothane Verder B.V. Verhoeve Milieu & Water B.V. VGE International B.V. Vink Kunststoffen –Didam Vitens Vopo Pompen- en machinefabriek B.V. Water Alliance WaterCampus Waterslag B.V.

Watson - Marlow B.V. – standnr 409 Industrieweg 130a, 3044 AT Rotterdam Postbus 11 138 - 3004 EC Rotterdam T: +31 10 462 1688 W: www.wmftg.nl M: sales.nl@wmftg.com Watson-Marlow Fluid Technology Group (WMFTG) is de wereldwijde marktleider in slangenpompen en aanverwante technologie op het gebied van vloeistoftransport voor de levensmiddelen-, farmaceutische-, chemische-, en waterzuiveringsmarkt. De organisatie bestaat uit tien gevestigde merken. Ieder merk bevat eigen expertise. Dit biedt voor klanten unieke oplossingen voor toepassingen in verpompen en transport van vloeistoffen. 120 Watts Water Technologies Weir Minerals – standnr 250 Egtenrayseweg 9 5928 PH Venlo T: +31 77 3895200 W: www.global.weir/netherlands E: netherlands.minerals@mail.weir Weir Minerals biedt ‘Total Pump Care : • Service en onderhoud op maat voor eigen Weir merken: GEHO®, Warman® Q-series, Warman® WSF-series, Begemann®, Roto-Jet™, Gabbioneta™ en Lewis® •M erkongebonden service en onderhoud aan centrifugaalpompen •S ervice op locatie of in onze gespecialiseerde werkplaats •H oogstaande technische ondersteuning bij

BEURSSPECIAL DEELNEMERSLIJST

storingen en onderhoudstops • Laseruitlijning en trillingsanalyses • QHPn testen op onze moderne pompenproefstand • Onderhoudsopleidingen en trainingen 211 297 397 265 393 258 203 273 256

Wemeco Products B.V. Wetlantec B.V. Wiefferink B.V. Wilo Nederland WTA Luchttechniek B.V. WTN International Yokogawa Europe Solutions B.V. ZF Services / Premium Stephan B.V. Ziggo Zakelijk

EXPOSANTEN RIOLERINGSVAKDAGEN GORINCHEM 2017 544 A.S. Zwaans B.V. 541 Aannemings- en Installatiebedrijf Kwakernaak B.V. 529D Afmitech Friesland B.V. 526 Afvalwatertechniek NB Milieu B.V.

Albers Alligator – standnr 510 Postbus 44 6700 AA Wageningen T: 0317 419 144 W: www@albersalligator.com E: info@albersalligator.com Nude 37B 6702 DK WAGENINGEN Gewoonweg briljant die flexibele en duurzame oplossingen voor tijdelijke en permanente opslag van gas, water en slib in de vorm van Domes, Bagtanks, Winbags, L-tanks met capaciteiten van 1 - 7000 m3. Tevens leverancier

van maatwerk voor het afdekken en bekleden van uw ronde en of rechthoekige tanks, kelders en bassins. 529C Anticimex 504 AQA HydraSep B.V. 537 Ardani Valves 543 Aspatec Holland B.V. Avedko BV – standnr 536 Nijverheidstraat 8 3316 AP Dordrecht T: +31 (0)78 6333444 F: +31 (0)78 6147061 W: www.avedko.nl E: info@avedko.nl Avedko is een van de belangrijkste producenten van roestvaststalen (buiten-)behuizingen in Nederland. De behuizingen bieden hoogwaardige bescherming aan de vaak gevoelige elektronica en zijn te leveren in elke gewenste IP-klasse. Avedko behuizingen worden ondermeer toegepast in kabel- en telecomnetwerken, spoorinfrastructuren, verkeersregelinstallaties, openbare verlichting, toegangsystemen, gasmeterinstallaties, pompunits, drukrioleringen, elektrotechnische installaties en ondergrondse afvalcontainers. 513 AVK Nederland B.V. 540 BakerCorp 514 Bos Benelux B.V. 538 Buro Schrab 117 Busch B.V. 549 Buveco Gasdetection 521 Copier Milieu en Water B.V. 529A De Nooij Pomptechniek 545 Desman Pumps B.V. 515A DIBERTEL BV 539 Diesel Oil Company 548 Eekels Pompen B.V.

557 501 528 507 512 532 539 535 546 194 509 505 518 530 508 522 523 542 529 545 511 506 542 542 556 524 551 547 533 527 529 503 534 516 509 531 555 515 517 182 502

EURAD Fibrwrap Nederland B.V. Gorman-Rupp Europe B.V. Groeneveld Industriële Reiniging B.V. Grundfos Nederland B.V. HB Adviesbureau B.V. Hoefnagel en Zoon B.V. Homa Pompen B.V. Hucobi Benelux B.V. IE Systems B.V. Infra-SCADA InRIO adviesen ingenieursbureau B.V. Insituform KABARDA PUMPS Kant Engineering B.V. Kennis van Pompen B.V. Kumpen N.V. KZ LBN Betonproducten B.V. Monti Valves B.V. Moons Ingenieurs en RioolZorg Opticon Benelux Naarden B.V. PKZ Prince Kunststofbouw Rae BeNeLux Rioned RIVARD Sencon B.V./SAM B.V. Shinrai Piling Steuma Instruments BV Stichting IKN Sulzer Pumps Wastewater Netherlands B.V. Swietelsky-Faber Nederland Relining B.V. Teeuwissen Rioolreiniging Huizen B.V. Ten Kate-Kool Umwelttechnik Hoffmann GmbH Van de Pol Voertuigtechniek Van der Linden pomptechniek B.V. Waterkracht B.V. Xylem Water Solutions Nederland B.V. YP Your Partner

Total Pump Care

netherlands.minerals@mail.weir www.global.weir/netherlands

Nordic Water: uw betrouwbare partner Nordic Water is al ruim 40 jaar toonaangevend in de scheidings- , filtratie- en separatie techniek voor de waterbehandeling met grote en kleine installaties wereldwijd. Onze technieken zijn toepasbaar voor een groot scala wateren afvalwaterbehandeling in de industrie, drinkwater bereiding en gemeentelijke afvalwaterbehandeling. Met onze uitgebreide range van producten kunnen we vaste stof scheiden en behandelen in allerlei facetten van waterbehandeling. Het is onze kracht om klantgerichte oplossingen te bieden, die aan de hoogste technische eisen en economische efficiĂŤntie voldoen.

Nordic Water Benelux BV De Scheysloot 47 2201 GN Noordwijk Nederland Tel: +31(0)71 7630621 Fax: +31(0)71 7630622 Email: info.nl@nordicwater.com Website: www.nordicwater.com

PRODUCTNIEUWS AAQUA AAQUA is een ingenieursbureau die totaaloplossingen levert in de afvalwaterzuivering op maat van de klant, mooie industriële referenties in zowel chemie/tank cleaning/ slachthuizen als voedingsnijverheid. De meeste geïmplementeerde machines zijn eigen makelij, die competitiviteit, betrouwbaarheid, inventieve processturing van de afvalstromen, lager verbruik, gebruiksgemak en service verzekert. Naast grote waterzuiveringsstations, bieden ze ook oplossingen op containerbasis, ook voor verhuur en pilootinstallaties. Naast bijvoorbeeld de uitgebreide waterzuivering van de tank cleaning STOLT Moerdijk, verzorgde AAQUA ook bij Belcolade (producent van chocoladepellets voor bakkerijen) een voorzuivering in container, bestaande uit een flotatie, een fysico-chemie en een slibbehandeling. Bezoek ons op standnummer 177 www.AAQUA.be

AERZEN NEDERLAND BV AERsmart – Performance³ – Heat Recovery De procesluchtbehoefte van een waterzuiveringsinstallatie is verantwoordelijk voor 70% van de totale kosten. Met Performance³, de innovatieve mix van blower-, turbo- en hybridetechnologie, biedt Aerzen al de meest efficiënte oplossing voor de waterzuiveringsindustrie. Dit wordt nu nog eens duurzaam verbeterd met AERsmart: de toegevoegde intelligente component, waarmee energiekosten tot nog eens 15% worden verlaagd en een tot dusver ongekend rendement wordt gerealiseerd. Ook warmte terugwinning met Heat Recovery is een innovatieve oplossing voor het duurzaam verlagen van uw energie-uitgaven. Besparingen tot meer dan 90% zijn zonder veel inspanning te realiseren. Zo gaan economisch voordeel en maatschappelijk verantwoord ondernemen hand in hand.

ALBERS ALLIGATOR BESTAAT 116 JAAR en produceert sinds 40 jaar met veel succes duurzame afdekkingen, bassins en flexibele tanks voor de opslag van gas, water en slib. Ook maatwerk in het bekleden van uw bestaande tanks en kelders vormt geen enkel probleem voor de specialisten van het bedrijf. • Alligator Bagtanks, flexibele tanks voor permanente opslag van vloeistoffen en slib tot 7000 m3. • Alligator Winbags, flexibele tanks voor snel verplaatsbare opslag van vloeistoffen en slib tot 350 m3. • Alligator L-tanks, flexibele tanks voor opslag van vloeistoffen tot 2000 m3. • Gas- dome’s en -houders, voor de opslag van biogas. • Folie- en doek-bekledingen voor nieuwe en bestaande bassins, tanks en kelders.

AQUA-TECHNIEK B.V. Een compleet pakket van filtermaterialen + expertise gratis meegeleverd! Inert filtermateriaal voor filtratie van zwevende deeltjes. • Antraciet = Aqua-cite® • Filterzand = Aqua-sand • Grind = Aqua-gravel • Garnet = Aqua-garco • Puimsteen = Aqua-volcano

Filtermateriaal voor ontzuring, pH verhoging, re-mineralisatie • Calcium carbonaat = Aqua-juraperle • Half gebrande Dolomiet = Aqua-semidol Filtermateriaal voor katalytische ijzer- en mangaanverwijdering vanaf de 1e minuut • Mangaan dioxide = Aqua-mandix Voor geur-, smaakverbetering en ontchloring • Actief kool = Aqua-carb Pool Inorganisch filtermateriaal voor ammoniumverwijdering • Clinoptiloliet = Aqua-multolite Entmateriaal voor centrale ontharding • Granaatzand = Aqua-garfine, • Marmer = Aqua-calcite • Zand = Aqua-sand • Gebroken pellets Bezoek onze stand 171 op de Aqua Nederland vakbeurs!

ATB NEDERLAND Polymeer besparen? Onze dynamische polymeer mengunit EMMI 6000 van Alltech Dosieranlagen GmbH bespaart tot wel 40% polymeerconcentraat! Dankzij innovatieve technieken maakt de Alltech EMMI 6000 een optimale menging van polymeerconcentraat met verdunwater mogelijk. Dit resulteert in een betere reactie van het polymeer op het slib waardoor het droge stof gehalte enorm toeneemt. Hierdoor is het mogelijk om hetzelfde of zelfs een beter resultaat te behalen met minder polymeerconcentraat! U bent van harte welkom om op stand nummer 353 kennis te komen maken met de Alltech EMMI 6000 en onze andere producten. ATB nederland, uw partner voor innovatie en besparing!

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2017 PRODUCTNIEUWS

AVEDKO BV Verschillende dijkdelen op het Eiland van Dordrecht voldeden niet aan de veiligheidsnormen. Daarom moesten deze dijken versterkt worden. Waterschap Hollandse Delta heeft daarvoor een versterkingsplan opgesteld. In 2014 is gestart met de versterking en inmiddels bevindt dit project zich in de afrondende fase. Voor deze dijkversterkingen op het Eiland van Dordrecht heeft Avedko alle behuizingen mogen leveren. Bezoek ons op stand 536 als u hier meer over wilt weten.

BERMAD HOLLAND Bermad 720-45 druk reducerende afsluiter met elektronisch selecteerbare drukinstelling. Een hydraulisch bediende membraanafsluiter welke een stroom-opwaartse druk reduceert naar een ingestelde druk, onafhankelijk van debiet of voordruk. De afsluiter is uitgevoerde met een pilot voor elk drukniveau. Het wisselen tussen drukniveaus wordt aangestuurd met een elektrisch signaal. De afsluiter is ook uitgevoerd met een geïntegreerde watermeter. De werking is gebaseerd op Faraday’s inductiewet, de stroming creëert een voltage welke geconverteerd wordt naar een debiet. Output is beschikbaar in de vorm van pulsen en MODBUS. Geen bewegende delen, zeer accuraat en geen drukverlies. Bezoek ons op stand 183

BEST INSTRUMENTS Met de introductie van de AMI CACE voor de bepaling van de specifieke- en zure geleidbaarheid, berekende pH waarde en de berekening van de concentratie van het alkaliserend reagens is er een nieuwe tijd aangebroken voor de bepaling van de zure geleidbaarheid. Het gebruik van kationhars is overbodig geworden door de EDI module. Dus hars vervangen en of handmatig regenereren behoort tot het verleden! Naast besparing op hars levert dit een enorme besparing op arbeidstijd en chemicaliën voor regeneratie. Standnummer: 161 www.bestinstruments.nl

BRENNTAG NEDERLAND B.V. Brenntag vertegenwoordigt alle verkoopactiviteiten van BASF SE wateren slibbehandelingschemicaliën in de Benelux. Dankzij deze overname heeft Brenntag de mogelijkheid om zowel op de communale als industriële markt de Zetag® Ultra reeks polymeren te verdelen.

BLUECON INTERNATIONAL BV WERELDPRIMEUR “Eerste kleine fysische rioolwater reiniging ter wereld” Bluecon ontwikkelde een compact systeem dat de wereld van waterzuivering verandert. Bluecon ingenieurs hebben een unieke methode ontwikkeld genaamd “blueconizing”. Na de verwerking van het rioolwater voldoet de effluent aan de normen voor lozingswater of beter. De voordelen: • Voor 2.000 tot 10.000 bewoners • Betaal naar gebruik per m3 • Gemakkelijk te bedienen • Levering aan project in 8 weken • Veilig hergebruik van water • Eventueel energie neutraal • “Blueconizing” reinigt rioolwater goedkoper dan bestaande systemen. Slib wordt met 1/3e gereduceerd.

NR3-MAART 2017

De Zetag® ULTRA reeks is een kationisch poeder flocculant met een ultra-hoog moleculair gewicht, voor het scheiden van vaste/vloeibare stoffen voor zowel de industriële als communale waterzuiveringen. Met deze lancering vervolledigt BASF het gamma aan kationische poeders om zo een antwoord te bieden op de huidige en toekomstige trends in de markt van afvalwaterbehandeling. Dankzij betere bindingscapaciteiten van de Zetag® Ultra polymeren onstaat er een verbeterde ontwatering en centraat of filtraat kwaliteit. Voordelen voor de gebruiker: • Besparing van de operationele kosten voor het ontwateringsproces • Vermindering van transport-en verwerkingskosten • Minder energieverbruik Bezoek ons op stand 279. www.brenntag.nl

Wero GMS 750 Accu spindeldriver

met handwieladapter

FLUXUS® WD Ultrasone clamp on flowmeters voor afval- en drinkwaterleidingen

– – – – –

met wielen

Direct gebruiksklaar en makkelijk te verplaatsen Totaal gewicht ca 10 kg Arbo proof Geen belasting op armen, polsen, schouders en rug Eenvoudige 1-knops bediening

www.FerroTech.nl

Ad Ferrotech_88x117mm.indd 1

20/02/17 9:17 pm

FLEXIM zet de standaard met de hoogste kwaliteit, service en expertise  Hoge nauwkeurigheid zelfs bij het bepalen van het nachtverbruik  Altijd driftvrij  Geen nulpuntskalibratie nodig tijdens de installatie  Zeer lage installatiekosten in vergelijking met inline flowmeters

Flexim Instruments Benelux BV Tel.: +31(0)10 24 92 333 www.flexim.com benelux@flexim.com

www.hoppenbrouwerstechniek.nl

WERELD-

PRIMEUR! STAND

384 bluecon . nl

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2017 PRODUCTNIEUWS

PRODUCTNIEUWS • Door 1-man te bedienen • Geen reactiekrachten op armen, pols, schouders en rug!! Op de stand is de zeer praktische werking van de GMS 750 op een video-animatie te zien. Bezoek onze stand 184 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

ENVIROCHEMIE BV EnviroChemie presenteert op de Aqua Nederland Vakbeurs in Gorinchem de heel nieuwe “Advanced Oxidation Process” installatie. Deze Envochem® DOX Ox – installatie is speciaal ontwikkeld voor de oxidatieve behandeling en/of ontgifting van hoog belaste industriële afvalwaterstromen met een geringe tot matige concentratie vaste stof. Het Envochem® DOX Ox-proces is een discontinu werkend afvalwater-oxidatieproces (batch-installatie) dat het afvalwater zuivert met behulp van waterstofperoxide en UV-bestraling. Het Envochem® DOX Ox-proces wordt voor namelijk toegepast voor: • Eliminatie van API’s (Activated Pharma ceutical Ingredients) • Verbetering van de bio-beschikbaarheid (BZV5/CZV-verhouding) alsmede CZV-/ TOC-reductie • Eliminatie van toxische stoffen (vb. pesticiden) • Eliminatie van organische en anorganische stoffen • Ontkleuring van afvalwater

FERROTECH FERROTECH BV, DE LEVERANCIER VAN DE: GMS 750 WERO accuspindelsleutel • Zeer sterk, 750Nm standaard • Zeer mobiel, direct klaar voor gebruik • Zeer eenvoudige bediening, 1 knop • Zeer ARBO vriendelijk • Zeer licht, slechts 10 kg in totaal

NR3-MAART 2017

FLEXIM INSTRUMENTS BENELUX B.V. FLUXUS® WD-serie De oplossing voor waterleveranciers Duurzame clamp on ultrasone flow metingen voor drinken afval water leidingen. Geen inbreuk in de leiding, geen drukval, montage op de leiding en niet in de leiding. FLEXIM levert de WD-serie met het meest robuuste montagesysteem dat verkrijgbaar is. De sensoren worden op de leiding bevestigd met brede roestvrijstalen banden en vastgezet in robuuste RVS-stalen behuizingen. De sensoren zelf hebben IP68-beveiliging en versterkte transducerkabels. Nog een uniek kenmerk van FLEXIM is dat de de akoestische koppeling door duurzame koppelpads wordt gerealiseerd in plaats van koppelgel dat kan slijten of wegspoelen. Dit alles garandeert de duurzaamheid van het systeem en maakt het zowel geschikt voor installatie binnenskamers als in ingegraven faciliteiten.

ROBUSCHI BENELUX B.V. ROBOX ENERGY Schroefcompressor Door de combinatie van de schroeftechnologie met een permanent magneetmotor en een geïntegreerde frequentieomvormer, is een aanzienlijke energiebesparing mogelijk. De Robuschi Engineers hebben een Smart Control Process ontwikkeld, waardoor een kosten besparing van 30 % mogelijk is. De schroefblower reageert nauwkeurig op de juiste zuurstof behoefte in de verschillende stappen van het beluchtingsproces, zodat een optimaal rendement wordt bereikt en besparing van de stroomkosten.

Kenmerken nieuwe ROBOX Energy Schroefcompressor: • energiebesparing van 30% t.o.v. bestaande technologieën • permanent magneetmotor welke energetisch gunstiger is t.o.v. de standaard IE4 en vooral bij lagere frequenties • door compacte bouw 30% besparing in vloeroppervlak • minimale onderhoudskosten • plug en play systeem, alleen elektrisch aansluiten en persleiding aansluiten • laag geluidsniveau • olievrije luchtverplaatsing

HG ULFIMA BV HG Ulfima, het beste van 2 systemen. HG Ulfima is de ontwikkelaar en koploper van hoogwaardige Ultrafiltratiesystemen. Middels de innovatie van de Combipro® heeft HG Ulfima i.s.m. Holland Water 2 specialistische technieken toegepast, om Legionella te bestrijden en de installatie beheersbaar te krijgen. De Combipro® is namelijk opgebouwd uit het Ultrafiltratie en koper- en zilver ionisatiesysteem. Dit betekent dat het systeem preventief dan wel curatief ingezet mag worden. Hiermee kunnen wij u optimaal adviseren in het verbeteren van uw waterkwaliteit en -veiligheid door het voorkomen van risico’s voor de gebruikers van het gebouw waar het systeem operationeel is. Bezoek ons op stand 245 voor meer informatie.

PRODUCTNIEUWS

JACOTECH SCHEIDINGSTECHNIEK BV Dynamische Polymeer Menger De dynamische menger zorgt voor een optimale menging tussen polymeer en slib/mest. Dit resulteert in een lager polymeerverbruik. De inline menger realiseert een grote en stabiele vlok. De dynamische menger type DPM heeft driehoekig gevormde mengelementen op de mixer-as. Deze optimale geometrie zorgt voor een perfecte menging en voorkomt verstoppingen. Mechanical seals (SiC/SiC/ Viton) verzorgen een betrouwbare as afdichting.

HOPPENBROUWERS TECHNIEK BV Hoppenbrouwers biedt totaaloplossingen op het gebied van automatisering en besturingsinstallaties binnen de sectoren industrie en water. We helpen u van consultancy tot projectmanagement, met ontwerp en bouw, tot implementatie en onderhoud. We werken als onderaannemer maar geven er de voorkeur aan om als hoofdaannemer te acteren. Onze software engineers beschikken over de proceskennis om de standaarden voor u als opdrachtgever te realiseren. Door onze ervaring met LEAN projecten kunnen we de doorlooptijd verkorten.

I-REAL BV Altijd en overal watermonitoring met de Leveltrack LoRa datalogger De Leveltrack LoRa datalogger is een energiezuinige en snel plaatsbare telemetri sche logger die via het LoRa communicatienetwerk meetdata verzend naar een portal, zoals H2gO. De telemetrische logger is flexibel inzetbaar voor onder andere grondwatermetingen, oppervlaktewatermonitoring en neerslagmetingen. Door toepassing van de LoRa communicatietechnologie heeft de gebruiker altijd en overal bereik, ook op locaties waar het gewone GSM netwerk niet toereikend is. Door gebruik te maken van LoRa wordt de levensduur van de batterij aanzienlijk verlengd. De datalogger is ook in een 2G/3G variant beschikbaar. Informeer naar de uitgebreide mogelijkheden op de stand van I-Real, nummer 107, of kijk op www.i-real.nl/leveltrack.

LHOIST WESTERN EUROPE Neutralac® kalkmelk : de alternatieve base! Bent u op zoek naar een alternatief voor natronloog, ongebluste kalk of kalkhydraat in uw proces? Vaak wordt het werken met deze alkaliën in waterbehandeling als omslachtig en risicovol ervaren. Lhoist levert onder de merknaam Neutralac® een ruim aanbod aan gebruikersvriendelijke kalkmelk, variërend in concentratie van 20% tot 45%. Onze kalkmelken zijn zeer geschikt voor afvalwaterbehandeling en daarnaast ook gecertificeerd voor drinkwaterbereiding. In geval van een test of technische ondersteuning bieden wij u passende begeleiding. Hierdoor bent u gegarandeerd van een probleemloze implementatie. Meer weten? Bezoek Lhoist op stand 272 op de Aqua Vakbeurs!

LOGISTICON WATER TREATMENT B.V. & LOGISTICON VERHUUR B.V. Hygiënisch ontworpen omgekeerde osmose installatie Onlangs heeft Logisticon Water Treatment een hygiënische waterbehandelingsinstallatie geleverd. De unit bevat naast een dubbele ontharder en een RO-installatie ook nog recirculatie m ogelijkheden, UV desinfectie en terugstroombeveiligingen. Speciale aandacht is besteed aan de keuze van materialen en instrumenten. Het leidingwerk en drukvaten zijn volledig uitgevoerd in RVS316L (Ra<0,8) met Tri-clamp koppelingen. Instrumentatie is met Varivent®-N aansluitingen uitgevoerd en zijn hygiënische afsluiters en terugslagkleppen van Kieselmann toegepast. Deze installaties zijn uitermate geschikt voor toepassingen bij de productie van flessenwater, softdrinks, sappen en brouwwater. Daarnaast ook inzetbaar in de melkindustrie en voor proceswater en hergebruik waarbij hygiëne prioriteit heeft.

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2017 PRODUCTNIEUWS

LUTZ-JESCO NEDERLAND B.V. Uitgebreide serie Stappenmotor-membraandoseerpompen met digitaal display van Lutz-Jesco De stappenmotor-membraandoseerpompen zijn op basis van hun ontwerp bijzonder geschikt, wanneer het om zeer nauwkeurige en reproduceerbare industriële doseertaken gaat. De stappenmotor, met een slijtarme tandriemaandrijving, zorgt voor een bijzonder homogene en rustige dosering. De nieuwe MEMDOS SMART serie valt niet alleen op vanwege het elegante ontwerp maar ook door het grafische display met meertalig keuzemenu met daardoor een eenvoudige bediening. De doseerpompserie is in verschillende capaciteit bereiken (tot 30 l/uur) en in vier materiaal varianten, voor vele vloeistoffen, beschikbaar. Bezoek onze stand 285 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

PAQUES PAQUES Biotechnologie Met de BIOPAQ®IC(X) biotechnologie worden met behulp van bacteriën organische verontreinigende stoffen in industrieel afvalwater omgezet in biogas, dat kan worden hergebruikt als (groene) energie. Op deze wijze worden lozingskosten van effluent verminderd terwijl groene energie wordt geproduceerd. Met de THIOPAQ® introduceerde Paques innovatieve (bio-)gasreinigingsprocessen voor het verwijderen van anorganische verbindingen, zoals zwavel of sulfaat. Het ANAMMOX®-proces is een doorbraak in efficiënte en rendabele stikstofverwijdering uit afvalwater. Door de verkorting van de stikstofcyclus gebruikt dit proces, in vergelijking met conventionele processen, geen chemicaliën. Het vermindert het energieverbruik tot 90%, terwijl de CO2-uitstoot met maar liefst 88% daalt. http://nl.paques.nl/products-nl

NORDIC WATER BENELUX BV Nordic Water presenteert de Sobye Bandfilter Door de overname van het Noorse bedrijf Sobye heeft Nordic Water in 2016 zijn productreeks aangevuld. Het gat voor filtratie tussen onze fijnste mechanische fijn roosters ( 1 mm) en de grof geperforeerde Disc en Drumfilters ( <300 micrometers) wordt nu door het Sobye bandfilter opgevuld. Het Sobye filter kan worden ingezet voor zowel het afscheiden van fijne vezels ter vervanging van een voorbezinkingstap, tevens voor een tal van industriële toepassingen. Graag informeren wij u over de mogelijkheden tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs. Wij zien uw bezoek aan onze stand 128 met belangstelling tegemoet.

PURAZUR NV Purazur bouwt waterzuiveringsinstallatie voor Indaver Purazur, een filiaal van de DEME Groep gespecialiseerd in waterzuivering, bouwt een nieuwe waterzuiveringsinstallatie voor afvalverwerkingsbedrijf Indaver in Antwerpen. Indaver verwerkt ondermeer gevaarlijk industrieel afval in drie draaitrommelovens. Om geen s chadelijke stoffen te laten ontsnappen, wordt gebruik gemaakt van natte gaswassing. Purazur staat in voor het ontwerp, de bouw en indienstname van de installatie waarin het afvalwater van dit proces wordt gezuiverd om aan de strenge lozingsvoorwaarden te voldoen. Het einde van de bouwwerken is gepland voor augustus 2017. Na een testperiode van 6 maanden zal Indaver de nieuwe installatie begin 2018 in gebruik nemen.

NR3-MAART 2017

BEURSSPECIAL

AQUA NEDERLAND VAKBEURS 2017 PRODUCTNIEUWS

PRODUCTNIEUWS

RIETLAND BVBA Het afvalwater van Novotel Antwerpen Noord wordt gezuiverd in een belucht helofytenfilter met Forced Bed Aeration (FBA®) technologie. Via een netwerk van buizen, wordt het rietveld van onderuit belucht. De extra zuurstoftoevoer maakt het FBA systeem een stuk efficiënter dan een klassiek helofytenfilter. En er is slechts 1/4 van de oppervlakte nodig. Het helofytenfilter bij Novotel heeft een totale oppervlakte van 250 m² (25 x 10 m), verdeeld in twee deelvelden en kan het afvalwater van 320 hotelgasten zuiveren. De tweetraps FBA® technologie met intelligente sturing, vormt op dit moment het meest geavanceerde type helofytenfilter op de markt.

SCHMIDT WATERTECHNIEK B.V. KETTLER VARIO Carbon kraansleutel De telescopische kraansleutel van KETTLER GmbH is nu verkrijgbaar in een nóg lichtere uitvoering: de VARIO Carbon kraansleutel. Met een gewicht van slechts 1500 gram en een belastbaarheid van 400 Nm is dit de ultieme kraansleutel voor iedere monteur. Dankzij het elastische materiaal wordt een groot deel van de kracht door de sleutel opgenomen, waardoor de belasting op het lichaam afneemt. Bezoek stand 101 voor meer informatie.

WATSON-MARLOW B.V. Nieuwe Qdos120 doseerpompen zorgen voor een hogere productiviteit en extra mogelijkheden Watson-Marlow Fluid Technology Group stelt met trots de nieuwe Qdos120 voor. De nieuwe pomp kan tot 120 liter per uur verpompen bij een maximale druks van 4 bar. Dat is een verdubbeling ten opzichte van de reeds bestaande Qdos doseerpompen. De pomp zorgt ook voor een superieur gebruiksgemak en vraagt amper onderhoud. De ‘downtime’ is heel gering omdat De ‘down-time’ is heel gering omdat deze pompen werken zonder randapparatuur zoals tegendruk- en ontgassingskleppen, pulsatiedemper, vlotterschakelaars, voetkleppen en filters. Bovendien wordt het chemicaliënverbruik verminderd door de nauwkeurige, lineaire en constante dosering. http://www.qdospumps.com/nl/

SIERRA INSTRUMENTS BV Sierra Instruments, opgericht in 1973, is een fabrikant van hoogwaardige Thermische massa flow meters en controllers, Vortex flow meters en Ultrasone flowmeters. Onze flowmeters kunnen gassen, vloeistoffen en stoom debieten meten. Thermische massa flow meters zijn zeer geschikt voor het meten van het lucht verbruik voor Aeration toepassingen in waterzuiverings installaties of het meten van chlorine gas die in het water geinjecteerd wordt. Deze nauwkeurige meetmethode is zeer economisch zonder enig drukverlies en biedt een hoge turndown.

WEIR MINERALS Warman® Schroefcentri fugaalpomp voorkomt verstoppingen De Warman® WSF™ schroefcentrifugaalpomp is nieuw in het uitgebreide pomparrangement van Weir Minerals. Deze schroefcentrifugaalpomp biedt een efficiënte pompoplossing voor viskeuze vloeistoffen en vloeistoffen met vaste delen. Door de unieke techniek van een schroefwaaier zijn verstoppingen nagenoeg uitgesloten. De pomp wordt daarom veelvuldig toegepast voor transport van slib, ongezuiverd en ongezeefd rioolwater en papier en houtspaanders. De Warman® WSF™ pomp staat garant voor kwaliteit, bedrijfszekerheid en lage onderhoudskosten.. Voordelen Warman® WSF™ schroefcentrifugaalwaaier • Verstoppingsvrij – lagere onderhoudskosten • Hoog rendement – lagere energiekosten • Groot doorvoerkanaal voor vaste stoffen - breed inzetbaar • Hoog chroomgehalte – slijtvast en lange levensduur

Logisticon Water Treatment biedt u ruim 25 jaar ervaring in het: Realiseren van geavanceerde drinkwaterinstallaties. Zuiveren en hergebruik van afvalwater. Produceren van demi- en proceswater. Verkopen en verhuren van installaties. Op zoek naar een partij met een hoog probleemoplossend vermogen? Wilt u minimaal 3 concrete tips voor een méér rendabele waterbehandeling? Bel of mail Logisticon Water Treatment.

Logisticon Water Treatment b.v. +31 (0)184 608266 www.logisticon.com

Ontmoet Logisicon op de Aqua Nederland Vakbeurs Gorinchem 21-23 maart 2017 Stand no 160

DRIE(!) CONCRETE TIPS …

WAAROM HEEFT NEDERLAND GEEN MOOIE FONTEINEN? DAT GAAT SNEL VERANDEREN!

In alle grote steden in het buitenland zijn imposante, beeldbepalende fonteinen te vinden. Nederland moet het doen met wat sproeiertjes en bedriegertjes. Hoe komt het dat het verleden ons als waterland geen fonteinen van enige betekenis heeft opgeleverd? En komt daarin de komende jaren verandering? Tekst Peter Boorsma Beeld iStockphoto, Paleis Het Loo, Eleven Fountains

ACHTERGROND ‘Fontaine des Mers’, Place de La Concorde Parijs

Tik ‘fontein’ en ‘Nederland’ in en Google leidt je naar de categorie ‘Gebruikte fonteinen en waterpartijen’ op Marktplaats

aarom zijn er toch zo weinig mooie fonteinen in Nederland? In Zuid-Europese steden is op vrijwel ieder plein wel een fontein te vinden, de een nog mooier en imposanter dan de ander. Neem de Trevi-fontein in Rome, een stad die sowieso vol staat met prachtige waterwerken. Madrid en Berlijn hebben ieder hun Neptunes-fontein. Wat te denken van de rijkversierde fontein op de Place de La Concorde in Parijs. De Jet d’Eau is een belangrijk herkenningspunt van Genève. Ook de als nuchter bekend staande Scandinaviërs laten zich niet onbetuigd met de bombastische Gefion fontein in Kopenhagen en een fontein van achttien met hoog onder de naam ‘God, de vader van de regenboog’ in Stockholm. En Den Haag? Of Amsterdam? Ons land komt in de lijstjes ‘Mooie fonteinen’ niet voor. Tik ‘fontein’ en ‘Nederland’ in en Google leidt je naar de categorie ‘Gebruikte fonteinen en waterpartijen’ op Marktplaats. Je zou wat verwachten in de hofstad. Inderdaad staat op het Binnenhof wel een fonteintje naar ontwerp van Pierre Kuypers, maar of buitenlandse bezoekers daar nu van in vervoering raken, valt te betwijfelen. GERING HOOGTEVERSCHIL Nederland is geen fonteinenland. Eén verklaring voor gebrek aan zeventiende- en achttiende-eeuwse fonteinen is dat ons land door het geringe hoogteverschil het natuurlijk stromende water mist dat de aanleg van waterwerken vergemakkelijkt. Er moesten altijd kunstgrepen worden toegepast worden om het water toch in beweging te krijgen. Een andere verklaring luidt dat er in Nederland zoveel meren, grachten en sloten zijn, dat er weinig behoefte bestond aan nog meer water. Maar ja, waarom werden er dan wel vijvers aangelegd? > NR3-MAART 2017

54 De afkeer van grandeur, of in ieder geval de overtuiging dat gewoon al gek genoeg is, spreekt ook uit de fonteinen die er in Nederland wél zijn, zoals de veel voorkomende sproeiertjes in de vijvers Cultuurhistoricus Herman Pleij noemt nog een andere reden: in de noordelijke Nederlanden ontbrak het aan een grootse hofcultuur. “In de late middeleeuwen en zestiende eeuw beschouwde men in de gezeten burgerkringen fonteinen als Italiaanse en Franse frivoliteiten en aanstellerij”, zegt hij.

fontein haalt de grootste hoogte van heel Nederland. Breda, Deventer, Gorinchem, Zutphen en Rotterdam hebben hun Wilhelmina-fontein; eind-negentiende-eeuwse gietijzeren kunstwerken die behoorlijke indruk maken. Op het Stationsplein van Den Bosch staat de fontein ‘De draak’. Rotterdam heeft de Hofpleinfontein.

GEWOON De afkeer van grandeur, of in ieder geval de overtuiging dat gewoon al gek genoeg is, spreekt ook uit de fonteinen die er in Nederland wél zijn, zoals de veel voorkomende sproeiertjes in de vijvers. Deze dienen niet alleen ter verfraaiing, maar zorgen er ook voor dat het water in beweging blijft, zodat de algengroei minder kans krijgt. Populair zijn verder de zogenoemde ‘walk in-fonteinen‘ op straatniveau, die op veel marktpleinen worden aangelegd. Want gemeenten zien wel degelijk in dat een dergelijk waterwerk een plein kan verlevendigen. Vooral kinderen hebben er veel schik in om tussen de stralen door te lopen. Gaat het om ‘bedriegertjes’, die op onverwachte momenten uit onvermoede hoeken water spuiten – dan is de pret nog groter.

Tegelijk lijkt de laatste jaren ook sprake van een kentering. De belangstelling voor fonteinen groeit ook in dit vlakke land. In Friesland is het project Eleven Fountains gestart. In 2018 is Leeuwarden culturele hoofdstad van Nederland. In dat kader komen er in alle elf Friese steden b ijzondere fonteinen, ontworpen door internationaal vermaarde kunstenaars. Twee daarvan beloven zeer spectaculair te worden. De IJsfontein in Dokkum en de ‘mistfontein’ van de Spaanse kunstenaar Jaume Plensa in Leeuwarden. De fontein, die begin 2018 gereed komt, bestaat uit twee sculpturen van twee enorme Friese kinderhoofden die elkaar aankijken en lijken op te doemen uit de mist. Maar ook voor de andere tien steden zijn bijzondere ontwerpen gemaakt door kunstenaars uit onder andere de Verenigde Staten, Japen, Duitsland en Argentinië.

Rots Maatwerk in Brummen maakt al vijftien jaar water werken voor steden in Nederland en het buitenland. Volgens directeur Hugo Rots vragen Nederlandse gemeenten nauwelijks nog om klassieke fonteinen bestaande uit een bak met een fontein en eventueel beelden. “Er is steeds meer vraag naar ‘vlak’; de ‘walk in-fonteinen’. Grote voordeel van de vlakke waterwerken is dat als je ze uit zet, het plein weer is te gebruiken voor een markt of een evenement. Een klassieke fontein in een bak staat dan altijd in de weg.”

INHAALSLAG Eleven Fountains is volgens kunsthistorica Else Siemerink een hoogtepunt in de Nederlandse inhaalslag op fontein gebied. De Deense beeldhouwer Jeppe Hein maakte voor het Rijksmuseum een fontein, gebaseerd op de bedriegertjes uit de zeventiende-eeuwse baroktuinen. Op het Rokin in Amsterdam verrijst dit jaar een bijzondere fontein van kunstenaar Mark Manders. Leeuwarden heeft al een Bad Bubble, een soort jacuzzi midden op een verkeersplein naar een ontwerp van Hans van Houwelingen. “Nederland heeft geen traditie op fonteinengebied. Omdat het technisch lastig was, omdat er al genoeg water is of omdat het niet bij de zuinige cultuur past.” Maar er moest volgens Siemerink toch ooit een omslag komen. “Een fontein is toch een ultieme domesticering van water, iets waar we vanouds heel goed in zijn.”

HET LOO Is het beeld echt zo wart-wit? Je moet goed zoeken, maar dan zijn ook in Nederland wel enkele spectaculaire fonteinen te vinden. Neem Paleis Het Loo in Apeldoorn. De tuinen die aan het eind van de zeventiende eeuw zijn aangelegd halen het niet bij die van het voorbeeld Versailles. Maar de fonteinen overtreffen wél die uit de Franse paleistuin, onder meer omdat slim gebruik is gemaakt van de Veluwse waterbronnen. Het Waterorgel is een attractie in de Efteling, die bestaat uit fonteinen die water spuiten op de maat van de muziek en belicht worden door lampen met verschillende kleuren. De

Waar de nieuwe belangstelling ineens vandaan komt weet Siemerink niet zeker. Het kan te maken hebben met de ontwikkeling in de kunst waarbij er steeds meer aandacht is voor interactie en spektakel; het kunstwerk als beleving. “Misschien maken juist de interactiemogelijkheden >

ACHTERGROND

VENUSFONTEIN PALEIS HET LOO, APELDOORN JAN VAN CALL, CIRCA 1695 De tuinen van Paleis Het Loo zijn kleiner dan die van het grote voorbeeld Versailles. Maar de fonteinen, die dankzij hooggelegen grondwater steeds vers water spoten, overtreffen de Franse! De Venus-fontein is van een on-Nederlandse wellustigheid.

TREVI-FONTEIN PIAZZA DI TREVI, ROME NICOLA SALVI, 1762 Met een hoogte van 26 meter en een breedte van 22 meter is de Trevifontein de grootste van Rome en een enorme trekpleister. De barokke fontein is gebouwd in opdracht van Paus Clemens XII. Ze is getekend door Gianlorenzo Bernini en ruim vijftig jaar later gebouwd door de architect Nicola Salvi.

HOFPLEINFONTEIN HOFPLEIN, ROTTERDAM J.R.A. KOOPS, 1955 verkeersplein Hofplein in Rotterdam dateert van 1955 en is een ontwerp van architect J.R.A. Koops. Op de hoeken van de fontein staan acht beeldhouwwerken - Waterdieren - van de beeldhouwer Cor van Kralingen. De spuiters van het fonteinbekken zijn gestileerde water lelies.

NR3-MAART 2017

Foto Paleis Het Loo

De Hofpleinfontein op het centrale

ACHTERGROND

Mistfontein ‘Love’ Stationsplein, Leeuwarden (impressie) Jaume Plensa,

ELEVEN FOUNTAINS

2018

“Nederlanders zijn vanouds zo gewend met water te leven dat een fontein nauwelijks tot de verbeelding spreekt”, zegt kunstcritica Anna Tilroe. “In Brazilië staat voor ieder overheidsgebouw een fontein. Het is ook een statussymbool. Bij ons is het toch vaak: waar is is dat nou voor nodig?” Vier jaar geleden is Tilroe gevraagd een kunstproject op te zetten in het kader van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad 2018. Ze is door Friesland gaan reizen en het viel haar op dat de provincie beschikt over prachtige cultuurschatten en een sterk gemeenschapsgevoel. “Maar met een instituut als Wetsus is Friesland ook koploper op het gebied van water-research.” Die vaststellingen brachten haar op het idee om elf topkunstenaars uit verschillenden landen te vragen voor elk van de elf historische Friese steden een fontein te ontwerpen. “Een fontein bindt en trekt kinderen en verliefde paartjes, zoals vroeger de oude lindeboom op het dorpsplein. Op het Haarlemmerplein in Amsterdam zijn sinds een paar jaar een paar bedriegertjes. Heel simpel. Maar sindsdien is het plein wel enorm verlevendigd, met spelende kinderen en performances van kunstenaars. Maar impliciet is het project ook promotie van de watertechniek. Want bijvoorbeeld de mistfontein in Leeuwarden en de IJsfontein in Dokkum zijn innovatieve en technisch complexe projecten waarbij ook Wetsus en de TU Delft bij betrokken zijn.” De fonteinen moeten passen bij de historie en het karakter van de elf zeer uiteenlopende steden. De bewoners worden via ‘fonteincommissies’ direct bij het proces betrokken. De ontwerpen stralen ambitie en allure uit, maar er is nergens discussie over de kunstwerken zelf. Alleen over de locatie wordt in sommige steden nog gediscussieerd, aldus Tilroe. “Het is mooi dat we elf absolute topkunstenaars bereid hebben gevonden om een fontein te ontwerpen en Friesland zo op de kaart te zetten. De kunstenaars hebben zo’n faam en de projecten zijn zo bijzonder dat ik verwacht dat Eleven Fountains cultuurtoeristen gaat aantrekken uit de hele wereld.” http://www.2018.nl/nl/project/eleven-fountains

fonteinen zo interessant voor kunstenaars en opdrachtgevers. Zo betrekt Plensa in zijn spectaculaire fontein in Chicago kinderen en volwassenen heel direct door videobeelden van inwoners te projecteren op twee glazen torens naast een ondiepe vijver. Het water leidt tot een nauwe relatie met de kijker en haalt een beetje het kind in mensen naar boven.” Ook Rots constateert steeds meer belangstelling voor interactiviteit. Zo heeft zijn bedrijf op het dek van de parkeer kelder van het Museumpark in Rotterdam een fontein gerealiseerd met 180 spuiters die 2,60 meter hoog spuiten

en led-spots in allerlei kleuren. Camera’s rond het plein ‘tellen’ de hoeveelheid mensen. Rots: “Hoe meer mensen er op het plein zijn, hoe dynamischer de fontein zal spuiten. Water is een prachtig sier- en speelelement. Zeker voor kinderen functioneert het als een magneet en daarmee is het van grote waarde voor de openbare ruimte.” | Op de website De Correspondent houdt erfgoedspecialist Else Siemeink een pleidooi voor een Nationale Fonteindag.

BEURSTHEMA:

“VAN VUIL NAAR SCHOON”

DÉ MEEST SUCCESVOLLE WATERBEURS VAN NEDERLAND

21, 22 & 23 MAART 2017 EVENEMENTENHAL GORINCHEM

MEER INFORMATIE EN A GR ATIS E-TICKETS VI W W W.EVENEMENTENH AQUA

Op 21, 22 en 23 maart 2017 vindt de elfde editie van Aqua Nederland Vakbeurs plaats in Evenementenhal Gorinchem. Aqua Nederland Vakbeurs ontvangt, in combinatie met de gelijktijdige RioleringsVakdagen, ruim 320 exposanten en bijna 10.000 bezoekers. De beursvloer wordt tijdens komende editie nog groter dan tijdens voorgaande edities. Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs komen de nieuwste innovatiesen producten op het gebied van waterbehandeling, -management, -transport en -technologie aan bod. Daarnaast staat kennis centraal middels het uitgebreide kennisprogramma tijdens de beurs.

AL .NL/

iStockphoto

NIEUWE SMEEROLIE MAAKT FORSE BESPARING MOGELIJK Uit een praktijkonderzoek van Lubricoat Nederland in samenwerking met water schap de Stichtse Rijnlanden blijkt dat door een ander type motorolie te gebruiken in biogasmotoren aanzienlijk kan worden bespaard op de kosten van olie verversen. Lubricoat heeft een meer traditionele olie (die na 1.000 uur volledig is uitgewerkt en moet worden vervangen) vergeleken met Addinol MG 40 Extra Plus, een minerale olie van de gelijknamige Duitse fabrikant. In de praktijk bleek de nieuwe olie, die in Nederland nog niet in biogasmotoren wordt gebruikt, minstens 4.000 uur mee te gaan. De test is uitgevoerd op de rioolwaterzuivering Klaphek in IJsselstein, die eigendom is van waterschap de Stichtse Rijnlanden. Deze zuivering heeft een HPC-580 cilinder biogasmotor van GE-Jenbacher. In plaats van de meer traditionele olie werd het nieuwe product toegepast, waarna elke 250 uur dat de motor in bedrijf was geweest een oliemonster werd genomen, dat in Duitsland werd beoordeeld door de onafhankelijke instantie Oelcheck. De uitslag werd telkens door specialisten van Addinol beoordeeld en vergeleken met de fabriekseisen van de motor. Conclusie: na 4.000 bedrijfsuren is de olie nog niet uitgewerkt. Waterschap de Stichtse Rijnlanden verwacht met de inzet van het nieuwe product duizenden liters motorolie (en ruim 17.000 euro) per jaar te kunnen besparen. Dit is exclusief de besparing op de kosten van het verversen zelf en van het afvoeren van afgewerkte olie. Addinol smeerolie is goedgekeurd door grote fabrikanten van biogasmotoren en in vijf varianten verkrijgbaar.

VEEL ENERGIEBESPARING MOGELIJK VIA TERUGWINNEN DOUCHEWARMTE Door gebruik te maken van douche-warmtewisselaars is een grote energiebesparing mogelijk. Dit concludeert het Amsterdamse watercyclusbedrijf Waternet op basis van een test die de afgelopen twee jaar is uitgevoerd. Om douche-warmtewisselaars in de praktijk te kunnen beoordelen werden er honderd geplaatst in het studentencomplex Uilenstede in Amstelveen. Het ging hier om standaard dubbelwandige verticale douchepijp warmte-terugwininstallaties. Ze zijn geplaatst in 1-persoonsappartementen met eigen douche. Tien van de honderd appartementen zijn voorzien van meetapparatuur. Over een periode van ruim een jaar zijn de gegevens van meer dan 1.000 douchebeurten geregistreerd en geanalyseerd. Ter vergelijking zijn ook testen onder gecontroleerde omstandigheden uitgevoerd in het laboratorium van Waternet.

iStockphoto

De douche-warmtewisselaars halen in de praktijk een gemiddeld rendement van 53 procent per jaar. Zoveel minder warmte hebben de appartementen nodig voor het douchen. In het laboratorium werd een rendement gemeten van 60 procent. Vertaald naar een 4-persoonshuishouden kan volgens Waternet de besparing op aardgas ongeveer 125 euro per jaar bedragen, waarmee de terugverdientijd van de apparatuur op minder dan vijf jaar komt. Voor het verwarmen van water is veel energie nodig. Gemiddeld gebruikt een Nederlander 100 kubieke meter gas per jaar om warm te douchen. Waternet werkte samen met enkele partners bij de test naar het terugwinnen van warmte uit douchewater: DUWO studentenhuisvesting, gemeente Amstelveen, Hogeschool Rotterdam, Schouten Techniek (installateur) en Dutch Solar Systems (leverancier van de douche-warmtewisselaar).

WATERTECHNIEK

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTOR ’T BUN OP URK EERSTE GASLOZE ZWEMBAD VAN NEDERLAND Start riothermie voor het zwembad in Urk. Vanaf links: Lida Schelwald-van der Kley (heemraad waterschap Zuiderzeeland), Roos van den IJssel (jeugdbestuurder waterschap Zuiderzeeland) en Geert Post (wethouder gemeente Urk)

Zwembad ’t Bun op Urk is het eerste Nederlandse zwembad dat gasloos wordt verwarmd. Het vernieuwde bad wordt verwarmd met riothermie: warmte uit rioolwater. Het geheel overdekte zwembad is de afgelopen jaren uitgebreid en vernieuwd. Met het oog op de exploitatie op lange termijn

wilde de gemeente Urk met de renovatie lagere verwarmingskosten realiseren, vertelt Fred Brouwer. Hij is woordvoerder van de gemeente Urk en was tot de verbouwing interim-manager bij zwembad ’t Bun. “Riothermie bleek de meest efficiënte manier om ons zwembad op duurzame wijze te verwarmen”, vertelt Brouwer. “Daarvoor wordt de warmte van het afvalwater uit het rioolnet van de hele gemeente gebruikt, dus veel meer dan alleen het afvalwater van het zwembad zelf. Als het systeem op volle kracht draait, kunnen we in principe het hele bad verwarmen met riothermie.” De riothermie-installatie is gerealiseerd door een samenwerking van de gemeente Urk, waterschap Zuiderzeeland, de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA), Stichting RIONED, Doorgeest Energietechniek, Afvalwaterketen Flevoland en adviesen ingenieursbureau Tauw. Hoeveel de gemeente in de renovatie heeft gestoken, kan Brouwer niet precies zeggen, maar het gaat om “een paar miljoen”. Het duurt nog even voor de investering zichzelf heeft terugbetaald. Brouwer: “Dan heb je het al snel over een termijn van dertig jaar.” De kaartjes voor ’t Bun zijn na de verbouwing iets duurder geworden en verder draagt de gemeente ieder jaar bij wat nodig is om de exploitatie rond te krijgen.

PRAKTIJKRICHTLIJNEN DRINKWATER AANGEPAST Drinkwaterbedrijven gebruiken praktijkrichtlijnen als hand vatten voor een efficiënte en kwalitatief hoogwaardige bedrijfsvoering. Het Platform Bedrijfsvoering zorgt ervoor dat deze richtlijnen structureel worden geactualiseerd. Sinds het voorjaar van 2016 zijn de volgende Praktijkcodes Drinkwater (PCD’s) vastgesteld en beschikbaar gekomen. • De toepassing van leidingmaterialen in met organische stoffen verontreinigde bodem; Permeatie (PCD 5:2016). Inmiddels is de derde editie van deze praktijkcode verschenen. • Conditiebepaling voor drinkwaterleidingen (PCD 6:2016). In deze eerste editie van een praktijkcode is de conditiebepaling van de ‘structurele’ of ‘mechanische’ eigenschappen van drinkwaterleidingen vastgelegd. Zowel de bepaling van de ‘toestand’ als van de ‘conditie’ van verschillende ‘leidingelementen’ (buizen, verbindingen en appendages) in het leidingnet wordt behandeld en dat gebeurt in hun context. • Hygiëne bij werkzaamheden aan winmiddelen; Werkboekje bij de ‘Hygiënecode Drinkwater; Winning’ (PCD 1-5:2016). Het gaat om de eerste editie van een ‘werkboekje’ dat is gebaseerd op de PCD 1-2:2016: ‘Hygiënecode Drinkwater; Winning’. Het werkboekje bevat een set aan concrete instructies ten behoeve van operators en machinisten voor het werken aan middelen en voor werkzaamheden bij de winning van (oever)grondwater en water na kunstmatige infiltratie. • Hygiëne bij werkzaamheden aan het leidingnet; Werkboekje bij de ‘Hygiënecode Drinkwater; Opslag, transport en distributie’

NR3-MAART 2017

(PCD 1-7:2016). Dit werkboekje richt zich op medewerkers van zowel drinkwaterbedrijven als aannemers die dagelijks de aanleg en het onderhoud van drinkwaterleidingen verzorgen. • Richtlijnen ten behoeve van reservoirs voor drinkwater; Ontwerp, realisatie, bedrijfsvoering en beheer (PCD 4:2016). Voor reservoirs die vallen onder de verantwoordelijkheid van een drinkwaterbedrijf en die zijn bedoeld voor de opslag van water van drinkwaterkwaliteit is in 2011 een KWR-rapport verschenen (KWR 2011.046). Dit rapport is omgezet naar een praktijkcode en voor diverse onderdelen van het ontwerp, de realisatie en de bedrijfsvoering zijn de huidige inzichten van de drinkwatersector verwerkt. • Controlemethodiek brandkranen (PCD 7:2016). Er is behoefte aan kwantitatieve gegevens over de functionaliteit van brandkranen. Hiervoor is ruim tien jaar geleden een inspectieprotocol opgesteld (rapport KWR 2004.054). Dit inspectieprotocol is door veel drinkwaterbedrijven overgenomen als bedrijfsrichtlijn. Op basis van analyse van de gegevens uit dit inspectieprotocol is een aangepast protocol ontwikkeld, dat is vastgelegd in de eerste editie van een praktijkcode. Het is de intentie dit protocol vanaf 2017 bij de drinkwaterbedrijven te implementeren. Een overzicht met ‘Praktijkrichtlijnen drinkwater’ met de onderliggende documenten is in te zien na inloggen via www.watnet.nl. Informatie: KWR Watercycle Research Institute, Martin Meerkerk, telefoon: 030 – 60 69 591.

60 ( ADVERTORIAL )

BEDRIJFSPORTRET

SLIBONTWATERING KAN VEEL BETER NOVOTEC BIEDT SCHAALBAAR ALTERNATIEF Slibontwatering is kostbaar. Benodigde installaties vragen doorgaans veel energie, water en onderhoud. Inspanningen om het percentage droge stof te verhogen, leiden meestal slechts tot minimale verschillen. Dát moet anders kunnen, dachten ze bij Novotec. Het Belgische bedrijf ontwikkelde de Squeez-R, een schaalbaar alternatief voor klassieke manieren van slibverwerking.

AQUA NEDERLAND

STAND 369

NOVOTEC NV Fraterstraat 45 bus 19 B-9820 Merelbeke T +32-(0)9-219.06.03 info@novotec.be www.novotec.be

“We hebben de Squeez-R zo’n drie jaar geleden ontwikkeld”, vertelt Glenn Lowie, directeur van Novotec. “De technologie slaat aan. In België staat de installatie inmiddels bij diverse bedrijven, waaronder een brouwerij, twee groenteverwerkers, een afvalverwerker, een visverwerkend bedrijf en binnenkort een kaasmakerij. De eerste installatie in Nederland plaatsen we binnenkort bij een Rotterdams tankreinigingsbedrijf.” COMPLEET ANDERE AANPAK “Klassieke manieren van slibverwerking kennen meerdere nadelen”, aldus Lowie. “Een paar voorbeelden: decanters met snel draaiende onderdelen vragen veel e nergie en onderhoud. Ook filterkamerpersen vragen, vanwege de benodigde pompen, veel energie. Bovendien moeten de filters regelmatig vervangen worden. Deze en andere nadelen wilden wij tackelen met een installatie die ook nog eens beter presteert. En dat is gelukt.” INNOVATIEVE TECHNIEK “De Squeez-R is een plug-and-play oplossing”, legt Lowie uit. “De belangrijkste onderdelen zijn de roerflocculator en de pers. In de roerflocculator voegen we een kleine hoeveelheid polymeren toe aan de slibstroom. Hierdoor ontstaan grote vlokken die naar de pers gaan. De pers ziet er aan de buitenkant uit als een grote buis van stalen ringen. Doordat sommige ringen vastzitten en andere niet, bewegen ze ten opzichte van

elkaar. De kern van de pers wordt gevormd door een conisch gevormde schroef. Deze zorgt ervoor dat het slib zich door de ‘buis’ beweegt. Hoe verder het slib komt, hoe kleiner de maasruimte tussen de ringen. Ondertussen wordt de schroef juist breder. Door de druk die zo ontstaat, wordt het water uit het slib geperst.” BOVENGEMIDDELDE PRESTATIES “Het meest opvallende aan de innovatie”, aldus Lowie, “is dat het een traag draaiend systeem is. Doordat er maar twee tot drie omwentelingen per minuut zijn, v ermijden we slijtage. Bovendien verbruikt de installatie slechts zo’n 8 kWh. Standaard ontwateringssystemen gebruiken al snel het tienvoudige. Ook verbruikt het systeem weinig water en kan de installatie vierentwintig uur per dag onbemand draaien. Opvallend is ook het gehalte droge stof dat overblijft na de ontwatering. Bij biologische slibkoek, halen we waarden van 15 tot 25%. Bij fysio-chemisch slib halen we zelfs 25 tot 36% en bij primair slib halen we ruim meer dan 50%.” SQUEEZ-R EN TUMBL-R De ontwikkelingen bij Novotec staan niet stil. Lowie: “De Squeez-R is in feite geschikt voor alle soorten slib. Toch brengen we binnenkort ook de Tumbl-R op de markt. Deze installatie leent zich speciaal voor complexere slibsoorten, met bijvoorbeeld vezelig en grof materiaal.”

Voldoet uw installatie aan de normen? Water is onmisbaar voor uw bedrijfsactiviteiten. Het water moet voldoen aan hoge kwaliteitseisen als u het in uw proces gebruikt. Ook het afvalwater dat u loost, moet aan strenge normen voldoen.

Lhoist biedt een hoogwaardig gamma van waterreagentia voor optimale resultaten. Daarnaast adviseren wij u de beste oplossing voor de behandeling van uw proces- en afvalwater.

Lhoist Western Europe Tel.: +31(0)318 754166 verkoop@lhoist.com www.lhoist.com

Behandeling van drinkwater en proceswater

Behandeling van afvalwater en slib voor biogasproductie

www.akdolit.com

www.neutralac.com

Ontwerp en bouw van afvalwaterzuiveringsinstallaties Bezoek ons op Aqua Nederland, standnummer 156 www.paques.nl jesco_az_magdos_183x255.indd 1

05.03.2013 16:16:33

revitalizing resources

Het is tijd om uw installatie te evalueren. Analyseren we samen of u nog aan de normen voldoet?

Akdolit® en Neutralac® zijn merknamen van Lhoist Recherche et Développement S.A.

Vanzelfsprekend moeten de reagentia voor waterfiltratie en afvalwaterbehandeling aan hoge eisen voldoen.

IS ER STRAKS GEEN RIOOLAANSLUITING MEER NODIG?

ZIEKENHUIZEN ZUIVEREN ZELF

Tekst Marloes Hooimeijer

ACHTERGROND

10 procent van alle medicijnresten in het water die bij de rioolwaterzuivering aankomen, is afkomstig van ziekenhuizen

De techniek om medicijnresten uit het afvalwater van ziekenhuizen te halen is er wel. Het prijskaartje is een ander verhaal. Want waarom zou een ziekenhuis betalen voor iets dat geen corebusiness is? Toch nemen steeds meer ziekenhuizen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

esten van pijnstillers, antibiotica, cytostatica (medicijnen tegen kanker), verdovende middelen en röntgencontrastmiddelen, ze komen allemaal voor in ons oppervlaktewater. Dit soort microverontreinigingen is nu eenmaal heel lastig door de rioolwaterzuivering te verwijderen. 10 procent van alle medicijnresten in het water die bij de rioolwaterzuivering aankomen, is afkomstig van ziekenhuizen. Ook zijn de concentraties antibioticaresistente bacteriën in ziekenhuisafvalwater hoger dan in ander afvalwater. Reden genoeg om het probleem bij de bron aan te pakken, zou je denken. GEEN MAXIMUM Maar dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Erwin Koetse, manager engineering bij Pharmafilter: “Ziekenhuizen zien wel de ernst van het feit dat ze deze schadelijke stoffen lozen, maar hun corebusiness is om patiënten beter te maken. Wat door het rioolputje gaat, is toch vooral de zorg voor het waterschap. Daar betalen ze netjes verontreinigingsheffingen voor. Maar die tarieven zijn niet afgestemd op moeilijk te verwijderen stoffen zoals de pijnstiller diclofenac of het anti-epilipticum carbamazepine. Er geldt ook geen maximum voor de hoeveelheid medicijnresten die een ziekenhuis mag lozen.”

Toch beschikken inmiddels vier ziekenhuizen over een Pharmafilter-zuivering, is er één in aanbouw (bij het Erasmus MC) en vinden met vijf ziekenhuizen gesprekken plaats over dit beproefde concept. Bij een Pharmafilter gaan vrijwel alle afvalstromen van een ziekenhuis op de afdelingen zelf al in vermalers. Via de interne riolering komt dit afval in een vergistingsinstallatie terecht, die de restanten gedurende enkele weken biologisch afbreekt en deels omzet in biogas, te gebruiken voor de eigen energievoorziening. Het afvalwater komt in de waterzuiveringsinstallatie van de filter terecht. Daar worden de medicinale microverontreinigingen tot beneden detectieniveau uit het water gehaald (met toepassing van ozon en actieve kool). AMC EN WATERNET Een Pharmafilter kan weliswaar binnen vijf à tien jaar worden terugverdiend, onder meer door besparingen op afvalwaterheffing, afvallogistiek en -verwerking, maar vraagt wel om een investering van circa 3 miljoen euro (afhankelijk van de schaalgrootte). Het AMC heeft > NR3-MAART 2017

het Pharmafilter in serieuze overweging, maar wil niet zelf investeren in het waterzuiveringsdeel dat hier deel van uitmaakt. “Dat is techniek waar we geen verstand van hebben”, aldus Mattijs Maris, manager bedrijfsvoering van de Arbo- en Milieudienst van het AMC. “Dus hebben wij aan onze partner Waternet voorgelegd of deze ervoor voelt dit deel voor zijn rekening te nemen. Het is voor hen een stuk doelmatiger de medicijnresten er bij ons op locatie uit te halen, dan bij de rioolwaterzuivering.” Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht (waarvoor Waternet de uitvoeringsorganisatie is) besloot positief op dit verzoek. Nu is volgens Maris de raad van bestuur van het AMC aan zet. “Na een positief principebesluit om een dergelijke zuivering op het AMC-terrein te r ealiseren, spelen er voor ons nog drie belangrijke vragen: Kunnen we onze rioolstelsels daadwerkelijk tegen aanvaardbare kosten geschikt maken voor het Pharmafilter? Komen we uit de samenwerkingsovereenkomst met Waternet, over de juridische en economische consequenties en verantwoordelijkheden? Vinden we een manier om ook de operatiekamers te laten aansluiten? Die produceren zoveel afval dat de huidige vermalercapaciteit niet afdoende is. Als de vragen – in ieder geval de eerste twee – met ‘ja’ beantwoord kunnen worden, is het waarschijnlijk dat de decentrale afvalwaterzuivering er komt.”

‘Als er harde eisen komen en een ziekenhuis verantwoordelijk wordt voor de eigen microverontreinigingen, dan ligt zuivering door het ziekenhuis voor de hand’

LOZEN OP OPPERVLAKTEWATER Het ZorgSaam Ziekenhuis in Terneuzen was het tweede ziekenhuis waar, na het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft, een Pharmafilter draaide (2014). Dit is een samenwerkingsproject van ZorgSaam, waterschap Scheldestromen, de gemeente Terneuzen en Pharmafilter. Voor de 40.000 kuub nagenoeg schoon water dat het ziekenhuis aan de rioolwatertzuivering levert, hoeft het nog maar een paar honderd euro per jaar aan lozingsheffing te betalen. Jos Goossen, beleidsmedewerker emissies bij Waterschap Scheldestromen: “Ja, we lopen heffing mis, maar voor de lange termijn kan het betekenen dat we op de betreffende riool waterzuivering geen nazuiveraar voor medicijnresten hoeven te plaatsen.” Nu de installatie in Terneuzen naar volle tevredenheid draait, onderzoeken de betrokken partijen of ze nóg een stap verder kunnen gaan. Als de vrijwel schone waterstroom gelijk via een persleiding op het oppervlaktewater geloosd kan worden, worden riool en rioolwaterzuivering niet onnodig belast en kan het ziekenhuis ook nog eens 30.000 euro aan rioolrecht besparen. Goossen: “Eerst moet Pharmafilter nog een oplossing vinden voor de te hoge stikstof- en fosfaatgehaltes in het gezuiverde water. Die zijn nu een factor twee tot drie hoger dan is toegestaan voor directe lozing op het oppervlaktewater.” Koetse: “Vooral de verwijdering van het resterende fosfaat is een uitdaging. We denken nu aan een nageschakelde zandfiltratietechniek, zodat we het goed presterende zuiveringsproces niet verstoren. We zijn op zoek naar een kleine zandfilter, want de oplossing moet ook betaalbaar zijn.” Overigens gaat het ZorgSaam-ziekenhuis straks niet zonder rioolaansluiting verder. G oossen: “Met een regelklep moet altijd teruggeschakeld kunnen worden naar het riool als er in de zuivering van het ziekenhuis iets misgaat.” PLASZAKKEN Ook het Deventer Ziekenhuis onderzocht de Pharmafilter-variant. “Maar daar konden we geen goede businesscase voor rondkrijgen. De exploitatiekosten zijn voor ons te hoog”, zegt milieucoördinator Gea Wijn. Toch wil haar ziekenhuis graag wat doen aan het medicijnrestenprobleem, dus voerde het in 2015 samen met het waterschap Groot Salland (nu waterschap Drents Overijsselse Delta) een proef uit met plaszakken. De vraag was of poliklinische patiënten die ten behoeve van een CT-scan contrastmiddelen

ACHTERGROND kregen toegediend, bereid waren hun urine daarna 24 uur in plaszakken op te vangen. De resultaten waren zeer positief: 85 procent van de patiënten gebruikte naar eigen zeggen thuis één of meer plaszakken, die ze bij het grijs afval konden deponeren. Recent concludeerde adviesen ingenieursbureau Tauw dat het inzamelen van contrastmiddelen via plaszakken en verwerking in een reguliere Afval Energie Centrale veel minder schadelijk is voor het milieu dan verwerking via de rioolwaterzuivering. KETENAANPAK

Wijn: “Het is mooi dat die uitkomsten eveneens positief zijn.” Toch is er in het Deventer Ziekenhuis vooralsnog geen zicht op een concreet vervolg. “Wij worden afgerekend op diagnosebehandelcombinaties: iedere plaszak van een euro die wij verstrekken gaat ten koste van de echte zorg. Als leveranciers plaszakken bij het contrastmiddel zouden leveren, wordt het haalbaarder. Daarvoor is ook afstemming met de zorgverzekeraar nodig. Voorlopig wachten we af wat landelijk wordt afgesproken in het kader van de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water.” (Zie kader Ketenaanpak Medicijnresten uit Water) Ook RIWA-Rijn (de organisatie van drinkwaterbedrijven die putten uit de Rijn) ziet het afvangen van röntgencontrastmiddelen door middel van plaszakken als een efficiënte bronaanpak en verkent momenteel samen met ziekenhuizen en leveranciers van contrastmiddelen en plaszakken hoe dit strúctureel kan worden ingevoerd. “We willen niet meer over pilots praten”, aldus directeur Gerard Stroomberg.

MEDICIJNRESTEN UIT WATER In de Ketenaanpak Medicijn resten uit Water werkt de rijksoverheid samen met regionale overheden, watersector en stakeholders uit de zorgsector aan oplossingen. “Daarbij kijken we wáár maatregelen nodig zijn en vervolgens wélke maatregelen het meeste opleveren tegen de minste

DEMOSITE SNEEK Dat aandacht voor zuivering van ziekenhuisafvalwater een actueel thema is, merkt ook kennisinstituut Wetsus. Er is volgens Heleen Sombekke, manager regionale en demonstratieprojecten, veel animo voor de demosite afvalwaterbehandeling die sinds 2014 draait bij het Antonius Ziekenhuis in Sneek. “Op deze onderzoekslocatie kunnen bedrijven en kennisin stituten hun (nieuwe) technologieën voor afvalwaterzuivering testen of optimaliseren.” Volgens een plug and play-principe hebben zij de beschikking over drie verschillende afvalwaterstromen uit het ziekenhuis. “Het toiletwater van de afdelingen longziekte en interne geneeskunde, want daar wordt de meeste antibiotica gegeven. De urine van de afdeling dagbehandeling oncologie, aangezien kankermedicijnen heel moeilijk te verwijderen zijn. En een stroom gemengd ziekenhuiswater. De stromen komen in pijpen op de testlocatie aan. Het ziekenhuis heeft dit mogelijk gemaakt door bijvoorbeeld scheidingstoiletten op de dagbehandeling oncologie te plaatsen.”

kosten”, zegt Marc de Rooy, senior beleidsmedewerker waterkwaliteit en -kwantiteit van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het ministerie liet Tauw al een milieu-impactstudie uitvoeren naar het gebruik van plaszakken, met positieve uitkomsten (zie hoofdartikel), en ook zuivering bij ziekenhuizen is volgens De Rooy in beeld als deel van de oplossing. “Zo’n zuivering kan

Sombekke verwacht dat de demosite nog wel een aantal jaren in gebruik blijft. “Ik denk dat het een kwestie van tijd is totdat er harde eisen komen voor de aanpak van resten micro verontreinigingen in het oppervlaktewater. Als een ziekenhuis verantwoordelijk is voor een groot deel van de microverontreinigingen die bij de rioolwaterzuivering aankomen, ligt zuivering door het ziekenhuis voor de hand.”

naast schoon water voordelen in de interne bedrijfsvoering opleveren, waardoor de netto kosten uiteindelijk laag kunnen uitvallen. Maar ook al zien we de voordelen, je moet

ANTIBIOTICARESISTENTIE Wetsus zelf focust op innovaties om residuen van antibiotica uit ziekenhuisafvalwater te zuiveren en verspreiding van antibioticaresistente bacteriën tegen te gaan. Lucia Hernandez, scientific project manager: ““Het vermoeden bestaat dat lage concentraties antibiotica een probleem kunnen vormen doordat zij een trigger zijn voor de verspreiding van antibioti caresistentie tussen verschillende bacteriën. Via ziekenhuizen komen ook de last resort- antibiotica, nodig om multiresistente bacteriën een halt toe te roepen, in het water terecht. Misschien moet je al het toiletwater apart houden van de rest van het afvalwater. Het liefst slaan we bij het ziekenhuis twee vliegen in één klap, met een technologie die én de antibiotica én de resistente bacteriën uit het afvalwater haalt.” | NR3-MAART 2017

per situatie bekijken of het zinvol is deze techniek in te zetten. Het hangt bijvoorbeeld af van de zuiveringsinstallatie waarop het ziekenhuis loost of het een goed idee is om dat afvalwater apart te zuiveren.”

NEW

BUSINESS

NIEUWE WATERTECHNOLOGIE VAN NEDERLANDSE BODEM Powered by Water Alliance VOORAF

WAT EEN ONDERNEMERSCHAP! Van zo’n editie van maandblad H2O word ik best wel vrolijk. Dit nummer staat in elk geval bol van ondernemerschap in de watertechnologie. Op de eerste pagina’s van dit blad (zie p agina 4) vertellen drie netdertigers hoe ze met hun innovatie en hun bedrijf een bijdrage gaan leveren aan een duurzame toekomst. Ik ken hen alle drie en bewonder ze om hun drive en zou willen dat we veel meer van dit soort ondernemende mensen in de sector krijgen. Het is precies voor dit type bedrijven dat we medio maart (dus in de week dat dit nummer van H2O verschijnt) in Leeuwarden de WaterCampus Business Challenge houden. Doel van dit evenement is innovatieve start ups te helpen hun prachtige ideeën in een goed business plan om te zetten en hun innovatie met succes op de markt te introduceren. In deze rubriek New Business wordt uitgebreid aandacht

besteed aan twee initiatieven die al wat verder zijn, twee genomineerden voor de WIS Award 2017: Dutch Water Tech en de i-DOSE van Nijhuis Industries. Ze haalden tijdens ons WaterLink symposium in januari de hoofdprijs net niet, maar uit hun verhalen blijkt dat ze niet voor niets op de nominatie stonden voor de jaarlijkse Water Alliance Stimulation Award. Als u, na het lezen van deze rubriek New Business, nader kennis wilt maken met innovatieve watertechnologie van Nederlandse bodem, kom dan vooral naar de Aqua Nederland Vakbeurs en naar de daaraan gekoppelde Nationale Watertechnologie Week (21 tot en met 23 maart) in de Evenementenhal in Gorinchem. Water Alliance levert in samenwerking met ENVAQUA en het Netherlands Water Partnership (NWP) met veel plezier haar bijdrage aan beide evenementen. Op de Aqua Lounge kunt u bijvoorbeeld direct kennismaken met vijf innovatieve concepten die zijn ontwikkeld door bij Water Alliance aangesloten bedrijven. Ik praat graag met u verder in Gorinchem en – als u die dagen niet in de gelegenheid bent – mailen kan altijd. Hein Molenkamp Managing director Water Alliance h.molenkamp@wateralliance.nl

Water Alliance is een samenwerkingsverband van overheid, kennisinstellingen én bedrijfsleven op het gebied van watertechnologie in Nederland. Water Alliance richt zich vooral op het midden- en kleinbedrijf in de innovatieve en duurzame watertechnologie die wereldwijd vermarkt kan worden. Water Alliance ondersteunt de bedrijven op het gebied van (internationale) matchmaking, netwerken en business development.

Agora 4 8934 CJ Leeuwarden 058-2849044 www.wateralliance.nl

NEW BUSINESS Teksten Hans Klip en Dorien ter Veld

AARDAPPELZETMEEL ALS GRONDSTOF VOOR KRATTEN DIE VRAAT TEGENGAAN

Jonge waterplanten beschermen tegen vraat door watervogels en vissen. Hoe doe je dat op een duurzame manier? Dutch Water Tech kwam op het idee om hiervoor biologisch afbreekbare beschermingskratten van aardappelzetmeel te ontwikkelen. Mark den Dubbelden, eigenaar van Dutch Water Tech uit Bergen op Zoom: “Vraat vormt een bedreiging voor de waterkwaliteit. Als jonge waterplanten niet de kans krijgen zich te ontwikkelen, delven ze het onderspit en kunnen algen gaan woekeren. Het ecosysteem is dus verstoord. Nu zetten waterbeheerders nog wel eens kippengaas in om schade aan jonge waterplanten te voorkomen, maar hierdoor komen er makkelijk vervuilende stoffen zoals zink terecht in het water. Bovendien moet je het gaas na verloop van tijd weer weghalen. Wij wilden daarom een biologisch afbreekbaar beschermingskrat ontwikkelen dat over jonge waterplanten heen geplaatst kan worden.” NR3-MAART 2017

TIJD EN RUIMTE OM TE GROEIEN “Elk beschermkrat is een soort rooster waar de planten doorheen kunnen groeien”, legt Den D ubbelden uit. “We maken de modulair in te zetten kratten in de vorm van kubussen, rechthoeken of driehoeken. De gekozen vorm hangt af van de soorten waterplanten en van de bescherming die nodig is. Dankzij de kratten krijgen planten ruimschoots de kans om sterk genoeg te worden. Dit geldt zowel voor oeverplanten zoals riet en lis, als voor ondergedoken waterplanten zoals fonteinkruid. Soms kunnen dieren nog steeds wel iets van het groen eten. Dat is geen probleem, zolang de wortel maar blijft zitten. Afhankelijk van de watertemperatuur en de waterdiepte duurt het drie tot vijf jaar tot de kratten volledig zijn afgebroken. Tijdens het afbraakproces komen geen toxische stoffen vrij.” VERSPREID DOOR NEDERLAND De proof of concept is uitgevoerd met de gemeente Bergen op Zoom en waterschap Brabantse Delta.

De eerste commercieel beschikbare kratten zijn in juni 2016 geplaatst in een vijver in Oosterhout. Inmiddels zijn er kratten geplaatst in diverse Nederlandse gemeenten. Dutch Water Tech verwacht de komende tijd vooral aanvragen van gemeenten en waterschappen. Dutch Water Tech ontwikkelde de kratten in nauwe samenwerking met twee andere partijen. Den Dubbelden: “Rodenburg Biopolymers uit Ooster hout levert de grondstof voor de kratten en spuitgieterij Omefa uit Nieuwkoop produceert de Procrates. Wij leveren de kratten aan de klant en zorgen daarbij voor plaatsing in combinatie met de aanplanting van diverse soorten waterplanten.”

Dutch Water Tech is gespecialiseerd in de biologische en duurzame aanpak van problemen bij oppervlaktewateren.

NEW

BUSINESS

In de industrie wordt de dosering van chemicaliën tijdens het waterzuiveringsproces vaak ingesteld op de maximale vuilbelasting. Dat leidt tot onnodige kosten en is niet duurzaam. Voor bedrijven die een einde willen maken aan onder- en overdosering, ontwikkelde Nijhuis Industries de i-DOSE. “In de industrie treden gedurende de dag nogal wat variaties op in de afvalwatersamenstelling”, zegt Eddie Broeders, R&D-technoloog bij Nijhuis Industries. “Omdat men toch zeker wil zijn van een goed rendement, wordt de chemie ingesteld op de maximale vervuiling. Maar overdosering is niet alleen kostbaar en belastend voor het milieu, het leidt bovendien tot een hogere slibproductie dan nodig.” ACTUELE VUILBELASTING “Het is momenteel best mogelijk om nauwkeuriger te doseren”, aldus Broeders, “maar dat lukt alleen als er dag en nacht een operator bij de installatie staat om te monitoren en de dosering bij te stellen. Daar zou dus veel tijd, geld en expertise mee gemoeid zijn. Om hiervoor een oplossing te bieden, zijn wij in 2015 gestart met de ontwikkeling van de i-DOSE. Het innovatieve van deze applicatie is dat hij direct reageert op de actuele vuilbelasting. Hierdoor krijg je een stabielere procesvoering en een constante effluentkwaliteit. Een ander voordeel is dat je bij nieuwbouwsituaties met een kleinere buffertank kunt werken. Continue monitoring door een operator is niet nodig.”

Door Nijhuis ontwikkelde flotatie-unit (Dissolved Air Flotation)

NIJHUIS INDUSTRIES MAAKT REAL-TIMEDOSERING CHEMICALIËN MOGELIJK NAUWKEURIGE MONITORING “Misschien wel het belangrijkste van de i-DOSE, is de monsternametechnologie”, zegt Broeders. “Monstername bij geconcentreerde afvalwaterstromen is lastig. De technologie die wij nu ontwikkeld hebben, is specifiek geschikt voor situaties met veel vet en veel zwevende delen in het water. Het is een robuust systeem dat zichzelf bovendien automatisch reinigt. De terugverdientijd van de i-DOSE is, afhankelijk van type afvalwater en de variatie in afvalwatersamenstelling, één tot twee jaar.” De i-DOSE is geschikt voor waterzuiveringsprocessen waarbij gebruik wordt gemaakt van een flotatiesysteem, zoals Dissolved Air Flotation (DAF). Dat wil zeggen dat men de deeltjes laat opdrijven in plaats van bezinken. STABIELERE PROCESVOERING Broeders: “We waren genomineerd voor de WIS-Award 2017 (de jaarlijkse prijs van Water Alliance, red.), maar hebben uiteindelijk niet gewonnen. Toch was de nominatie voor ons een

De i-DOSE (linksboven de analyzer, rechtsonder het monsternamepunt

erkenning van het feit dat de i-DOSE in de praktijk zijn vruchten al afwerpt. Bij kalverslachterij EKRO in Apeldoorn bijvoorbeeld. Hier hebben we twee jaar geleden de eerste installatie geplaatst en we zien nu dat er al 20 tot 30 procent aan chemiekosten wordt bespaard. Ook wordt er minder slib geproduceerd. Op jaarbasis leidt dit tot een aanzienlijke kostenverlaging. Verder merken we dat niet alleen slachterijen interesse hebben in de i-DOSE. Ook vanuit andere voedingsmiddelenbedrijven en de petrochemie neemt de belangstelling toe.”

NEW BUSINESS

iStockphoto

PATHEMA WATER INNOVATOR 2017 Watertechnologiebedrijf Pathema is uitgeroepen tot ‘Water Innovator of the Year’. Dit gebeurde vorige maand tijdens het jaarlijkse congres van Watervisie in Rotterdam. Voor de titel waren vier partijen genomineerd. De eer ging uiteindelijk naar Pathema met de zogeheten Vortex Generator. De technologie is een chemicaliënvrije oplossing voor het voorkomen van kalk en ijzeraanslag, scaling en biologie in reiniging- of productieprocessen. Het principe is gebaseerd op de verandering van het kalkkristal, die plaatsvindt wanneer het kalkhoudende water door een driedimensionale draaikolk gaat. Wie in aanmerking wil komen voor de titel Water Innovator of the Year, moet de industrie helpen om water op een ecologisch en economisch verantwoorde manier te winnen, te (her)gebruiken en te lozen. Het Watervisie Platform is een samenwerkingsverband is van de vakbladen Petrochem en Utilities en Evides Industriewater.

DMT-ET BOUWT EERSTE SYSTEEM VOOR GROEN GAS UIT AFVAL IN ESTLAND DMT-ET bouwt het eerste ‘waste to energy’ systeem in Estland. Biogas dat voortkomt uit koeienmest, wordt opgewaardeerd tot brandstof. Voor het Oost-Europese land gaat het om een pilot voor de productie van schone en fossielvrije energie die voortkomt uit afvalstromen. De Estse regering wil het gehele openbaar vervoer fossielvrij laten rijden. Het groene gas en de Bio-CNG (compressed natural gas) worden benut voor bussen. DMT-ET zal het eerste biogas-opwaardeersysteem voor de productie van bio-methaan opleveren in augustus 2017. Het systeem kan per uur 150 kilo CNG produceren. Voldoende om de tanks van 40 vrachtwagens of 170 personenauto’s te vullen. Wereldwijd heeft DMT-ET al meer dan twintig installaties voor het opwaarderen van biogas gebouwd. www.dmt-et.com

TOT 30 MAART: INZENDEN VOOR DE LETTINGA AWARD Bedrijven of instellingen die innovatieve manieren hebben bedacht om anaerobe technologie toe te passen en zo afval(water) te behandelen, kunnen hun ideeën tot 30 maart indienen voor de Lettinga Award 2017. De award wordt in oktober uitgereikt bij het World Congress on Anaerobic Digestion in Peking en bestaat uit een prijs van 10.000 euro. De award wordt dit jaar voor de zevende keer uitgereikt en is genoemd naar Gatze Lettinga. Lettinga was jarenlang professor in Wageningen en is grondNR3-MAART 2017

legger van de biologische, anaerobe afvalwaterzuivering waarbij bacteriën - in afwezigheid van zuurstof - organische stof in het water omzetten in biogas. Het adviesbureau LeAF, een spin-off van de sectie Milieutechnologie van de Universiteit Wageningen, is samen met de bedrijven Paques en Biothane sponsor van de award. “Deze prijs is bedoeld om voorstellen die bijdragen aan een duurzamere samenleving te bevorderen en de ontwikkeling van innovatieve ideeën voor de toepassing van anaerobe technologie met

stedelijk, industrieel of agrarisch afval(water) te stimuleren,” zegt Darja Kragic Kok, milieutechnoloog bij LeAF. Iedereen die actief is in de sector wordt uitgenodigd om mee te doen. In het verleden werd de prijs gewonnen door zowel commerciële bedrijven als universiteiten. Voorstellen kunnen worden ingediend met een korte samenvatting en een filmpje. Daarna geeft de jury feedback op de beste vijf inzendingen. De indieners krijgen vervolgens de gelegenheid hun initiatief uitgebreider toe te lichten. www.leaf-wageningen.nl

h2owaternetwerk.nl MEER WETEN?

KIJK OP DE WEBSITE VAN H2O! Strategisch assetmanagementplan voor de sector Watersysteem De sector Watersysteem van Waternet heeft in 2014 assetmanagement ingevoerd. Omdat assetmanagement in het watersysteembeheer nieuw is, moest de afgelopen jaren veel ontwikkeld worden. Hiervoor zijn verschillende instrumenten ontwikkeld, die zijn vastgelegd in een strategisch assetmanagementplan. Rob Roelfsema, Sanne Hillegers (Waternet), Martine van den Boomen (Colibri Advies)

Eerste kennismaking met onderwaterdrones in Indonesië Een consortium van Indonesische en Nederlandse organisaties is begonnen met een grootschalig internationaal onderzoek naar oplossingen voor de slechte kwali teit van oppervlaktewater in Soerabaja (Indonesië). Hierbij worden onder andere aquatische drones en apps gebruikt. Floris Boogaard (Tauw, Hanzehogeschool Groningen), Rui de Lima (INDYMO), Daru Setyorini (ECOTON), Martin Beusekom (Blue Eagle Consultancy), Christa Nooy (Indonesia Specialist Community Involvement), Rutger de Graaf (Hogeschool Rotterdam, INDYMO)

Bestrijdingsmiddelen bij drinkwater winningen en maatregelen om uitspoeling naar grondwater te verminderen Bij een kwart van circa 200 drinkwaterwinningen worden bestrijdingsmiddelen aangetroffen in het grondwater bij winputten. In het kader van dit onderzoek zijn kansrijke maatregelen geïnventariseerd die ervoor kunnen zorgen dat er minder bestrijdingsmiddelen in het grondwater terechtkomen bij drinkwaterwinningen. Monique van der Aa en Frank Swartjes (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)

Naast maandblad H2O is er een complete website met het meest actuele (water)nieuws, watervacatures en H2O-vakartikelen, voor wie de verdieping zoekt. Deze H2O- vakartikelen zijn geschreven door waterprofessionals. Op deze pagina een overzicht van de meest recente artikelen die op de site www.h2o-waternetwerk.nl zijn verschenen.

Invloed van een weg op dijkerosie tijdens golfoverslag De stabiliteit van dijken wordt berekend aan de hand van een met gras bedekte standaarddijk. Constructies zoals kunstwerken of wegen in of op de dijk, worden niet meegenomen, terwijl deze de stabiliteit wel kunnen beïnvloeden. In het kader van deze studie is onderzocht wat het effect van een weg is op de erosie door golfoverslag.

Afbraak medicijnresten bij thermische drukhydrolyse van luiers enincontinentiematerialen Bij recycling van luiers en incontinentiemateriaal is verwijdering van medicijnresten en ziekteverwekkers een harde randvoorwaarde. In dit artikel wordt een nieuwe recyclingmethode beschreven waarbij luiers en incontinentiemateriaal gedurende tien minuten onder hoge druk worden verhit.

Anouk Bomers, Juan-Pablo Aguilar-Lopez, Jord Warmink, Suzanne Hulscher (Universiteit Twente)

Willem Elsinga, Jelle Duindam en Roy Morssinkhof (Elsinga beleidsplanning en innovatie BV)

Woekering van waterplanten in beken tot op de bodem uitgezocht Woekerende waterplanten in stromende wateren zorgen voor veel hoofdbrekens bij waterbeheerders. In dit artikel wordt nader ingegaan op de rol van de waterbodem hierbij. Onderzoek aan waterbodems in Oost-Gelderland heeft namelijk duidelijk gemaakt dat de waterbodem een belangrijk handvat biedt om de woekering van waterplanten aan te pakken. Alfons Smolders, Esther Lucassen, Jan Roelofs (Onderzoekcentrum B-WARE), Annemarie Kramer- Hoenderboom en John Lenssen (waterschap Rijn en IJssel)

Inzicht in de waterkwaliteitsproblematiek in het Upper Citarum River Basin, Java (Indonesië) Het Upper Citarum River Basin op Java is een ernstig vervuild stroomgebied. Met behulp van data- en systeemanalyse is aangetoond dat deze vervuiling voornamelijk afkomstig is van industriegebieden en stedelijk gebied. Kees van Ginkel (Universiteit Twente), Denie Augustijn (Universiteit Twente), Gertjan Geerling (Deltares, Radboud Universiteit), Lufiandi (Radboud Universiteit, Institut Teknologi Bandung)

Van elk nieuw artikel op H2O-Online een melding krijgen? Volg ons dan op Twitter: @vakbladh2o. Zelf een artikel schrijven voor H2O-Online? Kijk op onze website voor de a uteursinstructies en/of neem contact op met de redactie via redactie@vakbladh2o.nl

Zelfreinigende zeeffilters De 6Matic is uitermate geschikt voor industrie en irrigatiesystemen. Het unieke afzuigmechanisme reinigt het filtergaas tijdens normale service.

Regelafsluiters NIEUW

Vanaf 2” tot 20”.

BERMAD’s medium gestuurde regelafsluiter voor vrijwel alle functies. Nu ook met geavanceerde geïntegreerde watermeter.

NIEUW

De regelafsluiters van BERMAD zijn onder andere geschikt voor Pressure Management. Vanaf 1,5” tot 48”. In een veelheid van materialen leverbaar.

Automatische ringenfilters De automatische ringenfilters van UDI zijn breed inzetbaar met weinig spoelwater. Door de modulaire opbouw is maatwerk standaard. Capaciteiten van 6 tot 800 m3/h en van 5 tot 400 micron.

NIEUW

Watermeters De BAR watermeter is geschikt voor een veelvoud aan toepassingen nu leverbaar met elektronisch en magnetisch register.

NIEUW

Vanaf 1,5” tot 20”.

Media filterketels

Ont- en beluchters

UDI stalen mediafilterketels met polyester coating voor een werkdruk tot 8 bar. 12” tot 60” met een inhoud van 30 tot 1500 liter standaard op voorraad.

BERMAD’s automatische en kinetische ont- en beluchters zijn er voor iedere toepassing en capaciteit. Betrouwbaar mechaniek met waterslagbescherming.

Zie ons compleet programma van de standaard producten. Aanpassing en materiaalkeuzes op aanvraag.

NIEUW

Zie het gehele assortiment van kunststof, staal en RVS ontluchters met modellen speciaal ontwikkeld voor algemeen gebruik, drinkwater en afvalwater/riolering. Vanaf ¾” tot 8”.

Tel.: +31 78 673 1477 - Fax: +31 78 673 4557 - info@uvar.nl

www.uvar.nl

BEZOEK 3 STAND 18

Tel.: +31 78 673 4761 - Fax: +31 78 673 7087 - info@bermad.nl