Mtazamo mpya mwanamke katika uislamu by Alitrah Foundation

Mtazamo Mpya

MWANAMKE KATIKA UISLAMU (Mazungumzo na Mwanachuoni wa Kiislamu)

‫النظرة الجديدة‬ ‫المرأة فى اإلسالم‬

Kimeandikwa na: Fatma Saleh

‫ترجمة‬

‫النظرة الجديدة‬ ‫المرأة فى اإلسالم‬

‫الحوار مع العالم السيد مصطفى القزويني‬

‫تأ ليف‬ ‫فاطمة صالح‬

‫من اللغة اإلنجليزية الى اللغة السوا حلية‬

©Haki ya kunakili imehifadhiwa na: AL-ITRAH FOUNDATION ISBN: 978 – 9987 – 17 – 084 – 5 Kimeandikwa na: Fatma Saleh Kimetarjumiwa na: Aziz Hamza Njozi Kimehaririwa na: Dr. M. S. Kanju Na AlHaji Ramadhani Shemahimbo Kimehakikiwa na: Shuaib Nyello Kimepangwa katika Kompyuta na: Al-Itrah Foundation Toleo la kwanza: Machi, 2015 Nakala: 1000 Kimetolewa na kuchapishwa na: Al-Itrah Foundation S. L. P. - 19701, Dar-es-Salaam, Tanzania Simu: +255 22 2110640 / 2127555 Barua pepe: alitrah@yahoo.com Tovuti: www.ibn-tv.com Katika mtandao: www.alitrah.info

Yaliyomo Neno la Mchapishaji………………………………………………1 Dibaji………………………………………………………………3 Utangulizi………………………………………………………….7 SURA YA KWANZA Ufafanuzi………………………………………………………….12 SURA YA PILI Haki za Ndoa, Ujana, Mahari……………………………………..32 Ujana………………………………………………………………73 Mahari……………………………………………………………..78 SURA YA TATU Talaka……………………………………………………………...81 Talaka na Mahari..........................................................................103 Kugawana Mali............................................................................105 SURA YA NNE Hijabu ......................................................................................107 iv

SURA YA TANO Malezi ya Mtoto (Baada ya Talaka).............................................122 SURA YA SITA Kutoa ushahidi mahakamani na kuhukumu.................................126 SURA YA SABA Hatua za Kinidhamu....................................................................133 SURA YA NANE Ndoa za Mitala (Mke zaidi ya mmoja)........................................137 SURA YA TISA Mirathi ......................................................................................144 Hitimisho.....................................................................................149

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

∩⊇∪∩⊇∪ÉΟÉΟŠÏm «!$# $#ÉΟÉΟó¡ó¡ ŠÏm§§9$9$## Ç⎯ Ç⎯≈u≈uΗΗ÷q ÷q§§9$9$## «! Î0 Î0 Kwa jina Mwenyezi Mungu, Mwingi wawa wa Kwa jina la Mungu, Mwingi Kwa jina lalaMwenyezi Mwenyezi Mungu, Mwingi Rehema Mwenye Kurehemu. Rehema Kurehemu. RehemaMwenye Mwenye Kurehemu. (#θè=Ïϑtãuρ (#θãΖtΒ#u™ t⎦⎪Ï%©!$# ωÎ)

(#θè=Ïϑtãuρ (#θãΖtΒ#u™ t⎦⎪Ï%©!$# ωÎ)

∩⊄∪ Aô£äz ’Å∀s9 z⎯≈|¡ΣM}$# ¨βÎ)

∩⊇∪ ÎóÇyèø9$#uρ

∩⊂∪ Îö9¢Á9$$Î/ (#öθ|¹#uθs?uρ Èd,ysø9$$Î/ (#öθ|¹#uθs?uρ ÏM≈ysÎ=≈¢Á9$#

Naapa kwa Zama! Hakika mtu bila ya shaka yumo katika hasara. 5 Ila wale walioamini, na wakatenda mema, Na wakausiana haki, na wakausiana kusubiri.” 5 (Qur’ani, al-Asr.)

Ningependa kumshukuru mume wangu, Hassan, watoto wangu Ali, Lena, na Dena, baba yangu mpendwa, na mama yangu mwema, na mwalimu wangu, Sayyid Mustafa. Bila subira zenu safari isingewezekana kuanza. Kama roho yenye shauku sana na Muumba wake, kazi yetu tunaitoa kwa ajili ya Allah, Mungu Mmoja na wa pekee. Fatma Saleh.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬ NENO LA MCHAPISHAJI

tazamo Mpya - Mwanamke katika Uislamu ni kitabu chenye maudhui yanayohusiana na usawa na haki za wanawake kwa mtazamo wa Kiislamu. Kwanza ni katika uumbaji - mwanamke na mwanamume wote wameumbwa kutokana na asili moja (sio kutokana na ubavu wa mwanamume au mabaki ya udongo alioumbiwa Nabii Adam [a.s.] kama tunavyosoma katika vitabu na mafundisho ya dini nyinginezo). Allah Muumbaji anasema katika Qur’ani Tukufu: “Enyi watu! Mcheni Mola wenu ambaye amewaumba kutokana na nafsi moja. Na akamuumba mwenza katika nafsi hiyo, na akaeneza kutokana na hao wawili wanaume wengi na wanawake…” (4:1) Mwandishi wa kitabu hiki Bi. Fatma bint Saleh akiwa yeye mwenyewe ni mwanamke, amefanya utafiti wa kina kuhusu haki za wanawake katika Uislamu, na katika utafiti wake huo alielekeza maswali yake kwa mwanachuoni mahiri, Sayyid al-Qazwini na kupata majibu ya kuridhisha moyo wake, wakati ambapo alikuwa anaamini, kama wanavyoamini watu wengi kuwa Uislamu unawakandamiza wanawake. Bi. Fatma katika kitabu hiki anaoneshwa taswira sahihi na ya kweli ya jinsi haki za mwanamke zinavyolindwa katika Uislamu na hadhi kubwa aliyopewa kuliko mfumo au dini yoyote hapa ulimwenguni. 1

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sisi kama wachapishaji, tunakiwasilisha kitabu hiki kama kilivyo kwa wasomaji wetu na kuwashauri wayasome yaliyomo kwenye kitabu hiki, wayafanyie kazi na kuyazingatia na kufaidika na hazina iliyoko ndani ya kitabu hiki. Hii ni moja kati ya kazi kubwa zilizofanywa na Taasisi ya AlItrah katika kuwahudumia kielimu wasomaji wake wazungumzaji wa Kiswahili. Na kwa maana hiyo hiyo imeamua kukichapisha kitabu hiki chenye manufaa makubwa kwa lugha ya Kiswahili kwa lengo lake lilelile la kuwahudumia Waislamu, hususan wanaozungumza Kiswahili. Tunamshukuru Ndugu yetu Aziz Hamza Njozi kwa kukitarjumi kitabu hiki, na insha’Allah Allah Azza wa Jallah atamlipa kila la kheri hapa duniani na huko Akhera pia, bila kuwasahau na wale wote waliochangia kwa namna mmoja au nyingine mpaka kufanikisha kuchapishwa kwake. Allah awalipe wote malipo mema hapa duniani na huko Akhera pia. Amin. Mchapishaji Al-Itrah Foundation

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬ DIBAJI

wa Jina la Mwenyezi Mungu, Mwingi wa rehema Mwenye Kurehemu.

Suala nyeti la wanawake katika Uislamu limekuwa likihusishwa na upotofu wa maadili na kutawaliwa na uovu na vyanzo vya taarifa za tafsiri potofu. Kazi mbali mbali zilizoandikwa kwa mapana zimeshaandikwa na waandishi mbalimbali, waandishi wa habari, wanatheolojia na Wanachuoni wa Kiislamu juu ya wanawake wa Kiislamu. Baadhi ya waandishi wameandika vizuri sana na kwa usahihi juu ya mada ya wanawake katika Uislamu, lakini wengine ambao hawana elimu ya kina juu ya elimu ya dini, wamelitumia suala la wanawake katika Uislamu kama jukwaa lililojaa shaka, jukwaa la kutia chumvi na upotoshaji. Mara nyingi inadaiwa kuwa Uislamu unamuona mwanamke kuwa ni binadamu wa hadhi ya chini, na kwamba hata Mtume Muhammad (saww) amesifika sana kwa kuwa “dhidi ya wanawake” Hata hivyo, tukichunguza kwa kina Aya ya Qur’ani na hadith za Mtume (saww) tutabaini kuwa hizi ni shutuma zisizo na ukweli. Mtume (saww) alikuwa anajali sana haki za wanawake. Alifanya jitihada kubwa sana kuwatetea na kuleta mageuzi yenye nafuu kwao kwa kupitia sheria na matendo. Waandishi mara nyingi wameuelewa na kuuhukumu Uislamu kwa tabia zisizofaa za baadhi ya Waislamu badala ya mafundisho ya falsafa ya Uislamu wenyewe. Mtunzi mmoja wa vitabu na mkosoaji aliandika kuwa; “Sehemu ya gundi inayowaunganisha wanaume wa Kiislamu ni ukandamizaji 3

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

wa wanawake.”1* Lakini ukweli ni kinyume chake, ufukara na unyanyasaji wa wanawake ilikuwa ni moja ya sababu za kuletwa Uislamu. Mifano ya wazi ya chuki binafsi, upinzani na unafiki juu ya suala hili vimechafua kabisa kazi ya uandishi kuhusiana na wanawake wa Kiislamu, ima zimekuwa zikifanywa na waandishi wanaume kwa kuegemea mtazamo wa wanaume au wakati fulani zimekuwa zikiandikwa na waandishi wanawake kwa kuchochea jazba katika maswala nyeti kama vile ndoa za mitala. Hatimaye waandishi wengine wameshawishika kufuata au kurekebisha amri za Qur’ani ili zionekane ni ‘sahihi kisiasa’. Mfano wa hili ni dai kuwa Uislamu hauwalazimishi wanawake kujistiri na kufunika kichwa. Leo hii, Wanachuoni wa Kiislamu hawajayazungumzia kwa mapana masuala tete yanayohusu wanawake katika Uislamu au tuseme hawajayapa kipaumbele kinachostahili. Wanachuoni wa Kiislamu wamekuwa wakipuuzia suala la kutafiti na kuchambua mambo kwa kina. Waislamu na halikadhalika wasio Waislamu wengi hawafahamu vizuri taratibu rasmi za kisheria za masuala ya lazima ya kijamii na ya haki binafsi za mtu wala nafasi za kuchagua alizonazo mwanamke katika Uislamu. Kulihukumu jambo kabla ya kulichunguza kunadhoofisha kiini cha maarifa. Mtu lazima afute mawazo yote aliyoyapata mitaani na vichochoroni juu ya suala la wanawake wa Kiislamu na aanze kulisoma na kulitafiti kama kazi nyingine yoyote akiwa na akili iliyo wazi bila upendeleo wowote hasi dhidi ya suala hili. Katika kisa kimoja mtu mmoja alikwenda kumuuliza maswali Mtukufu Mtume Muhammad (s.a.w.w) baada ya kuzungumza naye alibaini kuwa yule mtu alikuwa mbishi. Mtume (s.a.w.w) akamwambia kuwa, “Niulize kama mtu anayetaka kujua, sio kama mshindani Alice Walker, Americanauthor, critic. In Search of Our Mothers’ Gardens. To the Editors of Ms, Magazine, 1983

1 *

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

(unayetaka mdahalo).â&#x20AC;? Kwa hiyo, kitabu hiki hakikukusudiwa kiwe mdahalo, bali majadiliano ya kuelimisha juu ya suala nyeti la haki za wanawake wa Kiislamu. Uislamu ulibuni haki za kijamii za wanawake na haki za mwanamke mmoja mmoja, na Uislamu umewateuwa na kuwatambua rasmi wanawake kuwa ni washirika kamili (wenzi) katika maisha. Uislamu unamwezesha mwanamke kumiliki na kutumia mali yake kwa kadiri anavyoamua mwenyewe bila kuwa na haja ya kupata idhini kutoka kwa baba au mume wake. Ana uwezo wa kuanzisha na kuendesha biashara yake, na halikadhalika kuchuma na kuziendeleza fedha zake. Uislamu umempa haki ya mirathi akiwa kama mama, mtoto wa kike, dada, na mke. Ana haki ya kukubali au kukataa pendekezo la ndoa kutoka kwa mwanaume. Mahari ni mali yake peke yake. Ana haki ya kupiga kura (jambo ambalo linachukuliwa kuwa ni jukumu lake la kidini). Pia ana haki ya kuunga mkono au kupinga mambo kutokana na maoni yake. Adhabu yake katika makosa ya kiraia (ya madai) ni sawa na ya mwanaume. Kama akidhuriwa ana haki ya kufidiwa. Kitabu juu ya wanawake katika Uislamu kimekuwa kikihitajika. Hii ni fursa kwangu, kama mwanafunzi wa kudumu wa maarifa ya Uislamu, ambaye nimebarikiwa na Allah na kubahatika kupata maoni ya wanajamii wa seminari na vyuo vikuu vya nchi za Asia na halikadhalika Magharibi na kujadili, katika hali ya mazungumzo, masuala yanayowahusu wanawake wa Kiislamu. Kabla ya kuwa mwanachuoni wa Kiislamu, mimi ni mwanaadamu, na kama mtu ninayejifunza maarifa ya Uislamu, itakuwa ni uongo kusema kwa kujiamini kabisa kwamba ninaelewa nyanja zote zinazoathiri au kuunda maumbile (asili) na hisia za mwanamke. Kanuni zinazowahusu wanawake katika Uislamu mara nyingi kwa kupitia mlango wa nyuma (sio moja kwa moja) huwaathiri wanaume pia, 5

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

na hivyo kutufanya wakati fulani tusielewe taswira binafsi ya mwanamke. Ninaamini kuwa kama mwanachuoni wa seminari, ninawajibika kupata uelewa bora zaidi kwa mimi mwenyewe kujiingiza na kujadili masuala nyeti ya wanawake katika Uislamu. Tofauti na yule mtu aliyekwenda kuuliza kwa kubishana na Mtume, huyu mtunzi niliyeshirikiana naye nimemuona kuwa ni kinyume kabisa. Bi. Fatma Saleh ana sifa njema - kupenda kugundua na kutafuta elimu na maarifa juu ya dini yake. Anapenda sana kujifunza na ana kipaji cha kutambua mambo haraka kimantiki. Anatafuta kuelewa na anahitaji maelezo juu ya masuala yanayotatanisha juu ya mwanawake wa Kiislamu. Kwa yeye kuchangia maoni yake na kuniuliza (kwa mtazamo wake kama mwanamke), na kuyajadili masuala haya kwa mapana, niliweza kuelewa na kutathmini vizuri zaidi hisia za moyoni za mwanamke, na hivyo nilizingatia hili katika majibu yangu. Mwisho sijapendelea upande wowote katika maelezo yangu yote ya hukumu yaliyomo katika mazungumzo haya. Nimetegemea maoni na fatwa za Wanachuoni wakubwa wa Kiislamu. Sikupendelea maoni ya Uislamu wala sikuwa na maoni ya kuwaridhisha watu wa Magharibi. Nia yangu na kipaumbele changu mara zote kimekuwa na kitakuwa kweli na kuwajibika mbele ya Allah katika siku ambayo watu wote watasimama mbele Yake. Ukweli na majibu vyote viko Kwake. Sayyid Mustafa Al-Qazwini Shawwal 1421. December 2000.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬ UTANGULIZI

wa Jina la Mwenyezi Mungu, Mwingi wa rehema Mwenye Kurehemu.

Suala la wanawake katika Uislamu lilikuwa ni mada ambayo ilikuwa ikiniumiza na halikadhalika kunifurahisha. Kama mwanamke, niliyezaliwa katika Uislamu, sikuwa nimeshawishika na usahihi wa imani yangu. Niliuona Uislamu kuwa unamuonea mwanamke, unamuwekea mwanamke mipaka mingi na upendeleo hasi dhidi yake. Mimi, kama ilivyo kwa wanawake wengi wa Kiislamu na wasio Waislamu pia, nilikuwa nikiuhukumu Uislamu kwa kuangalia matendo ya utamaduni ya Waislamu badala ya kiini chenyewe cha Uislamu. Mara nyingi ulikuwa unanijia mwangwi wa maneno ya mwanamke wa Kiislamu niliyepata kumtembelea akisema kuwa “Nakushukuru Mungu kuujua Uislamu kabla ya kuwajua Waislamu.” Sio tu kuwa mimi nilikutana na Waislamu kabla ya kukutana na Uislamu, bali hisia za chuki zilizojengeka moyoni mwangu dhidi ya Uislamu zilitokana na vitabu vya chuki dhidi ya Uislamu nilivyokuwa nikivisoma, mafundisho na mambo mengine ya kibubusa yaliyowaelemea na kuwatatiza wanawake wa Kiislamu. Hivyo, niliishi sehemu kubwa ya maisha yangu mbali na Uislamu, nilikuwa na fikra nilizojengewa (na maadui wa Uislamu) na mawazo yaliyopotoshwa juu ya Uislamu na wanawake wa Kiislamu, hadi nilipoanza kuhoji kimantiki na kutafakari masuala mbali mbali niliyoyaona kuwa yananisumbua na ni tata. Hivyo nilianza utafiti wangu juu ya wanawake na haki zao katika Uislamu. 7

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Kwa imani kabisa, nilikuwa naelewa kuwa Mwenyezi Mungu kwa busara Yake isiyo na kikomo ni mwadilifu. Kwa hiyo, kama Mwenyezi Mungu ni Mungu mwadilifu, sasa kwa nini basi gawio la mirathi sio sawa kati ya mwanaume na mwanamke? Kwa nini ushahidi wa mwanamke wa Kiislamu unachukuliwa na Uislamu kuwa ni nusu ya ushahidi wa mwanaume? Je Mwenyezi Mungu alikusudia kudhibiti riziki ya wanawake wa Kiislamu huku akiwapa wanaume uhuru zaidi? Je kulikuwepo kweli dhana ya haki za wanawake wa Kiislamu? Je Uislamu unaionaje silika na mioyo ya wanawake? Je Mungu mwadilifu inawezekana asiwatendee uadilifu viumbe Wake? Nikiwa nautafuta ukweli safi, niliwahoji baadhi ya watu. Lakini katikati ya taswira zilizopotoshwa na taarifa zilizoeleweka vibaya na kuachwa, haki za wanawake katika Uislamu zilibaki zimefichikana mbele ya macho yangu. Kwa kusema kweli wanawake wana haki nyingi sana katika Uislamu. Hata hivyo kama ilivyokuwa kwa zama (enzi) nyingi za ustaarabu ambapo wanaume walikuwa na mamlaka kamili (juu yao ya wanawake wao), jamii ilizuia, iliwakatalia na kuwanyima wanawake haki zao bila kujali dini zao, hadhi yao ya kijamii na kiuchumi au ukoo wao. Ukweli ni kuwa, moja ya haki za msingi iliyotolewa na Uislamu kwa wanawake ni kuwa na uhuru kamili wa kujielimisha, na wanawake wa Kiislamu ama hawajaitumia fursa na haki hii au, katika baadhi ya maeneo, wamenyimwa fursa hii. Hivyo ujinga (kutojua) juu ya Uislamu umekuwa ndio adui mkubwa wa wanawake wa Kiislamu. Kimsingi, nilijielekeza katika aya za Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani, hadith za Mtume na baadhi ya fatwa (hukumu zilizotokana na Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani) tata zilizowahusu wanawake. Baadhi ya majibu niliyoyapata juu ya wanawake wa Kiislamu ama yalikuwa hayana msingi wowote, yalikuwa yamepotoshwa au yalihitaji ufafanuzi. Nilianza kugundua 8

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kuwa, kusoma aya za Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani peke yake au sheria za Kiislamu kwa juu juu kunasababisha tathmini isiyo kamili ya madhumuni yake yaliyokusudiwa. Kwa kusema kweli sheria nyingi zinakwenda sambamba na hukmu zake (fatwa) husika. Kwa mfano sheria ya Hadud na Qisas (adhabu kulingana na kosa na kisasi), mwanamke huthaminiwa kwa nusu ya mwanaume katika sharti za haki baada ya kifo. Sheria hapa dhahiri inaonesha kuyapa maisha ya mwanaume thamani kubwa kuliko ya mwanamke. Hata hivyo, ni lazima mtu atambue kuwa sheria iliegemea na kutegemea ile jinsia ambayo ilikuwa inawajibika kifedha kwa ajili ya matunzo ya familia. Ikiwa mwanamke aliuliwa, na ikawa yeye ndio alikuwa anatoa matunzo ya familia, basi stahili yake baada ya kifo itakuwa sawa na ya mwanaume. Vitabu vya Kiislamu ambavyo vinapotosha au ambavyo havikuzingatia muktadha, vinaendelea kutoa taswira mbaya na zisizofaa dhidi ya wanawake wa Kiislamu. Kama matokeo ya utafiti wangu, dhana nyingi potofu nilizokuwa nimezikusanya zilianza kuondoka. Uislamu sio kumtukuza na kumuabudu Mungu tu bali ni mfumo rasmi unaoiongoza jamii ya jinsia zote mbili wanaume na wanawake ambao wanapaswa kushirikiana kama kitu kimoja ili wapate mafanikio. Hata hivyo, bado mambo mengi na fatwa zilihitaji kujadiliwa na kufafanuliwa zaidi. Mimi kama mwanamke wa kawaida wa Kiislamu sikuwa najua haki nyingi za Kiislamu zinazomhusu mwanamke wa Kiislamu. Wanawake wa Kiislamu wana haki madhubuti za kisiasa, kijamii na kiuchumi. Hata hivyo, masuala mengi ya wanawake katika Uislamu bado yanahitaji kujadiliwa, kuelezewa na kuandikwa. Katika kipindi chote cha uchunguzi wangu huru, niliorodhesha idadi kubwa sana ya maswali na maelezo juu ya suala la wanawake katika Uislamu. Nina bahati kukutana na mwanachuoni ambaye elimu yake sio tu kuwa ni kubwa bali pia ni ya kisasa. Nilimjua Sayyid Mustafa 9

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Al-Qazwini, miaka mitatu kabla ya kumuomba kushirikiana naye kuandika kitabu juu ya haki za wanawake. Nilihudhuria mihadhara yake, na kwa makini nilisikiliza maoni yake ya kuufafanua Uislamu, na nilijadili naye masuala mbali mbali kwa urefu. Sayyid Mustafa ni mzungumzaji mwenye kipaji, lakini juu ya yote, ana uwezo wa kipekee wa kufafanua imani za Kiislamu kimantiki. Ni mwanachuoni mwenye umaizi na upeo mkubwa. Anatazama mbali zaidi ya matendo ya kiufundi ya utekelezaji wa matendo ya ibada (ya Kiislamu). Nilikuwa natafuta fursa ya kutafiti kwa kina suala la wanawake katika Uislamu (kwa mtazamo wa mwanamke) kwa kutumia utaalamu bingwa wa mwanachuoni wa Kiislamu. Nilipomuomba Sayyid Mustafa juu ya kuandika kitabu juu wanawake wa Kiislamu, alilikaribisha wazo hili. Kwa zaidi ya mwaka nimekuwa nikipeleka maswali yangu na Sayyid Mustafa amekuwa akiyajibu. Katika kipindi chote cha mahojiano na mijadala mingi, tulijadili na kulumbana juu ya Aya za Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani, hadithi za Mtume, na haki za wanawake katika ndoa, talaka, ushahidi na masuala mengine yanayohusiana na masuala ya wanawake wa Kiislamu. Kwa kutumia maarifa ya Uislamu ya Sayyid, na kutoa kwake vyanzo mahususi, aliweza kufasiri na kufafanua masuala mengi yanayohusiana na wanawake katika Uislamu. Matokeo ya mwisho ni kitabu, kiitwacho Mtazamo mpya. Ingawa idadi ya mada zilizofanyika sio nyingi, majibu yameegemea kwenye makubaliano ya wanachuoni wa Kiislamu na vyanzo vingine vinavyoaminika. Hata hivyo mambo yaliyojadiliwa na ambayo hayakujadiliwa humu bado yanahitaji kutafitiwa zaidi na yatahitaji juzuu nyingi za vitabu vya kuandikwa, kitabu hiki ni mwanzo tu wa kazi za kina zitakazokuja kufanywa hapo baadaye juu ya wanawake katika Uislamu. Moja ya njia bora za kumpa nguvu na madaraka mwanamke ni kupitia elimu, maswali, na mazungumzo. 10

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Kilichonipa changamoto ya kuandika kitabu hiki sio tu kuwajulisha wanawake wa Kiislamu juu ya haki zao bali pia kuwajulisha na wasio Waislamu pia. Daktari mmoja alipata kuniuliza, “Je kuna kitu kinaitwa Haki za wanawake wa Kiislamu?” Jibu langu lilikuwa, “Ndiyo. Bahati waliyonayo wanawake wa Kiislam ni kuwa haki zao walipewa na Mwenyezi Mungu. Wanawake wa Kiislamu kamwe hawakuhitaji kupambana ili kupata haki zao. Mapambano yao yamekuwa ni kuzilinda.” Ningependa kuchukua fursa hii kuwashukuru wale ambao walijitolea katika uandishi wa kitabu hiki, sambamba na wahariri, Sylvia Whitlock, PhD, na Jenifer Bovitz. Aidha ninawashukuru kwa kutumia wakati wenu, kwa mapendekezo na maneno ya kutia moyo. Namshukuru Rouzbeh Bahramali (www.studiorouzbeh.com) kwa kubuni jalada la kitabu. Mwenyezi Mungu awabariki kwa bidii zenu na kujitolea kwenu kwa dhati. Asanteni. Fatma Saleh Ramadhan 1421 November 2000.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬ SURA YA KWANZA UFAFANUZI $yγy_÷ρy— $pκ÷]ÏΒ t,n=yzuρ ;οy‰Ïn≡uρ <§ø¯Ρ ⎯ÏiΒ /ä3s)n=s{ “Ï%©!$# ãΝä3−/u‘ (#θà)®?$# â¨$¨Ζ9$# $pκš‰r'¯≈tƒ ¨βÎ) 4 tΠ%tnö‘F{$#uρ ⎯ÏμÎ/ tβθä9u™!$|¡s? “Ï%©!$# ©!$# (#θà)¨?$#uρ 4 [™!$|¡ÎΣuρ #ZÏWx. Zω%y`Í‘ $uΚåκ÷]ÏΒ £]t/uρ

∩⊇∪ $Y6ŠÏ%u‘ öΝä3ø‹n=tæ tβ%x. ©!$#

“Enyi Mcheni Mola wenu kutokana na “Enyiwatu! watu! Mcheni Molaambaye wenu amewaumba ambaye amewaumba nafsi moja, na na akamuumba mkewe katika nafsi hiyo, katika na akaeneza kutokana nafsi moja, na akamuumba mkewe nafsi kutokana na hao wawili wanaume wengi na wanawake. mcheni hiyo, na akaeneza kutokana na hao wawili wanaumeNa wengi na Mwenyezi Mungu mnaombana ndugu wakwaye damu. wanawake. Na ambaye mcheni kwaye Mwenyezi Munguna ambaye Hakika Mwenyezi Mungu anawachunga.” (Qur’an 4:1) mnaombana na ndugu wa damu. Hakika Mwenyezi Mungu

anawachunga.” (Qur’an 4:1) 2 Fatma: Allah Anaeleza kwamba alimuumba mwanaadamu 1 alimuumba mwanaadamu Fatma: Allah “kutokana na nafsiAnaeleza moja.” kwamba kisha kutokana na nafsi hiyo moja “kutokana na nafsi moja.” kisha kutokana na nafsi hiyo moja akamuumba ‘mwenzi’ wake, je hapa neno ‘mwenzi’ linamaanisha akamuumba ‘mwenzi’ wake, je hapa neno ‘mwenzi’ linamaanisha mwanamke na nafsi nafsihiyo hiyoyaya mwanamkekuwa kuwandiye ndiye aliyeumbwa aliyeumbwa kutokana kutokana na 3 2 inajaribuinajaribu kusema kuwa mwanamke mwanaume? Aidha, Je, Qur’ani kusema kuwa mwanaume? Aidha, Je, Qur'ani aliumbwa baada ya kuumbwa mwanaume? mwanamke aliumbwa baada ya kuumbwa mwanaume?

Sayyid: Kuna baadhi ya Wanachuoni wa Kiislamu ambao wanadai Sayyid: Kuna baadhi ya Wanachuoni wa Kiislamu ambao kuwa mwanaume aliumbwa kwanza, mwanamke akaumbwa wanadai kuwa mwanaume aliumbwakisha kwanza, kisha mwanamke kwa kutumia kwa udongo uliobakia. Hata hivyo, tukiichunguza aya akaumbwa kutumia udongo uliobakia. Hata hivyo, hiyo hapo juu, Allah na mwanamke tukiichunguza aya anaonyesha hiyo hapo kuwa juu, mwanaume Allah anaonyesha kuwa mwanaumekwa na mwanamke kwa pamoja, kutokana na kwambana waliumbwa pamoja, nawaliumbwa kwamba waliumbwa waliumbwa kutokana na udongo (material) wa aina moja. Hii 2 Jina la Mwenyezi kwa Kiarabu ndio maana Mungu ya ‘nafsi moja’( nafsin waahida). Uumbwaji wa 3 Kitabu cha Mwenyazi Mungu (Msahafu). mwanadamu ni mgawanyo wa sehemu mbili ambapo bonge moja (la udongo) liligawanywa katika sehemu mbili zilizo sawa. Hivyo 12 jinsia zote mbili ziliumbwa kwa kutumia udongo (material) wa 1 2

Jina la Mwenyezi Mungu kwa Kiarabu Kitabu cha Mwenyazi Mungu (Msahafu).

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

udongo (material) wa aina moja. Hii ndio maana ya ‘nafsi moja’( nafsin waahida). Uumbwaji wa mwanadamu ni mgawanyo wa sehemu mbili ambapo bonge moja (la udongo) liligawanywa katika sehemu mbili zilizo sawa. Hivyo jinsia zote mbili ziliumbwa kwa aina moja, kwa (material) wakati mmoja bora kulikona kutumia udongo wa na ainahakuna moja,jinsia kwa iliyo wakati mmoja nyingine. hakuna jinsia iliyo bora kuliko nyingine. Fatma: Fatma:Sasa Sasanini nani nani ambaye ambaye Allah Allah amemzungumzia amemzungumziapale pale anaposema, “na akamuumba mkewe?” anaposema, “na akamuumba mkewe?”

Sayyid:‘Mkewe’ ‘Mkewe’inawazungumzia inawazungumzia wote, mkenanamume. mume.Allah Allah Sayyid: wote, mke anasema moja, Aliwaumba Aliwaumbawanandoa. wanandoa. anasemakuwa kuwa kutokana kutokana na na nafsi moja, Hailazimiki mmoja mmoja. mmoja.Qur'ani Qur’ani Hailazimikihapa hapakuwa kuwawamezungumziwa wamezungumziwa mmoja inatoaushahidi ushahidiwenye wenye nguvu nguvu kuwa uumbaji inatoa uumbaji wa wa mwanaume mwanaumenana mwanamke ulitokana na udongo mmoja na wa aina mwanamke ulitokana na udongo mmoja na wa ainamoja. moja.Allah Allah alizigawa jinsia mbili hizi katika sehemu mbili zilizo sawa. alizigawa jinsia mbili hizi katika sehemu mbili zilizo sawa. Hakuna Hakuna aliyepewa kipaumbele, aliye bora zaidi au aliye duni aliyepewa kipaumbele, aliye bora zaidi au aliye duni zaidi kuliko zaidi kuliko mwenzake, baina ya jinsia hizi mbili, Kuna usawa. mwenzake, baina ya jinsia hizi mbili, Kuna usawa. Qur’ani inasema: Qur'ani inasema: Ÿ∩⊄⊇∪ $yγøŠs9Î) (#þθãΖä3ó¡tFÏj9 %[`≡uρø—r& öΝä3Å¡àΡr& ô⎯ÏiΒ /ä3s9 t,n=y{ ÷βr& ÿ⎯ÏμÏG≈tƒ#u™ ô⎯ÏΒuρ “Nakatika katika Ishara Zake ni kuwaumbia zenu kutokana “Na Ishara Zake ni kuwaumbia wake wake zenu kutokana na nafsi na nafsi zenuzenu ili mpate utulivu kwao.” (30:21). ili mpate utulivu kwao.” (30:21). Fatma: Fatma:Nimesoma Nimesomakatika katikabaadhi baadhiyayavitabu vitabuvya vyaKiislamu Kiislamukuwa kuwa Hawa aliumbwa kutokana na ubavu au masazo (mabaki) ya 4 Hawa aliumbwa kutokana na ubavu au masazo (mabaki) ya Adam. 3 Mara zote nimekuwa nikihusisha imani hii na imani Adam. Mara zote nimekuwa nikihusisha imani hii na imani ya Kikristo,yana Kikristo, na sio ya Kiislamu. Je ni nini msimamo wa Uislamu juu sio ya Kiislamu. Je ni nini msimamo wa Uislamu juu ya hili? ya hili? Sayyid: Kuna baadhi ya rejea (hadith) za Kiislamu ambazo Sayyid: Kuna baadhi ya rejea (hadith)nazaubavu Kiislamu ambazoya zinadai kuwa Hawa aliumbwa kutokana au mabaki zinadai kuwa Hawa aliumbwa kutokana na ubavu au mabaki ya 4 Sahih Bukhari Adamu, lakini hakuna ushahidi wa kimazingira unaohusu usahihi wa rejea hizo. 13

Sahih Bukhari

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Adamu, lakini hakuna ushahidi wa kimazingira unaohusu usahihi wa rejea hizo. Fatma: Ilikuwaje Hadith zenye shaka zikawepo katika vitabu vya Kiislamu (vya hadith)? Ni namna gani wanavyuoni wanachuja na kujua usahihi wa hadith na kuaminika kwake? Sayyid: Kufafanua kuelezea njia zote za Kiislamu ambazo Wanachuoni wanazitegemea itahitaji maelezo marefu sana. Kwa kifupi nitataja vyanzo viwili mashuhuri zaidi, Qur’ani na hadith5 (hadithi za Mtume Muhammad).6 Wanachuoni wote wa Kiislamu, bila kujali madhehebu yao wanakubaliana juu ya usahihi wa Qur’ani.7 Hakuna ubishi miongoni mwa madhehebu za Kiislamu juu ya usahihi na kusalimika kwa Qur’ani dhidi ya kuongezwa au kupunguzwa. adithi, Sunnah ni matendo, maneno na ridhaa ya Mtume Muhammad (saww) katika H masuala yanayofungamana na maana na matendo ya ibada ya Uislamu ambayo yamewasilishwa kupitia njia za wasimuliaji. 6 Mtume Muhammad (saww) alitangaza ujumbe wa Uislamu. 7 Maswali kuhusu Ushia, Sayyid Mustafa Al-Qazwini. Madhehebu zote za Kiislamu zinafuata Qur’ani na hadith za Mtume Muhammad (saww). Kuna madhehebu tano za Kiislamu: (1) Madhehebu ya Shi’ah Ithna’ashari ambayo ni 23% ya Waislamu wote. Iliitwa Madhehebu ya Ja’faria baada ya kupata nguvu sana wakati wa Imam Ja’far Ibn Muhammad al- Sadiq huko Madina, Hijaz mwaka 148 Hijiria. Imam Ja’far al-Sadiq alikuwa Imam wa sita wa Maimam kumi na wawili wa Ahlul-Bait wanafamilia wa nyumba ya Mtume. (2) Madhehebu ya Hanafiya ambayo ni 31% ya Waislamu wote. Liliundwa na Imam alNu’man ibn Thabit, akijulikana zaidi kama Abu Hanifa huko Kufa, Iraq wakati wa utawala wa Bani Abbas mwaka wa 148 Hijiriya. (3) Madhehebu ya Maliki ambao ni 25% ya Waislamu wote. Lilianzishwa na Imam Malik ibn Anas al-Asbahi, huko Madina, Hijaz wakati wa utawala wa Bani Abbas, mwaka wa 148. (4) Madhehebu ya Shafiiya ambayo ni 16% ya Waislamu wote. Lilianzishwa huko Misri na Imam Muhammad ibn Idris al-Shafii wakati wa utawala wa Fatimid. (5) Madhehebu ya Hanbali ambayo ni 4% ya Waislamu wote. Yalianzishwa na Imam Ahmad ibn Hanbali huko Baghdad lakini yalipata umaarufu huko peninsula ya Arabuni tu kutokana na mawazo ya Muhammad ibn Abdul al-Wahab, mwanzilishi wa Uwahabi. 5

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Qur’ani iliyopo sasa ndiyo ile ile iliyokuwepo wakati wa Mtume na wakati inateremshwa miaka 1400 iliyopita. Lakini uelewaji (tafsiri) wa Qur’ani ndio huleta tatizo pale Wanachuoni wanapojaribu kuifasiri na kuifafanua. Mwanachuoni mmoja anaweza akaielezea au akaielewa aya moja ya Qur’ani kwa namna hii na mwanachuoni mwingine akaielewa kwa namna tofauti. Inapokuja katika kuzichunguza hadith za Mtume, wanachuoni wa Kiislamu huwa makini mno katika kuhakikisha usahihi wake. Wanachuoni hawakubali kila hadith na kuichukulia kuwa ni sahihi. Kwanza, Wanachuoni wanasoma na kuuchunguza uaminifu wa wapokeaji wote waliohusika katika kusimulia hadith husika. Kisha huichunguza hadith yenyewe. Ikiwa Wanachuoni watabaini kuwa mwandishi au msimuliaji wa hadith si mtu wa kuaminika, basi hadith zote za msimuliaji huyu hupuuzwa. Na wakati huo huo ikiwa Wanachuoni watabaini kuwa uaminifu wa waandishi au wasimuliaji fulani kwa kiasi fulani hauaminiki sana, basi hadithi walizozisimulia zitachukuliwa kuwa ni ‘dhaifu.’ Kukubalika kwa hadith hutegemea vitu viwili. Kwanza, hadith hiyo lazima ithibitishwe na Ahlul Bait wa Mtume, Maimam maasum kumi na mbili8 au kupitia kwa masahaba wanaoaminika wa Mtume. Pili hadith hizi hazipaswi kupingana na Qur’ani. Vigezo hivi viwili vikifikiwa, Wanachuoni huwa na hakika juu ya usahihi wa hadith husika. Katika vitabu vya Kiislamu vya hadith kuna hadith nyingi sana ambazo sio sahihi, ambazo zimepewa jina la Israiliyyah.’9 Katika historia ya Uislamu, kulikuwepo na watu ambao baada ya kusilimu hawakuwa wakiujua Uislamu vilivyo. Lakini bado wakawa wanaandika hadith zisizokubalika. Baadhi ya watu hawa walianza kueneza hadith za uongo, kwa mfano hadith nyingine zilidai kuwa 8 9

Hawa ni warithi kwa mujibu wa madhehebu ya Ahlul Bait Ki-Israeilia ni neno linalomaanisha seti ya visa na masimulizi yaliyomo katika Biblia ambayo yalikuja kuingizwa katika hadith za Kiislamu 15

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Mitume walikuwa wanatenda madhambi, walikuwa wanazini, na walikuwa walevi. Hadith hizi ni uongo mkubwa na haya yanayosemwa hayakubaliki kabisa katika Uislamu. Wanachuoni watukufu wa Kiislamu wanaziita hadith hizi za Israiliyyah. Kuna baadhi ya wasimuliaji wa hadith (Waislamu ambao waliathiriwa na wasio Waislamu) walichanganyika nao, walisoma vitabu vyao na walikubali baadhi ya mawazo yao. Hivyo, wasimuliaji hawa waliingiza mawazo yasiyo ya Kiislamu katika hadith za Kiislamu. Baadhi ya hadith zilizosimuliwa zilipingana na Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani na pia zilipingana na hadith sahihi za Mtume, au hazikuwa na uhusiano wala hazikurandana na falsafa ya Kiislamu. Baina ya matawi makuu ya Uislamu,10 kuna ubishani kuhusiana na baadhi ya wasimuliaji wa hadith na kuhusiana na hadith zenyewe walizozisimulia. Kwa mfano baadhi ya wasimuliaji wakuu wa Hadith katika madhehebu za Kisuni hawachukuliwi kuwa na hadhi hiyo hiyo katika hadith za Kishia. Wanachuoni wa Kiislamu hawawezi wakakubali hadith zote zilizoandikwa na wasimuliaji hao maarufu, kwa mfano msimuliaji mmoja alionywa kwa kuzusha hadith nyingi mno.11 Ambapo wengine waliandika hadith nyingi sana lakini ni idadi ndogo tu ya hadith hizi ambayo inaweza kuchukuliwa kuwa zinaaminika. Hata hivyo wakati fulani baadhi ya Wanachuoni huzitumia hadith za wasimuliaji hawa katika kufafanulia nukta fulani ili muradi ikithibitika kuwa hadith hiyo ni sahihi, kutoka katika vyanzo vingine. Katika kufupisha tunaweza kusema kuwa Wanachuoni hawaichukulii kila hadith iliyoandikwa kuwa ni sahihi. Ikiwa Wanachuoni wanatia shaka kuwa mwandishi au msimuliaji aliandika hadith yenye mashaka basi Wanachuoni hulazimika 10 11

Shia na Sunni Sharh Ibn Aby Al-Hadia, Juz. 1, uk. 360 16

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kukichunguza kila kitu alichokisema msimuliaji kabla ya kuikubali hadith kuwa ni sahihi. Nikirudi kwenye swali lako, kuna baadhi ya hadithi za Kiislamu ambazo wasimuliaji wasio waaminifu walizichukua katika maandiko yaliyotangulia (Biblia) yanayodai kuwa Hawa aliumbwa kutokana na ubavu au mabaki ya Adamu, lakini vyanzo vya Kiislamu vinavyoaminika vinapinga usahihi wa maelezo haya. Fatma: Kuna baadhi ya hadith za Kiislamu zinazodai kuwa Hawa alimshawishi na kumshinikiza Adamu, ili aiasi amri ya Mwenyezi Mungu na kwamba yeye (Hawa) ndio ilikuwa sababu ya mwanaadamu kuondolewa peponi. Je kuna ukweli wowote kuhusiana na hadith hizi? Sayyid: Adam na Hawa wote waliondolewa Peponi kwa sababu wote wawili hawakutii amri ya Mwenyezi Mungu.12 Kutotii kwa Adam na Hawa hakuchukuliwi kuwa ni dhambi kwa vile ile amri ya Mwenyezi Mungu haikuwa lazima bali ulikuwa ni ushauri tu, maoni haya ni kwa mujibu wa madhehebu ya Ahlul Bayit - Shia. Hata hivyo Qur’ani inaashiria kuwa Adam ndiye anayepaswa kulaumiwa zaidi kuliko Hawa.13 Hata hivyo wote walitubia kwa Mwenyezi Mungu, na wote walisamehewa.14 Na kwa nyongeza, imani ya Kikristo juu ya dhambi ya asili haina nafasi katika Uislamu. Hii inatokana na maelezo bayana ya Uislamu kuwa hakuna mzigo Uislamu. Hii inatokana na maelezo bayanaanayebeba ya Uislamu kuwawa 15 14 dhambi mwingine.mzigo wa dhambi za mwingine. hakunazaanayebeba ∩⊇∉⊆∪ 4 3“t÷zé& u‘ø—Íρ ×ο‘u Î—#uρ â‘Ì“s? Ÿωuρ 4 $pκön=tæ ωÎ) C§øtΡ ‘≅à2 Ü=Å¡õ3s? Ÿωuρ Qur’ani Tukufu, 2:36, na 7:20-24 “Na kila nafsi haichumii ila (inajichumia) yenyewe. Qur’ani Tukufu, 20:115-121 mbebaji hatabeba mzigo wa mwingine.” (6:164). 14 Qur’ani Tukufu, 7:23 na 2:36 15 Qur’ani Tukufu, 17:15 12 13

Wala

Fatma: Kinachonishangaza ni kuwa katika kipindi kifupi cha utume wake Mtume aliweza kuondoa mila nyingi za kipagani za 17 Waarabu wa kabla ya Uislamu, kama vile kuwazika watoto wao wa kike wachanga wakiwa hai. Aliweza kutekeleza haki za wanawake katika wakati ambao dhana ya haki za wanawake ilikuwa haisikiki popote pale duniani.15 Aliweza kuzigeuza fikra

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

“Na kila nafsi haichumii ila (inajichumia) yenyewe. Wala mbebaji hatabeba mzigo wa mwingine.” (6:164).

Fatma: Kinachonishangaza ni kuwa katika kipindi kifupi cha utume wake Mtume aliweza kuondoa mila nyingi za kipagani za Waarabu wa kabla ya Uislamu, kama vile kuwazika watoto wao wa kike wachanga wakiwa hai. Aliweza kutekeleza haki za wanawake katika wakati ambao dhana ya haki za wanawake ilikuwa haisikiki popote pale duniani.16 Aliweza kuzigeuza fikra za mwelekeo wa jamii ambayo miaka michache tu iliyopita ilikuwa na tabia za kishenzi dhidi ya wanawake. Kinachonitatiza ni kuwa mara tu baada ya kifo cha Mtume, haki na mwelekeo wa jamii kwa wanawake wa Kiislamu ulionekana kurudia hali ya zamani. Leo, wanawake wa Kiislamu bado wanapambana ili waweze kupata haki zao na kuondoa ile hali ya kutendewa kama raia wa daraja la pili katika jamii yao. Unadhani kwa nini hili lilitokea? Sayyid: Maelezo yako ni sahihi lakini sio kwa asilimia mia moja. Kwa hakika, Mtume alipiga marufuku na kuondoa vitendo vyote vya kishenzi vilivyokuwa vikifanywa dhidi ya wanawake, kama vile kuwaua watoto wachanga wa kike,17 kuwalazimisha kujiingiza katika umalaya,18 na unyanyasaji ndani ya ndoa.19 Wakati huo huo Uislamu uliwapa wanawake haki ya kushiriki katika siasa,20 kuanzisha na kuendesha biashara zao,21 na haki ya kupata mirathi.22 Hata hivyo kusema kuwa Mtume aliweza kubadili fikra za kila mtu katika jamii ile (juu ya haki za wanawake) itakuwa ni kutia chumvi. Mifano michache ni mirathi, kupiga kura, uhuru wa kujieleza, biashara na elimu. Qur’ani, Tukufu, 16:58-59. 18 Qur’ani, Tukufu, 24:33. 19 Qur’ani, Tukufu, 2:231-232. 20 Qur’ani, Tukufu, 60:12. 21 Qur’ani, Tukufu, 4:32. 22 Qur’ani, Tukufu, 4:7. 16 17

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Zichunguze Suratul Tawba na Suratul Munafiquun katika Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani. Sura hizi zinaonyesha baadhi ya watu katika jamii ile ambao ni wakaidi na wajeuri. Hebu angalia ni jinsi gani Mwenyezi Mungu aliwakemea kwa ukali baadhi ya watu katika jamii ile. Hebu angalia ni jinsi gani baadhi yao walionyesha adabu mbaya kwa Mtume na jinsi gani walivyoonyesha kiburi na ujeuri kwa Mtume. Baadhi yao hawakuwa waaminifu na watiifu, walikuwa jeuri na wakaidi. Hata baada ya kifo chake (Mtume) khalifa wa kwanza, Abu Bakr, alitumia muda wake mwingi kujilinda dhidi ya mashambulizi ya waasi. Itakuwa sio sahihi kusema kuwa uadilifu, heshima na maelewano vilitawala. Uislamu uliwapa wanawake haki ya kurithi katika familia zao. Hata hivyo, kama mfano kuwa mabadiliko katika jamii yalikuwa yanaenda pole pole, muda mfupi tu baada ya kifo cha Mtume, binti yake kipenzi, Fatima alinyimwa mirathi. Ingawa alinyimwa kwa sababu za kisiasa na athari za kiuchumi, bado haikuwa sawa yeye kunyimwa mirathi yake. Katika akili za baadhi ya watu desturi za kitamaduni na mila za kabla ya Uislamu ziliendelea kutawala hasa kuhusiana na haki za wanawake. Wanawake wa wakati ule na sasa, wanapigania haki zao katika Uislam. Si Uislamu wala Mtume anayeweza kulaumiwa kwa vitendo visivyofaa wanavyotendewa na baadhi ya Waislamu katika jamii za Kiislamu. Dini haiwezi kukosolewa kwa kuwanyima wanawake haki zao. Ingawa wanawake wa Kiislamu wa karne ya 21 wana hali bora zaidi kuliko wale waliowatangulia, lakini bado mpaka sasa baadhi ya wanawake wanaendelea kukosa haki zao katika jamii ambazo haziyajui mafundisho sahihi ya Uislamu na matendo yake (taratibu zake). Fatma: Kwa kuzingatia ulichokisema kuhusiana na Mtume, kwamba hakuweza kufanikiwa kwa asilimia mia moja katika kubadili 19

waliowatangulia, lakini bado mpaka sasa baadhi ya wanawake wanaendelea kukosa haki zao katika jamii ambazo haziyajui mafundisho sahihi ya Uislamu na matendo yake (taratibu zake). Fatma: Kwa kuzingatia ulichokisema kuhusiana Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMUna Mtume, kwamba hakuweza kufanikiwa kwa asilimia mia moja katika kubadili akili na mienendo ya baadhi ya watu waliokuwa wanamzunguka, ni kipi ambacho alikifanikisha ikiwa sheria akili na mienendo yasasa baadhi ya watu waliokuwa wanamzunguka, sasa za Qur'ani hazifuatwi? ni kipi ambacho alikifanikisha ikiwa sheria za Qur’ani hazifuatwi?

Sayyid:Uongofu Uongofuninikazi kaziyayaMwenyezi MwenyeziMungu Munguinayotegemea inayotegemea Sayyid: ridhaa nana utayari wawamwanadamu inasema: ridhaa utayari mwanadamumwenyewe, mwenyewe,Qur’ani Qur'ani inasema: ãΝn=÷ær& uθèδuρ 4 â™!$t±o„ ⎯tΒ “Ï‰öκu‰ ©!$# £⎯Å3≈s9uρ |Mö6t7ômr& ô⎯tΒ “Ï‰öκsE Ÿω y7¨ΡÎ) ∩∈∉∪ š⎥⎪Ï‰tFôγßϑø9$$Î/

“Kwa hakika wewe humuongoi umpendae, lakini Mwenyezi “Kwa hakika wewe humuongoi umpendae, lakinianayewajua Mwenyezi Mungu Mungu humuongoa amtakaye Naye Ndiye zaidi humuongoa amtakaye Naye Ndiye anayewajua zaidi waongokao.” waongokao.” (28:56). (28:56). Mafanikio ya Mtume yalikuwa katika kuanzisha sheria kwa Mafanikio ya Mtume yalikuwa katika kwa mujibu wa Qur'ani ili ziwe mwongozo kwakuanzisha wanadamu,sheria na zaidi mujibu wapia Qur’ani ili ziwe mwongozo kwa wanadamu, na zaidi ya ya hili, alifanikiwa katika kuyafanya maisha yake mwenyewe kuwa mfano kwa wanadamu juu ya jinsi ya kuziendea na hili, pia alifanikiwa katika kuyafanya maisha yake mwenyewe kuwa kuzishughulikia hali na mbali katika kipindi chote mfano kwa wanadamu juumatukio ya jinsimbali ya kuziendea na kuzishughulikia cha maisha ya mtu. hali na matukio mbali mbali katika kipindi chote cha maisha ya mtu.

SheriazazaQur'ani Qur’anihazikuwa hazikuwazinalihusu zinalihusukundi kundidogo dogotutulalawatu watu Sheria walioishi Madina au Makka, miaka ya iliyopita. 1425 iliyopita. walioishi Madina au Makka, miaka zaidizaidi ya 1425 Mtume alijua kuwa jamii haingebadilika kirahisi. Wale waliosilimu wakati wa Mtume wengi wao walikuwa na umri wa kati ya miaka 30 na 30 60. Haiba zao, tabia zao, uelewa wao na mtazamo wao juu ya maisha tayari ulikuwa umeshajengeka. Mtume hakuweza kubadili akili ya kila mmoja katika kipindi kifupi kiasi hicho. Kulikuwa na kipindi cha mpito kutoka zama za ujinga na upagani kwenda katika zama za imani na uwajibikaji wa haki na usawa. Sheria za Qur’ani zilikusudiwa kufanikiwa kwa kiwango cha juu kabisa katika vizazi ambavyo vingefuatia. Tukilinganisha, kama tu tunavyofanya bidii kuboresha 20

mtazamo wao juu ya maisha tayari ulikuwa umeshajengeka. Mtume hakuweza kubadili akili ya kila mmoja katika kipindi kifupi kiasi hicho. Kulikuwa na kipindi cha mpito kutoka zama za ujinga na upagani kwenda katika zama za imani na uwajibikaji wa haki na usawa. Sheria za MWANAMKE Qur'ani zilikusudiwa kufanikiwa kwa Mtazamo Mpya KATIKA UISLAMU kiwango cha juu kabisa katika vizazi ambavyo vingefuatia. Tukilinganisha, kama tu tunavyofanya bidii kuboresha maisha ya maisha watoto wetu, halikadhalika alikuwa na watotoyawetu, halikadhalika Mtume pia Mtume alikuwa pia na makusudio haya, Mtume anakitumikia kizazi kinachofuatia, wale makusudio haya,alikuwa Mtume alikuwa anakitumikia kizazi kinachofuatia, ambao wangefuata na kutekeleza mafundisho ya Uislamu. wale ambao wangefuata na kutekeleza mafundisho ya Uislamu.

Fatima: Fatima: ∩⊂⊂∪ ( 4’n<ρW{$# Ïπ¨ŠÎ=Îγ≈yfø9$# yl•y9s? š∅ô_§y9s? Ÿωuρ £⎯ä3Ï?θã‹ç/ ’Îû tβös%uρ “Na kaeni kaenimajumbani majumbanimwenu mwenu wala msidhihirishe mapambo wala msidhihirishe mapambo kwa kwa madhihirisho ya kijahiliya ya ya zamani.” (33:33). madhihirisho ya kijahiliya zamani.” (33:33). Aya kuwahusu wake zazaMtume; Ayahii hiiya yaQur'ani Qur’aniinaoenaka inaonekana kuwahusu wake Mtume;hata hata hivyo baadhi ya wanachuoni wa Kiislamu wanaitumia aya hii hivyo baadhi ya wanachuoni wa Kiislamu wanaitumia aya hii kwa kwa wanawake wa Kiislamu. aya hii imeelekezwa kwa wanawake wote wawote Kiislamu. Je aya hiiJeimeelekezwa kwa wanawake wanawake wote wa Kiislamu au wake za Mtume tu? wote wa Kiislamu au wake za Mtume tu? Sayyid: Sayyid:Aya Aya hiihiiilielekezwa ilielekezwakwa kwawake wakezazaMtume, Mtume,lakini lakinihiihii haimaanishikuwa kuwakila kilaQur’ani Qur'ani ilipokuwa haimaanishi ilipokuwa ikiwaeleza ikiwaelezajambo jambowake wake za Mtume, basi ilikuwa ni wazo tu na kwamba ilikuwa haiwahusu za Mtume, basi ilikuwa ni wazo tu na kwamba ilikuwa haiwahusu wanawakewengine. wengine.Tukisoma Tukisoma Qur’ani Qur'ani tutakutana wanawake tutakutanananaAya Ayanyingi nyingi ambazo Mwenyezi Mungu amezielekeza kwa Mtume, lakini ambazo Mwenyezi Mungu amezielekeza kwa Mtume, lakini ilivyo ilivyo Mwenyezi Mungu hazielekezi au kumweleza Mtume, Mwenyezi au kumweleza Mtume,yaMwenyezi MwenyeziMungu Munguhazielekezi alitaka Mtume aelewe mafundisho ufunuo Mungu alitaka Mtume aelewe mafundisho ya ufunuo na alitaka Waislamu wengine wote wasikilize na kutekeleza mafundisho 31 hayo.

“Kaeni kimya katika majumba yenu” haimaanishi kuwa wanawake hawaruhusiwi kwenda nje ya nyumba zao. Inawakataza wanawake kwenda katika matembezi yasiyo ya lazima au katika mazingira ya kutatanisha. Hebu nikupe mfano mmoja. Ikiwa katika uwanja wa vita kuna wanaume wa kutosha Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU wa kufanya kazi na kupigana, basi hakuna haja ya wanawake kuwepo hapo. Kwa hakika wanawake wanaweza kusaidia katika maeneo mengine, lakini hawapaswi kuwa mstarimengine, wa mbelelakini wa wanawake wanaweza kusaidia katika maeneo mapambano. hawapaswi kuwa mstari wa mbele wa mapambano. Baadhi wameifanya sirisiri Aya ninionyo BaadhiyayaWanachuoni Wanachuoni wameifanya Ayahiihiikuwa kuwa onyo(la(la awali) la mmoja wa wake za Mtume, ikimweleza mke wa Mtume awali) la mmoja wa wake za Mtume, ikimweleza mke wa Mtume kuwaasionyeshe asionyesheuadui uadui abakie abakie nyumbani. nyumbani. Miaka kuwa Miakakadhaa kadhaabaada baadayaya kifo cha Mtume, mmoja wa wakeze alisaidia katika vita vya uasi kifo cha Mtume, mmoja wa wakeze alisaidia katika vita vya uasi dhidi ya Khalifa wa wakati ule, Imam Ali, katika vita vya ngamia dhidi ya Khalifa wakati ule, Imamwalikufa. Ali, katika vita vya ngamia (Jamal) ambakowa maelfu ya Waislamu (Jamal) ambako maelfu ya Waislamu walikufa. Fatma: JeJe Uislamu unaitazama vipivipi asiliasili ya mwanamke? Fatma: Uislamu unaitazama ya mwanamke?

Sayyid:Wanawake Wanawakenanawanaume wanaumewameumbwa wameumbwa sifa tabiasawa sawa Sayyid: sifa nanatabia kibinadamu, mujibu wa Uislamu. Mwanamke ni zazakibinadamu, kwakwa mujibu wa Uislamu. Mwanamke ni binadamu binadamu kamili kama tu alivyo mwanaume na hivyo ana haki kamili kama tu alivyo mwanaume na hivyo ana haki zote za msingi zote zakiumbe msingi wa ambazo kiumbeMungu wa Mwenyezi Mungu anastahili. ambazo Mwenyezi anastahili. Mwanamkeninimkamilifu mkamilifukama kamamwanaume mwanaumetu tunanasiosiokwamba kwamba Mwanamke yeye ana yeye anauwezo uwezomdogo mdogowa waakili akiliakilinganishwa akilinganishwa na na mwanaume. mwanaume. ∩⊆∪ 5ΟƒÈθø)s? Ç⎯|¡ômr& þ’Îû z⎯≈|¡ΣM}$# $uΖø)n=y{ ô‰s)s9

“Hakika tumemuumba mtu katika hali nzuri mno.” (Sura At-Tin 95:4).

32 Haiba ya ndani ya mwanamke ya kutofautisha kati ya jema na ovu ni sawa tu na ya mwanaume, sio kwamba yeye ana mwelekeo wa kutenda maovu zaidi (kuliko mwanaume) wala sio kwamba yeye ndiye anayechochea maovu.

“Hakika tumemuumba mtu katika hali nzuri mno.” (Sura AtTin 95:4).hali nzuri mno.” (Sura At“Hakika tumemuumba mtu katika

Tin 95:4). Haiba ya ndani ya mwanamke ya kutofautisha kati ya jema na ovu ni sawa tu nayayamwanamke mwanaume,ya siokutofautisha kwamba yeye anayamwelekeo Haiba ya ndani kati jema na Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU wa maovu (kuliko sio mwanaume) walaana siomwelekeo kwamba ovu kutenda ni sawa tu na ya zaidi mwanaume, kwamba yeye yeye ndiye anayechochea wa kutenda maovu zaidi maovu. (kuliko mwanaume) wala sio kwamba yeye ndiye anayechochea maovu. ∩∇∪ $yγ1uθø)s?uρ $yδu‘θègé $yγyϑoλù;r'sù ∩∠∪ $yγ1§θy™ $tΒuρ <§øtΡuρ

∩∇∪ $yγ1uθø)s?uρ $yδu‘θègé $yγyϑoλù;r'sù ∩∠∪ $yγ1§θy™ $tΒuρ <§øtΡuρ “Na kwa nafsi na kuilinganisha kwake! Akaifahamisha uovu wake na takua yake.” (Sura As-Shams 91:7-8). “Na kwa nafsi na na kuilinganisha kwake! Akaifahamisha uovu uovu wake na “Na kwa nafsi kuilinganisha kwake! Akaifahamisha takua yake.” (Sura As-Shams 91:7-8). wake na takua yake.” (Sura As-Shams 91:7-8). Kwa mujibu wa Qur'ani, Mwenyezi Mungu anamuelezea mwanamke kuwa: “Ana kheri Mwenyezi nyingi.” (Sura An-Nisaa 4:19) Kwa mujibu mujibu wa Qur’ani, Mwenyezi Mungu anamuelezea Kwa wa Qur'ani, Mungu anamuelezea mwanamkekuwa: kuwa:“Ana “Anakheri kherinyingi.” nyingi.”(Sura (Sura An-Nisaa An-Nisaa 4:19) mwanamke Jukumu la mwanamke katika kutekeleza wajibu wa kidini kwa JukumulalaMungu mwanamke katika kutekeleza wajibuwa wakidini kidinikwa kwa Mwenyezi ni sawa na kutekeleza lile la mwanaume, na malipo na Jukumu mwanamke katika wajibu adhabu zake ni sawa mwanaume. Mwenyezi Mungu ni sawa na lile na malipo na adhabu Mwenyezi Mungu ninasawa na la lilemwanaume, la mwanaume, na malipo na zake ni sawa adhabu zakenanimwanaume. sawa na mwanaume. t∩⊇®∈∪ ( <Ù÷èt/ .⎯ÏiΒ Νä3àÒ÷èt/ ( 4©s\Ρé& ÷ρr& @x.sŒ ⎯ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ 9≅Ïϑ≈tã Ÿ≅uΗxå ßì‹ÅÊé& Iω ’ÎoΤr& ∩t ⊇®∈∪ ( <Ù÷èt/ .⎯ÏiΒ Νä3àÒ÷èt/ ( 4©s\Ρé& ÷ρr& @x.sŒ ⎯ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ 9≅Ïϑ≈tã Ÿ≅uΗxå ßì‹ÅÊé& Iω ’ÎoΤr& “Mimi sitapoteza amali ya mfanya amali miongoni mwenu, akiwa mwanamume au mwanamke, ni nyinyi kwa nyinyi..” “Mimi sitapoteza amali ya mfanya amali miongoni mwenu, (Sura Al-Imran 3:195). akiwa mwanamume nyinyi kwa nyinyi..” “Mimi sitapoteza amaliau ya mwanamke, mfanya amalini miongoni mwenu, akiwa (Sura Al-Imran 3:195). mwanamume au mwanamke, ni nyinyi kwa nyinyi..” (Sura Al-Imran Mwanamke anaweza kufikia daraja ya juu kabisa ya uchamungu 3:195). kama mwanaume. Mwanamke anaweza kufikia daraja ya juu kabisa ya uchamungu kama mwanaume. Mwanamke anaweza kufikia daraja ya juu kabisa ya uchamungu kama mwanaume. y7Í×¯≈s9'ρé'sù Ö⎯ÏΒ÷σãΒ uθèδuρ 4©s\Ρé& ÷ρr& @Ÿ2sŒ ⎯ÏΒ ÏM≈ysÎ=≈¢Á9$# z⎯ÏΒ ö≅yϑ÷ètƒ ∅tΒuρ

33 ∩⊇⊄⊆∪ #ZÉ)tΡ tβθßϑn=ôàãƒ Ÿωuρ sπ¨Ψyfø9$# tβθè=äzô‰tƒ

33 “Mwenye auau mwanamke - hali ya “Mwenyekufanya kufanyamema mema- mwanamume - mwanamume mwanamke - hali kuwa ni mwenye kuamini, basi hao wataingia peponi wala hawatadya kuwa ni mwenye kuamini, basi hao wataingia peponi wala hulumiwa hata kitobwehata cha kokwa tende.” (Sura 4:124). hawatadhulumiwa kitobweyacha kokwa yaAn-Nisaa tende.” (Sura An-Nisaa 4:124). 23 juu ya nafasi na uwajibikaji wa Fatma: Ni nini maoni ya Uislamu wanawake katika jamii?

Sayyid: Wanawake waliumbwa ili wawe nusu ya jamii.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Ni nini maoni ya Uislamu juu ya nafasi na uwajibikaji wa wanawake katika jamii? Sayyid: Wanawake waliumbwa ili wawe nusu ya jamii. Wanawake wanapaswa kusaidia katika kulinda maadili, kulinda usalama, na kukihakikishia kizazi kijacho mafanikio, na kuwa akina mama (mama wa watoto), wanawake waliumbwa ili wawe akina mama na waelimishaji wa watoto, mbali na majukumu mengine muhimu. Katika zama zetu wanawake wamepoteza fahari ya kuwa mama. Heshima utukufu na mapenzi ya kuwa mama yamedondoka. Baadhi wanaona kuwa cheo cha mama au mama wa nyumbani kinadhalilisha. Hakuna aibu wala udhalili wowote kwa mtu kuwa mama au mama wa nyumbani. Hakuna kasoro yeyote kwa mtu kuipenda na kuilea familia. Kinyume chake, cheo cha mama ni msingi muhimu zaidi ambao watoto wanautegemea. Akina mama ni waelimishaji wa watoto, wao ni waalimu wao. Watoto wanawaangalia mama zao, wanawapenda sana, wanajifunza kutoka kwao, wanarithi tabia zao, uzuri wao wa maadili na huruma zao. Cheo cha mama ni kizuri, cha thamani na muhimu. Ni safari ndefu na ngumu kuwa mama mkamilifu na unayejituma. Hata hivyo, umuhimu wa baba hauwezi ukapuuzwa. Jukumu la baba ni muhimu sana kwa mafanikio ya familia, na kutokuwepo kwake kunaweza kusababisha ugumu mkubwa. Hata hivyo, kutokuwepo kwa mama ni maafa kwa familia. Akina mama ni uzi unaoiunganisha familia. Akina mama ni wajenzi wa jamii. Wao ndio wanaowalea viongozi waliotukuka, wanasayansi, madaktari, waume, wake, akina baba na akina mama. Mama anaweza kulibadili taifa zima kwa kumlea mtoto mmoja. Mtoto huyu anaweza kulibadili taifa zima, kimsingi akina mama ndio wanaoandika historia. 24

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Je Uislamu unawahimiza wanawake kujitegemea na kujitosheleza kiuchumi? Je wako huru kuchagua ni kazi gani wanataka kufanya maishani? Sayyid: Wanawake wanatakiwa kujitosheleza na kujitegemea kiuchumi kabla ya kuolewa, ndani ya ndoa na hata inapotokea kupewa talaka au mume kufa. Wanawake wanatakiwa wajiandae muda wowote, kujitegemea wao wenyewe. Hakuna mwenye uhakika na maisha yake ya baadaye, kujitegemea na kujitosheleza kiuchumi kunaweza kuwa na faida nyingi sana. Hujenga kujiamini, usalama na ujasiri. Hata hivyo Uislamu unawataka wanawake kuelewa kuwa baadhi ya maamuzi yanatakiwa yafanywe baada ya kushauriana na mtu fulani katika maisha yake, kama vile wazazi wake. Fatma: Je Uislamu unapendelea watu wa jinsia tofauti kukaa tofauti tofauti? Sayyid: Kukaa tofauti kwa watu wa jinsia tofauti kunategemea na tukio, hali na mazingira, kwa mfano Uislamu unahimiza jinsia mbili kukaa sehemu tofauti tofauti katika mikusanyiko ya kijamii yenye lengo la burudani na starehe, kwani kuchanganyika kunaweza kuleta matokeo yasiyofaa. Hata hivyo, Uislamu haupingi mchanganyiko kwa (jinsia) wenye staha katika mazingira ambayo panajadiliwa masuala ya kielimu, au masuala ya kiroho yanajadiliwa. Jambo muhimu ni kuwa, ikiwa hakuna wasiwasi wa kutokea matukio yasiyokuwa ya kimaadili, basi mchanganyiko unaruhusiwa. Fatma: Katika mafundisho ya Uislamu kuhusiana na wanawake kuna maelekezo katika vitabu yanayotaja mambo ambayo hayapendekezwi kwa wanawake, kwa mfano kuhudhuria misikitini, kusoma Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani mbele ya wanaume, kutoa hotuba mbele ya wanaume, au kusomea fani za kazi ambazo kwa sehemu 25

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kubwa zinafanywa na wanaume. Lakini wakati fulani tunaona kuwa kiwango cha vizuizi hivi kinatofautiana. Je ni nini kauli ya pamoja ya Wanachuoni kuhusiana na masuala haya? Sayyid: Hakuna kauli ya pamoja ya Wanachuoni kuhusiana na masuala haya. Kimsingi Wanachuoni wanaoweka mipaka kwa wanawake, wanazingatia hali na mazingira ya jamii husika. Kwa mfano kuna baadhi ya jamii ambapo wanawake hukaa ndani tu muda ulio mwingi, hutembea nje kwa nadra sana, hata sokoni hawaendi. Sasa hapa haitashangaza kwa Wanachuoni kuwashauri wanawake kutokwenda misikitini sana. Wanachuoni wanaotoa miongozo hiyo wanafanya hivyo ili kuwalinda wanawake. Hivyo katika jamii ambazo wanawake hushiriki katika kazi za umma na kuajiriwa au kujiajiri, basi ushauri huo hautatumika hapa wala hautakuwa muafaka. Fatma: Ningependa kunukuu maneno aliyoandika mwanaume mmoja wa Kiislamu katika makala aliyoyaandika katika gazeti la The London Times, juu ya wanawake wa Kislamu. â&#x20AC;&#x153;Dini yetu haimpi mwanamke heshima yoyote ya kibinadamu, wanawake wanachukuliwa kuwa ni watumwa. Ninaandika dhidi ya dini yangu kwa sababu wanawake ikiwa wanataka kuishi kama wanaadamu wanalazimika kuishi nje ya dini, yaani bila kuzingatia sheria za Kiislamuâ&#x20AC;?.23 Sayyid: Nukuu hii imejaa ushabiki na jazba. Mwandishi ameonyesha chuki na maelezo yake sio sahihi. Sheria za Kiislamu ni kinyume kabisa na hitimisho la mwandishi. Uislamu sio tu kwamba uliinua hadhi ya kibinadamu na mwanamke, lakini pia uliwapatia nafasi za juu kwa kuwapa haki za kijamii. Kwa bahati mbaya, kuna baadhi ya nchi za Kiislamu ambazo zinadai kuwa za Kiislamu lakini ilivyo hazifuati sheria sahihi za 23

London Times, 22 June 1994, Tasleema Nasreen, a Bangladesh author 26

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Kiislamu. Mtu huyu anaweza kuwa amekulia katika moja ya nchi hizo zinazodai kuwa zinauwakilisha Uislamu, lakini zimeacha mwenendo wa Kiislamu na maadili yake. Labda katika nchi yake Uislamu ni wimbo tu, haufuatwi na kutekelezwa. Kuna baadhi ya nchi zinazodai kuwa za Kiislamu, na bado zinawanyima wanawake haki ya elimu, zinawatenga katika shughuli za kijamii, na haziwaruhusu kutoa maoni yao ya kisiasa. Wanawaondolea wanawake haki zao, heshima na utu wao, na bado wanaendelea kudai kuwa ni wawakilishi wa Uislamu. Kwa bahati mbaya hali hii ipo hivi sasa, lakini huu sio Uislamu, ni utamaduni wa kijamii. Na kwa kuongezea, kuna baadhi ya nchi za Kiislamu ambazo zinaiga mambo ya kisasa kwa kuwachagua wanawake kuwa mawaziri wakuu wao. Ingawa wanaweza kuwa na wanawake wanaoshikilia madaraka ya juu katika nchi zao, kwa ujumla utakuta bado wanaendelea kutowaheshimu wanawake katika jamii zao. Tukizichunguza jamii hizi tutaona kuwa bado wanawake wanatendewa visivyo na kunyanyaswa. Baadhi yao wanafikia hata kupanga ndoa za binti zao bila idhini ya mabinti wenyewe. Baadhi ya wanaume wanawachukulia wake zao kama wafanya kazi wao. Mienendo hii (na mingineyo) ni mila za jamii, sio mila na maadili ya Uislamu. Fatma: Tabia na mienendo inayofanywa kwa kutumia jina la Uislamu ni kinyume kabisa na ujumbe uliomo katika Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani. Mtu akizichunguza jamii za Waarabu ambamo wanaishi wote, Waislamu na Wakristo, anaweza kuona kuwa mwanamke wa Kiislamu hapati heshima ya kutosha kama ile anayoipata mwanamke wa kikristo. Kwa ujumla, mwanamke wa Kikristo anapewa thamani na heshima zaidi katika jamii yake. Unadhani kwa nini katika jamii za Kiislamu wanawake wanachukuliwa kama watu wa daraja la pili? 27

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Heshima wanayopewa wanawake wa Kikristo haitokani na dini, bali ni desturi. Halikadhalika, ukosefu wa heshima kwa mwanamke wa Kiislamu ndani ya jamii za Kiislamu hautokani na dini, bali desturi. Kuna Aya nyingi za Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani ambazo zinaeleza kuwa wanaume na wanawake wanapaswa kuishi kwa pamoja kwa amani, usawa na masikilizano. Kuna Aya nyingi zinazosema kuwa wanaume na wanawake ni sawa. Mtume alisema kuwa mwanaume na mwanamke kila mmoja ni nusu ya mwenzake. Kwa desturi baadhi ya nchi za Asia, wanawake wamekuwa wakitazamwa kama watu wa daraja la pili, lakini Uislamu unapinga mtazamo huo au uonevu. Baadhi wanasoma baadhi ya aya za Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani, na kwa makosa wanatoa hitimisho lenye makosa wakiegemea kwenye sheria za mirathi na ushahidi, (mahakamani), kuwa wanawake wamewekwa kwenye daraja la chini kuliko wanaume. Ili kuzielewa sheria za Kiislamu, mtu anahitaji kuchambua mambo mengi, sababu na falsafa zake. Sheria zimeegemea zaidi kwenye misingi ya kiuchumi na kijamii na si vinginevyo. Hazijaegemea kwenye dhana potofu kuwa mwanamke ni wa daraja la pili au la chini. Sheria za Kiislamu ziliwekwa ili kuhakikisha panakuwepo na haki sio za mtu mmoja mmoja bali na za jamii nzima pia. Pia tunapaswa kukumbuka kuwa sio Waarabu peke yao waliowanyanyasa wanawake. Wakristo, Wayahudi, Wairani, Wahindi n.k, jamii zisizo na dini pia, walikuwa wakiwatendea dhulma wanawake, na katika baadhi ya maeneo wanaendelea kufanya hivyo. Hata hivyo leo hii, katika nchi za Magharibi, wanawake wananyanyaswa na kudharauliwa katika nyanja mbali mbali. Fatma: Ulieleza huko nyuma kuwa bado tunakabiliwa na jamii za kijahiliya, na kwamba bado watu hawajui mafundisho na 28

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

mwenendo wa Kiislamu. Mara nyingi msingi wa familia ya Kiislamu umejengwa juu ya kuwapa watoto wa kiume upendeleo zaidi, fursa zaidi na mapenzi zaidi kuliko watoto wa kike. Kwa nini hali iko hivi? Sayyid: Huko nyuma, watu walikuwa na fikra kuwa wanaume ni bora kuliko wanawake. Dhana hii pia iliakisiwa katika jinsia za watoto ndani ya familia. Upendeleo kwa watoto wa kiume ulikuwepo katika familia ambazo hazikuwa zinafahamu mwenendo sahihi wa Uislamu. Hali hii haiwezi kuwepo katika familia ya Kiislamu iliyoelimika na inayozingatia mafundisho ya Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani na hadith za Mtume. Hata hivyo, Uislamu hauwezi kulaumiwa kutokana na tabia ya wazazi ya kutowatendea vyema binti zao. Mafundisho ya Kiislamu yanahimiza upendo zaidi wapewe mabinti na sio watoto wa kiume. Mwenyezi Mungu anawaelekeza wazazi kuwajali binti zao zaidi. Kwa mfano mzazi anapokwenda safari, mtu wa mwisho kumuaga anatakiwa kuwa binti yake na anapotoka safari mtu wa kwanza kumsalimia anapaswa kuwa binti yake. Hivi ndivyo Mtume alivyokuwa akifanya kwa binti yake, Fatima. Fatima alikuwa akiingia ndani, Mtume alikuwa akisimama, akimbusu na kumpa kiti alichokuwa amekalia yeye mwenyewe. Alikuwa akimwalika katika chakula na kula naye. Kila Mtume alipokuwa akirudi kutoka safari, alikuwa akifikia katika nyumba ya binti yake kwanza kabla ya kwenda kuwaona wake zake. Kuna aya nyingi za Qur;ani na hadith za Mtume zinazoeleza jinsi ya kumtendea mtoto wa kike. Nitatoa hapa hadith chache za Mtume zinazoeleza jinsi ya kumtendea mtoto wa kike. â&#x20AC;˘ Bora miongoni mwa watoto wako ni mabinti zako.24 24

Mustadrak, Al-Wasail, Juz. 2, uk. 615 29

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

• Dalili ya mwanamke mwenye bahati ni kuwa mtoto wake wa kwanza ni msichana.25 • Kwanza anatakiwa ampe mtoto wake wa kike kisha ampe mtoto wake wa kiume. Yeyote atakayemfurahisha mtoto wake wa kike atapata malipo sawa na yule aliyemuacha huru mtumwa kutoka katika kizazi cha Nabii Ismail.26 • Yeyote atakayewalea binti zake, akawaelimisha akawafundisha tabia njema, na akawaozesha atalipwa Pepo.27 Fatma: Wakati suala la kutahiri (ukeketaji) wanawake linapotajwa, mara nyingi huhusishwa na Uislamu. Je kuna uhusiano wowote kati ya Uislamu na ukeketaji wa wanawake? Sayyid: Hakuna uhusiano wowote kati ya Uislamu na ukeketaji wa wanawake. Ukeketaji wa wanawake unaweza kuwa kwa kawaida unafanywa na baadhi ya jamii za kiafrika. Habari kwamba ukeketaji wa wanawake unaweza kuwa unafanywa na Waislamu haitoshelezi kuhitimisha kuwa ukeketaji huo ni utamaduni au mafundisho ya Kiislamu. Fatma: Katika baadhi ya nchi za Kiislamu mwanamke anaposhukiwa kuwa amezini, wanaume wa familia yake hujichukulia jukumu la kumuua. Kitendo hiki cha kushtusha kinajulikana kama ‘kifo cha heshima,’ kwa kawaida muuaji hufungwa gerezani kwa miaka michache kisha huachiwa. Je hii ni kwa mujibu wa sheria ya Kiislamu? Sayyid: Uhalifu au dhambi yoyote inapofanywa katika jamii ya Kiislamu inatakiwa kushughulikiwa vilivyo kwa kupitia mahakama za Kiislamu na kiraia. Kujichukulia madaraka mikononi mwenyewe Mustadrak Al-Wasail, uk. 614 Makarimul Akhlaq, imesimuliwa na Ibn Abbas 27 Wasail Al-Shiah, Juz. 15, uk. 100 25 26

kinajulikana kama ‘kifo cha heshima,’ kwa kawaida muuaji hufungwa gerezani kwa miaka michache kisha huachiwa. Je hii ni kwa mujibu wa sheria ya Kiislamu? Sayyid: Uhalifu au dhambi yoyote inapofanywa katika jamii ya Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU Kiislamu inatakiwa kushughulikiwa vilivyo kwa kupitia mahakama za Kiislamu na kiraia. Kujichukulia madaraka mikononi mwenyewe Uislamu kumekatazwa. Uislamukumekatazwa. huheshimu maisha ya huheshimu watu wote.maisha Kukatisha ya watu wote. Kukatisha maisha ya mtu mwingine maisha ya mtu mwingine kunachukuliwa kuwa ni dhambi kubwa. kunachukuliwa kuwa ni dhambi kubwa. Mtu pekee Mtu pekee anayeruhusiwa kupitisha sheria Kadhi anayeruhusiwa kupitisha hukumu ya hukumu sheria ni ya Kadhi (Jaji)ni wa (Jaji) wa Kiislamu mwenye sifa, sio mwanafamilia. Kwacha hivyo Kiislamu mwenye sifa, sio mwanafamilia. Kwa hivyo kifo kifo cha heshima msingi wowote katikayadesturi ya Kiislamu. heshima hakina hakina msingi wowote katika desturi Kiislamu. Kwa kusema kweli, Qur'ani imetaja adhabu kwa wale wanaozushia Kwa kusema kweli, Qur’ani imetaja adhabu kwa wale wanaozushia wenginekuwa kuwawamezini, wamezini, bila wa wa kutosha na na wengine bila ya yakuwa kuwananaushahidi ushahidi kutosha kuaminika.

kuaminika.

t⎦⎫ÏΖ≈uΚrO óΟèδρß‰Î=ô_$$sù u™!#y‰pκà− Ïπyèt/ö‘r'Î/ (#θè?ù'tƒ óΟs9 §ΝèO ÏM≈oΨ|Áósßϑø9$# tβθãΒötƒ t⎦⎪Ï%©!$#uρ

∩⊆∪ tβθà)Å¡≈xø9$# ãΝèδ y7Í×¯≈s9'ρé&uρ 4 #Y‰t/r& ¸οy‰≈pκy− öΝçλm; (#θè=t7ø)s? Ÿωuρ Zοt$ù#y_

“Na wale ambao wanawasingizia wanawake wanaoheshimika “Na wale ambao wanawasingizia wanawake wanaoheshimika kisha kisha wasilete mashahidi wane, basi watandikeni viboko wasilete mashahidi wane, basi watandikeni viboko thamanini. Na thamanini. Na msiwakubalie ushahidi wao tena. Na hao ndio msiwakubalie ushahidi wao tena. Na hao ndio mafasiki.” mafasiki.” (Sura An-Nur 24:4). (Sura An-Nur 24:4). 41

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

‫الرحيم‬ * * * *‫الرحمن‬ * * * * * *‫اهلل‬ * * *‫بسم‬ * ‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

SURA YA PILI SURA HAKI NDOA, YAZA PILI UJANA, MAHARI

HAKI ZA UNYUMBA, UJANA, MAHARI.

Haki Hakizazaunyumba: unyumba: ∩⊄⊄∇∪ 3 ×πy_u‘yŠ £⎯Íκön=tã ÉΑ$y_Ìh=Ï9uρ 4 Å∃ρá÷èpRùQ$$Î/ £⎯Íκön=tã “Ï%©!$# ã≅÷WÏΒ £⎯çλm;uρ 4 “Nao (wanawake) wanayo haki sawajuu nayao ile kwa iliyosharia. “Nao (wanawake) wanayo haki sawa na ile iliyo juu yao kwa sharia. Na wanaume wana daraja Na wanaume wana daraja juu yao.” (Sura Al-Baqarah 2:228). juu yao.” (Sura Al-Baqarah 2:228).

Fatma: Aya hii pengine ni moja ya aya zenye kusumbua vichwa Fatma: hii pengine ni moja ya aya zenye kusumbua vichwa vya watu Aya na ambayo imetumiwa vibaya na kupotoshwa juu ya vya watu na ambayo imetumiwa vibaya na kupotoshwa juu ya uhusiano kati ya mume na mke. Je Aya hii inahusu haki za unyumba tu uhusiano kati ya mume na mke. Je Aya hii inahusu haki za ndani ya familia, au inaihusu jamiiau yote? Pili je,jamii unaweza unyumba tu ndani ya familia, inaihusu yote?kuifafanua Pili je, ayaunaweza hii yote? kuifafanua aya hii yote? Sayyid: Aya uliyoinukuu inawezekana haikutafsiriwa vizuri Sayyid: Aya uliyoinukuu inawezekana haikutafsiriwa vizuri kutoka katika Kiarabu kwenda katika Kiingereza. Wakati fulani huwa kutoka katika Kiarabu kwenda katika Kiingereza. Wakati fulani ni huwa vigumuni kupata muafaka la kabisa Kiingereza linaloweza vigumuneno kupata neno kabisa muafaka la Kiingereza kukaa badala kukaa ya neno la Kiarabu. maneno mengi ya Kiarabu linaloweza badala ya neno Kuna la Kiarabu. Kuna maneno mengi ambayo hayawezi kutafsiriwa usahihi kwa kwenda katika lugha ya Kiarabu ambayo hayawezikwa kutafsiriwa usahihi kwenda katika yeyote. lugha nyingine yeyote. kazi ya kutafsiri nyingine Wanaofanya kazi Wanaofanya ya kutafsiri hulazimika kutafuta hulazimika kutafuta kimaana neno linalokaribiana kimaana na neno fulani neno linalokaribiana na neno fulani la Kiarabu. Wakati la Kiarabu. Wakati fulani ile maana halisi kabisa ya neno hupotea, fulani ile maana halisi kabisa ya neno hupotea, hupotoshwa au kutafsiriwa vibaya. Hebu nijaribu kuitafsiri aya hiyo. 32 42

hupotoshwa au kutafsiriwa vibaya. Hebu nijaribu kuitafsiri aya Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU hupotoshwa au kutafsiriwa vibaya. Hebu nijaribu kuitafsiri aya hiyo. hiyo. ∩⊄⊄∇∪ 3 ×πy_u‘yŠ £⎯Íκön=tã ÉΑ$y_Ìh=Ï9uρ 4 Å∃ρá÷èpRùQ$$Î/ £⎯Íκön=tã “Ï%©!$# ã≅÷WÏΒ à£⎯çλm;uρ ∩⊄⊄∇∪ 3 ×πy_u‘yŠ £⎯Íκön=tã ÉΑ$y_Ìh=Ï9uρ 4 Å∃ρá÷èpRùQ$$Î/ £⎯Íκön=tã “Ï%©!$# ã≅÷WÏΒ à£⎯çλm;uρ “Nao (wanawake) wanayo haki sawa na ile iliyo “Naoyao (wanawake) wanayo haki sawa nayao ile iliyosharia. “Nao (wanawake) wanayo haki sawa na ile iliyo juu kwa juu kwa sharia. Na wanaume wana daraja yaowana kwa sharia. wanaume wana daraja Na wanaume daraja juuNa yao.” (Sura Al-Baqarah 2:228). juu yao.” (Sura Al-Baqarah 2:228). juu yao.” (Sura Al-Baqarah 2:228). Kuhusianananaswali swalilalakwanza kwanzamafakihi mafakihi(wajuzi (wajuziwawasheria sheriazaza Kuhusiana Kuhusiana na swali la kwanza mafakihi (wajuzi wa sheria zaya Kiislamu)wametoa wametoa maonikuwa kuwaaya ayahiihiiinahusiana inahusianananamasuala masuala Kiislamu) maoni Kiislamu) wametoa maoni kuwa hiiwanaume inahusiana masuala ya kifamilia tu,katika sio katika uhusiano wa nana wanawake kifamilia tu, sio uhusiano waaya wanaume na wanawake katika ya kifamilia tu,nje sioyakatika uhusiano wa wanaume na wanawake katika jamii au mipaka ya kifamilia. jamii au nje ya mipaka ya kifamilia. katika jamii au nje ya mipaka ya kifamilia. Na kuhusiana kuhusiana nana jamii, jamii, Qur'ani Qur’ani inasema inasemakuwa kuwa Waislamu Waislamu Na Na kuhusiana na jamii, Qur'ani inasema kuwa Waislamu wanaume na wanawake wanachangia kwa pamoja na wanaume na wanawake wanachangia kwa pamoja na usawa usawa jukumu wanaume wanawake wanachangia pamoja nambele usawa la na kimaadili nanakijamii, na kwakwa nyongeza, wako sawaya la jukumu kimaadili na kijamii, kwa nyongeza, wako sawa 27 jukumuyalasheria kimaadili na kijamii, na kwa nyongeza, wako sawa mbele na katika wajibu na majukumu yote ya kidini, 28 sheria na katika wajibu na majukumu yote ya kidini, pamoja27na 28 mbele katika wajibu na majukumu yote ya kidini, pamojaya nasheria adhabunazake. 29 adhabu zake. pamoja na adhabu zake.28 Pia Pia kuna kuna Aya Aya nyingine nyingine katika katika Qur'ani Qur’aniinayowiana inayowianananahiyo hiyo Pia kuna Aya nyingine katika Qur'ani inayowiana na hiyo uliyoitaja, hivyo ni muhimu kuzielezea zote kwa pamoja. uliyoitaja, hivyo ni muhimu kuzielezea zote kwa pamoja. uliyoitaja, hivyo ni muhimu kuzielezea zote kwa pamoja. !$yϑÎ/uρ <Ù÷èt/ ’ 4 n?tã Ο ó ßγŸÒ÷èt/ ! ª $# ≅ Ÿ Òsù $yϑÎ/ ™Ï !$|¡ÏiΨ9$# ’n?tã šχθãΒ≡§θs% Α ã %y`Ìh9$# !$yϑÎ/uρ <Ù÷èt/ 4’?n tã óΟγ ß ŸÒ÷èt/ ª!#$ Ÿ≅Ò  sù $yϑ/Î Ï™$! |¡ÏiΨ9$# ’n?ã t šχθãΒ≡§θs% ãΑ%y`Ìh9$#

∩⊂⊆∪ ìM≈tGÏΖ≈s% àM≈ysÎ=≈¢Á9$$sù 4 öΝÎγÏ9≡uθøΒr& ô⎯ÏΒ (#θà)xΡr& ∩⊂⊆∪ ìM≈tGÏΖ≈s% àM≈ysÎ=≈¢Á9$$sù 4 öΝÎγÏ9≡uθøΒr& ô⎯ÏΒ (#θà)xΡr&

“Wanaume wasimamizi wa wanawake, kwa sababu Mwenyezi “Wanaumeni ni wasimamizi wa wanawake, kwa sababu “Wanaume ni wasimamizi wa wanawake, kwa sababu Mungu amewafadhili yao kuliko wengine kwa sababu ya Mwenyezi Mungu baadhi amewafadhili baadhi yao na kuliko wengine Mwenyezi Mungu amewafadhili yao kuliko mali zao wanazozitoa. Basi wanawakebaadhi wema ni wale wenyewengine kutii...” 27 Qur'ani, Tukufu, 9:71. (Sura An-Nisaa 4:34) 28 27

Qur'ani, Tukufu, 24:2. Qur'ani, Tukufu, 9:71.

Qur’ani imeshaamrisha: Na wanaume wana daraja juu yao.” Qur'ani, Tukufu, 24:2. (Sura Al-Baqarah 2:228) 43 28 43 Qur’ani, Tukufu, 9:71. 28

Qur’ani, Tukufu, 24:2.

na kwa sababu ya mali zao wanazozitoa. Basi wanawake wema ni wale wenye kutii...” (Sura An-Nisaa 4:34) Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Qur'ani imeshaamrisha: Na wanaume wana daraja juu yao.” (Sura Al-Baqarah 2:228) Hatua zaidi ambayo Qur’ani inaizungumzia sio daraja la hadhi auHatua utukufu. inayozungumziwa ni ya sio majukumu ya lazima zaidiHatua ambayo Qur'ani inaizungumzia daraja la hadhi au aliyopewa katika kumtunza utukufu. mwanaume Hatua inayozungumziwa ni yamwanamke, majukumu sio ya daraja lazimala aliyopewa katika jukumu kumtunza mwanamke, daraja la ubora. Allah mwanaume aliwapa wanaume la kumtunza nasio kumhudumia ubora. Allah aliwapa wanaume jukumu la kumtunza na mwanamke kwa kila kitu. Hii inaungwa mkono na Aya inayosema kumhudumia mwanamke kwa kila kitu. Hii inaungwa mkono na wanaume ni walinzi na watunzaji wa wanawake, “Wanaume ni Aya inayosema wanaume ni walinzi na watunzaji wa wanawake, wasimamizi wa wanawake” (4:34). Hatua zaidi haimaanishi kuwa “Wanaume ni wasimamizi wa wanawake” (4:34). Hatua zaidi ni haimaanishi aina ya utawala kuwaaunicheo aina zaidi. ya utawala au cheo zaidi.

Qur’ani inatukumbusha kuwa wanaume na wanawake Qur'ani inatukumbusha wanaume na wanawake waliumbwa waliumbwa kutokana na kuwa asili moja.” (Allah) amewaumba kutokana kutokana na asili moja.” (Allah) amewaumba kutokana na “nafsin na “nafsin waahida.” (4:1). Qur’ani inabainisha wazi kuwa kuna waahida.” (4:1). Qur'ani inabainisha wazi kuwa kuna usawa kati usawa kati hizi ya mbili. jinsia Haumpi hizi mbili. Haumpi daraja wala mwanamke wala ya jinsia daraja mwanamke mwanaume mwanaume bila sababu. Ni uchamungu unaompatia na kumpandisha bila sababu. Ni uchamungu unaompatia na kumpandisha daraja daraja sio jinsia yake au ukoo. mtu, mtu, sio jinsia yake au ukoo. ∩⊇⊂∪ 4 öΝä39s)ø?r& «!$# y‰ΨÏã ö/ä3tΒtò2r& ¨βÎ) “Hakika mtukufu zaidi mbele ya Mwenyezi “Hakika mtukufu zaidi yenuyenu mbele ya Mwenyezi MunguMungu ni aliyenina aliye na takua zaidi yenu.” (Sura Al-Hujurat 49:13). takua zaidi yenu.” (Sura Al-Hujurat 49:13). Uislamu Uislamuhaukubaliani haukubalianinanaupendeleo upendeleowowote wowotekwa kwamisingi misingiyaya jinsia, yaani kumpendelea mwanaume. Umuhimu wa jinsia, yaani kumpendelea mwanaume. Umuhimu wa kwanza kwanza umetolewa kwa ustawi wa jumla wa jamii sio jinsia. Ni usawa umetolewa kwa ustawi wa jumla wa jamii sio jinsia. Ni usawa kati kati ya jinsia zote mbili ndio unawanufaisha wanajamii wote. yaHaki jinsianazote mbili ndio unawanufaisha wanajamii wote. Hakiyana majukumu mwanamke yale mwanaume, lakini sioyalazima yafanane.yanalingana Uadilifu na na kufanana ni majukumu yatofauti. mwanamke yanalingana na yale ya mwanaume, lakini vitu viwili sio lazima yafanane. Uadilifu na kufanana ni vitu viwili tofauti. tΠθà)u‹Ï9 šχ#u”Ïϑø9$#uρ |=≈tGÅ3ø9$# ÞΟßγyètΒ44$uΖø9t“Ρr&uρ ÏM≈uΖÉit7ø9$$Î/ $oΨn=ß™â‘ $uΖù=y™ö‘r& ô‰s)s9 ∩⊄∈∪ ( ÅÝó¡É)ø9$$Î/ â¨$¨Ψ9$# “Kwa hakika tuliwatuma Mitume Wetu kwa dalili waziwazi, 34 na tukateremsha Kitabu pamoja nao na mizani, ili watu wasimamie uadilifu.” (Sura Al-Hadid 57:25). Wanawake na wanaume wako sawa kabisa mbele ya

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

“Kwa hakika tuliwatuma Mitume Wetu kwa dalili waziwazi, na tukateremsha Kitabu pamoja nao na mizani, ili watu wasimamie uadilifu.” (Sura Al-Hadid 57:25).

Wanawake na wanaume wako sawa kabisa mbele ya Mwenyezi Mungu. Kwa upande mwingine, mizania huwa tofauti kati ya mwanamke na mwanaume inapokuja katika nafasi na majukumu yao, sio tu yale ya kila mmoja kwa mwenzake bali kwa jamii nzima. Haifikiriwi kuwa jinsia moja ni bora kuliko nyingine, jinsia zote ni sawa na kila mmoja (mwanamke na mwanaume) anapaswa kuutambua umuhimu na mchango wa mwenzake. Wanawake na wanaume kila mmoja humkamilisha mwenzake. Kwa mujibu wa hadithi ya Mtume, “Wanaume na wanawake, kila moja ni ndugu wa mwenzake.”30 Qur’ani imeamuru kuwa mume abebe jukumu la kumtunza na gharama zote kwa ajili ya mke wake, na alinde maslahi ya familia. Katika Uislamu mke hawajibiki kulipia gharama zake za maisha, ni wajibu wa mume kumtunza kwa mujibu wa uwezo wake. Kama mume ni tajiri basi anapaswa kumtunza mke wake kitajiri na kama mume ni maskini, basi atapaswa kuridhika na hicho kidogo.31 Tukirejea kwenye zile Aya mbili (2:228 na 4:34) kwa hakika, zimelinda heshima na thamani ya wanawake. Mwanamke wa Kiislamu anapoolewa anapata fursa ya kutofanya kazi nje ya nyumba yake, hawajibiki kupambana katika kulea watoto, kusafisha na kutunza nyumba au kuchangia kipato katika familia. Uislamu umetambua jukumu na kazi tukufu ya mwanamke katika kulea familia. Hivyo Uislamu umemuondolea jukumu la kuchangia kipato cha familia, ilivyo, hawajibiki kwa majukumu yoyote ya ndani ya nyumba. 30 31

al-Hadith An-Nabawi, Mawsu’at Atraaf, Juz. 3, uk. 55 na 266 Qur’ani Tukufu, 65:7 35

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Je unamaanisha kuwa hakuna kitu kiitwacho ‘mtunza nyumba’ katika Uislamu? Sayyid: Hakuna kitu kama hicho katika Uislamu. Mwanamke katika Uislamu halazimiki kupika, kufanya usafi, kufua au kufanya kazi zozote zile za ndani. Ikiwa mwanamke ataamua kuzifanya basi hiyo itakuwa ni hisani na wema wake, vinginevyo hawajibiki kufanya hivyo. Pia anaweza akadai malipo kwa kazi yeyote aliyofanya, hata ile ya kumnyonyesha mtoto wake. Hata hivyo Uislamu haupuuzii umuhimu au haja ya mke kumsaidia mumewe kazi za ndani. Kutunza nyumba ni fahari, kama haitakuwa utukufu kuliko kazi zote, kwa mwanamke wa Kiislamu. Ili tusitoke nje ya mada ni muhimu kutaja baadhi ya hadithi muhimu kabisa kutoka kwa Mtume kuhusiana na kazi za ndani. “Je mwanamke anapata malipo gani kwa kufanya kazi za ndani? Ummu-Salamah (mke wa Mtume) alimuuliza Mtume, Mtume alijibu, mwanamke yeyote ambaye kwa nia ya kuiweka nyumba katika mpangilio mzuri, atachukua kitu fulani kutoka sehemu fulani na kukiweka sehemu fulani atapata rehema za Mwenyezi Mungu, na yeyote anayezivuta baraka za Mwenyezi Mungu, hataadhibiwa na hasira za Mwenyezi Mungu.32 Mtume amesema, “Enyi wanawake, yeyote miongoni mwenu ambaye atajishughulisha katika kutengeneza nyumba yake, Mwenyezi Mungu akipenda atamlipa malipo ya askari wa Uislamu na Mujahidina.”33 Pia aya hizo mbili zimeitukuza hadhi ya wanawake na vilevile zimeweka mazingira mazuri ya malezi ya watoto kwa kuhakikisha kuwa watakuwa nyumbani, na wamesamehewa kazi za kuchosha za 32 33

Usul Al-Kafi, Juz. 5, uk. 113 Nahjul Fasaahah 36

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

nyumbani. Hivyo ataweza kuutumia muda wake wote, mawazo yake na upendo wake katika kuilea familia. Baadhi ya watu wamezichukulia aya hizi na kuzitafsiri vibaya kuwa zinamaanisha utawala wa mwanaume au kuwa zinaonyesha hadhi na ubora wa wanaume dhidi ya wanawake. Tafsiri hizi hufikia hata hatua ya kusema kuwa mwanamke ajinyenyekeshe kabisa kwa mume wake bila masharti. Tafsiri hizi zinakwenda kinyume na misingi na kanuni za Uislamu. Uislamu hauruhusu aina yoyote ya uonevu, ukandamizaji, udikteta, unyanyasaji au ubabe na uporaji wa haki za mtu mwingine. Qur’ani inasema waziwazi kuwa “Watendeeni (wake zenu) katika namna inayofaa (kwa wema) (2:228). Na “Ishini nao kwa upole na uadilifu.” (4:19). Aya hizi za Qur’ani na nyinginezo nyingi, na mamia ya hadith za Mtume, huunda msingi wa ndoa. “Nao (wanawake) wanayo haki sawa na ile iliyo juu yao kwa sharia. Na wanaume wana daraja juu yao.” (2:228). Aya hii inathibitisha kuwa mume sio mwenzi mwenye madaraka ya mwisho ambaye hawezi kuhojiwa, na wala sio kwamba yeye anapaswa kutiiwa bila masharti yeyote. Mwenyezi Mungu ameeleza katika Aya hii kuwa haki za wake ni sawa na zile za waume zao. Kwa kufafanua, haki za unyumba (ndoa) zina masharti na zinategemeana na utekelezaji wa majukumu ya kila mmoja. Ikiwa mmoja wao au wote wawili watashindwa kutekeleza majukumu yao basi hukumu inaweza kutolewa. Fatma: Baadaye, ningependa uelezee masharti haya, lakini kwa kuendeleza maudhui ya aya ya 4:34, Qur’ani inataja vitu viwili vinavyohitaji ufafanuzi. Mojawapo ni neno fadallah ambalo limetafsiriwa kuwa ni mamlaka fulani aliyopewa mtu fulani juu ya mwingine, na jingine ni mwema; qaanitaat yana maana gani? 37

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Neno fadallah linaweza kumaanisha: uliyopewa, uliyowezeshwa, iliyopendelewa au kutofautisha katika majukumu ya wajibu, kutegemeana na yaliyomo na muktadha wa sentensi katika Aya hii, maana muafaka zaidi ni uliyowezeshwa, uliyopewa au iliyotukuka lakini sio iliyopendelewa. Fadallah linatafsiriwa kuwa ni kutofautisha wanaume na wanawake kuhusiana na majukumu waliyonayo wanaume katika kuwasaidia, kuwalinda na kuwatunza wanafamilia wote. Haimaanishi kuwa wanaume wamependelewa zaidi au wana ubora zaidi kuliko wanawake. Ilivyo mtu akisoma Qur’ani na hadith za Mtume, anaweza kuhitimisha kuwa upendo zaidi, upole huruma na upendeleo zaidi wakati fulani hutolewa kwa wanawake. Kuna hadith za Mtume zinazofupisha na kutoa hitimisho la ubora wa wanawake. Mtu mmoja alikuja kwa Mtume akauliza: “Ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu, ni nani anafaa zaidi mwanaume akauliza “kisha Mtume akasema, kwa mimi kumtendea wema?”nani” Mtume akasema “mama“mama yako.” Yule yako” Yule mtu akauliza tena kisha nani Mtume akajibu mwanaume akauliza “kisha nani” Mtume akasema, “mama yako” mamamtu yako” yule mtu tena, kisha akajibu nani? Hapo Mtume Yule akauliza tenaakauliza kisha33nani Mtume mama yako” yule ndio akasema, “Baba yako.” mtu akauliza tena, kisha nani? Hapo Mtume ndio akasema, “Baba 34 yako.” Pia Mtume alisema, “Pepo ipo chini ya nyayo za mama.”34 Pia Mtume alisema, “Pepo ipo chini ya nyayo za mama.”35 Mwenyezi Mungu hawezi kuruhusu dhulma yeyote au ubovu Mwenyezi kuruhusu dhulma yeyote au ubovu katika baadhi yaMungu viumbehawezi wake. Mwenyezi Mungu amemjaalia katika baadhi wake. Mwenyezi amemjaalia kila mtu sifa yanaviumbe tabia za kipekee kiakili,Mungu kimaumbile na kila mtu sifa na tabia za kipekee kiakili, kimaumbile na kiroho. kiroho. ∩⊂⊄∪ 4 <Ù÷èt/ 4’n?tã öΝä3ŸÒ÷èt/ ⎯ÏμÎ/ ª!$# Ÿ≅Òsù $tΒ (#öθ¨ΨyϑtGs? Ÿωuρ “Wala “Wala msitamani aliyowafadhili MwenyeziMwenyezi Mungu baadhi yenu kumsitamani aliyowafadhili Mungu likoyenu baadhi nyingine. (Suranyingine. An-Nisaa 4:32). baadhi kuliko baadhi (Sura An34 35

Nisaa 4:32). Wasail Al-Shi’ah Juz. 3, uk. 6 Al-Nisai, Ibn Majah na Ahmadi

Aya hii ina maanisha kuwa kila mwanaume na mwanamke 38 ameumbwa akiwa na sifa za kipekee. Fatma: Kwa nini Uislamu uliwachagua wanaume kuwa waangalizi wa wanawake?”

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Aya hii ina maanisha kuwa kila mwanaume na mwanamke ameumbwa akiwa na sifa za kipekee. Fatma: Kwa nini Uislamu uliwachagua wanaume kuwa waangalizi wa wanawake?â&#x20AC;? Sayyid: Wanachuoni wanatoa maelezo mengi. Hata hivyo, kimsingi Wanachuoni wanazingatia ukweli wa kibaiolojia kuwa wanaume wana nguvu zaidi kuliko wanawake hivyo wanaume wana fursa nzuri zaidi ya kutafuta riziki ya familia. Hivyo, wanaume wanakuwa waangalizi wa wanawake. Na kwa nyongeza, asili ya maendeleo ya kisaikolojia ya mwanaume ni jasiri shupavu na muungwana. Na kuhusiana na maana ya neno qaanitaat, baadhi ya Wanachuoni wamelifasiri kuwa ni mtii, lakini pia lina maana nyingine nyingi katika Kiarabu. Kwa mfano linaweza kumaanisha kujitolea hasa hasa, au kunyanyua mikono wakati wa Sala, au kusikiliza au kujinyenyekesha, na pia linaweza kumaanisha utii. Lakini utii kwa mume pia ni wajibu ukiwa ndani ya mipaka ya dini. Hii ina maana kuwa mume akiomba kitu kwa mke wake, na ikawa alichoomba kinakubalika katika Uislamu, na kimo ndani ya uwezo wa mke, basi mke anapaswa kuonyesha ushirikiano. Lakini ikiwa mume ataomba kitu ambacho kidini ni haramu au hakifai au mke hana uwezo nacho, basi mke hawajibiki kutii ombi hilo. Fatma: Katika vitabu vya Kiislamu kuna baadhi ya hadith zinazowahusu wanawake ambazo mimi ninaziona zinamdhalilisha sana mwanamke na ni za kulaumika. Ningependa utoe maoni yako juu ya hadith moja ya Mtume na ukweli wake. â&#x20AC;&#x153;Sio sawa kwa mwanadamu mmoja kumsujudia mwanadamu mwingine, na kama ingekuwa inafaa kwa mwanadamu kumsujudia mwanadamu mwingine basi ningewaamrisha wanawake wawasujudie 39

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

waume zao kutokanana wingi wa haki zao (wanaume) kwao (wake zao). Ninaapa kwa yule ambaye mikononi mwake ipo roho yangu, kama ingekuwa mume ana kidonda anatoka usaha tokea miguuni hadi kichwani na mke akaulamba usaha wote ule bado angekuwa hajatimiza haki za mume36 Sayyid: Kumbuka nilichosema hapo awali kuwa si kila hadithi ni sahihi. Pia mwanzoni mwa sura hii, pia nilieleza kuwa sio kila neno la Kiarabu linaweza kutafsiriwa vizuri kabisa. Hata hivyo ninaifahamu nusu ya kwanza ya hadith hii uliyoitaja lakini siwezi kuthibitisha usahihi wa nusu ya pili ya hadith (kuanzia ‘ kama ingekuwa mume ana kidonda…). Hadithi hii ni ya kiistiari kwa maana kwamba ikiwa mwanamke angekuwa na bahati ya kuolewa na mume mchamungu mwenye sifa nzuri mno, anamtendea na kuishi na mke wake kwa wema kabisa, na akamtimizia mahitaji yake yote ya kimwili na kimhemko, basi kwa heshima yeye pia anaweza kumfanyia hivyo hivyo. Fatma: Unaifafanua vipi hadith kutoka kwa Imam Ali, ambaye si tu kuwa alipata kuwa mmoja wa watawala waadilifu wa Uislamu,37 lakini pia alikuwa na mahusiano maalum na Mtume?38 “Enyi watu! Wanawake wamepungukiwa na imani, wana gawio pungufu (la mirathi) na upungufu wa akili. Kupungukiwa kwao katika imani ni kutokana na kujiepusha kwao na Sala na Saumu wakati wa siku zao za hedhi. Na upungufu wao wa akili unatokana na ukweli kwamba ushahidi wa wanawake wawili ni sawa na wa mwanaume mmoja. Na upungufu wao katika gawio unatokana na ukweli kwamba gawio lao la mirathi ni nusu ya gawio la wanaume. Hivyo kuweni waangalifu wa uovu wa wanawake. Kuweni makini Ahmad Imamu Ali (as) wa kwanza katika warithi 12 maasum kwa Mtume (saw). 38 Imamu Ali, binamu wa kwanza kwa Mtume (saw) na mkwewe (alimuoa Fatima) 36 37

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

hata kwa wale ambao ni wema. Msiwatii hata katika mambo mema ili wasiwavutie katika uovu.39 Sayyid: Imam Ali alikuwa hadokezi au kuthibitisha kuwa Mwenyezi Mungu hakuwaumba wanawake kwa ukamilifu. Hakuna upungufu wowote katika uumbaji wa wanawake. “Kwa hakika tumemuumba mwanaadamu katika umbile bora kabisa.” (Sura At-Tin 95:4). Mifano aliyoitoa Imam Ali ni ya sitiari (metaphoric) na hadith hii inakosa sehemu muhimu (sehemu muhimu haipo) ambayo ina tukio lililosababisha Imam Ali kutamka maneno hayo. Imam Ali alikuwa anamwelezea mwanamke mmoja aliyesababisha hasara kwa jamii ya Kiislamu katika vita vya Jamal (ngamia). Hata hivyo mada hii inatuondoa katika mada yetu. Kwa habari zaidi mtu anaweza kusoma vitabu vingine.40 Fatma: “Nao (wanawake) wanayo haki sawa na ile iliyo juu yao kwa sharia.” (Sura Al-Baqarah 2:228). Huko nyuma uliigusia Aya hii na ulitaja maneno, masharti na kutendeana na kufanyiana mambo kama kila mmoja anavyomtendea mwenziwe (reciprocal compliance). Je unaweza kufafanua jambo hili? Sayyid: Inapokuja kwenye haki za wanaume na wanawake mara zote Qur’ani huzungumzia maelewano, ushirikiano na heshima. Huu ndio msingi muhimu katika mahusiano ya ndoa, “Nao (wanawake) wanayo haki sawa na ile iliyo juu yao kwa sharia.” (Sura AlBaqarah 2:228). Aya hii ndio msingi ambapo juu yake yanapaswa kujengwa mahusiano ya ndoa. Mwenyezi Mungu anaeleza kuwa kama ilivyokuwa mume ana haki kwa mke wake, mke pia ana haki kwa mumewe. 39 40

Nahjul Balagha, juz. 1, hotuba ya 80 Tarikh Al-Tabari, na Ibn Kathir 41

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Ni haki gani hizo ambazo mume anazo kwa mkewe? Sayyid: Ni muhimu mno kutaja haki za wote mume na mke ili kuweza kuelewa vizuri suala la haki za ndoa katika Uislamu. Kwa kuzingatia kuwa uhusiano kati ya mume na mke umejengwa juu ya misingi ya maelewano ya wote pamoja, ushirikiano na heshima, kuna haki zilizoamuliwa ambazo mume anazo kwa mkewe na mafakihi (fuqaha) wamezitaja kuwa ni: 1.

Haq-al-irwa ‘al-jinsi: Ambayo ina maana kumtii mume. Utii ambao mume anaweza kuutaka kutoka kwa mkewe ni majukumu yake ya kidini na kimaadili. Pia hapaswi kutoka ndani ya nyumba yake bila ruhusa ya mumewe, ikiwa hii itaingilia haki yake ya tamkiim (tazama namba 2 hapa chini).

Tamkiim: ambayo ina maana mke kuwa tayari kumpokea mumewe (katika tendo la unyumba) ikiwa yupo katika hali nzuri kimwili na kisaikolojia. Wanachuoni wengine wanaiita haq-l-istimta’a haki ya burudani ya kimwili na kimhemko.

Haq-al Maiyah: Ambayo ina maana mke kutumia muda na mume wake, aina ya uswahiba.

Haki za mke kwa mume ni kama ifuatavyo: 1.

Nafaqa: Ambayo ina maana kuwa mume anapaswa kugharamia gharama zote za maisha za mke wake. Hii inajumuisha vitu vingi vinavyohitajika katika maisha kama vile makazi, mavazi, vifaa vya ndani na fedha.

Ha1-al-‘al jinsi: ambayo ina maana burudani (starehe) ya kimwili. Haki hii haihusishi tendo la unyumba peke yake, bali inahusisha pia michezo ya kimapenzi anayoifanya mume kwa mkewe. 42

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Muthajia: Ambayo ina maana ya wajibu wa mume wa kuwa kitandani na mkewe. Si lazima atakapokuwepo kitandani afanye tendo la ndoa, lakini kuja nyumbani kuwa pembeni yake, kulala katika nyumba moja, kitanda kimoja ni wajibu angalau mara moja kwa siku nne ingawa imehimizwa sana kuwa na mke wako kila siku.

Qur’ani inasema: Ishini nao (wanawake) kwa upole na usawa: wa aashiruuhun-na bil-maruuf, Ambayo ina maana kuishi kwa amani baina ya wanandoa.

Ni muhimu kukumbuka kuwa haki hizi zilizoelezwa zina masharti, sio lazima zitekelezwe wakati wote na katika hali zote. Fatma: Ingawa inaweza kuhitaji maelezo mengi sana kufafanua haki uliyoitaja, ninaamini kuwa ni muhimu ukazielezea kwa kifupi. Na kwa nyongeza, inaonyesha kuwa haki hizi zinatawaliwa na hali ya ‘kila mmoja kumtendea mwenzake’ na mmoja asipotekeleza jukumu lake basi fatwa inaweza kutolewa. Unaweza kuelezea ni jinsi gani fatwa za Kiislamu zinaweza kutekelezwa? Sayyid: Wanachuoni wa Kiislamu wanatumia neno la Kiarabu nushuuz na shiqaaqa kila panapokuwepo na mashaka au ulazima wa kuvunjika kwa haki za unyumba. Pia kuna aina mbili za kutotekeleza majukumu. 1. Nashiz (nushuuz/nasuza) inahusiana na mmoja wa wanandoa ambaye amepuuzia utekelezaji wa majukumu yake ya unyumba (ndoa). 2. Shiqaaq inahusiana na wanandoa wote wawili kutotaka kutekeleza majukumu yao ya lazima kila mmoja kwa mwenzake. Ikiwa aina yeyote katika hizi itajitokeza, basi hukumu itatolewa (juu ya nini kifanyike). 43

2. Shiqaaq inahusiana na wanandoa wote wawili kutotaka kutekeleza majukumu yao ya lazima kila mmoja kwa mwenzake. Ikiwa aina Mtazamo yeyote katika hizi itajitokeza, basi hukumu Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU itatolewa (juu ya nini kifanyike).

Fatma: Je nini maana ya nushuuz? Fatma: Je nini maana ya nushuuz? Sayyid: Nushuuz inahusisha majukumu ya kimwili, kifedha, Sayyid: Nushuuz inahusisha majukumu ya kimwili, kifedha, kimhemko mwanandoa. Nushuuz kimhemko au au kimaadili kimaadiliyanayompasa yanayompasakilakila mwanandoa. inaweza kuelezwakuelezwa kuwa ni kutotii, kutojali, kutendea Nushuuz inaweza kuwa ni kutotii, kutojali, kutendeavibaya, kutelekeza, kutokukubaliana au migogoro inayofanywa na mume au vibaya, kutelekeza, kutokukubaliana au migogoro mke. inayofanywa na mume au mke. Qur’ani imeelezea baadhi ya sababu za nushuuz. na kwa Qur'ani imeelezea baadhi ya sababu za nushuuz. na kwa kuongezea, kuongezea, hukumu hukumu inayojaribu inayojaribu kutatua kutatua au au kuelekeza kuelekeza hali hali fulani imetolewa. fulani imetolewa. !$yϑÎ/uρ <Ù÷èt/ 4’n?tã óΟßγŸÒ÷èt/ ª!$# Ÿ≅Òsù $yϑÎ/ Ï™!$|¡ÏiΨ9$# ’n?tã šχθãΒ≡§θs% ãΑ%y`Ìh9$#

xáÏym $yϑÎ/ É=ø‹tóù=Ïj9 ×M≈sàÏ≈ym ìM≈tGÏΖ≈s% àM≈ysÎ=≈¢Á9$$sù 4 öΝÎγÏ9≡uθøΒr& ô⎯ÏΒ (#θà)xΡr& ÆìÅ_$ŸÒyϑø9$# ’Îû £⎯èδρãàf÷δ$#uρ ∅èδθÝàÏèsù ∅èδy—θà±èΣ tβθèù$sƒrB ©ÉL≈©9$#uρ 4 ª!$# $wŠÎ=tã šχ%x. ©!$# ¨βÎ) 3 ¸ξ‹Î6y™ £⎯Íκön=tã (#θäóö7s? Ÿξsù öΝà6uΖ÷èsÛr& ÷βÎ*sù ( £⎯èδθç/ÎôÑ$#uρ ∩⊂⊆∪ #ZÎ6Ÿ2 “Wanaume ni wasimamizi wa 55 wanawake, kwa sababu Mwenyezi Mungu amewafadhilisha baadhi yao kuliko wengine na kwa sababu ya mali zao wanazozitoa. Basi wanawake wema ni wale wenye kutii na kujilinda hata katika siri, kwa kuwa Mwenyezi Mungu ameamrisha wajilinde Na ambao mnaogopa unashiza wao, basi wanasihini na muwahame katika vitanda na wapigeni. Watakapowatii msiwatafutie njia. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mtukufu Mkubwa.” (Sura An-Nisaa 4:34).

wanawake wema ni wale wenye kutii na kujilinda hata katika siri, kwa kuwa Mwenyezi Mungu ameamrisha wajilinde Na ambao mnaogopa unashiza wao, basi wanasihini na muwahame katika vitanda na wapigeni. Mtazamo msiwatafutie Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU Watakapowatii njia. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mtukufu Mkubwa.” (Sura An-Nisaa 4:34). βr& !$yϑÍκön=tæ yy$oΨã_ Ÿξsù $ZÊ#{ôãÎ) ÷ρr& #·—θà±çΡ $yγÎ=÷èt/ .⎯ÏΒ ôMsù%s{ îοr&zöΔ$# ÈβÎ)uρ

Ï∩⊇⊄∇∪ 3 ×öyz ßxù=Á9$#uρ 4 $[sù=ß¹ $yϑæηuΖ÷t/ $ysÎ=óÁãƒ

Ikiwa mke atahofia mumewe kutomjali au kumtelekeza,

Ikiwa mke atahofia mumewe kutomjali au kumtelekeza, basi hapana basi hapana vibaya juu yao kusikilizana kwa suluhu; na vibaya juu yao kusikilizana kwa suluhu; na suluhu ni bora. suluhu ni bora. (Sura An-Nisaa 4:128). (Sura An-Nisaa 4:128).

Fatma: Je hukumu zitatofautiana kutokana na aina ya Fatma: Je hukumu zitatofautiana kutokana na aina ya kutotekeleza majukumu? Na ikiwa ndivyo, zitatekelezwaje? kutotekeleza majukumu? Na ikiwa ndivyo, zitatekelezwaje? Sayyid: BilaBila shaka hukumu zinategemeana na halinayenyewe. Sayyid: shaka hukumu zinategemeana hali yenyewe. Awali nilisema kuwa haki hizi zina masharti sawia. Kwa mfano Awali nilisema kuwa haki hizi zina masharti sawia. Kwa mfano ikiwa mume atashindwa kutekeleza wajibu wake basi ikiwa mume atashindwa kutekeleza wajibu wake basi Kadhi Kadhi anaweza kumuamuru mke na yeye kuzuia baadhi ya anaweza kumuamuru mke nakumuomba. yeye kuzuia baadhi ya haki ambazo haki ambazo mume anaweza mume anaweza kumuomba. Fatma: Unaweza hakiambazo ambazomke mke Fatma: Unawezakueleza kuelezabaadhi baadhi ya ya haki anaweza anaweza kumnyima mume iwapo mume hatatekeleza kumnyima mume iwapo mume hatatekeleza majukumu yake? majukumu yake? Sayyid: Kwa mfano kama mume hatekelezi majukumu yake au anafanya mambo yasiyo kubalika kidini au ana mwenendo wenye madhara kwa familia kama vile kunywa pombe, kucheza kamari au kumdhalilisha kimwili au kihisia. Ikiwa hata baada ya mke 56 kumsihi sana mumewe kuacha tabia hiyo, bado mume akaendelea na mwenendo wake, basi mke anaweza kumnyima moja ya haki zake, kwa mfano anaweza kukataa kulala naye kitanda kimoja. Ikiwa mwenendo wa mume haubadiliki, mke anaweza kuipeleka kesi katika mahakama ya Kiislamu. Baada ya kuisoma kesi, Jaji (Kadhi) anaweza kutoa adhabu mbali mbali. Jaji anaweza kumtishia mume kwa adhabu za viboko, akamtoza faini ya fedha au akamtishia kumtenganisha na mke wake. 45

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Kuna hukumu gani kwa mke ambaye ni nashuza, hatekelezi majukumu yake? Sayyid: Ikiwa mke hatekelezi majukumu yake au anafanya ambayo hayaruhusiwi na dini au ana mwenendo wenye madhara kwa familia, basi mume naye atafanya kama yale mke aliyomfanyia mume asiyetekeleza wajibu wake. Tofauti ni kuwa mume hawahi kukimbilia mahakamani kutaka msaada. Kwa kuanzia, mume humnasihi mke wake au kutaka ushauri kutoka kwa wataalamu. Ikiwa tatizo linaendelea, mume anaweza kujitenga na mkewe (kufanya naye tendo la ndoa). Baada ya kila jitihada kufanyika, na mume anahofia ukaidi wa mkewe na ikiwa anahofia ukaidi huo unaweza kuleta madhara kwake mwenyewe (mke) au kwa familia, anaweza kutumia fatwa (hukumu) ya kumchapa kibao chepesi. Inapaswa ifahamike kuwa mke pia anaweza kutekeleza adhabu hii kwa mume wake. Nitalijadili hili kwa kina baadaye.41 Fatma: Bila shaka masuala haya yanapaswa kujadiliwa kwa kina. Tukirudi kwenye neno wanalolitumia wanachuonila haqal-taâ&#x20AC;&#x2122;a lenye maana haki za mume kutiiwa na mke wake, utii una madaraja mbali mbali. Ni utii wa kiasi gani unatakiwa? Sayyid: Wanachuoni wa Kiislamu wanapojadili haki alizonazo mume kwa mke wake wanatumia neno haq-al-taâ&#x20AC;&#x2122;a, ambalo lina maana haki ya kutiiwa na mke, lakini pia utii huu una masharti. Ni utii kwa maana kutii amri zote zilizowekwa na Mwenyezi Mungu, wanawake wanapaswa kutii amri zote zilizowekwa na Mwenyezi Mungu, mume anapomuomba mke kitu ambacho Mwenyezi Mungu amekiruhusu au kukiamuru basi mke anapaswa kutii. Pili mume ndio ana uamuzi wa mwisho katika familia. Hili linaenea katika maeneo mengi kama vile wazae watoto wangapi, waishi wapi, shughuli za mke na mengineyo. Hapa pia utii una masharti. 41

Taz. sura ya hatua za kinidhamu 46

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Ikiwa mume hatekelezi majukumu yake ya kidini, na akamuomba mke wake avae hijabu, na hali mke mwenyewe hapendi kuvaa hijabu,42 je mume anaweza kumlazimisha? Ikiwa ndiyo, je hakuna aya katika Qur’ani inayosema wazi wazi kuwa, Hakuna kulazimishana katika dini (Sura Al-Baqarah 2:256). Sayyid: Qur’ani inaposema kuwa “hakuna kulazimishana katika dini” inazungumzia wale ambao bado hawajaukubali Uislamu kama dini yao. Uislamu sio dini ya kulazimishana, mtu anaweza kuiacha muda wowote anaopenda. Lakini pindi mtu anapodai kuwa ni Mwislamu basi huwa ameichagua dini hiyo kwa hiari yake. Asili ya neno Islam Ni tasliim, yaani kujisalimisha. Hivyo watu wanapojiita Waislamu ina maana wamejisalimisha na kujinyenyekesha katika mafundisho na mwenendo wa Uislamu. Waislamu wa kweli hutekeleza kila kipengele cha mafundisho ya Uislamu katika maisha yao yote. Mwenendo huonekana katika nyanja mbali mbali za maisha ya mwislamu kama vile namna ya kusalimiana, kuendesha biashara, kujipatia elimu, kufuata taratibu za familia, kuendesha siasa au matukio ya kijamii, au hata maadili ya kuingia katika nyumba ya mtu. Hijabu ni amri ambayo si ya kuamuriwa na mume, ni amri ya Mwenyezi Mungu. Mume ana haki ya kumuomba mke wake avae hijabu kwa sababu anamuomba kitu ambacho tayari Mwenyezi Mungu ameshakiamrisha. Ikiwa mume atamtaka mkewe kutenda jambo ambalo ni la kidini au linafaa anapaswa kutii hata kama mume hatekelezi majukumu yake ya kidini kikamilifu kama vile kusali Swala tano, kufunga au kutoa Zaka bado ana haki ya kumuomba mke kutekeleza majukumu yake ya kidini. Na maadamu mume hamuamrishi mke wake kutenda mambo yaliyoharamishwa katika dini basi mke anapaswa kutoa ushirikiano. 42

Vazi la mwanamke mchamunguu. 47

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Kinyume chake, mume haruhusiwi kabisa kumuomba mke wake asivae Hijabu. Mume katika hali yoyote haruhusiwi kumuamuru mkewe kufanya mambo ambayo yako kinyume na maamrisho ya Uislamu. Mke hawajibiki kumsikiliza mumewe pindi mumewe huyo anapomtaka kufanya mambo yaliyo kinyume na mafundisho ya Uislamu, hata kama atamtishia kumpa talaka. Fatma: Kwa sababu za kifedha, mume anaweza kuweka kikomo cha idadi ya watoto anaotaka kuwa nao, lakini je pia anaweza kudhibiti shughuli za mke wake? Sayyid: Dhana yako sio sahihi kwa asilimia mia moja. Kwa ujumla mambo yote yanategemeana na hali. Ikiwa mume ataonyesha uwezo wa kutosheleza wa kifedha na kumudu matunzo ya familia yake kikamilifu, basi ni dhahiri mume atakuwa na kauli ya mwisho juu ya idadi ya watoto watakaowaleta duniani. Uislamu umemtwisha mwanaume jukumu zito sana kama baba wa watoto. Ni jukumu la baba wala sio mama la kuwatunza (kifedha) watoto wake mpaka hapo watakapoweza kujitunza wenyewe. Na zaidi ya hapo, kama baba ana mabinti watu wazima na bado wako nyumbani kwake (hawajaolewa au kupata kazi) anawajibika kuendelea kuwatunza. Inawezekana kuonekana kuwa sio haki kwa mama kuzaa na kulea watoto kwa miaka mingi. Ni hakika kuwa mama hupata ugumu mkubwa sana kimwili na kimhemko katika kulea watoto, lakini tunapaswa kukumbuka kuwa, ndani ya miaka michache, watoto huwa watu wazima. Jukumu la mama huisha, lakini jukumu la baba la kifedha huendelea. Kunaweza kuwa na migongano ikiwa baba hana uwezo wa kuipatia familia yake mahitaji yote ya lazima kama vile ada kwa watoto, gharama za matibabu, au makazi mazuri na bado mume 48

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

anahimiza kutaka kuzaa watoto zaidi, katika hali hiyo mke halazimiki kumtii. Eneo jingine la utii wa masharti ni kuamua wapi wanandoa waishi. Ikiwa mke hakubainisha wapi anataka kuishi katika mkataba wake wa ndoa, basi mume ana haki ya kuchagua mji au nchi ya kwenda kuishi. Kwa kuzingatia kuwa mume atakuwa ndio mtoa matunzo pekee wa familia kifedha, basi mara nyingi uamuzi wake huegemea kwenye usalama wa kifedha, jamii yenye maadili au pengine kuwa karibu na watu wa familia yake, ndugu na wazazi. Ikiwa mke atakataa, basi pingamizi lake linapaswa liwe limetokana na sababu za msingi. Kwa mfano kama mume anataka kwenda kuishi ufukweni (pembezoni mwa bahari) na mke akaegemea pingamizi lake kwenye mazingira yanayoweza kuwaharibu watoto wake, anaweza kuomba kuhama kuahirishwe hadi hapo watoto wake watakapokuwa wakubwa na kwenda kuishi maisha yao. Hapa pingamizi lake linaweza kusihi. Na kuhusiana na kudhibiti shughuli za mke hii pia inategemeana. Ikiwa mke anataka kujielimisha kidini mume hawezi kumzuia. Pia ikiwa mke anataka kwenda Hijja43 kwa fedha zake na zinamtosheleza, mume hawezi kumzuia. Fatma: Nimesoma katika vitabu vingi kuwa mke lazima amuombe ruhusa mume wake anapotaka kutoka nyumbani. Je hii ni sawa? Sayyid: Hii pia inategemeana na hali. Kwa kawaida amri hii hutekelezwa mara chache sana, pale tu inapokuwa kuna ulazima ndio hutumika. Ikiwa mume hana shaka na shughuli za mkewe, basi hapa hakuna ulazima wa kumuomba mume ruhusa. Ikiwa mke atahisi au anaelewa kuwa mume wake hapendelei mke wake aende huko 43

Hajj ni safari ya kiibada ya Kiislamu, kuizuru Kaaba iliyoko huko Makka. 49

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

anakotaka kwenda, basi mke anapaswa kuepuka kwenda kwenye shughuli zake hizo au ajaribu kufikia muafaka na mumewe. Mara nyingi, sheria hii haimaanishi kuwa kila mke anapokanyaga nje ya nyumba yake anapaswa kumjulisha mumewe au kumuomba ruhusa isipokuwa kama kuna kile wanachuoni wanachokiita Mufradha, yaani nia mbaya, ufisadi au mashaka na utata. Haya ni maeneo ambayo mume anaweza kuitumia kikamilifu haki yake ya kuzuia shughuli za mkewe nje ya nyumba. Kwa mfano kama mke ana marafiki wasiofaa na anataka kuwa nao. Ikiwa mume atazuia mkewe asitoke basi ni haki yake. Au pengine ikiwa mke anaondoka na kuiacha nyumba na watoto bila muangalizi, na pengine mume anaanza kumshuku mke kuwa anafanya mambo yasiyofaa. Hii ni mifano michache tu ambapo mume anaweza kudhibiti shughuli za mke wake. Hata hivyo ni muhimu ifahamike kuwa mke anaweza kuandika katika mkataba wake wa ndoa kuwa mumewe hatamzuia kwenda nje ya nyumba yake kwenda katika matukio halali, au katika shughuli zake za kijamii au kiuchumi, kama kitendo hiki hakitapora haki za mume wake au watoto. Fatma: Je mke pia anaweza kudhibiti shughuli za mumewe? Sayyid: Inategemeaana na hali. Ikiwa shughuli za mumewe zinaathiri riziki ya familia na yeye mke akashindwa kuibadili tabia ya mume wake, basi mke anaweza kuomba msaada wa viongozi wa kidini, maimamu44 au mahakama za Kiislamu katika jitihada za kumrekebisha mume wake. Fatma: Ilivyo, ndoa imejengwa juu ya kanuni tatu za msingi ulizozitaja huko nyuma; maelewano, ushirikiano na heshima. Kuna haja gani basi ya kuweka sheria ya mke kumwomba ruhusa mume ya 44

Wanachuo, viongozi wa kidini (ya Uislamu) 50

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kutoka nje ya nyumba yake? Je huwezi kukubali kwa ujumla kuwa mke anayemheshimu mume wake atajaribu kuepuka mambo yote ambayo hayatamfurahisha mume wake au kuleta ndani watoto wa haramu? Sayyid: Ni kweli. Mke anayempenda na kumheshimu mume wake atajiepusha kumuudhi lakini hata hivyo ni muhimu kuomba ruhusa pindi kunapokuwa hakuna maelewano. Kufafanua hili tunaweza kutoa mifano ya sheria zilizozoeleka, sheria ambazo zinaeleweka kuwa ni za kawaida kama vile kuendesha kwa uangalifu katika eneo la shule ambapo dereva mwenyewe tu kwa silika hupunguza mwendo bila kuwa na haja ya kusoma bango linalomtaka apunguze mwendo. Ingawa kuna sheria zinazoeleza kuwa mwendo upunguzwe eneo fulani kwa kawaida madereva huwa hawapunguzi mwendo kwa kiwango hicho kilichotajwa, lakini hawachukuliwi hatua, mpaka pale inapoonekana italeta tatizo. Halikadhalika mke (kabla ya kuondoka nyumbani) anajua nini itakuwa maoni ya mumewe na anapoona matokeo hayatakuwa mazuri, hujiepusha kufanya hivyo. Ikiwa kuna haja, kanuni inaweza kufafanuliwa tena. Fatma: Kwa nini mwanamke wa Kislamu anapotaka kwenda Hijja ni lazima aombe ruhusa ya maandishi kutoka kwa mume wake, na kwa nini anahitaji kusafiri na harimu wake? Sayyid: Kwa kifupi ni kuwa, mke kuhitaji idhini ya maandishi ya mume wake ili kwenda Hijja au ili kusafiri ni urasimu wa kisheria tu uliowekwa na baadhi ya nchi. Uislamu haujasema kuwa mke anahitaji ruhusa ya maandishi ili aweze kusafiri. Hata hivyo, kinachotakiwa ni mume kwa hiari yake kutoa ruhusa na idhini ya mke kusafiri au kufanya shughuli zake nyingine. Sababu ya mwanamke kutakiwa kusafiri na harimu wake ni kumlinda dhidi ya vitendo viovu vilivyojaa katika baadhi ya jamii. 51

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Uislamu sio dini inayomkandamiza au inayombana mwanamke, Uislamu ni dini inayotaka kumlinda mwanamke dhidi ya uonevu na unyemeleaji kutoka katika jamii zisizo na maadlili. Uislamu umechukua tahadhari ya kumlinda katika safari yake kwa kumtaka asafiri na mwangalizi wa kiume. Fatma: Je sheria za kusafiri zimo katika Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani au hadith za Mtume? Sayyid: Miongozo ya safari za wanawake inaweza kupatikana katika hadith mbali mbali za Mtume.45 Fatma: Baadhi ya Wanachuoni wanasema kuwa mume anaweza kuitumia haki yake ya kumzuia mke kuitembelea familia yake. Je ni kweli? Sayyid: Ikiwa kuitembelea familia yake kutaingilia haki yake halali kama vile haki ya kuwa na mke wake (kuwa karibu na mkewe), ndio na ni sahihi, anaweza kufanya hivyo. Hata hivyo mume anapaswa mara zote kukumbuka kuwa mke wake ni binadamu mwenye hisia za kupenda maisha ya kijamii. Kuitembelea familia yake ni muhimu kwa ajili ya kukidhi mahitaji yake ya kimhemko. Fatma: Itakuwaje ikiwa mume atamzuia mke wake kutoka kwenda nje ya nyumba yake bila sababu ya maana? Ni vipi mke anaweza kujilinda dhidi ya mume ambaye kwa ujeuri tu huitumia vibaya haki yake na kwa uonevu? Sayyid: Hali uliyoitaja mara nyingi husababishwa na ubishani ambapo wanandoa huwa wanagombana. Ilivyo mume mshika dini hawezi akafanya hivyo kwani huko ni kuvunja moja ya ahadi zake.46 Hata hivyo ikiwa mume ataitumia vibaya haki yake na mke akahisi 45 46

Ibn Abbas Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani 4:19 na 2:228 52

Sayyid: Hali uliyoitaja mara nyingi husababishwa na ubishani ambapo wanandoa huwa wanagombana. Ilivyo mume mshika Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU dini hawezi akafanya hivyo kwani huko ni kuvunja moja ya ahadi zake.45 Hata hivyo ikiwa mume ataitumia vibaya haki yakemume na mke akahisi kuwa mume wakeinatokea anamuonea hapa kuwa wake anamuonea basi hapa hajabasi ya usuluhishi. inatokea haja ya usuluhishi. Qur'ani inasema: Qur’ani inasema: βÎ) !$yγÎ=÷δr& ô⎯ÏiΒ $Vϑs3ymuρ ⎯Ï&Î#÷δr& ô⎯ÏiΒ $Vϑs3ym (#θèWyèö/$$sù $uΚÍκÈ]÷t/ s−$s)Ï© óΟçFøÅz ÷βÎ)uρ ∩⊂∈∪ 3 !$yϑåκs]øŠt/ ª!$# È,Ïjùuθãƒ $[s≈n=ô¹Î) !#y‰ƒÌãƒ

“Na ugomvi ulio baina basiyao, wekeni “Na kama kamamkihofia mkihofia ugomvi ulio yao, baina basimwamuzi wekeni mmoja katika watu wa mume na mwamuzi mmoja katika wa mwamuzi mmoja katika watu wa mume na mwamuzi watu mmoja mke. Wakitaka suluhu basi Mwenyezi atawawezesha.” katika watu wa mke. Wakitaka suluhuMungu basi Mwenyezi Mungu (Sura An-Nisaa 4:35) atawawezesha, Hakika Mwenyezi Mungu ni Mjuzi, Mwenye

habari.” An-Nisaa 4:35) Mume (Sura hayuko huru kufanya uovu wowote ule anaotaka. Kama angekuwa ni mtu mwenye imani na heshima, asingevunja Mume hayuko huru kufanya uovu wowote ule anaotaka. sheria za Uislamu. Mume anapaswa kujua kuwa mke pia ana Kama angekuwa ni mtu mwenye imani na heshima, sheria zinazomuongoza na kumlinda. Mke ana hakikujua ya kuondoa asingevunja sheria za Uislamu. Mume anapaswa kuwa au kutekeleza hakisheria zake wakati wowote inapokuwa dhulma mke pia ana zinazomuongoza na kumlinda. Mkeinafanywa ana dhidi hakiyake. ya kuondoa au kutekeleza haki zake wakati wowote inapokuwa dhulma inafanywa dhidi yake. Fatma: Kuna hadith mashuhuri inayosema kuwa ni wajibu waFatma: Waislamu wanaume na inayosema wanawake kuwa kupatani elimu. Kunawote, hadith mashuhuri wajibuHuku ulisema kuwa mume kumzuia mke wake kutoka kwenda wa Waislamu wote, hawezi wanaume na wanawake kupata elimu. kutafuta elimu ya dini. Hali itakuwaje ikiwa katika mkataba Huku ulisema kuwa mume hawezi kumzuia mke wake kutoka wa ndoa haikuwekwa kama ya sharti mkeitakuwaje anataka kwenda kusomea kwenda kutafuta elimu dini.naHali ikiwa katika mkataba ndoa kazi haikuwekwa kama sharti na Je mke anataka shahada au wa kufanya katika fani aliyoisomea? mume anaweza kwenda kusomea shahada au kufanya kazi katika fani kumzuia? Na kama mke atafanya anavyotaka bila idhini ya mumewe, Je mume anaweza kumzuia? Na kama mke je aliyoisomea? itachukuliwa kuwa amevuka mipaka? 45 Sayyid: Mume anapaswa kumsaidia mke wake ili azifikie ndoto Qur'ani 4:19 na 2:228 zake na mahitaji yake. Mke hapaswi kwenda kusoma au kufanya kazi bila ruhusa na idhini ya mume wake. 65 Fatma: Qur’ani inatoa sababu kwa nini mke anapaswa kutekeleza matakwa ya mume;

Sayyid: Mume anapaswa kumsaidia mke wake ili azifikie ndoto zake na mahitaji yake. Mke hapaswi kwenda kusoma au kufanya kazi bila ruhusa na idhini ya mume wake. Mtazamo Mpya sababu MWANAMKE Fatma: Qur'ani inatoa kwaKATIKA nini UISLAMU mke anapaswa kutekeleza matakwa ya mume;

!$yϑÎ/uρ <Ù÷èt/ 4’n?tã óΟßγŸÒ÷èt/ ª!$# Ÿ≅Òsù $yϑÎ/ Ï™!$|¡ÏiΨ9$# ’n?tã šχθãΒ≡§θs% ãΑ%y`Ìh9$#

∩⊂⊆∪ 4 öΝÎγÏ9≡uθøΒr& ô⎯ÏΒ (#θà)xΡr&

“Wanaume wasimamizi wa wanawake, kwaMwenyezi sababu “Wanaume nini wasimamizi wa wanawake, kwa sababu Mwenyezi Mungu amewafadhili baadhi yao na kuliko wengine Mungu amewafadhili baadhi yao kuliko wengine kwa sababu ya na kwa sababu ya mali zao wanazozitoa. (Sura An-Nisaa mali zao wanazozitoa. (Sura An-Nisaa 4:34).

4:34). Je kupaswa kumtii mume na kutekeleza matakwa yake ni kwa Je kumtii mume kutekeleza matakwa yake ni sababukupaswa mume ana uwezo zaidi na kimwili, kisaikolojia na anamhudumia kwakifedha? sababu mume uwezo jezaidi na au mke Kamaana ndivyo, hii kimwili, sio ainakisaikolojia ya upendeleo anamhudumia mke kifedha? Kama ndivyo, je hii sio aina ya kumkandamiza mwanamke? Je sababu za Qur’ani zinaonyesha kuwa upendeleo au kumkandamiza mwanamke? Je sababu za kwa vile zinaonyesha mume anamtunza mkewe kifedhaanamtunza ndio mkemkewe anatakiwa Qur'ani kuwa kwa vile mume kulipa fadhila na kumtekelezea anachotaka? Na zaidi kifedha ndiokwa mkekumtii anatakiwa kulipa fadhila kwa kumtii na ya yote, je majukumu anayoyafanya mke ya hayotoshelezi kufidia fedha kumtekelezea anachotaka? Na zaidi yote, je majukumu anazotoa mume? mke hayotoshelezi kufidia fedha anazotoa anayoyafanya mume? Sayyid: Kwa mara nyingine tena, rejea Qur’ani inachosema, “Ishini naoKwa (wanawake) kwa wema usawa (4:19) na kuwatendea Sayyid: mara nyingine tena, na rejea Qur'ani inachosema, vizuri; (2:228). Aya hizi ni msingi wa kanuni zinazotoa mwongozo “Ishini nao (wanawake) kwa wema na usawa (4:19) na ni kuwatendea jinsi gani mke anapaswa kutendewa. umejengwa vizuri; (2:228). Aya hizi Uislamu ni msingi wa kanunijuu ya zinazotoa mwongozo jinsi gani mke anapaswa mua’malla, kuwatendeanivizuri wengine, na juu ya kutendewa. akhlaq, maadili bora kabisa. ikiwa wanawake watatendewa vizuri na kwa namna bora, basi kunakuwa hakuna tena suala la upendeleo, dhulma na 66 unyanyasaji.

Kuna hadith nyingi zinazoeleza ni jinsi gani mume anapaswa kumtendea mke wake. Nitadondoa chache: Mtu mmoja alimuuliza Imam Ja’far Sadiq (a.s)47 juu ya haki za mke kutoka kwa mume wake. Imam alijibu, “Anapaswa amtekelezee 47

Imam wa sita wa Ahlul Bait na mrithi wa Mtume. 54

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

mahitaji yake yote ya lazima na asimuogopeshe kwa kumkasirikia kila mara. Ikiwa baada ya kumtekelezea mahitaji yake, atakuwa mpole na atamuonyesha upendo, basi ninaapa kwa Mwenyezi Mungu kuwa ametekeleza jukumu lake kwa mkewe.”48 Mtume alisema: “Waumini bora kabisa ni wale wenye tabia bora kabisa na wabora wenu ni wale ambao ni wema katika familia zao.”49 Kuna mambo mengi zaidi ya matunzo katika ndoa. Uislamu ulielewa msingi wa ndoa yenye mafanikio ambayo ni maelewano, ushirikiano heshima, upemdo, kuaminiana, uelewa, uvumilivu na subira. Uislamu unaiona taasisi ya ndoa kuwa ni mwendelezo wa kizazi cha mwanadamu, utekelezaji (kukidhi) na kulinda mahitaji ya kisaikolojia, kimhemko na kimwili juu ya msingi wa imani na wema. Hakuna msingi wa Uislamu unaopendwa na wenye nguvu kama msingi na taasisi ya ndoa.’ amesema Mtume.50 Ÿ≅yèy_uρ $yγøŠ9s Î) (#þθãΖä3ó¡tFÏj9 %[`≡uρø—r& öΝä3Å¡àΡr& ô⎯ÏiΒ /ä3s9 t,n=y{ ÷βr& ÿ⎯ÏμÏG≈tƒ#u™ ô⎯ÏΒuρ Ÿ≅yèy_uρ $yγøŠs9Î) (#þθãΖä3ó¡tFÏj9 %[`≡uρø—r& öΝä3Å¡àΡr& ô⎯ÏiΒ /ä3s9 t,n=y{ ÷βr& ÿ⎯ÏμÏG≈tƒ#u™ ô⎯ÏΒuρ ∩⊄⊇∪ 4 ºπyϑômu‘uρ Zο¨Šθu ¨Β Νà6uΖ÷t/ ∩⊄⊇∪ 4 ºπyϑômu‘uρ Zο¨Šuθ¨Β Νà6uΖ÷t/ Na katika Ishara Zake ni kuwaumbia wake zenu kutokana na nafsi zenu iliZake mpate kwao, na akajaalia mapenzi Nakatika katika Ishara Zake ni kuwaumbia wake zenu kutokana Na Ishara ni utulivu kuwaumbia wake zenu kutokana na nafsi na huruma baina yenu. Hakika katika haya kuna Ishara na nafsi zenuutulivu ili mpate utulivu kwao, na akajaalia mapenzi zenu ili mpate kwao, na akajaalia mapenzi na huruma baina kwa watu wanaofikiri.” (Sura Ar-Rum 30:21). Ar-Rum 30:21). na huruma bainayenu. yenu.(Sura Hakika katika haya kuna Ishara kwa watu wanaofikiri.” (Sura Ar-Rum 30:21). ∩⊇∇∠∪ 3 £⎯ßγ©9 Ó¨$t6Ï9 öΝçFΡr&uρ öΝä3©9 Ó¨$t6Ï9 £⎯èδ 4

∩⊇∇∠∪ 3 £⎯ßγ©9 Ó¨$t6Ï9 öΝçFΡr&uρ öΝä3©9 Ó¨$t6Ï9 £⎯èδ 4

vazina lenu na nyinyi vazi(Sura lao.”Al-Baqarah (Sura Al- 2:187). “Wao“Wao ni vazinilenu nyinyi ni vazi ni lao.” 2:187). “Wao ni vazi lenuBaqarah na nyinyi ni vazi lao.” (Sura AlBaqarah 2:187).

Usul al-Kafi Bihar Al-Answar, Juz. 103, uk. 224. 50 Mustadrak z⎯ä3Al-Wasail, ó¡uŠÏ9 $yγy_juz. ÷ρy— $p2,κ÷]uk. ÏΒ Ÿ≅531 yèy_uρ 48 49

;ο‰ y Ïn≡uρ <§ø¯Ρ ⎯ÏiΒ Νä3s)n=s{ “Ï%©!$# uθèδ *

z⎯ä3ó¡uŠÏ9 $yγy_÷ρy— $pκ÷]ÏΒ Ÿ≅yèy_uρ ;ο‰ y Ïn≡uρ <§ø¯Ρ ⎯ÏiΒ Νä3s)n=s{ “Ï%©!$# uθèδ * 55 ∩⊇∇®∪ ( $pκös9Î) ∩⊇∇®∪ ( $pκös9Î)

“Yeye ndiye aliyewaumba katika nafsi moja, na katika hiyo akamjaalia mkewe ili apate utulivu

∩⊇∇∠∪ 3 £⎯ßγ©9 Ó¨$t6Ï9 öΝçFΡr&uρ öΝä3©9 Ó¨$t6Ï9 £⎯èδ 4 “Wao ni vazi lenu na nyinyi ni vazi lao.” (Sura AlMtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU Baqarah 2:187). z⎯ä3ó¡uŠÏ9 $yγy_÷ρy— $pκ÷]ÏΒ Ÿ≅yèy_uρ ;ο‰ y Ïn≡uρ <§ø¯Ρ ⎯ÏiΒ Νä3s)n=s{ “Ï%©!$# uθèδ *

∩⊇∇®∪ ( $pκös9Î)

“Yeye ndiye aliyewaumba katika nafsi moja, na

“Yeye ndiye aliyewaumba katika nafsi moja, ili na katika akamkatika hiyo akamjaalia mkewe apate hiyo utulivu jaalia mkewe ili apate utulivu kwake.” (Sura Al-A’araf 7:189).

kwake.” (Sura Al-A’araf 7:189).

Kuhusiana na swali la mwisho, bila kupuuzia jukumu la Kuhusiana na swali la mwisho, bila kupuuzia jukumu la wanawake Uislamu umemtwika mwanaume majukumu zaidi kama wanawake Uislamu umemtwika mwanaume majukumu zaidi vile kuilinda na kuitunza familia. Kwa kuzingatia haya, kutekeleza kama vile kuilinda na kuitunza familia. Kwa kuzingatia haya, maombi ya mume hakukusudiwa kuwa kufidia matunzo anayotoa. kutekeleza maombi ya mume hakukusudiwa kuwa kufidia Qur’ani imetoa maelezo yake vizuri zaidi. matunzo anayotoa. Qur'ani imetoa maelezo yake vizuri zaidi. ∩∠⊇∪ 4 <Ù÷èt/ â™!$uŠÏ9÷ρr& öΝßγàÒ÷èt/ àM≈oΨÏΒ÷σßϑø9$#uρ tβθãΖÏΒ÷σßϑø9$#uρ

∩∠⊇∪ 4 <Ù÷èt/ â™!$uŠÏ9÷ρr& öΝßγàÒ÷èt/ àM≈oΨÏΒ÷σßϑø9$#uρ tβθãΖÏΒ÷σßϑø9$#uρ “Na waumini wanaume na waumini wanawake ni marafiki wao kwa wao;” (Sura At-Tawba 9:71) “Na wanaume na waumini marafiki wao “Nawaumini waumini wanaume na waumini niwanawake nikwa 68 wanawake Fatma: nyuma ulitaja haki ambazo9:71) wanandoa wanazo, wao;” (Sura At-Tawba marafikiHuko wao kwa wao;” (Sura At-Tawba 9:71) kila mmoja kwa mwenzake. Tukianza na mke, unaweza Fatma: Huko nyuma ulitaja haki ambazo wanandoa wanazo, ukaelezea baadhi ya miongozo ya haki zakewanandoa za ndoa? wanazo, Fatma: Huko nyuma ulitaja haki ambazo kila kwakwa mwenzake. Tukianza na mke, ukaelezea kilammoja mmoja mwenzake. Tukianza na unaweza mke, unaweza baadhi ya miongozo ya haki zake za ndoa? Sayyid: kubwayakabisa na za muhimu ukaelezeaMoja baadhiyayahaki miongozo haki zake ndoa? ambazo Uislamu ni uhuru kifedha, nafaqa. Sayyid:umempatia Moja ya mwanamke haki kubwa kabisawana muhimu ambazo Mume anawajibika kwa asilimia mia moja kugharamia Sayyid: Moja ya haki kubwa kabisa na muhimu ambazo Uislamu umempatia mwanamke ni uhuru wa kifedha, nafaqa. Mume matunzo ya mke na watoto. Kunanikanuni mbili zinazoongoza Uislamu umempatia mwanamke uhuru wa kifedha, nafaqa. anawajibika kwa asilimia mia moja kugharamia matunzo ya mke na matarajio ya riziki ya mtu. Mume anawajibika kwa asilimia mia moja kugharamia watoto. Kuna zinazoongoza matarajio ya riziki ya mtu. matunzo ya kanuni mke nambili watoto. Kuna kanuni mbili zinazoongoza matarajio ya riziki ya mtu. çμ9s?#u™ !$£ϑÏΒ ÷,ÏΨã‹ù=sù …çμè%ø—Í‘ Ïμø‹n=tã u‘Ï‰è% ⎯tΒuρ ( ⎯ÏμÏFyèy™ ⎯ÏiΒ 7πyèy™ ρèŒ ÷,ÏΨã‹Ï9 çμ9s?#u™ !$£ϑÏΒ ÷,ÏΨã‹ù=sù …çμè%ø—Í‘ Ïμø‹n=tã u‘Ï‰è% ⎯tΒuρ ( ⎯ÏμÏFyèy™ ⎯ÏiΒ 7πyèy™ ρèŒ4∩∠∪ ÷,Ïª! Ψã‹Ï9$#

4∩∠∪ ª!$# 56 wasaa wake, na mwenye “Mwenye wasaa agharimie kwa dhiki agharimie katika alichompa Mwenyezi Mungu.” (Sura At-Talaq “Mwenye wasaa65:7). agharimie kwa wasaa wake, na mwenye dhiki agharimie katika alichompa Mwenyezi Mungu.” Nafaqa ina maana (Sura At-Talaq 65:7). ‘gharama za maisha’ Ni neno pana

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

“Mwenye wasaa agharimie kwa wasaa wake, na mwenye dhiki agharimie katika alichompa Mwenyezi Mungu.” (Sura At-Talaq 65:7).

Nafaqa ina maana ‘gharama za maisha’ Ni neno pana linalojumuisha vitu vingi kama vile nguo, nyumba, samani na fedha za matumizi, kuna vitabu vinavyofafanua haya juu ya mambo anayopaswa kuipatia familia. Baadhi ya vitabu vimeandikwa hata mambo madogo madogo kwa mfano vitu vinavyopaswa kuwekwa ndani kama vile mafuta ya kula, sukari, unga na baadhi ya vyakula ambavyo hutumika katika sikukuu za Kiislamu. Fatma: Je, utegemezi wa kifedha wa mke unahusiana na wanaume kuwatunza wake zao tu? Sayyid: Wanawake katika Uislamu, wawe wameolewa, hawajaolewa wameachika au ni wajane, kamwe hawawajibiki kufanya kazi ili wajipatie riziki. Kama hajaolewa au ameachika, baba yake ndiye humpa matunzo. Ikiwa baba yake ameshafariki basi kaka yake humtunza. Kama hii haitoshelezi basi baba zake wakubwa na wadogo watamtunza. Kama ameolewa mume wake atamtunza. Kama ni mjane amefiwa na mume, basi mali ya mumewe au mtoto wake wa kiume atamtunza. Hii haina maana kuwa mwanamke hawezi akatafuta ajira au hawezi kujiendeleza na kufanya kazi katika fani anayoipenda. Ni hiari yake. Akitaka kutumia haki yake ya kidini ya kuwategemea wengine kifedha ni sawa na kama ni muwajibikaji na anaweza kujitunza mwenyewe, hiyo pia inakubalika. Fatma: Kwanini Uislamu umempa mwanamke wepesi huu katika maswala ya fedha? Sayyid: Uislamu unamuona mwanamke kama mtu anayestahili heshima. Uislamu umehifadhi utu na heshima ya wanawake kwa kuwaondolea kazi nzito za kuchosha kimwili na kiakili katika 57

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kujipatia riziki zao. Nia na dhumuni la kweli la Uislamu ni kuwawezesha kuchukua kazi muhimu kuliko zote, kwa mfano kazi ya kulea familia yenye maadili safi na inayoheshimika. kwa ujumla wanawake na wanaume wanatarajia na kutamani kuwa siku moja kuoa na waolewe na waanzishe familia. Mwanamke anapoamua hivyo, na kuwa kwake mama, basi huenda akapata mabadiliko makubwa sana ya kimwili na kisaikolojia, mabadiliko ambayo yako nje ya uwezo wake. Uislamu umemjali mwanamke na umemuondolea mzigo huu mkubwa kwa kutomuongezea mzigo mwingine wa kutafuta riziki. Haifikiriwi kwamba wanawake hawana uwezo wa kimwili na kiakili wa kujitunza. Baadhi yao wamethibitisha kuwa na uwezo wa kufanya kazi kama wanaume na pia wamedhihirisha uwezo na vipaji vya uongozi. Hata hivyo upekee wa silka ya mwanamke umemuweka katika nafasi makhususi. Mara nyingi wanawake wanabanwa na maumbile yao ya kimwili ambayo huwaathiri kimwili na kihisia. Wanawake kwa ujumla wanazo sifa mbili ambazo Mwenyezi Mungu amewatofautisha wao na wanaume. Kwanza wao ni lazima wawepo ili kuwepo na uzazi. Pili wana miili minyororo zaidi na hisia za utambuzi (sensitive perceptions). Tofauti hizi za kipekee zinawafanya wawe na nafasi ya kipekee ambayo inahitaji mwongozo maalum kuhusiana na maisha yao. Uislamu haubagui. Sheria za Kiislamu zinakusudia ustawi wa jamii. Uislamu unatetea wazo kuwa wanaume wanafaa zaidi kufanya kazi nje ya nyumba na wanawake wanafaa zaidi kulea familia. Uislamu haumlazimishi yeyote kuufuata mwongozo (huu) moja kwa moja na kwa kila kitu, kuna hiari. Ikiwa wanandoa watakubaliana kuishi mtindo fulani wa maisha basi ni haki yao kuishi kama 58

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

wanavyoona inafaa (kama vile wote wawili kufanya kazi) ili mradi hawavunji kanuni za Uislamu. Fatma: Umetaja nukta ya kufurahisha juu ya kuwepo hiari ya kufuata miongozo iliyopendekezwa. Jambo hili lazima lifafanuliwe baadaye. Tukirudi kwenye haki ambazo mke anazo kwa mume wake, mara nyingi wanawake wanaelezwa juu ya jukumu lao la unyumba kwa waume zao. Je unaweza kueleza namna ya mapenzi ambayo mke anaweza kutarajia kutoka kwa mume wake? Sayyid: Kuna hadith mashuhuri katika Uislamu, â&#x20AC;&#x153;Hakuna aibu katika kuuliza swali linalohusu imani.â&#x20AC;? Hii ina maana jambo lolote linaruhusiwa kujadiliwa. Hakuna jambo lililokatazwa kujadiliwa, hata liwe binafsi, nyeti au lenye ubishani kiasi gani. Uislamu unayajali sana mahitaji ya kimwili na kihisia ya wanawake. Moja ya haki kubwa aliyonayo mke kwa mume wake inaitwa haq-al-irwa al-jinsi, yaani mchezo wa kimapenzi kabla ya unyumba na kukidhi hamu ya unyumba ya mwanamke. Wanachuoni wa Kiislamu wameeleza kwa kina juu ya jinsi ya kufanya mapenzi na staili zake. Nitataja nukta chache alizozieleza Mtume (saww). Kama ilivyokuwa mke anapaswa kuwa tayari kumpokea mume wake (kimapenzi), mume pia anapaswa kuwa tayari kumpokea mke wake pindi akitaka unyumba. Imekatazwa mwanaume kukaa bila kufanya mapenzi na mke wake kwa miezi mine.51 Hata kama mume yupo safarini, anapaswa kukatisha safari yake na kurudi nyumbani, isipokuwa kama amezuiwa safarini, kwa mfano kama amefungwa gerezani. Kama mke anahitaji sana kufanya unyumba na mume ameacha kutekeleza jukumu lake, basi mume atakuwa anafanya dhulma. 51

al-Tahthiib, Jz. 7 59

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Nisahihishe ikiwa nitakuwa nimekosea nilichosoma hapa. Ikiwa mke atakataa kumpa unyumba mume wake kwa sababu anaumwa kichwa, au amechoka au hajisikii kufanya hivyo, basi malaika watamlaani? Sayyid: Bila kujali kuwa ana maumivu ya kichwa, mgongo au sehemu yeyote ya mwili. Kama kweli anaumwa, na hajisingizii tu, haifai mume kumuomba mkewe unyumba. Haki ya unyumba ni haja na jukumu la wanandoa wote wawili. Mke akimkatalia mumewe kwa sababu ya uvivu tu au kwa sababu hajisikii, basi hapo atakuwa hatekelezi jukumu lake la ndoa. Halikadhalika mume akimkatalia mkewe unyumba, pia atakuwa hatekelezi jukumu lake la ndoa. Tukirejea kwenye mazungumzo yetu, kuna neno la Kiarabu liitwalo muda’abah. Linaelezea jinsi mama anavyocheza na mtoto wake kwa upendo. Neno hili pia hutumika kuzungumzia uhusiano kati ya mume na mke. Imependekezwa sana kuwa mume aonyeshe hisia kwa mke wake kwa kumuonyesha kumpenda. Kuna hadith kutoka kwa Imam Ja’far inayosema kuwa “Yeyote atakayemuingilia mke wake na akamaliza haja zake na kumuacha mke hajamaliza haja zake na kisha mke huondoka (kitandani), kwamba kama angemuona mtumwa angemkumbatia.”52 Maudhui ya hadith hii ni kueleza haja na umuhimu wa mume kukidhi haja (hamu) za kimapenzi za mkewe kabla ya kuondoka (kitandani). Fatma: Kwa nini hapa neno utumwa limetumika? Sayyid: Kabla wakati na hata baada ya Mtume, utumwa ulikuwepo. Ingawa utumwa ulikuwa katika hatua za kutokomezwa na Uislamu, bado uliendelea kuwepo kwa muda mfupi baada ya Mtume. Watumwa hawakuwa na haki au hadhi sawa na watu huru. Kwa sababu hii watumwa walitazamwa kama raia wa daraja la pili. 52

Man la yuhthural Al-Faqiih, Juz. 3, uk. 364 60

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Mtumwa hapa ametumika kama mfano katika kufafanua nukta kuwa wakati wanandoa wanapokuwa wanafanya tendo la ndoa, na mume akamaliza haja zake na kumuacha mke wake hajamaliza haja zake, basi mume huwa amemuacha mke katika hali ya mtihani, ambayo inaweza kumlazimisha kujaribu kukidhi haja zake na hata mwanaume ambaye ni wa hadhi ya chini, kama mfano wa mtumwa uliotolewa katika hadithi hii. Imam Sadiq amesema: “Mume anapomwendea mke wake (kufanya mapenzi), asimwendee kama ndege kugonga na kukimbia. Anatakiwa kurefusha muda ili akidhi haja za mkewe.”53 Mtume pia alisema, “Mume anapomwendea mke wake (kufanya mapenzi), asifanye haraka (kumaliza) hadi hapo mke atakapokuwa amemaliza haja zake kwa sababu wanawake wana haja pia.”54 Mtume amesema, “Ikiwa mwanaume atawakusanya wanawake na akawa hawaingilii na ikiwa mmoja wa wake atazini basi sehemu kubwa ya dhambi itakuwa kwa mwanaume kwa sababu hakutekeleza jukumu lake.”55 Haki nyingine aliyonayo mke kwa mume wake ni mume wake ajitunze vizuri, yaani mwili wake uwe safi, anyoe vizuri nywele zake, anukie vizuri, mavazi yake yawe safi n.k. Kuna hadith kutoka kwa Imam Ali ibn Musa al-Ridha,56 akisimulia hadith ya Mtume kuwa, “Wanawake wa Bani Israil walipotoka kwenye njia ya usafi (wa kutozini) kwa sababu waume zao walikuwa hawajali usafi na unadhifu. Unachokitarajia kwa mkeo naye anakitarajia hicho kwako.” (Tazama Biharul Anwar.”57 Usul Al-Kafi, Juz. 5 Usul Al-kafi, Juz. 5 55 Usul Al-kafi, Juz. 5 56 Ali Ridha ni Imamu wa nane katika Maimamu 12 wa Ahlul Bayt. 57 Bihar Al-Anwar, Jz. 76, uk. 102. 53 54

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Mtume alisema, “Nyinyi wanaume mnapaswa kujinadhifisha na kujiandaa kwa ajili ya wake zenu kama ambavyo mngependa wao wajiandae kwa ajili yenu.”58 Mwanaume mmoja alikuwa anamsimulia mwenzake mazungumzo aliyofanya na Imam Ali. Akasema: “Nilimuona Imam Ali akiwa ametia dawa nywele zake. Nikamuuliza (Imam Ali) ikiwa kweli alikuwa ametia dawa nywele zake, Imam Akasema, “Ndiyo Mwanaume kujipamba kwa ajili ya mke wake humsaidia mke kuwa msafi wa kimaadili (kutozini). Wanawake wanaopotoka kutoka katika njia ya uaminifu (kutozini), hufanya hivyo kwa sababu ya uzembe na makosa ya waume zao. Ungependa kumuoa mke wako akiwa mchafu mchafu? Yule mtu akajibu, ‘Hapana” Imam Ali akaongeza kuwa, “hata yeye mkeo anafikiri kama unavyofikiri wewe.” 59 Sasa, haki ya tatu ambayo mke anaweza kumuomba mumewe ni muthajia, yaani kuambatana na kuwa pamoja. Hii ni kwa mume kulala na mke wake katika kitanda kimoja usiku kucha, si lazima kulala huku kuwe kwa kufanya tendo la ndoa. Mwisho, ni kama Qur’ani ilivyoeleza vizuri kuwa’ “Ishini nao (wake zenu) kwa wema na upole.” (Sura An-Nisaa 4:19). Aya hii inajieleza na inaelezea kwa ujumla jinsi ya mtu kumtendea mke wake. Fatma: Tamkeem au haq-l-istimtaq. Hii ni kwa mke kujiweka tayari kwa ajili ya kumridhisha na kumfurahisha mume wake. Je, unaweza kufafanua juu ya kujiandaa? Sayyid: Moja ya tabia muhimu za mke katika ndoa ni tamkeem au haq-l-istimtaq. Hii ni kwa mke kujiweka tayari kwa ajili ya 58 59

Mustadrak Al-Wasil, Jz. 2 uk. 559. Wasai Al-Shiah, Juz. 14, uk. 183. 62

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kumridhisha na kumfurahisha mume wake. Hata hivyo kuna wakati mambo haya hayaruhusiwi, kwa mfano mke anapokuwa hedhini, siku kadhaa baada ua kujifungua, mke anapokuwa anaumwa, anapokuwa Hijja na katika saumu za wajibu pamoja na anapokuwa katika sala. Mbali na dharura hizi, katika hali nyinginezo mke anapaswa kuwa tayari kwa ajili ya mumewe kimwili na kiakili. Mwanamke mmoja alikuja kwa Mtume kulalamika juu ya mumewe. Baada ya kutoa malalamiko yake, Mtume alibaini kuwa mke mwenyewe alichangia kuwepo kwa tatizo hilo. Mtume akasema: “Labda wewe ni miongoni mwa wacheleweshaji.” Yule mwanamke akauliza, “Ni wapi hao wacheleweshaji?” Mtume akajibu, “Mcheleweshaji ni mke ambaye mume wake anapomwita ili aje wawe naye (kitandani) hujichelewesha mpaka mume wake anachoka au analala.”60 Kisa hiki cha kweli kina maana kubwa. Wakati fulani wanawake wanaweza kuwa na shughuli nyingi na kazi za nyumbani au za ofisini au biashara, au za kijamii kiasi cha kuwa pindi waume zao wanapotaka kuwa nao wanawapuuza au kujichelewesha. Baadhi ya kazi hizi ni muhimu lakini haziwezi zikalingana na thamani ya kumjali mwenzi wako katika ndoa. Kumbuka, ndoa ni kitendo cha ushirikiano (wa unyumba na mambo mengine) wa watu wawili. Halikadhalika, mapendekezo yaliyoorodheshwa juu ya haki ya mume ya tamkeem ni sawa na yale ya haki ya mke ya haq-al-irwa al-jinsi. Mke anapaswa kujirembesha kwa ajili ya mume wake kwa kuoga kujipaka wanja, kujipulizia unyunyu (manukato) kuvaa vito vya thamani, na kuvaa nguo za kuvutia. Hata kama mume wake ni kipofu au kiziwi, ile harufu ya manukato itamvutia sana. 60

Usul Al-Kafi, Juz. 5 63

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Tukiendelea na haki ya mwisho na ya kumalizia kabisa (hiyo ndio mhimili wa uhusiano imara) ni haq-al-maiyah, aina ya uswahiba na urafiki. Mume anaweza kumuomba mke wake amsindikize, au kumtaka awepo nyumbani yeye mume atakapowasili, au kuwa pamoja wakati wa jioni. Hizi ni haki tu ambazo wanandoa wanaweza kudaiana na kupeana. Kwa baadhi ya wanandoa haki hizi hazitekelezeki au hutekelezwa mara chache sana au wala hailazimu kuzitaja ambapo kwa wengine haki hizi ni jambo la maana na la lazima mno. Uislamu hauwalazimishi wanandoa kuambatana na kila haki tuliyoitaja hapa neno kwa neno. Uislamu umezitaja ili kusaidia kama muongozo wa kupunguza kutoelewana, magomvi na farka ndani ya ndoa. Ni aina ya ushauri, mapendekezo na maelekezo ya kuzuia matatizo fulani. Kila mtu (mke na mume) ana haki ya kukubali au kukataa kabla ya ndoa kufungwa, haki yoyote katika hizi tulizozitaja. Fatma: Ulieleza huko nyuma kwamba mwanamke ana hiari (ya kufuata au kutofuata) miongozo iliyopendekezwa. Je! hapa unajaribu kusema kuwa haki zilizotajwa sio lazima na ni hiari tu ya mtu? Sayyid: Baada ya kufunga ndoa haki zilizotajwa huanza kufanya kazi. Wanandoa hawalazimiki kuitekeleza kila haki hatua kwa hatua, wao wameshapewa fursa ya ama kuzitumia haki zao au kuziacha nyinginezo. Hata hivyo kitu cha kuvutia ni kwamba, kama mmoja wa wanandoa au wote wawili wataamua kurekebisha au kuziacha baadhi ya haki, baada ya wote wawili kukubaliana ili mradi hilo liwe haliendi kinyume na sheria za Kiislamu, basi Uislamu hauna pingamizi. Fatma: Imani yangu ilikuwa kwamba sheria za Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani haziwezi kubadilishwa au kurekebishwa na mtu yeyote. Sayyid: Ni kweli, sheria za Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani kamwe haziwezi kubadilishwa au kuachwa, lakini haki zinaweza kubadilishwa au 64

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kurekebishwa. Katika Uislamu kuna kanuni mbili zinazotofautisha taratibu na mienendo. Moja inaitwa hukumu na nyingine inaitwa haki. Fatma: Je, unaweza kufafanua hukumu na haki? Sayyid: Hukumu ni amri ya kisheria; maelekezo ya Mwenyezi Mungu, Amri iliyowekwa na Allah. Hakuna anayeweza kuirekebisha, kuibadilisha au kufuta kwa namna yeyote. Chukua mfano wa mwanamke kuvaa hijab, hakuna hata mmoja mwenye haki ya kusema kuwa katika siku hizi au zama hizi, au kwa sababu mwanamke anaishi katika eneo hili la dunia basi asivae hijabu au kwamba mume wake hataki (mkewe) avae hijabu. Hijabu ni lazima. Ni amri ya Mwenyezi Mungu. Hakuna mwenye haki ya kuondoa sheria hiyo sawa tu na ilivyo kwa amri ya Swala, Saumu, Zaka na Hija, kutokunywa pombe, kutocheza kamari na mengineyo. Hizi ni amri, sheria ambazo ameamrishwa kila mwislamu kuzifuata. Haki (huquq) katika suala la haki na wajibu katika ndoa inachukuliwa kuwa ni wajibu, lakini ambao unaweza kuachwa kurekebishwa au kuwekewa masharti ili mradi pande zote mbili zikubali na kwamba mabadiliko hayo yasipingane na sheria za Kiislamu. Hapa Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani inaonyesha ukarimu. Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani imewapa watu uhuru wa kuishi kwa kadri wanavyoona wao inafaa. Haki za ndoa zilizotajwa haziwezi zikabatilishwa, lakini zinaweza kurekebishwa. Sheria za Kislamu zinawaruhusu wanandoa kuweka vipengele (vipya, au kuzikataa baadhi ya haki zao za ndoa ili mradi tu wote wawili wakubaliane na kwamba mabadiliko haya yasipingane na sheria za kiislamu. Allah anataka watu waishi kwa maelewano ndani ya hukumu zilizoamuriwa. Allah hataki kudhibiti kila kitu juu ya ni vipi wanandoa waishi. Allah anataka wanandoa wakubaliane juu ya kilicho bora kinachofaa kwa mtindo wa maisha 65

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

yanayohusika. Makubaliano ya pamoja, ushirikiano na masikilizano ndio mambo ambayo hujenga ndoa imara na thabiti. Imependekezwa sana kwamba, kabla ya ndoa wanandoa wakubaliane juu ya mambo wanayoyaona kuwa ni muhimu. Wanandoa wakifikia makubaliano na ikawa makubaliano hayo yamo ndani ya mipaka ya sheria za Kiislamu, basi hakuna haja ya kuzingatia haki za ndoa zilizotajwa. Wanachuoni wanazitumia haki hizo tu ziilizotajwa, (kama kigezo cha kuhukumia) wakati wanandoa wamediriki kuzikubali haki hizi zilizopendekezwa na Uislamu, halafu baadaye mmoja wa wanandoa au wote wanakataa kuzifuata. Kwa kufafanua hili, kumekuwa na matukio kadhaa ambapo baadhi ya wake, hasa wenye umri mkubwa huweka kipengele katika mkataba wao wa ndoa, kipengele ambacho huelezea kusamehe haki ya unyumba na mume. Mwanaume akikubali mkataba wa ndoa huwa sahihi. Ingawa hili linaweza kuwa sio jambo la kawaida lakini limo ndani ya haki za mke ili mradi mume akubali. Inawezekana nia yake ya ndoa sio mahitaji binafsi. Inawezekana lengo la ndoa lilikuwa zaidi ya mkataba wa kibiashara, heshima ya kijamii au usalama. Ana haki yake kuweka sharti hili au jingine ili mradi tu akubaliane na mumewe na lisipingane na sheria za Kiislamu. Mfano mwingine ni kuwa mwanaume anayetaka kuoa anaweza kupendekeza masharti fulani kwa mke wake. Anaweza kumwambia kuwa, “Ninakuoa ikiwa utakubali kuwa hii ndio itakuwa nyumba yako (ya bei ya wastani), utatumia gari hili la bei chini, na kila mwezi nitakupa kiasi kadhaa cha fedha …” Ikiwa mke atakubali masharti haya, ndoa itakuwa sahihi, hata kama mume alikuwa na uwezo wa kutoa vitu vya gharama kubwa zaidi, pengine kwa sababu binafsi. Kwa mfano, kama mume ana hofu kuwa mke huenda akamuacha mume wake huyu au pengine atazitumia kwa ajili ya ndugu zake. 66

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Anaweza kuwa bahili kidogo au kuwa makini na mwangalifu zaidi katika matumizi yake ya fedha. Fatma: Huko nyuma ulitaja kanuni kuu inayohusiana na wasaa wa riziki ya mtu, ‘mwenye wasaa atumie kwa mujibu wa wasaa wake na yule mwenye uwezo kidogo, atumie kwa kadri Mwenyezi Mungu alivyomjaalia (ruzuku) (65:7). Je aya hii sio hukumu? Je aya hii haiwezi kumlinda mwanamke dhidi ya mwanaume bahili? Sayyid: Aya uliyoitaja ilikuwa ni hukumu mahsusi iliyo katika sura ya ‘Talaka’ katika Qur’ani, ambayo humwamrisha mwanaume kumpa matunzo mke wake anayenyonyesha. Hata hivyo Aya hii inaweza kutumika katika maeneo mengine ya maisha pia, kwa mfano matumizi katika maisha ya ndoa. Aya hii ni hukumu, lakini pia inahusu ndoa ambazo kabla ya kufungwa, hazikuwekewa masharti, mabadiliko, marekebisho na mapatano ya ziada. Aya hii inahusiana na ndoa ambazo hazikuwekewa masharti yoyote. Tukirejea kwenye mfano tulioutaja huko nyuma wa mwanaume ambaye alikuwa amepanga kuoa, lakini akaweka masharti kabla ya kuoa, huyu kimsingi alimpa mwanamke hiari ya ama kuolewa na mwanaume huyu au asiolewe naye kabisa. Anaweza kukubali masharti haya au akayakataa na hivyo ndoa haitafungwa. Fatma: Wakati wa kufunga ndoa, haki za kila mwanandoa huwa tayari zinafahamika (ambazo ni zile zilizotajwa na Uislamu), hata kama wanaooana hawazijui haki zao. Je nimepatia? Sayyid: Ndio umepatia. Baada ya kufunga ndoa haki zote zilizoelezwa na Uislamu huwa zimekubaliwa, bila kujali kuwa mmoja au wanandoa wote hawazijui haki zenyewe. 67

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Wanandoa wakipenda, wanaweza kuongeza au kupunguza (au kuzifuta kabisa) haki zao. Je nimepatia? Sayyid: Ndio lakini ikiwa tu mabadiliko hayo yamo ndani ya mipaka ya kidini na ikiwa wanandoa watakubaliana. Fatma: Qur’ani tayari imeshaeleza kuwa mwanaume mwenye uwezo, atoe matunzo kwa mujibu wa uwezo wake. Sasa Wanachuoni wanatofautishaje kati ya aya ambazo ni wajibu au zenye kulazim (hukumu), na zile ambazo zinaruhusiwa kubadilishwa (haq)? Sayyid: Kimsingi jinsi wanavyuoni wanavyotofautisha kati ya hukumu za lazima (kama vile Swala, Saumu au Zaka) na baadhi ya haki ambazo zinaweza kurekebishwa, na hizi ni zile ambazo zinahusiana na mikataba ya kijamii kama vile ndoa, talaka au mikataba ya biashara. Chukua mfano, Aya inayosema, “Wanaume ni wasimamizi wa wanawake.” (Sura An-Nisaa 4:34). Aya inamuamrisha mume kubeba gharama ya matunzo ya mke. Lakini amri hii sio lazima (hukumu) ni haki. Ikiwa kwa mfano mwanamke tajiri ataamua kumtunza mume wake, anaweza kufanya hivyo. Uislamu haumzuii mwanamke kumtunza mume wake (kifedha). Fatma: Je mwanamke anaweza kabla ya ndoa, kumuwekea mumewe sharti kuwa asioe mke wa pili? Sayyid: Ndiyo anaweza, lakini ikiwa mume wake atakubali. Fatma: Lakini ulisema kuwa sharti linapaswa lisipingane na kanuni za kidini; na hapa Uislamu unamruhusu mwanaume kuoa wake wanne. Sayyid: Neno la msingi linakubaliwa. Maana yake limeruhusiwa. Ni muhimu kukumbuka kuwa kuoa mke wa pili sio wajibu (lazima), 68

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

ila linaruhusiwa (mubah). Kuna tofauti kati ya mambo ya wajibu na matendo yaliyoruhusiwa. Kama ingekuwa kuoa wake wengi ni wajibu mke asingekuwa na haki ya kuweka kizuizi hiki. Mke anapoeleza katika mkataba wake wa ndoa kuwa hataki mume wake aoe mke wa pili, kimsingi anasema kuwa ‘Utakapokuwa umenioa, huruhusiwi kufanya kitendo hiki kilichoruhusiwa, na ukitaka kufanya hivyo utapaswa kunipa talaka kabla ya kutekeleza jambo hili. Hapa hasemi kuwa hawezi kumuoa mwanamke mwingine, hasemi kuwa ni haramu kwake kuoa mke mwingine, ni halali, anaweza kuoa mwanamke mwingine, lakini mkataba wake wa ndoa unasema kuwa atapaswa kumpa talaka kwanza kabla ya kuoa mke mwingine. Fatma: Je, wanandoa wanaotaka kurekebisha mkataba wao wa ndoa wanapaswa kumshirikisha Imam (mwanachuoni wa Kiislamu) au mahakama ya Kiislamu? Sayyid: Inahimizwa sana kuwa wanandoa waandike marekebisho yao mbele ya mashahidi wawili waadilifu. Kielelezo hiki kitakuwa ni ukumbusho na usalama ikiwa matatizo yatatokea baadaye. Fatma: Kwa mujibu wa baadhi ya hadithi ndoa inachukuliwa kuwa ni kutekeleza nusu ya dini. Hadith hizi zinaleta picha kuwa ndoa ni wajibu kwa Waislamu wote. Je ndivyo ilivyo? Sayyid: Ndio, katika Uislamu sio wajibu wa lazima bali ni jambo lililohimizwa sana. Uislamu unaichukulia taasisi ya ndoa kuwa ni mfano wa kulinda usafi wa mtu, kimaadili, kiakili, kimwili na kiroho. Hivyo ndoa huwa ni jambo lenye kuhimizwa sana. Mtume alisema, “Mwenye kufunga ndoa huilinda nusu ya dini yake.61 Hivyo 61

Wasail Al-Shi’ah 69

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

ili kuhakikisha na kulinda maadili (ya kuepukana na zinaa), huwa ni wajibu kwa Mwislamu kufunga ndoa ingawa wale ambao wataamua kukaa bila kuoa hawatahesabiwa kuwa wametenda dhambi. Fatma: Je ndoa inahitaji mashahidi? Sayyid: Kwa mujibu wa madhehebu ya Ahlul Bait (Shia), inapendekezwa mashahidi wawepo lakini sio lazima. Ikiwa wanandoa watajisomea ndoa wenyewe, bila mashahidi ndoa yao huwa sahihi. Talaka ndiyo huhitaji mashahidi ili waweke vikwazo, lakini kwenye ndoa mashahidi sio lazima. Uislamu umerahisisha na kulifanyia wepesi suala la watu kuoana. Fatma: Je ni lazima ndoa ifungwe kwa Kiarabu? Sayyid: Wanachuoni wengi wa sasa wanapendelea ndoa ifungwe kwa Kiarabu lakini kama hili haliwezekani, lugha yoyote inaweza kutumika. Fatma: Mwanamke anapoolewa anapaswa kubaki na jina lake la usichana (la kabla hajaolewa). Hapaswi kutumia jina la mume wake badala ya jina la baba yake. Je niko sahihi? Sayyid: Kama mke anapenda anaweza kubaki na jina lake la usichana na ikabaki ni utambulisho wake unaojitegemea. Fatma: Inafahamika vyema kuwa mwanamke wa Kiislamu hawezi akaolewa na mwanaume asiyekuwa Mwislamu, lakini pia kuna hoja zinatolewa kupinga suala la wanaume wa Kiislamu kuwaoa wanawake wa Kikristo au wa Kiyahudi. Wale wanaounga mkono suala la Mwislamu kuwaoa wanawake wa Kikristo na Kiyahudi wanasema. 70

Mtazamo Mpya MWANAMKE UISLAMUkuwaoa Wale wanaounga mkono suala laKATIKA Mwislamu wanawake wa Kikristo na Kiyahudi wanasema.

⎯ÏΒ |=≈tGÅ3ø9$# (#θè?ρé& t⎦⎪Ï%©!$# z⎯ÏΒ àM≈oΨ|ÁósçRùQ$#uρ ÏM≈oΨÏΒ÷σßϑø9$# z⎯ÏΒ àM≈oΨ|ÁósçRùQ$#uρ !∩∈∪ öΝä3Î=ö6s% “Na wanawake kujichunga katikanawaumini “Na wanawake wenyewenye kujichunga katika waumini wanawake na wenye kujichunga wale waliopewa Kitabu kabla yenu,” wanawake wenye katika kujichunga katika wale waliopewa Kitabu (Sura Al-Maida kabla yenu,” (Sura Al-Maida 5:5). 5:5). JeJemwanaume Kiislamu anaweza kuoakuoa mwanamke wa wa mwanaumewawa Kiislamu anaweza mwanamke Kikristo au Kiyahudi bila ya mwanamke huyo kubadili dini nakuwa Kikristo au Kiyahudi bila ya mwanamke huyo kubadili dini na kuwa Mwislamu? Mwislamu?

Sayyid:Aya Aya uliyoinukuu, inahusiana na matukio yaliyotokea Sayyid: uliyoinukuu, inahusiana na matukio yaliyotokea enzi za za Mtume. Uislamu ulipoenea na kuwa maarufu hukohuko Uarabuni enzi Mtume. Uislamu ulipoenea na kuwa maarufu Uarabuni baadhi ya wanaume wa Kiislamu baadhi ya wanaume wa Kiislamu walianzawalianza kujionakujiona fahari kwa fahariya kwa sababu ya urithi kidini.hiiKwa sababu hii sababu urithi wao wa kidini.wao Kwawa sababu baadhi ya wanaume baadhi ya wanaume walikuwa wanataka hawa walikuwa wanatakahawa kuwaoa wanawake ambao kuwaoa wamezaliwa wanawake ambao wamezaliwa Waislamu tu. Hawakuwapa Waislamu tu. Hawakuwapa fursa wanawake walioamini waliokuwa fursa wanawake walioamini waliokuwa wamesilimu kutokea wamesilimu kutokea Ukristo au Uyahudi. Uislamu ulikuwa katika Ukristo au katika Uyahudi. Uislamu ulikuwa unataka unataka wanaume wa Kiislamu wawaoe pia wanawake Waislamu wanaume wa Kiislamu wawaoe pia wanawake Waislamu wapya wapyawaliotokea waliotokeakatika katikaUkristo Ukristona naUyahudi. Uyahudi. Uislamu ni muendelezo na ukamilishaji wa dini tatu za tauhid Uislamu ni muendelezo na ukamilishaji wa dini tatu za tauhid (zinazoamini (zinazoaminijuu juuyayaMungu MunguMmoja). Mmoja).Uislamu Uislamuunaviamini unaviaminivitabu vya asili vya (kabla kubadilishwa) vya Taurati, Injili na Zaburi vitabu asiliya (kabla ya kubadilishwa) vya Taurati, Injili na na unawahesabu wafuasi wa Musa na Yesu kuwa ni ‘Watu wa Vitabu.” Zaburi na unawahesabu wafuasi wa Musa na Yesu kuwa ni ‘Watu Kwa wa vileVitabu.” moja ya msingi wa ndoa ni maadili thabiti ya familia

na kuchangia mambo mnayoyaamini na kuyapenda, Wanachuoni wa zama hizi wa Ahlil Bait, kama tahadhari ya lazima, wamesema kuwa haipendekezwi mwanaume wa Kiislamu kumuoa mwanamke 85 ya kudumu. Sababu ya hili ni wa Kiyahudi au wa Kikristo ndoa 71

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kuepuka migogoro katika masuala ya dini na kuweka muundo wa maisha ambayo inaweza kuchangiwa, na hususani linapokuja suala la kulea watoto. Ni kwa faida na utulivu wa wanandoa na watoto, kwamba wazazi wawe katika dini moja.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

UJANA

atima: Msichana anapokamilisha miaka tisa ya kalenda ya Kiislamu huanza kuwajibika kutekeleza majukumu yake ya kidini yeye mwenyewe (mukalif) je umri huu pia unaonekana kuwa ni halali kwa ndoa? Sayyid: Kwa mujibu wa baadhi ya wanavyuoni, msichana anapotimiza miaka tisa ya kalenda ya Kiislamu huanza kuwajibika kwa majukumu yake ya kidini kama vile Swala na Saumu. Hata hivyo kuna baadhi ya Wanachuoni wanaosema kuwa msichana huwajibika tu kuanza kutekeleza majukumu ya kidini baada ya kuvunja ungo na kuanza kuona damu yake ya hedhi. Fatma: Kwa nini Uislamu unahalalisha â&#x20AC;&#x2DC;ndoa za umri mdogoâ&#x20AC;&#x2122; ambapo mara nyingi wasichana waliovunja ungo wanakuwa hawajakomaa na wanakuwa hawana uwezo wa kumudu majukumu mazito ya ndoa? Sayyid: Lazima ieleweke kuwa Uislamu hauna mipaka ya kijiografia, rangi au utamaduni. Uislamu ni dini iliyoletwa kwa ajili ya wanaadamu wote na kwa ajili ya zama zote. Ingawa wanaweza kuwepo wasichana wengi duniani (waliovunja ungo) ambao bado hawajakomaa (kiakili na kimwili) kumudu majukumu ya ndoa, lakini pia kuna wasichana wengi waliopevuka (wenye umri wa miaka 13-19) ambao wanaweza kuwa tayari kwa ndoa. Itakuwa sio haki kusema kuwa wasichana wote waliopevuka bado hawajakomaa kuweza kuolewa. Mara nyingi, tukilinganisha kiwango cha ukomavu cha wasichana wa nchi za Mashariki tutaona kuwa utayari wa wasichana na Mashariki ni mkubwa kuliko wa wale wa Magharibi. 73

kusema kuwa wasichana wote hawajakomaa kuweza kuolewa.

waliopevuka

bado

Mara nyingi, tukilinganisha kiwango cha ukomavu cha wasichana Mtazamo wa nchi Mpya za Mashariki tutaona utayari wa MWANAMKE KATIKAkuwa UISLAMU wasichana na Mashariki ni mkubwa kuliko wa wale wa Magharibi. Fatma: Uislamu ni dini iliyotaka wafuasi wake kutekeleza Fatma: ni dini wafuasi wake kutekeleza matendo Uislamu mbali mbali ya iliyotaka ibada ambayo yanahitaji ubunifu wa matendo mbali mbali ya ibada ambayohili, yanahitaji ubunifu wa kisaikolojia na kiroho. Kwa kuzingatia kwa ujumla wasichana kisaikolojia na kiroho. Kwa kuzingatia hili, kwa ujumla wengi wadogo (lakini waliopevuka) hawajakomaa vya kutosha wasichanamajukumu wengi wadogo (lakini waliopevuka) kuelewa ya kidini waliyoamriwa,hawajakomaa sasa Uislamu vya kutosha kuelewa majukumu ya kidini waliyoamriwa, sasawatu unaelezeaje kuwiana na wasichana wadogo na wanawake Uislamu kwani unaelezeaje kuwiana na wasichana wadogo yao na ya wazima, wote wanapaswa kutekeleza majukumu wanawake watu wazima, kwani wote wanapaswa kutekeleza kidini? majukumu yao ya kidini? Sayyid: Itakuwa sio haki au uadilifu kusema kuwa yale Sayyid: Itakuwa kwa sio haki au uadilifu kusema yatakayotarajiwa msichana mdogo ndio kuwa hayoyalehayo yatakayotarajiwa kwa msichana mdogo ndio hayo yatakayotarajiwa kutoka kwa mwanamke mtu mzima. hayo Qur’ani yatakayotarajiwa kutoka kwa mwanamke mtu mzima. Qur'ani Tukufu inaeleza katika Aya mbali mbali juu ya madaraja mbalimbali Tukufu inaeleza Aya kuwa mbali watu mbalihawatahukumiwa juu ya madarajakwa ya uwajibikaji na katika inabainisha mbalimbali ya uwajibikaji na inabainisha kuwa watu namna moja. hawatahukumiwa kwa namna moja. ∩⊄∇∉∪ 4 $yγyèó™ãρ ωÎ) $²¡øtΡ ª!$# ß#Ïk=s3ãƒ Ÿω “Mwenyezi Mungu haikalifishi nafsi yoyote ila uweza wake.” (Sura 87 2:286). Al-Baqarah

Wasichana wanapobadilika kimwili, kiakili na kihisia, hii huwa ni hatua ya utangulizi kuelekea kuwa mwanamke mtu mzima. Ni katika kipindi hiki pia ambapo Uislamu hujitambulisha kwao. Maendeleo ya roho ndio msingi ambao humfanya mtu awe binadamu mwongofu. Fatma: Katika Uislamu, msichana anapopevuka kimwili, kiakili na kijamii, ana haki ya kumiliki na kuendesha mali zake au kuendesha biashara kama anataka, je niko sahihi? 74

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Kama kweli amepevuka katika maeneo yote hayo uliyoyataja, basi uko sahihi. Fatma: Tukizingatia kuwa Uislamu umemtambua kuwa ni mtu aliyefikia hatua ya kuwajibika kwa vitendo vyake, kwa nini basi kunakuwa ulazima wa yeye kuomba ruhusa ya baba yake anapotaka kuolewa kwa mara ya kwanza? Sayyid: Ndoa haifai kuamuliwa kwa pupa. Inahitaji ukomavu wa fikra na uelewa makini. Kuna msemo maarufu usemao kuwa â&#x20AC;&#x2DC;Penzi ni upofu.â&#x20AC;&#x2122; Ndoa kamwe haifai ijengwe juu ya mapenzi peke yake, na kwa bahati mbaya, ni hisia za ngono ambazo huwavutia na kuwashawishi vijana kufanya maamuzi yasiyokuwa ya busara. Kwa ujumla wanawake vijana wanapopendana na wanaume, uelewa wao kwa kiasi fulani hupungua na kupotoka. Ni katika kipindi hiki makinifu ambapo baba aliyemlea, aliyemjali na kumpenda kwa miaka yote hii, huwajibika kuchanganua kuona ikiwa mwanaume huyu anamfaa binti yangu au la. Kwa ujumla akina baba huwatakia binti zao kilicho bora. Ikiwa huyo muoaji ni mchamungu na ana uwezo wa kumtunza binti yake vizuri, basi huwa hakuna pingamizi la ndoa. Akina baba wengi hutoa baraka zao tokea mwanzo wa uchumbiaji rasmi wa kidini. Baadhi ya wanawake wanaichukia kanuni hii, lakini haifai tuione kanuni hii kwa mtazamo mbaya au kuhisi kuwa unamshushia hadhi mwanamke. Hii ni aina ya ulinzi na hifadhi. Kanuni hii humlinda msichana ili asipotoshwe au kudanganywa na pia ili asifanye maamuzi yasiyofaa. Jaalia una binti mwenye miaka 21 na binti huyo amependana na mwanaume mlevi ambaye pia hubadilisha kazi kila mara. Je utatoa baraka zako au utaipinga ndoa hiyo. Hata kama binti yako ana miaka 75

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

21 utaona kuwa anafanya uamuzi wa busara? Umri sio kigezo pekee cha ndoa, ukomavu pia ni muhimu. Fatma: Ruhusa ya baba ni kanuni ya kidini kwa mwanamwali anayeolewa kwa mara ya kwanza. Je kuna umri wowote ambao mwanamke akifikia idhini ya baba huwa sio lazima tena? Je hata kama mwanamke ana miaka thelathini na zaidi bado atahitaji idhini? Sayyid: Wanachuoni wa Kiislamu wanasema kuwa ni tahadhari ya wajibu, na kama ishara ya heshima kwa baba, mwanamke anahitaji ruhusa ya baba. Fatma: Kwa mujibu wa baadhi ya madhehebu baba au babu anaruhusiwa kufunga ndoa kwa niaba ya watoto wao, wawe wa kike au wa kiume. Kisha watoto hao wanapopevuka ndoa hiyo huwawajibikia, isipokuwa ikiwa mmoja wa wanandoa ataipinga. Kisa kimoja kimesimuliwa kwenye hadithi. Msichana mmoja alikuja kwa Mtume akiwa ametatizika na amehofu. Alisema, “Ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu niokoe kutoka kwenye mkono wa baba yangu…” Mtume akauliza, “Lakini baba yako amefanya nini,” Akasema, “Ameniozesha kabla ya kunitaka ushauri.” Mtume akasema, “Sasa kwa kuwa ameshakuozesha kubali na uwe mke wa mwanaume huyo.” Alisema Mtume. “Nitakuwaje mke wa mwanaume ambaye sijampenda?” Aliuliza yule mwanamke. “Kama humpendi, huo ndio mwisho wa jambo. Una mamlaka kamili. Nenda na kafanye uamuzi juu ya mwanaume unayempenda akuoe.” Alisema Mtume.62 Madhehebu yote ya Kiislamu yanakubali kuwa ndoa husihi ikiwa tu pande zote mbili zimeridhia, lakini swali langu ni kutaka kujua kwa nini Uislamu unawaruhusu akina baba na akina babu 62

The rights of Women in Islam, Murtaza Mutahhari 76

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kufungisha ndoa kabla mvulana au msichana hajapevuka na ambapo idhini na ridhaa yao ni muhimu na lazima? Sayyid: Katika siku za mwanzo za Uislamu, ilikuwa ni mila kwa baadhi ya watu kuoa au kuolewa katika umri mdogo. Wazazi walikuwa wakipanga ndoa za watoto wao. Hii ilikuwa ni desturi. Uislamu unahimiza mtu kumtafutia mwanawe mchumba bora kabisa, lakini unawakataza wazazi kuwalazimisha (pindi wakipevuka na mmoja wao au wote wawili wanakataa). Fatma: Nini kitafanyika ikiwa baba bila sababu za msingi atamkataa mchumba wa binti yake na huyu binti yake akaamua kutoroka na huyo mchumba wake na kufunga ndoa bila idhini ya wazazi. Je ndoa itakuwa batili? Sayyid: Ili kulijibu swali hilo kwa usahihi, maneno â&#x20AC;&#x2DC;bila sababu za msingiâ&#x20AC;&#x2122; lazima yafafanuliwe. Ikiwa mchumba huyu alikuwa na imani safi, Mwislamu wa vitendo, mwenye maadili safi ya kidini na alikuwa na uwezo wa kumtunza huyo mke, basi hapo pingamizi la baba halitakuwa na msingi. Ikiwa binti huyo alitoroka na huyo mwanaume, ndoa itakuwa sahihi. Lakini wakati huo huo Uislamu unashauri kuwa mwanamke aendelee kuomba baraka za baba yake.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

MAHARI

atma: Je mahari ni lazima katika ndoa?

Sayyid: Ndoa haiwezi kusihi bila kupanga mahari. Baadhi ya watu wanafikiria kuwa mahari ni kumnunua mwanamke, hii sio kweli. Mahari ni zawadi au hidaya. Kwa desturi, mahari ilikuwa ni fedha, lakini sio lazima iwe fedha. Inaweza kuwa kitu chochote, kama vile kumpeleka mke Hijja au kumpatia Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani. Fatma: Kwa desturi mahari ilikuwa ni fedha, hivyo kulikuwa na sababu za kifedha za mahari. Ni nini msimamo wa Uislamu juu ya mahari? Sayyid: Mahari inaweza kuwa ni aina fulani ya kumpa mwanamke uhuru wa kununua vitu anavyovipenda. Hapo zamani na hata sasa, wanawake wengi wamepambana kujihakikishia usalama wa kifedha. Mahari ya fedha inaweza kuwa ni namna ya kumpa mwanamke usalama wa kifedha ambazo anaweza kuzihitaji badaye ili zimsaidie katika maisha. Pia zinaweza kuzalishwa na hivyo zinamuwezesha kupata nguvu ya kiuchumi. Fatma: Nini kinatokea ikiwa mahari haikupangwa? Je mke atalipwa kutokana na hadhi yake kijamii na kiuchumi? (mahr-i mithl)

Sayyid: Mahari italipwa kutokana na jinsi wenzake wanavyolipwa kwa mfano ikiwa mahari ya wenzake ni shilingi laki moja basi yeye atalipwa hiyo hiyo. Fatma: Itakuwaje ikiwa mke atakufa kabla mume hajammalizia mahari yake? Je mume atapaswa kulipa (kuiweka mahari hiyo iliyokuwa imebaki kwenye mahari ya mkewe) ili watoto na wazazi wake wairithi? 78

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Ikiwa mke amekufa, na mume hakuwa amekamilisha mahari, basi atapaswa kuiingiza mahari iliyobaki kwenye mali ya mke (marehemu). Fatma: Itakuwaje ikiwa mume atakufa na hali alikuwa hajakamilisha mahari yote? Sayyid: Ikiwa mahari haikuwa imelipwa yote, basi hiyo mahari iliyosalia itahesabika kuwa ni mkopo au deni analodaiwa mume. Wakati wowote katika kipindi chao cha ndoa mke anaweza kumuomba mumewe amlipe mahari yake iliyobaki. Ikiwa mume atakufa kabla ya kukamilisha mahari, basi atahesabiwa kuwa amekufa na deni. Itabidi deni hili lilipwe kutokana na mali aliyoiacha marehemu mumewe, kabla ya kuanza kugawa mirathi. Fatma: Hebu fikiria mpangilio kwamba wanandoa walikuwa wamekubaliana mahari ya shilingi laki moja. Wakati wa kufunga ndoa mume alimpa mkewe shilingi elfu thelathini na akaahidi kulipa shilingi elfu sabini zilizobakia kulipwa baadaye. Je mahari iliyosalia itakuja kulipwa hiyo hiyo (70,000) au italipwa kutokana na thamani ya fedha ya wakati huo atakapolipa na gharama halisi za maisha au kutegemeana na hadhi ya mume kifedha wakati huo? Sayyid: Sehemu ya mahari iliyobaki italipwa kutokana na thamani halisi ya fedha ya wakati huo. Kwa maneno mengine ni kuwa kama shilingi 70,000/- miaka kumi iliyopita hivi sasa ni sawa na shilingi 140,000/- basi mume atapasa kulipa hii laki moja na arobaini. Mume anapaswa kuelewa kuwa kama mahari haikulipwa yote, basi hiyo iliyobaki inahesabika kuwa ni deni ambalo lazima lilipwe. Ni vizuri kulipa mahari yote, na kama mume atachelewesha kulipa mahari iliyobakia basi deni hilo litakuwa linaongezeka kufuatana na thamani ya shilingi katika soko. 79

Mume anapaswa kuelewa kuwa kama mahari haikulipwa yote, basi hiyo iliyobaki inahesabika kuwa ni deni ambalo lazima lilipwe. Ni vizuri kulipa mahari yote, na kama mume atachelewesha kulipaMpya mahari iliyobakia basiUISLAMU deni hilo litakuwa Mtazamo MWANAMKE KATIKA linaongezeka kufuatana na thamani ya shilingi katika soko. Uislamu wanaume kulipa deni deni lote lalote mahari kwa Uislamuhauwalazimishi hauwalazimishi wanaume kulipa la mahari mkupuo. Wanapaswa kulipa kuendana na uwezo wao. wao. Mahari sio kwa mkupuo. Wanapaswa kulipa kuendana na uwezo Mahari lazima iwe fedha. Inaweza kuwa kitu chochote chenye thamani, sio lazima iwe fedha. Inaweza kuwa kitu chochote chenye thamani, iwe zawadi yoyote nzuri au fedha. iwe zawadi yoyote nzuri au fedha. Fatma: Fatma:Kwa Kwahiyo hiyoaina ainayayafedha fedhayayanchi nchiauauhadhi hadhiyayamume mume kifedha haviwezi vikatumika katika kurekebisha kiasi cha malipo kifedha haviwezi vikatumika katika kurekebisha kiasi cha malipo yaliyobaki, niko sahihi? yaliyobaki, niko sahihi?

Sayyid:Ikiwa Ikiwamume mumehakuweza hakuwezakulipa kulipadeni denilalamahari maharilililobaki lililobaki Sayyid: basi sheria ya jumla ya deni itatumika. basi sheria ya jumla ya deni itatumika. óΟçFΖä. βÎ) ( óΟà6©9 ×öyz (#θè%£‰|Ás? βr&uρ 4 ;οuy£÷tΒ 4’n<Î) îοtÏàoΨsù ;οuô£ãã ρèŒ šχ%x. βÎ)uρ

∩⊄∇⊃∪ šχθßϑn=÷ès?

“Na kama ana dhiki, basi angoje mpaka awe na uwezo. Na kama deni mkizifanya sadaka, basi ni bora kwenu ikiwa mnajua.” (Sura Al-Baqarah 2:280). 93

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

SURA YA TATU TALAKA, TALAKA NA MAHARI, UMILIKI NA KUGAWANA MALI TALAKA

atma: Kwa nini haki ya talaka katika Uislamu amepewa mume peke yake?

Sayyid: Talaka katika Uislamu inachukuliwa kuwa ni moja ya mambo yanayochukiza sana mbele ya Mwenyezi Mungu. Imam Ja’far Sadiq amemnukuu Mtume akisema, “Oaneni lakini msiachane kwa sababu talaka hutikisa Arshi (enzi) ya Mwenyezi Mungu.”63

Tofauti na dini nyingine, talaka katika Uislamu inaruhusiwa lakini taratibu zake zimewekewa masharti magumu. Kutoa talaka katika Uislamu sio jambo rahisi sana kama baadhi ya watu wanavyofikiri. Ni hatua kubwa na ndefu. Mume anaweza kuamua kutoa talaka kama mwamuzi wa mwisho lakini mchakato wa talaka ni mrefu na una masharti. Sababu ya hayo ni kuwa talaka ina athari zake, sio kwa wanandoa tu bali hata kwa watoto na ndugu wa karibu. Wanachuoni wanazo sababu mbalimbali zinazoeleza ni kwa nini talaka imefanywa kuwa ni haki ya mume. Sababu zao sio kama zile zinazofikiriwa na baadhi ya watu, kwamba wanaume ni bora kuliko wanawake au kwamba wanaume ni waangalizi wa wanawake. Wanachuoni wengi wanahitimisha kuwa sababu kubwa ni umbile la kisaikolojia la mwanamke na jukumu la mwanaume kumpatia matumizi ya kifedha mwanamke. 63

Makarim Al-Akhlaq, uk. 225 81

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Wanawake, kwa ujumla wana jazba zaidi katika masuala makinifu au masaibu (matatizo). Hii haina maana kuwa wanaume hawahamaki katika matukio ya kushtua. Wao pia huwa wanahamaki. Lakini kwa ujumla wanaume huwa ni watulivu zaidi na huwa ni waangalifu na wanachukua tahadhari zaidi wanaposhughulikia maswala ya dharura au ya mashaka. Fatma: Je, Uislamu unaeleza kuwa mwanamke, kwa ujumla ni dhaifu kisaikolojia na hushindwa kuyashughulikia kirazini masuala ya dharura na mashaka? Sayyid: Kama wanawake wangekuwa hawana uwezo wa kuyakabili masuala ya dharura na mashaka, basi Mwenyezi Mungu asingewapa jukumu tukufu la kuwa mama, jukumu ambalo linahitaji ustahamilivu mkubwa wa kuhimili changamoto kubwa za kifiziolojia na kisaikolojia za kuzaa na kulea watoto. Kwa ujumla Wanachuoni wanaposema kuwa wanawake ni wepesi kuhamaki wanamaanisha migogoro binafsi ambayo huibuka ndani ya ndoa. Tunapozungumzia mahusiano binafsi baina ya wanandoa, mke kwa ujumla ana mwelekeo wa kuathiriwa na jazba.64 Uamuzi wenye athari kubwa kama talaka kamwe haufai uchukuliwe kwa misingi ya jazba zinazopanda na kushuka. Talaka katika Uislamu ni jambo kubwa. Sio jambo la kuchukuliwa kiwepesi. Chimbuko la talaka haifai litokane na jazba za muda tu za mtu. Fatma: Jazba na hasira za haraka haraka ni sababu kubwa inayowafanya wanandoa watalikiane. Je Uislamu unaamini kuwa hakuna nafasi ya sababu za kimhemko na jazba? Sayyid: Inategemeana na aina ya mhemko unayoizungumzia. Ikiwa sababu ya talaka ilikuwa ni hasira za muda zilizosababishwa 64

Wanachuoni wanaeleza sababu ya hili kuwa ni kuzaa na hedhi 82

la talaka haifai litokane na jazba za muda tu za mtu. Fatma: Jazba na hasira za haraka haraka ni sababu kubwa inayowafanya wanandoa watalikiane. Je Uislamu unaamini kuwa hakuna nafasi ya sababu za kimhemko na jazba? Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Inategemeana na aina ya mhemko unayoizungumzia. Ikiwa sababu ya talaka ilikuwa ni hasira za muda nazilizosababishwa mwanandoa mwenzako, basi haitakuwa ni sababu inayotosheleza na mwanandoa mwenzako, basi haitakuwa ni yasababu talaka.inayotosheleza ya talaka. ∩⊇®∪ #ZÏWŸ2 #Zöyz ÏμŠÏù ª!$# Ÿ≅yèøgs†uρ $\↔ø‹x© (#θèδtõ3s? βr& #©¤ | yèsù £⎯èδθßϑçF÷δÌx. βÎ*sù “Na kama mkiwachukia basi huenda mkachukia kitu na

“Na kama mkiwachukia basi huenda mkachukia kitu na Mwenyezi Mwenyezi Mungu amejaalia kheri nyingi ndani yake.” (Sura Mungu amejaalia kheri nyingi ndani yake.” (Sura An-Nisaa 4:19)

An-Nisaa 4:19)

Bila kujali kuwa talaka ilitoka kwa mume au mke, hasa kama Bila kujali kuwa talaka ilitoka kwa mume au mke, hasa kama wanandoa hiyo awali awali itakataliwa. itakataliwa. Kesi Kesi wanandoa wana wana watoto, watoto, talaka talaka hiyo itachunguzwa makini kabla ya hukumu kutolewa. Mara Mara nyingi itachunguzwakwa kwa makini kabla ya hukumu kutolewa. talaka hazijasababishwa na magomvi ya mara kwa kwa mara nyingiambazo talaka ambazo hazijasababishwa na magomvi ya mara mara zinaweza kutanzuliwa muda tu kupita au kwa zinaweza kutanzuliwa kwa mudakwa tu kupita au kwa kusuluhishwa. kusuluhishwa. Uislamu hauwapendi wanaume na wanawake wanaoitumia haki yao ya talaka kwa sababu za ovyonatuwanawake isipokuwawanaoitumia kwa wale ambao Uislamu hauwapendi wanaume haki wana sababu za msingi kabisa na katika hali isiyoweza kuvumilika. yao ya talaka kwa sababu za ovyo tu isipokuwa kwa wale ambao Sababu talaka haziwezi za kipuuzi, lazima ziweisiyoweza ni sababu wana zasababu za msingikuwa kabisa na katika hali kuvumilika. Sababu za talaka haziwezi kuwa za kipuuzi, lazima nzito, thabiti, na za msingi kabisa. ziwe ni sababu nzito, thabiti, na za msingi kabisa. Mtume (s.a.w.w) alisema; “Jibril aliniusia mno kuishi kwa wema na wanawake mpaka nikapata fikra kuwa haifai kumtaliki mke isipokuwa kama kuna ushahidi wa kutosha kuwa amezini.65 Fatma: Unaweza kufafanua juu ya sababu za kiuchumi ambazo 96 Wanachuoni wanazielezea kuwa ni sababu ya wanaume kupewa haki ya kutaliki? Sayyid: Kwa ujumla wanaume lazima wawe na uwezo wa kifedha kabla ya kuoa. Wanaume wengi wanajiwekea akiba kwa muda mrefu ili waweze kupata fedha za kuolea, kugharamia harusi, 65

Irshad Al-Muhtaj na Huquq Al-Azway 83

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

nyumba na hatimaye kuihudumia familia. Hivyo Wanachuoni wanaona kuwa wanaume wanapokuwa na udhibiti wa haki ya talaka, watazingatia vigezo vyote hivi kabla ya kutoa talaka. Vinginevyo wanaume wanaweza kupoteza baadhi ya mali na kuoa mke mwingine inaweza kuwa gharama sana. Aidha, hasara ya kifedha ya mke haiwezi ikawa kubwa kama ya mume. Katika Uislamu mwanamke kamwe hahitajiki kufanya kazi au kujitunza yeye mwenyewe. Hili ni jukumu la mume na hili peke yake mbali na asili ya jazba, ni sababu tosha ya ni kwa nini sheria ya Kiislamu inapendekeza haki ya talaka abaki nayo mwanaume. Fatma: Wakosoaji kwa ujumla wanasema kuwa mafakihi wa Ahlul Bait (wajuzi wa sheria za Kiislam) huchukulia ndoa kuwa ni mkataba na usiotatulika kwa mwanamke. Je kauli hii ina ukweli wowote? Sayyid: Kauli hii inapingana na sheria za Uislamu. Wanawake katika Uislamu hawachukuliwi kuwa bidhaa au watumishi wa mtu yeyote, si baba, mume babu, mjomba wala kaka. Ni mtu huru, mwenye uwezo wa kuulinda utambulisho wake, mali zake na maamuzi na uchaguzi wake. Ni muhimu kuzingatia kuwa katika mkataba wa ndoa, mume kwa kawaida hupewa haki ya talaka, hata hivyo, mume anaweza kuihamisha haki hii ya talaka na kumpa mke kama kipengele au sharti mojawapo la ndoa. Fatma: Je unamaanisha kuwa haki ya talaka inaweza kuandikwa katika mkataba wa ndoa? Sayyid: Bila shaka. Inaweza kuandikwa katika mkataba wa ndoa. Kuna aina nne za talaka. Wanandoa wana haki ya kuamua ni kipengele gani wakitumie katika mkataba wao wa ndoa ikiwa talaka itabidi kutolewa:

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Kwa asili haki ya talaka ni ya mume isipokuwa ikithibitika kuwa mume kisaikolojia haimudu haki hiyo. Katika hali hii majaji wa Kiislamu (al-Hakim al-Shari) watatoa uamuzi wa talaka.

Mume kuiacha haki yake ya talaka na kumpa mke wake haki hiyo (ya kumtaliki mumewe).

Wanandoa kuziacha taratibu za talaka kwa mahakama za Kiislamu au mwanachuoni wa Kislamu.

Haki ya talaka hukabidhiwa kwa wote, mume na mke.

Hebu tujadili kipengele cha tatu. Kumtegemea Jaji wa Kiislamu (Kadhi) pekee ambayo hajui undani wa wanandoa, maisha yao na tabia za kila mmoja, kunaweza kumfanya Kadhi asitoe uamuzi unaofaa sana. Talaka ni jambo binafsi ambalo ni wanandoa tu ndio wanaweza kulitolea uamuzi sahihi na unaofaa zaidi kwa maisha yao. Halikadhalika, kipengele cha nne, haki ya talaka kuthibitiwa na wote wawili kunaweza kuleta ugumu sana. Jaalia mmoja wa wanandoa anatoa talaka, lakini mwanandoa mwingine hakubaliani na talaka hiyo, basi ndoa na talaka vyote vitakuwa vimekwama (ndoa haitakuwa hai wala mfu) kwa sababu wote ni sawa katika utoaji wa maamuzi. Aina hii ya talaka haishauriwi. Hii huziacha ibara mbili zilizobakia kama chaguo: ama haki hii ya asili inabakia na mume, au mume anampa mke haki yake hii ya talaka. Kama ilivyotajwa na kujadiliwa huko nyuma, sheria ya Kiislamu (Shariah) haipendekezi kuwa haki ya kutoa talaka apewe mke moja kwa moja. Hii hutuacha na chaguo la mwisho, haki ya kutoa talaka ibaki kwa mume (hata hivyo kwa kushauriana na mke).66 66

urâ&#x20AC;&#x2122;ani 2:33, Ingawa aya hii inahusiana na kunyonyesha, inaweza kutumika katika Q vipengele vingine vya maisha ya ndoa 85

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Kama sheria za Kiislamu hazipendelei mke kumiliki haki ya kutoa talaka, sasa Uislamu unawalinda vipi wanawake dhidi ya wanaume wanaotumia dini kama kisingizio cha tabia na mienendo yao yenye mashaka? Sayyid: Uislamu haujaamuru kuwa haki ya kutoa talaka itakuwa ni ya mume kwa asilimia mia moja. Kabla ya kufunga ndoa mke anaweza kujulishwa juu ya haki zake (mojawapo ikiwa ni kupewa haki ya yeye mke kumpa mume talaka pindi ikilazimu). Uamuzi unaachwa kwao wanandoa. Inafaa ikumbukwe kuwa ingawa mume ana haki ya kutoa talaka, bado haki hii ina masharti yake. Ingawa haki ya talaka inaweza kuwa katika udhibiti wake, mke bado ana haki ya kumpa talaka mume wake. Fatma: Ni vipi mke anaweza kuwa na fursa ya kumtaliki mume wake na hali mume ndio ana udhibiti na talaka hiyo? Sayyid: Japo mume ana haki ya kuimiliki talaka, bado kuna njia ambazo anaweza kuzitumia ili kudai talaka. Zinaitwa khul’a, Mubarat na talaka ya shar’i, na zote hizi zinahitaji msaada wa Kadhi au kiongozi wa Kiislamu, ili talaka ziweze kutolewa. Talaka ya khul’a ni neno linalotumika kwa mke ambaye ametokea kumchukia mume wake na anamdharau kwa kiasi cha kumnyima unyumba, katika aina hii ya talaka, mke atapaswa kusamehe (kunyang’anywa) mahari yake na pengine anaweza kupaswa kulipa fedha zaidi, inayozidi mahari yake ili awe huru. Talaka Mubarat ni pale ambapo mke na mume wote wamechukiana. Hivyo ili mke awe huru, hupaswa kumpa mume baadhi ya mali yake. Lakini tofauti, na talaka ya Khul’a hapa thamani ya vitu mke anavyomuachia mume huwa haizidi mahari, kwa kuwa wote wamechukiana.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Al-Hakim al-Sharâ&#x20AC;&#x2122;i ni talaka inayotolewa na Kadhi au Imam, kwa idhini au bila idhini ya mume. Aina hii ya talaka hutolewa pale ambapo kwa sababu za msingi mke huomba apewe talaka lakini mume hukataa kufanya hivyo. Mume anapokataa kutoa talaka na ikiwa sababu za mke ni za msingi, basi mahakama ya Kiislamu au Kadhi huingilia kati. Mahakama ya Kiislamu au Kadhi anaweza kumwita mume na kumuamuru ampe mkewe talaka au anaweza kuitoa talaka bila idhini ya mume. Aina hii ya talaka inaitwa hakim al-sharâ&#x20AC;&#x2122;i. Jaalia mke hana madaraka ya kutoa talaka, na anataka kutengana na mumewe, basi madai yake ya talaka lazima yakubaliwe. Wanachuoni wana vigezo maalum kwa hilo. Vile vile kuna hali fulani ambazo ndoa inaweza kubatilishwa moja kwa moja bila kufuata taratibu za kisheria. Ziko hivi: 1.

Kubatilika. Ikiwa mume alificha maradhi ya kichaa kabla ya ndoa.

Kubatilika. Ikiwa mume alificha ugonjwa wa kuambukiza au maradhi yenye kuendelea kabla ya ndoa.

Kubatilika. Ikiwa mume alificha uhanithi wake (kutokuwa na nguvu za kiume) kabla ya ndoa.

Kubatilika. Ikiwa mume ataritadi, itaiacha dini ya Uislamu, hapo hapo ndoa huwa batili.

Taratibu za talaka. Ikiwa mume atakuwa kichaa ndani ya ndoa.

Taratibu za talaka. Ikiwa mume atamdhalilisha mkewe na kumfanyia vitendo vya kikatili, kama kumpiga sana.

Taratibu za talaka. Ikiwa mume ataacha kumtunza mkewe (kutoa fedha za matunzo). 87

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Taratibu za talaka. Ikiwa mume atamtelekeza mkewe kimwili kwa sababu ya kifungo cha muda mrefu, haonekani au amemsusa.

Taratibu za talaka. Ikiwa mume atapata ugonjwa unaoweza kuambukiza wengine kwa kugusana naye.

10. Taratibu za talaka. Ikiwa mume atahasiwa ndani ya ndoa na mke akawa hawezi kuvumilia matokeo yake. Kuna kigezo kimoja ambacho wanavyuoni wanakhitilafiana nacho ni kutokuwa na nguvu za kiume. Baadhi ya wanavyuoni wanasema kuwa ikiwa mume alijua juu ya hali yake lakini kwa makusudi akamficha huyu mchumba wake, basi hili litasababisha ndoa kubatilika au atalazimika kutoa talaka. Pia kama mke alikaa kimya juu ya tatizo hili la mumewe, na baada ya miaka kadha akalalamika juu ya hili, basi mume atalazimika kutoa talaka. Wanachuoni wengine wanasema kuwa ikiwa mume aliweza kuingiliana na mkewe wakati fulani na baadaye akapoteza nguvu zake, hili peke yake haitakuwa sababu tosha ya talaka. Wanachuoni wanashauri kuwa wanandoa wajaribu kutafuta msaada wa kitabibu Lakini kama hawezi kuvumilia kabisa, au talaka. wa kisaikolojia badala mke ya kukimbilia talaka. Lakini kamabasi mke wanavyuoni watatoa talaka. hawezi kuvumilia kabisa, basi wanavyuoni watatoa talaka. Fatma: wawa talaka? Fatma:NiNiupi upiutaratibu utaratibu talaka?

Sayyid:Qur'ani Qur’ani inaeleza jinsi talaka inavyopaswa kutekelezwa. Sayyid: inaeleza jinsi talaka inavyopaswa kutekelezwa. ∩⊄∪ 7∃ρã÷èyϑÎ/ £⎯èδθè%Í‘$sù ÷ρr& >∃ρã÷èyϑÎ/ £⎯èδθä3Å¡øΒr'sù £⎯ßγn=y_r& z⎯øón=t/ #sŒÎ*sù “Basi wanapofikia mudamuda wao, muwashike kwa wema, farakianeni “Basi wanapofikia wao, muwashike kwaauwema, au nao kwa wema.” (Sura At-Talaq 65:2) farakianeni nao kwa wema.” (Sura At-Talaq 65:2)

βÎ) !$yγÎ=÷δr& ô⎯ÏiΒ $Vϑs3ymuρ ⎯Ï&Î#÷δr& ô⎯ÏiΒ $Vϑ88s3ym (#θèWyèö/$$sù $uΚÍκÈ]÷t/ s−$s)Ï© óΟçFøÅz ÷βÎ)uρ ∩⊂∈∪ #ZÎ7yz $¸ϑŠÎ=tã tβ%x. ©!$# ¨βÎ) 3 !$yϑåκs]øŠt/ ª!$# È,Ïjùuθãƒ $[s≈n=ô¹Î) !#y‰ƒÌãƒ

Sayyid: Qur'ani inaeleza jinsi talaka inavyopaswa kutekelezwa. ∩⊄∪ 7∃ρã÷èyϑÎ/ £⎯èδθè%Í‘$sù ÷ρr& >∃ρã÷èyϑÎ/ £⎯èδθä3Å¡øΒr'sù £⎯ßγn=y_r& z⎯øón=t/ #sŒÎ*sù ∩⊄∪ 7∃ρã÷èyϑÎ/ £⎯èδθè%Í‘$sù ÷ρr& >∃ρã÷èyϑÎ/ £⎯èδθä3Å¡øΒr'sù £⎯ßγn=y_r& z⎯øón=t/ #sŒÎ*sù

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU “Basi wanapofikia muda wao, muwashike kwa wema, au farakianeni nao kwamuda wema.”wao, (Sura At-Talaq 65:2) “Basi wanapofikia muwashike kwa wema, au farakianeni nao kwa wema.” (Sura At-Talaq 65:2)

βÎ) $! yγÎ=÷δr& ⎯ ô ÏiΒ $Vϑs3ymuρ ⎯Ï&Î#÷δr& ô⎯ÏiΒ $Vϑs3ym (#θèWyèö/$$sù $uΚÍκÈ]÷t/ s−$s)Ï© óΟçFøÅz ÷βÎ)uρ βÎ) !$γ y Î=÷δr& ô⎯iΒÏ $Vϑ3 s ymuρ ⎯Ï&Î#÷δr& ô⎯ÏiΒ $Vϑs3ym (#θèWyèö/$$sù $uΚÍκÈ]÷t/ s−$s)Ï© óΟçFøÅz ÷βÎ)uρ ∩⊂∈∪ #ZÎ7yz $¸ϑŠÎ=tã tβ%x. ©!$# ¨βÎ) 3 !$yϑåκs]øŠt/ ª!$# È,Ïjùuθãƒ $[s≈n=ô¹Î) !#y‰ƒÌãƒ ∩⊂∈∪ #ZÎ7yz $¸ϑŠÎ=tã tβ%x. ©!$# ¨βÎ) 3 !$yϑåκs]øŠt/ ª!$# È,Ïjùuθãƒ $[s≈n=ô¹Î) !#y‰ƒÌãƒ

“Nakama kama mkihofia ugomvi ulio yao, baina basimwamuzi wekeni “Na mkihofia ugomvi ulio baina basiyao, wekeni mwamuzi mmoja katika watu wa na yao, mwamuzi mmoja “Na kama mkihofia ugomvi uliomume baina basi watu wekeni mmoja katika watu wa mume na mwamuzi mmoja katika wa katika watu wa mke. Wakitaka suluhu basi Mwenyezi Mungu mwamuzi mmoja katika watu wa mume na mwamuzi mmoja mke. Wakitaka suluhu basi Mwenyezi Mungu atawawezesha, Hakika atawawezesha, Mwenyezi Mungu Mjuzi, Mwenye katika watu wa Hakika mke. Wakitaka suluhu basini Mwenyezi Mungu Mwenyezi Mungu ni Mjuzi, Mwenye habari.” habari.” (Sura An-Nisaa 4:35). atawawezesha, Hakika Mwenyezi (Sura An-NisaaMungu 4:35). ni Mjuzi, Mwenye habari.” (Sura An-Nisaa 4:35). Kila Kilatalaka talakaina inamasharti mashartiyake yakenanainategemeana inategemeanasana sanananahali haliilivyo. ilivyo. Qur'ani inaelezea taratibu za talaka kwa hali za kawaida za talaka. Kila talaka ina masharti yake na inategemeana sana na hali ilivyo. Qur’ani inaelezea taratibu za talaka kwa hali za kawaida za talaka. Qur'ani inaelezea taratibu za talaka kwa hali za kawaida za talaka. £⎯èδθãmÎh| ÷ρr& >∃ρá÷èoÿÏ3 ∅èδθä3Å¡øΒr'sù £⎯ßγn=y_r& z⎯øón=t6sù u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΛä⎢ø)¯=sÛ #sŒÎ)uρ £⎯èδθãmÎh| ÷ρr& >∃ρá÷èoÿÏ3 ∅èδθä3Å¡øΒr'sù £⎯ßγn=y_r& z⎯øón=t6sù u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΛä⎢ø)¯=sÛ #sŒÎ)uρ …çμ|¡øtΡ zΟn=sß ô‰s)sù y7Ï9≡sŒ ö≅yèøtƒ ⎯tΒuρ 4 (#ρß‰tF÷ètGÏj9 #Y‘#uÅÑ £⎯èδθä3Å¡÷ΙäC Ÿωuρ 4 7∃ρã÷èoÿÏ3 …çμ|¡øtΡ zΟn=sß ô‰s)sù y7Ï9≡sŒ ö≅yèøtƒ ⎯tΒuρ 4 (#ρß‰tF÷ètGÏj9 #Y‘#uÅÑ £⎯èδθä3Å¡÷ΙäC Ÿωuρ 4 7∃ρã÷èoÿÏ3 ∩⊄⊂⊇∪ ∩⊄⊂⊇∪ “Na mtakapowapa wanawake talaka, wakafikia muda wao, “Na mtakapowapa wanawake talaka, wakafikia muda wao,Wala basi basi washikeni kwa wema au waacheni kwa wema. washikeni kwa wema kwa wema. Wala msiwaweke kwa msiwaweke kwaau waacheni kudhuriana mkafanya uadui. Na 102 kudhuriana mkafanya uadui. Na atakayefanya hivyo, amejidhulumu atakayefanya hivyo, amejidhulumu mwenyewe.” (Sura Almwenyewe.” (Sura102 Al-Baqarah 2:231). Baqarah 2:231).

#sŒÎ) £⎯ßγy_≡uρø—r& z⎯ósÅ3Ζtƒ βr& £⎯èδθè=àÒ÷ès? Ÿξsù £⎯ßγn=y_r& z⎯øón=t6sù u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΛä⎢ø)¯=sÛ #sŒÎ)uρ

∩⊄⊂⊄∪ 3 Å∃ρã÷èpRùQ$$Î/ ΝæηuΖ÷t/ (#öθ|Ê≡ts?

“Na mtakapowapa wanawake talaka na wakafikia wao, “Na mtakapowapa wanawake talaka na wakafikia mudamuda wao, msiwamsiwazuie waume zao, ikiwa wamepatana kwa zuie kuolewa kuolewa na waumena zao, ikiwa wamepatana kwa wema.” (Sura wema.” (Sura Al-Baqarah 2:232) Al-Baqarah 2:232) 89

ZπŸÒƒÌsù £⎯ßγs9 (#θàÊÌøs? ÷ρr& £⎯èδθ¡yϑs? öΝs9 $tΒ u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΛä⎢ø)¯=sÛ βÎ) ö/ä3ø‹n=tæ yy$uΖã_ ω ∩⊄⊂∉∪

∩⊄⊂⊄∪ 3 Å∃ρã÷èpRùQ$$Î/ ΝæηuΖ÷t/ (#öθ|Ê≡ts? “Na mtakapowapa wanawake talaka na wakafikia muda wao, msiwazuie kuolewa na waume zao, ikiwa wamepatana kwa wema.” (Sura Al-Baqarah 2:232) “Na mtakapowapa wanawake talaka na wakafikia muda wao, msiwazuie kuolewa na waume zao, ikiwa wamepatana kwa Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU wema.” (Sura Al-Baqarah 2:232) ZπŸÒƒÌsù £⎯ßγs9 (#θàÊÌøs? ÷ρr& £⎯èδθ¡yϑs? öΝs9 $tΒ u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΛä⎢ø)¯=sÛ βÎ) ö/ä3ø‹n=tæ yy$uΖã_ ω

ZπŸÒƒÌsù £⎯ßγs9 (#θàÊÌøs? ÷ρr& £⎯èδθ¡yϑs? öΝ∩⊄⊂∉∪ s9 $tΒ u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΛä⎢ø)¯=sÛ βÎ) ö/ä3ø‹n=tæ yy$uΖã_ ω

∩⊄⊂∉∪ “Si vibaya kwenu kama mkiwapa wake talaka ambao hamjawagusa “Si vibaya kwenu kama mkiwapa wake talaka ambao au kuwabainishia mahari.” (Sura Al-Baqarah 2:236). hamjawagusa au kuwabainishia mahari.” (Sura Al-Baqarah 2:236). “Si vibaya kwenu kama mkiwapa wake talaka ambao hamjawagusa au kuwabainishia mahari.” (Sura Al-Baqarah 2:236). ∩⊄⊆⊇∪ š⎥⎫É)−Gßϑø9$# ’n?tã $ˆ)ym ( Å∃ρâ÷êyϑø9$$Î/ 7ì≈tFtΒ ÏM≈s)¯=sÜßϑù=Ï9uρ

∩⊄⊆⊇∪ š⎥⎫É)−Gßϑø9$# ’n?tã $ˆ)ym ( Å∃ρâ÷êyϑø9$$Î/ 7ì≈tFtΒ ÏM≈s)¯=sÜßϑù=Ï9uρ “Na wanawake waliopewa talaka wapewe cha kuwaliwaza “Na wanawake talaka chawenye kuwaliwaza kulingana kulingana nawaliopewa desturi; hiyo niwapewe haki kwa takua.” (Sura na“Na desturi; hiyo ni haki kwa wenye takua.” (Sura Al-Baqarah 2:241). Al-Baqarah 2:241). wanawake waliopewa talaka wapewe cha kuwaliwaza kulingana na desturi; hiyo ni haki kwa wenye takua.” (Sura Al-Baqarah 2:241). $tΒ z⎯ôϑçFõ3tƒ βr& £⎯çλm; ‘≅Ïts† Ÿωuρ 4 &™ÿρãè% sπsW≈n=rO £⎯ÎγÅ¡àΡr'Î/ š∅óÁ−/utItƒ àM≈s)¯=sÜßϑø9$#uρ 103 ∩⊄⊄∇∪ £⎯ÎγÏΒ%tnö‘r& þ’Îû ª!$# t,n=y{ 103 “Nawanawake wanawake waliopewa talaka watangoja twahara tatu. “Na waliopewa talaka watangoja twahara tatu. Wala si Wala si halali kwao kuficha alichokiumba Mwenyezi halali kwao kuficha alichokiumba Mwenyezi Mungu katikaMungu matumbo yao.” (Sura katika matumbo (SuraAl-Baqarah Al-Baqarah2:228). 2:228). Bila Bilakujadili kujadilinininani nanialiyetoa aliyetoatalaka, talaka,talaka talakainapokuwa inapokuwaimetolewa, imetolewa, kuna taratibu ambazo lazima zifuatwe na wanandoa wote wawiliili kuna taratibu ambazo lazima zifuatwe na wanandoa wote wawili ili talaka kufuata mkondo wa kidini. talaka iwezeiweze kufuata mkondo wa kidini.

Kunaaina ainambili mbilizazatalaka, talaka,talaka talakarejea rejeananatalaka talakaisiyo isiyorejea rejea Kuna (ba’ain).Talaka Talakarejea rejeainaweza inaweza kufananishwa kufananishwa na (ba’ain). na miezi miezimitatu mitatuyaya ushauri nasaha ambapo wanandoa wanaweza kuelewana bila ushauri nasaha ambapo wanandoa wanaweza kuelewana bila kuwa kuwa na haja ya kufunga ndoa upya. Lakini talaka isiyokuwa na haja ya kufunga ndoa upya. Lakini talaka isiyokuwa rejea huvunja rejea huvunja ndoa mara tu baada ya kutoelewa. Hata hivyo bado ndoa mara tu baada ya kutoelewa. Hata hivyo bado mke hupaswa mke hupaswa kukaa eda miezi mitatu. Ikiwa wanandoa wataamua kuelewana basi watalazimika kufunga ndoa mpya. 90

Fatma: Je talaka rejea na isiyokuwa rejea zina tofauti yoyote katika taratibu zake? Sayyid: Ndiyo. Taratibu ya talaka rejea katika hali zilizo nyingi

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kukaa eda miezi mitatu. Ikiwa wanandoa wataamua kuelewana basi watalazimika kufunga ndoa mpya. Fatma: Je talaka rejea na isiyokuwa rejea zina tofauti yoyote katika taratibu zake? Sayyid: Ndiyo. Taratibu ya talaka rejea katika hali zilizo nyingi iko hivi: 1.

Mke lazima awe amesafishika na damu ya uzazi (nifasi), na asiwe hedhini au asubiri kuisha kwa hedhi yake ikiwa walikuwa wameingiliana. Hii ina maana kuwa, ikiwa mke alikuwa hedhini au bado ana damu za uzazi (nifasi), basi wanandoa lazima wasubiri damu hizi mbili ziishe, ndio talaka itolewe. Au kama wanandoa walikuwa wameingiliana basi lazima wasubiri mpaka hedhi nyingine ije na iishe ndio talaka itolewe.

Nia ya kutoa talaka lazima itangazwe na mwakilishi wa mtoa talaka aende kueleza nia hiyo ya kutoa talaka.

Mashahidi wawili waadilifu wanatakiwa kushuhudia tukio hili au wawepo watu wengi kusikiliza talaka inapotolewa.

Hakuna maneno maalumu yanayotamkwa wakati wa talaka (maneno yoyote yatakayoelezea nia hiyo yanatosheleza). Ingawa inapendekezwa kuwa mume au mke atamke maneno hayo kwa kiarabu, lakini kama hili haliwezekani basi lugha yoyote inaweza kufaa. Wanaweza kutamka maneno â&#x20AC;&#x2DC;Ninakutalikiâ&#x20AC;? Mbele ya mashahidi au mwakilishi (wa mke au mume) anaweza kuitamka talaka kwa niaba yao, kisha mke hukaa eda miezi mitatu (hedhi tatu kama bado yuko katika umri wa kwenda hedhi). 91

inapendekezwa kuwa mume au mke atamke maneno hayo kwa kiarabu, lakini kama hili haliwezekani basi lugha yoyote inaweza kufaa. Wanaweza kutamka maneno ‘Ninakutaliki” Mbele ya mashahidi au mwakilishi (wa mke au mume) anaweza kuitamka talaka kwa niaba yao, kisha mke hukaa eda miezi mitatu (hedhi Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU tatu kama bado yuko katika umri wa kwenda hedhi). Katika kipindi kipindichacha eda ya rejea talaka rejea mume kugharamia anapaswa Katika eda ya talaka mume anapaswa kugharamia matunzo ya mkewe. Haifai kumuudhi mkewe au matunzo ya mkewe. Haifai kumuudhi mkewe au kupunguza fedha kupunguza fedha ya matumizi. Mke anapaswa kubaki katika ya matumizi. anapaswa kubakikuvaa katikahijabu nyumba ya mumewe na nyumba yaMke mumewe na hapaswi anapokuwa ndani. hapaswi kuvaa anapokuwa ndani.nyumba Mume hana ya kumtoa Mume hanahijabu haki ya kumtoa katika yake haki (katika kipindi katika chanyumba eda). yake (katika kipindi cha eda). 7πuΖÉit7•Β 7πt±Ås≈xÎ/ t⎦⎫Ï?ù'tƒ βr& HωÎ) š∅ô_ãøƒ† s Ÿωuρ £⎯ÎγÏ?θã‹ç/ .⎯ÏΒ ∅èδθã_ÌøƒéB Ÿω

“Msiwatoe katika nyumba zao, wala wasitoke wenyewe, ila wakifan∩⊇∪ 4 ya uchafu ulio wazi.” (Sura At-Talaq 65:1).

“Msiwatoe nyumba hedhi zao, wala wasitoke wenyewe, Mara tu baada yakatika mke kumaliza yake ya tatu au kipindi cha ila wakifanya uchafu ulio wazi.” (Sura At-Talaq 65:1). miezi mitatu kikiisha, mke anakuwa ameachika. Kama ni mjamzito, eda Mara huendelea nayamume hupaswahedhi kuendelea ndanicha ya tu baada mke kumaliza yake yakumtunza tatu au kipindi nyumba hadi kikiisha, atakapojifungua. mieziyake mitatu mke anakuwa ameachika. Kama ni Fatma: Talaka zisizokuwa rejea zinatekelezwa vipi?

Sayyid: Baadhi ya mifano ya talaka zisizokuwa za rejea ni khul’a, mubarat, na hakim al-shar’i. 10567 Talaka zisizokuwa za rejea zinavunja ndoa mara moja, mara tu baada ya kutamkwa, na hukumu ya mwisho kutolewa. Hata hivyo mke anapaswa kukaa eda, lakini mume halazimiki kumpa matunzo. Pia wanandoa hawataweza kurudiana tena na mke atapaswa kuvaa hijabu (mbele ya huyu mume wake). Ikiwa wanandoa watataka kuishi kama mke na mume, watapaswa kufunga ndoa upya. (zaidi juu ya hili soma vitabu vya sheria za Kiislamu kwenye mada ya talaka). Fatma: Kuhusu muda wa eda, ikiwa mume na mke walikuwa hawajaingiliana, na ndoa ikavunjika, mke hatapaswa kukaa eda, je niko sahihi? 67

wa maelezo zaidi juu ya talaka rejea, rejea kwenye vitabu juu ya Hukumu za Kiislamu K sura za talaka. 92

kufunga ndoa upya. (zaidi juu ya hili soma vitabu vya sheria za Kiislamu kwenye mada ya talaka). Fatma: Kuhusu muda wa eda, ikiwa mume na mke walikuwa hawajaingiliana, na ndoa ikavunjika, mke hatapaswa Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU kukaa eda, je niko sahihi? Sayyid: Sayyid:Baadhi Baadhiyayandoa ndoahuvunjika huvunjikakabla kablayayamke mkenanamume mume hawajaingiliana na Qur'ani inajibu swali lako kuhusiana na kukaa hawajaingiliana na Qur’ani inajibu swali lako kuhusiana na kukaa eda. eda. βr& È≅ö6s% ⎯ÏΒ £⎯èδθßϑçGø)¯=sÛ ¢ΟèO ÏM≈oΨÏΒ÷σßϑø9$# ÞΟçFóss3tΡ #sŒÎ) (#þθãΖtΒ#u™ t⎦⎪Ï%©!$# $pκš‰r'¯≈tƒ

£⎯èδθãmÎh| uρ £⎯èδθãèÏnGyϑsù ( $pκtΞρ‘‰tF÷ès? ;ο£‰Ïã ô⎯ÏΒ £⎯ÎγøŠn=tæ öΝä3s9 $yϑsù ∅èδθ¡yϑs? ∩⊆®∪ WξŠÏΗsd %[n#u| “Enyi ambao mmeamini! Mkiwaoa wanawake waumini kisha 66 Kwa maelezo zaidi juu ya talaka rejea, rejea kwenyeeda vitabu ya Hukumu mkawaacha kabla ya kuwagusa, basi hamna juujuuyao mtakayza KiislamuHivyo sura za wapeni talaka. cha kuwaliwaza na waacheni mwachano oihisabu. mzuri.” (Sura Al-Ahzab 33:49).

106 Fatma: Kwa nini Qur’ani imeweka umuhimu sana kwa mwanamke kukaa eda miezi mitatu kabla ya ndoa kuhesabika kuwa imevunjika rasmi?

Sayyid: Kuna sababu mbili, kwanza ni ‘kuponya nyoyo zilizovunjika.’ Pili ni kuhifadhi maslahi na ukoo wa mtoto ambaye hajazaliwa. Kipindi cha eda cha miezi mitatu katika talaka rejea husimama kama kikwazo kwa wanandoa kuachana kabisa, hutoa fursa ya kutafakari vizuri zaidi na kufikia maelewano. Hii huwapa fursa wanandoa kutafakari kwa kina juu ya uamuzi wao. Huwapa fursa ya kukumbukana na kumaliza tofauti zao. Lengo la mwanamke kukaa eda katika talaka isiyokuwa rejea ni kumpa muda wa kurudisha nguvu tena za kisaikolojia kabla ya kujiingiza katika ndoa mpya. Uislamu hujali mno kuhifadhi na kutunza haki za watoto wasio na hatia ambao bado hawajazaliwa. Uislamu unaamrisha kuwa wakati mke yupo katika kipindi cha eda ya talaka rejea, mume anapaswa 93

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kumtunza na kumsaidia kama zamani. Na kama mke ni mjamzito, mume anapaswa kuendelea kumtunza mke, hadi atakapojifungua. Halikadhalika katika talaka iliyokuwa rejea, mume anapaswa kuendelea kumtunza mkewe hadi atakapojifungua. Mwisho, ikiwa wanandoa watatalikiana na wakakubaliana kuwa mama atamnyonyesha mtoto, basi huyo mume wa zamani lazima aendelee kumtunza huyo mke wa zamani hadi mtoto atakapomaliza aendelee kumtunza huyo mke wa zamani hadi mtoto kunyonya katika kipindi chakatika miaka miwili aumiaka umri miwili wowote atakapomaliza kunyonya kipindi cha au ambao umri wazazi watakubaliana. wowote ambao wazazi watakubaliana. (#θà)ÍhŠŸÒçGÏ9 £⎯èδρ•‘!$ŸÒè? Ÿωuρ öΝä.Ï‰÷`ãρ ⎯ÏiΒ ΟçGΨs3y™ ß]ø‹ym ô⎯ÏΒ £⎯èδθãΖÅ3ó™r&

÷βÎ*sù 4 £⎯ßγn=÷Ηxq z⎯÷èŸÒtƒ 4©®Lym £⎯Íκön=tã (#θà)ÏΡr'sù 9≅÷Ηxq ÏM≈s9'ρé& £⎯ä. βÎ)uρ 4 £⎯Íκön=tã ÷Λän÷| $yès? βÎ)uρ ( 7∃ρã÷èoÿÏ3 /ä3uΖ÷t/ (#ρãÏϑs?ù&uρ ( £⎯èδu‘θã_é& £⎯èδθè?$t↔sù ö/ä3s9 z⎯÷è|Êö‘r& ∩∉∪ 3“t÷zé& ÿ…ã&s! ßìÅÊ÷äI|¡sù “Wawekeni mnavyokaa nyinyi kadiri ya pato “Wawekeni mnavyokaa nyinyi kwakwa kadiri ya pato lenu,lenu, wala wala msimsiwaletee madhara kwa kuwadhiki. Na wakiwa wana waletee madhara kwa kuwadhiki. Na wakiwa wana mimba, wamimba, mpaka wagharimieni wajifungue. Na gharimieni wajifungue. Na mpaka wakiwanyonyeshea, basi wapeni wakiwanyonyeshea, basi wapeni ujira wao, na shaurianeni ujira wao, na shaurianeni kwa wema. Na mkihitilafiana, basi amnyokwanyeshee wema. Na mkihitilafiana, basi amnyonyeshee mwanamke mwingine.” (Sura At-Talaq mwanamke 65:6) mwingine.” (Sura At-Talaq 65:6)

Fatma: Kwa upande wa wanaume, ikiwa haki ya talaka iko Fatma:mwao, Kwa upande wa wanaume, ikiwakufikia haki yavigezo talaka fulani iko mikononi kiutaalamu hawatahitaji mikononi mwao, kiutaalamu hawatahitaji kufikia vigezo fulani vilivyoorodheshwa kwa mujibu wa mahakama za Kiislamu ili vilivyoorodheshwa kwa mujibu wa mahakama za Kiislamu ili kuweza kutoa talaka. Je niko sahihi? kuweza kutoa talaka. Je niko sahihi?

Sayyid: Kiutaalamu, yeyote mwenye haki ya kutoa talaka Sayyid: Kiutaalamu, yeyote mwenye haki tuyawanatoa kutoa talaka hatalazimika kufikia vigezo fulani, ili mradi sababu hatalazimika kufikia vigezo fulani, ili mradi tu wanatoa sababu halali za kufanya hivyo, ingawa talaka inapoombwa kuna taratibu ambazo lazima zifuatwe, bila kujali ni upande gani una mamlaka 94 ya kutoa talaka.

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

halali za kufanya hivyo, ingawa talaka inapoombwa kuna taratibu ambazo lazima zifuatwe, bila kujali ni upande gani una mamlaka ya kutoa talaka. Fatma: Chukulia mke amepewa mamlaka ya kutoa talaka, je atapaswa kuzingatia mambo yoyote yale au patalazimika pawe na sababu fulani fulani ili aweze kutoa talaka? Sayyid: Chukulia mke alipewa mamlaka ya kutoa talaka na chukulia kwamba ndoa yao ilikuwa ya kawaida bila mabadiliko au masharti mapya, basi mke atadhibitiwa tu na zile â&#x20AC;&#x2DC;haki za ndoaâ&#x20AC;&#x2122; na vigezo vya talaka au ubatilishaji wa ndoa vilivyotajwa hapo awali, ambavyo kama vimevunjwa, itakuwa ni sababu halali ya kutoa talaka. Hata hivyo, mke ana njia ya kupata matakwa yake. Kuna mambo anayoweza kufanya ili mradi tu yasiende kinyume na sheria za Kiislamu. Hebu tujaalie kuwa mke hana haki kutoa talaka, njia anazoweza kuzitumia kupata talaka ni kuandika katika mkataba wa ndoa vigezo fulani (lakini ikiwa mume atavikubali kabla ya ndoa kufungwa) ambavyo mume lazima avizingatie, vigezo hivyo vikivunjwa na mume, mke atakuwa na hiari ya ama kuendelea na ndoa au kuivunja. Fatma: Je unaweza kutoa mifano? Sayyid: Kwa mfano mke anaweza kuandika katika mkataba wake wa ndoa kuwa hataki mume wake aitumie haki yake ya kuoa mke wa pili katika kipindi ambacho yeye atakuwa ameolewa na mume huyo, mume akikubali sharti hili kabla ya ndoa lakini baadaye akaja kuoa mke wa pili, basi mke hapa anakuwa na haki ya kutoa talaka kwa mumewe hata kama mume anayo haki ya kutoa talaka. Anaweza kuwa mwendesha mashtaka dhidi ya mumewe kwa kutaka talaka kupitia kwa Kadhi. 95

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Kuna masharti mengi, inategemeana tu na mtindo wa maisha na matakwa ya mwanamke. Ni juu ya kila mwanamke kuamua ni lipi analipenda zaidi. Baadhi ya wanawake huandika katika mikataba yao ya ndoa kuwa wanataka kuendelea kuishi katika miji yao ya asili au wanataka kuendelea na elimu na kazi. Uislamu umempa haki na hiari ya kuishi maisha anayopenda, ili mradi tu yasikinzane na sheria za Kiislamu na pia ikiwa mume atayakubali kabla ya ndoa. Fatma: Kwa kuzingatia kuwa mke anaweza kulinda maslahi yake kwa kuingiza masharti fulani katika mkataba wa ndoa, sasa itakuwaje ikiwa mke ataingiza au hataingiza sharti la kumiliki haki ya talaka? Sayyid: Tofauti itakuwa ushauri wa namna ya kutenda. Ikiwa mke ana udhibiti wa haki ya talaka, basi talaka inaweza kutolewa mara moja. Hatahitaji msaada wa mahakama au Imamu (wanazuoni) ili kutoa talaka ili mradi tu awe mjuzi wa taratibu za talaka na utekelezaji wake. Kwa upande mwingine, ikiwa mke hana madaraka ya kutoa talaka, atahitaji msaada wa mahakama ya Kiislamu au Imam ili aweze kupata talaka yake, na hii itachukua muda mrefu zaidi. Fatma: Wakati mke anapoomba talaka, je, itachukuliwa kuwa ni talaka isiyokuwa rejea kama haki ya kutoa talaka ilikuwa yake? Sayyid: Hapana, haitachukuliwa kuwa ni talaka isiyokuwa na rejea, isipokuwa kama haki ya talaka haikuwa yake, na yeye akaomba talaka, mume akakataa kutoa talaka. Basi itakuwa talaka rejea kwa sababu mke atahitaji hakim al-Shariyah kuendesha madai ya talaka. Fatma: Ikiwa mume ana haki ya kutoa talaka, na mke akaomba talaka kwa sababu yeye mke hamtaki tena mumewe, hamjali mumewe, kwa kiasi kuwa anamdharau na kumdhalilisha kimwili na 96

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kiakili, lakini mume kwa ukaidi akaamua kukataa kutoa talaka, je itawezekana na mke huyu kumtaliki mumewe? Sayyid: Kwa mujibu wa mazingira hayo ambayo mke anamdharau na kumdhalilisha mumewe kimwili na kisaikolojia na hali ikawa haivumiliki, basi talaka itawezekana, katika hali hii mke atahitaji msaada wa mahakama ya Kiislamu au mwanachuoni mwenye sifa ili kuishughulikia kesi hii. Katika hali hii mke atapasa kurejesha mahari pamoja na kulipa gharama za kujiweka huru. Aina hii ya talaka inaitwa khulâ&#x20AC;&#x2122;a na sio talaka rejea. Ni kwa sababu hizi kwamba wanawake wanapaswa kuchukua tahadhari kubwa wanapofunga ndoa. Wanawake wa Kiislamu wanapaswa kuzijua vyema haki zao. Fatma: Kuna baadhi ya madhehebu ya Kiislamu ambayo yanamtaka mume kutoa talaka kwa mafungu, mara moja kila mwezi katika kile kipindi cha eda. Je utaratibu uko hivi pia katika madhehebu ya Kishia (Ahlil Bait)? Sayyid: Kwa mujibu wa madhehebu ya Ahlil Bait utaratibu hauko hivyo. (tazama Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani Sura Al Baqarah 2:229). Fatma: Ikiwa mume alitoa talaka rejea na katika kipindi cha eda akaingiliana na mke wake, je talaka itakuwa imebatilika moja kwa moja bila maelezo yoyote? Sayyid: Kama ilikuwa ndani ya kipindi cha eda na talaka ilikuwa rejea, basi kuingiliana kutabatilisha talaka bila ya kuwa na haja ya kutamka rasmi. Kama mume ametoa talaka, anaweza kuzuia uanzaji wa utekelezaji wa talaka. Ama mume anaweza kutamka kwa mdomo au kwa ishara kuwa hahitaji kuendelea na talaka hiyo (hili linaweza kufanywa hadharani, au faragha na mke wake) au ikiwa wataingiliana. 97

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Basi hili litabatilisha talaka bila hata yatalaka maelezo ya Lakini wataingiliana. BasiBasi hili litabatilisha talaka bilabila hatahata yamdomo. maelezo ya ya wataingiliana. hili litabatilisha ya maelezo katika talaka isiyokuwa rejea wanandoa hawaruhusiwi kuingiliana mdomo. Lakini talaka rejea mdomo. Lakinikatika katika talakaisiyokuwa isiyokuwa rejeawanandoa wanandoa hawaruhusiwi mpaka wafunge ndoa mpya. mpaka wafungekuingiliana ndoa mpya. hawaruhusiwi kuingiliana mpaka wafunge ndoa mpya. Fatma: Mashahidi hawahitajiki ikiwa mume na mke wataamua Fatma: Mashahidi hawahitajiki ikiwa mume na mke wataamua Fatma: Mashahidi hawahitajiki ikiwa mume na mke wataamua kuacha kuendelea na utaratibu wa talaka. Niko sahihi? kuacha kuendelea na utaratibu wa wa talaka. Niko sahihi? kuacha kuendelea na utaratibu talaka. Niko sahihi? Sayyid: Uko sahihi. Linaweza kufanywa sirini bila mashahidi Sayyid: UkoUko sahihi. Linaweza kufanywa sirini bilabila mashahidi Sayyid: Linaweza kufanywa sirini mashahidi wowote, ingawa nisahihi. bora zaidi kwa wanandoa kutamka hadharani juu wowote, ingawa ni bora zaidi kwakwa wanandoa kutamka hadharani wowote, ingawa ni bora zaidi wanandoa kutamka hadharani ya kwao.kwao. Uislamu unajaribu kuzuia talakatalaka kwa kuweka juukupatana ya ya kupatana Uislamu unajaribu kuzuia kwakwa juu kupatana kwao. Uislamu unajaribu kuzuia talaka vikwazo. Lakini katika ndoa hakuna vikwazo. Uislamu unahimiza kuweka vikwazo. Lakini katika ndoa hakuna vikwazo. Uislamu kuweka vikwazo. Lakini katika ndoa hakuna vikwazo. Uislamu ndoa na unajaribu talaka. unahimiza ndoa nakuzuia unajaribu kuzuia talaka. unahimiza ndoa na unajaribu kuzuia talaka. Fatma: Je zina ujumbe gani aya hizi za Qur’ani juu ya ndoa? Fatma: Je zina ujumbe ganigani ayaaya hizihizi za Qur'ani juu juu ya ndoa? Fatma: Je zina ujumbe za Qur'ani ya ndoa? 3∩⊄⊄®∪3∩9⎯⊄⊄®∪ ≈|¡9⎯ôm≈|¡ Î*Î/ôm 7xÎ*ƒÎÎ/ô£ ÷èoÿρáÏ388 sù (øΒÈβÎ*sù$s?( §ÈβsΔ$s?ß,§≈nsΔ=©Üß,9$≈n#=©Ü9$# 7x?s ƒÎ÷ρô£r& s?>∃÷ρr&ρá>∃ ÷èoÿ$|Ï3¡88øΒ$|Î*¡ “Talaka ni mara mbili; basibasi ni kushikamana kwa wema ni mara ni kushikamana wema “Talaka“Talaka ni mara mbili; basimbili; ni kushikamana kwa wema aukwa kuachana au kuachana kwakwa hisani.” (Sura Al-Baqarah 2:229) au kuachana hisani.” (Sura Al-Baqarah 2:229) kwa hisani.” (Sura Al-Baqarah 2:229) Ÿξsù Ÿξ $yγsùs)¯=$ysÛ …ã&ΒÏ s! ‘≅ $yγsùs)¯=$ysÛ γs)βÎ¯=sÛ*sù βÎ3 …ç*sùνu ö3 xî …çνu%¹ö` xî÷ρy—%¹`yx ÷ρy—Å3Ψsyx? Å34©Ψs®L?ym4©®Lß‰ym÷èt/ß‰.⎯÷èÏΒt/ .⎯ …ã&Ïts!rB‘≅Ÿξ ÏtrBsù Ÿξ γs)βÎ¯=sÛ*sù βÎ*sù «!$# «! ßŠρß$#‰ßŠãnρß‰y7 uρ 3 ù=Ï?«! yŠρß$#‰yŠãnρß‰$yãn ϑŠÉ)$yϑ ãƒ ŠÉβr)&ãƒ !$βr¨Ζsß tƒ #uβr tæ Íκöyyn=tæ$uΖyy ã_$uΖã_ ãnù=Ï?y7 uρ $#3 «! & !$βÎ ¨Ζsß) !$βÎyèy_ ) !$#uyètIy_ tI&tƒ !$βryϑ&Íκö!$n=yϑ ∩⊄⊂⊃∪∩⊄⊂⊃∪ tβθßϑtβn=ôèθßtƒϑ5Θn=ôèöθtƒs)5ΘÏ9 öθ$pκs)ß]Ï9ÍhŠu;$pãƒκß]ÍhŠu;ãƒ

“Na kama amempa talaka (ya tatu) basi sibasi halali baada ya “Na kama amempa talaka (ya (ya tatu) sikwake halali kwake “Na kama amempa talaka tatu) basi si halali kwake hapobaada mpaka aolewe nampaka mume mwingine. (mume wa pili) akimwaya hapo aolewe naNa mume mwingine. Na Na baada ya hapo mpaka aolewe na mume mwingine. cha,(mume basi hapo si vibaya kwao kurejeana wakiona kuwa watasimamiwa pili) akimwacha, basi hapo si vibaya kwao (mume wa pili) akimwacha, basi hapo si vibaya kwao sha mipaka ya wakiona Mwenyezi Mungu. Nawatasimamisha hii ni mipakamipaka ya mipaka Mwenyezi kurejeana kuwa watasimamisha ya ya kurejeana wakiona kuwa Mungu anayoibainisha kwa watu wajuao.” (Sura Al Baqarah 2:230). Mwenyezi Mungu. Na Na hii hii ni mipaka ya Mwenyezi Mungu Mwenyezi Mungu. ni mipaka ya Mwenyezi Mungu

98112 112

anayoibainisha kwa watu wajuao.” (Sura Al Baqarah 2:230). anayoibainisha kwa watu wajuao.” (Sura Al Baqarah 2:230).Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU Sayyid: Aya hizi zinamkumbusha mume kuwa mke sio mdoli tu wa kuchezea, kama yeye haoni thamani yake, pengine mwanaume Sayyid: Aya hizi zinamkumbusha mume kuwa mke sio mdoli tu mwingine anaweza kuiona. Ni fursa pia kwa mwanamke wa kuchezea, kamazinamkumbusha yeye haoni thamani yake, pengine mwanaume Sayyid: Aya mume kuwa mkezaidi sio mdoli kugundua kuwahizi mume mwingine anaweza kuwa bora kulikotu mwingine anaweza kuiona. Ni fursa pia kwa mwanamke wahuyu. kuchezea, kama yeye haoni thamani yake, pengine mwanaume kugundua kuwa mume mwingine anaweza kuwa bora zaidi kuliko mwingine anaweza kuiona. Ni fursa pia kwa mwanamke kugundua huyu. Fatma: Qur'ani inasema: kuwa mume mwingine anaweza kuwa bora zaidi kuliko huyu. Fatma: inasema: Fatma:Qur'ani Qur’ani inasema: Νà6ΖÏΒ šχõ‹yzr&uρ <Ù÷èt/ 4’n<Î) öΝà6àÒ÷èt/ 4©|Óøùr& ô‰s%uρ …çμtΡρä‹è{ù's? y#ø‹x.uρ

Νà6ΖÏΒ šχõ‹yzr&uρ <Ù÷èt/ 4’n<Î) öΝà6àÒ÷èt/ 4©|Óøùr& ô‰s%uρ …çμtΡρä‹è{ù's? y#ø‹x.uρ ∩⊄⊇∪ $Zà‹Î=xî $¸)≈sV‹ÏiΒ

∩⊄⊇∪ $Zà‹Î=xî $¸)≈sV‹ÏiΒ “Mtachukuaje na hali mmeingiliana na hali wao wamechukua kwenu agano (Surana An-Nisaa 4:21) “Mtachukuaje namadhubuti?” hali mmeingiliana hali wamechukua kwenu “Mtachukuaje na hali mmeingiliana na wao hali wao wamechukua agano madhubuti?” (Sura An-Nisaa 4:21) kwenu agano madhubuti?” (Sura An-Nisaa 4:21) Hapa ‘ahadi thabiti’ ina maana gani?

Hapa‘ahadi ‘ahadithabiti’ thabiti’ maana gani? Hapa inaina maana gani? Sayyid: ‘Ahadi thabiti’ haimaanishi mahari tu, lakini pia ahadi ya Sayyid: thabiti’ mahari kukaa nao‘Ahadi kwa wema kwahaimaanishi kuwapatia haki zaotu, za lakini ndoa. pia Ayaahadi hii Sayyid: ‘Ahadi thabiti’ haimaanishi mahari tu, lakini pia ahadi ya wanaume wanaokataa kulipa haki mahari iliyokubaliwa au ya inawaeleza kukaa nao kwa wema kwa kuwapatia zao za ndoa. Aya kukaa nao kwa wema kwa kuwapatia haki zao za ndoa. Aya hiihii wanapuuzia kuwapa wake zao haki za ndoa. inawaeleza mahari iliyokubaliwa iliyokubaliwaauau inawaelezawanaume wanaumewanaokataa wanaokataa kulipa kulipa mahari wanapuuzia kuwapa wanapuuzia kuwapawake wakezao zaohaki hakizazandoa. ndoa. Fatma: Fatma: Fatma: $ysÎ=óÁãƒ βr& !$yϑÍκön=tæ yy$oΨã_ Ÿξsù $ZÊ#{ôãÎ) ÷ρr& #·—θà±çΡ $yγÎ=÷èt/ .⎯ÏΒ ôMsù%s{ îοr&zöΔ$# ÈβÎ)uρ $ysÎ=óÁãƒ βr& !$yϑÍκön=tæ yy$oΨã_ Ÿξsù $ZÊ#{ôãÎ) ÷ρr& #·—θà±çΡ $yγÎ=÷èt/ .⎯ÏΒ ôMsù%s{ îοr&zöΔ$# ÈβÎ)uρ ∩⊇⊄∇∪ 4 $[sù=ß¹ $yϑæηuΖ÷t/

∩⊇⊄∇∪ 4 $[sù=ß¹ $yϑæηuΖ÷t/ “Ikiwa mke atahofia mumewe kutomjali au kumtelekeza, basi hapana vibaya juu yao kusikilizana kwa suluhu.” (Sura An-Nisaa 4:128). 113

Je, aya hii inahusiana na talaka ya mubarat (ambayo wote wawili 113 wanachukiana)?

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Hapana, aya hii inahusiana na talaka kwa ujumla. Fatma: Kwa mujibu wa baadhi ya wanavyuoni, kipindi cha eda huanza mara tu talaka inapotamkwa, iwe mke anajua au hajui. Je Uislamu unaruhusu mume kumtaliki mkewe bila ya yeye mwenyewe mke kujulishwa? Sayyid: Haiwezekani kuitekeleza fatwa hii. Talaka ni jambo la watu wawili. Karibu katika kesi zote za talaka, Kadhi au Imamu huhimiza kukutana na mke ili kupata idhini yake. Pia Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani inamshauri mtu anayemuacha mwanandoa mwenzake kufanya hivyo kwa namna njema. Fatma: Je usuluhishi ni lazima (wajibu) ili kuweza kutekeleza taratibu za talaka? Sayyid: Usuluhishi ni muhimu sana kama tahadhari iliyopendekezwa ili kujaribu kuzuia talaka. Ingawa usuluhishi sio wajibu, ushauri wake ulivyosisitizwa katika dini hulifanya jambo hili kuwa ni wajibu wa kidini. Fatma: Je ni muhumu kwamba mashahidi wawili waadilifu wawe wanahusika (kinasaba) na wawe wana uzoefu wa masuala ya talaka? Sayyid: Mashahidi huwa ni wathibitishaji rasmi tu wa talaka. Ikibidi, wanaweza kuitwa kuja kushuhudia amri ya talaka. Sio lazima mashahidi wawe wananasibiana na wanandoa. Fatma: Kwa ujumla, mwanaume anapotaka kumtaliki mkewe, humwita Imam anayemjua. Ni vipi mwanamke anaweza kuwa na imani na uadilifu, uwezo na uzingatiwaji wa taratibu zote zinazohitajika katika talaka sahihi? Sayyid: Mke ana haki ya kumchagua Imam au Kadhi ambaye anamwamini kuwa ana uwezo na ni muadilifu. Mke pia ana haki ya 100

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kumkataa Imam au Jaji ikithibitika kuwa hatatenda uadilifu katika kesi hiyo ya ndoa. Katika talaka rasmi (za mahakamani) Imam au mahakama haiwezi kuendesha kesi ya talaka bila kushauriana na mke. Na kuna baadhi ya nchi za Kiislamu ambazo hutaka mume au mke apeleke maombi ya talaka mahakamani kwanza. Kitu kingine cha kukumbuka ni kuwa ikiwa mke aliweka masharti au marekebisho katika mkataba wake wa ndoa na mume hazingatii marekebisho haya basi ni jukumu la mke kulinda haki zake kwa kumjulisha Imam au mahakama ya Kiislamu juu ya mkataba huo wa marekebisho kabla ya kesi ya ndoa haijaamuliwa. Vinginevyo Imamu au Jaji wa mahakama ataiamua kesi hiyo kwa kutumia taratibu za kawaida bila kuzingatia masharti ya awali yaliyowekwa na mke. Fatma: Ikiwa mume haonekani, je kuna muda ambao mke atapaswa kusubiri kabla ya kuomba talaka? Sayyid: Inategemeana na hali ilivyo na mwanamke mwenyewe. Wanachuoni wa zamani walikuwa wanaweka muda mrefu, lakini Wanachuoni wa zama hizi hawafanyi hivyo. Kabla ya zama za teknolojia, watu walikuwa wakisafiri kuwatafuta watu waliopotea. Siku hizi ni rahisi sana kujua majaaliwa ya mtu. Kwa kutumia mawasiliano ya kisasa, sio lazima kuchelewesha au kusubirisha kwa muda mrefu ili kupata matokeo ya mtu aliyepotea. Hata hivyo mume akimtelekeza mke wake bila matumaini, bila uangalizi, na bila matumizi yoyote, basi Kadhi au Imam anaweza akatoa talaka. Fatma: Kwa nini baadhi ya Wanachuoni wanaweka muda mrefu ikiwa mume haonekani kabla ya mke kuanza taratibu za kuomba talaka wakati mume haruhusiwi kumuacha mke wake kwa zaidi ya miezi minne bila ruhusa ya mke wake? 101

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Wanachuoni wa zamani wanaotoa muda mrefu wa kusubiri wanawazungumzia wanaume ambao haijulikani walipo (hawaonekani) sio wanaume ambao kwa hiari yao wamewatelekeza wake zao. Haya yote yanategemeana na mke mwenyewe. Kila mwanamke yuko tofauti. Baadhi ya wanawake wanaweza kuwa na subira ya kuwasubiri waume zao hadi watakaporudi wakati wanawake wengine hawawezi. Inategemeana na mwanamke mwenyewe na hali ilivyo. Ikiwa mwanamke ataona kuwa maisha yake hayavumiliki bila mume, basi ataipeleka kesi yake mbele ya mahakama ya Kiislamu au Imam ambaye ataichunguza kesi kwa makini. Wanaweza kumuuliza maswali mengi. Je mke ameachwa bila matumizi? Je wakwe zake wako tayari kumsaidia? Wanaweza kuwaita mashahidi na kuwahoji juu ya mke huyu au juu ya mume wake. Wanaweza kumshauri awe na subira kwa muda fulani au wakampa talaka mara moja. Yote yanategemeana na hali halisi ya mwanamke mwenyewe. Hakuna njia ya moja kwa moja ya kutatua masuala haya. Ni masuala binafsi na hivyo yanashughulikiwa kutokana na kila kesi ilivyo. Kuna mambo mawili makubwa ambayo Kadhi au Imam atayazingatia sana kabla ya kutoa talaka. Mojawapo ni maslahi ya familia, hususan kama kuna watoto, na pili ni maslahi ya mwanamke mwenyewe kwa sababu ni binadamu na ana maslahi yake. Baada ya mambo yote haya kuzingatiwa, na ikiwa Kadhi ataona kuwa sababu hizi zinatosheleza, basi talaka inaweza kutolewa.

102

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

TALAKA NA MAHARI

atma: Ikiwa mke ataomba talaka kwa kutumia vigezo vilivyotajwa awali vya ubatilishaji wa ndoa au taratibu za talaka, je atapaswa kurejesha sehemu ya mahari au mahari yote? Sayyid: Mke ana haki ya kupata na kutumia mahari kamili iliyokubaliwa isipokuwa kama ndoa itavunjika kabla ya kuingiliana, hapa mke atakuwa na haki ya kupata nusu ya mahari na atarejesha nusu nyingine kwa huyo mume wake. Ni muhimu kuelewa kuwa ikiwa ndoa haikukidhi moja ya vigezo (kama vile ndoa ambayo mume na mke walikuwa hawajaingiliana) na ndoa ilikuwa imeshafungwa, basi ndoa hiyo itahesabika kuwa ni ndoa ya kawaida. Hivyo mume akitoa talaka, hawezi kwa namna yoyote ile akadai sehemu yoyote ya mahari. Mahari itaendelea au baadaye itavunjika. Kama mume alikuwa hajakamilisha kulipa mahari yote, basi ataendelea kudaiwa mahari iliyobaki, licha ya sababu za talaka. Fatma: £⎯èδθè=àÒ÷ès? Ÿωuρ ( $\δöx. u™!$|¡ÏiΨ9$# (#θèOÌs? βr& öΝä3s9 ‘≅Ïts† Ÿω (#θãΨtΒ#u™ z⎯ƒÏ%©!$# $yγ•ƒr'¯≈tƒ ∩⊇®∪ 4 7πoΨÉit6•Β 7πt±Ås≈xÎ/ t⎦⎫Ï?ù'tƒ βr& HωÎ) £⎯èδθßϑçF÷s?#u™ !$tΒ ÇÙ÷èt7Î/ (#θç7yδõ‹tGÏ9 “Enyi ambao mmeamini! Si halali kwenu kuwarithi wanawake kwa “Enyi ambao mmeamini! Si halali kwenu kuwarithi nguvu; wala msiwataabishe kwa kutaka kuwanyang›anya baadhi wanawake kwa nguvu; wala msiwataabishe kwa kutakaya mlivyowapa, ila watakapofanya uchafu ulio wazi.” (Sura An-Nisaa kuwanyang'anya baadhi ya mlivyowapa, ila watakapofanya 4:19). uchafu ulio wazi.” (Sura An-Nisaa 4:19).

Je aya hii inazungumzia mwanamke kunyang’anywa mahari Je aya hii inazungumzia mwanamke kunyang’anywa mahari akizini? akizini? 103

Sayyid: Kunyang’anywa mahari kwa sababu mke amezini wakati fulani inaweza kutegemeana sana na hali ya mambo yaliyokuwa mpaka kusababisha kufanyika kwa kitendo hiki kiovu. Bila kupunguza au kupuuza uovu wa zinaa, lakini wakati

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Kunyangâ&#x20AC;&#x2122;anywa mahari kwa sababu mke amezini wakati fulani inaweza kutegemeana sana na hali ya mambo yaliyokuwa mpaka kusababisha kufanyika kwa kitendo hiki kiovu. Bila kupunguza au kupuuza uovu wa zinaa, lakini wakati fulani watu wanakumbana na hali zisizo za kawaida ambazo zinahitaji upembuzi wa kina wa mambo kabla ya kutolewa uamuzi wa mwisho. Uislamu unaeleza kuwa katika kesi za zinaa ambazo zimeshatolewa hukumu ya kidini, basi kama kulipiza kisasi kwa aliyotendewa, mume anaweza kukataa kulipa mahari iliyobakia, lakini bado si kitendo kinachopendekezwa.

104

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

KUGAWANA MALI

atma: Ni nini msimamo wa Uislamu juu ya wanandoa kugawana mali (baada ya talaka)?

Sayyid: Kwa ujumla kila mmoja hudai kile alicholeta ndani ya nyumba. Hivyo mgawanyo wa vyombo au mali nyingine ufanywe kwa kuzingatia kile ambacho kila mmoja alichangia katika uhusiano wao. Kwa mfano katika nchi za Mashariki (Asia) kwa kawaida mke hununua samani (fanicha) na vifaa vya ndani. Hivyo wakitalikiana ana haki ya kuchukua samani (fanicha) na vifaa vyote vya ndani alivyoleta. Fatma: Je mke anaweza akadai malipo kwa kazi za ndani alizokuwa akifanya na huduma alizokuwa anatoa kwa mume wake kama vile kusafisha nyumba, kupika na kuangalia watoto? Sayyid: Wakati wa ndoa mke anaweza kudai malipo ya kazi anazofanya ndani ikiwa ni pamoja na kulea watoto. Lakini kudai malipo bila makubaliano yoyote kabla ya mkataba wa ndoa, na kujaribu kudai malipo haya wakati wa talaka inaweza kuwa ngumu. Hata hivyo Uislamu unapendekeza kuwa mume ampe zawadi fulani mke aliyemuacha ili kumrahisishia maisha baada ya kuachika, hata kama mke alikuwa amemlipa mahari kamili. Baada ya talaka Uislamu unapendekeza kuwa mume ampe kitu fulani kizuri huyo mke anayeachwa. Fatma: Inakuwaje pale ambapo mke, katika ndoa ya kawaida, alijitolea kikamilifu kwa miaka kadhaa, aliweka akiba na alikuwa akijibana katika matumizi, alisaidia na kumenyeka katika kazi za ndani, yote haya kwa ajili ya kumuepusha mumewe na mzigo mzito ili aweze kusoma na kufanikiwa kifedha? Je Uislamu hautambui 105

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

na kuthamini mchango muhimu aliotoa mke katika mafanikio ya mumewe? Pia je Uislamu hauwezi kumfidia kwa kumlipa bima kwa kujitolea kwake? Sayyid: Haitakuwa sawa kutoa jibu la moja kwa moja juu ya hali uliyoieleza. Kesi hizo zinahitaji uchunguzi wa kina ili kujua hasa ni kipi nani alileta, alifanya au alijitolea tokea mwanzo hadi mwisho wa ndoa. Kadhi atapaswa kuchunguza mambo mengi kwa mfano nani alifanya kazi na kwa muda gani, je kila mwanandoa alichangia nini au alijitolea nini, ni nani aliyetoa jasho hasa na ni jinsi gani fedha zilivyokuwa zikiendeshwa. Kesi mbali mbali zitatofautiana na kila kesi itakuwa na hukumu yake. Wakati fulani kuna kesi ambapo mke humsadia mume wake kama katibu muhtasi katika ofisi au biashara yake. Mke anaweza kuomba malipo kabla au baada ya talaka. Ikiwa mke atadai fidia kwa miaka aliyomsaidia au aliyokuwa katibu muhtasi wake, basi mke atakuwa na haki ya kulipwa kiasi ambacho mume angemlipa katibu muhtasi au msaidizi mwingine. Lakini ikithibitika kuwa mke alikuwa mshirika kamili katika biashara, basi bila shaka atakuwa na haki ya kupata gawio la kampuni.

106

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

SURA YA NNE HIJABU

atma: Kwa nini wanawake wa Kiislamu wanatakiwa kujisitiri.

Sayyid: Wanachuoni wameeleza sababu mbali mbali kwa nini wanawake wa Kiislamu wanapaswa kujisitiri. Sababu kubwa ni mbili, moja ni kuwalinda na kuwahifadhi wanawake na pili kuilinda jamii nzima. Kujisitiri mwili mzima ni aina ya ulinzi, uhifadhi wa stara na ni msaada dhidi ya matamanio maovu katika jamii kwa wanawake na wanaume pia. Wanawake wanapojistiri wanatoa mazingira mazuri ya maadili safi na heshima, sio kwao tu bali kwa jamii nzima. Kwa ujumla wanaume huvutiwa na uzuri wa maumbile ya wanawake. Wanawake pia huvutiwa na wanaume, lakini kwa ujumla umbile la mwili wa mwanamke linavutia zaidi kuliko la mwanaume. Hii ni sababu moja zaidi kwa nini wanawake wa Kiislamu wanapaswa kujistiri kwa mavazi ya stara. Sababu nyingine muhimu ni kuwalinda wanawake ili wasitendewe vibaya. Inafahamika vyema kuwa katika kipindi chote cha historia wanawake wamekuwa waathirika wa maonevu ya kimwili, kiakili na kimhemko katika jamii. Jamii nyingi zimemuonea na kumkosea heshima mwanamke, hivyo Uislamu ulitaka na utataka kuihifadhi heshima na staha yake kwa kuyalinda maumbile yake ya asili. Mbali na kuilinda heshima ya wanawake, dini ilitaka kuwafundisha wanaume juu ya umuhimu wa wanawake katika maisha. Wanaume wanapaswa kuwatazama wanawake kwa mtazamo wa heshima na kuwathamini kama binadamu kamili. Heshima kwa mwanamke isitokane na umbile lake au muonekano wake bali itokane na tabia yake, akili yake na ubora wa maadili yake. 107

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Suala la kuvaa mavazi ya stara sio geni kama baadhi ya watu wanavyofikiri. Uislamu sio dini pekee iliyowataka wanawake kujistiri. Kwa desturi, wafuasi wa kike wa dini zilizoletwa na Mitume walikuwa wakijistiri kwa mamia ya miaka kabla ya Uislamu. Wanawake wengi walioamini katika historia ya uyahudi na ukristo walikuwa wamejistiri na baadhi ya wanawake wanaendelea kuwa hivyo hadi leo. Uislamu uliendeleza mila hii, lakini uliongeza kipengele kingine, falsafa ambayo ni “kushusha macho yao.” (24:30). Hii inaweza kutafsiriwa kuwa ni kuonyesha heshima na staha katika nyanja zote za akili na mwili wa mtu. Fatma: Baadhi ya watu wanadai kuwa Qur'ani haikuamrisha wazi Fatma: ya watu wanadai kuwa Qur’ani wazi kuwaBaadhi wanawake wajistiri au kwamba imani hiihaikuamrisha (ya hijabu) wazi wazi kuwa wanawake au kwamba (ya haiko wazi na iko wazi kwawajistiri tafsiri tofauti tofauti. imani Ni ninihii hasa Qur'ani inachosema sheria mavazi kwa wanawake hijabu) haiko wazi na juu iko ya wazi kwayatafsiri tofauti tofauti. Ni wa nini Kiislamu? hasa Qur’ani inachosema juu ya sheria ya mavazi kwa wanawake wa Kiislamu? Sayyid: Kuna aya mbili katika Qur'ani zinazoamrisha wazi wazi Sayyid: aya mbili kwa katikaundani Qur’anijinsi zinazoamrisha kabisa naKuna zinazoeleza ambavyo wazi vazi wazi la mwanamke mchamungu Pia kuna nyingi kabisa na zinazoeleza kwa linapoaswa undani jinsikuwa. ambavyo vazihadith la mwanamke za Mtume, zinazofafanua jinsi vazi la kujistiri mwanamke wa mchamungu linapoaswa kuwa. Pia kuna hadith nyingi za Mtume, Kiislamu linavyopaswa kuwa. Aya ya kwanza iliyoelezea hili ni zinazofafanua jinsi vazi la kujistiri mwanamke wa Kiislamu hii: linavyopaswa kuwa. Aya ya kwanza iliyoelezea hili ni hii: Ÿωuρ £⎯ßγy_ρãèù z⎯ôàxøts†uρ £⎯ÏδÌ≈|Áö/r& ô⎯ÏΒ z⎯ôÒàÒøótƒ ÏM≈uΖÏΒ÷σßϑù=Ïj9 ≅è%uρ Ÿωuρ ( £⎯ÍκÍ5θãŠã_ 4’n?tã £⎯ÏδÌßϑèƒ¿2 t⎦ø⌠ÎôØu‹ø9uρ ( $yγ÷ΨÏΒ tyγsß $tΒ ωÎ) £⎯ßγtFt⊥ƒÎ— š⎥⎪Ï‰ö7ãƒ ÷ρr& ∅ÎγÏGs9θãèç/ Ï™!$t/#u™ ÷ρr& ∅ÎγÍ←!$t/#u™ ÷ρr& ∅ÎγÏFs9θãèç7Ï9 ωÎ) £⎯ßγtFt⊥ƒÎ— š⎥⎪Ï‰ö7ãƒ û©Í_t/ ÷ρr& ∅ÎγÏΡ≡uθ÷zÎ) û©Í_t/ ÷ρr& £⎯ÎγÏΡ≡uθ÷zÎ) ÷ρr& ∅ÎγÏGs9θãèç/ Ï™!$oΨö/r& ÷ρr& ∅ÎγÍ←!$oΨö/r&

| ÎΣ ÷ρr& £⎯ÎγÏ?≡uθyzr& ’Í<'ρé& Îöxî š⎥⎫ÏèÎ7≈−F9$# Íρr& £⎯ßγãΖ≈yϑ÷ƒr& ôMs3n=tΒ $tΒ ÷ρr& £⎯ÎγÍ←!$¡

( Ï™!$|¡ÏiΨ9$# ÏN≡u‘öθtã 4’n?tã (#ρãyγôàtƒ óΟs9 š⎥⎪Ï%©!$# È≅øÏeÜ9$# Íρr& ÉΑ%y`Ìh9$# z⎯ÏΒ Ïπt/ö‘M}$# 108

$·èŠÏΗsd «!$# ’n<Î) (#þθç/θè?uρ 4 £⎯ÎγÏFt⊥ƒÎ— ⎯ÏΒ t⎦⎫Ïøƒä† $tΒ zΝn=÷èã‹Ï9 £⎯ÎγÎ=ã_ö‘r'Î/ t⎦ø⌠ÎôØo„ Ÿωuρ ∩⊂⊇∪ šχθßsÎ=øè? ÷/ä3ª=yès9 šχθãΖÏΒ÷σßϑø9$# tμ•ƒr&

÷ρr& ∅ÎγÏGs9θãèç/ Ï™!$t/#u™ ÷ρr& ∅ÎγÍ←!$t/#u™ ÷ρr& ∅ÎγÏFs9θãèç7Ï9 ωÎ) £⎯ßγtFt⊥ƒÎ— š⎥⎪Ï‰ö7ãƒ û©Í_t/ ÷ρr& ∅ÎγÏΡ≡uθ÷zÎ) û©Í_t/ ÷ρr& £⎯ÎγÏΡ≡uθ÷zÎ) ÷ρr& ∅ÎγÏGs9θãèç/ Ï™!$oΨö/r& ÷ρr& ∅ÎγÍ←!$oΨö/r& Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

’Í<'ρé& Îöxî š⎥⎫ÏèÎ7≈−F9$# Íρr& £⎯ßγãΖ≈yϑ÷ƒr& ôMs3n=tΒ $tΒ ÷ρr& £⎯ÎγÍ←!$|¡ÎΣ ÷ρr& £⎯ÎγÏ?≡uθyzr&

( Ï™!$|¡ÏiΨ9$# ÏN≡u‘öθtã 4’n?tã (#ρãyγôàtƒ óΟs9 š⎥⎪Ï%©!$# È≅øÏeÜ9$# Íρr& ÉΑ%y`Ìh9$# z⎯ÏΒ Ïπt/ö‘M}$# $·èŠÏΗsd «!$# ’n<Î) (#þθç/θè?uρ 4 £⎯ÎγÏFt⊥ƒÎ— ⎯ÏΒ t⎦⎫Ïøƒä† $tΒ zΝn=÷èã‹Ï9 £⎯ÎγÎ=ã_ö‘r'Î/ t⎦ø⌠ÎôØo„ Ÿωuρ ∩⊂⊇∪ šχθßsÎ=øè? ÷/ä3ª=yès9 šχθãΖÏΒ÷σßϑø9$# tμ•ƒr& “Nawaambie waambiewaumini waumini wanawake wainamishe macho na “Na wanawake wainamishe macho yao yao na wawazilinde tupu wala wasionyeshe uzuri wao, isipokuwa zilinde tupu zao,zao, walawaangushe wasionyeshe uzuri zao wao, isipokuwa unaounaodhihirika. Na shungi juu ya vifua vyao, dhihirika. Na waangushe shungi zaoilajuu ya vifua vyao, wala wasidhihirishe uzuri wao kwa waume zao,wala au wasibaba dhihirishe uzuri wao ila kwa zao, waume au baba baba wa zao, au baba wa waume au zao, watoto wao,zao, au au watoto waume zao,zao, au watoto wao,zao, au watoto wa waume zao, au au ndugu zao, waume au ndugu au watoto wa kaka zao, watoto 122 auwa watoto kaka au watoto wa dada au wanawake wendadawazao, auzao, wanawake wenzao, auzao, iliyowamiliki mikono zao, mikono yao ya kuume, auna wafuasi wanaume yaoauyailiyowamiliki kuume, au wafuasi wanaume wasio matamanio, au wasio na matamanio, au watoto wadogouchi ambao wa watoto wadogo ambao hawajajua wa hawajajua wanawake.uchi Wala wanawake. wasipige yao ili mapambo yajulikane mapambo waliwasipige Wala miguu yao ilimiguu yajulikane waliyoyaficha. yoyaficha. Na tubieni kwa Mwenyezi Mungu nyote enyiwaumini wauminiili ili Na tubieni kwa Mwenyezi Mungu nyote enyi mpate kufanikiwa.” (Sura24:31). An-Nur 24:31). mpate kufanikiwa.” (Sura An-Nur Aya nyingine nyingineni: ni: ⎯ÏΒ £⎯Íκön=tã š⎥⎫ÏΡô‰ãƒ t⎦⎫ÏΖÏΒ÷σßϑø9$# Ï™!$|¡ÎΣuρ y7Ï?$uΖt/uρ y7Å_≡uρø—X{ ≅è% ©É<¨Ζ9$# $pκš‰r'¯≈tƒ

∩∈®∪ $VϑŠÏm§‘ #Y‘θàxî ª!$# šχ%x.uρ 3 t⎦ø⎪sŒ÷σãƒ Ÿξsù z⎯øùt÷èãƒ βr& #’oΤ÷Š&r y7Ï9≡sŒ 4 £⎯ÎγÎ6Î6≈n=y_

Nabii! Waambie wakenazako za waumini, “Ewe“Ewe Nabii! Waambie wake zako wakena za wake waumini, wajiterwajiteremshie jalbab zao. Hilo ni karibu zaidi emshie jalbab zao. Hilo ni karibu zaidi kuweza kujulikanakuweza wasiukujulikana wasiudhiwe. Mwenyezi Mungu niMwenye Mwingi dhiwe. Na Mwenyezi Mungu niNa Mwingi wa maghufira, wa maghufira, Mwenye kurehemu.” (Sura Al-Ahzab kurehemu.” (Sura Al-Ahzab 33:59). 33:59).

Vazi la nje katika Aya hii limetafsiriwa kutoka katika neno la

Vazi la nje katika Aya hii limetafsiriwa kutoka katika neno la Kiarabu julbab. Julbab kujistiri enzi enzizaza Kiarabu julbab. Julbablilikuwa lilikuwalikitumika likitumika kwa kwa kujistiri Mtume. Qur'ani inaelezea ni wapi mwanamke anaweza kupunguza mavazi yake. 109

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Mtume. Qur’ani inaelezea ni wapi mwanamke anaweza kupunguza mavazi yake. βr& îy$oΨã_ ∅ÎγøŠn=tæ }§øŠn=sù %[n%s3ÏΡ tβθã_ötƒ Ÿω ©ÉL≈©9$# Ï™!$|¡ÏiΨ9$# z⎯ÏΒ ß‰Ïã≡uθs)ø9$#uρ ∅ßγ©9 ×öyz š∅øÏ÷ètFó¡o„ βr&uρ ( 7πuΖƒÌ“Î/ ¤M≈y_Îhy9tFãΒ uöxî ∅ßγt/$uŠÏO š∅÷èŸÒtƒ

∩∉⊃∪ ÒΟŠÎ=tæ ìì‹Ïϑy™ ª!$#uρ 3

“Na wakongwe ambao hawatarajii kuolewa, si vibayasi “Na wanawake wanawake wakongwe ambao hawatarajii kuolewa, kwao kupunguza nguo zao bila ya kuonyesha mapambo. Na kama vibaya kwao kupunguza nguo zao bila ya kuonyesha wakistahi ni bora kwao. Na Mwenyezi Mungu ni Msikizi, Mjuzi.” mapambo. Na kama wakistahi ni bora kwao. Na Mwenyezi (Sura An-Nur 24:60). 24:60). Mungu ni Msikizi, Mjuzi.” (Sura An-Nur

Fatma:JeJeunaweza unawezakufafanua kufafanuajuu juuyayamavazi mavazimahsusi mahsusiyayaJulbab Julbab Fatma: na na khumur? khumur? Sayyid: Julbab lilikuwa ni vazi lililokuwa likivaliwa juu ya Sayyid: Julbab lilikuwa ni vazi lililokuwa likivaliwa juu ya nguo nguo nyingine enzi za Mtume. Mfano wake kwa sasa ni koti kubwa nyingine enzi za Mtume. Mfano wake kwa sasa ni koti kubwa la la kufunika kufunika mwili mwilimzima mzimaauaugauni gauni refu pana. Khumur ilikuwa refu na na pana. Khumur ilikuwa ni ni skafu skafu pana pana iliyokuwa iliyokuwa ikivaliwa ikivaliwaenzi enzizazaMtume Mtumelakini lakiniwanawake wanawake walikuwa walikuwa wakiitumia wakiitumia walikuwahawaivai hawaivai vizuri. vizuri. Wanawake Wanawake walikuwa khumur kufunika nywele zao tu na kuviacha vifua vyao khumur kufunika nywele zao tu na kuviacha vifua vyao wazi.wazi. Allah Allah alipowataka wanawake waliomini, “kushusha skafujuu zaoya alipowataka wanawake waliomini, “kushusha skafu zao juu ya vifua vyao,” alikuwa anawakata wafunike nywele na vifua vyao,” alikuwa anawakata wafunike nywele na vifua vyao. vifua vyao. Fatma: Neno hijab halijatumika katika aya 24:31 na 33:59. Lakini Wanachuoni wa halijatumika Kiislam wanazihusisha hizinana33:59. vazi la Fatma: Neno hijab katika aya aya 24:31 Lakini wa Kiislamnawanazihusisha aya Qur’ani? hizi na vazi la Hijab. NiWanachuoni vipi hijab inatafsiriwa kutumika katika Hijab. Ni vipi hijab inatafsiriwa na kutumika katika Qur'ani? Sayyid: Neno hijab kwa Kiarabu lina maana ya pazia, au kuzuia kitu kisionekane kizuizi, kama pazia. katika Sayyid: Neno au hijab kwa Kiarabu lina Neno maanahili ya limetumika pazia, au kuzuia 68 sehemu nyingi ndaniauyakizuizi, Qur’ani. kitu kisionekane kama pazia. Neno hili limetumika 67 68 katika sehemu nyingi ndani ya Qur'ani. Qur’ani, 7: 46, 42: 51, 38: 32, na 41: 5 67

Qur'ani, 7: 46, 42: 51, 38: 32, 110na 41: 5 124

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

öΝä3Î/θè=à)Ï9 ãyγôÛr& öΝà6Ï9≡sŒ 4 5>$pgÉo Ï™!#u‘uρ ⎯ÏΒ ∅èδθè=t↔ó¡sù $Yè≈tFtΒ £⎯èδθßϑçGø9r'y™ #sŒÎ)uρ ∩∈⊂∪ 4 £⎯ÎγÎ/θè=è%uρ “Na mnapowaomba chombo cha nyumbani, basi waulizeni nyuma ya “Na mnapowaomba chombo cha nyumbani, basi waulizeni mapazia. Hilo linasafisha zaidi nyoyo zenu na zao.” (Sura Al-Ahzab nyuma ya mapazia. Hilo linasafisha zaidi nyoyo zenu na zao.” 33:53). (Sura Al-Ahzab 33:53).

Neno hijab limetumika kwa wanawake wa Kislamu wanaovaa Neno hijab limetumika kwa wanawake wa Kislamu wanaovaa hijabu, ambalo kwa kuvaa kuvaanguo nguoyaya hijabu, ambalolinamaanisha linamaanisha kufunika kufunika mwili mwili kwa njenje (juu) yayanguo na maumbo maumboyayamiili miili (juu) nguonyingine nyingineili ili kuzuia kuzuia nywele nywele na yaoyao yasionekane. Vazi sahihi kwakwa mwanamke wa Kiislamu ni kuvaa yasionekane. Vazi sahihi mwanamke wa Kiislamu ni kuvaa nguo pana ambayo inafunika mwili mzima kuanzia sehemu nguo pana ambayo inafunika mwili mzima kuanzia sehemu ya juu juu ya shingo hadikifundo kwenyecha kifundo hadi kwenye ya ya shingo hadi kwenye mkonocha hadimkono kwenye kifundo cha kifundo cha mguu. Haruhusiwi kuvaa nguo inayobana, mguu. Haruhusiwi kuvaa nguo inayobana, inayoonyesha maungo maungo ya mwili na maumbile yao, au nguo ya inayoonyesha mwili na maumbile yao, au nguo inayong’aa au inayopitisha inayong’aa au inayopitisha mwanga. mwanga. Fatma: unadhani uvaaji wawa hijabu umehimizwa mno? Fatma:Kwa Kwanini nini unadhani uvaaji hijabu umehimizwa mno?

Sayyid:Qur'ani Qur’ani inalielezea sababu zenye busara, Sayyid: inalielezea kwakwa sababu zenye busara, “Hilo“Hilo ni ni karibu karibu zaidi zaidi kuweza kuweza kujulikana kujulikana wasiudhiwe..” wasiudhiwe..” (33:59). (33:59). Mwanamke kwaniaba niabayake. yake. Mwanamkeanapojistiri, anapojistiri,vazi vazi lake lake huzungumza huzungumza kwa Vazi hataki kufuatwa kufuatwanana Vazilinamaanisha linamaanishakuwa kuwa mwanamke mwanamke huyu hataki kuzungumzishwa kihuni na bila adabu. Pia ni utambulisho kuzungumzishwa kihuni na bila adabu. Pia ni utambulishowawa Uislamu wake. Uislamu wake. Fatma:Kabla Kablayayaaya aya iliyowataka iliyowatakawanawake wanawakewajistiri wajistiriQur'ani Qur’ani Fatma: ilisema: ilisema: 3 öΝçλm; 4’s1ø—r& y7Ï9≡sŒ 4 óΟßγy_ρãèù (#θÝàxøts†uρ ôΜÏδÌ≈|Áö/r& ô⎯ÏΒ (#θ‘Òäótƒ š⎥⎫ÏΖÏΒ÷σßϑù=Ïj9 ≅è% ∩⊂⊃∪ tβθãèoΨóÁtƒ $yϑÎ/ 7Î7yz ©!$# ¨βÎ)

125 “Na waambie waumini wanaume wainamishe katika macho 111 yao na wazilinde tupu zao. Hilo ni usafi zaidi kwao. Hakika Mwenyezi Mungu ana habari za wanayoyafanya.” (Sura AnNur 24:30).

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

“Na waambie waumini wanaume wainamishe katika macho yao na wazilinde tupu zao. Hilo ni usafi zaidi kwao. Hakika Mwenyezi Mungu ana habari za wanayoyafanya.” (Sura An-Nur 24:30).

Sayyid: Nukta hii ni muhimu na ni tangazo linalofaa. Kabla ya Qur’ani haijawataka wanawake wa Kiislamu kuvaa Kiislamu, Allah aliwaambia wanaume kwanza, kwamba wao ndio wanapaswa kushusha (kuinamisha) macho yao na kuzihifadhi tupu zao. Fatma: ‘Wainamishe macho yao.’ Je hili ni agizo la kiistiari au kiuhalisia limeelekezwa moja kwa moja kwa wanaume? Sayyid: Inamaanisha yote mawili. Itikadi ya aya hii ni kuwa wanawake wanapaswa kuheshimiwa. Wanawake hawapaswi kutazamwa kwa namna mbaya na matamanio mabaya, wanaume wanapaswa kuwa na adabu. Aya hii inamaanisha kuwa wanaume wasiwatazame wanawake kwa macho ya uchu. Uislamu unawatazama wanawake kama sehemu muhimu ya maisha. Uislamu unaeleza tena na tena katika Qur’ani kuwa wanawake waliumbwa kwa kutumia udongo ule ule alioumbiwa mwanaume, jambo ambalo ni ukumbusho kuwa wanawake sio watu duni.69 Kwa mujibu wa Uislamu, wanawake na wanaume wameumbwa sawa hivyo wanastahili heshima na hadhi sawa na wanaume.70 Kwa bahati mbaya, baadhi ya jamii zinaona mwanamke kuvaa hijabu ni udhalilishaji kwa wanawake. Bila upendeleo, ikiwa mtu akihoji jinsi wanawake wanavyochorwa katika vyombo vya habari, katika makampuni, mashirika na maofisini, katika matangazo ya biashara, je unaweza kusema kuwa mwanamke anakombolewa kwa nia njema ya ubinadamu? Hivi ndivyo tunavyotaka kuwafundisha 69 70

Qur’ani Tukufu, 4:1, 53:45, na 46 Qur’ani Tukufu, 3:195 112

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

binti zetu, wake zetu au dada zetu kwamba njia pekee ya wao kutambulika na kuthaminiwa ni kunyonywa, kuvuliwa nguo kwa kisingizio cha usanii na kukombolewa? Kwa bahati mbaya msisitizo unawekwa katika maumbile ya mwanamke badala ya tabia na akili yake. Ninaamini kuwa huku ni kumdhalilisha mwanamke, kumshushia hadhi na ni matusi kwa mwanamke. Uislamu hauwaoni wala kuwachukulia wanawake kuwa vyombo vya starehe tu. Uislamu unawathamini wanawake. Kwa kuufunika mwili wake, Uislamu umewaita wanaume kuja kugundua na kutambua akili, tabia njema, uaminifu na uchamungu wa mwanamke. Fatma: Je amri nyingi za Qur’ani zilitokana na matukio fulani yaliyotokea enzi ya Mtume? Na amri ya wanawake kujistiri ni moja ya mifano ya amri hizi zilizosabahishwa na matukio halisi? Sayyid: Amri nyingi zilizoelezwa katika Qur’ani hazikuwa matokeo ya matukio fulani fulani au ugumu uliojitokeza enzi ya Mtume. Uislamu uliletwa polepole katika jamii kwa muda wa miaka 23 ili uwe mwongozo kwa wanaadamu. Miongozo mapendekezo, amri na sheria vyote viliibuka katika kipindi chote cha miaka hii. Kwa kuzingatia kuwa katika jamii ile ambayo Mtume alikuwa anaishi kulikuwa hakuna sheria na kulikuwa na haja kubwa ya maelekezo na mageuzi, mabadiliko haya yasingeweza kuwa yalifanyika ndani ya muda mfupi. Uislamu uliteremshwa katika muda mfupi. Uislamu uliteremshwa katika jamii ambayo ilikuwa imezoea mila zake kwa karne nyingi na hivyo Uislamu uliingiza mabadiliko kwa tahadhari. Wakati fulani Qur’ani ilikuwa ikitaja kitu fulani na kukiacha na kukitaja katika namna ambayo ilivuta usikivu wa watu kukiendea kitu hicho. Wakati fulani Qur’ani ilikuwa inatumia fursa na matukio kama sababu ya kuingiza sheria mpya au kuteremsha ufunuo, kama vile matukio yaliyotokea sokoni na hivyo kupelekea kuteremshwa 113

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kwa sheria za biashara. Wakati mwingine Qur’ani ilikuwa inatoa pendekezo na mwishowe ilikuwa inaligeuza kuwa amri. Chukua mfano wa kunywa pombe. Uislamu ulitaka kupiga marufuku unywaji wa pombe, lakini ilibidi Uislamu ulifanye hili hatua kwa hatua katika jamii hii iliyokuwa imebobea katika ulevi. Awali Qur’ani iliwataka Waislamu wanaposimama kusali wasiwe wamelewa. Kisha baadaye, Qur’ani ilipiga marufuku kabisa pombe. Pia kulikuwa na sheria zilizowekwa na Uislamu kisha baadaye zilibatilishwa. Kuna sababu nyingi za sheria fulani zilitokana na matukio halisi, lakini si sheria na amri zote zilizotokana na matukio fulani halisi. Aya zilizowataka wanawake wa Kiislamu kujistiri zilitokana na matukio (lakini sio kwamba asili yake ni matukio hayo) Aya zilikusudiwa toka zamani, isipokuwa matukio haya ndio yalizifanya ziteremshwe. Tukio lililosababisha ufunuo wa kwanza juu kujistiri kwa wanawake lilikuwa ni kijana aliyevutiwa sana na uzuri wa mwanamke aliyekuwa anapishana naye. Alipokuwa akimtazama, aligonga ukuta na akakatwa kichwani na kitu kilichokuwa kimechomoza71 Tukio la pili lilitokea katika soko la Madina kati ya mfanyabiashara wa Kiyahudi na mwanamke wa Kiislamu. Kwa dhahiri nguo aliyokuwa ameivaa mwanamke huyu ilikuwa inaonyesha sehemu za kifua chake jambo ambalo lilimchochea mfanyabiashara huyu kumnyanyasa mwanamke huyo kwa uchokozi. Fatma: Qur’ani inatumia maneno ‘Julbab’ na ‘khumur, katika kuelezea mavazi ya staha ya wanawake, lakini ‘hijab’ limetumika kuelezea kizuizi kwa wake za Mtume. “Na mnapowaomba chombo cha nyumbani, basi waulizeni nyuma ya mapazia.” (33:53). Baadhi ya Wanachuoni wametumia aya hii kama aina ya 71

Usul al-Kafi, Juz. 5, uk. 521, kuhusiana na Qur’ani 24:31 114

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kitu kinachofunika, ambacho hujumuisha uso na mikono yote ya wanawake wa Kiislamu. Je aya hii inawahusu wake za Mtume tu au wanawake wote wa Kiislamu? Sayyid: Ingawa baadhi ya Wanachuoni wanaamini kuwa aya 33:53 inaweza kutumika kwa wanawake wote, maoni ya Wanachuoni walio wengi ni kuwa aya hii inawahusu na kuwazungumzia wake za Mtume tu. Wanavyoni wanaelezea mfululizo wa matukio yaliyomzunguka Mtume kuwa ni sababu ya kushuka Aya hiyo. Maadui wa Mtume, wakati wa uhai wake walikuwa wakimuudhi kwa kusema kuwa akifa watawaoa wake zake. Hili lilimuudhi Mtume, na hili likasababisha kushuka kwa aya hii. Hata hivyo, maudhui ya Aya hii ni kumlinda na kumhifadhi mwanamke dhidi ya kutumiwa na mwanaume kama chombo cha starehe. “Na mnapowaomba chombo cha nyumbani, basi waulizeni nyuma ya mapazia.” (33:53). Undani wa aya hii unaweza kutumika kuelezea na kufundishia jamii ambazo wanawake wao bado wanaonewa au kuhukumiwa kwa muonekano wao wa mwili. Fatma: Hata hivyo, baadhi ya Wanachuoni wanapendekeza kuwa katika baadhi ya jamii wanawake wajitande na kujifunika gubigubi mwili mzima. Je hii haitaenda kinyume na itikadi kuwa wanaume ‘wainamishe macho yao, na hii haitakuwa ni kuwafikiria wanawake vibaya? Ni vipi wanaume watatekeleza amri ya kuinamisha macho yao wakati wanawake wamejifunika gubigubi muda wote? Sayyid: Wanachuoni wengi hawapendekezi kujifunika kiasi hicho (mwili mzima hadi uso na mikono). Kwa hakika lingekuwa ni jambo zuri sana kama wanaume wote wangezingatia mafundisho na misingi ya Uislamu, lakini inaweza kuwa ni changamoto kubwa, wanaume kwa ujumla huvutiwa kimwili kumtazama mwanamke na 115

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kwa baadhi ya wanaume, njia mojawapo ya kuzuia hili, ni mwanamke kujifunika mwili mzima. Fatma: Ulitaja kigezo cha msingi cha vazi la stara kuwa ni kutoka sehemu ya juu ya shingo hadi kwenye vifundo vya mikono hadi kwenye vifundo vya miguu. Je hivi ndivyo Wanachuoni wanavyoitafsiri aya isemayo ‘ambavyo kwa kawaida huonekana (hudhihirika)? Sayyid: Ingawa Qur’ani haielezi wazi wazi ni vipi hivyo viungo ambavyo kwa kawaida hudhihirika, Wanavyuoni wa Ahlil Bait wamezisoma na kuzitafiti kwa kina hadith za Mtume na Maimamu wa Ahlil Bait ambazo kwa ujumla zinaeleza kuwa viungo vinavyoruhusiwa kubaki wazi ni nyayo, viganja na uso.72 Fatma: Kwa nini uso haukuingizwa katika viungo vinavyopaswa kufunikwa kwani kinaweza kuwa ni moja ya viungo vya mwanamke vinavyovutia sana? Sayyid: Kuuacha uso wazi ni aina ya utambulisho. Uso unatakiwa kutambuliwa, pia mwanamke anahitaji kuona na kuzungumza. Sababu ya viganja vya mikono na miguu kuachwa wazi ni kurahisishiwa utembeaji. Fatma: Baadhi ya Wanachuoni wamefanya kuwa ni wajibu kwa mwanamke kufunika nyayo zake. Kwa nini iko hivi? Sayyid: Wanachuoni wanaotoa fatwa hizo wanatumia hadith zinazodai kuwa viungo vinavyopaswa kuachwa wazi ni uso na viganja vya mikono tu. Pia kuna hadith sahihi isemayo kuwa ikiwa kuna shaka juu ya jambo basi hatua za tahadhari (ihtiyat) zitashauriwa kuchukuliwa. Fatma: Qur’ani inasema, “Na waambie waumini wanawake 72

Usul al-Kafi, Juz. 5, uk. 521 na Wasail Al-Shiah, kitabu cha nikahi 116

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

wainamishe katika macho yao na wazilinde tupu zao, wala wasionyeshe uzuri wao, isipokuwa unaodhihirika.” (Sura An-Nur 24:31). Kisha Qur’ani inaendelea kutaja watu ambao wanaruhusiwa kumtazama mwanamke akiwa hakuvaa hijabu. Hata hivyo, Allah anaonekana kuonyesha madaraja yanayotofautiana na mavazi kutegemeana na uhusiano wa watu mbali mbali na mwanamke husika. Je unaweza kuelezea madaraja mbali mbali ya vazi la mwanamke mbele ya watu wengine? Ÿωuρ £⎯ßγy_ρãèù z⎯ôàxøts†uρ £⎯ÏδÌ≈|Áö/r& ô⎯ÏΒ z⎯ôÒàÒøótƒ ÏM≈uΖÏΒ÷σßϑù=Ïj9 ≅è%uρ Ÿωuρ ( £⎯ÍκÍ5θãŠã_ 4’n?tã £⎯ÏδÌßϑèƒ¿2 t⎦ø⌠ÎôØu‹ø9uρ ( $yγ÷ΨÏΒ tyγsß $tΒ ωÎ) £⎯ßγtFt⊥ƒÎ— š⎥⎪Ï‰ö7ãƒ

| ÎΣ ÷ρr& £⎯ÎγÏ?≡uθyzr& ’Í<'ρé& Îöxî š⎥⎫ÏèÎ7≈−F9$# Íρr& £⎯ßγãΖ≈yϑ÷ƒr& ôMs3n=tΒ $tΒ ÷ρr& £⎯ÎγÍ←!$¡

“Nawaambie waambie waumini wanawake wainamishe macho yao na “Na waumini wanawake wainamishe macho yao na wawazilinde tupu zao, wala wasionyeshe uzuri wao, isipokuwa zilinde tupu zao, wala wasionyeshe uzuri wao, isipokuwa unaounaodhihirika. Na waangushe shungi juu ya vifua vyao, dhihirika. Na waangushe shungi zao juu yazao vifua vyao, wala wasiwala wasidhihirishe wao ila kwa waume au baba dhihirishe uzuri wao ila uzuri kwa waume zao, au baba zao,zao, au baba wa zao, au baba wa waume zao, au watoto wao, au watoto wa waume zao, au watoto wao, au watoto wa waume zao, au ndugu zao, waume zao, au ndugu zao, au watoto wa kaka zao, au watoto au watoto wa kaka zao, au watoto wa dada zao, au wanawake wenwa dada zao, au wanawake wenzao, au iliyowamiliki mikono yao ya kuume, au wafuasi wanaume wasio na matamanio, au 117 watoto wadogo ambao hawajajua uchi wa wanawake. Wala wasipige miguu yao ili yajulikane mapambo waliyoyaficha. Na tubieni kwa Mwenyezi Mungu nyote enyi waumini ili mpate kufanikiwa. (Sura An-Nur 24:31).

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

zao, au iliyowamiliki mikono yao ya kuume, au wafuasi wanaume wasio na matamanio, au watoto wadogo ambao hawajajua uchi wa wanawake. Wala wasipige miguu yao ili yajulikane mapambo waliyoyaficha. Na tubieni kwa Mwenyezi Mungu nyote enyi waumini ili mpate kufanikiwa. (Sura An-Nur 24:31).

Sayyid: Uchunguzi wako ni sahihi. Aya ina madaraja mbali mbali ya vazi la mwanamke mchamungu kutegemeana na uhusiano wake na watu wengine. Imam Muhammad al-Baqir73 ameeleza kuwa kuna matabaka matatu ya kuonyesha mapambo ya mwanamke (ziinat) yaani maungo yake, ambalo la kwanza ni kwa umma mzima au watu baki. Tabaka la pili ni la wanafamilia na ndugu wa karibu, baba, mama na watoto. Tabaka la tatu la pambo ni kwa ajili ya mume.74 Ikiwa mwanamke wa Kiislamu yupo katika mchanganyiko wa watu hususani wanaume anapaswa kujistiri kwa kutumia mavazi ya mfano wa julbab na khumur. Viungo ambavyo vinaruhusiwa kubaki wazi katika hadhara ya watu ni viganja vya mikono na uso. Mwanamke anapokuwa nyumbani na wanafamilia wa karibu au wanawake watupu, anapaswa kuvaa nguo za stara, kwa mfano nguo zake zitapaswa kufunika sehemu za juu za kifua hadi chini ya magoti. Hata anapokuwa na baba yake, watoto wake wa kiume, kaka zake au wanawake wenzake bado anapaswa kuvaa nguo za stara za wastani. Anapokuwa faragha na mume wake hana kizuizi chochote, anaweza kuonyesha kiungo chochote cha mwili mbele ya mume wake. Uislamu unaamini kuwa mwanamke ana pande mbili, moja ni ubinadamu na pili ni uwanauke. Uislamu unataka wanawake wadhihirishe sifa zao za ubinadamu hadharani. Qur’ani inatoa 73 74

Imam wa tano wa madhehebu ya Shi’ah Mustadrak al-Wasa’il, utangulizi wa Nikah, Juz. 3 118

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

kauli ya kiistiari juu ya nukta hii, “Wala wasipige miguu yao ili yajulikane mapambo waliyoyaficha.” (Sura An-Nur 24:31). Sio tu kwamba mwanamke wa Kiislamu anapaswa kuvaa mavazi ya stara, bali pia anapaswa kuonyesha tabia njema. Kujistiri ni upande mmoja tu wa hijabu, upande wa pili ni mwenendo na tabia yake. Fatma: Je Qur’ani imetaja adhabu yoyote inayomsubiri mwanamke asiyevaa hijab? Sayyid: Baada ya Qur’ani kutaja kujistiri kwa wanawake, inahitimisha kwa kusema, “Na tubieni kwa Mwenyezi Mungu nyote enyi waumini ili mpate kufanikiwa.. (Sura An-Nur 24:31). Tuubuu maana yake ni inaabah, neno ambalo lina maana kurudi au kugeuka nyuma. Ni neno lenye maana muhimu kubwa katika aya hii kwani linawaita wanawake walioamini kumgeukia Allah, na kwa dhati kabisa kutekeleza maamrisho yake ili wapate uongofu na wafanikiwe. Fatma: Unaamini kuwa hijab imekuwa ni utambulisho wa imani ya mwanamke? Sayyid: Kwa baadhi ya nchi, hijabu imekuwa ni kitambulisho cha imani yao, hususan wanawake wanaoishi nchi za Magharibi au katika nchi zinazojiita kuwa za Kiislamu na bado zimepiga marufuku uvaaji wa hijabu. Kuvaa hijabu katika jamii hizi imekuwa ni alama ya imani yao ya kidini, nembo ya fahari ya kidini iliyojengwa juu ya imani yao thabiti, na zaidi ya yote hijabu imekuwa ni njia ya kuhifadhi utambulisho wao wa Kiislamu. Fatma: Unaweza kuelezea vigezo vya kujirembesha kwa ajili ya mwanamke wa Kiislamu? Sayyid: Hakuna mpaka kwa mwanamke kujiremba kwa ajili ya mume wake, kwa kusema kweli ni jambo lililohimizwa sana. Hata 119

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

hivyo, anapotoka nje ya nyumba yake kwenda kwenye hadhara awe kawaida, ni vitu viwili tu ambavyo anaruhusiwa kuongeza vyenye faida ya kiafya, khuil na hinna. Khuil ni kitu cheusi cha asili ambacho hufanana na wanja. Hupakwa kuzunguka jicho, hii huongeza uwezo wa macho kuona, Hinna ni rangi ya asili ambayo hutumika kupamba ngozi. Hata hivyo hinna hairuhusiwi kuonyeshwa hadharani katika muundo wa kutoga au kuupamba mwili. Fatma: Baadhi ya Wanachuoni wamesema hairuhusiwi kwa mwanamke kuvaa vito vya thamani. Je sababu ni kuwa, “Wala wasipige miguu yao ili yajulikane mapambo waliyoyaficha.” (Sura An-Nur 24:31). Sayyid: Aya hii ni ya kiistiari kwa maana kwamba hairuhusiwi kuwavutia wanaume kwa makusudi iwe kwa nguo, vito mapambo au mwendo. Lakini pia mwanamke kuvaa vito visivyo vya kawaida hadharani, hairuhusiwi. Wanachuoni walichokubaliana ni kuwa mwanamke anaweza kuvaa vito vya kawaida kama vile pete ya harusi na saa ya kawaida. Vishaufu, bangili, mikufu haviruhusiwi kuvaliwa hadharani. Fatma: Kuna sheria gani kuhusiana na mavazi ya wanaume? Sayyid: Jambo la kufurahisha ni kuwa kabla ya kuweka utaratibu wa mavazi ya wanawake, Allah aliwaambia wanaume kwanza, “Na waambie waumini wanaume wainamishe katika macho yao na wazilinde tupu zao. Hilo ni usafi zaidi kwao.” (Sura An-Nur 24:30). Kanuni za staha pia zinatumika kwa wanaume. Wanaume wakijua kuwa maumbile ya miili yao yanawavutia wanawake, basi lazima watii maudhui ya Aya hii. Fatma: Lakini vazi la mwanaume halijawekewa mipaka mingi kama mwanamke. Kwa nini? 120

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Wanaume wana kanuni zinazoelekeza aina ya mavazi stahili yao, kuna mipaka ya kujistiri wanapokuwa na wanawake. Lazima wavae nguo inayofunika kuanzia kifuani hadi chini ya magoti. Nguo za mwanaume haziruhusiwi ziwe zinabana, zinazopitisha mwanga au zinazotamanisha. Wanachuoni wanaongeza kuwa mwanaume akibaini kuwa mwili wake unawavutia wanawake basi avae nguo sawa sawa. Wanaume pia wamekatazwa kuvaa dhahabu au hariri. Fatma: Kwa nini Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani iko kimya juu ya kanuni ya vazi la wanaume? Sayyid: Kimila na desturi, kabla ya Uislamu wanaume walikuwa wakivaa nguo za kufunika mwili mzima, lakini wanawake walikuwa hawafanyi hivyo. Uislamu ulipokuja ulifanya mabadiliko katika maeneo yaliyohitaji marekebisho. Katika kipindi hicho wanaume tayari walikuwa wanavaa vizuri, hivyo Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani haikuwa na haja ya kutoa agizo ambalo tayari linatekelezwa. Hata hivyo, bado hadith za Mtume zinafafanua juu ya vazi la mwanaume. Fatma: Lakini wanaume wengi wa Kiislamu hawatambui kuwa wanawajibika kujistiri kwa namna yoyote? Sayyid: Hii ni kwa sababu hawajui sheria na taratibu za Uislamu.

121

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

SURA YA TANO MALEZI YA MTOTO (BAADA YA TALAKA)

atma: Ni nini maoni ya Uislamu juu ya malezi ya mtoto?

Sayyid: Qur’ani inawashauri wanandoa kuwa, “Shaurianeni juu ya kile kilicho cha sawa na cha maana” (Sura At-Talaq 65:6). Ili mradi wanandoa wanashirikiana na wanaafikiana juu ya kilicho bora kwa watoto wao, basi chochote watakachoamua Uislamu utawaunga mkono. Suala la malezi ya mtoto sio la jinsia moja, linategemea na uwezo na kufaa kwa mzazi, yaani ni mzazi yupi yuko tayari na ana uwezo zaidi wa kulea watoto? Lakini ikiwa wazazi hawatakubaliana juu ya suala la jukumu la kulea watoto. Hili pia linategemeana na ikiwa baba alikuwa ni mshika dini na ana maadili safi. Vinginevyo watoto wanaweza kubaki na mama, na baba lazima aende kutoa fedha za matunzo ya watoto. Ikiwa baba ndio atapewa jukumu la kulea watoto hii haitamaanisha kuwa mama atanyimwa fursa ya kuwaona watoto. Mama ataendelea kuwa na fursa ya kuwaona watoto wake. Kamwe baba hawezi kumnyima mama fursa ya kuwa na watoto wake. Fatma: Ni kipi walichokubaliana Wanachuoni juu ya umri wa watoto ambao wazazi hawawezi wakakubaliana juu ya haki za malezi ya watoto? Sayyid: Hakuna maoni ya pamoja miongoni mwa wanazuoni, lakini kanuni ya jumla miongoni mwa Wanachuoni ni kuwa wazazi wakitengana na ikawa hawakubaliani juu ya suala la malezi ya watoto, basi mama atamlea mtoto wa kiume hadi atakapofikisha 122

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

miaka miwili na msichana hadi atakapofikisha miaka saba. Hata hivyo kanuni hii inategemeana na mambo kadhaa kutegemeana na aina ya kesi. Ikiwa wazazi wote ni waumini na wenye heshima zao, basi Kadhi ataamuru kuwa mtoto akae na mama katika miaka miwili ya mwanzo. Hii ni muhimu kwa maendeleo ya mtoto kimwili na kisaikolojia na mzazi anayefaa zaidi kumhudumia mtoto katika umri huo ni mama. Mara nyingi wasichana kwa sababu ya asili yao hukaa na mama kwa muda mrefu zaidi kuliko wavulana. Fatma: Je, Uislamu unamruhusu mtoto achague ni nani anataka kuishi naye kati ya hao wazazi wawili? Sayyid: Ikiwa mtoto amepevuka na anaweza kuamua ni lipi lenye manufaa kwake, basi Kadhi anaweza kumpa fursa ya kuchagua ni mzazi gani anataka akamlee. Fatma: Ikiwa wazazi wote wawili wana sifa zinazokubalika kidini, kimaadili na kifedha, na kila mzazi anataka kuwalea watoto, kwa kawaida Uislamu utaishughulikiaje kesi hii? Sayyid: Ikiwa kila mzazi anataka kuwalea watoto na wote wana sifa ulizozitaja, baba ndiye atakayepewa haki na jukumu hili. Kuna sababu nyingi kwa nini Uislamu umemchagua baba kuwa mlezi wa kisheria wa mtoto, na muhimu zaidi ni kuoa na kuolewa tena. Mara nyingi, baada ya wanandoa kutalikiana huoa na kuolewa tena. Uwezekano wa mwanaume mwenye watoto kuoa ni mkubwa sana kuliko uwezekano wa mwanamke mwenye watoto kuolewa. Hivyo watoto wanaweza kuwa ni kikwazo kwa mwanamke anayetaka kuolewa tena. Wanachuoni pia wanazingatia kuwa watoto wakilelewa katika nyumba ya mwanaume mwingine wanaweza wasikubalike sana. Sababu kama hizi zilizotajwa ni jitihada za kuwalinda na kuwahifadhi watoto na wazazi.

123

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: 4 sπtã$|Ê§9$# ¨ΛÉ⎢ãƒ βr& yŠ#u‘r& ô⎯yϑÏ9 ( È⎦÷⎫n=ÏΒ%x. È⎦÷,!s öθym £⎯èδy‰≈s9÷ρr& z⎯÷èÅÊöãƒ ßN≡t$Î!≡uθø9$#uρ * 4∩⊄⊂⊂∪ $yγyèó™ãρ ωÎ) ë§øtΡ ß#¯=s3è? Ÿω 4 Å∃ρã÷èpRùQ$$Î/ £⎯åκèEuθó¡Ï.uρ £⎯ßγè%ø—Í‘ …ã&s! ÏŠθä9öθpRùQ$# ’n?tãuρ wazazi wawanyonyeshe watoto miaka miwili “Na“Na wazazi wa wa kikekike wawanyonyeshe watoto waowao miaka miwili kakamili, kwa anayetaka kukamilisha kunyonyesha; na ni juu mili, kwa anayetaka kukamilisha kunyonyesha; na ni juu ya aliya aliyezaliwa mtoto huyo (baba) chakula chao nguo zao yezaliwa mtoto huyo (baba) chakula chao na nguo zao na kulingana na kulingana na desturi. Wala haikalifishwi nafsi yoyote ila kwa desturi. Wala haikalifishwi nafsi yoyote ila kwa uweza wake.” (Sura uweza wake.” (Sura Al-Baqarah Al-Baqarah2:233). 2:233). Je, Qur’ani Qur'ani inamaanisha inamaanisha kuwa Je, kuwa baba baba ana ana haki hakinana uamuzi uamuziwa wa mwisho juu ya kuwa mama amnyonyeshe au asimnyonyeshe mwisho juu ya kuwa mama amnyonyeshe au asimnyonyeshe mtoto? mtoto?

Sayyid: Katika maandishi ya asili ya Qur’ani ambayo Sayyid: kwa Katika maandishi ya inaeleza asili ya kuwa Qur'ani ambayo yaliandikwa Kiarabu, Qur’ani wazazi wote yaliandikwa kwa Kiarabu, Qur'ani inaeleza kuwa wazazi wote lazima washauriane na na waafikiane mudawa wa lazima washauriane waafikianejuu juuya ya kukamilisha kukamilisha muda kunyonyesha. Sio Sio baba peke yake. kunyonyesha. baba peke yake. Fatma: Ni vigezo gani vinavyoweza kutumika katika kumpa Fatma: Ni vigezo gani vinavyoweza kutumika katika kumpa mama haki ya kulea watoto? mama haki ya kulea watoto?

Sayyid: Kuna vigezo vingi. Kwa mfano aina yoyote ya ukatili, Sayyid: vigezo vingi. au Kwa mfano ainavibaya yoyote watoto ya ukatili, matumizi ya Kuna nguvu, kupuuzia kuwatendea kwa matumizi ya nguvu, kupuuzia au kuwatendea vibaya watoto kwa upande wa baba kunaweza kuathiri uamuzi huu. Pia ikiwa baba upande wa baba kunaweza kuathiri uamuzi huu. Pia ikiwa baba kimaadili ni fisadi, siosio mchamungu hayoyanaweza yanaweza kimaadili ni fisadi, mchamungunanahana hana staha; staha; hayo kuathiri maamuzi. kuathiri maamuzi. Fatma: Wakati fulani, ikiwa baba amekufa, babu mzaa baba Fatma: Wakati fulani, ikiwa baba amekufa, babu mzaa baba hujaribu kudaikudai haki haki ya kuwalea watoto. Je Uislamu unamruhusu babu hujaribu ya kuwalea watoto. Je Uislamu unamruhusu kuwalea wakati mama yupo hai na anahai uwezo wauwezo kuwalea? babuwatoto kuwalea watoto wakati mama yupo na ana wa kuwalea?

Sayyid: Ikiwa baba hayupo, Uislamu unamruhusu babu mzaa 139 124

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

baba, akipenda kuwalea watoto. Hata hivyo ikiwa mama ana uwezo wa kifedha na maadili mazuri ya kuweza kuwalea watoto vizuri bila uzembe wowote, basi anaweza kuiomba mahakama ya Kiislamu au kuipeleka kesi kwa mwanachuoni wa kidini kuomba aendelee kuwalea watoto.

125

Sayyid: Ikiwa baba hayupo, Uislamu unamruhusu babu mzaa baba, akipenda kuwalea watoto. Hata hivyo ikiwa mama ana Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU uwezo wa kifedha na maadili mazuri ya kuweza kuwalea watoto vizuri bila uzembe wowote, basi anaweza kuiomba mahakama ya Kiislamu au kuipeleka kesi kwa mwanachuoni wa kidini kuomba aendeleeYA kuwalea watoto. SURA SITA KUTOA USHAHIDI ***********

MAHAKAMANI NA KUHUKUMU SURA YA SITA

KUTOA USHAHIDI KUHUKUMU. atma: Katika Aya zoteMAHAKAMANI zinazohusiana naNA kutoa ushahidi, inapotajwa sera ya “mwanaume mmoja, wanawake wawili,” huwa Fatma: Katika Aya zote zinazohusiana na kutoa ushahidi, inahusu biashara tu. Aya nyingie zote za Qur’ani ni za jumla na hutainapotajwa sera ya “mwanaume mmoja,75 wanawake wawili,” ja mashahidi wawili bila kutazama jinsia zote zao. zaAya inayohusiana na huwa inahusu biashara tu. Aya nyingie Qur'ani ni za jumla 74 kutoa imeelekezwa kwenye wa zao. masuala ya na ushahidi hutaja mashahidi wawili bila ushughulikaji kutazama jinsia Aya kibiashara. Kwa nini hivi? Na hii ni kwa kesi zote zinainayohusiana nauwiano kutoaukoushahidi imeelekezwa kwenye zohitaji kutolewa wa ushahidi? ushughulikaji masuala ya kibiashara. Kwa nini uwiano uko hivi? Na hii ni kwa kesi zote zinazohitaji kutolewa ushahidi? ×≅ã_tsù È⎦÷⎫n=ã_u‘ $tΡθä3tƒ öΝ©9 βÎ*sù ( öΝà6Ï9%y`Íh‘ ⎯ÏΒ È⎦ø⎪y‰‹Íκy− (#ρß‰Îηô±tFó™$#uρ

tÅe2x‹çFsù $yϑßγ1y‰÷nÎ) ¨≅ÅÒs? βr& Ï™!#y‰pκ’¶9$# z⎯ÏΒ tβöθ|Êös? ⎯£ϑÏΒ Èβ$s?r&zöΔ$#uρ ∩⊄∇⊄∪ 4 3“t÷zW{$# $yϑßγ1y‰÷nÎ) “Na muwashuhudishe mashahidi watu wenu “Na muwashuhudishe mashahidi wawiliwawili katika katika watu wenu waume, waume, kama hakuna wanaume basi ni mmoja mwanamume kama hakuna wanaume wawili, basi niwawili, mwanamume na wammoja na wanawake wawili, katika wale mnaowaridhia nawake wawili, katika wale mnaowaridhia kuwa mashahidi, ilikuwa kama mmoja wao akipotea, mmoja wao amkumbushe mwingine. (Sura Al-Baqarah 2:282). 74 Qur'ani 65:2, 5:106 na 4:15

Na kwa kuongeza, inaonekana kuna upendeleo wa uwiano kwani ushahidi wa wanawake ni sawa 140 na wanaume, kwa kusema kweli Qur’ani inakanusha na inapuuzia ushahidi wa mume anayemtuhumu mke wake kuzini, na hivyo kumthibitisha mwanamke. 75

Qur’ani 65:2, 5:106 na 4:15 126

amkumbushe mwingine. (Sura Al-Baqarah 2:282). Na kwa kuongeza, inaonekana kuna upendeleo wa uwiano kwani ushahidi wa wanawake ni sawa na wanaume, kwa kusema kweli Qur'ani inakanusha na inapuuzia ushahidi wa mume Mtazamo MWANAMKE UISLAMU anayemtuhumu mkeMpya wake kuzini, KATIKA na hivyo kumthibitisha mwanamke. äοy‰≈yγt±sù öΝßγÝ¡àΡr& HωÎ) â™!#y‰pκà− öΝçλ°; ⎯ä3tƒ óΟs9uρ öΝßγy_≡uρø—r& tβθãΒötƒ t⎦⎪Ï%©!$#uρ

¨βr& èπ|¡Ïϑ≈sƒø:$#uρ ∩∉∪ š⎥⎫Ï%Ï‰≈¢Á9$# z⎯Ïϑs9 …çμ¯ΡÎ) «!$$Î/ ¤N≡y‰≈uηx© ßìt/ö‘r& óΟÏδÏ‰tnr& βr& z>#x‹yèø9$# $pκ÷]tã (#äτu‘ô‰tƒuρ

∩∠∪ t⎦⎫Î/É‹≈s3ø9$# z⎯ÏΒ tβ%x. βÎ) Ïμø‹n=tã «!$# |MuΖ÷ès9

∩∇∪ š⎥⎫Î/É‹≈s3ø9$# z⎯Ïϑs9 …çμ¯ΡÎ) «!$$Î/ ¤N≡y‰≈pκy− yìt/ö‘r& y‰pκô¶s? “Na wale wanaowasingizia wake zao na hawana “Na wale wanaowasingizia wake zao na hawana mashahidi ila nafsi mashahidi ila nafsi zao, basi ushahidi wa mmoja wao zao, basi ushahidi wa mmoja wao utakuwa kushuhudia mara nne utakuwa kushuhudia mara nne kwa kiapo cha Mwenyezi kwa kiapo cha Mwenyezi Mungu ya kwamba hakika yeye ni katika Mungu ya kwamba hakika yeye ni katika wasema kweli. wasema kweli. Na mara ya tano kwamba laana ya Mwenyezi Mungu Na mara ya tano kwamba laana ya Mwenyezi Mungu iwe iwe juu yake ikiwa ni miongoni mwa waongo. Na mke itamwondokea juu yake ikiwa ni miongoni mwa waongo. Na mke adhabu kwa kutoa shahada mara nne kwa kiapo cha Mwenyezi itamwondokea adhabu kwa kutoa shahada mara nne kwa Mungu, kwamba huyo mume ni miongoni mwa waongo.” (Sura Ankiapo cha MwenyeziNur Mungu, 24:6-8).kwamba huyo mume ni miongoni mwa waongo.” (Sura An-Nur 24:6-8).

Sayyid: Ingawa rejea za Qur’ani ulizozitaja hazitaji uwiano wa Sayyid: Ingawa rejea za Qur'ani ulizozitaja hazitaji uwiano wa mashahidi, nyingi katika hizo hizo zinatawaliwa na Ayana(2:228) mashahidi, nyingi katika zinatawaliwa Aya inayotaja (2:228) uwiano huo. inayotaja uwiano huo. Lakini kuna baadhi ya kesi au mambo ambayo yanahitaji utaalamu, ujuzi na uzoefu ambao ni wanawake tu wanaweza kutoa ushahidi. Ushahidi wa mwanamke si lazima mara zote uwe katika uwiano wa “mwanaume mmoja, wanawake wawili.” Inapokuja 141 katika masuala ya wanawake kama vile hedhi, ujauzito, kuingiliana (kwa mara ya kwanza katika ndoa) au uzazi, wanachuoni au majaji mara nyingi hukubali kuwa ushahidi wa mwanamke una nguvu kuliko wa mwanaume. Kuhusiana na Aya ya biashara kwa ujumla huko nyuma, wanawake hawakuwa na uzoefu wa mikataba na mapatano kama wanaume. 127

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Biashara ilikuwa ni fani ya mwanaume. Wanaume walikuwa na ujuzi na uzoefu zaidi katika biashara, ujenzi wa viwanda, mikopo, wadaiwa, mipangilio na mikopo. Kwa ujumla wanaume walikuwa wajuzi zaidi wa mambo ya biashara kuliko wanawake, hivyo uwiano wa wanawake wawili kama watoa ushahidi ulitokana na mwanamke kutokuwa na uzoefu katika masuala ya biashara, sio kwa sababu ya udogo wa akili yake au kutomwamini. “Na tafuteni mashahidi miongoni mwa wanaume wenu.” (Sura Al-Maida 5:106).

Qur’ani iko makini katika kuandikisha mikataba ya biashara, mwanaume mmoja hatoshelezi kwa mkataba kuwa sahihi, wanahitajika wanaume wawili. Hapa tena hii haijatokana na jinsia. Imam Ja’far Sadiq alisema: “Mtu anayetaka kufanya biashara, lazima ajifunze kanuni na sheria zake, na akifanya mauzo na manunuzi bila kujua kanuni na sheria zake anaweza kupata matatizo kwa kuingia katika manunuzi au mauzo batili au yenye mashaka.”76 Kuhusiana na nukta yako ya pili, Aya inayokataa tuhuma za mume dhidi ya mke wake kuwa amezini haihusiani na kutoa ushahidi. Ni namna ya kujilinda. Fatma: Kwa kuzingatia maelezo yako kwamba zamani wanawake hawakuwa na uzoefu katika masuala ya biashara, lakini sasa wanawake wana uzoefu mkubwa katika masuala ya biashara, je sheria hii bado inaendelea kuwabana wanawake hawa ambao fani waliyosomea ni biashara? Sayyid: Sheria za Kiislamu huafikiana na viwango vya jamii, sio kipekee. Nakubaliana na nukta yako kuwa wanawake sasa wanakuwa wafanyabiashara waliosomea, vyovyote iwavyo, kanuni 76

Usul al-Kafi, Mu’amalat 128

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

za Uislamu haziwezi kubadilishwa kwa sababu tu wanawake wanakuwa wataalamu katika fani fulani. Makadhi huwa makini mno wanapochunguza na kuwahoji mashahidi. Sasa ikiwa kuna kesi ambayo mmoja wa mashahidi ni mwanamke mjuzi wa masuala ya biashara basi Kadhi atauzingatia ushahidi wake kwa kutazama sifa zake, uzoefu wake, ujuzi wake na uaminifu wake kama ambavyo angefanya kwa shahidi wa kiume, lakini kwa sababu ni mjuzi katika fani hiyo, ushahidi wake unaweza kuwa sawa na mwanaume mmoja. Hata hivyo wanachuoni hawawezi kubadilisha uwiano wa mashahidi ingawa wanaweza kuzingatia jambo hili, inapokuwa kuna haja. Fatma: Lakini kipengele cha ujumla cha mwanaume mmoja wanawake wawili bado kitakuwa ni kikwazo kwa wanawake ambao ujuzi wao utapaswa kuchunguzwa (na kusomea), ili wahesabiwe kuwa sawa na mwanaume mmoja, tofauti na wanaume ambao hawalazimiki kuthibitisha ujuzi wao katika biashara. Sayyid: Katika Uislamu kuna mambo mengi yanayotawala ufunguaji wa madai mahakamani, sheria za biashara, sheria za jinai, sheria za familia n.k Kufafanua urasmi wa kidini wa kila eneo (fani) sio tu kwamba utatutoa kwenye mada yetu bali tutahitajika kuandika vitabu vingi juu ya hilo. Ili kulijibu swali lako kwa usahihi, kwa kiasi fulani mambo yanaweza kuwa hivyo katika baadhi ya kesi na yanaweza yasiwe hivyo kwa baadhi ya kesi. Inategemeana na kesi yenyewe na mazingira yake. Muhimu zaidi linapokuja suala la kutoa ushahidi, bila kujali jinsia yao au mashtaka, mashahidi wanaohusika watachunguzwa sana, hivyo watoa ushahidi watachujwa ili kuthibitisha uhalali wao ikiwa Jaji atathibitisha kuwa watoa ushahidi hawakuwa na uwezo au hawaaminiki, bila kujali kuwa mashahidi hao walikuwa ni wanaume wengi, au ikiwa Jaji atatilia shaka 129

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

maelezo yao basi anaweza kukataa ushahidi wao. Hivyo sio jinsia tu inayoangaliwa bali uaminifu pia una nafasi muhimu sana. Fatma: Inaelekea kwamba nyingi ya amri, utengaji, na mwongozo kwa ajili ya wanawake katika Uislamu huonekana kuzunguka hali za silika yao kifiziolojia na kisaikolojia. Wanachuoni wa Kiislamu wanajaribu kuthibitisha mantiki ya kanuni au mwongozo kama ulivyoegemezwa juu ya maumbile ya mwanamke, hususani kuhusiana na amri juu ya kutoa ushahidi au kuamua masuala. Wanachuoni wa Kiislamu wanadai kuwa maamuzi ya mwanamke yametawaliwa na jazba (mhemko) kama kubadilika badilika kwa akili ya mwanamke kabla au baada ya hedhi, kabla na baada ya kujifungua, kama njia ya kuthibitisha hali kama ilivyo juu ya kutoa ushahidi au kwa majaji pekee. Kwa kuwa umeeleza kuwa ushahidi unategemeana zaidi na aina ya kesi na kuaminika kwa mtu, na sio jinsia tu, sasa unaweza kufafanua juu ya suala la majaji wa kike katika Uislamu na hoja ya wao kuwa na jazba? Sayyid: Hebu nikusimulie kisa kimoja. Miaka kadhaa huko nyuma, nilipokuwa naishi na wazazi wangu na ndugu zangu, usiku mmoja tulimsikia mvamizi katika moja ya vyumba vya nyuma. Tulikwenda kuchunguza tulimkuta kijana wa kiume akiwa katika harakati za kuiba luninga yetu. Tulimkamata na tulitaka kuwaita polisi, akaanza kulia kuwa tukimpeleka polisi atafungwa. Baada ya kusikia kilio chake na kuomba kwake radhi na msamaha mama yetu aliyekuwa ameshuhudia tukio zima alimhurumia. Alituomba tusimpeleke polisi na badala yake tumwachie. Ingawa kaka zangu pia walimhurumia, walijua kuwa vitendo vyake vina athari ambazo mwizi huyo atapaswa kuwajibika kwavyo. Kisa hiki kinatugusa lakini tukio hili linaonyesha sifa makinifu za wanawake kwa ujumla. Sifa za kimhemko za wanawake sio alama 130

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

ya uwezo mdogo wa kuelewa, au udogo wa akili. Kwa kusema kweli, mihemko ya wanawake inaukamilisha mfumo wa jozi ya mwanamke na mwanaume na ni sehemu muhimu ya mafanikio yake. Pia ni muhimu kwa furaha ya familia na jamii. Kama nilivyosema, tabia za mihemko kwa mwanamke sio dosari katika maumbile yake lakini katika baadhi ya hali au kwa baadhi ya wanawake, mihemko hii inaweza kuwa mikubwa kiasi cha kutoweza kudhibitika kirahisi. Hebu chukua mifano ya ukatili, mauaji ya kikatili au mashambulizi ya kutumia silaha. Haya si mambo ya masihara, hata baadhi ya wanaume hawawezi kuyaendesha na kuyatolea hukumu. Hivyo kwa ujumla inaweza kuwa jambo gumu kwa wanawake kushughulikia kesi hizi. Wanachuoni wanasema kuwa kwa kawaida wanaume wanaweza kuyashughulikia masuala haya vizuri zaidi kuliko wanawake. Hivyo katika aina nyingi za kesi wanaume wanafaa zaidi kuziendesha kuliko wanawake. Kuhusiana na wanawake kuwa majaji, kuna wanawake ambao ni majaji wa Kiislamu wanaosimamia kesi. Wanawake katika Uislamu hawajazuiwa kuwa majaji katika baadhi ya mahakama. Fatma: Alim ni cheo cha juu kabisa cha uongozi wa Kiislsamu na Mujtahid ni mtafiti msomi wa Kiislamu. Je mwanamke wa Kiislamu anaweza kuwa Alim au Mujtahid, na unaweza kuthibitisha jibu lako kwa Aya ya Qur’ani au hadith ya Mtume? Sayyid: “Kutafuta elimu ni wajibu kwa kila mwislamu, mwanaume na mwanamke,” alisema Mtume. Tazama jinsi Mtume alivyoielekeza hadith yake kwa kuelezea jinsia moja moja, Alim ni mtu aliyefikia hatua ya juu ya elimu na kuwa Alim ni kupata maarifa. Maarifa hayana mipaka na hayana ubaguzi wa jinsia. Ijtihadi ni shahada ya juu kabisa katika elimu ya Kiislamu. Mtu anayefikia hatua ya ijtihadi anaitwa Mujtahid. Mujtahid ni 131

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

mtu mwenye uwezo wa kukokotoa maamrisho na kanuni za kidini kutoka katika vyanzo vyake vya asili ambavyo ni Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani na hadith za Mtume. Wanawake wengi wa Kiislam wamefikia hatua ya Ijtihad. Kuna wanawake wengi ambao ni Mujtahid, ambao ni maprofesa katika seminari za Kiislam, wakiwafundisha wanavyuo juu ya Uislamu na wakiandika vitabu juu ya sheria za Kiislamu. Kuwa Mujtahid wa kike sio jambo la ajabu. Binti ya Mtume, Fatma (a.s.) alikuwa mmoja wa watu wenye elimu kubwa juu ya Uislamu. Masahaba mashuhuri walikuwa wakimtaka ushauri Bibi Fatma juu ya masuala ya dini. Binti wa Fatma, Zainab, pia alifundisha katika mji wa Kufa. Zainab, kama Fatma, alikuwa anafahamika vyema kama mwanachuoni mashuhuri wa kidini.

132

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

SURA YA SABA SURA YA SABA HATUA ZA KINIDHAMUHATUA ZA KINIDHAMU. ÆìÅ_$ŸÒyϑø9$# ’Îû £⎯èδρãàf÷δ$#uρ ∅èδθÝàÏèsù ∅èδy—θà±èΣ tβθèù$sƒB r ©ÉL≈©9$#uρ 4 $wŠÎ=tã šχ%x. ©!$# ¨βÎ) 3 ¸ξ‹Î6y™ £⎯Íκön=tã (#θäóö7s? Ÿξsù öΝà6uΖ÷èsÛr& ÷βÎ*sù ( £⎯èδθç/ÎôÑ$#uρ

∩⊂⊆∪ #ZÎ6Ÿ2 “Na ambao mnaogopa basi wanasihini na “Na ambao mnaogopa unashizaunashiza wao, basiwao, wanasihini na muwahame katika vitanda na wapigeni. Watakapowatii katikamuwahame vitanda na wapigeni. Watakapowatii msiwatafutie njia. Hakimsiwatafutie njia. Hakika Mkubwa.” Mwenyezi (Sura Mungu ni Mtukufu ka Mwenyezi Mungu ni Mtukufu An-Nisaa 4:34). Mkubwa.” (Sura An-Nisaa 4:34).

Fatma: Je Uislamu unatetea adhabu ya kipigo? Fatma: Je Uislamu unatetea adhabu ya kipigo? Sayyid: Uislamu hautetei adhabu ya kipigo. Uislamu unahimiza maelewano, ushirikiano, heshima na ya upendo ndani ya ndoa. Mtume Sayyid: Uislamu hautetei adhabu kipigo. Uislamu unahimiza alisema, “Ninashangazwa mwanaume mke maelewano, ushirikiano,naheshima na anayempiga upendo ndani yawake ndoa.na 77 Mtume alisema, “Ninashangazwa na mwanaume anayempiga hali yeye ndiye anastahili kupigwa zaidi.” mke wake na hali yeye ndiye anastahili kupigwa zaidi.”76 “Mtu kamwe asimtese mke wake kimwili au vinginevyo, kwa sababu yeyote atakayefanya atakuwa amekiuka kwa mila “Mtu kamwe asimtese mke wakehivyo kimwili au vinginevyo, iliyowekwa na Mwenyezi Mungu na atakuwa Mtume wake,” amesema sababu yeyote atakayefanya hivyo amekiuka mila 78 iliyowekwa na Mwenyezi Mungu na Mtume wake,” amesema Mtume. Mtume.77 “Ni vipi mmoja wenu anampiga mke wake kana kwamba anampiga wakewenu halafu baadayemke anamkumbatia?” amesema “Ni vipifarasi mmoja anampiga wake kana kwamba 79 Mtume. Mtume alikuwa ni mfano wa kuigwa wa maadili anampiga farasi ambaye wake halafu baadaye anamkumbatia?” amesema hakuwahi kamwe kumpiga mwanamke yeyote, mnyama au mtu 76 Biharul Anwar 77 77 Biharul Anwar Qulub Irshadul 78 79

Irshadul Qulub Sahih Al-Bukhar

147

133

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

aliyemchokoza. Aisha, mke wa mtume amesema kuwa, “Mtume kamwe hakupata kumpiga mtumishi, mke au yeyote isipokuwa katika Jihad (kuutetea Uislamu).80 Fatma: Kuhusiana na aya makinifu uliyoitaja ‘wadhribuu hunn’ (kibao kidogo) katika haki za ndoa, ulieleza hapo awali baadhi ya sababu na hali ambapo adhabu hii inaweza kutumika. Ulieleza kuwa mke pia anaweza kumwadhibu mumewe kwa kupitia mahakama za Kiislamu. Je unaweza kuelezea zaidi juu ya hili? Sayyid: Qur’ani haishauri kuwa hatua za kinidhamu iwe ndio hatua ya kwanza na pekee ya kurekebisha tabia ya mtu, wala hii sio kanuni ya lazima. Qur’ani inaeleza hatua mbili muhimu ambazo zinapasa kuchukuliwa. Katika hatua ya mwisho ndio hatua hiyo inaweza kuchukuliwa endapo tu kama itafikiriwa kuwa itamaliza tatizo. Ni muhimu pia ifahamike kuwa kanuni hii itatumika katika hali mbaya sana zinazohatarisha utengemano wa familia. Kanuni hii isitumiwe ovyo tu kila ugomvi wa kawaida wa kifamilia unapotokea. Qur’ani hailazimishi au kuwajibisha kuwa kanuni hii lazima itumike. Qur’ani inawashauri mke na mume kuchukua hatua za mwanzo za kumaliza tatizo kwa nasaha, kutafuta usuluhishi wa ndugu au kutaka ushauri wa kitaalamu au wa kidini kwa mwenzi asiyetii. Pili ikiwa tatizo linaendelea, basi mume ajitenge na mke wake. Ikiwa bado tatizo linaendela, na ikidhaniwa kuwa adhabu ya kipigo itamaliza tatizo basi inaweza kutumika. Lakini kuna tofauti juu ya ni mwanandoa yupi anaweza kumwadhibu mwingine. Qur’ani inamruhusu mume kutoa adhabu, lakini imekaa kimya juu ya mke kumwadhibu mumewe. Hii hata hivyo haimaanishi kuwa mume hawezi akapewa adhabu kama hiyo. Uislamu unamshauri mke kuipeleka kesi mahakamani (ya Uislamu). Mahakama za Kiislamu 80

Al-Tabaqat Al-Kubra, Juz. 1, uk. 368 134

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

zina haki ya kutoa adhabu ya viboko kwa waume. Uislamu hautaki wanawake waadhibu waume zao wao wenyewe kwani wanaume wana nguvu zaidi hivyo inaweza kuwa tatizo. Fatma: Ni kiasi gani cha adhabu (maumivu) kinaruhusiwa kutolewa? Sayid: Kuna kanuni, kipigo kinapaswa kuwa kibao kidogo ambacho hakitaacha alama, mchubuko au kuvunja mifupa. Ikiwa adhabu itasababisha alama hizi, basi mtu aliyetoa adhabu lazima amlipe fidia. Mtume amesema, “Enyi watu msiwapige wake zenu kwa fimbo kwani kitendo hicho kina kisasi.81 Kwa baadhi ya watu, adhabu ndogo inaweza kuondoa tabia mbaya lakini kwa wengine haina faida. Ikiwa mume au mke ataona kuwa kipigo hakitasaidia kumaliza tatizo basi ni bora kutoa au kuomba talaka kuliko kurefusha na kuharibu mambo zaidi. Fatma: Umeeleza kuwa katika hali mbaya, kama njia ya kurekebisha hali ikiwa mwenzi hayuko tayari kurekebika basi hatua za kibinadamu zinaweza kuchukuliwa. Lakini adhabu uliyoieleza, ya ‘Kibao kidogo’ ikilinganishwa na ukubwa wa ujeuri ambao atakuwa ameufanya haviwiani. Unadhani kwa nini Qur’ani ameweka adhabu hii (na kwa udogo huu)? Sayyid: Wanachuoni wanaona kuwa uhusiano wa ndoa haufai utawaliwe na adhabu. Lakini, kuadhibu kidogo kunaweza kuleta aibu, fadhaa na kushushiwa hadhi. Wakati fulani watu wanaokosea huonekana hawana makosa au makosa yao hawakuyakusudia. Wakati fulani na kwa baadhi ya watu wanahitaji kukumbushwa, kuamshwa katika namna ambavyo itawasha uelewa wao katika kutambua ubaya wa matendo yao. 81

Bihar Al-Anwar 135

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Fatma: Nimesoma katika baadhi ya vitabu vya Kiislamu kuwa mke akimnyima mumewe unyumba, mume anaweza kumpiga kama kumuonya. Ni kweli? Sayyid: Hii sio sababu inayotosheleza. Wakati pekee ambapo adhabu ya kipigo inaweza kutumika ni pale hali inapokuwa mbaya kwa mtu au familia na ikidhaniwa kuwa inaweza kulimaliza tatizo. Wanachuoni walio wengi wanashauri kuwa mume apate ushauri wa mahakama ya Kiislamu badala ya kukimbilia kutoa kipigo kama njia ya kutatua tatizo. Fatma: Ulijadili katika ‘haki za Ndoa’ kuwa wanaume na wanawake ni sawa katika adhabu, lakini Qur’ani inasema kuwa mwanamke akithibitisha kuzini adhabu yake ni kifungo cha ndani ya nyumba hadi kifo. Lakini mwanaume akithibitika kuzini, na akitubu na kujirekebisha huachwa. Je unaweeza kufafanua jambo hili?82 Sayyid: Aya hii ilikuja kufutwa baadaye (hukumu yake) katika Qur’ani. Adhabu ya uzinifu ni moja na sawa kwa wanawake na wanaume.

Qur’ani 4:15-16 136

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

SURA YA NANE NDOA ZA MITALA (MKE ZAIDI YA SURA YA VIII MMOJA) NDOA ZA MITALA (MKE ZAIDI YA MMOJA) Ï™!$|¡ÏiΨ9$# z⎯ÏiΒ Νä3s9 z>$sÛ $tΒ (#θßsÅ3Ρ$$sù 4‘uΚ≈tGu‹ø9$# ’Îû (#θäÜÅ¡ø)è? ωr& ÷Λä⎢øÅz ÷βÎ)uρ

ôMs3n=tΒ $tΒ ÷ρr& ¸οy‰Ïn≡uθsù (#θä9Ï‰÷ès? ωr& óΟçFøÅz ÷βÎ*sù ( yì≈t/â‘uρ y]≈n=èOuρ 4©o_÷WtΒ ∩⊂∪ (#θä9θãès? ωr& #’oΤ÷Š&r y7Ï9≡sŒ 4 öΝä3ãΨ≈yϑ÷ƒr& mkihofia kutowafanyia uadilifu mayatima, basi “Na “Na kamakama mkihofia kutowafanyia uadilifu mayatima, basi oeni oeni mnaowapenda katika wanawake, wawili wawili mnaowapenda katika wanawake, wawili wawili na watatu watatu na na wanne wane.kufanya Na mkihofia kuwa wanne watatu wane. Nawatatu mkihofianakuwa hamuwezi uadilifu, basi ni kufanya uadilifu, ni mmoja au wale Hilo ambao mmojahamuwezi au wale ambao mikono yenu basi ya kuume imewamiliki. ni mikono yenu ya kuume imewamiliki. Hilo ni karibu zaidi karibu zaidi na kutofanya dhuluma.” (Sura An-Nisaa 4:3). na kutofanya dhuluma.” (Sura An-Nisaa 4:3).

Fatma: Ni vipi Uislamu unahalalisha ndoa za mitala? Fatma: Ni vipi Uislamu unahalalisha ndoa za mitala? Sayyid: Wanavyuoni wametoa sababu mbali mbali za kuhalalisha Sayyid: wametoakutokuwa sababu mbali za kuhalalisha mitala kamaWanavyuoni vile mwanamke na mbali uwezo wa kumpa mitala mumewe kama vile mwanamke kutokuwa na uwezo waaukumpa unyumba muda wote, wakati wa hedhi, ujauzito ikiwa unyumba mumewe muda wote, wakati wa hedhi, ujauzito au mwanamke hazai. Wanavyuoni pia wanaeleza uwiano usio sawa kati ikiwa mwanamke hazai. Wanavyuoni pia wanaeleza uwiano usio ya wanawake wanaofaa kuolewa na wanaume wanaofaa kuoa kuwa sawa kati ya wanawake wanaofaa kuolewa na wanaume wanaofaa ni sababu nyingine. Ingawa sababu zilizotajwa zinaweza kudhihirika kuoa kuwa ni sababu nyingine. Ingawa sababu zilizotajwa kwazinaweza kiasi fulani, lakini bado mitala. Mitala ni ruhusa kudhihirika kwa haziwajibishi kiasi fulani, lakini bado haziwajibishi (suluhisho) baadhi ya watu,(suluhisho) wanaume na wanawake, au katika mitala. kwa Mitala ni ruhusa kwa baadhi ya watu, hali wanaume fulani au kwa hali za baadaye. na wanawake, au katika hali fulani au kwa hali za baadaye. 137

Mara nyingi ndoa za mitala zinapojadiliwa hukosolewa. Mitala sio wajibu ni ruhusa. Ndoa bora kabisa ni za mke mmoja na 151

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Mara nyingi ndoa za mitala zinapojadiliwa hukosolewa. Mitala sio wajibu ni ruhusa. Ndoa bora kabisa ni za mke mmoja na Waislamu wengi wanaoa mke mmoja. Wanachuoni wengi wa sasa hawashauri kuoa wake wengi, lakini bado ipo na inaweza ikatumiwa na baadhi ya watu kama suluhisho la hali fulani. Kwa baadhi ya watu, katika hali fulani ndoa za mitala inaweza kuwa suluhisho. Kwa mfano katika baadhi ya nchi kovu la ujane au kutalikiwa linaweza kuwa ni kizuizi cha kuolewa tena. Kwa kawaida wanaume wanaooa kwa mara ya kwanza hawawezi kuwaoa wanawake hao. Katika hali hii lipi ni suluhisho bora kabisa? Je wanawake hawa wabaki bila kuolewa kwa muda wote uliobaki? Vipi kama kuna wanaume wenye uwezo wa kifedha, maadili na nia ya kuwahifadhi wanawake hawa? Je hili halitakuwa jambo jema? Fatma: Wakosoaji wanasema kuwa Uislamu unapendelea ndoa za mitala ili kuendeleza utawala, ubabe na ufisadi wa mwanaume dhidi ya mwanamke. Sayyid: Maoni hayo hayana msingi na yanapingana na kauli za Uislamu na malengo yaliyokusudiwa ya mitala. Uislamu unampinga mwanaume yeyote anayeoa wanawake wengi kama njia ya kuwanyonya kwa raha zake. Uislamu haukuwa mwanzilishi wa mitala. Mitala ilikuwepo kwa karne nyingi kabla ya Uislamu. Wayahudi, Wakristo na jamii nyingine nyingi zilikuwa na mila hii na baadhi yao bado wanaitumia hadi sasa. Mitume wengi mashuhuri walioa mitala, kwa mfano Daud, Suleyman na Ibrahim. Kwa kusema kweli Uislamu ndio dini pekee iliyodhibiti idadi ya wake ambayo mtu anaweza kuoa. Fatma: Ni mambo gani yanayodhibiti ndoa za mitala? Sayyed: Kabla ya kuja Uislamu, mitala haikuwa na idadi ya mwisho ya wake ambao mtu angeweza kuoa; na mara nyingi wake 138

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

katika ndoa za mitala hawakuwa wakitendewa kwa usawa. Uislamu ulipotoa hukumu juu ya mitala, uliweka masharti matatu: 1.

Si kwa kila mwanaume.

Kikomo ni wake wanne.

Wake lazima watendewe kwa usawa.

“Na mkihofia kuwa hamuwezi kufanya uadilifu, basi ni mmoja.” (Sura An-Nisaa 4:3)

Uislamu umefanya kuwa ni wajibu kwa mume kubeba gharama zote za matunzo ya mke kifedha. Kama tulivyosema katika ‘Haki za ndoa’ mume ndiye pekee anayepaswa kuihudumia familia yake. Si kila mwanaume ana uwezo wa kugharamia matunzo yote ya mke wake mmoja, achilia mbali hao wengi, pamoja na watoto wake wote. Ndoa inataka uwezo wa kifedha, na kama mwanaume anataka kuoa wake wengi, basi anapaswa kuwa na uwezo wa kuzihudumia familia zake, na kwa usawa kama vile nyumba sawa na mgawanyo sawa wa fedha. Vinginevyo haruhusiwi kuoa mke zaidi ya mmoja. Mbali na uwezo wa kifedha, Uislamu unaweka sheria juu ya tabia na mwenendo ufaao katika ndoa za mitala. Kuna miongozo mingi juu ya mienendo muafaka. Kwa mfano muda wa mume lazima ugawanywe kwa usawa kati ya wake zake, agawe usiku na mchana kwa usawa baina ya matembezi au kutalii, lazima pia awachukue na wale wengine kwa zamu. Akimpa mmoja wao zawadi, lazima wengine pia awapatie zawadi yenye thamani sawa. Ndoa za mitala katika Uislamu zimejengwa juu ya msingi wa usawa, kwa hiyo, upendeleo au upendeleo hasi kwa baadhi ya wake hauruhusiwi. Hadith za Mtume zinatoa onyo kwa waume wenye wake wengi ambao hawatendi uadilifu na haki baina ya wake. 139

wake hauruhusiwi. Hadith za Mtume zinatoa onyo kwa waume wenye wake wengi ambao hawatendi uadilifu na haki baina ya wake. Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU Fatma: Vipi kuhusiana na upande wa mihemko ya wanandoa? Fatma: Vipiunadhibiti kuhusiana na upande wandoa mihemko ya wanandoa? Vipi Uislamu mihemko katika za mitala? Vipi Uislamu unadhibiti mihemko katika ndoa za mitala? Sayyid: Qur'ani inapozungumzia uadilifu katika ndoa za mitala, Sayyid: Qur’ani inapozungumzia uadilifu katika ndoa za mitala, inazungumzia uadilifu katika ugawaji wa vitu na mwenendo wa inazungumzia uadilifu katika ugawaji wa vitu na mwenendo tabia. Mume lazima aishi na kila mke kwa usawa, uadilifu nawa tabia. Mume lazima aishi na kila mke kwa usawa, uadilifu na wema. wema.

Na kuhusiana na mihemko, mihemko huibuka kutokana na Na kuhusiana na mihemko, mihemko huibuka kutokana na mambo mbalimbali, na haitokani na jitihada za makusudi. Hata mambo mbalimbali, na haitokani na jitihada za makusudi. Hata hivyo, hivyo,Qur’ani Qur'anihailizungumzii hailizungumzii hili. hili. ∩⊇⊄®∪ ( öΝçFô¹tym öθs9uρ Ï™!$|¡ÏiΨ9$# t⎦÷⎫t/ (#θä9Ï‰÷ès? βr& (#þθãè‹ÏÜtFó¡n@ ⎯s9uρ “Wala hamtaweza kufanya uadilifu baina ya wanawake hata

“Wala hamtaweza kufanya uadilifu baina ya wanawake hata mkikamkikamia.” (Sura An-Nisaa 4:129). mia.” (Sura An-Nisaa 4:129).

Hisia za mihemko ni hali ambayo mwanaadamu hana udhibiti HisianazaQur'ani mihemko ni hali ambayo mwanaadamu hanahawana udhibiti nayo, inathibitisha hili. Ingawa wanadamu nayo, na Qur’ani inathibitisha hili. Ingawa wanadamu udhabiti kamili wa hisia zao, lakini wana udhabiti kamili wahawana tabia udhabiti kamilimwenye wa hisiawake zao, wengi lakini hapaswi wana udhabiti kamili wa tabia zao. Mume kuonyesha waziwazi mihemko kwa wake (anaowapenda zaidi) au kuonyesha zao. Mumeyake mwenye wakezake wengi hapaswi kuonyesha waziwazi dhahiri kuwa anampendelea mke fulani zaidi. mihemko yake kwa wake zake (anaowapenda zaidi) au kuonyesha dhahiri kuwa anampendelea mke fulani zaidi. Fatma: Kuna uhusiano gani kati ya yatima na mitala? Fatma: Kuna uhusiano gani kati ya yatima na mitala? 4©_o ÷WtΒ Ï™!$|¡ÏiΨ9$# z⎯ÏiΒ Νä3s9 z>$sÛ $tΒ (#θßsÅ3Ρ$$sù 4‘uΚ≈tGu‹ø9$# ’Îû (#θäÜÅ¡ø)è? ωr& ÷Λä⎢øÅz ÷βÎ)uρ y7Ï9≡sŒ 4 öΝä3ãΨ≈yϑ÷ƒr& ôMs3n=tΒ $tΒ ÷ρr& ¸ο‰ y Ïn≡uθsù (#θä9Ï‰÷ès? ωr& óΟçFøÅz ÷βÎ*sù ( yì≈t/â‘uρ y]≈n=èOuρ

154

∩⊂∪ (#θä9θãès? ωr& #’oΤ÷Šr&

“Na kama mkihofia kutowafanyia uadilifu mayatima, basi oeni mnaowapenda katika wanawake, wawili wawili na 140 watatu watatu na wanne wane. Na mkihofia kuwa hamuwezi kufanya uadilifu, basi ni mmoja au wale ambao mikono yenu ya kuume imewamiliki. Hilo ni karibu zaidi na kutofanya dhuluma.” (Sura An-Nisaa 4:3).

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

“Na kama mkihofia kutowafanyia uadilifu mayatima, basi oeni mnaowapenda katika wanawake, wawili wawili na watatu watatu na wanne wane. Na mkihofia kuwa hamuwezi kufanya uadilifu, basi ni mmoja au wale ambao mikono yenu ya kuume imewamiliki. Hilo ni karibu zaidi na kutofanya dhuluma.” (Sura An-Nisaa 4:3).

Sayyid: Ilikuwa ni mila enzi za kabla ya Uislamu kuwalea watoto yatima. Kwa desturi kama hao wasichana yatima walikuwa na mali yoyote, basi hao wanaume waliokuwa wanawalea walikuwa wakiwaoa na kurithi mali zote za hao yatima. Mara nyingi, waume hawa walikuwa hawawalipi mahari zao. Baada ya kuja Uislamu, Mwenyezi Mungu alipiga marufuku mila hizo na akaagiza kiwango kinachowiana cha utendewaji haki kati ya mayatima na wake wengi. Nukta muhimu katika Aya hii ni kuwa, katika tafsiri ya Kiingereza ya Qur’ani neno ‘kufanya uadilifu’ limetajwa mara mbili katika fasheni hiyo hiyo. Hata hivyo katika Kiarabu kuna maneno mawili tofauti yaliyotumika kuelezea kiwango cha uadilifu kati ya ndoa ya mayatima na wanawake wa kawaida katika ndoa za mitala. Neno la kwanza linazungumzia namna ya kuwatendea mayatima katika ndoa. “Ikiwa mna hofu kuwa hamtaweza kuwatendea uadilifu mayatima: wa’in khiftum ‘al-laa tuksitu,’ ikilinganishwa na uadilifu katika mitala, ‘fa-in khiftum ‘al-laa ta-diluu’ lakini ikiwa mna hofu kuwa hamtaweza kutenda uadilifu. Maneno ‘tuksitu (Qist) na tadiluu (adl) yana madaraja tofauti ya uadilifu. Tuksitu (qist) ni daraja la juu la uadilifu, usawa na wema, na linahusiana na namna ya kuwatendea wasichana mayatima katika ndoa. Tadiluu (adl) ni aina fulani ya wema na linahusiana na wake, wasiokuwa mayatima katika ndoa za mitala. Ubora wa kuwatendea mayatima katika ndoa unazidi kwa mbali ubora wa namna ya kuwatendea wake katika ndoa ya mitala. Sababu ya hili ni kuwa wasichana mayatima walikuwa ni waathirika wakubwa wa unyonyaji 141

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

wa waume kwa sababu hawakuwa na baba au familia inayowasimamia na kulinda heshima yao. Hii ni tofauti na wake ambao sio yatima katika ndoa za wake wengi ambapo wake walikuwa na akina baba na ndugu wa kiume waliokuwa wanayasimamia maisha yao. Hivyo Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani inatoa onyo na ushauri, kuwa kama wanaume hawawezi kuwatendea mayatima katika namna bora kabisa, basi wajiepushe kuwaoa mayatima na badala yake wawaoe wanawake wengine. Fatma: Unadhani kwa nini Uislamu haukupiga marufuku mitala? Sayyid: Hivi sasa, kuna baadhi ya jamii ambazo bado zinahitaji na zitataka mitala. Kuna baadhi ya jamii ambazo nia ya kiroho ya mitala kutoa hifadhi kwa baadhi ya wake inakubalika kabisa na haitazamwi kwa jicho baya. Baadhi ya wanawake katika jamii hizi hawajisikii vibaya, hawaogopi wala hawasiti kukubali kuolewa katika mitala. Katika baadhi ya maeneo, mitala huwa ni suluhisho la matatizo (ya kuwa na wanawake wengi kuliko wanaume) ambapo wanawake wanahitaji wenzi na ulinzi; hivyo kupiga marufuku mitala inaweza kuwa ni kuwatendea dhuluma wanawake hawa. Fatma: Ingawa inawezekana swali hili linaulizwa mara nyingi, naamini ni muhimu kuelezea kwa nini Mtume alioa wake wengi. Sayyid: Kabla Mtume hajawa na wake wengi, ndoa yake ya kwanza ilikuwa ni ya mke mmoja. Mtume alimuoa mke wake wa kwanza, Khadija, na alikaa naye kwa miaka 25 hadi alipofariki. Maoni yangu juu ya kwa nini Mtume alioa wake wengi ni ya aina tatu: Za kibinadamu, za kisiasa na zile ambazo zilikuwa zinaonekana kuwa sio za kawaida. Kwanza, historia ya maisha ya ndoa ya Mtume inaonyesha kuwa wake wote aliooa walikuwa ama wametalikiwa ama ni 142

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

wajane isipokuwa watatu. Mara nyingi wanawake hawa walikuwa wakimhitaji mume wa kuwahifadhi kimwili, kimhemko na kiroho. Mtume, kama mkuu wa dola na mpigania ubinadamu, alilazimika kuwasaidia. Kwa mfano, mmoja wa wake zake alikuwa ni mjane mwenye watoto sita ambaye mume wake alikufa akiutetea Uislamu. Pili, baadhi ya ndoa za Mtume zilikuwa na sura za kisiasa. Uanzishwaji wa baadhi ya ndoa huko Uarabuni ulikuwa wa kibiashara na kisiasa. Watu walipooa nje ya kabila au miji yao, walipata uhusiano maalumu wa karibu na jamii za wake zao. Wengi wa wake ambao Mtume aliwaoa walitoka katika matabaka mbali mbali ya kijamii, makabila mbali mbali, na nchi mbali mbali, kwa hiyo aliweza kuulinda na kuueneza Uislamu kwa kupitia muunganiko wa kindoa. Tatu, baadhi ya wanawake waliomba kuolewa na Mtume. Iliwahi kutokea kwa mfano mwanamke mmoja alisimama mbele ya Mtume na kumuomba amuoe. Mtume alikaa kimya hadi aliporuhusiwa na ufunuo ufuatao: Zπ|ÁÏ9%s{ $uηysÅ3ΖtFó¡o„ βr& ©É<¨Ζ9$# yŠ#u‘r& ÷βÎ) Äc©É<¨Ζ=Ï9 $pκ|¦øtΡ ôMt7yδuρ βÎ) ºπoΨÏΒ÷σ•Β Zοr&zöΔ$#uρ ∩∈⊃∪ 3 t⎦⎫ÏΖÏΒ÷σßϑø9$# ÈβρßŠ ⎯ÏΒ y7©9 “Namwanamke mwanamke mumin akijitoa mwenyewe Nabii, “Na mumin akijitoa mwenyewe kwa kwa Nabii, ikiwaikiwa Nabii Nabii anataka Ni halali kwako wewe tu, si wenkwa anataka kumuoa.kumuoa. Ni halali kwako wewe tu, si kwa waumini waumini wengine.” (Sura Al-Ahzab 33:50). gine.” (Sura Al-Ahzab 33:50). SURA YA TISA MIRATHI 4∩⊇ ∪ È⎦÷⎫u‹sVΡW{$# Åeáym ã≅÷VÏΒ Ìx.©%#Ï9 ( öΝà2Ï‰≈s9÷ρr& þ’Îû ª!$# ÞΟä3ŠÏ¹θãƒ 143

“Mwenyezi Mungu anawausia juu ya watoto wenu; fungu la mwanamume ni kama fungu la wanawake wawili.” (Sura AnNisaa 4:11).

∩∈⊃∪ 3 t⎦⎫ÏΖÏΒ÷σßϑø9$# ÈβρßŠ ⎯ÏΒ y7©9 “Na mwanamke mumin akijitoa mwenyewe kwa Nabii, ikiwa Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU Nabii anataka kumuoa. Ni halali kwako wewe tu, si kwa waumini wengine.” (Sura Al-Ahzab 33:50). YA TISA SURA YA TISA SURA MIRATHI MIRATHI 4∩⊇ ∪ È⎦÷⎫u‹sVΡW{$# Åeáym ã≅÷VÏΒ Ìx.©%#Ï9 ( öΝà2Ï‰≈s9÷ρr& þ’Îû ª!$# ÞΟä3ŠÏ¹θãƒ “Mwenyezi Mungu anawausia juuwatoto ya watoto fungu la “Mwenyezi Mungu anawausia juu ya wenu;wenu; fungu la mwanamwanamume ni kama fungu la wanawake wawili.” (Sura Anmume ni kama fungu la wanawake wawili.” (Sura An-Nisaa 4:11). Nisaa 4:11).

Fatma: Je katika Uislamu, uwiano wa mgawanyo wa mirathi Fatma: kwa Je katika Uislamu, uwiano wa mgawanyo wa mirathi unatumika watoto tu? unatumika kwa watoto tu? Sayyed: Muktadha wa mirathi, kama ilivyo kwa mada nyingi Sayyed:tulizozijadili, Muktadha wa kwa mirathi, kama ilivyo kwa nyingi nyingine mara nyingine tenamada huendeshwa nyingine tulizozijadili, kwa mara nyingine tena huendeshwa na kuhukumiwa kulingana na aina ya suala, hivyo uwianonawa kuhukumiwa kulingana na suala aina layamirathi. suala, Kuna hivyo mambo uwianomengi wa mgawanyo hautumiki kwa kila mgawanyo hautumiki kwa kila suala la mirathi. Kuna mambo ya mengi kuzingatiwa kabla ya kugawiwa kwa mirathi. Katika masuala ya kuzingatiwa kabla ya kugawiwa kwa mirathi. Katika yote inategemeana na ni naninaaliyekufa na ni nani masuala yote inategemeana ni nani aliyekufa na ndugu ni nani zake nduguwa karibu kama zaidi, vile marehemu mjane, watoto, dada, zake zaidi, wa karibu kama vileameacha marehemu ameacha mjane, kaka au hana watoto. watoto, dada, kaka au hana watoto. Kwa mfano, ikiwa wazazi walifariki na huku nyuma wakaacha Kwa mfano, ikiwa wazazi walifariki na huku nyuma wakaacha watoto wawakike hao watagawiwa watagawiwakwa kwausawa usawa watoto kikewatupu, watupu,basi basi watoto watoto hao baina yao. Katika suala ambapo baba ameacha mtoto mmoja tu, na ikawa kwamba huyu baba hakuwa na mke au wazazi (wakati 158 anafariki), basi mtoto huyo bila kujali jinsia yake atarithi kila kitu peke yake, na hakuna ndugu wengine wanaoweza kudai haki ya mirathi. Hivyo, si mara zote sheria za mirathi zinatawaliwa na uwiano wa mwanaume kupata mara mbili ya mwanamke. Kuna maeneo mengine ambapo gawio la wanawake huwa sawa na gawio la mwanaume. Mara nyingi, mama wa marehemu hupata 144

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

gawio sawa na baba wa marehemu (moja ya sita) katika mirathi aliyoacha mtoto wao wa kiume. Tukija kwenye aya uliyodondoa (4:11), ikiwa watoto walikuwa ni wa jinsia mbili tofauti na mirathi imeachwa na wazazi wao, basi hapo uwiano huo utatumika. Mtoto wa kiume atapata theluthi mbili na mtoto wa kike atapata theluthi moja ya mali iliyoachwa. Fatma: Kwa nini ndani ya familia, watoto wa kiume wanapata zaidi kuliko wa kike katika familia ya wazazi wao? Sayyid: Msingi wa mgawanyo sio kielelezo cha upendeleo wa kijinsia bali umejengwa juu ya sheria (amri) ya Kiislamu kuwa wanaume ndio wanawajibika kifedha katika kuzitunza familia; hivyo fidia ya kifedha ndio sababu kubwa ya kuwekwa uwiano huo. Watoto wa kiume ndio wanaowajibika kuwatunza mama zao (ikiwa hawajiwezi) pamoja na ndugu zao (ikiwa bado hawajawa na uwezo wa kujitegemea); hivyo kama njia ya kutoa masurufu kwa familia anaweza kutumia mali za marehemu baba yake. Ni aina ya akaunti ya akiba ambayo huwapatia watoto wa kiume jukumu la kuwa wasambazaji (wagawaji) na watunzaji wa familia. Watoto wa kiume, tofauti na wale wa kike, wana jukumu la kutunza na kuzipa msaada wa kifedha familia za karibu. Wanawake katika Uislamu, wawe ni mabinti, akina dada, wake au akina mama, hawawajibiki kujitunza na kuwatunza wengine. Wanachochuma na kupata ni cha kwao wenyewe. Hawawajibiki kumtunza au kumsaidia yeyote. Wanawake katika Uislamu wana haki ya kurithi wakiwa mabinti, akina mama, wake au akina dada; na kwa sababu hii, wakati mwingine wanaweza kuwa na uwezo mkubwa kifedha kuliko wanaume. Fatma: Je mali inaweza kuhamishwa kwenda kwa mtu mwingine yeyote katika kipindi cha uhai wa mwenye mali? 145

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayid: Mwenye mali anaweza kuhamisha (umiliki) wa mali zake kwenda kwa mtu yeyote katika kipindi cha uhai wake. Hii ina maana kuwa kisheria mwenye mali anaweza kubadilisha umiliki wa mali kutoka katika jina lake na kwenda kwa mtu mwingine yeyote. Hivyo mwenye mali anaweza akahamisha mali zote alizonazo na kuzipeleka kwa mtu mwingine na hivyo kutoacha chochote kwa ajili ya mirathi. Fatma: Je mwenye mali anaweza akausia theluthi moja ya mali yake kuwa apewe mtu yeyote? Sayyid: Kwa maandishi, mwenye mali anaweza kutoa theluthi moja ya mali yake kwenda kwa mtu, taasisi au shirika lolote atakalopenda. Fatma: Siku hizi wazazi wako radhi na tayari zaidi ya kugawa mirathi yao baina ya watoto wao kwa usawa baina ya watoto wao wa kike na kiume. Je hii inaweza kuchukuliwa kuwa ni ukiukwaji wa amri ya Qur’ani? Sayyid: Ikiwa wazazi wataandika wasia (utakaotekelezwa baada

Ikiwa wazazi kufanywa wataandikamgawanyo wasia (utakaotekelezwa baada ya Sayyid: kifo chao) ukielekeza sawa wa mirathi baina ya kifo chao) ukielekeza kufanywa mgawanyo sawa wa mirathi ya watoto wao wa kike na wa kiume, basi huo utakuwa ni ukiukwaji ya watoto wao wa kike na wa kiume, basi huo utakuwa ni wabaina amri ya Qur’ani. Katika Aya mbali mbali zilizohusiana na mirathi, ukiukwaji wa amri ya Qur'ani. Katika Aya mbali mbali Qur’ani inawaonya wale wasiozingatia amri hii ya wasiozingatia mgawanyo wa zilizohusiana na mirathi, Qur'ani inawaonya wale mirathi. amri hii ya mgawanyo wa mirathi. ∩⊇⊇∪ $VϑŠÅ3ym $¸ϑŠÎ=tã tβ%x. ©!$# ¨βÎ) 3 «!$# š∅ÏiΒ ZπŸÒƒÌsù 4 “Nifaradhi faradhiitokayo itokayo kwa kwa Mwenyezi “Ni Mwenyezi Mungu; Mungu;hakika hakikaMwenyezi Mwenyezi Mungu ni mjuzi, mwenye hekima..”(Sura (SuraAn-Nisaa An-Nisaa4:11). 4:11). Mungu ni mjuzi, mwenye hekima..” 146

⎯ÏΒ ”Ìôfs? ;M≈¨Ζy_ ã&ù#Åzô‰ãƒ …ã&s!θß™u‘uρ ©!$# ÆìÏÜãƒ ∅tΒuρ 4 «!$# ßŠρß‰ãm šù=Ï? ÄÈ÷ètƒ ∅tΒuρ ∩⊇⊂∪ ÞΟŠÏàyèø9$# ã—öθxø9$# šÏ9≡sŒuρ 4 $yγŠÏù š⎥⎪Ï$Î#≈yz ã≈yγ÷ΡF{$# $yγÏFóss?

∩⊇⊇∪ $VϑŠÅ3ym $¸ϑŠÎ=tã tβ%x. ©!$# ¨βÎ) 3 «!$# š∅ÏiΒ ZπŸÒƒÌsù 4 “Ni faradhi itokayo kwa Mwenyezi Mungu; hakika Mwenyezi Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU Mungu ni mjuzi, mwenye hekima..” (Sura An-Nisaa 4:11). ⎯ÏΒ ”Ìôfs? ;M≈¨Ζy_ ã&ù#Åzô‰ãƒ …ã&s!θß™u‘uρ ©!$# ÆìÏÜãƒ ∅tΒuρ 4 «!$# ßŠρß‰ãm šù=Ï? ÄÈ÷ètƒ ∅tΒuρ ∩⊇⊂∪ ÞΟŠÏàyèø9$# ã—öθxø9$# šÏ9≡sŒuρ 4 $yγŠÏù š⎥⎪Ï$Î#≈yz ã≈yγ÷ΡF{$# $yγÏFóss? Ñ⎥⎫Îγ•Β ÑU#x‹tã …ã&s!uρ $yγ‹Ïù #V$Î#≈yz #·‘$tΡ ã&ù#Åzô‰ãƒ …çνyŠρß‰ãn £‰yètGtƒuρ …ã&s!θß™u‘uρ ©!$#

∩⊇⊆∪ “Hiyo ni mipaka ya Mwenyezi Mungu. Na mwenye kumtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake, atamtia katika pepo ambayo inapita mito chini yake, ni wenye kudumu humo. Na huko ndiko kufuzu kuku“Hiyo ni mipaka ya Mwenyezi Mungu. Na mwenye kumtii bwa. Mwenyezi Mungu na Mtume wake, atamtia katika pepo ambayo inapita mito chini yake, ni wenye kudumu humo. Na ndiko kufuzuMwenyezi kukubwa.Mungu na Mtume wake na akapetuNahuko mwenye kumwasi

ka mipaka yake, atamtia katika moto, ni mwenye kudumu humo, na Na atapata mwenyeadhabu kumwasi Mwenyezi (Sura Mungu na Mtume idhalilishayo.” An-Nisaa 4: 13wake -14). na akapetuka mipaka yake, atamtia katika moto, ni mwenye kudumu humo, na atapata adhabu katika idhalilishayo.” (Sura Hata hivyo wazazi wanaruhusiwa, kipindi cha uhaiAnwao, Nisaa 4: 13 -14).

kuhamisha kisheria umiliki wa mali zao kwenda kwa watoto fulani, jambo ambalo linaweza kuwa ni ukombozi kwa baadhi ya wazazi wenye watoto waasi. Kwa mfano kama mzazi ana mtoto (wa kiume) muasi na mtoto (wa kike) mwema, 161 na mzazi anahofu kuwa mtoto huyo wa kiume akirithi mali atazitumia vibaya na kwa njia mbaya, kinyume na mtoto wa kike ambaye alimtii mzazi wake, akamheshimu na angezitunza mali zile vizuri, basi mzazi akipenda anaweza katika kipindi cha uhai wake akahamisha umiliki wa baadhi au sehemu yote ya mali kwenda kwa mmoja wa watoto, hata kama mtoto huyo ni wa kike. Fatma: Baadhi ya vitabu vya Kiislamu vinadai kuwa kwa kuwa mwanamke amesamehewa kushiriki vitani (Jihad), basi ndio maana anapata sehemu ndogo ya mirathi, je madai haya ni sahihi? 147

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

Sayyid: Hio haitachukuliwa kuwa sababu thabiti. Fatma: Je kuna mambo mengine yanayowahusu wanawake wa Kiislamu ambayo ni muhimu kuyafafanua hapa? Sayyid: Mambo yanayohusu wanawake hayana mwisho. Hata hivyo, muhimu zaidi ni kuwa wanawake wa Kiislamu wanapaswa kujielimisha juu ya haki zao za kidini. Wanawake wa Kiislamu wana haki ya kujua mambo mbalimbali wanayoweza kuchagua ambayo Uislamu umewapatia. Kwa kujua haki zao, wanaweza kujihakikishia hatima zao.

148

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

HITIMISHO

aada ya miaka ya kujiuliza, kutafakari na kuandika, ninaanza kukaa na kuwaza. Bado inanishangaza, kwamba pamoja na habari zote nilizozikusanya, kuzijadili, kuzieleza na kuzielewa, bado haki za wanawake katika Uislamu zinastaajabisha na hazina idadi. Haki muhimu kabisa ni kuwa mimi, kama mwanamke, kwa maumbile yangu, niko sawa na mwanaume katika suala la uhusiano wangu na Allah (swt), na katika baadhi ya mambo ninaweza kuthaminiwa zaidi kuliko mwanaume. Maumbile ya mwanamke sio ya daraja la chini kuliko mwanaume, mfano katika suala zima la ibada tuko sawa(mume anawajibika kufanya ibada na mke vilevile anawajibika katika hilo). Siichukulii nukta hii kiwepesi, bali Inathibitisha uadilifu wa Allah. Kwa kuzingatia uadilifu wa Allah, Allah hakukusudia kuzifanya sheria za kutoa ushahidi kuwa za kibaguzi na mgao wa urithi haujawapendelea wanaume. Ingawa baadhi ya watu wanaweza kutafsiri hivyo au kwa nia ya kuendelea kuupotosha ukweli juu ya Uislamu na hadhi ya mwanamke katika Uislamu; hata hivyo sheria zikielezewa, zikichambuliwa na kusimamiwa vizuri, basi hudhihirika ubora wa sheria za Kiislamu. Uislamu hauwapatii wanawake haki zisizo za kawaida; unawataka wanajamii wautambue ujumbe wa watu wote kuwa wanawake wamezaliwa na haki kamili za kibinadamu na wanapaswa kupata haki na fursa zote anazostahiki mwanadamu. Katika dini zote kuu tatu zinazojinasibisha na Nabii Ibrahim, ni Uislamu tu unaowatambua wanawake kuwa ni sehemu muhimu na ya lazima katika maisha. Wanawake wa Kiislamu wana haki kamili kutimiza ndoto zao na kuishi mtindo wa maisha wanayotaka. Uislamu miaka 149

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

1400 iliyopita, ulileta maendeleo kwa wanawake karne nyingi tu kabla ya harakati za wanawake kwenye miaka ya 1800. Hata hivyo adui mkubwa anayewakabili wanawake katika Uislamu ni ujinga wa kutojua Uislamu wenyewe. Wanawake wa Kiislamu wanapaswa kujielimisha juu ya dini yao. Wanapaswa kutafakari kwa kina, kwa dhamiri wajiulize maswali, na ikibidi wadai haki zao walizopewa na Allah. Wanawake wa Kiislamu wanapaswa kujulishwa juu ya haki zao. Hata hivyo wanaume pia (waume, akina baba na watoto wa kiume) wanapaswa kujua haki na majukumu yao kwa wanawake (wake, akina mama na binti zao). Kujua haki zetu za Kiislam ni zipi kuhusiana na kila mmoja wetu, na kwa mujibu wa mafundisho ya Uislamu kutatuwezesha kufikia majukumu yetu na tabia tunazotarajia. Baadhi ya wanawake wa Kiislamu, wanapoolewa huwa hawazijui haki zao. Baadhi ya ndoa za Kiislamu hufungwa bila hata wanawake kujua haki zao. Ingawa kwa asili wanaume wanamiliki haki ya talaka, wanawake wa Kiislamu wanapaswa kujua kuwa wana kauli katika hilo. Mwanamke wa Kiislamu anapoolewa anaweza kueleza katika mkataba wake wa ndoa baadhi ya mambo ambayo ni muhimu kwake kama vile kuendelea na masomo yake au kazi na mengineyo. Wanawake wa Kiislamu wana fursa ya kukubali, kubadili au kukataa sharti lolote, ilimradi akubaliane na mumewe na sharti lisikinzane na Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani. Ni asili ya mwanaadamu kupigania haki zake binafsi bila kuvuruga usalama wa jamii na bila kuzuia au kuwekewa mizengwe na badhi ya watu wanaotaka kuwatawala wengine kwa matamanio yao tu, bila kujali kuwa huyo ni mwanaume au mwanamke. Hakuna mtu hata mmoja anayetaka kudhibitiwa na mwingine. Uislamu umeingia nchi mpya, Magharibi. Wanawake wa Kiislamu nchini Marekani sasa wanaonekana zaidi. Swali linalobaki ni iwapo 150

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

itikadi na sheria za Kiislamu zitaafikiana na wasiokuwa Waislamu, mwanamke wa Kimarekani. Wanachuoni wa Kiislamu wanapaswa kuwa makini wanapotoa fatwa juu ya wanawake. Fatwa zilizo nyingi juu ya wanawake zinapaswa zisitengwe kwa ajili ya baadhi ya jamii au nchi. Hatimaye sheria zitamfikia kila mtu na wataziona taswira zake kwa kuwaangalia wanawake wanaoutekeleza Uislamu duniani. Ninawalingania wanawake waliozaliwa wakiwa Waislamu na ambao hawautekelezi Uislamu wao waurudi kuugundua upya urithi wao (Uislamu). Ninawahimiza wanawake wanaoutafuta ukweli, Waislamu na wasiokuwa Waislamu, kujiuliza na kutafakari juu ya haki za wanawake katika Uislamu. Mara nyingi utamaduni na desturi zimekuwa zikiufunika Uislamu na kuchafua jina lake. Uislamu ukisomwa kwa makini, kutulia na bila upendeleo, huwa ni dini thabiti yenye maadili bora kabisa kwa wanaume na wanawake. Fatma Saleh Muharram 1422. April 2001.

151

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

ORODHA YA VITABU VILIVYO CHAPISHWA NA AL-ITRAH FOUNDATION 1. i) Qur’ani Tukufu – Pamoja na Tarjuma ya Kiswahili ii) Qur’an Al-Kariim - Tafsir Al-Kashif Juzuu ya kwanza mpaka Thelathini 2. Uharamisho wa Riba 3. Uharamisho wa uwongo Juzuu ya Kwanza 4. Uharamisho wa uwongo Juzuu ya Pili 5. Hekaya za Bahlul 6. Muhanga wa Imamu Husein (A.S.) 7. Mikingamo iliyomzunguka Imamu Ali (A.S.) 8. Hijab vazi Bora 9. Ukweli wa Shia Ithnaashari 10. Madhambi Makuu 11. Mbingu imenikirimu 12. Abdallah Ibn Saba 13. Khadijatul Kubra 14. Utumwa 15. Umakini katika Swala 16. Misingi ya Maarifa 17. Kanuni za Ndoa na maadili ya Familia 18. Bilal wa Afrika 19. Abudhar 20. Usahihi wa Historia ya Uislamu na Waislamu 21. Salman Farsi 22. Ammar Yasir 23. Qur’an na Hadithi 24. Elimu ya Nafsi 25. Yajue Madhehebu ya Shia 26. Ukusanyaji na Uhifadhi wa Qur’an Tukufu 27. Al-Wahda 28. Ponyo kutoka katika Qur’an 29. Uislamu mfumo kamili wa maisha ya kijamii 30. Mashukio ya Akhera 31. Al Amali 32. Dua kwa Mujibu wa Ahlulbayt (a.s) 33. Udhuu kwa Mtazamo wa Qur’ani na Sunna 34. Haki za wanawake katika Uislamu 35. Mwenyezi Mungu na sifa zake 36. Kumswalia Mtume (s) 152

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78.

Nafasi za Ahlul Bayt (a.s) Adhana Upendo katika Ukristo na Uislamu Qur’ani na Kuhifadhiwa Kwake Maana ya laana na kutukana katika Qur’ani Tukufu Kupaka juu ya khofu Kukusanya Sala Mbili Bismillah ni sehemu ya Qur’ani na husomwa kwa Jahara Kuwaongoza vijana wa kizazi kipya Kusujudu juu ya udongo Kusheherekea Maulidi Ya Mtume (s) Tarawehe Malumbano baina ya Sunni na Shia Kupunguza Swala safarini Kufungua safarini Umaasumu wa Manabii Qur’an Yatoa Changamoto as-Salaatu Khayrun Mina -’n Nawm Uadilifu wa Masahaba Dua e Kumayl Sauti Ya Uadilifu wa Binadamu Umaasumu wa Mitume - Faida Zake Na Lengo Lake Umaasumu wa Mitume - Majibu Ya Aya Zenye Utata Umaasumu wa Mitume - Umaasumu wa Mtume Muhammad (s) Nahju’l-Balaghah - Juzuu ya Kwanza Nahju’l-Balaghah - Juzuu ya Pili Kuzuru Makaburi Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Kwanza Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Pili Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Tatu Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Nne Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Tano Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Sita Tujifunze Misingi Ya Dini Sala ni Nguzo ya Dini Mikesha Ya Peshawar Malezi Ya Mtoto Katika Uislamu Ubora wa Imam ‘Ali na Ushia ndio njia iliyonyooka Hukumu za Kifikihi zinazowahusu Wanawake Liqaa-u-llaah Muhammad (s) Mtume wa Allah Amani na Jihadi Katika Uislamu 153

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

79 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120.

Uislamu Ulienea Vipi? Uadilifu, Amani na Mtume Muhammad (s) Dhana ya Ndoa ya Mitala na Ndoa za Mtume Muhammad (s) Urejeo (al-Rajâ&#x20AC;&#x2122;ah) Mazingira Utokezo (al - Badau) Hukumu ya kujenga juu ya makaburi Swala ya maiti na kumlilia maiti Uislamu na Uwingi wa Dini Mtoto mwema Adabu za Sokoni Na Njiani Johari za hekima kwa vijana Maalimul Madrasatain Sehemu ya Kwanza Maalimul Madrasatain Sehemu ya Pili Maalimul Madrasatain Sehemu ya Tatu Tawasali (AT- TAWASSUL) Imam Mahdi katika Usunni na Ushia Hukumu za Mgonjwa Sadaka yenye kuendelea Msahafu wa Imam Ali Maimamu wa Ahlul Bait â&#x20AC;&#x201C; Ujumbe na Jihadi Idi Al-Ghadir Kusoma sura zenye Sijda ya wajibu Hukumu zinazomuhusu mkuu wa kazi na Mfanyakazi Huduma ya Afya katika Uislamu Sunna za Nabii Muhammad (saww) Historia na sera ya viongozi wema (Sehemu ya Kwanza) Historia na sera ya viongozi wema (Sehemu ya Pili) Shahiid Mfiadini Mwanamke Na Sharia Ujumbe -Sehemu ya Kwanza Ujumbe - Sehemu ya Pili Ujumbe - Sehemu ya Tatu Ujumbe - Sehemu ya Nne Mariamu, Yesu na Ukristo kwa mtazamo wa Kiislamu Hadithi ya Thaqalain Ndoa ya Mutaa Ukweli uliopotea sehemu ya Kwanza Ukweli uliopotea sehemu ya Pili Ukweli uliopotea sehemu ya Tatu Ukweli uliopotea sehemu ya Nne Ukweli uliopotea sehemu ya Tano 154

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

121. 122. 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. 137. 138. 139. 140. 141. 142. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 161. 162.

Mkutano wa Maulamaa wa Baghdad Safari ya kuifuata Nuru Fatima al-Zahra Myahudi wa Kimataifa Kuanzia ndoa hadi kuwa Wazazi Visa vya kweli sehemu ya Kwanza Visa vya kweli sehemu ya Pili Elimu ya Ghaibu ya Maimamu Mwanadamu na Mustakabali wake Imam Ali (‘a) Ndugu wa Mtume Muhammad (s) (Sehemu ya Kwanza) Imam Ali (‘a) Ndugu wa Mtume Muhammad (s) (Sehemu ya Pili) Khairul l’Bariyyah Uislamu na mafunzo ya kimalezi Vijana ni Hazina ya Uislamu Adhana ni Ndoto au ni Wahyi? Tabaruku Saada Kamili – Kitabu cha Kiada cha Maadili Vikao vya furaha Shia asema haya Sunni asema haya Wewe wasemaje? Visa vya wachamungu Falsafa ya Dini Kuhuzunika na Kuomboleza Sunna katika Kitabu Fiqhi al-Sunnah Mjadala wa Kiitikadi Kuonekana kwa Allah Tabia njema kwa Mujibu wa Ahlul-Bayt (Sehemu ya Kwanza) Tabia njema kwa Mujibu wa Ahlul-Bayt (Sehemu ya Pili) Ndugu na Jirani Ushia ndani ya Usunni Maswali na Majibu Mafunzo ya hukmu za ibada Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisunni No 1 Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisunni No 2 Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisunni No 3 Abu Huraira Vipengee kadhaa katika Swala ya Jamaa na Msikiti. Mazingatio kutoka katika Qur’an - Sehemu ya Kwanza Mazingatio kutoka kaitka Qur’an - Sehemu ya Pili Mazingatio kutoka katika Uislamu - Sehemu ya kwanza Mazingatio kutoka katika Uislamu - Sehemu ya Pili Shia na Qur’ani – Majibu na Maelezo Falsafa ya Mageuzi ya Imam Husein (a.s) 155

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

163. 164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. 172. 173. 174. 175. 176. 177. 178. 179. 180. 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. 192. 193. 194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202. 203. 204.

Amali za Mwezi Mtukufu wa Ramadhani Elimu ya Tiba za Kiislamu - Matibabu ya Maimamu Uislamu Safi Majlisi za Imam Husein Majumbani Je, Kufunga Mikono Uislam wa Shia Amali za Makka Amali za Madina Asili ya Madhehebu katika Uislamu Sira ya Imam Ali kuhusu Waasi Ukweli uliofichika katika neno la Allah Uislamu na Mifumo ya Uchumi Umoja wa Kiislamu na Furaha Mas’ala ya Kifiqhi Jifunze kusoma Qur’ani as-Sahifatul Kamilah as-Sajjadiyyah Hayya ‘Alaa Khayri’l-’Amal Katika Adhana Ukweli kuhusu Funga ya Siku ya Ashura Dua za Miezi Mitatu Mitukufu (Rajabu, Shaabani na Ramadhani) Uadilifu katika Uislamu Mahdi katika Sunna Maswali Ya Uchunguzi Kuhusu Uislam Kazi na Bidii ni njia ya maendeleo Abu Talib – Jabali Imara la Imani Ujenzi na Utakaso wa Nafsi Vijana na Matarajio ya Baadaye Historia maana na lengo la Usalafi Ushia – Hoja na Majibu Mateso ya Dhuria wa Mtume (saww) Maombolezo – Msiba wa Bwana wa Mashahidi (a.s.) Shahidi kwa Ajili ya Ubinadamu Takwa Upotoshaji Dhahiri katika (Turathi) Hazina ya Kiislamu Amirul Muuminina (‘as) na Makhalifa Tawheed Na Shirki Kuvunja hoja iliyotumika kutetea Uimamu wa AbuBakr Adabu za vikao na mazungumzo Hija ya Kuaga Uwazi baina ya Maslahi na Vikwazo Fadhila za watukufu watano katika Sahih Sita Mdahalo baina ya Mwanachuoni wa Kisunni na Kishia (Al- Muraja’aat) Utawala na Uendeshaji katika Sera ya Imam Ali (as) 156

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

205. Imam Husain ni Mfumo wa Marekebisho na Mageuzi 206. Mtazamo kuhusu msuguano wa Kimadhehebu 207. Nchi na Uraia – Haki na wajibu kwa Taifa 208. Mtazamo wa Ibn Taymiyyah juu ya Imam Ali (as) 209. Uongozi wa Kidini – Maelekezo na Utekelezaji wa Kijamii 210. Maadili ya Ashura 211. Mshumaa – Shahidi na Kifo cha Kishahidi 212. Mizani ya Hekima – Hadithi za Ahlul Bait (as) – Sehemu ya Kwanza 213. Imam Ali na Mambo ya Umma 214. Imam Ali na Mfumo wa Usawa 215. Uimamu na Tamko la Kutawazwa 216. Mfumo wa Wilaya 217. Vipi Tutaishinda Hofu? 218. Kumswalia Mtume ni Ufunguo wa Utatuzi wa Matatizo 219. Maeneo ya Umma na Mali Zake 220. Nahju ‘L-Balagha – Majmua ya Khutba, Amri, Barua, Risala, Mawaidha na Semi za Amirul-Muuminin Ali bin Abu Talib (a.s.) 221. Mukhtar – Shujaa aliyelipiza kisasi dhidi ya wauaji wa Imam Husein (as) hapo Karbala 222. Mazingatio Katika Swala 223. Imam Hasan na Mfumo wa Kujenga Jamii 224. Vyakula Na Vinywaji 225. Kuelewa Rehema ya Mwenyezi Mungu 226. Tiba ya Maradhi ya Kimaadili 227. Yafaayo kijamii 228. Shia Na Hadith - Majibu na Maelezo 229. Mkakati wa Kupambanana Ufakiri 230. Mtazamo Mpya - Mwanamke katika Uislamu 231. Taqiyya Kwa Mujibu Wa Sheria Ya Kiislamu 232. Imam Mahdi Na Bishara Ya Matumaini 233. Jihadi 234. Majanga Na Jukumu La Jamii 235. Muhadhara wa Maulamaa 236. Mashairi ya Kijamii 237. Ngano ya kwamba Qur’ani imebadilishwa 238. Mwanamke Katika Harakati Za Mageuzi 239. Shia Na Sahaba - Majibu na Maelezo 240. Yusuf Mkweli 241. Hotuba Za Kiislamu Juu ya Haki Za Binadamu

157

Mtazamo Mpya MWANAMKE KATIKA UISLAMU

KOPI NNE ZIFUATAZO ZIMETAFSIRIWA KWA LUGHA KINYARWANDA 1. 2. 3. 4.

Amateka Ya Muhammadi (s.a.w.w) Na Aba’ Khalifa Nyuma yaho naje kuyoboka Amavu n’amavuko by’ubushiya Shiya na Hadithi

ORODHA YA VITABU VILIVYO CHAPISHWA NA AL-ITRAH FOUNDATION KWA LUGHA YA KIFARANSA 1.

Livre Islamique

158