Uchunguzi wa historia ya hadithi za mtume by Alitrah Foundation

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kimeandikwa na: Allamah Sayyid Murtadha al-Askari

Kimetarjumiwa na: Alhaj Ramadhani S. K. Shemahimbo

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 1

3/1/2016 12:46:32 PM

‫التحقيق في تاريخ الحديث‬

‫تأليف‬ ‫السيد المرتضى العسكري‬

‫من اللغة اإلنجليزية إلى اللغة السواحلية‬ ‫‪3/1/2016 12:46:32 PM‬‬

‫‪01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 2‬‬

ISBN No: 978 – 9987 – 17 – 020 – 3

Kimeandikwa na: Allamah Sayyid Murtadha Al-Askariy

Kimetarjumiwa na: Alhaj Ramadhani S. K. Shemahimbo

Kimepitiwa na: Ustadh Haj Hemedi Lubumba Selemani

Kimepangwa katika Kompyuta na: Al-Itrah Foundation

Toleo la kwanza, Juni 2016 – Nakala 1000

Kimetolewa na kuchapishwa na: Al-Itrah Foundation S.L.P. - 19701, Dar es Salaam, Tanzania Simu: +255 22 2110640 / 2127555 Barua Pepe: alitrah@yahoo.com Tovuti: www.ibn-tv-com Katika mtandao: www.alitrah.info

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 3

3/1/2016 12:46:32 PM

Yaliyomo SEHEMU YA KWANZA Utangulizi......................................................................................... 1 Neno la Mchapishaji........................................................................ 2 Dibaji .......................................................................................... 3 Dini za mbinguni zapotoshwa........................................................ 15 Chanzo cha udukizi........................................................................ 15 Sababu za kutokukubaliana............................................................ 56 Urithi wa Mtukufu Mtume ď&#x20AC;ľ...................................................... 69 Hadithi ya kishamia (shuka).......................................................... 90 SEHEMU YA PILI Tofauti kati ya madhehebu hizi mbili.......................................... 113 Masahaba wa mtume.................................................................... 113 Uteuzi wa kiongozi...................................................................... 113 Ijtihadi ...................................................................................... 118 Hadithi na madhehebu ya makhalifa............................................ 149

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 4

3/1/2016 12:46:32 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ Utangulizi

itabu hiki ni toleo la Kiswahili la Taasisi ya Al Itrah Foundation. Chapisho lake limelenga kukidhi mahitaji ya kiroho ya zama hizi pamoja na Ubongo na fikra zinazokuwa za Mwislamu. Jitihada kubwa zimefanywa na Taasisi kuweka chapisho hili la Kiswahili katika msingi wa haki na wenye kukubalika katika Uislamu. Unaombwa kwa Taadhima ukisome kitabu hiki katika malengo yaliyokusudiwa. Pia Unaombwa kuwasilisha kwetu maoni yako huru juu ya chapisho letu hili, jambo ambalo tutashukuru sana. Kutangaza ujumbe wa Uislam ni kazi ambayo inahitaji ushirikiano wetu sote. Taasisi inakuomba kuungana na kushirikiana kama ilivyoagizwa katika aya ya Qur’an: (Surat Saba’ 34:46). Na rehma za Allah ziwe juu yako. Wako katika Uislamu, Al Itrah Foundation Barua Pepe: alitrah@yahoo.com SMS: +255 778 300 140

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 1

3/1/2016 12:46:32 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ NENO LA MCHAPISHAJI

itabu ulichonacho mikononi mwako asili yake ni cha lugha ya Kiingereza kwa jina la, A Probe into the History of Hadith, kilichoandikwa na Allamah Sayyid Murtadha al-Askariy. Mwandishi wa kitabu hiki amefanya utafiti wa kisomi na matokeo ya utafiti wake huu umebainisha hadithi nyingi za kughushi; mchezo uliofanywa baada ya kutawafu kwa Mtukufu Mtume  ambapo watu (wasomi) waliajiriwa katika tasnia haramu (iliyoanzishwa mahsusi kwa ajili ya kughushi hadithi) na watawala wa zama hizo ili kufikia maelengo yao ya hatari ya kisiasa. Sisi tumekiona kitabu hiki ni chenye manufaa sana husasan wakati huu wa maendeleo makubwa ya kielimu ambapo uwongo, ngano za kale na upotoshaji wa historia ni vitu ambavyo havina nafasi katika akili za watu. Kutokana na ukweli huu, taasisi yetu ya Al-Itrah Foundation imeamua kukichapisha kitabu hiki kwa lugha ya Kiswahili kwa madhumini yake yaleyale ya kuwahudumia Waislamu hususan wazungumzaji wa Kiswahili. Tunamshukuru ndugu yetu Alhaj Ramadhani S. K. Shemahimbo kwa kazi kubwa aliyoifanya ya kukitarjumi kwa lugha ya Kiswahili. Vilevile tunawashukuru wale wote walioshiriki kwa namna moja au nyingine hadi kufanikisha kuchapishwa kwake. Allah awalipe wote malipo mema hapa duniani na kesho Akhera – Amin. Mchapishaji Al-Itrah Foundation 2

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 2

3/1/2016 12:46:32 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ DIBAJI

li kuufahamu vizuri mwelekeo wa amri za kisheria za Qur’ani na kuyaelewa sawasawa mafundisho ya Uislamu kwa mtazamo wa kuitafsiri kwa vitendo, mtu anapaswa kupata msaada wa Qur’ani na Hadithi. Amri yoyote ya Qur’ani isipoangaliwa kwa mwanga wa vyote viwili, Qur’ani na hadithi, madhumuni yake halisi hayawezi kwa ukweli kufanywa yakaeleweka kwa uhakika. Taasisi ya hadithi ni chombo chenye nguvu sana kwa ajilli ya kutafsiri amri za kisheria za Mwenyezi Mungu. Kuzuia chombo hiki, basi madai yoyote ya kuuelewa Uislamu ni maneno matupu. Historia inaweza ikatoa ushahidi wa usahihi au vinginevyo juu ya madai haya. Kwa bahati mbaya chombo chenye nguvu kama hiki kimeshughulikiwa kikorofi sana baada ya kifo cha Mtukufu Mtume  na wale wanaoitwa watawala wa ummah wa Kiislamu. Kwa sababu za dhahiri, watawala hawa waliwazuia na kuwadhibiti wasimulizi wa hadithi na hata kudiriki kuwatesa bila sababu yoyote isipokuwa kwa madai kunakili na kusimulia hadithi. Hata hivyo, wakati mikondo ilipogeuka dhidi ya desturi kama hiyo ya kikatili, Mu’awiyah akachukua nafasi kubwa sana ya udanganyifu kwa kuanzisha kinyume cha uhalali, idadi kubwa ya hadithi zilizobuniwa katika kiwanda chake cha watu wake wa kulipwa na vibaraka wake, bila shaka katika vazi la kuhuisha utaratibu wa kusimulia hadithi. Hivyo marundo kwa marundo ya hadithi yalikusanywa kwa uungwaji mkono wenye nguvu wa Mu’awiyah, ambaye kwa kweli, alijaribu kuanzisha ule unaoitwa Uislam rasmi (wa kidola) kinyume na Uislam halisi kwa kupitia hadithi hizo za kutungwa za uongo. 3

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 3

3/1/2016 12:46:32 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Ni kejeli ya majaaliwa kwamba wakusanyaji wa hadithi, kwa mfano Bukhari, walitegemea juu ya Khawariji mmoja kupokea na kuchukua hadithi kutoka kwake, bali wakazipuuza hadithi zilizopokelewa kutoka kwa kizazi kitukufu cha Mtukufu Mtume  au wafuasi wa madhehebu yao. Kwa urahisi kabisa Uislamu mgeni kabisa ukaanzishwa na Mu’awiyah na makhalifa waliofuata baada yake. Shi’ah walizikataa hadithi zote kama hizo za kubuniwa na kwa hiyo wakapewa jina la ‘Rawafidh’, ambao pamoja na kupita kwa wakati na mihanga mizito kabisa na juhudi zisizo na kifani kupitia uongozi wenye uwezo wa “Familia tukufu” ya Mtukufu Mtume  walizikusanya na kuziandika Hadithi za Mtume na wakasafisha njia kwa ajili ya kusimamisha Uislamu halisi. Allamah Sayyid Murtadha al-Askari, yule mwanachuoni na mwanahistoria mashuhuri amefanya uchunguzi kwenye historia ya taasisi hii nyeti ya Hadith, na amefichua picha ya taasisi hii katika njia ya kiwanachuoni kiasi kwamba kila msitari na kila sura ya udhibiti wake inapambanuka dhahiri kabisa. Uchambuzi wake usio na upendeleo juu ya maudhui hii unataka mazingatio ya wanachuoni wa Kiislamu kuipitia maudhui hii bila ya upendeleo wala jazba na wajaribu kutofautisha kati ya hadith sahihi na zile zilizobuniwa. Itakuwa ni katika mambo yanayofaa sana iwapo tasnifu hii itasomwa kwa mwanga wa vitabu vikubwa vya Allamah Askari ambavyo ni: Ngano za Abdullah Ibn Saba, Nafasi ya Bibi Aisha , Ma’alimul-Madarasataiin ambavyo ndio kazi zake bora kabisa na ambavyo vina uhakika wa kuongoa akili za wenye kutafuta elimu na ukweli. “Vitabu hivi vina rejea zenye ufafanuzi ambazo zinaondoa shaka zote kuhusu hadithi sahihi na kututhibitishia juu ya hadithi za uongo na za kubuni ambazo zimetumbukizwa kwenye Historia ya Hadithi.” Y. K. Nafsi 4

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 4

3/1/2016 12:46:32 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ UTANGULIZI‫بسم ﷲ الرحمن الرحيم‬

aisha ya mwanadamu, katika kipindi chochote kile, hayaUTANGULIZI jaacha kuwa na migogoro na ushindani; vita na mikwaruzano imekuwa ni sehemu muhimu katika historia ya binadamu. Jumla kuu Maisha katika kipindi huwa chochote kile, hayajaacha kuwa ya vita ya hivimwanadamu, katika Nyanja mbalimbali inatoa picha ya sifa ya na migogoro na ushindani; vita na mikwaruzano imekuwa ni sehemu maisha ama tabia ya mwanadamu. Huenda hakuna mnyama anayemuhimu katika historia ya binadamu. Jumla kuu ya vita hivi katika fikiria kumshambulia aduiinatoa yake kabla anaama kwa tabia ana. ya Nyanja mbalimbali huwa pichahawajakabiliana ya sifa ya maisha Chui wakubwa na simba hawahodhi yoyote katika akiliadui mwanadamu. Huenda hakuna mnyama mawazo anayefikiria kumshambulia zao, kabla kutoka kwenye ana matundu makazi kwamba yake kabla ya hawajakabiliana kwa ya ana. Chui yao, wakubwa nawasimba nakwenda kukabiliana na adui yao. akili Bila shaka, katikayahali ya kuwehawahodhi mawazo yoyote katika zao, kabla kutoka kwenye po kwa kikwazo, na kula chakula wanachoweza matundu ya makazihuwa yao,wanakiondoa kwamba wanakwenda kukabiliana na adui yao. Bila shaka,Wanapokuwa katika hali yawameshiba kuwepo kwa kikwazo, huwa wanakiondoa kukipata. huwa ni nadra kuunguruma au na kula chakula wanachoweza kukipata. Wanapokuwa wameshibawakahuwa ni kumwaga damu. Kwa maneno mengine, wanyama wanakuwa nadra kuunguruma au kumwaga damu. Kwa maneno mengine, li wanapokuwa na njaa, pale wanapokuwa wamekidhi njaa zao wawanyama wanakuwa wanapokuwa na njaa, pale wanapokuwa nakuwa wenye amaniwakali na watulivu na kila mmojawao anashika njia wamekidhi njaa zao wanakuwa wenye amani na watulivu na kila yake. mmojawao anashika njia yake. Kwa upande mwingine, mwanadamu anakuwa mgomvi pale anapokuwa ameshiba na haja mwanadamu yake kuwa imeridhishwa. bahatipale Kwa upande mwingine, anakuwa Kwa mgomvi anapokuwa haja yake kuwa imeridhishwa. Kwa bahati mbaya huwaameshiba anakuwa na mlegevu pale anapokuwa na njaa, isipokuwa mbaya huwa anakuwa mlegevu pale anapokuwa na njaa, isipokuwa pale njaa inapokuwa kali na kumfanya ajisogeze, lakini kusogeapale njaa kumfanya ajisogeze, lakini kusogea huku hukuinapokuwa hakuchukui kali mudana mrefu. Hivyo, kama ilivyoelezwa na Qur’ani hakuchukui muda mrefu. Hivyo, kama ilivyoelezwa na Qur’ani Tukufu: Tukufu: ∩∠∪ #©o_øótGó™$# νç #u™§‘ βr& ∩∉∪ #©xöôÜuŠs9 z⎯≈|¡ΣM}$# ¨βÎ) Hξx.

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 5

3/1/2016 12:46:33 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Si hivyo! Hakika mtu bila ya shaka hupituka mipaka kwa kujiona amejitosheleza…..” (96:6-7), wakati mahitaji ya kimaada ya mwanadamu yanapokuwa yamekidhiwa kikamilifu, huwa anakimbilia kwenye ukoloni, unyonyaji, mauwaji ya halaiki, uporaji na kuwafanya watumwa binadamu wenzie kiasi atakavyoweza; na ili kuondoa vikwazo kwenye njia yake, basi humwaga damu ya yeyote na kila mtu asiye na hatia na kuwafanya maelfu na mamilioni ya wanadamu, wawe weusi ama weupe, kuwa watumwa wake; na hata kama mtoto wa Mtume wake Mtukufu 4 – Imam Husein B akiupinga ule udhalimu wake, yeye (Yazid bin Mu’awiyiah) anamuuwa, na sio jambo lisilowezekana kwa mtu muasi kwamba aichome moto nyumba ambamo Wahyi mtukufu ulikuwa ukishukia humo. Ndio, anaweza kufikia kiasi cha hatua hiyo, na kuona kwamba ni kitu kisichowezekana, kwenyewe ni namna ya kukosa kuelewa kuhusu mwendo wa waasi hao.

Ukandamizaji kwenye kuzuia elimu kwa mtu unafanyika kwa kuwasababishia wengine kubakia kuwa wajinga na kuiweka elimu na taaluma kuwa ni muujiza, siri na ya ukiritimba. Hili linafanywa ili isije ikawa mtoto wa mshona viatu akapata elimu na kuvuruga kwa mbali tofauti za matabaka (ambayo zamani yalichukuliwa kama hayawezekani kutengwa na kuimarishwa kama ule mfumo wa Ptolemi wa kimbinguni) na akaweza kupata njia ya kutoka kwenye tabaka la mafundi stadi hadi kwenye lile la wanachuoni. Kwa kifupi uonevu kuhusu kufanya ukiritimba wa elimu sio duni hata kidogo kuliko uonevu kuhusu kujitegemea kiuchumi, kwa sababu hutokea mara kwa mara kwamba kujitegemea kimali ni kwa ajili ya kujitwalia umiliki wa elimu. Ni katika hatua hii kwamba elimu huleta balaa. Elimu inatafutwa kwa ajili ya kupata pesa, na pesa nayo inatafutwa kwa ajili ya ukandamizaji na mauaji ya halaiki – kwa kiasi kwamba vita vinatayarishwa ili kuweza kuuza silaha na risasi, ambazo zenyewe ni matokeo na matunda ya sayansi, ambayo yanaishia kwenye uonevu na ukandamizaji. 6

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 6

3/1/2016 12:46:33 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wakati mwingine uonevu kwa ajili ya uhuru wa kudhania wa sayansi makhsusi unafikia kiwango kwamba, sayansi nyingineyo itakayokuwa kipingamizi kwenye mkakati wake, inapewa jina la ujinga, na njia haisafishwi hata kwa matumizi yake. Kiasi kwamba matawi mengi ya sayansi halisi na wanachuoni wa kweli wameondolewa kwenye mazingira ya maisha na kuuliwa, na wakati mwingine waasi hawa wameonyesha mabadiliko na kuwasilisha sayansi hizo na uhalisia wake kuwa vinginevyo kuliko zilivyo hasa. Kwa hali hiyo pengine hutashangaa iwapo tutachukulia udhibiti wa uhuru wa kiroho kama hatua ya tatu ya ukandamizaji dhidi ya uhuru. Kwani sio kweli kwamba binadamu wengi wamekuwa wenye kiburi na ufidhuli kwa sababu ya kuwa wameona awamu ndogo sana kati ya awamu chungu nzima za ugunduzi na ujuzi, na wakachungulia kidogo tu kwenye dirisha la uchunguzi na wakajitokeza kudai, kwa sababu ya kukosa uwezo, kwamba wao ni watu watukufu, wakakusanya wanafunzi na wafuasi karibu yao na wakaanza kuunda amri za kundi la kimwinyi. Wakati Firauni anapojikuta kwenye kiti cha mamlaka ya mpito anapiga makelele: “Mimi ndio bwana wenu mkuu:”Na mara tu mtu mwenye kujinyima anapopata matokeo ya kujinadhimu kwake, ugunduzi na uwezo wa kuelewa (kipaji) katika namna ya kusoma akili za wengine, uasi wake unaanza na anapiga makelele: “Hakuna yeyote ndani ya joho langu isipokuwa Mwenyezi Mungu,” yaani “mimi ni Mungu katika umbo la binadamu.” Au anaweza kuwepo mtu, ambaye kwa bahati anakuwa ni sahaba wa Mtukufu Mtume kwa muda wa siku kadhaa na hapo akapunguziwa uzururaji katika jangwa na akaliondoa giza la zama za jahilia, na akajikweza na kuchukua nafasi ya Mungu na Mtume Wake na akawa ni mtoa sheria kinyume na Mwenyezi Mungu na akahalalisha na kuharamisha mambo. Anaketi kwenye kiti cha Mtukufu Mtume 4 7

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 7

3/1/2016 12:46:33 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

na anasema: “Aina mbili za Mut’ah zilikuwa zinaruhusiwa wakati lakini mimi ninazitangaza kwamba ni haramu na nitatoa adhabu kwa wa uhai wa Mtukufu Mtume 4, lakini mimi ninazitangaza kwamba 1 wale ambao watazifanya.” 1 lakini mimi ninazitangaza kwamba haramu nitatoa adhabu kwa ni haramu na nitatoa adhabu kwa ni wale ambaonawatazifanya.” 1 wale ambao watazifanya.” Uasi wote huu huu unaangukia kwenye yote Uasi wote unaangukia kwenyenamna namna ileile ileile na yote yanasababishwa na maringo ya kujitosheleza mwenyewe. Kwa hali maringo yakwenye kujitosheleza mwenyewe. hali Uasiyanasababishwa wote huu na unaangukia namna ileile na yote yoyote ile, uasi wa namna hii ni wa kivioja kwa mwanadamu, na kwa yoyote ile, uasi namna hii wa kivioja kwa mwanadamu, na kwa yanasababishwa nawamaringo yanikujitosheleza mwenyewe. Kwa hali kikanuni yeye ameumbwa kwa namna ambayo uwanja uwe wazi kikanuni yeye uwanja uwenawazi yoyote ile, uasi waameumbwa namna hii nikwa wa namna kiviojaambayo kwa mwanadamu, kwa kwake kiasi kuelekea upandeuwe wowote kikanuni yeye ameumbwa kwakutembea namna ambayo uwanja wazi kwake kiasikwamba kwambaaweze aweze kutembea kuelekea upande wowote autakao.kiasi kwamba aweze kutembea kuelekea upande wowote kwake autakao. autakao. Qur’aniQur’ani Tukufu Tukufu inasema: inasema: Qur’ani Tukufu inasema:

<Ù÷èt/ 4’n?tã …çμŸÒ÷èt/ y]ŠÎ6y‚ø9$# Ÿ≅yèøgs†uρ É=Íh‹©Ü9$# z⎯ÏΒ y]ŠÎ6y‚ø9$# ª!$# u”Ïϑu‹Ï9

<Ù÷èt/ 4’n?tã …çμŸÒ÷èMungu t/ y]ŠÎ6y‚ø9$# apate Ÿ≅yèøgs†uρ = É kuwapambanua Íh‹©Ü9$# z⎯ÏΒ y]ŠÎ6y‚ø9$# ª!$#walio u”Ïϑu‹Ï9 “Mwenyezi “Mwenyezi apate kuwapambanua walio wabaya na walio wabaya Mungu na walio wazuri…..” “Mwenyezi Mungu apate (8:37) kuwapambanua walio wazuri…..” (8:37)

wabaya na walio wazuri…..” (8:37) ∩⊂∪ #·‘θàx. $¨ΒÎ)uρ #[Ï.$x© $¨ΒÎ) Ÿ≅‹Î6¡¡9$# μç ≈uΖ÷ƒy‰yδ $¯ΡÎ)

∩⊂∪ #·‘θàx. $¨ΒÎ)uρ #[Ï.$x© $¨ΒÎ) Ÿ≅‹Î6¡¡9$# çμ≈uΖ÷ƒy‰yδ $¯ΡÎ) “Hakika tumemwongoza njia, ama awe ni mwenye kushukuru, au mwenye kukufuru.” (76:3)njia, “Hakika tumemwongoza njia, amaawe aweni ni mwenye mwenye kushukuru, “Hakika tumemwongoza ama kushukuru,auau

mwenye kukufuru.” (76:3) mwenye kukufuru.” (76:3) Kuwa na mamlaka na kujaaliwa na hiari kumefanya maisha ya Kuwa na mamlaka na kujaaliwa na hiari kumefanya maisha ya– mwanadamu kuwa ni uwanja wa mapambano na migongano, Kuwa na mamlaka hiari kumefanya maisha ya mwanadamu kuwananikujaaliwa uwanja wanamapambano na migongano, – mwanadamu kuwa ni uwanja wa mapambano na migongano, – mgongano ambao unazalika kutokana na kufikiria juu ya mapambano 1

Haya yalisemwa na Khalifa Umar bin Khattab katika kipindi cha ukhalifa 1 H yalisemwaukweli na Khalifa Umaramri bin Khattab kipindi ukhalifa wake na wake naaya ijapokuwa kwamba kuhusu katika ndoa ya mudachamaalum 1 Haya yalisemwa na Khalifa Umar bin Khattab katika kipindi cha ukhalifa ijapokuwa ukweli kwamba amriTukufu: kuhusu ndoa ya muda maalum (mut’ah) imo ndani ya (mut’ah) imo ndani ya Qur’ani “Kama mkiwaoa kwa muda wake na ijapokuwa ukweli kwamba amri kuhusu ndoa ya muda maalum Qur’ani “Kama mkiwaoa muda maalum basi wapeni mahari yao yaliyolazimu maalum basiTukufu: wapeni mahari yaokwa yaliyolazimu (an-Nisa, 4:24) yeye (mut’ah) imo ndaniyeye ya alikimbilia Qur’ani “Kama mkiwaoa kwa muda (an-Nisa, 4:24) kutunga sheria kuhalalisha na kuharamisha vitu) alikimbilia kutunga sheria (yaani Tukufu: kuhalalisha na(yaani kuharamisha vitu) kwa maalum basi wapeni mahari yao yaliyolazimu (an-Nisa, 4:24) yeye sababu sasa amekalia cha Ukhalifa na amekuwa mrithi wamataji mataji ya Mafiraiuni sababukwa sasa amekalia kiti chakiti Ukhalifa na amekuwa mrithi wa ya alikimbilia kutunga (yaani kuhalalisha na kuharamisha kwa wa Misri, Caisarisheria wa Uajemi Ghassan Nu’maan Hirah. vitu) Mafiraiuni wa Misri, Caisari wa na Uajemi na ya Ghassan yana Nu’maan na Hirah. sababu sasa amekalia kiti cha Ukhalifa na amekuwa mrithi wa mataji ya Mafiraiuni wa Misri, Caisari wa Uajemi na16 Ghassan ya Nu’maan na Hirah. 8

16 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 8

3/1/2016 12:46:33 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mgongano ambao unazalika kutokana na kufikiria juu ya mapambano ambayo ni kwa ya kujiinua kujipandishahadhi. hadhi.Hata Hata hivyo, hivyo, sio ambayo ni kwa ajiliajili ya kujiinua nana kujipandisha sio kila kupanda hadhi maendeleo ya kudhania, bali mapambano ambao kutokana naya kufikiria juu ya mapambano kilamgongano kupanda hadhiunazalika na na maendeleo kudhania, bali mapambano ambayo ni kwa ajili ya kujiinua na kujipandisha hadhi. Hata hivyo, sio tu tu mgongano ambao unazalika kutokana na kufikiria juu ya mapambano kuelekea kwa Mwenyezi Mungu na kwa ajili ya Mwenyezi Mungu kuelekea kwa Mwenyezi Mungu na kwa ajili ya Mwenyezi Mungu kila kupanda hadhi na maendeleo ya kudhania, bali mapambano ambayo ni kwa ajili ya kujiinua na kujipandisha hadhi. Hata hivyo, sio ndio ambayo ni ukamilifuhalisi halisi na na ambayo kwayo ndio mwanadamu ndiokuelekea ambayo ni Mwenyezi ukamilifu ambayo ndio mwanadamu kwa na kwa ajilikudhania, yakwayo Mwenyezi tu kila kupanda hadhi naMungu maendeleo ya bali Mungu mapambano ameumbiwa, kwani kama anavyosema Mwenyezi Mungu: ameumbiwa, kwani kama anavyosema Mwenyezi Mungu: ndio ambayo ni Mwenyezi ukamilifu halisi na na ambayo kwayo ndio mwanadamu kuelekea kwa Mungu kwa ajili ya Mwenyezi Mungu tu ameumbiwa, kwani kama anavyosema Mungu: ndio ambayo ni ukamilifu halisi naMwenyezi ambayo kwayo ndio mwanadamu ameumbiwa, kwani kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

∩∈∉∪ Èβρß‰ç7÷èu‹Ï9 ωÎ) }§ΡM}$#uρ £⎯Ågø:$# àMø)n=yz $tΒuρ

∩∈∉∪ Èβρß‰ç7÷èu‹Ï9 ωÎ) }§ΡM}$#uρ ⎯ £ Ågø:$# àMø)n=yz $tΒuρ ∩∈∉∪ β È ρß‰ç7÷èu‹Ï9 ω  Î) § } ΡM}$#uρ ⎯ £ Ågø:$# M à ø)n=yz $tΒuρ “Na sikuwaumba majini na watu ila waniabudu.” (51:56). “Na sikuwaumba nawatu watu waniabudu.” (51:56). “Na sikuwaumba majini majini na ilaila waniabudu.” (51:56). Ni“Na mapambano ambamo jihadi yenyewe si kama ndio makusudio sikuwaumba majini na watu ila waniabudu.” (51:56). Ni mapambano ambamo jihadi yenyewe si kama ndio makusudio Ni mapambano ambamo jihadi yenyewe si kama ndio makusudio bali ni bali ni bali ni njia tu ya kutafutia radhi za Mwenyezi Mungu, kama ambavyo, njia tu ya kutafutia radhi za Mwenyezi Mungu, kama ambavyo, katika njia tu kutafutia radhi zajihadi Mwenyezi kama ambavyo, katika Niya mapambano yenyewe Mungu, si kama ndio makusudio bali ni katika hatua zaambamo mwisho za mapambano yake, Nabii Ibrahim hatua za mwisho za mapambano yake, Nabii Ibrahim � aliuelezea njia ya kutafutia radhi za Mwenyezi Mungu, kama ambavyo, katika hatuaaliuelezea za tu mwisho za mapambano yake, Nabii Ibrahim � aliuelezea ujumbe wakehaya: kwa maneno haya: ujumbe wake kwa maneno hatua za mwisho za mapambano ujumbe wake kwa maneno haya: yake, Nabii Ibrahim � aliuelezea ujumbe wake kwa maneno haya: !$tΒuρ ( $Z‹ÏΖym š⇓ö‘F{$#uρ V Å ≡uθ≈yϑ¡¡9$# tsÜsù “Ï%©#Ï9 }‘Îγô_uρ M à ôγ§_uρ ’ÎoΤÎ)

$! tΒuρ ( $Z$! tΒuρ‹ÏΖ( ym ö‘F{ö‘$#F{ uρ $#V Å uρ V “Ï%%©#Ï9©#Ï9‘ } Îγô_ Îγô_ à §_ôγuρ §_ ’ÎoΤuρÎ) ’ÎoΤÎ) $Z‹ÏΖš⇓ ym š⇓ Å ≡uθ≡u≈yθϑ ≈yϑ¡¡¡¡9$9$## ttsÜ sÜsùsù “Ï } ‘ uρ M à uρ ôγM

∩∠®∪ š⎥⎫Ï.Îô³ßϑø9$# š∅ÏΒ $O tΡr& ÏΒ O$tΡr&ÏΒ O$tΡr& ∩∠®∪ ⎫Ï.⎫ÏÎ.ô³Îßϑ $# š∅ š⎥ ∩∠®∪š⎥ ô³ø9ßϑ ø9$# š∅

“Hakika mimi nimeuelekezauso wangu kwa yule aliyeziumba “Hakika mimiHali nimeuelekezauso wangu kwa yule aliyeziumba mbingu na ardhi. ya kuwa nimeacha dini zayule upotevu, tena “Hakika mimi nimeuelekezauso wangudini kwa aliyeziumba mbingu na ardhi. Hali ya kuwa nimeacha za upotevu, tena mimi “Hakika mimi nimeuelekezauso wangu kwa yule aliyeziumba mimi si katika washirikina.” (6:79). mbingu na ardhi. Hali ya kuwa nimeacha dini za upotevu, tena si katika washirikina.” (6:79). mbingu ardhi.washirikina.” Hali ya kuwa nimeacha dini za upotevu, tena miminasi katika (6:79). mimi si katika washirikina.” (6:79). ( …çμs9 y7ƒÎŸ° Ÿω ∩⊇∉⊄∪ t⎦⎫ÏΗs>≈yèø9$# Éb>u‘ ¬! †ÎA$yϑtΒuρ y“$u‹øtxΧuρ ’Å5Ý¡èΣuρ ’ÎAŸξ|¹ ¨βÎ) ≅ ö è% ( …çμs9 7 y ƒÎŸ° ω Ÿ ∩⊇∉⊄∪ ⎦ t ⎫ÏΗs>≈yèø9$# b> É u‘ ! ¬ †ÎA$yϑtΒuρ “ y $u‹øtxΧuρ ’Å5Ý¡èΣuρ ’ÎAŸξ|¹ β ¨ Î) ö≅è% ∩⊇ ∉ ⊂∪ ⎦ t ⎫Ï Η > Í ¡ ó R ç Q ù # $ Α ã ρ ¨ & r O $ Ρ t & r ρ u ß N  ö Β Ï & é 7 y 9 Ï ≡x ‹ Î/uρ ¨βÎ) ö≅è% ( …çμs9 y7ƒÎŸ° ω Ÿ ∩⊇∉⊄∪ t⎦⎫ÏΗs>≈yèø9$# Éb>u‘ ¬! †ÎA$yϑtΒuρ y“$u‹øtxΧuρ ’Å5Ý¡èΣuρ ’ÎAŸξ|¹

t ⎫ÏΗÍ>ó¡çRùQ$# Α ã ¨ρr& $O tΡr&uρ N ß öÏΒé& y7Ï9≡x‹Î/uρ ∩⊇∉⊂∪ ⎦

“Sema: Hakika swala yangu na ibada∩⊇zangu naçRùQ$#uhai ∉⊂∪ t⎦⎫ÏΗÍ>ó¡ ãΑ¨ρr& $O wangu tΡr&uρ ßNöÏΒna é& y7Ï9≡x‹Î/uρ mauti yangu, ni kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, Mola wa “Sema: Hakika swala yangu na na ibada zangu na uhai wangu na “Sema: Hakika swala yangu ibada zangu na uhai wangu 17 mauti yangu, ni kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, Mola wa na mauti yangu, ni kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, Mola wa

“Sema: Hakika swala yangu na17ibada zangu na uhai wangu na mauti yangu, ni kwa ajili ya9 Mwenyezi Mungu, Mola wa 17

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 9

3/1/2016 12:46:34 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

walimwengu. Hana mshirika. Na hayo ndiyo niliyoamrishwa, na mimi ni wa kwanza wa Waislamu.” (6:162-163)

walimwengu. Hana mshirika. Na hayo ndiyo niliyoamrishwa, na hizi nawa mapambano haya(6:162-163) yamekuwepo tangu mwanzo mimi niJuhudi wa kwanza Waislamu.”

na yanaendelea hadi leo hii, na yamejidhihirisha yenyewe katika maumbo tofauti. Na inaweza kusemwa kwamba,tangu kama mwanzo tukikaa na Juhudi hizi na mapambano haya yamekuwepo kimya, mbele ya ghasia zenye kusababisha migogoro, yanaendelea hadi leo hii, na hizi yamejidhihirisha yenyewe katika hiyo maumbo itakuwa ni dhambi, kwa sababu tunaona kwamba panakimya, mtu kipofu tofauti. Na inaweza kusemwa kwamba, kama tukikaa mbele ya na kuna shimo kusababisha mbele yake. migogoro, hiyo itakuwa ni dhambi, kwa ghasia hizi zenye

sababu tunaona kwamba mtukwamba kipofu na kuna shimo Hivyo, licha ya pana ukweli Uislamu una mbele maana yake. ya kunyenyekea (kwenye amri za Mwenyezi Mungu) na unatoa

Hivyo, lichanjema ya ukweli kwambabado Uislamu una maana ya kunyenyekea bishara za usalama, una maoni kwamba usalama (kwenye amri za Mwenyezi Mungu) na unatoa bishara njema unategemea katika kung’oa ushirikina, maasi na upotofu na za usalama, bado una maoni kwamba usalama unategemea katika kung’oa hauchukulii ardhi zilizooza kuwa zenye kufaa kupandikiza mbegu ushirikina, maasi na upotofu na hauchukulii ardhi zilizooza kuwa zenye za usalama na utakaso. Katika mazingira ambamo dini imetegemea kufaa kupandikiza mbegu za usalama na utakaso. Katika mazingira juu ya unyenyekevu na amani (kwani ‘Uislamu’ maana yake ni ambamo dini imetegemea juu ya unyenyekevu na amani (kwani unyenyekevu) na moja ya ishara za Mtume wake ni ‘kutokeza na ‘Uislamu’ maana yake ni unyenyekevu) na moja ya ishara za Mtume upanga’ na ni shule ambayo msingi wa ulinganiaji wake ni uhai wake ni ‘kutokeza na upanga’ na ni shule ambayo msingi wa ulinganiaji – kulingania kuelekea kwenye maisha mashughuli – inaanza na wake ni uhai – kulingania kuelekea kwenye maisha mashughuli – ulinganio wake kwa (Lam - laa), kwa sababu, madhali wanakuwepo inaanza na ulinganio wake kwa (Lam - laa), kwa sababu, madhali miungu wa bandia (Ilaha – Ilaha), yule Mungu wa kweli hawezi wanakuwepo miungu wa bandia (Ilaha – Ilaha), yule Mungu wa kweli (Allah – Allah) Mwenyewe kujitokeza, na mpaka uchafu na najisi hawezi (Allah – Allah) Mwenyewe kujitokeza, na mpaka uchafu na viwe vimeondolewa kutoka kwenye dunia hii, vinginevyo haiwezi najisi viwe vimeondolewa kutoka kwenye dunia hii, vinginevyo kupambwa kwa mapambo ya utakaso, amani na ubinadamu, kwani haiwezi kupambwa kwa mapambo ya utakaso, amani na ubinadamu, Mwenyezi Mungu anasema: kwani Mwenyezi Mungu anasema: ∩⊄∪ z⎯ŠÉ)−Fßϑù=Ïj9 “W‰èδ ¡ Ïμ‹Ïù ¡ |=÷ƒu‘ Ÿω Ü=≈tGÅ6ø9$# y7Ï9≡sŒ ni Kitabu ambacho hakina shaka ndaniyake yake …..” “Hiki ni“Hiki Kitabu ambacho hakina shaka ndani …..”(2:2) (2:2)

Hivyo hakuna umoja na fungamano linaloweza kuanzishwa kati ya ‘La’ (hapana) na ‘Ila’ (isipokuwa), kati10ya utakaso na ufisadi, kati ya kweli na uongo, kati ya Mtukufu Mtume na Abu Jahl na kadhalika, isipokuwa 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 10

3/1/2016 12:46:34 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Hivyo hakuna umoja na fungamano linaloweza kuanzishwa kati ya ‘La’ (hapana) na ‘Ila’ (isipokuwa), kati ya utakaso na ufisadi, kati ya kweli na uongo, kati ya Mtukufu Mtume na Abu Jahl na kadhalika, kwamba mkono kwamba wa diplomasia wenyewe kwa wenyewe nguvu nakwa kuleta isipokuwa mkono ujiweke wa diplomasia ujiweke fungamano la bandia kama hilo. nguvu na kuleta fungamano la bandia kama hilo. Katika mazingira ya wanachuoni kabla hawajafikiria Katika mazingira mbele yambele wanachuoni kabla hawajafikiria kughushi kughushi kwelina na hivyo uongo na hivyo kutengeneza fungamano katifungamano ya kwelikati na ya uongo kutengeneza umoja na fungamano ya wafuasi kati wa makundi mawili hayo, kwa kutoa wingi umoja kati na fungamano ya wafuasi wa makundi mawili hayo, wa ukweli kwenye na kuchanganya wa uongo wingi kwenye kwa kutoa wingiuongo wa ukweli kwenye uongowingi na kuchanganya kweli,wa ingekuwa bora kama wangekimbilia kwenye kuleta mazingatio uongo kwenye kweli, ingekuwa bora kama wangekimbilia na kuonyesha upotofu na kufanya ile kazi upotofu ambayonaMwenyezi kwenye kuleta mazingatio na kuonyesha kufanya ile Mungu kazi ametaka na Mwenyezi kuamuru Mungu ifanywe, na Yeye Mwenyewe ambayo ametaka na kuamuru ifanywe,ameelekeza na Yeye kwamba: Mwenyewe ameelekeza kwamba:

∩⊇⊃∪ È⎦ø⎪y‰ô∨¨Ζ9$# çμ≈oΨ÷ƒy‰yδuρ “Na tukambainishia njia mbili?” (za wema na uovu) (90:10)

“Na tukambainishia njia mbili?” (za wema na uovu) (90:10)

Kwa sababu hii, mwanzo lazima ufanywe kwa kutanguliza ukweli na mijadala (fikrii)ufanywe baada yakwa kutupilia mbali chuki Kwa sababu (Ilmi) hii, mwanzo lazima kutanguliza ukweli na kuondoa mawaa ya upotovu wa kiroho, ili kwamba tofauti za (Ilmi) na mijadala (fikrii) baada ya kutupilia mbali chuki na kuondoa ambazo chanzo kugombana naza kupigana, mawaakielimu, ya upotovu wandio kiroho, ilicha kwamba tofauti kielimu,ziweze ambazo kuwa zimeondolewa na njia ya kuwezaziweze kuchaguliwa iweze kuwa ndio chanzo cha kugombana na kupigana, kuwa zimeondolewa na njiadhahiri. ya kuweza kuchaguliwa iweze kuwa dhahiri. Ukaidi wa watu wasioaminika wa siku za mwanzo za Uislamu

Ukaidiuliwaingiza wa watu katika wasioaminika wa siku za mwanzo za Uislamu kutenda makosa ili wapate kuendeleza uasi uliwaingiza katika kutenda makosa ili wapate kuendeleza uasi wao. wao. Waliwauwa watu wengi wasio na hatia. Waliwaangamiza Waliwauwa watubaada wengi wasio na hatia. wengi wengi wao ya kuwashutumu kwaWaliwaangamiza uasi.2 Waliwavamia baadhiwao 2 Waliwavamia baadhi yao wakati baada yao ya kuwashutumu kwa uasi. wakati wa usiku kupitia majini (wakitoa taswira kwamba wa usiku 2 kupitia majini (wakitoa taswira kwamba walishambuliwa na Hii 3 inazungumzia yale mauaji ya Malik bin Nuwairah, kiongozi 4wa kabila Bani Tamim. Waliwafungia wengine majumbani mwao na wakawafukuza majini). 11 2

Hii inazungumzia yale mauaji ya Malik bin Nuwairah, kiongozi wa kabila Bani Tamim. 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 11 3/1/2016 12:46:34 PM 3 Hili linarejelea kwenye mauaji ya Sa’d bin Ubadah, kiongozi wa kabila la Khazraj.

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

walishambuliwa na majini).3 Waliwafungia wengine majumbani mwao4 na wakawafukuza wengine na wakawaua wakiwa katika kufukuzwa kwao.5 Na kumkandamiza mtu wa kuheshimika kabisa kati ya mlango na ukuta.6 Na kubwa zaidi ya yote, walibadilisha itikadi ya Uislam katika namna ambayo, kwa maneno ya Imam Ali  waliufanya Uislamu uvae joho ambalo limepinduliwa ndani nje. Makala hii imetafsiriwa kutoka kwenye Kiarabu kwenda Kiingereza kwa idhini ya mwandishi (na sasa Kiswahili), mwanafikra maarufu na mwanahistoria mkweli, Allamah Murtadha al-Askari. Kinasimulia utabiri wa Mtukufu Mtume  kuhusu Uislamu na hali za uhusiano na Waislamu mkabala na ummah nyingine; yaani, ni kwa mambo gani Waislamu wanafanana na mataifa mengine, na ni kwa mambo gani wanatofautiana nayo. Kinaeleza kwamba ikiwa mwanachuoni yoyote atapenda, kwa kuzingatia jambo hili akilini, kuchunguza na kuuelewa Uislamu, anapaswa kufanya nini, vitabu gani anapaswa kuvipitia na wapi anapaswa kutafuta vyanzo halisi vya Uislamu. Kwani, hivi sio kwamba nyaraka muhimu na vitabu halisi vya historia, hadithi, tafsiri, elimu ya sharia (fiqh), falsafa ya uanachuoni na utawa, vyote viliandikwa chini ya usimamizi wa serikali na ukhalifa wa wale waliokuja kuwa waasi, kama matokeo ya kujitegemea kimaada (kwa mali), na uasi wao na uchepukaji wao mkubwa wa kiasi kwamba walimuua mtoto wa Mtukufu Mtume ! Waandishi hawa na wasimuliaji, wenyewe walikuwa washiriki katika vitendo hivi na wakavihalalisha; kiasi kwamba Imam Ghazali Hili linarejelea kwenye mauaji ya Sa’d bin Ubadah, kiongozi wa kabila la Khazraj. Kufungiwa kwa Imam Ali ibn Abi Talib (a.s.) kwa muda wa miaka 25 ndani ya nyumba yake. 5 Hili linazungumzia kufukuzwa kuuawa kwa Abu Dharr yule sahaba maarufu wa Mtukufu Mtume5 6 Inarejelea kwenye kifo cha kuhuzunisha cha binti kipenzi cha Mtukufu Mtume, Bibi Fatimah az-Zahra (s.a.) kama matokeo ya shambulizi kwenye nyumba ya Imam Ali (a.s.) 3 4

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 12

3/1/2016 12:46:34 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

alimuona dubwana kama Yazid kuwa mwenye kustahiki wokovu, na hakumuona mkosaji yoyote katika uso wa ardhi kuwa mwenye kustahili adhabu ya Mwenyezi Mungu. Kwa kuisoma makala hii, tunagundua ni kwa namna gani Mtukufu Mtume , kinyume na viongozi wa kidunia, yeye hakufurahishwa kuhusu washirika, masahaba na wafuasi wake na sio kwamba alikuwa na furaha tu kwa sababu watu walikubali kuwa Waislamu na idadi yao ikaongezeka, na akaweka thamani kwa kule kuwa masahaba wake na akazipuuza makosa na kasoro zao. Kwa upande mwingine, yeye alieleza rasmi tabia ya upotovu wao wa baadae, na akawaonya Waislamu kutotenda makosa hayo, na vilevile kutoshirikiana na watu madhalimu, mafisadi. Tunayaangalia maneno na maelezo ambamo Mtukufu Mtume  alieleza kuhusu kufanana kwa Waislamu na Wayahudi na Wakristo kuhusu ugeuzaji katika Uislamu na kuleta mabadiliko ndani yake na akaonyesha uzushi na udanganyifu utakaoingizwa na wao. Mwandishi msomi huyu wa kitabu hiki ametumia vyanzo vyenye uamuzi na sahihi vya Ahlus-Sunnah wal Jama’ah kwa ajili ya kukitayarisha kwake na amethibitisha kuhusu ni jinsi gani hadithi za Mtukufu Mtume  zilivyobadilishwa, na lakini isingekuwa juhudi zenye bidii kubwa zilizofanywa na viongozi wasiotenda makosa (ma’asumin) wa Uislamu halisi, yaani Ahlul-Bayt, kwa ajili ya kuulinda na kuuhifadhi, basi vumbi la mabadiliko haya lingeifunika sura halisi ya Uislamu, na huu uhalisia wa Uislamu, kama unavyopatikana kwetu kwa wakati huu, usingeweza kujulikana. Kitabu hiki vilevile kina ulinganishi wa kina kati ya mabadiliko yaliyotokea kwenye dini za awali na yale ambayo yametokea katika Uislamu. Katika dini za awali, lile neno la asili “neno la Mungu” lilibadilishwa. Katika Uislamu hata hivyo, hilo neno la asili “Neno 13

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 13

3/1/2016 12:46:34 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

la Mwenyezi Mungu” limebaki salama, kwa sababu ya uhakikisho wa ki-Mungu, na badala yake hadithi za Mtukufu Mtume  ambazo zilisimulia na kuieleza Qur’ani Tukufu na matawi mengine ya zilisimulia na kuieleza Qur’ani Tukufu na matawi mengine ya mafunzo mafunzo ya Uislamu zilikumbwa na mabadiliko.

ya Uislamu zilikumbwa na mabadiliko.

Kwa vile kuna pengo la takriban miaka 1400 kati yetu na Mtukufu Mtume wa Uislamu, Kwa vile kuna pengo la takriban miakahakuna 1400 kitu kati mbadala yetu na kilichoachwa Mtukufu ajili yetu ili kuuelewa Uislamu isipokuwa kwamba tunapaswa Mtume wa kwa Uislamu, hakuna kitu mbadala kilichoachwa kwa ajili yetu ili kuuelewakurejelea Uislamukwenye isipokuwa kwamba tunapaswa kurejelea kwenye vitabu sahihi juu ya Uislamu na historia yake. vitabu sahihi juuhivyo, ya Uislamu historia yake. Hata hivyo, kwasana, vile sio Hata kwa vile na idadi ya vitabu kama hivyo ni kubwa idadi ya vitabu ni kubwa sana, sio kaziaurahisi kila mtu kazi kama rahisi hivyo kwa kila mtu kuvipitia vyote vingi kwa kati yake. Hivyo kuvipitia vyote vingiyaliyoandikwa kati yake. kwenye Hivyo kitabu vyanzo vya yote vyanzo au vya yote hiki vimenukuliwa yaliyoandikwa kwenye kitabu hiki vimenukuliwa kwa kinaganaga. kwa kinaganaga. Ni muhimu kwa kila mtu ambaye anatafuta ukweli na uhalisia

Ni muhimu kwa kila mtu ambaye anatafuta ukweli na uhalisia kwamba kwamba badala ya kuwafuata wengine kibubusa, anapaswa kufanya badala ya kuwafuata wengine kibubusa, anapaswa kufanya uchunguzi uchunguzi yeye mwenyewe na achukue njia na maono ya watangulizi yeye mwenyewe na achukue njia na maono ya watangulizi wake pale tu paleni tusahihi anapoyaona kuwa ni sahihi kwa matokeo ya utafiti anapoyaonawake kuwa kwa matokeo ya utafiti wake binafsi. wake binafsi. Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema: Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema: ∩⊇∠⊃∪ tβρß‰tGôγtƒ Ÿωuρ $\↔ø‹x© šχθè=É)÷ètƒ Ÿω öΝèδäτ!$t/#u™ šχ%x. öθs9uρr& ….. “…..Je, hata“…..Je, kamahata baba zaobaba walikuwa hawafahamu chochote wala kama zao walikuwa hawafahamu chochote wala hawakuongoka.” (2:170) hawakuongoka.” (2:170)

‫بسم ﷲ الرحمن الرحيم‬ DINI ZA MBINGUNI ZIMEPOTOLEWA Mizizi ya Uislamu wote; yaani itikadi zake, amri, mipango yake na 14 elimu nyinginezo zinazohusiana nao, inapatikana ndani ya Qur’ani, na maelezo yake, ufafanuzi na mifano hai ya utendaji wake imo kwenye Sunnah ya Mtukufu Mtume �. Ni kwa ajili ya sababu hii kwamba 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 14

3/1/2016 12:46:35 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ DINI ZA MBINGUNI ZIMEPOTOLEWA

izizi ya Uislamu wote; yaani itikadi zake, amri, mipango yake na elimu nyinginezo zinazohusiana nao, inapatikana ndani ya Qur’ani, na maelezo yake, ufafanuzi na mifano hai ya utendaji wake imo kwenye Sunnah ya Mtukufu Mtume . Ni kwa ajili ya sababu hii kwamba Mwenyezi Mungu ameunganisha utii Kwake Mwenyezi Mwenyewe Mungu ameunganisha Kwake na utii kwa na utii kwa utii Mtume WakeMwenyewe , kwani anasema ndani Mtume Wake �, kwani anasema ndani ya Qur’ani: “Enyi mlioamini! ya Qur’ani: “Enyi mlioamini! Mtiini Mwenyezi Mungu na mtiini 7 Mtiini Mwenyezi Mungu na 7 mtiini Mtume Wake…..” Mtume Wake…..” Na vilevile Yeye anachukulia  kuwa Na vilevile Yeye anachukulia kumuasi kumuasi MtukufuMtukufu MtumeMtume � kuwa ni ni sawaYeye na kumusai Yeye Mwenyewe na anasema: sawa na kumusai Mwenyewe na anasema:

∩⊄⊂∪ #´‰t/r& $! pκÏù t⎦⎪Ï$Î#≈yz zΟ¨Ψyγy_ ‘u $tΡ …çμs9 β ¨ Î*sù …ã&s!θß™u‘uρ ! © $# ÄÈ÷ètƒ ⎯tΒuρ ωÎ)4 “…..Na wenye kumuasi Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, “…..Na wenye kumuasi Mwenyezi Mungu na Mtume Wake,basi basi hakika hao watapata Moto wa Jahannam, watadumu humo hakika hao watapata Moto wa Jahannam, watadumu humo milele.” milele.” (72:23)8 (72:23)8 7

Kadhalika Mwenyezi Mungu ametangaza utii kwa Mtume Wake kuwa sawa na utii

Waumini hawana hiariMwenyewe yoyote (Taz. isipokuwa kunyenyekea katika masuala Kwake Yeye Suratun-Nisa; 4:59, al-Maida; 5:92, al-Anfal; 8:20, 46, Suratun-Nur; 24:54, Surah Muhammad; 47:32, Surah al-Mujadilah; 58:13, Suratambayo Mwenyezi Mungu na Mtume Wake wametoa amri au Taghabun; 64:12. Mwenyezi Mungu vilevile amewaamuru watu kwamba Mtukufu wanapochukua uamuzi. Jambo limerejelewa katika aya ifuatayo: Mtume 5 lazima atiiwehili (Taz. Suratun-Nur; 2456, Aali Imraan; 3:50). Mazingatio ô⎯ÏΒ äοuzÏƒø:$#

vilevile yametakiwa kuhusu hili kwenye aya za Qur’ani zifuatazo: Surah ash-Shu‘araa; 26:108, 110, 126, 131, 144, 150, 163; Surah az-Zukhruf; 43:163, Surat Maryam; 19:2 na ãΝßγs9Suratun-Nisa; tβθä3tƒ βr& 4:64. #·øΒr& ÿ…ã&è!θß™u‘uρ ª!$# ©|Ós% #sŒÎ) >πuΖÏΒ÷σãΒ Ÿωuρ 9⎯ÏΒ÷σßϑÏ9 tβ%x. $tΒuρ 8 Tazama vilevile Suratun-Nisa. 4:42, Surat Hud; 11:59, al-Haqqah; 69:10, ashShu’araa;26:216, Suratin-Nur; 24:21, al-Ahzaab; 33:36, al-Mujadilah; 58:98,110.

∩⊂∉∪ $YΖÎ7•Β Wξ≈n=|Ê ¨≅|Ê ô‰) s sù …ã&s!θß™u‘uρ ©!$# ÄÈ÷ètƒ ⎯tΒuρ 3 öΝÏδÌøΒr& 15

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA 3/1/2016 Kadhalika Mwenyezi Mungu_1_March_2016.indd ametangaza15utii kwa Mtume Wake kuwa sawa na utii

12:46:35 PM

sawa na kumusai Yeye Mwenyewe na anasema: ∩⊄⊂∪ #´‰t/r& $! pκÏù t⎦⎪Ï$Î#≈yz Ο z ¨Ψyγy_ ‘u $tΡ …çμs9 β ¨ Î*sù …ã&s!θß™u‘uρ ! © $# È Ä ÷ètƒ ⎯tΒuρ ωÎ)4 UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“…..Na wenye kumuasi Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, basi hakika hao watapata Moto wa Jahannam, watadumu humo 8 milele.” (72:23) Waumini hawana hiari yoyote isipokuwa kunyenyekea katika

masuala ambayo Mwenyezi Mungu na Mtume Wake wametoa Waumini hawana hiari yoyote isipokuwa kunyenyekea katika masuala amri au wanapochukua uamuzi. Jambo hili limerejelewa katika aya ambayo Mwenyezi Mungu na Mtume Wake wametoa amri au ifuatayo: wanapochukua uamuzi. Jambo hili limerejelewa katika aya ifuatayo: ô⎯ÏΒ äοuzÏƒø:$# ãΝßγs9 tβθä3tƒ βr& #·øΒr& ÿ…ã&è!θß™u‘uρ ª!$# ©|Ós% #sŒÎ) >πuΖÏΒ÷σãΒ Ÿωuρ 9⎯ÏΒ÷σßϑÏ9 tβ%x. $tΒuρ

∩⊂∉∪ $YΖÎ7•Β Wξ≈n=|Ê ¨≅|Ê ô‰s)sù …ã&s!θß™u‘uρ ©!$# ÄÈ÷ètƒ ⎯tΒuρ 3 öΝÏδÌøΒr&

“Haiwi kwa kwa muumini “Haiwi muumini mwanamume mwanamume wala wala muumini muumini mwanamke, mwanamke, Mwenyezi Mungu na Mtume Wake wanapoamua jambo, kuwana nahiMwenyezi Mungu na Mtume Wake wanapoamua jambo, kuwa 7 Kadhalika Mwenyezi Mungu ametangaza utii kwa Mtume Wake kuwa sawa na utii hiyari katika jambo lao. Na yeyote mwenye kumuasi Mwenyezi “Haiwi kwa muumini mwanamume wala muumini mwanamke, yari katika jambo lao. Na yeyote mwenye kumuasi Mwenyezi Mungu Kwake Yeye Mwenyewe (Taz. Suratun-Nisa; 4:59, al-Maida; 5:92,ulio al-Anfal; 8:20, Mungu naMungu Mtume basi upotevu wazi.” Mwenyezi na Wake, Mtume Wakeamepotea wanapoamua jambo, kuwa na Mtume Wake, amepotea upotevu (33:36). 46,na Suratun-Nur; 24:54,basi Surah Muhammad; 47:32, ulio Surahwazi.” al-Mujadilah; 58:13, (33:36).

hiyari katika 64:12. jamboMwenyezi lao. Na Mungu yeyote vilevile mwenye kumuasi watu Mwenyezi Surat-Taghabun; amewaamuru kwamba Mahali na pengine Mwenyezi Mungu anamtangaza Mtukufu Mtume Mungu Mtume Wake, basi amepotea upotevu ulio wazi.” Mtukufu Mtume  lazima atiiwe (Taz. Suratun-Nur; 2456, Aali Imraan; 3:50). Mahali Mwenyezi Mtukufuafuatwe: Mtume � (33:36). Mazingatio kuwa nipengine kigezo kwa ajili Mungu ya watuanamtangaza ambaye lazima vilevile yametakiwa kuhusu hili kwenyeniaya za Qur’ani zifuatazo: kuwa ni kigezo kwa ajili ya watu ambaye ni lazima afuatwe: Surah ash-Shu‘araa; 26:108, 110, 126, 131, 144, 150, 163; Surah az-Zukhruf; MahaliSurat pengine Mwenyezi Mungu anamtangaza Mtukufu Mtume � 43:163, Maryam; 19:2 na Suratun-Nisa; 4:64. 8 kuwa ni vilevile kigezo kwa ajili ya watu ni lazima Tazama Suratun-Nisa. 4:42,ambaye Surat Hud; 11:59,afuatwe: al-Haqqah; 69:10, ashπÏ 1u‘öθ−G9$# ’Îû Ν ö èδy‰ΨÏã $¹/θçGõ3tΒ …çμtΡρß‰Ågs† “Ï%©!$# _ ¥ ÍhΓW{$# © ¢ É<¨Ζ9$# Α t θß™ §9$# χ š θãèÎ7−Ftƒ t⎦⎪Ï%©!$# Shu’araa;26:216, Suratin-Nur; 24:21, al-Ahzaab; 33:36, al-Mujadilah; 58:98,110. 23 πÏ 1u‘öθ−G9$# ’Îû Ν ö èδy‰ΨÏã $¹/θçGõ3tΒ …çμtΡρß‰Ågs† “Ï%©!$# _ ¥ ÍhΓW{$# © ¢ É<¨Ζ9$# tΑθß™§9$# šχ... θãèÈ≅ Î7−F‹ÅtƒgΥMt⎦} ⎪Ï%$#©!uρ$#

“Ambao wanamfuata Nabii asiyesoma wala kuandika... ambaye È≅‹ÅgΥM}$#uρ wanamkuta katika Tawrat Injili…..” (7:157). “Ambao wanamfuata Nabii na asiyesoma wala kuandika ambaye wan“Ambao wanamfuata Nabii asiyesoma wala kuandika amkuta katika Tawrat na Injili…..” (7:157). ambaye wanamkuta katika Tawrat na Injili…..” (7:157). çνθãèÎ7¨?$#uρ ⎯ÏμÏG≈yϑÎ=Ÿ2uρ «!$$Î/ Ú∅ÏΒ÷σãƒ ”Ï%©!$# Çc’ÍhΓW{$# Äc©É<¨Ψ9$# Ï&Î!θß™u‘uρ «!$$Î/ (#θãΨÏΒ$t↔sù çνθãèÎ7¨?$#uρ ⎯ÏμÏG≈yϑÎ=Ÿ2uρ «!$$Î/ Ú∅ÏΒ÷σãƒ ”Ï%©!$# Çc’ÍhΓW{$# Äc©É<¨Ψ∩⊇9$#∈∇∪Ï&Î!šχ θß™u‘ρßuρ‰tG«!ôγ$$s?Î/öΝà6 (#θãΨÏΒ¯=$tyè↔s9ù

∩⊇∈∇∪ šχρß‰tGôγs? öΝà6¯=yès9 “…..Basi mwaminini Mwenyezi Mungu na Mtume asiyesoma wala kuandika ambaye humwamini Mwenyezi Mungu na maneno Yake. Na mfuateni ili mpateMwenyezi kuongoka.” (7:158). “…..Basi mwaminini Mwenyezi Mungu na “…..Basi mwaminini Mungu na Mtume Mtume asiyesoma asiyesomawala wala kuandikaambaye ambayehumwamini humwamini Mwenyezi Mwenyezi Mungu kuandika Munguna namaneno manenoYake. Yake. Na mfuateni ili mpate kuongoka.” (7:158). Ö‘θàxî ª!$#uρ 3 ö/ä3t/θçΡèŒ ö/ä3s9 öÏøótƒuρ ª!$# ãΝä3ö7Î6ósãƒ ‘ÏΡθãèÎ7¨?$$sù ©!$# tβθ™7Åsè? óΟçFΖä. βÎ) ö≅è% Ö‘θàxî ª!$#uρ 3 ö/ä3t/θçΡèŒ ö/ä3s9 öÏøótƒuρ ª!$# ãΝä3ö7Î6ósãƒ ‘ÏΡθãèÎ7¨?$$sù ©!$# tβθ™7Åsè? Ο ó çF∩⊂⊇Ζä.∪ βÎ ö≅§‘è% ÒΟ)‹Ïm 16

∩⊂⊇∪ ÒΟ‹Ïm§‘ “Sema: Ikiwa mnampenda Mwenyezi Mungu, basi nifuateni…..” 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 16 3/1/2016 (3:31)

12:46:35 PM

çνθãèÎ7¨?$#uρ ⎯ÏμÏG≈yϑÎ=Ÿ2uρ «!$$Î/ Ú∅ÏΒ÷σãƒ ”Ï%©!$# Çc’ÍhΓW{$# Äc©É<¨Ψ9$# Ï&Î!θß™u‘uρ «!$$Î/ (#θãΨÏΒ$t↔sù ∩⊇∈∇∪ šχρß‰tGôγs? öΝà6¯=yès9

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“…..Basi mwaminini Mwenyezi Mungu na Mtume asiyesoma wala kuandika ambaye humwamini Mwenyezi Mungu na maneno Yake. Na mfuateni ili mpate kuongoka.” (7:158). Na mfuateni ili mpate kuongoka.” (7:158). Ö‘θàxî ª!$#ρu 3 ö/ä3t/θçΡèŒ ö/ä3s9 öÏøótƒuρ ª!$# ãΝä3ö7Î6ósãƒ ‘ÏΡθãèÎ7¨?$$sù ©!$# tβθ™7Åsè? óΟçFΖä. βÎ) ö≅è% ∩⊂⊇∪ ÒΟ‹Ïm§‘

“Sema: Ikiwa Ikiwa mnampenda mnampenda Mwenyezi Mwenyezi Mungu, Mungu, basi basi nifuateni…..” nifuateni…..” “Sema: (3:31) (3:31) 24

t x.sŒuρ tÅzFψ$# Πt öθu‹ø9$#uρ ! © $# #( θã_ötƒ β t %x. ⎯yϑÏj9 π× uΖ|¡ym οî uθó™é& ! « $# Α É θß™u‘ ’Îû Ν ö ä3s9 β t %x. ô‰s)©9 #ZÏVx. ©!$# “Hakikaninyi ninyi mna ruwaza njema kwa Mtume wa Mwenyezi “Hakika mna ruwaza njema kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu, Mungu, kwa kumtarajia mwenye kumtarajia na siku na ya kwa mwenye Mwenyezi Mwenyezi Mungu na Mungu siku ya mwisho, mwisho, na akamkumbuka Mwenyezi Mungu kwa wingi. (33:21). akamkumbuka Mwenyezi Mungu kwa wingi. (33:21).

Haya manenoyayaMwenyezi MwenyeziMungu Mungukuhusu kuhususuala sualahili hilinana sasa sasa Haya ni nimaneno tunanukuu mifano mifano michache ya ya Mtukufu Mtume �: : tunanukuu michacheyayamaelezo maelezo Mtukufu Mtume Katika kati9 za yaAhlus-Sunnah sita za Ahlus-Sunnah (i) i. Katika Sahih Sahihi nne katinne ya sita ambazo ni ambazo pamoja nani pamoja na Sunan Abi Dawuud, Tirmidhiyu, Ibn Majah na Sunan Abi Dawuud, Tirmidhiyu, Ibn Majah na Darami, na pia katika MusnadDarami, Ahmad Hanbal kwamba (kwa mujibuimesimuliwa wa maneno na pia imesimuliwa katika Musnad Ahmad Hanbal 10 sahaba wa Mtukufu ya Sunankwamba Abi Dawuud), Miqdad ibn Ma’adi Karb, (kwa mujibu wa maneno ya Sunan Abi Dawuud), Mtume � amemnukuu yeye akisema: “Naifahamike kwenu kwamba Miqdad ibn Ma’adi Karb,10 sahaba wa Mtukufu Mtume  mimi nimepewa Qur’ani na vilevile kitu kingine kama hiyo Qur’ani 9 (kwa maana ya Sunnah; yaani maneno na vitendo vya Mtukufu Mtume Ahlus-Sunnah wanavyo vitabu sita ambavyo wamevipa jina la ‘Sihah’ kwa sababu �. Tahadharini! Siku itafika ambapo mwanadamu ambaye tumbo lakena waandishi wake wamekusanya riwaya ambazo wanazichukulia kwamba ni sahihi limejaa, ataegemea kwenye sehemu yake ya kupumzikia wanazitegemea hizo. Wanadai vilevile kwamba hawajakusanya hadithi ambazo na sio sahihi. Vitabu sitahivi hivyo ni: (i) Sahih Muslim, (ii) Sahih Bukhari, Sahih Tirmidhi, atazungumza kwa sababu ya kushiba kwake: “Ni(iii) lazima kwenu 9

(iv) Sunan Abi Dawuud. (v) Sunan Ibn Maja na (vi) Sunan Nisa’ Miqdad ibn Ma’ad Karb bin Amr al-Kindi ni mmoja wa wale watu ambao waliondoka 9 kwenye kabila lawanavyo Kindah na wakaja yenye ya Mtukufu Mtume Ahlus-Sunnah vitabu sita kwenye ambavyohadhira wamevipa jinanuru la ‘Sihah’ kwa sababu 4. Hadithi wake arobaini na saba zimepokelewa kutoka kwake, na isipokuwa tu, waandishi wamekusanya riwaya ambazo wanazichukulia kwamba niMuslim sahihi na wanazitegemea hizo. Wanadai vilevile kwamba hawajakusanya hadithi ambazo sio sahihi. Vitabu sita hivyo ni: (i) Sahih Muslim, (ii) Sahih Bukhari, (iii) Sahih 17 Tirmidhi, (iv) Sunan Abi Dawuud. (v) Sunan Ibn Maja na (vi) Sunan Nisa’ 10 Miqdad ibn Ma’ad Karb bin Amr al-Kindi ni mmoja wa wale watu ambao waliondoka kwenye kabila la Kindah na wakaja kwenye hadhira yenye nuru ya Mtukufu Mtume . Hadithi arobaini na saba zimepokelewa kutoka kwake, na Muslim tu, wasimulizi 01_16_UCHUNGUZIisipokuwa KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 17 wote wa Sihah na waandishi wa Ahlus-Sunnah 3/1/2016 10

12:46:36 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

amemnukuu yeye akisema: “Naifahamike kwenu kwamba mimi nimepewa Qur’ani na vilevile kitu kingine kama hiyo Qur’ani (kwa maana ya Sunnah; yaani maneno na vitendo vya Mtukufu Mtume . Tahadharini! Siku itafika ambapo mwanadamu ambaye tumbo lake limejaa, ataegemea kwenye sehemu yake ya kupumzikia na atazungumza hivi kwa sababu ya kushiba kwake: “Ni lazima kwenu kulifanya halali lolote lile mnalolikuta kwenye Qur’ani kwamba ni halali, na kulifanya ni haramu lolote mnalolikuta kwenye Qur’ani kwamba ni haramu.” Mwishoni mwa riwaya hii ndani ya Sahihi Tirmidhi, sentesi hii vilevile imesimuliwa kuwa imetangazwa na Mtukufu Mtume : “Lolote ambalo limetangazwa na Mtukufu Mtume wa Mwenyezi Mungu kwamba ni haramu, ni sawa na yale yote ambayo Mwenyezi Mungu ameyatangaza kuwa ni haramu.” Katika riwaya ya Ibn Majah pia, maneno haya yanajitokeza: “Ni kama jambo ambalo Mwenyezi Mungu amelitangaza kwamba ni haramu.” Katika Musnad Ahmad, riwaya hii imesimuliwa na sahaba huyo huyo: “Katika siku za vita vya Khaybar, Mtukufu Mtume  alitangaza baadhi ya vitu kuwa ni haramu na kisha akasema: ‘Siku itawadia hivi karibuni ambapo mmoja wenu atanipinga akiwa ameegemea kwenye mto wake. Hadithi yangu itasimuliwa mbele yake naye atasema: ‘Kitabu cha Mwenyezi Mungu kinapatikana miongoni mwenu na mwetu. Ninalifanya ni halali lile ninalolikuta kwenye Kitabu cha Mwenyezi Mungu kuwa ni halali na kulifanya ni haramu lile lililotamkwa humo kuwa ni haramu.’” Kisha wasimulizi wote wa Sihah na waandishi wa Ahlus-Sunnah wamepokea kutoka kwake. Yeye alifia huko Syria mnamo mwaka wa 87A.H. akiwa na umri wa miaka 91. (UsudulGhabah, Jz. 4, uk. 411; Jawami’us Sirah, uk. 28; na Taqribut-Tahzib, Jz. 2, uk. 272). 18

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 18

3/1/2016 12:46:36 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mtukufu Mtume  akasema: “Tahadharini! Chochote kile ambacho kimeharamishwa na Mtukufu Mtume ni kama yale mambo ambayo yameharamishwa na Mwenyezi Mungu.” ii. Katika Sunan Abi Dawuud, Tirmidhiy na Ibn Maja, na katika Musnad Ahmad, Ubaydullah ibn Rafii (maneno ya riwaya yakiwa yanatoka kwa Ibn Majah) amesimulia kutoka kwa baba yake kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Tahadharini! Isije ikawa mmoja wenu ameegemea kwenye sehemu yake ya kupumzikia kwenye kochi na hapo mambo yaliyoruhusiwa au kukatazwa na mimi yanatajwa mbele yake aje aseme kwamba: “Silijui hilo. Sijaliona ndani ya Kitabu cha Mwenyezi Mungu hivyo nilazimike kulifuata hilo.” – Katika Musnad ya Ahmad maneno yaliyonukuliwa ni haya: “Sikuliona kwenye Kitabu cha Mwenyezi Mungu.” iii. Katika Sunan Abi Dawuud (mlango juu ya Ta‘shiir, yaani, kuchukua moja ya kumi kutoka kwa Ahludh-Dhimmah),11 sahaba Arbaz bin Saaryah Salmi12 amenukuliwa akisema: “Tulipiga kambi huko Khaybar pamoja na Mtukufu Mtume , wakati idadi kadhaa ya masahaba walikuwa naye pamoja vilevile. Mtawala wa Khaybar ambaye alikuwa mtu fidhuli na katili alikuja mbele ya Mtukufu Mtume na akasema: “Hivi unayo haki ya kuchinja wan Kati ya amri kadhaa zilizotamkwa katika Shariah (fiqh) ya Kiislamu kuhusu watu wa kitabu, mojawapo inazungumzia juu ya Ta‘shiir, yaani kuchukua kodi inayolingana na moja ya kumi ya mazao ya kilimo kwa sababu wao hawatoi Zaka na wanafaidi huduma nzuri za maisha zinazotolewa na Serikali ya Kiislamu. 12 Abu Naajih Arbaaz bin Saariyah Salmi amesimulia hadithi thelathini na moja kutoka kwa Mtukufu Mtume 4. Riwaya zake zimenukuliwa na wakusanyaji wote wa hadithi isipokuwa Bukhari na Muslim. Alifariki mwaka 75 A.H., au katika ghasia zilizoanzishwa na Ibn Zubair. (Usudul-Ghabah, Jz. 3, uk. 39; Jawami’us Sirah, uk. 281 na Taqriibut Tahdhiib, Jz. 2, uk. 17). 11

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 19

3/1/2016 12:46:36 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

yama wetu, kula matunda yetu na kuvunja heshima ya wanawake zetu?” Mtukufu Mtume  alikasirika sana na akasema: Oh, Ibn Awf! Panda farasi wako na upite ukitangaza kwamba: ‘Hakuna yeyote yule ila muumini tu mwenye haki ya kwenda Peponi na sema kwamba watu wote wakusanyike kwa ajili ya swala.”13 Watu walikusanyika pamoja na wakaswali pamoja na Mtukufu Mtume . Baada ya swala, Mtukufu Mtume alisimama na akazungumza hivi katika hotuba yake: “Hivi mmoja wenu, wakati akiwa amepumzika kwenye kochi lake na mto, awe anafikiri kwamba Mwenyezi Mungu hakuharamisha jambo lolote lile ambalo halikutajwa ndani ya Qur’ani? Mnapaswa kujua kwamba, mimi nimewashauri na nimewapeni sheria na nimeharamisha baadhi ya vitu juu yenu. Amri hizi ni sawa na zile zilizomo ndani ya Qur’ani au ni kwa nyongeza ya humo. Mwenyezi Mungu hakuwaruhusuni kuingia kwenye nyumba za watu Kitabu bila idhini yao, au kuwakera wanawake zao, au kula matunda yao wakati wakiwa wamelipa ile kodi iliyokadiriwa.” iv. Ahmad bin Hambali amemnukuu Abu Huraira14 ndani ya Musnad yake, akisema kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Isije ikawa nisikie kwamba hadithi yangu imesimuliwa mbele ya mmoja wenu wakati akiwa amepumzika kwenye kochi lake na aje aseme: ‘Nisomee aya ya Qur’ani kuhusu jambo hili.’” Wakati na pale Mtukufu Mtume 4 alipokuwa anataka kutoa maagizo muhimu, huwa alikuwa akiwaita watu kwenye swala ya jamaa, na kushiriki kwenye swala kama hizo ilikuwa ni wajibu wa lazima kama ule wa swala ya Ijumaa 14 Abu Huraira Qihtaani Dosi. Alipata jina la utani la Abu Huraira ama kwa sababu alipokuwa mdogo alikuwa akicheza na paka au kwa sababu Mtukufu Mtume 4 alimuita Abu Huraira wakati alipokuwa ameficha paka ndani ya mikono ya shati lake. Yeye alisilimu katika mwaka wa kutekwa Khaybar na alikuwemo katika vita hivyo. Amesimulia hadithi 5374 kutoka kwa Mtukufu Mtume 4.Wapokezi wote wa hadithi wamesimulia kutoka kwake.(Usudul-Ghabah, Jz. 5, uk. 315; Jawami’us-Sirah, Jz. 1, uk. 275). 13

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 20

3/1/2016 12:46:36 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

(v) Katika utangulizi wa Sahihi Daarami, Hasan Thabit15 amenukuliwa kuwa alisema: “Jibril alimfunulia Mtukufu Mtume  Sunnah yake katika namna ileile ambayo alishusha Qur’ani Tukufu kwake yeye.”

Hii ni mifano michache ya maelekezo, yaliyotolewa na Qur’ani na Sunnah, ambamo kwamba watu wamehimizwa na kushawishiwa kuambatana na Sunnah na wamekatazwa kuipinga Sunnah hiyo ya Mtukufu Mtume  na wale wanaoipuuza Sunnah kwa kisingizio kwamba sheria za wajibu zimo ndani ya Qur’ani tu wamekemewa. Mbali na hayo yaliyosemwa hapo juu, vilevile haiwezekani kimsingi kuuelewa Uislamu kwa msaada wa Qur’ani peke yake bila kurejea kwenye Sunnah, kwa sababu, kwenye swala kwa mfano, tunajifunza kuhusu idadi ya rakaa na Sajida na dhikiri (visomo na nyuradi) na vilevile shuruti za utekelezaji sahihi na vibatilisho vyake kutoka kwenye Sunnah ya Mtukufu Mtume , na kuhusu Hija pia zile ibada zote muhimu zinaweza kufahamika tu kwa kurejea kwenye Sunnah, yaani kule kufunga vipande viwili vya nguo (Ihraam), kujua kuhusu Miqaat (sehemu mahujaji wanapofungia Ihraam), jinsi ya kutufu (kuzunguka Ka’aba mara saba) na kuswali, kukimbia baina ya Safa na Marwah, kupunguza nywele, ibada za Arafah, Mash’ar na Mina na kukaa kwenye sehemu hizi (kwa muda 15

Abu Abdir Rahmaan au Abul-Wahiddddd Hassan bin Thabit bin Mundhar Ansari Khazraj alikuwa ndiye mshairi wa Mtukufu Mtume 4 na alikuwa akimsifu kwa mashairi ndani ya msikiti. Mtume 4 amesema kuhusu yeye: “Mwenyezi Mungu amsaidie Hassan kupitia kwa Roho Mtakatifu (Jibrail) madhali anamuunga mkono Mtume wa Mwenyezi Mungu.” Hassan alikuwa mtu mwoga na hakuandamana na Mtume kwenye vita vyovyote vile. Mtukufu Mtume 4 alimzawadia Sirin, dada yake Marya naye akamza Abdur Rahman. Amesimulia hadithi moja tu kutoka kwa Mtukufu Mtume 4 ambayo imenukuliwa na waandishi wote wa Sihah isipokuwa Tirmidhiy. Anasemekana kwamba alifariki mnamo mwaka wa 40A.H. au wa 51 A.H. au wa 54 A.H. akiwa na umri wa miaka 120. (Usudul-Ghabah, Jz. 2, uk. 5-7; Jawami’us-Sirah, uk. 308; Taqribut Tahdhib, Jz.1, uk. 161) 21

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 21

3/1/2016 12:46:36 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

uliokadiriwa), kuanza kwa safari kutoka sehemu hizi, kutupa mawe (kumpiga shetani, mara saba), kuchinja wanyama (kutoa kafara) na kunyoa vichwa, mambo ambayo kwa ajili ya utekelezaji wake, muda na mahali pake vimepangwa. Pia elimu ni muhimu juu ya vitendo ambavyo ni wajibu, na yale ambayo yamependekezwa na yale ambayo ni haramu. Hivyo, katika mas’ala kama ya Swala na Hija hatuwezi kwetu sisi kuzifanyia kazi amri za Qur’ani, bila kurejelea kwenye Sunnah na, ili kuuelewa vyema Uislamu, ni lazima kwetu kurejea kwenye vyote, Qur’ani na Sunnah. Na hakuna yeyote anayetenganisha viwili hivi isipokuwa wale wanaotaka kujiondolea wenyewe ile dhima iliyowekwa na sheria na kanuni za Uislamu na wanaotaka kufanya mambo kwa uhuru kiasi wanavyotaka. Ni rahisi sana kwao kutenganisha kutoka kwenye Qur’ani, ile Sunnah ya Mtukufu Mtume  ambayo inaielezea na kisha kuitafsiri Qur’ani kwa namna yoyote ile ili kukidhi matakwa yao binafsi. Lakini tunalazimika kurejea kwenye Sunnah ya Mtukufu Mtume  ili kuuelewa Uislamu na kutenda kwa mujibu wa amri za Qur’ani Tukufu. Hata hivyo, tunaona kwa masikitiko makubwa sana kwamba hiyo Sunnah imekumbwa na mabadiliko na sura yake halisi imefichwa chini ya mabadiliko ya maneno ya mdomoni na tafsiri za kisomi na ubunifu wa hadithi na vilevile uongo na uzushi unaosingiziwa kwa Mtukufu Mtume . Hivyo ukweli umetelekezwa na watu wenye ubinafsi, na kwa uhakika hasa mabadiliko hayo na ufichaji vimechukua nafasi katika ummah huu kama ilivyokuwa vimechukua nafasi katika ummah za awali. Qur’ani Tukufu inasema:

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 22

3/1/2016 12:46:36 PM

kwamba hiyo Sunnah imekumbwa na mabadiliko na sura yake halisi kwamba hiyo Sunnah imekumbwa na mabadiliko na suranayake halisi imefichwa chini ya mabadiliko ya maneno ya mdomoni tafsiri za imefichwa chini ya mabadiliko ya maneno ya mdomoni na tafsiri za kisomi na ubunifu wa hadithi na vilevile uongo na uzushi kisomi na ubunifu wa hadithi na vilevile uongo na uzushi unaosingiziwa kwa Mtukufu Mtume �. Hivyo ukweli umetelekezwa na unaosingiziwa kwa Mtukufu Hivyo ukweli umetelekezwa na watu wenye ubinafsi, na kwa Mtume uhakika�.hasa mabadiliko hayo na ufichaji UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME watu wenye ubinafsi, na kwa uhakika hasa mabadiliko hayo na ufichaji vimechukua nafasi katika ummah huu kama ilivyokuwa vimechukua vimechukua nafasi katika ummah huuTukufu kama inasema: ilivyokuwa vimechukua nafasi katika ummah za awali. Qur’ani nafasi katika ummah za awali. Qur’ani Tukufu inasema: ™u !#u‘uρ çνρä‹t7uΖsù …çμtΡθßϑçGõ3s? ω Ÿ uρ ¨ Ä $¨Ζ=Ï9 …çμ¨Ζä⊥ÍhŠu;çFs9 = | ≈tGÅ3ø9$# (#θè?ρé& ⎦ t ⎪Ï%©!$# , t ≈sVŠÏΒ ª!$# x‹s{r& øŒÎ)uρ u™!#u‘uρ νç ρä‹t7uΖsù …çμtΡθßϑçGõ3s? Ÿωuρ ¨ Ä $¨Ζ=Ï9 …çμ¨Ζä⊥ÍhŠu;çFs9 |=≈tGÅ3ø9$# #( θè?ρé& t⎦⎪Ï%©!$# t,≈sVŠÏΒ ! ª $# ‹ x s{r& øŒÎ)uρ

∩⊇∇∠∪ šχρçtIô±o„ $tΒ § } ø♥Î7sù ( WξŠÎ=s% $YΨoÿsS ⎯ÏμÎ/ (#÷ρutIô©$#uρ öΝÏδÍ‘θßγàß ∩⊇∇∠∪ šχρçtIô±o„ $tΒ }§ø♥Î7sù ( ξ W ŠÎ=s% $YΨoÿsS ⎯ÏμÎ/ (#÷ρutIô©$#uρ öΝÏδÍ‘θßγàß

“Na Mwenyezi Mungu Mungualipochukua alipochukua ahadi na waliopewa wale waliopewa “Na Mwenyezi ahadi na wale Kita“Na Mwenyezi Mungu alipochukua ahadi na wale waliopewa Kitabu: lazima mtakibainisha kwa watu wala hamtakificha, bu: lazima mtakibainisha kwa watu wala hamtakificha, walikitupa Kitabu: lazima kwanawatu wala kwa hamtakificha, walikitupa nyumamtakibainisha ya yao wakakiuza thamani nyuma ya migongo yaomigongo na wakakiuza kwa thamani ndogo. Basi ni walikitupa nyuma ya migongo yao na wakakiuza kwa thamani ndogo. Basi ni mabaya waliyoyauza.” (3:187) mabaya waliyoyauza.” (3:187) ndogo. Basi ni mabaya waliyoyauza.” (3:187) ⎯tã zΟÎ=x6ø9$# šχθèùÌhptä† ( Zπu‹Å¡≈s% öΝßγt/θè=è% $oΨù=yèy_uρ öΝßγ≈¨Ζyès9 öΝßγs)≈sV‹ÏiΒ ΝÍκÅÕø)Ρt $yϑÎ6sù$yϑÎ6sù ⎯tã zΟÎ=x6ø9$# šχθèùÌhptä† ( Zπu‹Å¡≈s% öΝßγt/θè=è% $oΨù=yèy_uρ öΝßγ≈¨Ζyès9 öΝßγs)≈sV‹ÏiΒ ΝÍκÅÕø)tΡ $yϑÎ6sù Wξ‹Î=s% ωÎ) öΝåκ÷]ÏiΒ 7πoΨÍ←!%s{ 4’n?tã ßìÎ=©Üs? ãΑ#t“s? Ÿωuρ 4 ⎯ÏμÎ/ (#ρãÏj.èŒ $£ϑÏiΒ $yàym (#θÝ¡nΣuρ ⎯ÏμÏèÅÊ#uθ¨Β Wξ‹Î=s% ωÎ) öΝåκ÷]ÏiΒ 7πoΨÍ←!%s{ 4’n?tã ßìÎ=©Üs? ãΑ#t“s? Ÿωuρ 4 ⎯ÏμÎ/ (#ρãÏj.èŒ $£ϑÏiΒ $yàym (#θÝ¡nΣuρ ⎯ÏμÏèÅÊ#uθ¨Β

∩⊇⊂∪ š⎥⎫ÏΖÅ¡ósßϑø9$# =Ïtä† ©!$# ¨βÎ) 4 ôxxô¹$#uρ öΝåκ÷]tã ß#ôã$$sù ( öΝåκ÷]ÏiΒ ∩⊇⊂∪ š⎥⎫ÏΖÅ¡ósßϑø9$# =Ïtä† ©!$# ¨βÎ) 4 ôxxô¹$#uρ öΝåκ÷]tã ß#ôã$$sù ( öΝåκ÷]ÏiΒ

“Basi kwa sababu ya kuvunja kwao agano lao, tuliwalaani na “Basi yakuvunja kuvunja kwao agano tuliwalaani “Basikwa kwa sababu ya kwao agano lao, lao, tuliwalaani na tu-na tukazifanya nyoyo zao kuwa ngumu. Wanageuza maneno kutoka tukazifanya nyoyo zao kuwa ngumu. Wanageuza maneno kutoka kazifanya zao kuwa sehemu ngumu. ya Wanageuza maneno kutokaNa mahali mwake na wakaacha yale waliyokumbushwa. mahali na sehemu ya yale yale waliyokumbushwa. waliyokumbushwa. Na mahali mwake mwake na wakaacha wakaacha ya Na hutaacha kugundua khiyanasehemu yao, isipokuwa wachache miongoni hutaacha kugundua khiyana yao, isipokuwa wachache miongoni hutaacha khiyana yao, isipokuwa miongoni mwao. Basikugundua wasamehe na uwaache. Hakikawachache Mwenyezi Mungu mwao. wasamehe uwaache. Hakika Mwenyezi Mungu mwao. Basi Basiwafanyao wasamehe nanauwaache. Mwenyezi Mungu huhuwapenda wema.” (5:13).Hakika huwapenda wafanyao wema.” (5:13). wapenda wafanyao wema.” (5:13). 30 öΝçFΨà2 $£ϑÏiΒ #ZÏWŸ2 öΝä3s9 ⎥ Ú Îi⎫t7ãƒ $oΨ30 ä9θß™u‘ öΝà2u™!$y_ ô‰s% É=≈tGÅ6ø9$# Ÿ≅÷δr'¯≈tƒ

….. 4 9ÏVŸ2 ∅tã (#θà÷ètƒuρ É=≈tGÅ6ø9$# z⎯ÏΒ šχθàøƒéB

“Enyiwatu watu Kitabu! Amekwishawafikia Mtume na “Enyi wa wa Kitabu! Amekwishawafikia Mtume Wetu,Wetu, na amewaamewafichulia mengi mliyokuwa mkiyaficha katika Kitabu na fichulia mengi mliyokuwa mkiyaficha katika Kitabu na anayasamehe anayasamehe mengi…..” mengi…..” (5:15) (5:15) ∩∠⊇∪ tβθßϑn=÷ès? óΟçFΡr&uρ ¨,ysø9$# tβθßϑçGõ3s?uρ È≅ÏÜ≈t6ø9$$Î/ ¨,ysø9$# šχθÝ¡Î6ù=s? zΝÏ9 É=≈tGÅ3ø9$# Ÿ≅÷δr'¯≈tƒ 23

“Enyi watu wa Kitabu! Mbona mnaichanganya haki na batili, na mnaficha haki na hali mnajua? (3:71). 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 23

3/1/2016 12:46:38 PM

Ν ö çFΨà2 $£ϑÏiΒ #ZÏWŸ2 öΝä3s9 Ú⎥Îi⎫t7ãƒ $oΨä9θß™u‘ öΝà2u™!$y_ ô‰s% É=≈tGÅ6ø9$# Ÿ≅÷δr'¯≈tƒ Ν ö çFΨà2 $£ϑÏiΒ #ZÏWŸ2 öΝä3s9 Ú⎥Îi⎫t7ãƒ $oΨä9θß™u‘ öΝà2u™!$y_ ô‰s% É=≈tGÅ6ø9$# Ÿ≅÷δr'¯≈tƒ 9ÏVŸ2 ÷ètƒuρ ø9= É $# ⎯ ø9$# θàz⎯ÏΒøƒéBšχθàøƒéB ….. 4 9ÏV….. Ÿ2 4 ∅t ã (#θà∅t ÷ètƒuρã= É (#θà≈tGÅ6 z ≈tGÏΒÅ6 šχ ….. 4 9ÏVŸ2 ∅tã (#θà÷ètƒuρ = É ≈tGÅ6ø9$# ⎯ z ÏΒ šχθàøƒéB

wa Kitabu! Amekwishawafikia Mtume Wetu, “Enyi“Enyi watu watu wa UCHUNGUZI Kitabu! Amekwishawafikia Mtume Wetu, na WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME amewafichulia mengi mliyokuwa mkiyaficha katika Kitabu “Enyi watu Kitabu! Amekwishawafikia amewafichulia mengiwamliyokuwa mkiyaficha katika Mtume Kitabu Wetu, na anayasamehe mengi…..” (5:15) amewafichulia mengi mkiyaficha katika Kitabu anayasamehe mengi…..” (5:15) mliyokuwa anayasamehe mengi…..” (5:15)

na na na na

∩∠⊇∪ tβθß∩∠⊇ϑ∪n=÷ètβ s? θßóΟϑçFΡrn=&÷èuρs? ¨,óΟysçFΡrø9&$#uρtβ¨,θßys ϑçGø9õ3 s?uρθßÈ≅ ù=s? zΝÏ9θÝÉ= ø9$#Ï9Ÿ≅É= ÷δ≈tr'G¯≈tƒÅ3ø9$# Ÿ≅÷δr'¯≈tƒ $# tβ ϑÏÜ çGõ3≈t6s?ø9uρ$$Î/È≅¨,ÏÜys≈t6ø9ø9$# $$šχ Î/ ¨,ysθÝ¡ ø9$# Î6šχ ¡Î6≈tGù=s?Å3zΝ ∩∠⊇∪ tβθßϑn=÷ès? óΟçFΡr&uρ ¨,ysø9$# tβθßϑçGõ3s?uρ È≅ÏÜ≈t6ø9$$Î/ ¨,ysø9$# šχθÝ¡Î6ù=s? zΝÏ9 É=≈tGÅ3ø9$# Ÿ≅÷δr'¯≈tƒ

“Enyi“Enyi watu wa Kitabu! MbonaMbona mnaichanganya haki nahaki batili, wa mnaichanganya nana batili,na na “Enyiwatu watu waKitabu! Kitabu! Mbona mnaichanganya na batili, “Enyi watu wa Kitabu! Mbona mnaichanganya haki mnaficha haki na hali mnajua? (3:71). mnaficha haki na hali mnajua? mnaficha haki na(3:71). hali mnajua? (3:71). na batili, na mnaficha haki na hali mnajua? (3:71).

∩⊆⊄∪ β t tβθç∩⊆⊄∪ öΝθççFo„ ΡrΗ&s>öΝuρ÷èßγs?¨,÷ΨöΝ ys õ3tβø9s?%x$#uρ.(#≅ È θã‰ s9ÏÜ≈t#( 7θãys #( ãƒθÝ¡βrÎ6ys Ÿω ¢ΟèO «!$# Ν z ≈n=Ÿ2 θãΗs>è÷èyϑs? ó¡ ÏiΒ çFø9Ρr, × $#&uρ(#ƒÌθã¨,ΚsùçGys ô ΚÏÜçGs%≈tõ3uρ7ø9s?$$uρöΝÎ/ È≅ ä3Y &ù=s? ø9tβ tβ ø9Ζ$$ø9ÏΒÎ/$#÷σ Y $# θãuρ#( èθÝyϑ ¡ôÜ Î6ù=tGs?sùω Ÿ r& uρ* ∩⊆⊄∪ tβθçΗs>÷ès? öΝçFΡr&uρ ¨,ysø9$# (#θãΚçGõ3s?uρ ≅ È ÏÜ≈t7ø9$$Î/ Y ysø9$# #( θÝ¡Î6ù=s? ω Ÿ uρ

∩∠∈∪ šχ θßϑn=ôètƒ Ν ö èδuρ νç haki θè=s)tã $tna Β‰ Ï ÷èhali t/ ⎯ . ÏΒ …çμtΡθèùÌhptä† “Wala msichanganye haki na mkaificha “Wala msichanganye hakibatili, na batili, mkaificha haki na hali “Wala msichanganye hakihaki na batili, mkaificha haki nahaki hali mnajua.” “Wala msichanganye na batili, mkaificha na hali mnajua.” (2:42). mnajua.” (2:42). (2:42). mnajua.” (2:42). “Je mna matumaini ya kwamba wataamini na hali baadhi yao tβθßϑçGõ3walikuwa u‹s9 Ν ö ßγ÷ΖÏiΒ $Z)ƒÌsù wanasikia β ¨ Î)uρ ( Ν ö èδu™!$oΨö/r& tβmaneno θèùÌ÷ètƒ $yϑx. …çμya tΡθèùÌ÷ètƒMwenyezi |=≈tGÅ3ø9$# Ν ã ßγ≈uΖ÷s?Mungu, #u™ t⎦⎪Ï%©!$# kisha tβθßβ õ3çGu‹õ3 s9 u‹öΝs9ßγΝ öΝ( èδ u™!$u™oΨ!$ö/oΨr&ö/r&tββ θèùÌù÷èÌ÷ètƒ tƒ$yϑ ≈t≈tGGÅ3 $#$# ãΝ t ϑθßçGϑ ö ÷ΖßγÏiΒ÷Ζ$ZÏiΒ)$ZƒÌbaada )sùƒÌ¨β sù Î)β ¨ uρÎ)uρ( ya Ν ö èδ $yϑx.x.…ç…çμμtΡtΡθèθèùùÌÌ÷è÷ètƒtƒ |= = | na Å3ø9ø9hali Ν ã ßγßγ≈u≈uΖΖwanajua? ÷÷s?s?#u#u™™ t⎦t⎦⎪Ï⎪Ï%%©!©!$#$# wanayabadili kuwat θèwameyafahamu (2:75) ¨ ysø9$# tβθßϑn=ôètƒ öΝèδuρ , ¨ ys tβ öΝèδèδuρuρ , ysø9ø9$#$# ¨, tβθßθßϑ ϑn=n=ôèôètƒtƒ öΝ |Átãuρ $oΨ÷èÏÿwanamjua xœ tβθä9θà)tƒuρ ⎯Ïμyeye ÏèÅÊ#uθ¨Βkama ⎯tã Ν z Î=wanavyowajua s3ø9$# tβθèùÌhptä† (#ρßŠ$yδ t⎦⎪Ï%©!$# z⎯ÏiΒ “Wale tuliowapa$uΖøŠKitabu “Wale tuliowapa Kitabu wanamjua yeye kama wanavyowajua “Wale tuliowapa Kitabu wanamjua yeye kama wanavyowajua watoto wao. Na hakika kundi katika wao wanaificha haki na hali “Wale tuliowapa Kitabu wanamjua yeye kama wanavyowajua watoto wao. Na hakika kundi katika wao wanaificha haki nahali hali watoto wao. Na hakika kundi katika wao wanaificha haki na na hali wanajua. (2:146) watoto wao. Na hakika kundi katika wao wanaificha haki “Miongoni mwa mayahudi wako ambao hugeuza m aneno kutoka wanajua. (2:146) wanajua. (2:146) wanajua. (2:146) mahala pake, na husema: tumesikia na tumeasi…..” (4:46). š ρçtIô±o„uρ = É ≈tGÅ6ø9$# ⎯ z ÏΒ ª!$# Α t t“Ρr& $! tΒ β t θßϑçFõ3tƒ ⎥ š ⎪Ï%©!$# ¨βÎ) y7Í×¯≈s9'ρé& ξ ¸ ‹Î=s% $YΨoÿsS ⎯ÏμÎ/ χ 31

31 31

÷ΛÏι‹Åe2t“ãƒ ω Ÿ uρ πÏ yϑ≈uŠÉ)ø9$# tΠöθtƒ ! ª $# Ο Þ ßγßϑÏk=x6ãƒ ω Ÿ uρ u‘$¨Ζ9$# ωÎ) Ο ó ÎγÏΡθäÜç/ ’Îû χ š θè=ä.ù'tƒ $tΒ

∩⊇∠⊆∪ Ο í ŠÏ9r& > ë #x‹tã óΟßγs9uρ

“Hakika wale wafichao aliyoyateremsha Mungu “Je mna matumaini ya kwamba wataaminiMwenyezi na hali baadhi yaokatika waliKitabu na wakanunua kwacho thamani ndogo, hao hawali kuwa wanasikia maneno ya Mwenyezi Mungu, kisha wanayabadili matumboni isipokuwa Moto, wala Mwenyezi baada yamwao kuwa wameyafahamu na hali wanajua? (2:75)Mungu hatawasemesha Siku ya Kiyama, wala hatawatakasa; na wao wana adhabu chungu. (2:174).

32 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 24

3/1/2016 12:46:39 PM

¢ΟèO «!$# Ν z ≈n=Ÿ2 tβθãèyϑó¡o„ Ν ö ßγ÷ΨÏiΒ ×,ƒÌsù tβ%x. ‰ ô s%uρ Ν ö ä3s9 #( θãΖÏΒ÷σãƒ βr& tβθãèyϑôÜtGsùr& * ∩∠∈∪ šχθßϑn=ôètƒ öΝèδuρ νç θè=s)tã $tΒ ‰ Ï ÷èt/ ⎯ . ÏΒ …çμtΡθèùÌhptä†

∩∠∈∪ šχθßϑn=ôètƒ öΝèδuρ νç θè=s)tã $tΒ Ï‰÷èt/ ⎯ . ÏΒ …çμtΡθèùÌhptä† “Je mna matumaini ya kwamba wataamini na hali baadhi yao walikuwa wanasikia maneno ya YA Mwenyezi Mungu, kisha UCHUNGUZI WA kwamba HISTORIA HADITHI ZA “Je mna matumaini ya wataamini naMTUME hali baadhi yao wanayabadili baada ya kuwa wameyafahamu na hali wanajua? walikuwa wanasikia maneno ya Mwenyezi Mungu, kisha (2:75) wanayabadili baada ya kuwa wameyafahamu na hali wanajua? (2:75) t ⎪Ï%©!$# z⎯ÏiΒ $uΖøŠ|Átãuρ $oΨ÷èÏÿxœ β t θä9θà)tƒuρ ⎯ÏμÏèÅÊ#uθ¨Β ⎯tã Ν z Î=s3ø9$# β t θèùÌhptä† (#ρßŠ$yδ ⎦

$uΖøŠ|Átãuρ $oΨ÷èÏÿxœ tβθä9θà)tƒuρ ⎯ÏμÏèÅÊ#uθ¨Β ⎯tã zΝÎ=s3ø9$# tβθèùÌhptä† #( ρßŠ$yδ t⎦⎪Ï%©!$# z⎯ÏiΒ “Miongoni mwa mayahudi wako ambao hugeuza m aneno kutoka “Miongoni mayahudi wako hugeuza m aneno kutoka mahala pake, na mwa husema: tumesikia naambao tumeasi…..” (4:46). “Miongoni mwa mayahudi wako ambaonahugeuza m aneno kutoka mahala pake, na husema: tumesikia tumeasi…..” (4:46). mahala pake, na husema: tumesikia na tumeasi…..” (4:46). É ≈tGÅ6ø9$# ⎯ z ÏΒ ª!$# tΑt“Ρr& $! tΒ tβθßϑçFõ3tƒ š⎥⎪Ï%©!$# ¨βÎ) y7Í×¯≈s9'ρé& ξ ¸ ‹Î=s% $YΨoÿsS ⎯ÏμÎ/ šχρçtIô±o„uρ = š ρçtIô±o„uρ = É ≈tGÅ6ø9$# ⎯ z ÏΒ ª!$# tΑt“Ρr& $! tΒ β t θßϑçFõ3tƒ ⎥ š ⎪Ï%©!$# ¨βÎ) 7 y Í×¯≈s9'ρé& ξ ¸ ‹Î=s% $YΨoÿsS ⎯ÏμÎ/ χ ÷ΛÏι‹Åe2t“ãƒ ω Ÿ uρ πÏ yϑ≈uŠÉ)ø9$# tΠöθtƒ ! ª $# Ο Þ ßγßϑÏk=x6ãƒ ω Ÿ uρ u‘$¨Ζ9$# ωÎ) Ο ó ÎγÏΡθäÜç/ ’Îû šχθè=ä.ù'tƒ $tΒ Λ÷ Ïι‹Åe2t“ãƒ ω Ÿ uρ πÏ yϑ≈uŠÉ)ø9$# tΠöθtƒ ª!$# Ο Þ ßγßϑÏk=x6ãƒ Ÿωuρ ‘u $¨Ζ9$# ω  Î) Ο ó ÎγÏΡθäÜç/ ’Îû šχθè=ä.ù'tƒ $tΒ ∩⊇∠⊆∪ Ο í ŠÏ9r& > ë #x‹tã óΟßγs9uρ

∩⊇∠⊆∪ íΟŠÏ9r& ë>#x‹tã óΟßγs9uρ “Hakika wale wafichao aliyoyateremsha Mwenyezi Mungu katika Kitabu na wakanunua kwacho thamani ndogo, hao hawali “Hakika Mwenyezi Mungu Mungukatika katika “Hakika wale wale wafichao aliyoyateremsha Mwenyezi matumboni mwao isipokuwa Moto, wala Mwenyezi Mungu Kitabu na nawakanunua wakanunua kwacho thamani ndogo, hao hawali kwacho thamani ndogo, hao matumhatawasemesha Siku ya Kiyama, wala hatawatakasa; nahawali wao wana matumboni mwao isipokuwa Moto, wala Mwenyezi Mungu boni mwao isipokuwa Moto, wala Mwenyezi Mungu hatawasemesha adhabu chungu. (2:174). hatawasemesha Siku ya Kiyama, wala hatawatakasa; na wao wana Siku ya Kiyama, wala hatawatakasa; na wao wana adhabu chungu. adhabu chungu. (2:174). (2:174).

’Îû Ä¨$¨Ζ=Ï9 çμ≈¨Ψ¨t/ $tΒ Ï‰÷èt/ .⎯ÏΒ 3“y‰çλù;$#uρ ÏM≈uΖÉit7ø9$# z⎯ÏΒ $uΖø9t“Ρr& !$tΒ tβθßϑçFõ3tƒ t⎦⎪Ï%©!$# ¨βÎ) 32

∩⊇∈®∪ šχθãΖÏè≈¯=9$# ãΝåκß]yèù=tƒuρ ª!$# ãΝåκß]yèù=tƒ y7Í×¯≈s9'ρé& = É ≈tGÅ3ø9$# 32

“Hakika walewanaoficha tuliyoyateremsha, katika ubainifu na “Hakika walewanaoficha katika ubainifu na uwonuwongofu, baada ya Sisituliyoyateremsha, kuyabainisha kwa watu Kitabuni, hao gofu, baada ya Sisi kuyabainisha kwa watu Kitabuni, hao anawalaani anawalaani Mwenyezi Mungu na wanawalaani wanaolaani.” Mwenyezi Mungu na wanawalaani wanaolaani.” Hii Hii ndiondio mifano ya aya Qur’ani Tukufu,Tukufu, ambamoambamo Mwenyezi Mungu mifano yazaaya za Qur’ani Mwenyezi amefanya utajo wa yale mabadiliko na ufichaji wa mambo ya haki Mungu amefanya utajo wa yale mabadiliko na ufichaji wa mambo ya yaliyoshughulikiwa na ummah zilizopita.

haki yaliyoshughulikiwa na ummah zilizopita.

Katika hadithi, ambazo zitanukuliwa katika mistari inayofuata, vile vile tutajifunza kutoka kwenye maneno ya Mtukufu Mtume � kwamba yeye alibashiri huu uigaji wa matendo 25 yote ya ummah zilizotangulia utakaofanywa na wafuasi wake mwenyewe pia, na akasema kwamba wao vilevile watafuata nyayo za ummah zilizopita na watakuja kufanya mambo yale yale yaliyofanywa na wao. 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 25

3/1/2016 12:46:41 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Katika hadithi, ambazo zitanukuliwa katika mistari inayofuata, vile vile tutajifunza kutoka kwenye maneno ya Mtukufu Mtume  kwamba yeye alibashiri huu uigaji wa matendo yote ya ummah zilizotangulia utakaofanywa na wafuasi wake mwenyewe pia, na akasema kwamba wao vilevile watafuata nyayo za ummah zilizopita na watakuja kufanya mambo yale yale yaliyofanywa na wao. i.

Sheikh Saduq anasimulia ndani ya ‘Ikmaalud-din’ kwamba Imam as-Sadiq  alisimulia kutoka kwa wahenga wake watukufu kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Yale yote yaliyotokea kwenye ummah zilizopita yatakuja kutokea vilevile katika ummah huu, hatua kwa hatua, na bila tofauti yoyote ile.”16

ii. Anamnukuu tena Imam Sadiq  katika Ikmaalud-din akisema kama alivyopokea kutoka kwa baba na babu yake kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Ninaapa kwa Yule ambaye kwa hakika ameniteua mimi kama Mtume na akanituma kuja kutangaza bishara njema kwamba wafuasi wangu watakwenda mwenendo wa ummah zilizopita na watafuata nyayo zao, kwa kiasi kwamba, endapo nyoka aliingia kwenye shimo miongoni mwa wana wa Israili, basi nyoka ataingia kwenye shimo hilohilo katika ummah huu vilevile.17 Sanadi ya wasimulizi wa hadithi hii inajumuisha viongozi wanaotokana na familia ya Mtukufu Mtume 4 yaani Imam Sadiq (kazaliwa 148A.H.) kutoka kwa baba yake, Imam Muhammad al-Baqir (kafa114A.H.), kutoka kwa baba yake, Imam Ali Zaynul-Abidiin (kafa 95 A.H.), kutoka kwa baba yake, Imam Husein, mjukuu wa Mtukufu Mtume (kauawa Shahidi mwaka 61 A.H.), kutoka kwa baba yake, Imam Ali (aliuawa Shahidi mwaka 40 A.H.), na yeye kutoka kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu 4. Katika kitabu chake ‘Al-A’alaaq al-Nafisah’ uk. 229, Ibnn Rustan anasema: “Kuna watu watano tu ambao walipaswa kusimulia hadithi za Mtukufu Mtume kwa mfuatano ambao ni Ja’far bin Muhammad bin Ali bin Husein bin Ali ibn Abi Talib.” 17 Wasimulizi wa hadithi hii wanatokana na familia ya Mtukufu Mtume 4 yaani, Ja’far as16

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 26

3/1/2016 12:46:41 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

iii. Ibn Hajar anasema katika kitabu chake ‘Fathul-Baari’: “Shafi‘i18 anasimulia kutoka kwa Abdullah bin Amr kutoka kwenye chanzo cha kuaminika kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Mtakwenda mwenendo ambao umati zilizopita zilivyokwenda, na mtawafuata katika matendo matamu na machungu.” iv. Ahmad bin Hanbal katika Musnad yake, na Muslim na Bukhari katika Sahihi zao mbili wamemnukuu Abu Sa‘id al-Khudri ,19 mmoja wa masahaba wa Mtukufu Mtume Sadiq kutoka kwa baba yake, Muhammad al-Baqir naye kutoka kwa babu yake, Husein, na yeye kutoka kwa babu yake, Mtukufu Mtume (amani juu yao wote). 18 Hadithi hii imesimuliwa na Shafi’i kutoka kwa Abdullah bin Amr. Huyu Shafi’i ni Abu Abdillah Muhammad bin Idris bin Abbas bin Shafi’i Muttalib. Kuna maoni tofauti kuhusu iwapo mama yake alikuwa ni Bani Hashim au aliltokana na kabila la Bani Azd. Kwa sababu hii, baadhi ya watu wametamka kuhusu yeye kama ifuatavyo: “ Kamwe hajaonekana Bani Hashim kama huyu isipokuwa yeye, ambaye alimfadhilisha Abu Bakr na Umar kuliko Imam Ali. Kama ilivyoelezwa katika kitabu kiitwacho ‘Tabaqat Shafi’iyah’ yeye alihiusiana na Bani Hashim kwa sababu alikuwa ni wa kizazi cha ndugu yake Hashim. Alifia huko Misri akiwa na umri wa miaka 54 mnamo mwaka wa 204 A.H.” uhusu Abdullah bin Amr bin al-Aas Qarashi Sehmi, alikuwa na umri mdogo kwa K miaka kumi na mbili kuliko baba yake na alisilimu kabla baba yake hajafariki. Alisoma Qur’ani na vitabu vya kale na amesimulia hadithi 700 kuktoka kwa Mtukufu Mtume 4. Alikuwepo katika vita vya Siffin pamoja na baba yake lakini alikuja kujuta na kutubu baadae na alikuwa akizoea kusema: ‘Natamani ningekuwa nimefariki miaka ishirini kabla.’ una tofauti ya maoni kuhusu mwaka aliofariki, yaani iwapo alifia Misri katika mwaka K wa 63 A.H. au 65 A.H. au kama kafia Makkah mnamo mwaka wa 67 A.H., au huko Ta’if mwaka 55 A.H., au 68 A.H. Kadhalika kuna maelezo tofauti kuhusu umri wake. (UsudulGhabah, Jz. 3, uk. 233-235 na Jawami’us Sirah, uk. 276). 19 Abu Sa’id bin Malik bin Sanan Ansari alitokana na familia ya kabila la Bani Khudra. Katika wakati wa vita vya Handaki, wakati alipokuwa na umri wa miaka kumi na tatu tu, baba yake alimleta mbele ya Mtukufu Mtume 4. Alikuwa amemshika mkono wake na akasema: “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu! Huyu mifupa yake ina nguvu.” Mtukufu Mtume 4 hata hivyo hakumkubali. Yeye alishirika katika vita vya Bani Musta’laq. Yeye ni mmoja wa wale wapokezi ambaye zimepokewa hadithi nyingi kutoka kwake. Kwa wingi wa takriban hadithi 1170 zimesimuliwa kutoka kwake. Wakusanyaji wote 27

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 27

3/1/2016 12:46:41 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

 kwamba aliwahi kusema: (matini haya yanaonekana katika Sahihayn), “Mtafuata, shubiri kwa shubiri, dhiraa kwa dhiraa zile umati ambazo ziliishi kabla yenu, kwa kiasi kwamba endapo waliingia kwenye shimo la mjusi ninyi pia mtawafuata.”20 Wale waliokuwepo wakasema: “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu! Una maana ya Wayahudi na Wakristo?” Yeye  akasema: “Basi watakuwa ni akina nani tena?” Katika riwaya nyingine inayoonekana ndani ya Musnad Ahmad Hanbal, imesimuliwa hivi: “Mtawaiga wana wa Israili katika hali zote, kiasi kwamba kama Bani Israili waliingia kwenye shimo la mjusi, ninyi vilevile mtawafuata.” v.

Katika Sahih Bukhari, na Ibn Majah katika Sunan yake, na katika Musnad Ahmad, na Muttaqi katika Kanzul-Ummal wamesimulia kutoka kwa Abu Huraira (kwa maneno yaliyonukuliwa kutoka kwenye Sahih Bukhari) kwamba amesema kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Ufufuo hautatokeza mpaka wafuasi wangu wafanye mwenendo wa ummah zilizopita kuwa ni mfano wao na kuwafuata katika mtindo wao; hatua kwa hatua, shubiri kwa shubiri na dhiraa kwa dhiraa.” Yeye aliulizwa: “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu! Kama Waajemi na Warumi?” Yeye akajibu: “Ni watu gani tena mbali na hawa.?”

Mtiririko wa maneno katika Musnad Ahmad Hanbal ni: “Naapa kwa Yule ambaye uhai wangu uko mikononi Mwake, kwamba mtawafuata wale watu walioishi kabla yenu shubiri kwa shubiri, wa hadithi wamenukuu hadithi zake. Alifariki mwaka wa 74 A.H. (Usudul-Ghabah na Jawami’us Sirah, uk. 276). 20 Kwa mujibu wa maelezo mengine ndani ya Sahih Bukhari, mtiririko wa maneno ya riwaya hii ni: “Kama wakiingia kwenye shimo la mjusi nanyi vilevile mtaingia kwenye shimo hilo.” 28

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 28

3/1/2016 12:46:41 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

dhiraa kwa dhiraa na ba‘ kwa ba‘21 kwa namna ambayo kwamba kama wakiingia kwenye shimo la mjusi, na ninyi pia mtaingia kwenye shimo hilo.” Watu wakasema: “Ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu! Ni watu gani hao? Je, ni watu wa Kitabu?” Yeye akasema: “Ni nani tena wanaoweza kuwa hao?” vi. Tirmidhiy katika Sahihi yake, Tyaalasi na Ahmad Hanbal katika Musnad zao na Muttaqi katika Kanzul-Ummal wamesimulia (maneno ni ya Tirmidhiy): Abu Waaqid Laithi anamnukuu Mtukufu Mtume  akisema: “Naapa kwa Yeye ambaye uhai wangu uko mikononi Mwake kwamba mtafanya kama watu wa kabla yenu walivyofanya.” vii. Mtiririko wa maneno katika Musnad Ahmad ni kama ufuatavyo: “Mtafuata vitendo vya ummati zilizopita, kimoja baada ya kingine.”22 viii. Haakim katika Mustadrak yake, kwa mujibu wa kigezo cha Masheikh wawili – Bukhari na Muslim, na al-Bizaar (kama ilivyo katika Majma’uz Zawa’id) wanasimulia kutoka kwa Ibn Abbas kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Mtapita kwenye njia ya umati zililzopita shubiri kwa shubiri, dhiraa kwa dhiraa na ba‘ kwa ba‘ kwa kiasi kwamba kama mmoja wao aliingia kwenye shimo la mjusi nanyi pia mtaliingia shimo hilo.” 21 22

Ba‘ ni kuhusu mikono miwili iliyonyooshwa kwa marefu Abu Waaqid Laithi alitokana na familia ya Laithi bin Bakr bin Abd Manaat bin Kinana. Kuna tofauti ya maoni kuhusu jina lake na kuhusu tarehe ya kusilimu kwake, yaani; iwapo kama alikuwepo kwenye vita vya Badr au kama alishiriki katika kutekwa Makkah au kama hakuwepo katika tukio lolote kati ya haya na kwamba alisilimu baadae. Amesimulia hadithi 24 kutoka kwa Mtukufu Mtume 5. Bukhari amenukuu riwaya zake katika Kitabu Adab al-Mufarrad. Aliishi mjini Makkah na kufariki hapo mnamo mwaka wa 68A.H. katika umri wa miaka 76 au 85, (Usudul Ghaabah na Jawaami ‘us Sirah uk. 282) 29

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 29

3/1/2016 12:46:41 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ix. Tirmidhiy katika Sahih yake na Hakim katika Mustadrak yake (kwa namna ambayo Suyuti amenukuu kutoka kwake) wamesimulia (kwa maneno yaliyonakiliwa kutoka kwa Tirmidhiy) kutoka kwa Abdullah bin Amr kwamba Mtukufu Mtume amesema: “Kila kilichotokea kwa wana wa Israili kitajitokeza vilevile kwa wafuasi wangu (watafuata nyayo zao) kwa kiasi kwamba kama yeyote kutoka miongoni mwa wana wa Israili alishiriki waziwazi kwenye kitanda cha mama yake, mtu kama huyo atatokeza pia katika wafuasi wangu.” x.

Majma‘uz Zawa’id kutoka kwenye Musnad ya al-Bizaar na Kanzul ‘Ummaal kutoka kwenye Mustadrak wamemnukuu23 Ibn Abbas akisema kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Mtafanya vitendo vya watu walioishi kabla yenu, katika hali zote; shubiri kwa shubiri, dhiraa kwa dhiraa na ba‘ kwa ba‘ kiasi kwamba kama mmoja wao aliingia kwenye shimo la mjusi ninyi pia mtaliingia, na kama mmojawao alichangia kitanda na mama yake nanyi pia mtafanya vivyo.”

xi. Ahmad katika Musnad yake na Tabraani katika Majma‘uz Zawa’id wamemnukuu Sahl bin Sa‘d Ansaari24 akisema kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Naapa kwa Yule ambaye uhai wangu uko mikononi Mwake kwamba mta23 Abdullah ibn Abbas amesimulia hadithi 1660 kutoka kwa Mtukufu Mtume 5. 24

Wakusanyaji wote wa hadithi wamesimulia riwaya zake “(Jawaami‘us Sirah, uk. 282) Sahl bin Sa‘d bin Malik Ansaari Sa‘idi alikuwa na umri wa miaka 15 wakati Mtukufu Mtume 5 alipofariki. Alipelekwa kwa Hajjaj wakati wa kipindi chake huyu, kwa kisingizio kwamba alikuwa hakumuunga mkono Uthman. Hajjaj akaagiza kwamba shingo yake ipigwe muhuri (ambao ulikuwa ni ishara kwamba alikuwa ni mtumwa). Amesimulia hadithi 118 kutoka kwa Mtukufu Mtume 5. Wakusanyaji wote wa hadithi wamesimulia riwaya zake. Alifariki mnamo mwaka 88A.H. au 91A.H. Inasemekana kwamba yeye alikuwa ndiye sahaba wa Mtukufu Mtume ambaye alifia Madina. (Usudul Ghabah, Jz. 2, uk. 366, Jawami‘us Sirah, uk. 277 na Taqribut Tahdhiib, Jz. 1, uk. 336.) 30

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 30

3/1/2016 12:46:41 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

fanya vitendo vya ummati zilizopita katika muundo huohuo.” Katika riwaya ya Majma‘uz Zawa‘id ya Tabraani, maelezo haya pia yameongezwa: “katika namna ambayo kiasi kwamba kama wataingia katika shimo la mjusi mtawafuata.” Tukauliza: ‘Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu! Kama Wayahudi na Wakristo?’ Yeye akajibu: ‘Kina nani tena mbali na Wayahudi na Wakristo?’” xii. Kama ilivyoelezwa katika kitabu Majma‘uz Zawa’id, Tabrani anamnukuu Abdullah bin Mas‘ud25 akisema kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Ninyi watu mnafanana kabisa na Wana wa Israili. Mtafuata njia zao na kufanya mambo kama wao, unyayo kwa unyayo na hatua kwa hatua, kwa namna ambayo kwamba kila jambo lililopata umbo miongoni mwao, litapata pia umbo miongoni mwenu.” xiii. Kama ilivyoelezwa katika Majma‘uz Zawa’id, na Kanzul Ummal, Tabrani amenukuu katika kitabu chake al-Awsat 25

Abdu Abdir Rahmaan Abdullah bin Mas’ud bin Ghaafil Hazali alitokana na kabila la Bani Sa’d bin Hazali ambao walikuwa ni washirika wa Bani Zuhra kutoka miongoni mwa Kuraishi. Alijiunga na Uislam mjini Makkah katika siku za mwanzoni za Uislam. Imesemekana kwamba Abdullah bin Mas’ud alikuwa ndiye mtu wa kwanza kusoma Qur’ani Tukufu kwa sauti hapo Makkah. Alihamia Ethiopia na Madina na alikuwa pamoja na Mtukufu Mtume 5 katika vita vyote alivyoshiriki. Hadithi 848 zimesimuliwa na yeye na wakusanyaji wa hadithi wamesimulia hadithi zake zote. Wakati wa Ukhalifa wake, Umar alimteua Abdullah bin Mas’ud kama mwalimu na vilevile kama mhazini wa Hazina ya Ummah (Baytul Maal) ya Kufah. Wakati wa siku za Uthman, Walid alitoa malalamiko dhidi yake. Khalifa Uthman alimwita Madina na akaamuru kwamba atandikwe viboko kiasi kwamba mifupa yake ya mbavuni ilivunjika. Vile vile alimnyima posho yake ya kila mwaka. Abdullah bin Mas’ud aliugua. Sasa Uthman alijaribu kufanya marekebisho na akamtumia haki zake, lakini Abdullah alikataa kuzipokea. Naye pia alitoa wasia kwamba Uthman asije kushiriki kwenye swala ya maiti yake. Alifariki mwaka wa 32 A.H. na alizikwa bila ya Uthman kutambua hilo. (Usudul Ghabah, Jz. 3, uk. 256-258, Jawaami’us Sirah, uk. 276, Taqrib Tadhhiib, Jz. 1, uk. 450, Ahadith-i-Ummul-Muuminin Ayishah, uk. 62-65) 31

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 31

3/1/2016 12:46:41 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kutoka kwa Mustawrad bin Shaddad26 kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Hakuna kati ya vitendo vya ummati zilizopita ambacho kitaachwa, isipokuwa kwamba ummati huu pia utakifanya.” xiv. Ahmad katika Musnad yake na Tabraani katika Majma‘uz Zawa’id wamemnukuu Shaddad bin Aws27 akisema kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Ifahamike kwenu kwamba (watu wa) ummah huu watajitengenezea mfano juu yao, zile shughuli za watu walioishi kabla yao na wakafariki, na watatenda hatua kwa hatua kama wao walivyotenda. Katika wasifu wa Shaddad bin Aws, kama ilivyoandikwa katika Usuudul Ghabah, maneno “kabla yenu” yametumika badala ya “kabla yao.” Kutokana na yaliyoelezwa hapo juu, tunajifunza kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu ametaja uondoaji na ubadilishaji uliofanywa na umati zilizotangulia na Mtume Wake pia amejulisha kwamba wafuasi wake wataiga vitendo na tabia za umati hizo. Tunapoyaweka upande kwa upande kila mojawapo na kulinganisha mabadiliko yale ambayo yalitokea katika umati zilizopita na yale yaliyotokea katika ummah huu, tunajifunza kwamba, kama ilivyotajwa na Mwenyezi Mungu, Umati hizo ustawrad bin Shaddad bin Amr Qarashi Fihri ambaye mama yake, Da’d, alikuwa dada M yake mke wa Jabir bin Hal. Wakati wa kifo cha Mtukufu Mtume 5 yeye alikuwa bado ni kijana mdogo. Amesimulia hadithi 7 kutoka kwa Mtukufu Mtume 5 na Bukhari amezinukuu kama “zenye mashaka.” Alifanya makazi yake mjini Kufah na Misri na alifariki mwaka wa 45 A.H. (Usudul Ghabah, Jz. 4, uk. 354, Jawaami’us Sirah, uk. 287, Taqrib Tadhhiib, Jz. 1, uk. 242) 27 Shaddad bin Aws alikuwa mpwa wake Hassan bin Thabit Ansaari Khazraji. Amesimulia hadithi 50 kutoka kwa Mtukufu Mtume 5 na wakusanyaji wa Sihah wote wamezinukuu. Alifanya makazi yake huko Jerusalem na akafia huko Syria mnamo mwaka wa 58 au 64 A.H. (Usudul Ghabah, Jz. 2, uk. 288, Jawaami’us Sirah, uk. 279, Taqrib Tadhhiib, Jz. 1, uk. 347 na al-Tarjumah, uk. 26) 26

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 32

3/1/2016 12:46:41 PM

Kutokana na na yaliyoelezwa hapo juu,juu, tunajifunza kwamba Mwenyezi Kutokana yaliyoelezwa hapo tunajifunza kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu ametaja uondoaji na ubadilishaji uliofanywa na Mungu Mtukufu ametaja uondoaji na ubadilishaji uliofanywa umati na umati zilizotangulia na Mtume Wake pia pia amejulisha kwamba wafuasi wake zilizotangulia na Mtume Wake amejulisha kwamba wafuasi wake wataiga vitendo na tabia za umati hizo. wataiga vitendo na tabia za umati hizo. UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME Tunapoyaweka upande kwakwa upande kilakila mojawapo na na kulinganisha Tunapoyaweka upande upande mojawapo kulinganisha mabadiliko yaleyale ambayo yalitokea katika umati zilizopita na na yaleyale mabadiliko ambayo yalitokea katika umati zilizopita yaliyotokea katika ummah huu, tunajifunza kwamba, kama ilivyotajwa yaliyotokea katika ummah huu, tunajifunza kwamba, kama zilifanya mabadiliko katika zilifanya Vitabu vyao vya ilivyotajwa ki-Mungu. na zilizopita Mwenyezi Mungu, Umati hizohizo zilizopita mabadiliko katika na Mwenyezi Mungu, Umati zilizopita zilifanya mabadiliko katika Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema: Vitabu vyao vya ki-Mungu. Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema: Vitabu vyao vya ki-Mungu. Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema:

…çμtΡθè…ç=μyètΡøgθèrB=yè( øg¨ Ä rB ($¨Ψ¨ èδuρ‰#Yèδ‘uρθçΡ#Y‘© 4 θçy› ©!$# %|=©!$#≈tG= ô t“ΡrtΒ& ⎯ ö tΒè% ≅ Ä =Ïj9 $¨“Y Ψ=Ïj9‰“Y Ρ θã© 4 Βy›⎯ÏθãμΒÎ/ ⎯Ï™u μ!%y` Î/ ™u “Ï !%y`%“Ï | Å3ø9≈t$#GÅ3tΑø9t“$#Ρr&Α t ⎯ ô≅ ö3…%è ..” 3…..” #ZÏWx.#ZÏtβWθàx.tβøƒéBθàuρøƒ$péBκtΞuρρß‰ Û#tŠÏs%Û#ts% “….. $pκö6tΞè?ρß‰}§ ö6è?ŠÏ}§ “…..

“…..Sema: nani aliyekileta Kitabu alichokuja nacho Musa chenye “…..Sema: nani aliyekileta Kitabu alichokuja nacho Musa chenye “…..Sema: nani aliyekileta Kitabu alichokuja nacho Musa chenye nuru na mwongozo kwa watu; mlichokifanya nyaraka nyaraka, nuru na mwongozo kwa mlichokifanya nyaraka nyaraka, mkinuru na mwongozo kwa watu; mlichokifanya nyaraka nyaraka, mkidhihirisha na kuficha mengi…..” (6:91) dhihirisha na kuficha mengi…..” (6:91) mkidhihirisha na kuficha mengi…..” (6:91)

Mahali pengine Mwenyezi Mungu anasema: Mahali pengine Mwenyezi Mungu anasema: Mahali pengine Mwenyezi Mungu anasema: ∩∠∇∪∩∠∇∪ β t θßϑtβn=ôèθßtƒϑΝ ö n=ôèèδtƒ uρΝ z èδuρÉ‹> «!ø9$#$# ’n«!?tã t ?tãθä9tβ θà)θätƒ9uρθà)«!tƒuρ$# ‰ Ï «!ΨÏ$#ã‰ ô ΨÏã ÏΒ θu ô⎯èδÏΒ $tθu Βèδuρ $t…..” ö > z s3ø9É‹$# s3 $# ’nβ Ï ⎯ Βuρ …..” “…..Na wanasema: wanasema: Haya Haya yametoka kwa Mwenyezi Mungu, “…..Na Mungu, na na hali hali hayakutokakwa kwaMwenyezi Mwenyezi Mungu; Mungu; na wanasema hayakutoka wanasema uwongo uwongojuu juuyaya 40 40 Mwenyezi Mungu na hali wanajua.” Mwenyezi Mungu na hali(3:78) wanajua.” (3:78)

Katika nyingine Mwenyezi anasema: Katika aya aya nyingine Mwenyezi MunguMungu anasema: ⎯ÏμÎ/ (#ρçtIô±uŠÏ9 «!$# ‰ Ï ΨÏã ô⎯ÏΒ #x‹≈yδ tβθä9θà)tƒ §ΝèO öΝÍκ‰Ï‰÷ƒr'Î/ |=≈tGÅ3ø9$# tβθç7çFõ3tƒ t⎦⎪Ï%©#Ïj9 ×≅÷ƒuθsù W ŠÎ=s% $YΨyϑrO ∩∠®∪ tβθç7Å¡õ3tƒ $£ϑÏiΒ Νßγ©9 ×≅÷ƒuρuρ öΝÍγƒÏ‰÷ƒr& ôMt6tGŸ2 $£ϑÏiΒ Νßγ©9 ×≅÷ƒuθsù ( ξ

“Basi ole wanaoandika Kitabu kwa mikono yao, kisha wakase“Basi olewao wao wanaoandika Kitabu kwa mikono yao, kisha ma: Hiki kimetoka kwa Mwenyezi Mungu, ili wachukue kwacho wakasema: Hiki kimetoka kwa Mwenyezi Mungu, ili wachukue thamani Basi ole waoBasi kwaole yalewao iliyoyaandika yao. Na kwacho ndogo. thamani ndogo. kwa yalemikono iliyoyaandika ole wao kwakwa yaleyale wanayoyachuma.” (2:79) mikono yao. Na ole wao wanayoyachuma.” (2:79)

Tunauona ushahidi wa maneno ya Mwenyezi Mungu katika Tunauona ushahidi wa maneno ya Mwenyezi Mungu katika maandishi maandishi matakatifu yapo kwa wakati Katika sura matakatifu ambayo yapoambayo kwa wakati huu. Katika surahuu. ya tatu ya Kitabu kiitwacho ‘Mwanzo’ ndani ya Torati tunasoma maelezo yafuatayo kuhusiana na kisa cha kuumbwa Nabii 33 Adam: “Basi nyoka alikuwa mwerevu kuliko wanyama wote wa mwitu aliowafanya Bwana Mungu. Akamwambia mwanamke, Ati! hivi ndivyo alivyosema Mungu, Msile matunda ya miti yote ya bustanini? * 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 33 3/1/2016

12:46:42 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ya tatu ya Kitabu kiitwacho ‘Mwanzo’ ndani ya Torati tunasoma maelezo yafuatayo kuhusiana na kisa cha kuumbwa Nabii Adam: “Basi nyoka alikuwa mwerevu kuliko wanyama wote wa mwitu aliowafanya Bwana Mungu. Akamwambia mwanamke, Ati! hivi ndivyo alivyosema Mungu, Msile matunda ya miti yote ya bustanini? * Mwanamke akamwambia nyoka, matunda ya miti ya bustanini twaweza kula; * lakini matunda ya mti ulio katikati ya bustani Mungu amesema, Msiyale wala msiyaguse, msije mkafa. * Nyoka akamwambia mwanamke. Hakika hamtakufa.* kwa maana Mungu anajua ya kwamba siku mtakayoyala matunda ya mti huo, mtafumbuliwa macho, nanyi mtakuwa kama Mungu, mkijua mema na mabaya. * Mwanamke alipoona kwamba ule mti wafaa kwa chakula, wapendeza macho, nao ni mti wa kutamanika kwa maarifa, basi alitwaa katika matunda yake akala, akampa na mumewe, naye akala. * Wakafumbuliwa macho wote wawili wakajua kuwa wa uchi, wakashona majani ya mtini, wakajifanyia nguo. * Kisha wakasikia sauti ya Bwana Mungu akitembea bustanini wakati wa jua kupunga; Adamu na mkewe wakajificha kati ya miti ya bustani, Bwana Mungu asiwaone. * Bwana Mungu akamwita Adamu, akamwambia, Uko wapi? * Akasema, Nalisikia sauti yako bustanini, nikaogopa kwa kuwa mimi ni uchi; nikajificha. * Akasema, Ni nani aliyekuambia ya kuwa u uchi? Je! umekula wewe matunda ya mti niliyokuagiza usiyale? * Adamu akasema, Huyo mwanamke uliyenipa awe pamoja nami ndiye aliyenipa matunda ya mti huo, nikala.” * (Mwanzo; 3: 1-12). “Bwana Mungu akasema, Basi huyu mtu amekuwa kama mmoja wetu, kwa kujua mema na mabaya; na sasa asije akanyosha mkono wake akatwaa matunda ya mti wa uzima, akala, akaishi milele; * kwa hiyo Bwana Mungu akamtoa katika bustani ya Edeni, ailime ardhi ambayo katika hiyo alitwaliwa. * Basi akamfukuza huyo mtu, 34

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 34

3/1/2016 12:46:42 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

akaweka Marekebu, upande wa mashariki wa bustani ya Edeni, na upanga wa moto uliogeuka huko na huko, kuilinda njia ya mti wa uzima.” * (Mwanzo; 3:22-23) Kutokana na maelezo hayo hapo juu tunaona namna ambamo kisa cha makazi ya Adamu huko Peponi kilivyoelezewa ndani ya Torati, ambapo Qur’ani inasema: “Shetani aliwashawishi na wao, kwa hiyo wakala lile tunda la mti uliokatazwa.” Kuhusiana na hili tazama jinsi Qur’ani ilivyoelezea kisa cha Nabii Adamu: οn tyf¤±9$# $s%#sŒ $£ϑn=sù 4 ‘9 ρáäóÎ/ $yϑßγ9©9y‰sù ∩⊄⊇∪ ⎥ š ⎫Ï⇔ÅÁ≈¨Ψ9$# ⎯ z Ïϑs9 $yϑä3s9 ’ÎoΤÎ) !$yϑßγyϑy™$s%uρ

Ο ó s9r& $! yϑåκ›5u‘ $yϑßγ1yŠ$tΡuρ ( πÏ ¨Ψpgø:$# − É u‘uρ ⎯ÏΒ $yϑÍκön=ã t β È $xÅÁøƒs† $s)ÏsÛuρ $yϑåκèE≡u™öθy™ $yϑçλm; ôNy‰t/ ∩⊄⊄∪ ×⎦⎫Î7•Β Aρß‰tã $yϑä3s9 z⎯≈sÜø‹¤±9$# ¨βÎ) !$yϑä3©9 ≅è%r&uρ Íοtyf¤±9$# $yϑä3ù=Ï? ⎯tã $yϑä3pκ÷Ξr&

“Na “Naakawaapia: akawaapia:Kwa Kwahakika hakika mimi mimi ni nimiongoni miongoni mwa mwa watoa watoa nasaha nasaha kwenu. Basi akawateka kwa hadaa. Walipouonja mti kwenu. Basi akawateka kwa hadaa. Walipouonja mti ule, ule, tupu tupu zao zao ziliwafichukia, wakaanza ziliwafichukia, wakaanza kujibandika kujibandika majani majani ya yakwenye kwenyeBustani Bustani (Pepo). Na akawaita: Je, Je, sikuwakataza mti mti huo na (Pepo). Na Mola MolaWao Wao akawaita: sikuwakataza huokuna waambia kwamba dhahiri? (7:21-22). (7:21-22). kuwaambia kwamba shetani shetani ni adui yenu wa dhahiri?

Hiki kilikuwa kilikuwandio ndiokisa kisa cha cha Nabii Hiki Nabii Adamu Adamu kama kama kinavyoonekana kinavyoonekana kwenye kwa upande upandena na maelezo maelezo kwenyeTorati, Torati,ambacho ambachotumekiweka tumekiweka upande upande kwa yanayopatikana kwenye kwenye Qur’ani yamelinganishwa na yanayopatikana Qur’aniTukufu Tukufunanayote yote yamelinganishwa tumeona jinsi maelezo hayo yalivyopotoshwa ndani ya Torati kutokana na tumeona jinsi maelezo hayo yalivyopotoshwa ndani ya Torati na ukweli na yamepata sura ya ajabu na ya kuchekesha. kutokana na ukweli na yamepata sura ya ajabu na ya kuchekesha.

Tunazipekua kurasa za Torati na kujanahatua na kufikia Tunazipekua kurasa za Torati kujachache hatuambele chache mbele kisa cha Nabii Lut na kukuta kwamba binti zake Lut walimfanya anywe na kufikia kisa cha Nabii Lut na kukuta kwamba binti zake Lut pombe na akalala nao na wakawa wajawazito. Haya ndio maneno ya walimfanya anywe pombe na akalala nao na wakawa wajawazito. Tawrat:

Haya ndio maneno ya Tawrat:

“Basi hao binti wote wawili wa Lutu wakapata mimba kwa baba yao.Yule mkubwa akamzaa mwana, akamwita jina lake Moabu; huyo ndiye baba wa Wamoabi, hata leo.35Na yule mdogo naye akazaa mwana akamwita jina lake Benamu; huyo ndiye baba wa Waamoni hata leo.” (Mwanzo; 19:36-38) 3/1/2016 Tunaendelea mbele na kuzikunjua kurasa na kukikuta kisa cha Nabii

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 35

12:46:42 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Basi hao binti wote wawili wa Lutu wakapata mimba kwa baba yao.Yule mkubwa akamzaa mwana, akamwita jina lake Moabu; huyo ndiye baba wa Wamoabi, hata leo. Na yule mdogo naye akazaa mwana akamwita jina lake Benamu; huyo ndiye baba wa Waamoni hata leo.” (Mwanzo; 19:36-38) Tunaendelea mbele na kuzikunjua kurasa na kukikuta kisa cha Nabii Yaquub. Tunakuta kwamba alipigana mieleka na mtu mwenye nguvu sana usiku kucha hadi kupambazuka kwa siku na kisha akapata jina la Israili.28 Haya hapa ndio maneno ya Torati: “Yakobo akakaa peke yake; na mtu mmoja akashindana naye mweleka hata alfajiri. Naye alipoona ya kuwa hamshindi, alimgusa panapo uvungu wa paja lake; ukateguka uvungu wa paja la Yakobo alipokuwa akishindana naye. Akasema, Niache, niende, maana kunapambazuka. Akasema, Sikuachi usiponibariki. Akamwuliza, Jina lako n’nani? Akasema, Yakobo. Akamwambia, Jina lako hutaitwa tena Yakobo, ila Israeli, maana umeshindana na Mungu, na watu, nawe umeshinda. Yakobo akamwuliza, akasema, Niambie, tafadhali, jina lako? Akasema, Kwa nini waniuliza jina langu? Akambariki huko. Yakobo akapaita mahali pale, Penueli, maana alisema, Nimeonana na Mungu uso kwa uso, na nafsi yangu imeokoka.” (Mwanzo; 32:24-30) Tunaendelea mbele zaidi na Sura ya 32 ya Kitabu cha Kutoka na tunasoma kama ifuatavyo: “Hata watu walipoona ya kuwa Musa amekawia kushuka katika mlima, wakakusanyana wakamwendea Haruni, wakamwambia, Haya! katufanyizie Miungu itakayokwenda mbele yetu, kwa maana Musa huyo aliyetutoa katika nchi ya Misri hatujui yaliyompata. Haruni akawaambia, Zivunjeni pete za dhahabu zilizo katika masikio ya wake zenu, na wana wenu, na binti zenu, mkaniletee. Watu wote 28

Chini ya kichwa cha maneno “Israel” kutoka kwenye kamusi la Kitabu kitukufu (kwa lugha ya Kiajemi) “Israel” maana yake ni mtu ambaye ni mshindi dhidi ya Mungu. 36

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 36

3/1/2016 12:46:43 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

wakazivunja pete za dhahabu zilizo katika masikio yao, wakamletea Haruni. Akaipokea mikononi mwao akaitengeneza kwa patasi, akaifanya iwe sanamu ya ndama kwa kuiyeyusha; nao wakasema, Hiyo ndiyo miungu yako, Ee Israeli, iliyokutoa katika nchi ya Misri. Naye Haruni alipoona jambo hili, akajenga madhabahu mbele yake; Haruni akatangaza akasema, Kesho itakuwa sikukuu kwa Bwana. (Kutoka; 32:1-5). Qur’ani Tukufu hata inatuambia hivyo inatuambia kwamba Saamirii Qur’ani Tukufu hata hivyo kwamba Saamirii aliushawishi Qur’ani Tukufu hata hivyo inatuambia kwamba Saamirii aliushawishi aliushawishi umma huo kwenye upotovu huu, na Haarun aliwashuri umma huo kwenye upotovu huu, na Haarun aliwashuri dhidi ya kitendo umma huo kwenye upotovu huu, na Haarun aliwashuri dhidi ya kitendo hiki lakini Wana wa hawakumpa hawakumsikiliza dhidi ya kitendo hikiIsraili lakini Wana wamasikio Israili yao, hawakumpa masikio hiki lakini Wana wa Israili hawakumpa masikio yao, hawakumsikiliza kabisa. yao, hawakumsikiliza kabisa. kabisa. Qur’ani Tukufu inasema: Qur’ani Tukufu inasema: Qur’ani Tukufu inasema: …ã&©! #Y‰|¡y_ WξôfÏã öΝßγs9 ylt÷zr'sù …ã&©! #Y‰¡ | y_ Wξf ô Ïã öΝγ ß s9 ylt ÷zr'sù

∩∇∠∪ ‘“ÍÉΔ$¡¡9$# ’s+ø9r& y7Ï9≡x‹s3sù $yγ≈oΨøùx‹s)sù ……” ∩∇∠∪ ‘“Í ÉΔ$¡¡9$# ’s+9ø r& y79Ï ≡x‹s3sù $yγ≈oΨøùx‹s)sù ……” “ ….. 4©y›θãΒ çμ≈s9Î)uρ öΝà6ßγ≈s9Î) !#x‹≈yδ (#θä9$s)sù ‘Ö #uθäz “ ….. 4©y›θãΒ çμ≈s9Î)uρ öΝà6ßγ≈s9Î) !#x‹≈yδ (#θä9$s)sù ‘Ö #uθäz

“…..Basi kadhalika Msamaria Msamaria akatupa. akatupa. Akawaundia Akawaundia “…..Basi tukaitupa tukaitupa na na kadhalika “…..Basi tukaitupa na kadhalika MsamariaHuyu akatupa. Akawaundia ndama, kiwiliwili chenye sauti. Wakasema: ndiye Mungu wa wa ndama, kiwiliwili chenye sauti. Wakasema: Huyu ndiye Mungu ndama, kiwiliwili chenye sauti. Wakasema: Huyu ndiye Mungu wa Musa,…..” (20:87-88). Musa,…..” (20:87-88). Musa,…..” (20:87-88). ‘ÏΡθãèÎ7¨?$$sù ß⎯≈oΗ÷q§9$# ãΝä3−/u‘ ¨βÎ)uρ ( ⎯ÏμÎ/ ΟçF⊥ÏFèù $yϑ¯ΡÎ) Θ É öθs)≈tƒ ã≅ö6s% ⎯ÏΒ ãβρã≈yδ öΝçλm; tΑ$s% ‰ ô s)s9uρ ‘ÏΡθãèÎ7¨?$$sù ß⎯≈oΗ÷q§9$# ãΝä3−/u‘ ¨βÎ)uρ ( ⎯ÏμÎ/ ΟçF⊥ÏFèù $yϑ¯ΡÎ) Θ É öθs)≈tƒ ã≅ö6s% ⎯ÏΒ ãβρã≈yδ öΝçλm; tΑ$s% ô‰s)s9uρ ∩®⊇∪ 4©y›θãΒ $uΖø‹s9Î) yìÅ_ötƒ © 4 ®Lym t⎦⎫ÏÅ3≈tã Ïμø‹n=tã yyuö9¯Ρ ⎯s9 #( θä9$s% ∩®⊃∪ “ÌøΒr& #( þθãè‹ÏÛr&uρ ∩®⊇∪ 4©y›θãΒ $uΖø‹s9Î) yìÅ_ötƒ 4©®Lym t⎦⎫ÏÅ3≈tã Ïμø‹n=tã yyuö9¯Ρ ⎯s9 (#θä9$s% ∩®⊃∪ “ÌøΒr& (#þθãè‹ÏÛr&uρ

“Na hakiki Harun alikwisha waambia kabla yake: Enyi watu “Na hakiki Harun alikwisha waambia kabla yake: Enyihiki. watu wangu! “Na hakiki Harun alikwisha waambia yake: Enyi watu wangu! Hakika ninyi mmetiwa mtihani tukabla kwa kitu Na kwa Hakika ninyi mmetiwa mtihani tu kwa kitu hiki. Na kwa hakika wangu! Hakika ninyi mmetiwa mtihani tu kwa kitu hiki. Na hakika Mola Wenu ni Mwingi wa rehema. Basi nifuateni na kwa mtii Mola ni Mwingi rehema. nifuateni mtii amri hakika Mola Wenu niwa Mwingi waBasi rehema. Basinanifuateni nayangu. mtii amriWenu yangu. Wakasema: Hatutaacha kumwabudu mpaka Musa Wakasema: Hatutaacha kumwabudu Musa atakaporejea amri yangu. kwetu.” Wakasema: Hatutaacha mpaka kumwabudu mpaka Musa atakaporejea (20:90-91). atakaporejea kwetu.” (20:90-91). kwetu.” (20:90-91). Katika kurasa zilizotangulia tumetaja mifano miwili ya ubadilishaji Katika kurasaKatika zilizotangulia tumetaja mifano miwili ya ubadilishaji katika Torati. mojawapo, mambo yasiyofaa yamesemwa kuhusu 37 katika Torati. Katika mojawapo, mambo yasiyofaa yamesemwa kuhusu Mwenyezi Mungu Mtukufu na katika mwingine, mambo ya kuaibisha Mwenyezi Mungu mwingine, mambo ya kuaibisha yamehusishwa na Mtukufu Manabii na wakatika Mwenyezi Mungu. Mbali na hayo yamehusishwa na Manabii wa Mwenyezi Mungu. Mbali na hayo yaliyotajwa hapo juu, kuna ushahidi mwingine mwingi wa ubadilishaji yaliyotajwa hapo juu, kuna ushahidi mwingine mwingi wa ubadilishaji

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 37

3/1/2016 12:46:43 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Katika kurasa zilizotangulia tumetaja mifano miwili ya ubadilishaji katika Torati. Katika mojawapo, mambo yasiyofaa yamesemwa kuhusu Mwenyezi Mungu Mtukufu na katika mwingine, mambo ya kuaibisha yamehusishwa na Manabii wa Mwenyezi Mungu. Mbali na hayo yaliyotajwa hapo juu, kuna ushahidi mwingine mwingi wa ubadilishaji katika Torati na wataalamu na wanachuoni wameyachunguza mambo haya katika maandishi yao na wametoa maelezo ya kina kuyahusu hayo. Kwa mfano, Hujjatul-Islam Sheikh Muhammad Jawaad Balaaghi ameyaainisha katika vitabu vyake vyenye majina ‘Ar-Rihlatul Madrasiyyah’ na ‘Al-Hudaa ila DinilMustafaa. Yeye huyu, pamoja na wanachuoni wengine wa Kiislamu wamethibitisha ubadilishaji katika Maagano mawili hayo katika hotuba zao za kihistoria na zenye maelezo kwa kina na Daktari wa Kimarekani, Dkt. Hawkes amezigusia katika kamusi ya Biblia (chini ya kichwa cha maneno ‘Evangel’) na vilevile katika utangulizi wa kitabu hicho na amejaribu kuondoa matatizo hayo na kuyatolea majibu, lakini hakufanikiwa katika juhudi zake. Ili kuukamilisha mjadala huu, tunatoa hapa chini sampuli ya mabadiliko na ugeuzaji uliofanywa katika Mlango wa 33 wa “Kumbukumbu la Torati” kutoka kwenye matoleo matatu ya Torati suala la dhahiri kabisa la kucheza na maandiko. i.

Nakala ya usawazishaji, kama ilivyotafsiriwa na Mchungaji Robinson kutoka kwenye ile ya asili katika lugha ya Kiebrania kwenda kwenye Kiyunani na kuchapishwa mjini London na Richard Watson mnamo mwaka 1839 A.D.

Sura ya 33: “Hii ndio baraka ya Musa, huyo mtu wa Mungu alivyowabarikia wana wa Israeli kabla ya kufa kwake, Akasema: Bwana alitoka 38

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 38

3/1/2016 12:46:43 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Sinai, Akawaondokea kutoka Seiri; Aliangaza katika kilima cha Parani, Akaja Meribath-kadeshi. Upande wa mkono wake wa kuume palikuwa na sheria ya moto-moto kwao. Hakika awapenda hayo makabila ya watu; Watakatifu wake wote wamo mkononi mwako, Nao waliketi miguuni pako; Wakapokea kila mmoja katika maneno yako. Musa alituagiza Torati, Ni urithi kwa mkutano wa Yakobo.” (Kumbukumbu la Torati; 33:1-4). ii. Nakala ya usawazishaji ambayo ilichapishwa mjiini London na Richard Watson mnamo mwaka 1831 A.D. na ilitegemea kwenye ile nakala iliyochapishwa Roma mwaka 1671 A.D. kwa manufaa ya masinagogi yalikuwa upande wa mashariki.29 iii. Nakala ya usawazishaji iliyochapishwa na American Press, Beirut mnamo mwaka 190830 Mabadiliko yaliyotokea kwenye sehemu hii ya maandiko na sababu zao yametajwa hapa chini: Vipengee vya 1 hadi 4 vya sura hii vinasema kwamba kabla ya Musa mwana wa Imrani hajafariki, yeye alitaja sehemu tatu ambako Mwenyezi Mungu amedhihirisha sheria Yake na hizi ni pamoja na zifuatazo: a.

Sinai, yaani ile sehemu ambayo Mwenyezi Mungu alishusha sheria Yake kwa Nabii Musa  katika umbo la Tawrat na anaifafanua katika kipengee cha 4 kama urithi kwa

K ipengee cha tatu cha Sura hii ya Torati ni kuhusu wale watu ambao walikuwa na mwisho wa Mitume na kuna uwezekano ni kwa mujibu wa maana ya aya ifuatayo: “Muhammad, Mtume wa Mwenyezi Mungu, na walio pamoja naye, wana nguvu mbele ya makafiri, na wanahurumiana wao kwa wao. Utawaona wakirukuu na kusujudu wakitafuta fadhila za Mwenyezi Mungu. Alama zao zi katika nyuso zao, kwa athari ya kusujudu. Huu ndio mfano wao katika Tawrati…..” (48:29). 30 Mtiririko wa maneno katika chapa ya New York (1867) nayo ni sawa na hiyo hiyo. 29

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 39

3/1/2016 12:46:44 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mkutano wa Yakobo. Hivyo sheria hii ni makhsusi kwa wana wa Israili. b.

Seir au Saeir: Ni ardhi ileile ambamo milima inayoizunguka Jerusalemu ndimo ilimo, kama ilivyoelezwa katika Kamusi la Biblia chini ya neno ‘Seir’ na katika Mu’jamul Buldaan chini ya neno ‘Saeir.’ Ni mahali papohapo ambapo sheria ya Injili (Evangel) ilikuwa imetolewa na Musa.

Mlima Faaraan: Kama ilivyotajwa katika Sura ya 21 ya Kitabu cha Mwanzo ndani ya Tawrat, Faaraan (au Paran) ni mahali ambapo Nabii Ibrahim alimpeleka Hajar na Ismaili kwa maombi ya Sarah na katika sehemu ya 21 humo, imesemekana hivi kuhusu Ismaili:

“Akakaa katika jangwa la Parani; mama yake akamtwalia mke katika nchi ya Misri.” Na inakubalika kwa jumla kwamba baada ya kutoka kwenye nyumba ya Ibrahim, Ismaili na Hajar waliishi mjini Makkah na walibakia hapo mpaka wakati wa vifo vyao, na makaburi yao ndani ya Hajar Ismaili yanajulikana vema hadi leo hii. Hivyo Mlima Faaraan unapaswa kuwa ni mmoja wa milima iliyoko karibu na Makkah, kama ilivyoelezwa na wana leksikolojia (wasawidi kamusi) wote katika makamusi chini ya neno ‘Faaraan’ (Ya’qut katika Mu‘jamul Buldaan, Ibn Mundhiir katika Lisaanul ‘Arab, Firuzabadi katika Qamus na Zubaydi katika Taajul Uruus). Na kuhusu sifa za sheria ambayo ilishuka kwenye mlima wa Faaraan na ubora wa amri ya Mwenyezi Mungu ambao unajitokeza humo, kwa mujibu wa tafsiri ya Mchungaji Robinson, hayo ni kama ifuatavyo: “Anang’ara kutoka mlima Parani na amekuja pamoja na watakatifu elfu kumi na amewajia na sheria kali. Anayapenda 40

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 40

3/1/2016 12:46:44 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

makabila. Watakatifu wake wamo mkononi mwake na wanaketi chini miguuni mwake; kila mmoja atalipokea neno lake.” Katika nakala iliyochapwa kutoka kwenye nakala ya Kirumi maneno yako kama ifuatavyo: “Anatokeza kutoka mlima Faaraani na kuna maelfu ya watakatifu pamoja naye. Katika mkono wake wa kulia kuna sheria “Anatokeza Faaraani kutoka mlima Faaraani nayakuna maelfu ya watakatifu “Anatokeza kutoka na kuna maelfu kali. mlima Anayapenda makabila. Usafi wote nawatakatifu Watakatifu vimo kwenye pamoja naye. Katika mkono wake wa kulia kuna sheria kali. pamoja naye. Katika mkono wake wa kulia kuna sheria kali. mkono wakemakabila. na wanakuja karibu naWatakatifu miguu yake na wanapokea amri Anayapenda Usafi wote na vimo Anayapenda makabila. Usafi wote na Watakatifu vimo kwenye mkono kwenye mkono kutoka kwake.” wake na wanakuja na wanapokea miguu yakeamri na wanapokea amri kutoka wake na wanakuja karibu na miguukaribu yake na kutoka kwake.” kwake.” Ule mng’aro kutoka mlima Faaraan unaendana na kushuka kwa sheria ya Qur’ani Tukufu juu ya waunaendana mwisho wa Mitume, Muhammad Ule mng’aro kutoka unaendana mlima Faaraan kushuka kwa sheria Ule mng’aro kutoka mlima Faaraan na kushuka kwa na sheria  kwa sababu ilishushwa kwake katika pango la Hira katika ya Qur’ani Tukufu juuwa ya Mitume, wa mwisho wa Mitume, Muhammad �mlima kwa ya Qur’ani Tukufu juu ya wa mwisho Muhammad � kwa Faaraan amabao upo karibu na Makkah. Na alikuwa ni Mtukufu sababu ilishushwa kwake katika pango la Hira katika mlima Faaraan sababu ilishushwa kwake katika pango la Hira katika mlima Faaraan amabao upoambaye karibu naalikuwa Makkah. Na alikuwa ni Mtukufu Mtume � Mtume aliwasili mjiniMtume Makkah na watu amabao upo karibu na  Makkah. Nabaadae ni Mtukufu � pamoja ambaye baadae aliwasili mjini Makkah pamoja na watu na ambaye baadae elfu aliwasili mjini pamoja na watuNa elfualikuwa kumi nani elfu kumi na Makkah wakaiteka Makkah. yeyekumi ambaye wakaiteka Makkah. Na alikuwa ni yeye ambaye mkononi mwake mna wakaiteka Makkah. Na alikuwa ni yeye ambaye mkononi mwake mna mkononi mwake mna sheriayakali, yaani ilenisheria ya vita (Jihadi ni sheria kali, yaani ile (Jihadi sheria ni vita (Jihadi sehemu sheria kali, yaani ile sheria ya vita sehemu ya lazima ya ya lazima ya sehemu ya ya Shari’ah sheria ya Kiislamu). Ni ambaye Mtukufu Shari’ah – lazima sheria Ni ya Kiislamu).–Mtume Ni Mtukufu Mtume � Shari’ah – sheria ya Kiislamu). Mtukufu � ambaye Mtume ambaye makabila auvilevile mikusanyiko ya watu. anayapenda makabilaanayapenda au ya watu. Imesemekana vilevile anayapenda makabila au mikusanyiko ya mikusanyiko watu. Imesemekana ndani ya Qur’ani: ndani ya Qur’ani:Imesemekana vilevile ndani ya Qur’ani: ∩⊇⊃y‘∠∪ωš⎥  Î) š≈oΨù=y™ö‘r& !$tΒuρ ∩⊇⊃∠∪ ⎥ š ⎫Ïϑn=≈yèù=Ïj9 πZ tΗôq Î)  š ⎫Ïϑ≈oΨn=≈yù=èy™ù=Ïj9ö‘r&πZ !$tΗôq tΒuρy‘ ω

“Na“Na hatukukutuma ilailauwe rehema kwawote.” walimwenguwote.” wote.” “Na hatukukutuma ilahatukukutuma uwe ni rehema kwanini walimwengu uwe rehema kwa walimwengu (21:107). 21:107). (21:107). u sYò2r&

⎯ £ Å3≈s9uρÄ

u #\sYò2 ƒÉ‹tΡuρr&

⎯ £ #ZÅ3 ±o0 ¨ Äω  uρÎ) Ï±≈s9o0uρ ¨ Ä #\ƒÉ$¨‹Ψ=ÏtΡj9uρ πZ #Z©ù!$ÏŸ2  $¨Î)Ψ=Ïj9 y7πZ≈oΨ©ùù=!$y™Ÿ2 ö‘r& !$tΒω

7 y ≈oΨù=y™ö‘r&

!$tΒuρ

∩⊄∇∪Ζšχ ∩⊄∇∪ šχθßϑn=ôètƒ Ÿω ¨$¨ 9$# θßϑn=ôètƒ Ÿω ¨$¨Ζ9$#

“Na hatukukutuma ila kwa watu wote, uwe mtoaji bishara

“Namuonyaji,lakini hatukukutuma ila kwa wote, uwe mtoaji bishara na “Na hatukukutuma ila kwa watu watu wote, uwewatu mtoaji bishara na na wengi hawajui.” (34:28). muonyaji,lakini watu wengi hawajui.” (34:28). muonyaji,lakini watu wengi hawajui.” (34:28). 41

Kutokeza mng’aro kwa hakika kunahusika na kuteuliwa Kutokeza huku na mng’arohuku huu na kwa hakika huu kunahusika na kuteuliwa kwa Mtukufu Mtume Muhammad � kwenye kazi kwa Mtukufu Mtume Muhammad � kwenye kazi ya utume na sio ya kwautume na sio kwa 49 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 41

49 3/1/2016 12:46:44 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kutokeza huku na mng’aro huu kwa hakika kunahusika na kuteuliwa kwa Mtukufu Mtume Muhammad  kwenye kazi ya utume na sio kwa mwingineo yeyote yule, kwa sababu Nabii Musa . alikuja pamoja na ndugu yake; na Nabii Isa (Yesu)  alikuja na wanafunzi wachache na haya maneno: “Na alikuja na watakatifu elfu moja” hayamhusu yeyote kati yao hawa. Na kadhalika sio kweli kuhusu Yesu kwamba kuna sheria kali mkononi mwake. Na pia haihusiki kwa Musa, ambaye alikuja na sheria ambayo hususan ilimaanishwa kwa wana wa Israili na mkusanyiko wa Yakobo, kwamba aliyapenda makabila. Ilikuwa ni kwa sababu hizi kwamba mabadiliko yalifanywa ndani ya nakala kadhaa za Tawrati kama inavyoonyeshwa hapa chini: Tafsiri ya Robinson

Msitari wa kwanza Alikuja na wafuasi wa karibu elfu kumi

Msitari wa pili Na akaleta mkononi mwake sheria kali kwa ajili yao.

Msitari wa tatu Anayapenda makabila

Kirumi

Na pamoja naye wapo maelfu ya watakatifu

Na mkononi mwake kuna sheria kali

Anayapenda makabila

American Press, American Press, Beirut

Na alikuja kutoka kwenye vilele vya Jerusalem.

Na katika mkono wake wa Hivyo analipenda kulia kuna moto wa sheria kabila. kwa ajili yao.

Katika msitari wa kwanza, haya maneno ‘alikuja na wafuasi elfu kumi’ yamebadilishwa kwa maneno ‘na pamoja naye wapo maelfu ya watakatifu’ na hatimaye kifungu hiki cha maneno kimebadilishwa na maneno ‘Na alikuja kutoka kwenye vilele vya Jerusalem’ ili kwamba haya mabadiliko ya mwisho yaweze kukubaliana na ujio wa Yesu.

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 42

3/1/2016 12:46:44 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Katika mstari wa pili, maneno ‘sheria kali’ yamegeuzwa na kuwa ‘moto wa sheria’ ili isikubaliane na yale ya ‘sheria ya vita’ na yasiweze kutumika kwa Shari’ah ya Mtume wa Mwisho, Muhammad Katika mstari wa pili, maneno ‘sheria na kali’ yamegeuzwa na kuwa ‘moto atika mstari wa pili, maneno ‘sheria kali’ yamegeuzwa kuwa ‘moto . wa sheria’ ili isikubaliane na yale ya ‘sheria ya vita’ na yasiweze

a sheria’ ili isikubaliane na yale ya ‘sheria ya vita’ na yasiweze kutumika kwa Shari’ah Mtume Mwisho, �. ambalo Katika mstari wa ya tatu nenowa‘makabila’ au ‘mataifa’ utumika kwa Shari’ah ya Mtume wa Mwisho, Muhammad �. Muhammad

lilikuwa katika mfumo wa wingi limebadilishwa na neno ‘kabila’

Katika mstari wa tatu au neno ‘makabila’ au lilikuwa ‘mataifa’ ambalo lilikuwa atika mstari waambalo tatu neno ‘mataifa’ ambalo liko‘makabila’ katika mfumo wa umoja ili liweze kutumika kwaliko mtu katika mfumo wa wingi limebadilishwa na nenoliko ‘kabila’ ambalo atika mfumo wa wingi limebadilishwa na neno ‘kabila’ ambalo mwingine mbali ya yule ili wa mwisho wa Mitume. katika ili mfumo umoja liweze mtu mwingine mbali atika mfumo wa umoja liwezewakutumika kwa mtukutumika mwinginekwa mbali ya yule wa mwisho wa Mitume. a yule wa mwisho waHii Mitume. ilikuwa ni mifano michache ya mabadiliko hayo, ambayo

yalitokea kwenye ummah zilizopita. Hata hivyo, kwa namnayalitokea Qur’ani Hii michache ilikuwa niya mifano michache yaambayo mabadiliko hayo, ambayo ii ilikuwa ni mifano mabadiliko hayo, yalitokea inavyohusika, Mwenyezi Mungu ametangaza kwamba hakuna kwenye ummah zilizopita. Hata hivyo, kwa namna Qur’ani wenye ummah zilizopita. Hata hivyo, kwa namna Qur’ani inavyohusika, Mwenyezi Mungu ametangaza kitakachokuja ambacho kitaifanya kuwa ni hakuna uongo.kwamba Anasema:hakuna avyohusika, Mwenyezi Mungu ametangaza kwamba kitakachokuja ambacho kitaifanya kuwa ni uongo. Anasema: takachokuja ambacho kitaifanya kuwa ni uongo. Anasema:

. ÏΒ ≅ ã ÏÜ∩⊆⊇≈t7∪ø9$# Ö“μÏ ƒÌ“‹Ïã “tã ë=≈tGÅ3s9 …çμ¯ΡÎ)uρ ……” ρ Ïμ÷ƒy‰tƒ È⎦÷⎫t/ ⎯ . ÏΒ Ÿω≅ ã uρÏÜ≈tμÏ 7÷ƒø9y‰ $# tƒμÏ ‹ÏÈ⎦?ù'÷⎫tƒt/ ω ⎯ t ?ù'tƒ ë=ω≈tGÅ3s9 …ç∩⊆⊇ μ¯Ρ∪)Î uρ Ö“ƒÌ……” 7 ? ŠÏ( ⎯ÏΗxqμÏΟ A ù=yz ŠÅ3ym ô ÏΒ ô⎯ÏΒô⎯ÏiΒ ×≅ƒÍ”∴s? ( ⎯ÏμÏù=yz ⎯ ∩⊆⊄∪ ‰ 7 ŠÏΗxq Ο A ŠÅ3ym ô⎯ÏiΒ ∩⊆⊄∪ ×≅ƒÍ”∴s‰

“Nanihayo hayo bilachenye shaka ni ni Kitabu chenye nguvu. Hautakifikia upotovu “Na bila shaka Kitabu chenye nguvu. Hautakifikia upotovu Na hayo bila shaka Kitabu nguvu. Hautakifikia upotovu mbele yake wala nyuma yake. Kimeteremshwa na Mwenye hikma, mbele yake nyuma yake. na Kimeteremshwa na Mwenye hikma, bele yake wala nyuma yake.wala Kimeteremshwa Mwenye hikma, Msifiwa.” (41:41-42). Msifiwa.” (41:41-42). Msifiwa.” (41:41-42).

Mwenyezi Mungu Mwenyewe amefanya kwamba NaNa Mwenyezi Mungu Mwenyewe amefanya ifahamike kwamba Yeye a Mwenyezi Mungu Mwenyewe amefanya ifahamike kwamba Yeyeifahamike Mwenyewe ndiyewa Mlinzi na hiki. Mlezi wa Kitabu hiki. Mwenyezi Mungu Mwenyewe ndiye Mlinzi na Mlezi waMungu Kitabu hiki. Mwenyezi wenyewe ndiyeYeye Mlinzi na Mlezi Kitabu Mwenyezi anasema: nasema: Mungu anasema: ∩®∪ β t θÝàÏ≈ptm: …çμs9 $¯ΡÎ)uρ ∩®∪ t ø.Ïe%tβ !$#θÝ$uà Ζø9Ï¨“≈ptΡtm:ß⎯…çøtwΥμs9$¯$¯ΡΡÎ)Î)uρ tø.Ïe%!$# $uΖø9¨“tΡ ß⎯øtwΥ $¯ΡÎ)

“Hakika tumeuteremsha huu, na hakika hakika Sisi Sisi ndio ndio “Hakika Sisi Sisiukumbusho tumeuteremsha ukumbusho huu, na Hakika Sisi tumeuteremsha huu, ukumbusho na hakika Sisi ndio tuulindao.” (15:9). tuulindao.” (15:9). ulindao.” (15:9). 51

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 43

51 43

3/1/2016 12:46:45 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Katika mahali pengine, Yeye swt. ametangaza kwamba hata

Katika mahaliWake pengine, swt. ya ametangaza huyo Mtume hanaYeye mamlaka kuhusishakwamba jambo hata lolotehuyo kwa Katika mahali pengine, Yeyeya swt. ametangaza kwamba hata huyo Mtume Wake hana mamlaka kuhusisha jambo lolote kwa Mwenyezi Mwenyezi Mungu na kumzulia kitu chochote cha uongo juu Yake. Mtume hana mamlaka ya kuhusisha kwa Mwenyezi MunguWake na kumzulia kitu chochote cha jambo uongo lolote juu Yake. Mwenyezi Mwenyezi Mungu anasema: Mungu na kumzulia kitu chochote cha uongo juu Yake. Mwenyezi Mungu anasema: Mungu anasema: μç ÷ΖÏΒ $tΡõ‹s{V{ ∩⊆⊆∪ ≅ È ƒÍρ$s%F{$# Ù u ÷èt/ $oΨø‹n=tã Α t §θs)s? θö s9uρ ∩⊆⊂∪ ⎦ t ⎫ÏΗs>≈yèø9$# Éb>§‘ ⎯ÏiΒ ×≅ƒÍ”∴s? μç ÷ΖÏΒ $tΡõ‹s{V{ ∩⊆⊆∪ ≅ È ƒÍρ$s%F{$# Ù u ÷èt/ $oΨø‹n=tã tΑ§θs)s? θö s9uρ ∩⊆⊂∪ t⎦⎫ÏΗs>≈yèø9$# b> É §‘ ⎯ÏiΒ ×≅ƒÍ”∴s? t ⎫Ï?uθø9$# çμ÷ΖÏΒ $uΖ÷èsÜs)s9 Ν § èO ∩⊆∈∪ È⎦⎫Ïϑu‹ø9$$Î/ ∩⊆∠∪ t⎦⎪Ì“Éf≈ym çμ÷Ζtã >‰tnr& ô⎯ÏiΒ Οä3ΖÏΒ $yϑsù ∩⊆∉∪ ⎦ § èO ∩⊆∈∪ È⎦⎫Ïϑu‹ø9$$Î/ ∩⊆∠∪ t⎦⎪Ì“Éf≈ym çμ÷Ζtã ‰ > tnr& ô⎯ÏiΒ Οä3ΖÏΒ $yϑsù ∩⊆∉∪ t⎦⎫Ï?uθø9$# μç ÷ΖÏΒ $uΖ÷èsÜs)s9 Ν

"Niuteremsho uteremshoutokao utokao kwa Mola walimwengu Nakama lau “Ni kwa Mola wa wa walimwengu wote.wote. Na lau "Ni uteremsho utokao kwa ya Mola wa walimwengu wote. Na lau kama angelituzulia baadhi maneno, Bila shaka tungelimshika angelituzulia baadhi ya maneno, Bila shaka tungelimshika kwa kama angelituzulia baadhi ya maneno, Bila tungalimkata shaka tungelimshika kwa mkono wa Kisha kulia. Kisha kwa tungalimkata hakika mshipa mkono wa kulia. kwa hakika mshipa mkubwa kwa mkono wa kulia. Kisha kwa hakika tungalimkata mshipa mkubwa wa moyo! Na hakuna katika ninyi ambaye angeliweza wa moyo! Na hakuna ambaye kutuzuia mkubwa moyo! Na katika hakunaninyi katika ninyiangeliweza ambaye angeliweza kutuzuia wa naye.” (69:43-47) naye.” (69:43-47) kutuzuia naye.” (69:43-47) NaNa kwakwa maramara nyingine tena Mwenyezi Mungu Mungu amedokezea kwenye nyingine tena Mwenyezi amedokezea Na kwalamara nyingine tena Mwenyezi Mungu amedokezea kwenye jambo kwamba kama ataiondoa Qur’ani, basi Mtume atakuwa hana kwenye lakama kwamba kama ataiondoa Qur’ani, basi Mtume jambo lajambo kwamba ataiondoa basikufanyia Mtume atakuwa hana mamlaka atakayokuwa amebakiaQur’ani, nayo ya kazi yoyote. atakuwa hana mamlakaamebakia atakayokuwa nayokazi ya yoyote. kufanyia mamlaka nayo amebakia ya kufanyia Mwenyeziatakayokuwa Mungu anasema: Mwenyezi Mungu anasema: kazi yoyote. Mwenyezi Mungu anasema: ∩∇∉∪ ¸ξ‹Å2uρ $uΖøŠn=tã ⎯ÏμÎ/ y7s9 ß‰ÅgrB Ÿω §ΝèO y7ø‹s9Î) !$uΖøŠm y ÷ρr& ü“Ï%©!$$Î/ ¨⎦t⎤yδõ‹uΖs9 $oΨø⁄Ï© ⎦È⌡s9uρ ∩∇∉∪ ¸ξ‹Å2uρ $uΖøŠn=tã ⎯ÏμÎ/ y7s9 ß‰ÅgrB Ÿω §ΝèO y7ø‹s9Î) !$uΖøŠym÷ρr& ü“Ï%©!$$Î/ ¨⎦t⎤yδõ‹uΖs9 $oΨø⁄Ï© ⎦È⌡s9uρ “Na tungelipenda, tungeliyaondoa tuliyokupa wahyi; kisha “Na tungelipenda, tuliyokupa wahyi; kisha usingelipata wakilitungeliyaondoa watungeliyaondoa haya juu Yetu. (17-86). “Na tungelipenda, tuliyokupa wahyi; kisha usingeliusingelipata wakili wa haya juu Yetu. (17-86). pata wakili wa haya juu Yetu. (17-86). Katika mahali pengine ametamka kwamba majini na watu hawana Katika mahali pengine ametamka kwamba majini namajini watu hawana Katika mahali pengine ametamka na watu uwezo wa kutengeneza kitabu kama Qur’ani.kwamba Anasema: uwezo wa kutengeneza kitabu kama Qur’ani. Anasema: hawana uwezo wa kutengeneza kitabu kama Qur’ani. Anasema: β t θè?ù'tƒ ω Ÿ β È #u™öà)ø9$# #x‹≈yδ ≅ È ÷VÏϑÎ/ (#θè?ù'tƒ βr& ’ # n?tã ⎯  Éfø9$#uρ § ß ΡM}$# M Ï yèyϑtGô_$# ⎦ È È⌡©9 ≅è%

∩∇∇∪ 52#ZÎγsß <Ù÷èt7Ï9 öΝåκÝÕ÷èt/ šχ%x. öθs9uρ ⎯Ï&Î#÷WÏϑÎ/ 52

“Sema: Lau wangelikusanyika watu na majini ili walete mfano wa 44 hii Qur’ani, basi hawaleti mfano wake, hata wakisaidiana wao kwa wao.” (17-88) Mwenyezi Mungu amewalingania watu kwenye Qur’ani na akaitangaza

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 44

3/1/2016 12:46:46 PM

tβθè?ù'tƒ ω Ÿ β È #u™öà)ø9$# #x‹≈yδ ≅ È ÷VÏϑÎ/ #( θè?ù'tƒ βr& ’ # n?tã ⎯  Éfø9$#uρ § ß ΡM}$# M Ï yèyϑtGô_$# ⎦ È È⌡©9 ≅è%

∩∇∇∪ #ZÎγsß Ù < ÷èt7Ï9 Ν ö åκÝÕ÷èt/ šχ%x. θö s9uρ ⎯Ï&Î#÷WÏϑÎ/

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Sema: Lau Lau wangelikusanyika wangelikusanyika watu watu na na majini majini ili ili walete walete mfano mfano wa “Sema: hii hata wakisaidiana wakisaidiana wao wao kwa kwa hii Qur’ani, Qur’ani, basi hawaleti mfano wake, hata wao.” (17-88) wao.” (17-88)

Mwenyezi Mungu amewalingania watuQur’ani kwenye Qur’ani na Mwenyezi Mungu amewalingania watu kwenye na akaitangaza akaitangaza ni muujiza utokao Kwake ambao wao hawawezi kwamba ni kwamba muujiza utokao Kwake ambao wao hawawezi kutengeneza kitu mfano wake. Yeye Mwenyezi Mungu anasema: kutengeneza kitu mfano wake. Yeye Mwenyezi Mungu anasema: #( θãã÷Š$#uρ ⎯Ï&Î#÷VÏiΒ ⎯ÏiΒ ο; u‘θÝ¡Î/ #( θè?ù'sù $tΡÏ‰ö7tã ’ 4 n?tã $uΖø9¨“tΡ $£ϑÏiΒ = 5 ÷ƒu‘ ’Îû Ν ö çFΖà2 βÎ)uρ #( θè=yèøs? ⎯s9uρ #( θè=yèøs? Ν ö ©9 βÎ*sù

∩⊄⊂∪ ⎦ t ⎫Ï%Ï‰≈|¹ Ν ö çFΖä. χÎ) ! « $# β È ρßŠ ⎯ÏiΒ Νä.u™!#y‰yγä©

∩⊄⊆∪ t⎦⎪ÌÏ≈s3ù=Ï9 ôN£‰Ïãé& ( äοu‘$yfÅsø9$#uρ â¨$¨Ζ9$# $yδßŠθè%uρ ©ÉL©9$# u‘$¨Ζ9$# (#θà)¨?$$sù

“Na ikiwa ikiwa mna shaka (kwa hayo) tuliyomteremshia “Na tuliyomteremshia mtumwa mtumwaWetu, Wetu, basi leteni sura moja iliyo mfano wake, na muwaite mashahidi basi leteni sura moja iliyo mfano wake, na muwaite mashahidi wenu wenu badala ya Mwenyezi Mungu, ikiwa kweli. mnasema kweli. Na badala ya Mwenyezi Mungu, ikiwa mnasema Na msipofanya, msipofanya, na hamtafanya, basi uogopeni moto ambao na hamtafanya, basi uogopeni moto ambao kuni zake nikuni watuzake na ni watu na mawe, uliowekewa makafiri.” ( 2:23-24) mawe, uliowekewa makafiri.” ( 2:23-24)

katika zifuatazo anasema: NaNa katika aya aya zifuatazo YeyeYeye anasema: ΟçF÷èsÜtGó™$# Ç⎯tΒ #( θãã÷Š$#uρ M ; ≈tƒutIøãΒ ⎯Ï&Î#÷VÏiΒ ‘9 uθß™ Î ô³yèÎ/ #( θè?ù'sù ö≅è% ( μç 1utIøù$# χ š θä9θà)tƒ ÷Πr&

t ⎫Ï%Ï‰≈|¹ Ο ó çFΖä. βÎ) ! « $# ÈβρßŠ ⎯ÏiΒ ÄΝù=ÏèÎ/ Α t Ì“Ρé& $! yϑ¯Ρr& #( þθßϑn=÷æ$$sù öΝä3s9 #( θç7ŠÉftFó¡o„ óΟ©9Î*sù ∩⊇⊂∪ ⎦ ∩⊇⊆∪ χ š 53θßϑÎ=ó¡•Β ΟçFΡr& ≅ ö yγsù ( θu èδ ωÎ) tμ≈s9Î) Hω βr&uρ «!$#

“Au Sema: basi basi leteni leteni Sura Sura kumi kumi zilizozuliwa zilizozuliwa “Au wanasema wanasema ameizua? ameizua? Sema: mfano wa hii na waiteni muwawezao badala ya Mwenyezi Mungu mfano wa hii na waiteni muwawezao badala ya Mwenyezi Mungu ikiwa mnasema kweli. Na wasipowaitikia, basi jueni ya kwamba ikiwa mnasema kweli. Na wasipowaitikia, basi jueni ya kwamba imeteremshwa kwa kwaujuzi ujuzi Mwenyezi Mungu, na kwamba imeteremshwa wa wa Mwenyezi Mungu, na kwamba hapana hapana Mola isipokuwa Yeye, basi je, ninyi ni Waislamu? (11:13Mola isipokuwa Yeye, basi je, ninyi ni Waislamu? (11:13-14) 14) Na katika aya zifuatazo, Mwenyezi45 Mungu anaendelea kusema zaidi: ö è% ( çμ1utIøù$# tβθä9θà)tƒ ÷Πr& βÎ) ! « $# β È ρßŠ ⎯ÏiΒ ΟçF÷èsÜtGó™$# ⎯ Ç tΒ #( θãã÷Š$#uρ ⎯Ï&Î#÷VÏiΒ ο; u‘θÝ¡Î/ #( θè?ù'sù ≅ 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 45

3/1/2016 12:46:47 PM

“Au wanasema ameizua? Sema: basi leteni Sura kumi zilizozuliwa mfano wa hii na waiteni muwawezao badala ya Mwenyezi Mungu ikiwa mnasema kweli. Na wasipowaitikia, basi jueni ya kwamba imeteremshwa kwa ujuzi wa Mwenyezi na kwamba UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHIMungu, ZA MTUME hapana Mola isipokuwa Yeye, basi je, ninyi ni Waislamu? (11:1314)

Na katika aya zifuatazo, Mwenyezi Mungu anaendelea kusema

Na katika aya zifuatazo, Mwenyezi Mungu anaendelea kusema zaidi: zaidi:

ö è% ( μç 1utIøù$# β t θä9θà)tƒ ÷Πr& βÎ) ! « $# ÈβρßŠ ⎯ÏiΒ ΟçF÷èsÜtGó™$# Ç⎯tΒ #( θãã÷Š$#uρ ⎯Ï&Î#÷VÏiΒ ο; u‘θÝ¡Î/ #( θè?ù'sù ≅ 7 y Ï9≡x‹x. 4 …ã&é#ƒÍρù's? Ν ö ÍκÌEù'tƒ $£ϑs9uρ ⎯ÏμÏϑù=ÏèÎ/ #( θäÜŠÏtä† óΟs9 $yϑÎ/ #( θç/¤‹x. ö≅t/ ∩⊂∇∪ ⎦ t ⎫Ï%Ï‰≈|¹ ÷Λä⎢Ψä. ∩⊂®∪ ⎥ š ⎫ÏϑÎ=≈©à9$# πè t7É)≈tã χ š %x. # y ø‹x. öÝàΡ$$sù ( Ο ó ÎγÎ=ö6s% ⎯ÏΒ ⎦ t ⎪Ï%©!$# z>¤‹x.

“Je, mfano wake wake “Je, wanasema wanasema ameizua? ameizua? Sema: Sema: basi basi leteni Sura moja mfano na muwaite muwaitemuwawezao muwawezaoasiyekuwa asiyekuwaMwenyezi MwenyeziMungu Munguikiwa ikiwaninyi ninyi na ni ni wakweli. Bali wamekadhibisha wasiyoyajua elimu yake, kabla wakweli. Bali wamekadhibisha wasiyoyajua elimu yake, kabla hauhaujawajia ufafanuzi wake. Kadhalika walikanusha waliokuwa jawajia ufafanuzi wake. Kadhalika walikanusha waliokuwa kabla kabla yao. Basi angalia jinsi ulivyokuwa mwisho wa madhalimu.” yao. Basi angalia jinsi ulivyokuwa mwisho wa madhalimu.” (10:38-9) (10:38-9)

Haya ndio maneno ya Mwenyezi Mungu kuhusu Qur’ani na utafiki wa kina umeyaunga mkono na kuthibitisha kuwa kwao ni maneno ya kweli. Hata hivyo, haiwezekani kwa sasa hivi kuurefusha mjadala huu.31 54 Hata hivyo hatutachunguza baadhi ya simulizi, ambazo madhumuni yake yanapingana na kilichoelezwa hapo juu, na ambazo hatimaye zinazungumza kinyume chake. Riwaya zifuatazo ni baadhi ya mifano hiyo: i.

Yafuatayo yamesimuliwa kutoka kwa Khalifa Umar bin Khattab ndani ya Sahih Bukhari, Sahih Muslim, Sunan Abu Dawuud, Tirmidhiy, Ibn Maajah na Muwata ya Malik (maneno ni ya Sahih Bukhari):

“Mwenyezi Mungu alimteuwa Muhammad kwenye kazi ya Utume na akashusha Kitabu kwake. Mojawapo ya aya hizi 31

Tafadhali rejea kwenye utangulizi Tafsiir al-Bayaan wa Tafsiir Alaa’ur Rahmaan na kwenye utangulizi wa Tafsiir al-Bayaan 46

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 46

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

zilizoshushwa na Mwenyezi Mungu ilihusiana na (adhabu ya) ‘kupiga mawe. Tuliisoma na kuielewa na tukaihifadhi akilini mwetu. Mtukufu Mtume  mwenyewe alitenda kwa mujibu wa sheria hii na akawapiga mawe wahalifu na sisi tulifanya vivyo hivyo. Ninahofia kwamba kwa kupita muda sasa, mtu anaweza akasema ‘Wallahi! Mimi sijasoma aya ya inayohusiana kupiga mawe katika Kitabu cha Mwenyezi Mungu! na watu wanaweza kupotoshwa kwa sababu ya kuutelekeza wajibu huu. Kwa kweli (amri kuhusu) upigaji mawe mtu Muhsan32 bado imo kwenye Kitabu cha Mwenyezi Mungu na tulikuwa tukizisoma. 33 Aya ambayo Umar amedai kwamba ni sehemu ya Qur’ani Tukufu imenukuliwa katika Sunan Ibn Majah kwa maneno haya:

.‫الشيخ والشيخة فارجموها البتة‬ “Wapigeni mawe (wote) mwanaume mzee na mwanamke mzee (wenye hatia ya zinaa).

Na katika Sahih Bukhari na Musnad Ahmad hadithi imo kama ifuatavyo hapa chini (maneno yakiwa ni ya Bukhari): Wakati huo tulikuwa tukiisoma aya hii kutoka kwenye Kitabu cha Mwenyezi Mungu:

‫ال ترغبوا عن آبائكم فانه كفر بكم ان ترغبوا عن‬ .‫آبائكم‬ Neno Muhsan limechukuliwa kutoka kwenye neno la msingi ‘hisn’ na lina maana ya aliyekingwa. Muhsin ni mtu ambaye ana mwenza, na kwa hiyo yuko kwenye ngome ya staha na usafi na hapaswi, kama ilivyo sheria, kufanya zinaa. Endapo mtu kama huyo atafanya zinaa, tendo lake linaitwa zinaa ya aliyekingwa. 33 Kuna riwaya kama hiyo ndani ya Musnad Ahmad Jz. 5, uk. 132 kutoka kwa Abi bin Ka‘b na pia kutoka kwa Zayd bin Thabit, Jz. 5, uk. 183. 32

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 47

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Msitafute kuwa mbali na wahenga wenu ambako kutachukuliwa kama ukafiri upande wenu, kwa sababu kuwa mbali na njia za wahenga ni ukafiri.” ii. Yafuatayo yamesimuliwa ndani ya Sahih Muslim, Sunan Abu Dawuud, Nasaa’i, Daarami, na Muwata ya Malik (maneno yakiwa ni ya Sahih Muslim). “Mama wa waumini Aisha  anasema: kati ya aya ambazo zilichukuliwa kama sehemu ya Qur’ani, mojawapo ilikuwa ni hii:

‫عشر رضعات معلومات‬ ‘Kunyonyesha mtoto mara kumi kumepangwa.’ Na aya hizi zilikuwa zikisomwa mpaka wakati wa kifo cha Mtukufu Mtume . Ibn Majah ananukuu hadithi hii kwa maneno haya: “Aisha  anasema: Aya ifuatayo kuhusiana na kunyonyesha ilishuka.

‫ورضاعة الكبير عشرا‬ “Aya hii ilikuwa imeandikwa kwenye karatasi (iliyokuwa) chini ya kochi langu, wakati Mtukufu Mtume alipofariki na tulipokuwa tunashughulika na mambo yanayohusiana na kifo chake, mnyama mmoja wa kufugwa alikula kile (kipande cha) karatasi. iii) Kwa mujibu wa Sahih Muslim, Abu Musa Ash’ari alisema hivi kuwaambia wasomaji wa Qur’ani kutoka miongoni mwa watu wa Basra ambao idadi yao ilifikia watu mia tatu: ‘Tulikuwa tukisoma Sura ya Qur’ani ambayo urefu wake na nguvu ya maneno yake na maana ilikuwa ni kama ya ile Surat Baraa’at, lakini tuliisahau baadae. Hata hivyo, kifungu hiki cha maneno kutoka kwenye sura hiyo kilibakia kwenye kumbukumbu yangu: 48

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 48

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

‫ان لاِ ب ِْن آ َد َم َواديان ِم ْن مال البتغى َوا ِديًا‬ َ ‫لَ ْو َك‬ ُ‫ثالثا َوال يَ ْم أَل جوف ابن آدم إِ اَّل التُّ َراب‬ “Lau kama mwanadamu atakuwa na mabonde mawili yaliyojaa mali, bado atatafuta bonde jingine. Tumbo la mwanadamu haliwezi kushibishwa na kitu chochote isipokuwa udongo.”34 Kadhalika tulikuwa tukisoma sura nyingine kama hiyo ambayo ilikuwa inafanana na moja ya dhikr/nyuradi lakini nikaisahau baadaye na sasa ninakumbuka mstari huu tu kutoka humo:

‫يا أيها الذين آمنوا لم تقولون ما ال تفعلون‬ ‫فتكتب شهادة في أعناقكم فتسألون عنها يوم‬ . ‫القيامة‬ “Enyi mlioamini! Kwa nini mnasema yale msiyoyatenda? Kwani itahifadhiwa kama ushahidi dhidi yako na itakuwa ni ushuhuda ambao utakuja kuning’inizwa kwenye shingo zenu na mtaulizwa kuhusiana nao hiyo Siku ya Kiyama.”

Ikiwa mifano ya riwaya za kubuni na kughushi kama hizi zinaweza kuthibitisha lolote ni kwamba hata ummah huu umejaribu, kama umati zilizopita, kuchezea Kitabu chao Kitukufu na umeiga umati zilizotangulia katika hili na hivyo kuthibitisha utendekaji kivitendo wa ule utabiri wa Mtukufu Mtume  juu ya hilo, yaani: “mtafuata njia na desturi za watu waliotangulia, hatua kwa hatua. kituo kwa kituo kwa kiasi kwamba kama waliingia kwenye shimo la mjusi, nanyi pia mtaliingia shimo hilo.” 34

Maelezo kama hayo ‘hadi kwenye sehemu hiyohiyo’ yamenukuliwa katika Musnad Ahmad Jz. 5, uk. 131 kama ilivyosimuliwa na Abi bin Ka‘b. 49

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 49

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Ikiwa majaribio haya yamethibitika kutofanikiwa na hiyo mikono ya hao wapituka mipaka haijaifikia Qur’ani Tukufu, huo ni uthibitisho wa ile ahadi ya Mwenyezi Mungu kwamba: Upotovu hauwezi kukifikia kutoka upande wowote. (41:42). Mwenyezi Mungu Mtukufu amekilinda Kitabu Chake adhimu kutokana na dhana zote zisizo na msingi na maelezo ya kipuuzi ambayo kila Mwarabu mwenye kanuni za kiungwana anazichukia. Huu ni uthibitisho wa aya hii ambamo Yeye anasema: “Ni Sisi tulioishusha Qur’ani na kwa hakika ni Sisi tutakaoilinda. (15:9). Na tunaweza kuona sisi wenyewe kwamba hoja zisizo na msingi kama hizo zimepata njia yao kwenye hadithi na, wakati ambapo zimebakia mbali kutoka kwenye mipaka ya aya za Qur’ani, zimenukuliwa kwenye vitabu vya hadithi. Qur’ani hata hivyo, imebakia salama kutokana nazo, na Waislam wameirithisha kutoka kizazi kimoja hadi kingine, hivyo kwamba imebakia katika sura ileile hasa kuanzia wakati wa Mtukufu Mtume  hadi wakati huu wa sasa, kama ilivyoteremshwa kwake na kuiwasilisha kwa watu.35 Huu ulikuwa ndio ukweli na uhalisia juu ya hukumu ya Qur’ani miongoni mwa Waislamu. Hata hivyo, Sunnah na hadithi havikubakia salama kutokana na mabadiliko na haviko kama Qur’ani. Kwa upande mwingine, maadui wa Uislam ambao walijipenyeza kwenye makundi ya Waislamu na bila ukweli kujitangaza kwamba wao ni Waislamu, ingawa kwa uhakika wao walikuwa ni Wayahudi, Wakristo, wakana mungu na watu wengine wasiokuwa na dini, walipata fursa ya kufanya mabadiliko katika hadithi na sira (mwenendo wa maisha) ya Mtukufu Mtume  na masahaba zake, na vilevile katika historia ya Uislamu na hadithi zinazotafsiri Qur’ani. Na pengine inaweza kusemekana kwamba sisi hatuchunguzi kuhusiana na Mitume 35

Mifano ya mabadiliko kama hayo imeandikwa katika baadhi ya vitabu. Hii inaimarisha msimamo wetu wa kimaoni kuhusu mabadiliko hayo. Hivyo tumejaribu kutofautisha kati ya haki na batili na kati ya ukweli na upuuzi. 50

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 50

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

waliotangulia kwamba Masahaba wa Bandia Mia moja na Hamsini wa kila mmoja wao wanaweza kuwa wametajwa. Licha ya yote haya tunaona kwamba wale wanaounda wingi katika ummah wa Kiislamu wanakubali usahihi wa kile kilichokusanywa na waandishi wa zamani na wanaviona vitabu vyao kuwa huru kutokana na aina zote za makosa na kasoro, na wakati wowote, katika mkondo wa majadiliano, suala la mjadala linapohusishwa na chochote kati ya vitabu hivyo, wanajihisi kufarijika na wanakuwa wameridhika kabisa. Kiasi kwamba kama wakisoma katika Taarikh at-Tabari kuhusu historia ya maisha ya masahaba, au katika vitabu maarufu kabisa kama hizo Sahihi kuhusu hadithi za Mtume au katika Sirah ibn Hishaam kuhusu maisha ya Mtukufu Mtume ď&#x20AC;´ wao hawafanyi juhudi zozote za ziada au utafiti kwa ajili ya kutofautisha kati ya zile za kweli na za uongo na wanawafuata wanachuoni wao kibubusa. Wakati wa kufanya utafiti kuhusu historia ya maisha ya Abdullah ibn Sabaa tunakutana na mabadiliko katika Akhbaar Tabari ambacho ni moja kati ya vyanzo mashuhuri vya historia cha kutegemewa sana na Ahlus-Sunnah wal-Jamaah na kukuta kwamba mabadiliko mengi sana yamefanyika katika hadithi zinazohusiana na masahaba; mabadiliko ambayo yamegeuza kabisa mambo na kubadilisha sura zake. Wakati wowote mwanachuoni wa utafiti anapochunguza kwa jicho la udadisi katika Sirah Ibn Hishaam, kitabu cha kutegemewa sana kwa mujibu wao Ahlus-Sunnah, na katika vitabu vingine sahihi juu ya hadithi, anakutana na mabadiliko mabaya kabisa. Kwa kuzingatia kile ambacho tumekitaja hapo juu, madhumuni yetu kuhusiana na vitabu vya hadithi, wasifu (sirah) na historia yamefungika katika mambo matatu, na jambo la nne humo haliwezi kufikiriwa: 51

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 51

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Tunapaswa kuweka pembeni hadithi zote na tujiridhishe wenyewe na Qur’ani tu kwa ajili ya kupata taarifa kuhusu Uislamu. Mwanzoni mwa mjadala huu, tumeona kwamba hili haliwezekani na matokeo yake yanaweza kuwa kwamba tunapaswa kuutelekeza Uislam ambao utakuwa ni sawa na kutokuirejea Qur’ani.

ii. Tunapaswa tukubali yale yote tunayoyakuta kwenye vitabu ambavyo vinategemewa na ambavyo yaliyomo humo sisi tunayachukuliwa kuwa ni sahihi na tunapaswa kuachana na mijadala na tafiti ambazo zinaweza kuwa na uwezekano wa kuendeshwa kuhusu riwaya na hadithi na tusifanye ulinganishaji na utafiti ili kutafuta mambo yaliyoghushia na mambo mengine kama hayo, ambayo yanatokeza katika vitabu vya hadithi, sirah na historia. Imekwisha kuwa wazi kutoka kwenye uchunguzi na utafiti uliokwisha kufanyika kwamba matokeo ya kutwaa mtazamo kama huo yatakuwa haya kwamba uongo uweze kukubalika kama sahihi na batili kama haki. Hili halitaleta tofauti yoyote na kile kipengere cha kwanza, yaani kuitelekeza Qur’ani kuziacha sheria za Kiislamu na mambo yenye uhalisia. iii. Kwamba tunapaswa kuinamisha vichwa vyetu mbele ya vitabu vya hadithi, wasifu na historia na kuviingiza kimoja baada ya kingine kwenye mjadala na kutoa maoni. Tunapaswa tuchunguze maandiko yake na wapokezi wake na kuweka simulizi za kitabu kimoja sambamba na simulizi zinazofanana nazo na ambazo zinapatikana kwenye vitabu vingine na kuzichunguza kwa makini na kisha tukubali zile ambazo ni sahihi kama matokeo ya uchambuzi wa kiwanachuoni. 52

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 52

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kama kuhusika kwetu na vyanzo vya utafiti wa Kiislamu (mbali na Qur’ani) kumekomea kwenye shuruti hizi tatu tu, na matokeo ya shuruti mbili za mwanzo ni sawa na kutokurejelea kwenye Uislamu, tunalazimika kutwaa ile njia ya tatu, kama tunapenda kurejelea kwenye Uislamu, ili kuuelewa na kuufanyia kazi. Tunapokuwa na haja na Uislamu na tukawa hatuna mbadala uliobakia isipokuwa kuzingatia maelezo kama hayo, basi inafaa kwamba tuupe wasifu wa masahaba kipaumbele kwenye maelezo mengineyo – kazi hiyo hiyo ambayo kwamba uchunguzi na utafiti huu unakusudiwa na kumaanishwa, kwa sababu masahaba ndio chanzo cha kutoa hadithi na wasifu wa Mtukufu Mtume  vinavyopatikana kwetu sisi. Tumeona kwamba baadhi ya simulizi za wasifu na hadithi zimefichua kwa uwazi kabisa ukweli wa masahaba wa kubuniwa, ambao hawakuwahi kuishi kamwe katika uso wa ardhi. Hivyo ni muhimu kwamba katika muendelezo wa uchunguzi wetu tunapaswa kupendelea vitabu muhimu zaidi kuliko vile muhimu tu, na hivyo muhimu dhidi ya vingine na, kwa kiasi inavyowezekana, tuweke mbele vile ambavyo ni maarufu zaidi vikilinganishwa na vile ambavyo havilingani navyo. Mfululizo huu wa shughuli zetu za uchunguzi wa kitafiti, pamoja na unyenyekevu kamili uendelee kwenye muelekeo ama mwenendo huu. Kama Mwenyezi Mungu akitujaalia mafanikio ya kufanya jambo sahihi tunapaswa kuwa wenye shukurani Kwake. Hata hivyo, kama hatutapata yale mafanikio yanayotakikana kuhusu hili, inapaswa iwe ni juu ya wanachuoni wa Kiislamu na watu maarufu kupita kwenye njia hii kwa jina la Mwenyezi Mungu, na kwa mtazamo wa kuinusuru Sunnah (maneno na vitendo) ya Mtume wa Mwenyezi Mungu  na kuitakasa kutokana na kutokuwa sahihi kwake. 53

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 53

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

VYANZO VYA KUJIINGIZA

islamu unapatikana, katika ujumla wake kamili ndani ya Qur’ani Tukufu na Sunnah ya Mtukufu Mtume , na ili kuuelewa, vyote viwili ni lazima virejelewe kwa pamoja. Hakuna hata mtu mmoja anayetenganisha Qur’ani na Sunnah isipokuwa yule anayetaka kutenda kwa mujibu wa mawazo na matakwa yake binafsi na kuitafsiri Qur’ani katika kukidhi haja zake mwenyewe. Mwenyezi Mungu na Mtume Wake wameagiza kwamba, ili kupata njia ya kuufikia Uislamu, vyote viwili, Qur’ani na Sunnah vinapaswa kurejelewa. Hata hivyo, tunaporejelea kwenye Sunnah tunakuta kwamba imegubikwa na aina mbalimbali za mabadiliko na katika suala hili ummah huu umefuata mfano wa ummah zilizopita na kuziiga. Hii inakubaliana na taarifa iliyotolewa na Mwenyezi Mungu ndani ya Qur’ani kuhusu mabadiliko yaliyofanywa na mataifa yaliyotangulia na tangazo lililofanywa na Mtukufu Mtume  kwamba ummah huu utakuja kufuata ummati zilizopita katika vipengere vyote. Katika mtiririko wa mabadiliko haya, makumi ya maelfu ya riwaya zilizotungwa na kugeuzwa zilipata mahali pao katika vitabu vya wasifu, historia, itikadi za Kiislamu na Tafsir za Qur’ani Tukufu, kiasi kwamba Uislam halisi umefichwa chini ya vazi la dhana zisizo na msingi na sura yake halisi haiwezi kuonekana. Na hili limekuwa sababu ya mtawanyiko wa Waislamu wengi, katika wakati wa sasa, na kugawanyika kwao katika madhehebu yaliyosambaa. Hivyo kama tuna bidii ya kuuelewa Uislamu, uchunguzi kama huo ni muhimu juu yetu. Na kama tutatilia maanani kwenye hali ya Waislamu na kuweka umuhimu kwenye umoja wa jamii ya Waislamu na tukafikiri kutenda kwa mujibu wa amri za Uislamu na tukawa na shauku ya kuondoa tofauti zao na mgawanyiko, tunawajibika kuhisi 54

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 54

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

umuhimu wa maelezo kama hayo. Na bila ya tathmini kama hiyo na utafiti, haiwezekani kwetu sisi kuuelewa Uislamu katika umbile ambalo uliletwa kwetu kwalo na Mtukufu Mtume wa Uislamu  na kutenda kwa mujibu wake na vilevile haiwezekani kupata umoja wa Ummah wa Kiislamu. Katika mazingira ambamo hali haiko kama hivi, ni muhimu kwetu sisi kuendeleza mijadala na uchunguzi huu ili tupate kuwa na uwezo wa kutofautisha kati ya haki na batili, ukweli na uongo. Ni muhimu pia kwa kundi la wanafikra kujishughulisha wenyewe katika kazi hii na vilevile ni wajibu kwa kila Muislamu kuvumilia usumbufu huu na kupata matunda ya wanachuoni wao katika njia ya Mwenyezi Mungu na kwa ajili ya radhi Zake. Hata hivyo, naapa kwa Mwenyezi Mungu aliyeumba mbingu na ardhi na akatuma Mitume Wake, kwamba hizi kauli: ‘Usizungumze. Usitaje jina lake. Msijadili’ ni maneno mabaya kabisa ambayo yanatamkwa kinyume na elimu na hikma na ni maneno yenye uharibifu mkuwa kabisa kwa Uislamu, na kutoka kwenye kinywa chochote yanamotoka maneno hayo, bila shaka hayo ni maneno ya Shetani na ni matokeo ya tamaa fulani. Na kinyume na maneno haya inanibidi kusema tu kama alivyosema Mtukufu Mtume :

.‫اللهم اهد قومي إنهم ال يعلمون‬ “Ewe Mola waongoze watu wangu, hakika wao hawana wanalolijua.”

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 55

3/1/2016 12:46:48 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

SABABU ZA KUTOKUELEWANA.

mekuwa ni desturi ya watu siku za nyuma kwamba baada ya kila Nabii, walikuwa wakifanya mabadiliko kwenye mafundisho kinyume kabisa na hata kuanzisha nyongeza na mabadiliko katika Kitabu kilichofunuliwa. Kisha Mwenyezi Mungu ilibidi alete Mtume mwingine pamoja na mpango mpya wa mafundisho na kwa njia hii Yeye aliifanya upya dini Yake ya zamani. Utaratibu huu mtukufu na wa kimbinguni hivyo ukapata ukamilifu na utimilifu tu kwa ujio wa Mtukufu Mtume wa Uislamu. Utaratibu huu mtukufu na wa kimbinguni hivyo ukapata ukamilifu na Mwenyezi Mungu katika hatua hii, aliamua kuanzisha mfumo utimilifu tu kwa ujio wa Mtukufu Mtume wa Uislamu. Mwenyezi waMungu kidini katika wa Uislamu kama wa mwisho mifumo yote ya hatua hii, aliamua kuanzishakwa mfumo wa kidini wa Mwenyezi Mungu iliyopita. Kwa sababu hiyo, Yeye alijichukulia Uislamu kama wa mwisho kwa mifumo yote ya Mwenyezi Mungu iliyopita. Kwa sababu Yeye alijichukulia Mwenyewe wajibucha wa Mwenyewe wajibu wahiyo, kukikinga na kukilinda hicho Kitabu kukikinga na kukilinda hicho Kitabu cha mbinguni, Qur’ani Tukufu, mbinguni, Qur’ani Tukufu, cha Uislamu dhidi ya mabadiliko cha Uislamu dhidi ya akisema: mabadiliko yoyote au ugeuzwaji akisema: yoyote au ugeuzwaji ∩®∪ tβθÝàÏ≈ptm: …çμs9 $¯ΡÎ)uρ t ø.Ïe%!$# $uΖø9¨“tΡ ⎯ ß øtwΥ $¯ΡÎ) “Hakika hakika SisiSisi ndio “Hakika Sisi Sisitumeuteremsha tumeuteremshaukumbusho ukumbushohuu huunana hakika ndio tuulindao.” (15:9). tuulindao.” (15:9).

Chanzocha chaTofauti TofautiMiongoni Miongoni mwa Chanzo mwaWaislamu Waislamu Kanuniza za msingi na muhimu za zaamri za zinazosUislamu Kanuni msingi na muhimu za amri kidinizazakidini Uislamu zinazoshughulika na Swala, Zaka, Hija na yale yote ambayo hughulika na Swala, Zaka, Hija na yale yote ambayo mwanadamu mwanadamu anayahitajia zaidi, ama kuhusiana na swala au shughuli za anayahitajia zaidi, ama kuhusiana na swala au shughuli za pande pande mbili, zimebainishwa ndani ya Qur’ani Tukufu. Mtukufu Mtume mbili, zimebainishwa ndani amri ya Qur’ani Tukufu. Mtume  � alieleza na kufafanua zilizomo ndani Mtukufu ya Qur’ani Tukufu. alieleza na Rakaa kufafanua zilizomo ya Qur’ani Tukufu. ndani AliAlipanga ndaniamri ya swala na kilendani ambacho ni cha kusomwa yake;Rakaa pia alikadiria chana fedha kulipiwanikodi akaagizandani ibada panga ndani yakiasi swala kile ya ambacho cha na kusomwa za kutekelezwa wakati wa Hija. Yeye alishughulikia pia maelezo ya wajibu na majukumu yote mengine ya kidini. 56

Matokeo ni kwamba, ingawa kanuni za amri zote zimetolewa ndani ya Qur’ani Tukufu, bado mchanganuo wake na ufafanuzi vimefanywa na Mtukufu Mtume � katika muundo wa hadithi ambazo zinapaswa 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 56 3/1/2016 12:46:49 PM kufuatwa kama Mwenyezi Mungu Mwenyewe alivyoamuru akisema:

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

yake; pia alikadiria kiasi cha fedha ya kulipiwa kodi na akaagiza ibada za kutekelezwa wakati wa Hija. Yeye alishughulikia pia maelezo ya wajibu na majukumu yote mengine ya kidini. Matokeo ni kwamba, ingawa kanuni za amri zote zimetolewa ndani ya Qur’ani Tukufu, bado mchanganuo wake na ufafanuzi vimefanywa na Mtukufu Mtume  katika muundo wa hadithi ambazo zinapaswa kufuatwa kama Mwenyezi Mungu Mwenyewe alivyoamuru akisema: ….. (#θßγtFΡ$$sù çμ÷Ψtã öΝä39pκtΞ $tΒuρ çνρä‹ã‚sù ãΑθß™§9$# ãΝä39s?#u™ !$tΒuρ 4 ….. “…..Na anachowapa kichukueni,nana anachowakataza “…..Na anachowapa Mtume Mtume kichukueni, anachowakataza jiejiepusheni nacho…..” (59:7). pusheni nacho…..” (59:7). Lakini kwa bahati mbaya, mbaya, baadhi ya watu, ya hatawatu, wakati wa wakati uhai wawa Lakini kwa bahati baadhi hata Mtukufu Mtume, Mtume, walimhusishia uongo.uongo. Walibuni riwaya na na uhai wa Mtukufu walimzushia Walibuni riwaya wakazihusisha kwake Mtukufu Mtume �. Hili linaashiriwa na Imam wakazihusisha kwake Mtukufu Mtume . Hili linaashiriwa na Imam Ali � . ndani ya Nahjul-Balaghah: “Wakati wa uhai wa Mtukufu Ali .� ndani wa uhaijuuwayake Mtukufu Mtume baadhiyayaNahjul-Balaghah: watu walimzushia“Wakati uongo mwingi na Mtumemmoja  baadhi ya watu walimzushia uongo juukutoka yake na wakati (alipokuwa ameijua fitna hiyo) yeyemwingi alisimama wakatialipokuwa mmoja (alipokuwa ameijua fitna hiyo) yeye alisimama kutoka mahali ameketi na akawahutubia watu akisema: “Yeyote anayenizushia uongoameketi kwa makusudi ataona mahali pake ndani ya mahali alipokuwa na akawahutubia watu akisema: “Yeyote Jahannam.” anayenizushia uongo kwa makusudi ataona mahali pake ndani ya

Jahannam.”

Waeneza vurugu waliendeleza mwenendo huu mbaya (wa kuzusha uongo) hata baada ya kufariki kwa Mtukufu Mtume huu �. Hivi ndivyo Waeneza vurugu waliendeleza mwenendo mbaya (wa amri za Kiislamu zilivyopakwa rangi kwa tafsiri potovu mbalimbali na kuzusha uongo) hata baada ya kufariki kwa Mtukufu Mtume . mwishowe mfarakano ukaibuka miongoni mwa Waislalmu kwa jumla. Hivivile ndivyo amri za Kiislamu zilivyopakwa rangijuu kwa potovu Kwa Mwenyezi Mungu amekwisha kuhakikisha ya tafsiri usalama na mbalimbali na Tukufu mwishowe mfarakano ukaibuka miongoni mwa ulinzi wa Qur’ani dhidi ya aina zote za mabadiliko au ugeuzaji, Waislalmu kwa jumla. Kwa vile yao Mwenyezi Mungu Hadithi amekwisha watu hawa waovu waliweka mikono miovu kwenye za Mtukufu Mtume � ambazo ndio mfasiri na mfafanuzi wa dhamira na kuhakikisha juu ya usalama na ulinzi wa Qur’ani Tukufu dhidi ya maana ya za Qur’ani Tukufu.au Watu hawawatu walibuni riwaya waliweka kuhusu aina zote mabadiliko ugeuzaji, hawa waovu maudhui tofauti mbalimbali na wakazihusisha kwa Mtukufu Mtume �. Hivyo tunaona ni kiasi gain cha tofauti na kutoelewana kilichopata njia yake kwenye safu za Waislamu, kiasi kwamba tofauti mbaya sana 57 zilizuka hata kwenye itikadi za msingi na vilevile kwenye matawi yake. Watu hawa walikwenda hadi kufikia kiwango cha kujadili sifa za 3/1/2016 Mwenyezi Mungu: “Je, Mwenyezi Mungu ana mwili na viungo?” wao

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 57

12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mikono yao miovu kwenye Hadithi za Mtukufu Mtume  ambazo ndio mfasiri na mfafanuzi wa dhamira na maana ya Qur’ani Tukufu. Watu hawa walibuni riwaya kuhusu maudhui tofauti mbalimbali na wakazihusisha kwa Mtukufu Mtume . Hivyo tunaona ni kiasi gani cha tofauti na kutoelewana kilichopata njia yake kwenye safu za Waislamu, kiasi kwamba tofauti mbaya sana zilizuka hata kwenye itikadi za msingi na vilevile kwenye matawi yake. Watu hawa walikwenda hadi kufikia kiwango cha kujadili sifa za Mwenyezi Mungu: “Je, Mwenyezi Mungu ana mwili na viungo?” wao waliuliza, “na je, Yeye atakuja kuonekana katika Siku ya Kiyama? Kama ndivyo, kwa namna gani?”36 Walitofautiana hata katika Qur’ani Tukufu yenyewe na wakatoa maswali, kama: “Je Qur’ani ni kiumbe cha Mwenyezi Mungu na sio ya milele?” au “imekuwepo kwa kujitokeza yenyewe na ni ya milele.” Pia walitofautiana na kuhoji cheo na ukamilifu wa Mitume  na wakauliza: “Je, Mitume ni Ma’sumiin (wasiotenda kosa wala dhambi)?” Wao walishikilia kwamba Mitume ni ma’asumiin tu kwa kiasi uwasilishaji wao wa ujumbe wa Mwenyezi Mungu ulivyohusika, lakini katika mambo mengine walikuwa wanastahili kutenda madhambi. Zaidi ya hayo, walishikilia maoni tofauti kuhusiana na wahyi wa mwanzo wa Mtukufu Mtume , wakisema: “Je Mtukufu Mtume wakati wa wahyi wake wa kwanza alimchukulia Jibril kama ni shetani aliyetaka kumrairai na kumdhihaki? au “Je, Mtukufu Mtume  alijua kwamba kwa kweli alikuwa ni yule Roho Mwaminifu na kwamba alikuwa akimfunulia na kumshushia wahyi wa Qur’ani kwenye moyo wake?”37 Tazama Tawhiid cha Ibn Khuzaymah kilichochapishwa na Maktabatul Kulliyaat alAzhariyyah, Misri (1387 A.H.). Pia angalia Kalimah Hawlal Ru’ya cha Allamah Abdul Husayn Sharafud-Din Amuli kilichochapishwa Nu’maan Press – Najaf, Iraq. 37 Angalia maelezo na mjadala: ‘Kuanza kwa Wahyi’ katika vitabu vilivyoandikwa na Mashia na Masunni vilevile. 36

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 58

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wao vilevile walikuwa na mawazo potovu katika masuala yanayohusu amri ndogo ndogo za Uislamu, kwa mfano, ‘Je, mtu anayechukua wudhuu anapaswa kuosha miguu yake au kuipangusa ing’ae; au je, mtu anayetaka kusoma Surat-al-Fatiha mwanzoni mwa swala anapaswa aianze kwa ‘Bismillahir Rahmaanir Rahiim’ au hapana, au katika Hija ile tawafu (mzunguko wa Ka’aba) ni wajibu au hapana?’38 Kwa njia hii, kanuni na sheria zote za Kiislamu zilipitiwa na mabadiliko ya kushangaza. Kama tukifanya uchunguzi kwenye sababu za tofauti zote hizi na kutoafikiana, tunakuta kwamba kutokubaliana kwa namna hii kulianzishwa na hila za Makhalifa wa zama zao. Manufaa ya kisiasa yalikuwa yanafanya kazi katika uamuzi na hukumu zao nyingi.39 Makundi makubwa ya watu wa kulipwa yalifanya kila walichoweza katika kuitafsiri Qur’ani Tukufu kwa namna ambayo iliyapa nguvu matakwa ya watawala wao.40 Wao walisimulia vilevile hadithi za Mtukufu Mtume  kwa malengo hayo hayo, kwa matokeo kwamba amri zote zilizosainiwa na watu hawa zikaja zikawa ni sheria na zilipaswa kutiiwa na watu wote chini ya vitisho mbalimbali. Sheria hizi zilipaswa kubeba msimamo halisi wa Kiislamu. Bila shaka kwa hiyo, maelezo yoyote ya kinyume juu ya sheria kama hizo yalikutana na kutoridhia kwao na hivyo kama mtu yoyote atasimama kupinga amri zao, ambazo wamechagua kuzitoa, huyo alishughulikiwa kwa ukatili mkubwa. Wakati mwingine, mtu kama huyo alikabiliwa na hatari ya kuuawa. Vitendo vya kikatili kama hivyo vilifanya kwa wapinzani wa amri za Khalifa ambazo zilikwenda kinyume na Qur’ani Tukufu! Aidha, watawala hao kwa Tazama Masaa’il al-Fiqhiyyah cha Allamah Abdul Husayn Sharafud-Diin Aamuli na al-Wadhuu cha Najmuddinal-‘Askari. 39 Tazama: Min Taarikh al-Hadith cha Allamah Murtadha al-Askari na Adhwa Alaa Sunnah al-Muhammadyyah cha Sheikh Mahmuud Abu Rayyah wa Misri 40 Taarikh ash-Shi‘ah cha Muhammad Husayn Mudhaffar. 38

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 59

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

manufaa hasa ya serikali zao, waliamua kuwafunga raia wao katika kufuata mmoja wa viongozi (Maimamu) wanne wa madhehebu ya Sunni41 kwa ajili ya ufumbuzi wa masuala yao ya kisheria. Viongozi hawa walioteuliwa kufuatwa walikuwa ni Abu Hanifah, Malik bin Anas, Shafi’i, na Ahmad Hanbal.42 Raia hao pia walilazimishwa kufuata njia ya Asharii43 kuhusiana na masuala yanayohusu misingi ya imani. Idadi kadhaa ya Waislamu wamejifunga wenyewe katika kufuata zile Sahihi Sita,44 hususan Sahih Bukhari na Sahih Muslim, na kwa kujizuia kutokana na kuzungumzia na kujadili hadithi hizo, wamefunga mlango wa elimu ya hadithi hizo (Ilmul-Hadiith) kwao wao wenyewe. Kwa vile walilazimishwa kufuata mmoja wa viongozi wanne wa kidini waliotajwa hapo juu, ile njia ya kwenye utafiti ikabaki imezuiwa kwa ajili yao. Katika wakati ambao Waislamu walikuwa wakitembea kwenye njia za Makhalifa wao kwa kiasi kwamba zile amri zilizotolewa chini ya mamlaka yao zilichukuliwa kama ni amri za Mwenyezi Mungu, walikuwepo watu katika ummah wa Kiislamu ambao walijitolea kwa uaminifu kabisa kulinda mafundisho ya Uislamu dhidi ya kila kinyume na upotovu na walifanya kila lililowezekana kuona kwamba amri zote zipo hasa hasa kwa mujibu wa mafundisho ya Qur’ani Sultaan Zaahir Bibrus Bandqidari alitoa tangazo kuhusiana na hili katika mwaka wa 665 H.A. (Khutat ya Maqrizi, uk. 61.) 42 Maimam hao wanne wa madhehebu ya Sunni ni Abu Hanifah Nu’man bin Thaabit aliyekuwa mtumwa wa Banu Tayumullah, alifariki mwaka wa 150 H.A., Abu Abdillah Malik bin Anas aliyefarika mwaka wa 179 H.A.; Abu Abdillah Muhammad bin Idris Shafi‘i Mutallibii aliyefarika mwaka wa 204 H.A.; na Abu Abdillah Ahmad bin Hanbal Zahli Shebaani aliyefariki mwaka wa 241 H.A. 43 Kwa Ash’arii inamaanisha Abul-Hasan bin Ali bin Isma’il ambaye alifarika mwaka wa 324 H.A. Historia ya maisha na mambo mengine juu ya kundi hili yanaweza kuchunguzwa kwenye kitabu “Ibar” cha Dhahabi. 44 “Sahah” ni wingi wa neno ‘Sahih.’ Neno hili lilitumika kwenye vitabu ambavyo Sunni wanaamini kwamba riwaya zote zilizomo humo ni sahihi. 41

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 60

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Tukufu. Walikuwa wameng’ang’ania kwenye kazi ya kulinda amri za kidini kutokana na kutenguliwa. Na vilevile walikuwa na bidii sana ya kuziweka hadithi za Mtukufu Mtume  katika usalama kamili kutokana na mabadiliko au mageuzi. Watu hawa watakatifu walikuwa ni Ahlul-Bayt, amani juu yao wote – kizazi kiteule cha Mtukufu Mtume , na wale waliowatii na kuwafuata hao wanaitwa “Shi’ah.” Wanachuoni wa Shi’ah, kama suala la kanuni, walizikubali tu zile hadithi za Mtukufu Mtume  zilizosimuliwa na hawa Maimam Ma’sumiin na wakaziwasilisha kwa watu wote kwa jumla. Mshairi mmoja amesema vizuri sana kuhusiana na hili: “Wafuate wale ambao maneno na hadithi zao zinaashiria kwamba: ‘Babu yetu anasimulia (kama maneno yalivyopokelewa) kutoka kwa Jibril, na Jibril kutoka kwa Mwenyezi Mungu.’” Wanachuoni wa Shi’ah wamejaribu kwa akili ya kisomi kabisa bila ubinafsi kuyapata na kuyaeneza mafundisho ya Uislamu tangu mwanzo wake hadi leo hii. – Lakini ni jambo la kusikitisha kwamba wengi wa watu waliwafuata watawala wao na wabora wao na waliamini kwamba Uislamu wa kweli ni ule ambao mabwana zao na wakuu wao waliouchagua. Watu hawa waliamini zaidi kwamba amri za Mwenyezi Mungu ni zile ambazo watawala wao wamezitangaza kwamba ni sahihi na zenye kukubalika kwao. Kwao wao riwaya pekee ambazo watawala au wakuu wao wamezikubali zilikuwa sahihi. Mazingira yakiwa ni kama hayo, kundi la watu ambao polepole walikwenda nje ya Uislamu halisi na hawakuwafuata Maimam Ma’sumiin , waliibukia kutoka kwenye mandhari ya Uislamu na wakajiita wenyewe kama Ahlus-Sunnah wal Jamá’ah (watu wa Sunnah). Kundi jingine la watu ambao walikuwa wanawapinga wale waliokuwa watawala wa wakati huo na wakawafuata Maimam wa 61

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 61

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

haki wa Nyumba ya Mtukufu Mtume  likaja kwenye mwanga wenye nuru kali na wakaitwa ‘Rafidhi.’45 Hii ndio sababu ya kwa nini watawala wa wakati ule walikuwa wakiwaudhi na kuwatesa Maimam hawa, mmoja baada ya mwingine, na wakawa wakiwapa maumivu makali sana kwa wafuasi na wapenzi wao kwa mashtaka ya uongo ya kutungwa na kupikwa. Wanachuoni mashuhuri miongoni mwa Shi’ah walisimama dhidi ya uovu huu na, kizazi kimoja baada ya kingine walisimama imara katika msimamo wao mpaka wakafanikiwa kuanzisha madhehebu yao yenye kuhuisha na yenye msukumo ya Shi’ah wakiweka wazi mambo ya tofauti kati yao wenyewe na madhehebu ya ndugu zao Sunni. Miongoni mwa wanachuoni wa Shi’ah ambao walijitolea wenyewe kwenye kazi hii katika miaka ya hivi karibuni ni hawa wafuatao: i.

Marhum Sayyid Muhsin Amiin (alifariki mwaka 1371 A.H.), mtunzi wa kitabu ‘A‘yaanush Shi’ah 46(watu adhimu miongoni mwa Shi’ah).

ii. Marhum Sheikh Muhammad Husayn Ali Kashiful Ghita (aliyefariki mwaka 1373 A.H.) mwandishi wa kitabu Aslush Shi’ah wa Usuuluha.47 iii. Marhum Sheikh Aagha Buzurg Tehraani (aliyefariki mwaka 1390 A.H.) mwandishi wa vitabu Az-Zari’ah Ilaa Tasnifish Shi’ah48 na Tabaqaat A‘laamush Shi’ah. Neno hili linatokana na neno “Rafdh” ambalo lina maana ya kutupa au kukataa. Linatumika kwa Shi’ah kwa sababu mwote katika historia yao ndefu, wao walikuwa wakikataa amri za kikatili ambazo zilikuwa dhidi ya ukweli na uadilifu. 46 ‘A‘yaanush Shi’ah ni ensaiklopidia inayoshughulika na historia za wapokezi wa Shi’ah. Kilichapishwa na Insaaf Printing Press, Beirut, katika mijaladi hamsini mnamo mwaka 1958 A.D. 47 Kitabu hiki kilichapishwa na taasisi ya Islamic Seminary 48 Az-Zari’ah Ilaa Tasnifish Shi’ah kimechapishwa katika juzuu 20 hadi leo hii, na kwa 45

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 62

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

iv. Marhum Sheikh Muhammad Reza Mudhafar, mwandishi wa kitabu Aqá‘idul Imaamiyyah.’ v.

Marhum Sayyid Muhammad Husayn al-Tabaatabaa‘i (amefariki mwaka 1402 A.H.) mwandishi wa kitabu ‘Shi’ah dar Islam.’

Kundi hili la wanachuoni kwa pamoja na wengine wametwaa njia ya kuulinda Ushi’ah na itikadi yake na kila mmoja wa watu mashuhuri hawa, kwa nia njema, wamefanya uadilifu kamili kwenye kazi hii tukufu katika mtindo wake wa wazi wa maandishi. Hata hivyo, kama ilivyo katika maoni yetu, tofauti na kutoelewana kumeundwa na kile kilichohusishwa kwa Mtukufu Mtume  kwa jina la hadithi na ukweli na uongo wowote ambao umeandikwa kuhusu wasifu wake, ni katika suala la kufaa kabisa kwamba tunapaswa kufanya uchunguzi kwenye hadithi na maandishi kama hayo ili tuweze kuvunja ukungu uliosababishwa na kutegemea juu ya simulizi za wanachuoni wa zamani na kufuata kibubusa. Hivyo tunaweza tukawashusha chini waandishi wa hadithi na historia kutoka kwenye kiwango cha mpaka wa kujifunga katika ibada na tukaweza kwa njia ya mjadala kamili wa kweli na utafiti wa kina, kufungua njia kwenye elimu sahihi ya hadithi na historia. Sasa, ni wajibu wetu kujadili kwa akili na kiwanachuoni ukweli kuhusu hadithi za Mtukufu Mtume  na maelezo ya kiwasifu ya maisha yake na maisha ya masahaba zake, hususa hasa ya wale waliojitolea kusimulia hadithi. Baada ya hapo, tunapaswa kujadili vitabu vya hadithi na madhehebu mbalimbali za kidini katika Uislamu kwa mujibu wa makundi yao husika tangu kuanzishwa kwao hadi mujibu wa makisio, theluthi moja ya kitabu hicho imebakia bado kwenye muundo wa muswada. Kadhalika kitabu Tabaqaat A‘lam ash-Shi’ah kimeandikwa na mwandishi huyu Marhum, lakini ni juzuu zake nne tu zinazoshughulika na riwaya za wanachuoni wa karne ya 13 na 14 baada ya Hijiria ndio zimechapishwa hadi sasa. 63

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 63

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

leo. Hii ndio njia pekee ambayo kwayo tunaweza kufikia kwenye ukweli na kung’oa tofauti zilizopo miongoni mwa Waislamu. Miongoni mwa wanachuoni wa ngazi za juu waliopita katika njia hii ni hawa wafuatao: a.

Marhum Abdul Husayn Sharafud-Diin (aliyefariki mwaka 1377 A.H.) mtunzi wa kitabu kiitwacho Abu Hurayra.

Mwandishi wa kitabu hiki anarejelea kwenye kazi aliyoifanya yeye huyo juu ya historia na hadithi, kilichochapishwa kwa jina la Dirasah fil Hadith wal Tarikh (uchunguzi juu ya hadith na historia).49 Katika mfululizo huu, idadi kadhaa ya vitabu vimechapishwa juu ya maudhui mbalimbali.

Wale wanaotaka kupata habari za moja kwa moja kutoka kwa wahusika juu ya mada hii, wanapaswa kusoma na kuchunguza mazungumzo kati ya Imam Ali ibn Abi Talib  na Sulaym bin Qais. Huyu Sulaym anasema: “Nilimwambia Ali, yule Kiongozi wa waumini kwamba mimi nimesikia jambo kuhusiana na tafsiri ya Qur’ani Tukufu kutoka kwa Salman, Miqdaad na Abu Dharr . Inatofautiana na wanavyosema wengine. Kisha nilisikia kutoka kwako yale yanayokubaliana na niliyoyasikia kutoka kwao (Salman, Miqdaad na Abu Dharr). Aidha, yako katika kukubalika kwa watu maana na tafsiri za Qur’ani Tukufu na hadithi za Mtukufu Mtume  ambazo wewe unazipinga na kuziona kama ni za uongo. Una maana ya kusema kwamba watu wamehusisha uongo kwa Mtukufu Mtume  kwa makusudi na kudhamiria na wametafsiri Qur’ani Tukufu 49

Vitabu vifuatavyo vimekwisha kuchapishwa hadi sasa katika mifululizo hii: (i) Abdullah ibn Sabaa (Juzuu tatu. Chapa ya Majma‘e ‘Ilmi Islami, Tehran). (ii) Ahadith-e-Ummul Mu’miniin ‘Ayishah (Juzuu 3, Chapa ya Majma‘e ‘Ilmi Islami, Tehran). (iii) Khamsun wa Miatih Sahábi Mukhtalaq (Juzuu 2, Chapa ya Majma‘e ‘Ilmi Islami, Tehran). 64

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 64

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

yote wao wenyewe.?” Ibn Qais anasema Imam Ali  alimgeukia na akasema: “Hadithi ambazo zimo kwenye mzunguko miongoni mwa watu ni zile ambazo zinashughulika na ukweli na uongo, haki na batili, amri zinazofuta na amri zinazofutwa pamoja na mambo ya jumla na makhsusi, ya wazi na yenye utata, ya kweli na ya kudhania. Ni jambo lisilokanushika kwamba watu wamehusisha uongo kwa Mtukufu Mtume hata wakati wa uhai wake kwa matokeo kwamba alipokuja kutambua hali hiyo, mara moja alisimama na akaanza kuwahutubia watu na akasema kwamba kuna idadi kubwa ya uongo uliopo miongoni mwao, na akaonya kwamba kama mtu yoyote atahusisha uongo juu yake yeye kwa makusudi, atakuwa na makazi ndani ya Jahannam. Hata baada ya kifo chake Mtukufu Mtume  pia, watu walihusisha uongo kwake yeye.50 Kuna aina nne ya watu wanaosimulia hadithi kwa ajili yenu. Hawa ni: i.

Mtu mwenye sura mbili (ndumilakuwili) ni yule ambaye anaonyesha imani yake na namna ya maisha ya Kiislamu, lakini anafanya maasi bila ya kusita au hofu. Mtu kama huyo huwa anahusisha uongo kwa Mtukufu Mtume . Kama watu wangemtangaza kuwa ni mnafiki na muongo, basi wasingekubali maelezo yake juu ya hadithi kuwa ni sahihi na wangemkataa moja kwa moja. Lakini kuna watu wanaosema mtu huyu ni sahaba wa Mtukufu Mtume; yeye amemuona na amesikiliza hadithi kutoka kwake na kuipata, hivyo watu wanamuamini, lakini Mwenyezi Mungu amezi-

Tumenukuu sehemu ya hadithi hii kutoka kwenye kitabu ‘al-Kafi’ Mlango wa ‘Ikhtilaaful Hadith’ Jz. 1, uk.62. Sehemu iliyobakia ya hadithi hii inaweza kuonekana katika NahjulBalaghah (semi ya 201, uk. 606 cha Fayzul Islam). Vilevile tazama: Tuhaful ‘Uquul, uk. 45. 65

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 65

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

onyesha sifa za watu ndumilakuwili na wanafiki na akakuonyeni kujilinda dhidi yao. Wanafiki ambao waliisha zaidi ya wakati wa Mtukufu Mtume  wakawa washirika wa karibu wa viongozi waovu na wale ambao, kwa kumzushia uongo yeye  walikuwa wanajiandaa kufanya makazi yao na ya wale wafuasi wao kuwa Jahannam. Viongozi hawa wa Moto wa Jahannam walisimama kuwa watawala wa watu, maisha yao na mali zao. Watu hawa waliowanyanyua viongozi hawa hadi kwenye nafasi ya utawala walivuna mavuno manono ya manufaa ya dunia, kama zawadi yao; watu wakati wote wanagandama kwenye dunia na wafalme wake, isipokuwa wale ambao Mwenyezi Mungu amewalinda. Mnafiki aliyeelezwa hapo juu ni mmoja wa watu wanne waliotajwa hapo kabla. ii. Mtu ambaye amesikia jambo kutoka kwa Mtukufu Mtume  lakini akawa hakupata maarifa yake hasa, hufanya makosa katika kuisimulia riwaya hiyo. Huwa hasemi uongo kwa makusudi, bali kile chochote anachokumbuka kwenye hadithi hiyo anakisimulia na kutenda kwa mujibu wake hivyo akisema kwamba ameisikia hadithi hiyo kutoka kwa Mtukufu Mtume . Sasa kama Waislamu walielewa kwamba mpokeaji mwenyewe hakuwa ameielewa vizuri hadithi hiyo, wasingeweza kuikubali na kuipokea kutoka kwake huyo. Na kama yeye huyo msimuliaji wa hadithi angejua kwamba aliielewa vibaya hadithi hiyo, yeye mwenyewe angeitamka kwamba ni yenye kukataliwa na asingeisimulia kwa watu. iii. Mtu ambaye alikuwa amesikia amri kutoka kwa Mtukufu Mtume ambaye aliwataka watu waifanyie kazi kama ilivyo. Baadae Mtukufu Mtume  akaja akaifuta amri hiyo, akawakataza watu kuitenda, lakini mtu huyu – msimuliaji 66

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 66

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

wa hadithi hiyo – hakuwa amejua lolote kuhusu mabadiliko haya. Au alisikia katazo la Mtukufu Mtume la kutofanya jambo fulani lakini baadae tena yeye akaliamrisha kutendwa. Hapa tena kama msimuliaji wa hadithi hakufahamu juu ya mabadiliko haya, na hivyo akawa ameweka akilini mwake ile amri iliyofutwa, na akawa hakujua chochote kuhusu ile amri iliyoifuta hii ya awali. Lakini kama angejua kwamba hadithi ile ilikuwa imefutwa, asingeisimulia, na kama Waislamu ambao waliisikia kutoka kwake walijua kwamba imechukuliwa nafasi na hadithi nyingine, wasingetenda kwa mujibu wa hiyo amri iliyofutwa. iv. Kuna mtu ambaye hakuhusisha uongo kwa Mwenyezi Mungu na Mtukufu Mtume Wake, bali pia alichukia uongo kwa ajili ya hofu na Muumba Wake na kama alama ya heshima kwa Mtukufu Mtume . Huyo hakufanya makosa wala hakuwa na shaka kuhusu kile alichokuwa anakisimulia, bali kila alichokisikia alikijifunza kama kilivyokuwa tu, na akakisimulia hivyo. Hakuongeza chochote juu yake wala kuondoa chochote kutoka humo. Yeye aliizingatia akilini ile amri ya kubatilisha na akatenda kwa mujibu wake hiyo, ambapo ile iliyobatilishwa alikuwa nayo mawazoni mwake lakini akabaki hana haja yoyote nayo. Alijua kikamilifu zile amri za jumla na za makhsusi na akaziweka katika sehemu zao zinazofaa. Alikuwa na elimu ya wazi kuhusu maagizo ya wazi na yale ya kiistiari (yenye kufumbika). Wakati mwingine Mtukufu Mtume  alisema jambo ambalo lilikuwa na maana yenye pande mbili, riwaya ambayo ilikuwa na marejeo kwenye wakati na jambo maalum na jingine ambalo lilirejelea kwenye mambo yote na lililokusudiwa kwa nyakati zote. Hivyo mtu ambaye hakujua kile hasa ambacho Mwenyezi Mungu na 67

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 67

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mtume Wake walichokusudia kwa tamko kama hilo, alilitafsiri kwa haja ya kulielewa dhidi ya dhamira ya mtoa habari mwenyewe.51 Haikuwa hivyo kwamba masahaba wote wa Mtukufu Mtume  walimuuliza kuhusu jambo fulani na wakatumia juhudi ya akili zao katika kulielewa jambo hilo, hivyo kwamba marafiki zao ama wengineo ambao hasa walikuwa zaidi ni wakazi wa jangwani waliweza kuja kwa Mtukufu Mtume  baada ya safari ndefu, kuja kumuuliza maswali fulani ili kupata majibu yake, wao masahaba wakasikiliza kwa makini na shauku kubwa majibu hayo. Hapa Imam Ali . anaendelea kusema kwamba: “Lakini hakuna lolote la namna hii ambalo lilijitokeza kwangu mimi. Kwa upande wangu mimi nilimuuliza Mtukufu Mtume  jambo, na lolote alilolisema katika kujibu mimi nililiweka kwenye kumbukumbu.” Kuna sababu za kutokupatana miongoni mwa watu na kuwa kwao na wasiwasi katika suala la hadithi.52

Wakati mwingine amri ya Mtukufu Mtume (s.a.w.w.) ilihusika kwenye wakati maalum. Yaani ni kusema kwamba amri hiyo husika ilikusudiwa kutekelezwa katika wakati ule maalum hasa na sio katika wakati mwingine wowote ule. 52 Maelezo yaliyomo kwenye hotuba hii yanatolewa katika vitabu vifuatavyo: (i) Min Taarikh al-Hadith cha Allamah Murtadha al-Askari (ii) Adhwaa ‘ala Sunnah al-Muhammadiyah na Sheikh al-Muzirah vya Sheikh Mahmud Abu Rayyah. (iii) Abu Hurayyrah cha Allamah Abudul-Husayn Sharafuddin. 51

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 68

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

URITHI (WAKIFIA) WA MTUME 

tukufu Mtume wa Uislamu, Muhammad  alifariki dunia akiacha nyuma yake rasilimali mbili zenye thamani kama wakfu wake wa kidini kwa wafuasi wake, yaani Qur’ani Tukufu na kizazi chake kitoharifu (Ahlul-Bayt). Aliwasisitizia watu kwa shauku kubwa sana kushikamana navyo hivyo kwa uimara kabisa na kwamba kamwe wasitengane navyo.53 Mtukufu Mtume  wakati wa uhai wake alikuwa amewaeleza watu ukweli wote wa Qur’ani, na, katika namna ya hadithi alitangaza rasmi elimu zote za Kiislamu kuhusu imani, itikadi na kanuni miongoni mwa wafuasi wake. Kuhusu usimuliaji wa hadithi yeye alisema: “Mwenyezi Mungu ambariki yule anayesikiliza hadithi kutoka kwangu, akaipokea kwa uhakika hasa na akaifikisha kwa wale ambao hawakuisikia! Kuna idadi kubwa ya watu ambao wanatoa elimu kwa wale ambao ni wenye hekima zaidi na watu wenye wasomi zaidi ya wao.”54 Sasa tutaona ni nini wajumbe wa serikali ya Kiislamu walichokifanya juu ya Qur’ani Tukufu na juu ya kizazi kitoharifu cha Mtukufu Mtume  na jinsi walivyotekeleza amri ya zinazohusiana na hadithi. Watu hawa waliwatenga watu wa familia ya Mtukufu Mtume  kutoka kwenye jamii ya jumla na kuwafanya waishi katika hali ya kujitenga. Waliifanyia familia hii bughudha zisizoelezeka.55 Na Musnad Imam Ahmad Hanbal, Jz. 3, uk. 4, 16, 26, 29; na Jz. 5, uk. 182, vilivyopigwa chapa na al-Maimaniyah - Misri 54 Sahih Tirmidhy ya Muhammad ibn Isa at-Tirmidhy, Jz. 1, uk. 125; Jz. 1, uk. 14 mlango wa Fadhlul-Ilm, mada ya: Tabligh al-Hadith ‘an Rasuulillah. Na Bihar al-Anwaar cha Allamah Muhammad Baqir al-Majlisi, Jz. 1, uk. 109 na 112. 55 Ni kwa uzuri kiasi gain jinsi Salman al-Farsi na Abu Dharr, masahaba mashuhuri wa 53

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 69

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

pale walipofanikiwa katika kukwapua na kunyang’anya mamlaka, walijaribu kuitenga Qur’ani Tukufu na hadithi ambazo zilikuwa ndio mfasiri halisi wa hii Qur’ani, katika jitihada za kujaribu kuitafsiri Qur’ani kama walivyotamani na walivyotaka. Hadithi za Mtukufu Mtume  na mwenendo wa maisha yake, kwa jumla na kawaida vikijulikana kama “Sunnah,” vilikuwa ndio vikwazo vikuwa kwenye diplomasia ya Makhalifa vizuizi vyenye nguvu sana vya mashambulizi ya washindani wao. Hivyo Ukhalifa haukuona njia nyingine bali kuwanyang’anya wapinzani wao silaha hizi zenye nguvu. Mwanzoni kabisa, Abu Bakr  aliamua kuchukua umiliki wa silaha hii yeye peke yake kabisa. Kwa lengo hili mawazoni, alizikusanya hadithi za Mtukufu Mtume mia tano, lakini baada ya muda aligundua kwamba hilo lisingekidhi lengo lake, kwa sababu ilikuwa haiwezekani kwa wakati huo kuziwekea hadithi mipaka, hivyo akazichoma moto hadithi zote hizo.56 Katika siku zile, kwa kweli ilikuwa ni vigumu kuwazuia watu kusimulia au kuandika hadithi hizo na kuwalazimisha kunufaika kutokana na zile hadithi tu ambazo Abu Bakr alikuwa amesikusanya. Mtukufu Mtume 4 walivyoelezea ile hali ilivyokuwa wakati ule, katika hotuba zao fasaha mathalan, Salman anasema: “Sasa mnashangaa juu ya athari za kitendo chenu kiovu (uporaji wa Ukhalifa), na mmeangukia mbali kabisa na chanzo cha mwongozo.” (Ibn Abil Hadid katika ufafanuzi wa Nahjul-Balaghah, Jz. 2, uk. 131, 132, na Jz. 6, uk. 17.). Anasema pia kwamba: ‘Ilikuwa ni kitendo kibaya sana kwa upande wenu (cha kuupora Ukhalifa). Kama mngekuwa mmetoa kiapo cha utii kwa Imam Ali (a.s), kwa hakika mngekuwa mmezama kwenye neema za kimbinguni na za kidunia.’ Abu Dharr anasema: “Kama mngetoa kipaumbele kwa kile ambacho Mwenyezi Mungu alikitanguliza na kama mngetelekeza alichokitelekeza Mwenyezi Mungu, na kama mngeutambua utawala na urithi kwa ajili ya familia ya Mtume wenu, kwa kweli mngeogelea kwenye rehema za Mwenyezi Mungu, lakini sasa kwa vile mmetenda katika namna mbaya kama hiyo (mlivyofanya kwa sasa), ni lazima mtabeba matokeo ya utendaji wenu muovu. “…..Na punde watajua waliodhulumu ni mgeuko gain waliogeukia? (26:227) 56 Tadhkiratul-Hufaadh ya Shamsuddin Dhahabi, Jz. 1, uk. 5. 70

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 70

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kwa sababu hii, Abu Bakr hakuona njia mbadala isipokuwa kuweka amri ya kupiga marufuku juu ya hadithi ili kwamba watu wasiweze kupata njia ya kufikia silaha hii yenye nguvu; kwa hiyo Khalifa aliwakataza watu kusimulia hadithi na akatoa tangazo kwa maana hiyo kwamba watu hawapaswi kunukuu hadithi na kwamba walipaswa kufuata Qur’ani tu.57 Lengo lilikuwa kwamba Qur’ani itenganishwe na hadithi, ili Makhalifa waweze kutafsiri Qur’ani hiyo vile wanavyotaka. Kabla ya kifo chake, Abu Bakr  aliandaa hati ya wasia kwa kuashiria kwamba alikuwa ameuacha Ukhalifa kwa Umar bin Khattab.58 Hakuna shaka kwamba Waislamu walio wengi, ambao baada ya kunyimwa hizo hadithi, wamekuwa na mwanga finyu, kwa hiyo hawakuipinga hatua hii. Hata Umar wakati wa utawala wake alifuata hasa hasa ile sera ya kupiga marufuku hadithi. Wakati mmoja hata hivyo, aliweka pendekezo mbele ya watu kuhusiana na riwaya na uandishi wa hadithi ili kupata maoni yao. Watu kwa jumla walisema kwamba ilikuwa ni muhimu kuhuisha mwenendo wa kusimulia na kuandika hadithi. Kwa umahiri ukubwa sana, Umar baada ya kutafakari sana juu ya tatizo hilo kwa mwezi mzima, aligundua namna ya kujitoa kwenye kizuizi hiki finyu ambamo alikuwa amewekwa. Aliwaendea watu na akatoa maelezo haya yafuatayo: “Nilipenda sana kuandika Sunnah ya Mtukufu Mtume, lakini nikawakumbuka watu wa zamani, ambao kwa kuandika baadhi ya vitabu, na kuvipa mazingatio sana, walikipuuza Kitabu kitukufu, kwa hiyo niliamua kutochanganya Qur’ani na kitu kingine chochote kile.” Wakati Umar alipokuwa akiwatuma masahaba wa Mtukufu Mtume  kwa kazi rasmi, alikuwa akisisitiza kwamba wasisimulie 57 58

Tadhkiratul-Hufaadh ya Shamsuddin Dhahabi, Jz. 1, uk. 5. Nahjul-Balaghah (hotuba ya 3, Shiqshiqiayah) cha Dr. Subhii al-Saaleh. 71

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 71

3/1/2016 12:46:49 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

hadithi, kwa sababu hilo litawafanya watu waitelekeze Qur’ani Tukufu. Na kama alikuja kujua kwamba baadhi yao wameihalifu amri yake, basi angewaita na kujitokeza mbele yake na akawaweka kizuizini kwa muda wote watakaoishi.59 Aidha, kama baadhi ya hadithi fulani zilizoandikwa ziligunduliwa kwa watu, yeye alikuwa akizikusanya na kuzichoma moto. Hivyo ndivyo ulivyomalizika Ukhalifa wa Umar naye Uthman akarithi kwenye kiti cha Ukhalifa kwa msaada wa kundi lililoandaliwa ambalo lilitokeza kuwepo kwake.60 Wakati wa utawala wa Uthman, wenye mamlaka katika Ukhalifa walisimamisha vita juu ya usimuliaji wa hadithi. Kama Umar alikuwa akiwasumbua masahaba wa Mtukufu Mtume na kuwaweka kizuizini huko Madina na kuchoma maandishi yao, Uthman yeye ili kusimamisha usimuliaji wa kauli za Mtukufu Mtume  na maelezo ya namna ya maisha, aliwatesa na kuwahamisha baadhi ya masahaba maarufu wa Mtukufu Mtume . Kwa mfano, alimpeleka uhamishoni Abu Dharr  kutoka Madina kwenda Syria na kumrudisha tena Madina na kutoka hapo kwenda Rabadhah, mpaka sahaba huyu mashuhuri wa Mtukufu Mtume  akafariki katika michanga inayochoma ya jangwa la ugenini! Sahaba mwingine mashuhuri wa Mtukufu Mtume , Amar bin Yasir alipigwa vibaya sana mpaka akaanguka chini na kuzimia!61 Kwa miaka ishirini na tano katika kipindi cha utawala wa Makhalifa watatu wa mwanzo, masahaba wa Mtukufu Mtume  na watoto wengine (wafuasi) wa Uislamu walipitisha maisha yao katika kuvunjika moyo kukubwa mno, mpaka hatimae kama Tumefafanua maelezo yanayofungamana na mada hii katika kitabu kiitwacho “Min Taarikhil-Hadith.” 60 Nahjul-Balaghah cha Dr. Subhii al-Saaleh, hotuba ya 3, Shaqshiqiyah. Kwa maelezo zaidi ya kadhia ya Abdullah ibn Sabaa, Jz. 1, uk. 142 – 151 chapa ya pili. 61 Tazama: Ansabul Ashraaf cha Ahmad bin Yahya Balaazari, Jz. 5, uk. 49. 59

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 72

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

matokeo ya maasi ya jumla Khalifa Uthman akauawa. Baada ya hili, watu waligeukia kwa Imam Ali . na wakamchagua yeye kama Khalifa wao anayefuatia kwa msisitizo mkubwa wa kumtaka akubali wadhifa huo.62 Imam Ali  alirithi Ukhalifa katika wakati ambao Waislamu, baada ya ya kupita robo karne chini ya makhalifa waliotangulia, wao walikuwa wamekwisha kuzoea njia zao hao za maisha. Imam Ali  mwenyewe ameielezea hali iliyokuwepo wakati huo kama ifuatavyo: 63 “Makhalifa waliopita kabla yangu mimi walifanya mambo ambamo kwa kufahamu kabisa walitenda kinyume na amri za mwongozo za Mtukufu Mtume wa Mwenyezi Mungu. Waliivunja ahadi yao na yeye na wakabadilisha Sunnah yake. Sasa kama nitawalazimisha watu kuyaacha mambo hayo na kurekebisha mambo kama yalivyokuwa wakati wa Mtukufu Mtume , wanajeshi wangu watatawanyika mbali na mimi, wakiniacha mimi peke yangu na nikiwa sina msaada wowote. Sana sana nitakuwa na idadi ndogo ya wafuasi wangu watakaobakia upande wangu, wafuasi wale waliotambua Uimam wangu kupitia kwenye Kitabu cha Mwenyezi Mungu na Sunnah ya Mtukufu Mtume Wake . “Mnadhani ni nini kitakachotokea iwapo nitachukua hatua zifuatazo? i.

Kubadilisha Maqaamu Ibrahim (mahali aliposimama Nabii Ibrahim)

Ahaadithu Ummul Mu’miniin Ayisha, cha Allamah Murtadha al-‘Askari, Mlango wa ‘Alaa ‘Ahd as-Sahrayn, uk. 115. 63 Hapa tumesimulia maneno ya kusikitisha na kuhuzunisha ya Imam, Amirul-Mu’miniin. Hata hivyo hatukutoa ile tafsiri ya neno kwa neno, kwa sababu hilo lingehitaji ufafanuzi na maelezo. Badala yake tumesimulia maana yake tu. Maelezo ya kina yanaweza kuonekana katika kitabu cha Muhammad bin Ya’quub Kulayni kiitwacho: Rawdhatul Kaafi, Jz. 8, uk.61 – 63) 62

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 73

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ii. Nikiirudisha ‘Fadak’ kwa warithi wa Fatimah Zahrah  binti yake Mtukufu Mtume . iii. Nikirudisha uzito na vipimo kama ilivyokuwa vimekubalika wakati wa uhai wa Mtukufu Mtume . iv. Kurudisha ardhi kwa wale ambao walikuwa wamepewa na Mtukufu Mtume . v. Kuzifuta sheria za kikatili zilizoamrishwa na Makhalifa. vi. Nikirejesha viwango vya Zaka kwenye msingi wa asili.  vii. Nikizirekebisha upya kanuni zinazohusiana na wudhuu na swala. viii. Kuwarudisha wanawake ambao walikuwa wametenganishwa na waume zao kinyume cha sheria na wakaozwa kwa wengine, kwa waume zao wa halali. ix. Nikigawa fedha kutoka kwenye Baytul-Maal (hazina ya ummah) kwa viwango sawasawa miongoni mwa wale wanaostahiki, kama ilivyokuwa wakati wa uhai wa Mtukufu Mtume , bila kuruhusu zirundikane kwenye mikono ya matajiri tu peke yao64. Fedha kutoka kwa Mdhibiti wa Fedha za Ummah mpaka sasa zimegawanywa kwa msingi wa siasa za makundi. x. Nikitengua kodi za ardhi. 65 Umar bin Khattab, katika kugawa fedha kutoka kwa Mhazina Mkuu wa Serikali alikuwa ameanzisha mfumo wa tabaka katika jamii ya Kiislamu, kwa sababu iliandaliwa orodha ya Waislamu wa wakati huo na kundi katika hao lilipewa haki ya kupokea dirham elfu tano kwa mwaka, wakati kundi jingine lilikuwa lipate dirham elfu nne, na jingine dirham elfu tatu, elfu mbili, elfu moja na mia tano hadi dirham mia mbili. Kwa njia hii, kwa upande mmoja, tabaka la waungwana na matajiri likaja kuwepo, na kwa upande mwingine tabaka la masikini likaja kuwepo ndani ya Uislamu. 65 Umar alipanga mapato ya ardhi huko Iraqi katika msingi wa sheria ya mapato ya ardhi wa watawala wa Sasanidi na huko Misri katika msingi wa sheria ya mapato ya ardhi ya himaya ya Warumi. 64

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 74

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

xi. Nikitangaza kwamba Waislam wote ni sawa katika mas’ala ya mahusianio ya ndoa.66 xii. Nikikusanya Khums (moja ya tano ya mali) kama kodi kwa mujibu wa amri ya Mwenyezi Mungu.67 xiii. Nikiirejesha Masjidun-Nabii kwenye muundo wake wa asili, kama ilivyokuwa wakati wa uhai wa Mtukufu Mtume . Nikifungua upya ile milango ya kuingilia Msikitini, iliyofungwa baada ya kifo cha Mtukufu Mtume, na kufunga ile ambayo ilifunguliwa baada yake. xiv. Nikikataza kufuta juu ya viatu vya ngozi (katika udhuu).68 xv. Nikiweka adhabu za kisheria na adhabu maalum katika unywaji wa ‘Nabiz’ na mvinyo wa mtende.69 xvi. Nikihalalisha70 Mut’ah ya wanawake na ile ya Hija kama zilivyokuwa wakati wa uhai wa Mtukufu Mtume . xvii) Nikitangaza ‘Takbiir’ mara tano wakati wa swala ya maiti.71 U mar alipiga marufuku ndoa za wasiokuwa Waarabu na wasichana wenye asili ya Kiarabu. 67 Makhalifa walilifuta fungu la ndugu na jamaa wa Mtukufu Mtume 4 baada ya kifo cha Mtume. 68 Khuf ni vazi la mguu lililotengenezwa kwa ngozi ya mnyama. Ndugu zetu Sunni kwa kuwafuata wahenga wao wanaona ni wajibu kuiosha miguu kama iko wazi. Lakini kama imevishwa Khuf na kufunikwa, wanachukulia kwamba ni halali kisheria kupaka juu ya khuf hizo. 69 ‘Nabiz’ ni mvinyo mwepesi ambao sana hasa unatengenezwa kutokana na tende – ni aina ya pombe. 70 Khalifa Umar alizitangaza Mut’ah zote mbili kwamba ni haramu. Mut’ah ya Hajj ambayo mahujaji walikuwa wavue ihraam zao baada ya kutekeleza Umrah, na baada ya hapo walikuwa wavae ihraam mara ya pili kwa ajili ya utekelezaji wa Hija. Huu ulikuwa ndio utaratibu katika Uislamu, lakini Umar aliamuru watu kubakia katika Ihraam mpaka mwisho wa ibada zote za Hija. Na Mut’ah ya wanawake ni ileile ndoa ya wakati maalum ambayo kwa mujibu wa tamko la Qur’ani na riwaya za Ahlus-Sunnah, ilikuwa ni sehemu ya maagizo ya wazi ya Kiislamu. 71 Ahlus-Sunni kwa mapokezi ya Abu Hurayra, wanashikilia kwamba Takbir wakati wa swala ya jeneza ni mara nne. Taz: Bidayatul Mujtahid, cha Ibn Rushd Undulusi, Jz. 1, uk. 240. 66

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 75

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

xvii. Kufanya ni lazima kwa Waislamu kusoma Bismillahir Rahmaanir Rahiim kwa sauti mwanzoni mwa swala.72 xviii. Nitakapoamuru talaka iwe vilevile hasa kwa mujibu wa utaratibu wa wakati wa uhai wa Mtukufu Mtume .73 xix.

Nitakapoamuru ushughulikiaji wafungwa wa kivita wa mataifa mbalimbali kwa shuruti hasa kulingana na amri za Mwenyezi Mungu na Mtume Wake.74

“Kwa kifupi, kama nitajaribu kuwafanya watu wafuate amri za Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, wao wataniacha mimi na kupotelea mbali. Namuapa Mwenyezi Mungu kwamba wakati nilipowaamuru watu kutokuswali swala za jamaa katika mwezi wa Ramadhani isipokuwa zile swala za wajibu, na nikawaeleza kwamba kuswali swala za sunna kwa jamaa ni mtindo mpya; kundi miongoni mwa askari wangu ambao wakati mmoja walipigana upande wangu walianza kupiga makelele: “Ah! Sunnah ya Umar. Enyi Waislamu, Ali anataka kubadilisha sunna ya Umar na anakusudia kutuzuia kuswali swala zilizopendekezwa (mustahab) katika mwezi wa Ramadhani.” Walinyanua makelele ya kutoridhika kiasi kwamba nilihofia watasimama na kufanya uasi. Sehemu ya Ahlus-Sunnah wanaiacha Bismillah kutoka kwenye Surat al-Fatiha na pia kwenye Sura nyinginezo wakati wa swala. Ni dhahiri kwamba wanamfuata Mu’awiyah katika suala hili. Rejea Tafsiir al-Kashshaaf, maelezo ya Surat al-Fatiha, Jz. 1, uk. 24-25. 73 Sunni wanashikilia kwamba tamko la talaka kwa mwanamke kwa mara tatu katika kikao kimoja ni halali na wanaharakisha kuidhinisha bila ya uwepo wa shahidi muadilifu. Rejea: Bidayatul Mujtahid, Jz. 1, uk. 80-84. 74 Umar alitoa tamko kwamba mateka wa kivita wote wa Kiarabu wanaweza wakaachiwa huru, lakini wale waliokuwa sio Waarabu hawakuruhusiwa hata kuingia Madina, makao makuu ya Uislamu. Miongoni mwa uvunjaji wake wa Sunnah ya Mtukufu Mtume 4 ilikuwa ni kwamba. wale watoto wote waliozaliwa na wanawake wasiokuwa Waarabu na wameuona mwanga wa dunia katika ardhi isiyo ya Kiarabu, wao walinyimwa haki ya urithi. Rejea: Muwatah ya Imam Malik bin Anas, Jz. 3, uk. 80. 72

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 76

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Inasikitisha, ni mateso kiasi gani ambayo nimeyapata mikononi mwa watu hawa ambao walinipinga kwa bidii ya kufa na kupona na wakawatii viongozi wao waliopotoka, ambao walikuwa wanawaongozea tu kwenye moto wa Jahannam.” Imam Ali  alikuwa ameandaa mpango ambao kwao huo alitaka aendelee katika njia na mielekeo ya Mtukufu Mtume  na dhidi ya mwenendo wa Makhalifa, hususan kuhusiana na hadithi. Alianzisha vita endelevu kwa ajili ya kuharibu mabaki yote ya hadithi za Makhalifa.75 Makuraishi waliyoiona hatua ya Imam Ali  kuwa yenye madhara kwenye maslahi yao ya kidunia, walifanya uasi dhidi yake. Walisababisha umwagaji damu mkubwa katika Vita vya Ngamia na vile vya Siffin, na waliendeleza uadui wao dhidi yake kwa kiasi kwamba, baada ya takriban miaka mine, walimuua katika mimbari takatifu ya Msikiti wa Kufah. Punde tu baada ya kifo cha Imam Ali , Mu’awiyah, adui wa Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, alijikalisha mwenyewe katika kiti cha Ukhalifa kama matokeo ya njama zilizopangwa kijanja na kihila na akaelezea mipango yake ya kisiasa kwa Mughirah bin Shu’ba, katika mazungumzo ambayo aliyafanya pamoja naye. Mughirah alisema: “Ewe Kiongozi wa Waumini, sasa kwa sababu umefanikiwa katika kutimiza matakwa yako, hakuna ubaya kama katika umri wako huu mkubwa ukiwafanyia haki watu na kufanya matendo mema ili uweze kuacha jina zuri nyuma yako. Wallahi leo hii Bani Hashim hawana chochote ambacho unaweza kukihofia, kwa 75

Imam Ali (a) aliweka amri ya kupiga marufuku wale wasimuliaji pia ambao kwa amri ya Umar na Uthman walikuwa wakiwahutubia watu katika siku za Ijumaa ndani ya misikiti. Aliruhusu usomaji/usimuliaji wa hadithi za Mtukufu Mtume 4 kwa uhuru kabisa bila ya vikwazo. Kwa kiasi alivyoweza, aliteketeza uzushi wa Makhalifa. Kwa maelezo zaidi rejea kwenye Min Tariikhil Hadiith. 77

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 77

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

hiyo itakuwa ni bora kwako kama utawafanyia huruma na kuimarisha yale mafungamano ya uhusiano wenu.” Mu’awiyah akajibu: “Hilo haliwezekani. Abu Bakr alifanya uadilifu na akapatwa na aina zote za shida, lakini mara tu baada ya kifo chake hakuna chake kilichobakia isipokuwa kwamba jina lake sasa linatajwa bila heshima stahilifu. Kisha Umar akamrithi yeye. Alifanya kila juhudi kufanya utawala wake uwe wa mafanikio, na katika miaka kumi ya utawala wake, alikabiliwa na matatizo chungu nzima, lakini jina lake lilikufa pamoja na kifo chake mwenyewe vilevile. Baada yake ndugu yetu ambaye alitokana na familia bora sana, alishika hatamu za uongozi wa serikali na akafanya matendo ya kutambulika. Wengine wakamuonea na kumdhulumu, na yeye akafariki pia. Kwa kifo chake hicho na jina lake pia lilizikwa ardhini na watu wakasahau kabisa yale matendo yake mashuhuri. Lakini jina la yule Hashimii (Mtume wa Mwenyezi Mungu) bado linarudiwa rudiwa kwa sauti kubwa duniani mara tano kila siku. Kwa kuwepo jina hili ni nani anaweza kuendelea kuishi? Ewe mtu usiyekuwa na mama! Hapana, Wallahi nitakuwa bado sina amani mpaka nitakapoliangamiza jina hili kutoka kwenye uso wa dunia.”76 Kwa njia hii, Mu’awiyah alitumia uwezo na nguvu zake zote katika kuliangamiza jina la Mtukufu Mtume  na Ahlul-Bayt wake, kizazi kiteule (amani iwe juu yao wote) na, ili kufanikisha lengo hili, alianzisha viwanda (makundi) mbalimbali kwa ajili ya ubunifu wa hadithi. Alisonga mbele sana katika mpango huu kiasi kwamba Abu Hurayra peke yake alibuni hadithi zaidi ya 5030 akizihusisha kwa uongo na Mtukufu Mtume .77 Abdullah bin Umar alibuni na kusimulia hadithi zaidi ya 2000 kama hizo, na Ummul-Mu’minina Muruujudh-Dhahabi, Jz. 3, uk. 454 Mas’ud. Matukio ya mwaka 212 A.H. Kilichochapishwa na Darul Undulus Press. Uchache wa maneno umetumika katika tafsiri. 77 Ahadithu Ummul Mu’minin Ayisha, uk. 289, cha Allamah Murtadha Askari. 76

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 78

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Aisha  na Anas bin Malik kila mmoja alisimulia hadithi zaidi ya 2000. Watu hawa na wengine wa aina yao walishindana kughushi hadithi ili kupata fadhila na upendeleo wa kundi linalotawala. Mwenyezi Mungu pekee Ndiye ajuaye ni ngano na hekaya zilibuniwa kwa jina la hadithi wakati wa kampeni hii. Matokeo ya hili, kanuni zote na mwenendo wa Kiislamu vilibadilishwa sura na kupinduliwa juu chini. Hatimaye ule Uislam halisi ulibadilishwa kwa mwingine mpya. Kundi la watawala lilitambua huu Uislamu uliogeuzwa tu. Uislamu huu ambao kwamba upotofu wake ulikuwa umeandaliwa wakati wa Mu’awiyah, hadi leo hii, umekuwa unaokubalika kama dini ya kweli. Katika zama zetu hizi wenyewe, mambo yamefika kwenye mpito wa kiasi kwamba kama ule Uislamu halisi wa zama za Mtukufu Mtume  utawasilishwa kwa watu ambao wamekwisha kuuzoea ule Uislamu rasmi wa watawala, wanaona ni vigumu kuamini kama huo kweli hasa ndio Uislamu halisi na wa kweli, kwa sababu wameujua Uislamu wao kutoka kwenye kurasa za vitabu vilivyojaa hadithi za uongo na zilizobuniwa. Kwa njia ya mfano tunanukuu hadithi moja iliyobuniwa na kiwanda cha Abu Hurayra: “Kundi la watu lilimuuliza Mtukufu Mtume : Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, je tutaweza kumuona Mwenyezi Mungu hiyo Siku ya Kiyama? Yeye akajibu: ‘Je hampati raha pale mnapoliangalia tufe la mwezi katika usiku wa mwezi kumi na nne?’ Wao wakajibu: ‘Tunapata.’ Halafu akasema: ‘Je mnapata matatizo yoyote katika kuliangalia jua ambalo lipo bila ya kufunikwa na mawingu?’ Wakajibu: ‘Hapana, ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu.’ Kisha akasema : ‘Mtamuona Mwenyezi Mungu kwa njia hiyo hiyo. Katika siku ya hesabu, Mwenyezi Mungu atawakusanya watu wote na kuwaamuru wawafuate wale ambao walikuwa wakiwaabudu. 79

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 79

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wale ambao walikuwa wakiabudu jua wao watalifuata hilo jua, na wale walioabudu mwezi wataufuata mwezi; na wale waliokuwa wakiabudu mashetani watatembea nyuma ya miungu yao hiyo. Watu pekee waliobakia watakuwa ni Waislamu pamoja na washirikina. Halafu Mwenyezi Mungu atatokeza mbele yao katika umbile tofauti na lile watu walilolijua kabla ya hapo na kusema: ‘Mimi Ndiye Mola Wenu.’ Wao watasema: ‘Tunaomba hifadhi kwa Mwenyezi Mungu kutokana na wewe. Sisi tutabakia hapa mpaka Mola Wetu atakapotujia, nasi tutamtambua Yeye.’ Halafu Mwenyezi Mungu atatokeza tena mbele yao katika umbile lilelile walilolijua mwanzo. Kisha wataguta kwa sauti kuu: ‘Hakika, Wewe Ndiye Mola Wetu,’ na watamfuata Yeye.’”78 Inaweza kuonekana dhahiri kwamba hadithi hii imeharibu ule msingi hasa wa elimu ya Mwenyezi Mungu na dhana ya Kiislamu juu ya Kiyama. Katika hadithi nyingine imesimuliwa kwamba katika Siku ya Kiyama, Mtukufu Mtume  atamuomba Mwenyezi Mungu kwamba: “Ewe Mungu Wangu! kwa mbadala wa laana nilizowatupia waumini wakati wa hasira, wabariki na uwatakase.”79 Kadhalika imesimuliwa kwamba, Mtukufu Mtume  wakati mmoja aliwaambia na watu: “Mitende haihitaji mchavusho.” Au alisema: “Msiifanyie mchavusho mitende, hilo litakuwa ni bora kwayo.” Matokeo yake watu hawakuitilia mbolea mitende na kwa matokeo yake kwamba katika mwaka huo mitende haikunawiri Tazama Sahih Bukhar ya Muhammad Isma’il, Jz, 1, Mlango wa Fadhlus-Sujuud; Jz. 9, Mlango wa Tawhiid (Jz. 8, mlango wa as-Siraat Jisr Jahannam); Sahih Muslim ya Muslimu bin Hajaj Nishapuri, Jz. 1, Mlango wa Ma’rifatu Tariqir Ru’ya. 79 Muslim bin Hajjaj Nishapuri katika Sahih Muslim, Mlango wa ‘Man la’anahun Nabii aw Sabbaahu Ja’alahillah lahu zakaatan aw tahuran. Katika mlango huu, hadithi kadhaa zimesimuliwa kutoka kwa Ayishah na Abu Hurayra na vile vile kutoka kwa masahaha wanaoheshimika! Mwishoni kabisa Muslim anataja ile hadithi ya Mtukufu Mtume (s.a.w.w.) kuhusu Mu’awiyah. Yeye 4 alikuwa amesema: ‘Mwenyezi Mungu asilishibishe tumbo lake Mu’awiyah. Kwa maana hiyo, mwishowe laana zote za Mtukufu Mtume 4 juu ya Bani Umayyah na wengineo zitawaletea utakaso na baraka. 78

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 80

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

vizuri na pale Mtukufu Mtume  alipokuja kulitambua hilo, yeye alisema: “Mimi nilidhani kama hivyo. Msiniulize maswali zaidi ya hapo,’ au alisema: “Kuhusu mambo ya dunia, ninyi mnajua zaidi.”80 Imesimuliwa pia kwamba Mtukufu Mtume  siku moja wakati akiongoza swala huko Makkah, alikuwa akisoma Surat an-Najm mpaka alipofikia aya ya “Umemoana Lata, Uzzah na yule mwingine wa tatu Manaat.” Wakati alipokuwa anasoma aya hii, shetani akaweka maneno yafuatayo kinywani mwake: “Hawa ni miungu maarufu (gharaaniq) kama ndege weupe na uombezi wao unatarajiwa.” Pale washirikina waliposikia maneno haya, wao walifurahi sana wakidhani kwamba Mtukufu Mtume  baada ya yote, ameongea vema juu ya miungu yao, na wakati huo huo washirikina wote na Waislamu kwa pamoja wakasujudu. Kisha Jibril akashuka na akamtahadharisha Mtukufu Mtume  juu ya kuteleza kwake huku kukubwa. Mtukufu Mtume  akasema kwamba shetani aliyaweka maneno hayo kinywani mwake. Kwa mujibu wa riwaya nyingine, Jibril alimwambia Mtukufu Mtume arudie aya hiyo husika, ambayo Mtukufu Mtume  alifanya hivyo, akiongezea pia maneno: “Hawa ni miungu maarufu.” Jibril akamwambia kwamba yeye hakumfunulia maneno yale, na kwamba alikuwa ni shetani ambaye alimfanya yeye  kutamka maneno hayo.81 Kitabu hicho hicho, Sahih Muslim, mlango wa ‘Wujuub Imtithaal maa qaalahu Shar’an duuna maa dhakarahu min Ma’aayishin naas ala Sabilir Raa’y.’ Katika vitabu vingine vya hadithi pia riwaya hiyo hiyo imenukuliwa kutoka kwa Ayishah na Anas na pia kutoka kwa masahaba wengine. Kutoka kwenye hadithi za namna hii, Sunni wanapata maana ya kwamba inaruhusiwa kumpinga Mtukufu Mtume 4 katika amri zake zinazofungamana na mambo ya kidunia. Hata hivyo, linabakia ni jambo la kuonwa juu ya ni tukio lipi au wakati unaoweza kuchukuliwa kwamba ni jambo la kidunia,, kwa mfano suala la Ukhalifa!! 81 Katika tafsiri ya aya ya Qur’ani isemayo: “…..Ila shetani hutumbukiza katika matamanio yake. Lakini Mwenyezi Mungu huyaondoa anayoyatumbukiza shetani; kisha Mwenyezi Mungu huzimakinisha Ishara Zake….” (Hajj; 22:52) 80

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 81

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Riwaya hizi zimenukuliwa katika Tafsiir maarufu na za kutegemewa za wanachuoni wa Sunni kama vile Tabari, Ibn Kathiir, Suyuti na Sayyid Qutbi. Watu hawa wamesimulia idadi kubwa sana kama hiyo ya hadithi za kubuniwa zilizohusishwa na Mtukufu Mtume  nyuma ya skrini na uongo na kauli bandia.82 Picha za watawala wa Kikuraishi na watendaji wao zilipakwa rangi za bandia. Sifa kubwa kubwa zilihusishwa kwao na wapinzani wao walifanywa walengwa wa kufedheheshwa kwa kiasi kwamba hata watu kama Abu Dharr, Malik Ashtar, Ammar bin Yaasir na wengineo wa namna yao walitangazwa kuwa wenye kiburi na wajinga wasiojua dini. 83Aidha, wanasimulia hadithi nyingi kuhusiana na sifa za Mwenyezi Mungu, Ufufuo na Hesabu, malipo na adhabu, Pepo na Jahannam, hekaya za Mitume waliotangulia, kuanza kwa uumbaji, imani na mafundisho ya Kiislamu, lakini kwa kweli vyanzo vya habari na taarifa vilikuwa ni mazao ya kutoka vichwani mwao na akili zao wenyewe. Imekisiwa kwamba hadithi za namna hii, zilizobuniwa kwa idadi kubwa mno na nyanja za riwaya zikawa pana sana kiasi kwamba ule ukweli wote wa kidini ulipunguzwa na kuwa kivuli tu, na badala yake, Uislamu mpya – ule wa watawala wa Bani Umayyah na Bani Abbas ukaibuka na ukaendelea kuwa ndio mtindo hadi mwisho wa Ukhalifa wa Uthmainiyah. Mwote katika historia ya Uislamu kumekuwepo na kundi jingine la watu ambalo liliwapinga wale wabuniaji wa hadithi za uongo. kama ilivyotolewa katika Tafsiir ad-Durrul Manthuur ya Suyuti, Jz. 4, uk. 366, 368, riwaya kumi na nne zinazokusudia kushughulika na mada hii zimesimuliwa na masahaba mashuhuri. 82 Kwa uenezi wa riwaya kama hizi katika jamii ya Kiislamu, hakukuwa na nafasi ya kuwashutumu au kuwakosoa Makhalifa wa Bani Umayyah na Bani Abbasi na vibaraka wao kwa sababu hata hivyo watu hawa, kama zinavyoashiria riwaya zenyewe, walikuwa ni watukufu zaidi na mashuhuri kuliko Mtukufu Mtume 4. 83 Abdullah ibn Saba, uk. 7-9, chapa ya pili, Misri. 82

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 82

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wadau wa kundi hili walikuwa wakifanya kila liwezekanalo kwa uwezo wao kuleta ueneaji wa kwenye Sunnah sahihi ya Mtukufu Mtume  hata kwa gharama ya kutoa maisha yao. Abu Dharr , sahaba mkubwa wa Mtukufu Mtume  anachukuliwa kwamba ni mmoja wa watu wa mstari wa mbele muhimu wa kundi hili. Siku moja alikuwa amekaa karibu na ile Jamarah ya Kati huko Mina pamoja na kaumu ya watu karibu naye. Watu hao walikuwa wanamuuliza maswali kuhusiana na dini. Ghafla mtendaji wa serikali ya Bani Umayyah mwenye hulka ya uovu alimjia na kusema: “Hukuonywa wewe kuhusu kujibu maswali ya watu?” Abu Dharr  akajibu akasema: “Je unayo mamlaka ya kunichunga mimi?” Baada ya kuyasema hayo, akanyooshea kidole kwenye ukosi wa shingo yake na akasema: “Kama ukiweka upanga hapa, na kama nitadhani kwamba kabla ya shingo yangu kukatwa kutoka mwilini mwangu ninaweza kunukuu maneno machache ambayo nimeyasikia kutoka kwa Mtukufu Mtume , kwa hakika mimi nitafanya hivyo.”84 Rashid Hujari , shakhsia mwingine mashuhuri na anatokana na kundi hili. Katika wakati ambapo Ziyaad, Gavana wa Kufah alipokata mikono na miguu yake na akapelekwa nyumbani kwake, idadi kubwa ya watu ilikuja kumuona yeye na wakaanza kulia. Rashid akawaambia: “Acheni kulia, leteni kitu ambacho mnaweza kuandika juu yake, kwani nataka kuwatamkia imla ya kile nilichokisikia kutoka kwa Bwana wangu, Mtukufu Mtume .” Watu hao wakakubali, lakini taarifa hizo zilipomfikia Ziyaad, ulimi wake Rashid pia nao uliamriwa ukatwe kutoka kinywani kwake.85 Tazama Sunnan ya Daarami, Jz. 1, uk. 132; na Tabaqaatul-Kubraa ya Muhammad bin Sa’d, Jz. 2, uk. 354. Hadithi hii na riwaya zake ni sampuli ya hadithi ambazo mikono ya waovu ilizipata kutoka kwenye baadhi ya sehemu za vitabu vya hadithi na kwa nia mbaya wakazigeuza. 85 Ikhtiyaar Ma’rifatur Rijaal cha Muhammad bin Hasan Tuusi, maarufu kama Rijaal alKashi uk. 75, na Bihaarul-Anwaar, cha Allamah Muhammad Baaqir Majlisi, Jz. 9, uk. 632 kilichochapishwa Kompaani.. 84

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 83

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Maytham Tammaar pia alikuwa mfuasi jasiri wa kundi hili. Wakati Ibn Ziyaad alipomkata mikono na miguu yake na akawa anataka kumfunga kwenye kiunzi cha mti wa kunyongea watu, yeye alisimama kama mhutubu kwenye mimbari, na akaita kwa sauti kuu: “Enyi watu! Kama mnataka kusikia hadithi niliyosikia kutoka kwa Imam Ali  mnapaswa kusogea karibu yangu.” Watu wakajikusanya karibu na kitanzi hicho na Maytham akaanza kuongea. Ibn Ziyaad alipokuja kulitambua hili, aliamuru ulimi wake ukatwe. Baada ya ulimi wake kukatwa, Maytham hakuweza kustahimili maumivu hayo kwa zaidi ya saa moja na akatoa uhai wake kwenye mti wa kunyongea katika dimbwi la damu! 86 Tumeona kwamba pamoja na kupita kwa muda, athari za Makhalifa zilikuwa zimeongezeka kwa kiasi kwamba Makhalifa hao walikuwa na uwezo wa kubadili amri za Mwenyezi Mungu na Mtume Wake kuhusiana na vitendo vya halali na haramu. Hatimae mambo yalichukua mgeuko mbaya kabisa kiasi kwamba amri zilizotolewa na Makhalifa ziliwekwa kwenye utekelezaji kana kwamba zilikuwa ni amri za Mwenyezi Mungu! Hata hivyo, hali hii ya mambo haikudumu kwa muda mrefu zaidi ya siku za Ukhalifa wa Uthman. Maasi ya jumla dhidi ya utawala ule wa kidhalimu yaliufikisha mwisho wake, mpaka ilipokuja zamu ya Mu’awiyah. Kwa msaada wa kundi la waenezaji wenye nguvu ambao waliokotwa kutoka kwenye wabunifu wa hadithi, Mu’awiyah alielezea kwa ujumla mpango wa kukazia zile desturi za zamani87 na kurejesha kile kilichoitwa kama matukufu ya zamani. Lakini kuuliwa Shahiid kwa Imam Husein , mjukuu wa Mtukufu Mtume 86 87

Ikhtiyaar Ma’arifatur Rijaal cha Muhammad bin Hasan Tuusi, uk. 76-87. Watu kama Ummul-Mu’min Sunnah ina Ayishah, Abu Hurayrah, Anas bin Malik, Abudullah bin Umar, Abdullah bin Amr al-Aas, Mughira bin Shu’bah, Amr bin al-Aas na Samrah bin Jundab walikuwa ndio wasimuliaji wakuu. Kwa maelezo zaidi rejea: Ahaadith al-Ummil-Mu’minin Ayishah, Min Taarikh al-Hadith. Abu Hurayrah,Sheikh al-Mzirah na Azwa ‘ala Sunnah al-Muhammadiyyah. 84

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 84

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

 kulizuilia mbali mipango hii kudumu na ilikuwa haiwezekani tena kwa Makhalifa kuhuisha zile desturi za kizamani. Kwa sababu hii, uzushi, mabadiliko na nyongeza, ambazo zilikuwa zimetenganisha Uislam wa kweli na ule wa rasmi wa Dola, hazikuweza kupata maendeleo ya kusonga mbele. Makhalifa waliofuatia hawakuweza kufanya uzushhi mpya.88 Shahada ya Imam Husein  alizaa tunda jingine. Vitendo vya ulipizaji kisasi kama vile kufungwa jela, uonevu, mateso na mauaji dhidi ya wafuasi wa Uislamu halisi na wasimulizi wa hadithi sahihi na za kweli kulipungua, kwa sababu haikuwa na manufaa kwa serikali zile za baadaye kutwa hatua zenye machungu na za kinyama kama hizo. Kwa hiyo wafuasi wa Uislamu halisi wakaamua kuweka kila juhudi katika kuchagua zile hadith sahihi na halisi kutoka miongoni mwa maelfu ya hadithi za kubuniwa zilizotengenezwa na vibaraka wa Makhalifa waliotangulia na kuzifanya hizo zipatikane kwa Waislamu. Kwa Umar bin Abdul’Aziz kuchukua hatamu za Ukhalifa, ile amri ya kupiga marufuku hadithi yenye umri wa miaka mia moja ilifikia mwisho, na kwa kuanza kwa karne ya pili ya Hijiria, wafuasi wa Uislamu rasmi wa dola walipata amri kutoka kwenye serikali yao ya kuanza kuziandika hadithi za Mtukufu Mtume . Hadithi za Mtume vilevile zilikusanywa na kutungwa kwenye idadi kadhaa ya vitabu. Hata hivyo, miongoni mwa maelfu kati ya hizo, ni chache tu zinazoweza kukutwa kwamba zimeshuka kupitia vyanzo vya wafuasi wa kweli na waaminifu wa madhehebu za Kiislamu. Kwa bahati mbaya hata hizo chache pia zilisababisha tatizo kwa wale walioitwa wasomi ambao walikuwa wameuza dhamira zao kwa serikali. Hivyo 88

Moja kati ya hatua nyingi za Abul Malik ilikuwa ni amri yake kwamba watu badala ya kwenda kwenye Kaábah kwa ajili ya hija wanapaswa kwenda Jerusalem na wakaizunguke nyumba ambayo ameijenga yeye, lakini uzushi huo haukuweza kuthibiti kuwa wenye mafanikio. Rejea kwenye: Taarikh al-Yaquubi, Jz. 3, uk. 7-8, chapa ya Najaf, Iraqi. 85

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 85

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ili kuziepuka, wao walichukua hatua mbili: Kwanza kabisa, katika utafiti juu ya wapokezi wa hadithi na ukaguzi makini wa hadithi hizo kisomi, iliamuliwa kwamba kama kulikuwa na msimulizi ambaye alikuwa mtakia heri wa Imam Ali  au mfuasi wake, riwaya yake angechukuliwa kwamba ni dhaifu na isiyo na thamani.89 Pili, walitunga vitabu juu ya hadithi ambavyo vilikuwa na hadithi za namna ile (zilizosimuliwa na wafuasi wa Imam Ali) kwa kiasi iwezekenavyo, na hadithi yoyote yenye mgongano japo kidogo na watu ambao waliwahi kuwa na nguvu baada ya kifo cha Mtukufu Mtume  au na wale Makhalifa halisi haikupata njia katika hizo zilizokubalika. Vitabu vya hadithi ambavyo vilitungwa viliitwa Sahih, na vilikuwa ni sita kwa idadi. Miongoni mwao, Sahih Bukhari ilichukuliwa kama ndio ya kutegemewa zaidi kwa sababu alizingatia sana hayo mambo mawili yaliyotajwa hapo juu. Alizikubali hadithi hata za Makhawaarij kama Umar bin Khataan lakini hakujumuisha riwaya yoyote kutoka kwa Abu Abdillah Imam Ja’far as-Sadiq . Kwa njia hiyohiyo, aliandika hadithi zilizokwenda kinyume na Makhalifa katika muundo usiokamilika na usio na mtiririko sahihi. Hii ndio sababu ya kwa nini wafuasi wa Uislamu rasmi wa dola wakakiona ndio kitabu sahihi zaidi baada ya Qur’ani Tukufu! Kwa msingi huo huo, miongoni mwa vitabu vya wasifu na historia, kitabu cha historia cha Tabari kimehesabiwa kama ndio kitabu sahihi zaidi ya vyote vya historia kwa sababu na yeye amefuata nyayo za Bukhari. Amechukua tahadhari ya hali ya juu ili asije akaingiza katika kitabu chake hadithi yoyote inayogongana japo kidogo na maslahi ya wale ambao walikuwa wakichukuliwa kama watu maarufu na mashuhuri na maafisa wa Uislamu mamboleo. Kwa upande mwingine, yeye amenukuu hadithi zote zile za namna 89

Rejea vitabu vyote vya Rijaal (wasifu wa wasimulizi) vya Sunni 86

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 86

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ambayo inahalalisha ukatili wote uliotendwa na Makhalifa! Kwa sababu hii Tabari alisimulia mamia ya riwaya zilizobuniwa na maadui wa Uislamu hivyo kubadilisha kabisa matukio yote ya kihistoria yanayohusiana na kipindi cha uhai wa Mtukufu Mtume  na wale Makhalifa wa mwanzoni.90 Ndio sababu mwandishi (Tabari), kwa sababu ya utiifu wake madhubuti kwa Makhalifa na washiriki wao, yeye akawa maarufu sana na kuonekana wa kutegemewa sana kiasi kwamba aliitwa kinara wa wanahistoria. Baada yake, wanahistoria kama Ibn Athiir, Ibn Kathiir na Ibn Khalliduun waliegemeza historia zao juu ya masahaba wa Mtukufu Mtume  katika maandishi ya Tabari.91 Baada ya karne ya nne na kuendelea, wafuasi wa Uislamu rasmi wa dola walivifanya vitabu hivyo sita hapo juu vichapishwe na kuvitangaza kwamba vinapaswa kufanyiwa kazi. Katika uandishi wa historia, ni Tabari tu na wafuasi wake waliochukuliwa kwamba ndio vyanzo vikuu na matokeo yake ni kwamba mamia ya vitabu vya historia, hadithi na tafsiir vilivyotungwa na waandishi wengine vilizamia katika kusahaulika na kutokumbukwa kabisa!92 Kwa namna hii, njia ya kuchunguza na kutafiti kuhusu ule Uislamu halisi aliouleta Mtukufu Mtume  kama zawadi kubwa kwa wanadamu ikawa imefungwa kwa wote na kudumu milele. Vizazi vya baadaye, baada ya karne ya nne Hijiria mpaka leo hii, vimewafuata waandishi hawa hawa kiupofu, kwa matokeo kwamba sasa, ukiachilia mbali madhehebu ya Shi’ah, watu wote wanadhani Rejea Juzuu mbili za Abdullah bin Saba Rejea Juzuu mbili za Abdullah bin Saba 92 Kwa kunukuu kutoka kwenye kitabu kikubwa cha historia cha Baladhaali kiitwacho Ansaab al-Ashraaf na vitabu vingine vikubwa na vya kati vya historia vya Ma’ud kwa jina Akhbaaruz-Zamaan na al-Awsat. 90 91

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 87

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kwamba Uislamu halisi ni sawa na ule Uislamu rasmi wa kidola ambao ulikuja kuwepo mikononi mwa “wazushi na wabunifu wa hadithi.” Hatimaye, tunagundua kwamba ule ubuniaji na uzushi wa hadithi ndio kikwazo kikubwa kabisa katika njia ya kuujua na kuufahamu ule Uislalmu wa kweli na halisi, mafundisho yake, amri zake, kanuni na ibada, historia na historia ya maisha ya zile shakhsia maarufu za wakati uliopita. Kwa kuzingatia hayo tuliyoyaeleza hapo juu, ni haja yenye msisitizo ya wakati huu kwamba wasomi na wanachuoni wote wenye ujuzi wa ulimwengu wa Kiislamu wanapaswa kufanya utafiti wa kina na makini ili kupata njia ya kuufikia Uislamu wa kweli ambao unaweza kupatikana tu katika madhehebu ya Familia toharifu ya Mtukufu Mtume – Ahlul-Bayt. Hii ndio haja kubwa sana ya wakati huu na nimeiweka mbele ya wasomi na wanachuoni wenye elimu wa ulimwengu wa Kiislamu: Iraqi, Misri, Lebanoni na Irani na kwenye nchi nyingine za Kiislamu. Ni matarajio yangu kwamba vituo vyetu vya elimu ya kidini na usomi ambavyo ni walezi wa urithi mkubwa wa Mtukufu Mtumr  vitatoa mazingatio kwenye maombi yangu na kutoa majibu chanya yenye kujenga. Katika kurasa zilizopita tumeelezea kisa cha hadithi pamoja na rejea makhsusi kwenye dhima ya Makhalifa ambao walijiingiza katika kueneza hadithi zilizobuniwa na kutengenezwa. Walizindua taasisi kupitia waajiriwa wao na kuongeza na kuandika hadithi kama hizo na kuzipa jina la “Hadithi Sahihi,” na kwa kweli kupiga marufuku zile zilizopokelewa kutoka kwa Ahlul-Bayt  au wafuasi wao. Makusanyo haya ambayo kwa nadra sana yalitoa heshima au nafasi ya upekee kwa kizazi cha Mtukufu Mtume  yalitambuliwa kama makusanyo wakilishi ya hadithi ambapo watawala wa Bani Umayyah na Bani Abbas walibandika muhuri wa “Uislamu Rasmi.” 88

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 88

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Hata hivyo, katika mpangilio kama huo na kwa mazingira kama hayo, kama hadithi yoyote iliyopatikana kutoka kwenye vyanzo vya wasimulizi wa Sunni inatoa fadhila zozote maalum au heshima juu ya kizazi cha Mtukufu Mtume  kwa kawaida usahihi wa hadithi kama hizo unathibitishwa bila ya shaka yoyote. Jinsi hadithi hizo zilivyobakishwa katika ‘Sihah’ za wale wapokezi adhimu wa Sunni dhidi ya vitendo vya uonevu, kama tulivyokwisha kuelezea katika kurasa zilizopita, kwa hakika ni jambo ambalo limeamriwa na Mwenyezi Mungu na tendo kubwa sawa na muujiza. Moja miongoni mwao ni ile ‘Haditul-Kisaa’ – hadithi ya kishamia. Vyanzo vyote vilivyotumika ni vya wapokezi wetu waheshimika wa Sunni, ambavyo vinazungumza juu ya uthabiti wa ziada wa hadithi inayorejewa kama ilivyo juu zaidi ya usahihi iliyotunukiwa juu yake hadithi hiyo na wasimulizi wa hadithi wa Shi’ah wenyewe. Hapa ni shada la maua yenye harufu nzuri katika sura ya riwaya ambazo zilieneza manukato ya Aya ya Utakaso (Ayat-Tat-hiira) ambayo ilishuka katika kuwatukuza Mtukufu Mtume na kizazi chake (amani juu yao wote). Riwaya hizo zimekusanywa kutoka kwenye vitabu vya Sunni vinavyoshughulika na hadithi sahihi na ufafanuzi. Hadithi hii inaitwa Hadithul-Kisaa, kwa sababu wakati iliposhuka hiyo aya ya utakaso, Mtukufu Mtume  alijifunika yeye mwenyewe pamoja wa watu wa Nyumbani kwake kwa shuka, ili kuwatofautisha na watu wengine. Katika Kiarabu, shuka ya namna ile inaitwa ‘Aba au Kisaa na katika riwaya nyingi hili neno Kisaa limetumika kwa maana hiyohiyo. Kwa sababu hii, Mtukufu Mtume na watu wa familia yake pia wanaitwa ‘As-haab al-Kisaa’na kwa neno ya Kifursi ‘Aali ‘Abaa.

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 89

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

HADITHI YA KISHAMIA (SHUKA)

atika kitabu kinachoitwa ‘Mustadrak ‘ala Sahihayn, Jz. 3, uk.147148, Hakiim anasimulia kutoka kwa Abdullah bin Ja’far bin Abi Talib93 akisema kwamba: “Wakati Mtukufu Mtume  alipoona kwamba rehema ya Mwenyezi Mungu inakuja, yeye akasema: ‘Niitieni! Niitieni!’ Safiyah akauliza: ‘Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu! Ni nani unayetaka nikuitie?’ Mtume akasema: ‘Niitie watu wa familia yangu, yaani Ali, Fatimah, na Husein (rehema na amani iwe juu yao wote). Hivyo waliitwa wasogee karibu na Mtukufu Mtume , na walipokusanyika wote hao, Mtukufu Mtume aliwafunika shuka juu yao na baada ya hapo akanyanyua mikono yake juu katika kuomba na akasema: ‘Ewe Allah! Hawa ndio watu wa familia yangu. Shusha rehema zako juu yangu na kizazi changu.’ Wakati huohuo Mwenyezi Mungu akateremsha aya ifuatayo: “Hakika si mengineyo Mwenyezi Mungu anataka kuwaondolea uchafu, enyi watu wa nyumba ya Mtume na kuwatakasa kabisa kabisa.” (33:33). Sifa za Kisaa (shuka) i.

Kwa mujibu wa hadithi iliyosimuliwa na Ummul-Mu’mini Aishah:

Muslim katika Sahih yake, Hakiim94 katika Mustadrak, Baihaqiyu katika Sunan al-Kubra na Tabari, Ibn Kathiir na Suyuuti Mama yake Abdullah bin Ja’far alikuwa ni Asma’ bint Umais Khath’amiyyah. Alizaliwa chini Ethiopia na alimuona Mtukufu Mtume. Alifariki akiwa na umri wa miaka 80. Wasifu wake umeandikwa katika Usudul-Ghaabah, Jz. 3, uk. 33. 94 Abu Abdillah Muhammad bin Abdullah Nishapuri, maarufu kama Hakiim, ni mmoja wa muhadithina na anayeheshimiwa sana na Sunni. Amefariki mwaka wa 405 A.H. – Hakiim ni cheo ambacho Sunni wamewapa wasimulizi wa hadithi wa hali ya juu kabisa. Kwa mujibu wao, Muhadith anakuja wa kwanza, kisha Hafidh, kisha Hujjat na mwishowe Hakiim. 93

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 90

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

katika Tafsiir zao wananukuu kutoka kwa Aishah  95 kuhusiana na aya hii kwamba yeye alisema: (maneno ya hadithi iliyonukuliwa ni kutoka Sahih Muslim): “Siku moja Mtukufu Mtume  alitoka nje ya nyumba yake akiwa begani mwake amebeba shuka lenye rangi lililofumbwa kwa manyoya meusi. Wakati huo akaja Hasan  karibu yake na Mtukufu Mtume (s.a.w.w.) akamuingiza chini ya shuka hilo. Kisha akaja Husein  na Mtume akamuingiza kwenye shuka hilo pia. Baada ya hapo Fatimah  alisogelea karibu naye akaingizwa chini ya shuka. Imam Ali  alikuwa wa mwisho kufika hapo na Mtukufu Mtume  akamkaribisha pia chini ya shuka hilo. Baada ya hapo, Mtukufu Mtume akasoma aya tukufu ifuatayo: “Enyi watu wa Nyumba ya Mtume…..” (33:33) ii. Kwa mujibu wa hadithi iliyosimuliwa na Ummul-Mu’minin Ummu Salama .96 Katika tafsiir zao, Tabari na Qurtubi wamemnukuu Ummu Salama  akisema kuhusiana na aya hii tukufu husika kama ifuatavyo hapa chini: “Wakati aya hii, ‘Enyi watu wa Nyumba ya Mtume! ilipoteremka Mtukufuu Mtume  aliwaita Ali, Fatimah, Hasan na Husein Kuhusu wasifu wa Ayishah, rejea Ahadithu Ummul-Mu’minin Ayishah. Wafuatao wamesimulia hadithi hiyo ya Ayishah: i) Sahih Muslim – Mlango wa ‘Fadhila za Ahlul-Bayt’ Jz. 7, uk. 130. ii) Baihaqiyu katika Sunan al-Kubraa, - Mlango wa “Ni nani Ahlul-Bayt wa Mtukufu Mtume,” Jz. 2, uk. 149. iii) Tafsiir Tabari katika sherehe ya aya hii, Jz. 22, uk. 5. iv) Ibn Kathiir katika Tafsiir, Jz. 3, uk. 485. v) Suyuti - Ad-Durr al-Manthuur, Jz. 5, uk. 198-199. 96 Hind, anayejulikana kama Ummu Salama O binti ya Abii Umayyah Qurayshi Makhzumi alipata heshima ya kuolewa na Mtukufu Mtume 4 baada ya kifo cha mume wake, Abu Salama bin Abdul Asad. Mume wake huyo alifariki kutokana na jeraha alilolipata kwenye vita vya Uhudi. Umm Salama O alifariki baada ya Shahada ya Imam Husein (a.s.). Historia ya maisha ya Umm Salama imeandikwa katika Usudul Ghabah na Tahdhibut Tahdhiib. 95

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 91

3/1/2016 12:46:50 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

(amani iwe juu yao wote) na akawafunika chini ya shuka.” Katika hadithi nyingine, Umm Salama  anasemekana kuwa alisema: ‘aliwafunika shuka lake juu yao.’97 Kipande hiki kimenukuliwa na Suyuti pia katika Tafsir yake na kadhalika imesimuliwa na Ibn Kathiir katika Tafsiir yake. Nafasi ya Ahlul-Bayt Chini ya Shuka a.

Kama ilivyosimuliwa na Umar bin Abuu Salama,98 Tabari na Ibn Kathiir katika Tafsiir zao, Tirmidhi katika Sahihi, na Tahaavi katika Mushkilul Aathaar wamemnukuu Umar bin Abuu Salama kwamba alisema:

“Aya hii, Enyi watu wa Nyumba ya Mtume ilishushwa kwa Mtume katika nyumba ya Umm Salama . Baada ya kushuka kwa aya hii, Mtukufu Mtume aliwaita Hasan, Husein na Fatimah na akawafanya wakae pamoja naye. Kisha akamwita Ali pia na akamkalisha nyuma ya mgongo wake. Kisha akajifunika yeye mwenyewe pamoja na wote hawa kwa shuka lake na akasema: “Hawa ndio watu wa nyumba yangu. Ewe Mwenyezi Mungu! Wasafishe na uwatakase.”99 Kama ilivyosimuliwa katika Tafsiir ya Tabari, Jz. 22, uk. 6, hadithi hii imenukuliwa na Shahr ibn Huashan kutoka kwa Umm Salama O. Ibn Kathiir vilevile ameirejelea katika Tafsiir yake. 98 Umar alikuwa mtoto wa Ummul Mu’minin – Umm Salama O kwa mume wake wa kwanza (Abuu Salama). Yeye Umar alizaliwa nchini Ethiopia. Alikuwa mmoja kati ya wafuasi wa Imam Ali (a.s.) katika vita vya Siffin na pia aliteuliwa na Imam kuwa gavana wa Bahrain na Fars (sehemu katika Jamhuri ya Kiislam ya Iran ya sasa wakati huo ilikuwa ikiitwa kwa jina la Fars). Umar alifariki mjini Madina mwaka wa 83 A.H. Wasifu wake umeandikwa katika Usudul Ghaabah, Jz. 4, uk. 79, 99 Sahih Tirmidhiy Jz. 12, uk. 85, Tafsiir Tabari (katika maelezo juu ya aya hii, Jz.22, uk. 7), Ibn Kathiir, Jz. 3, uk. 485, Mushkilul Aathaar, Jz. 1, uk.335. 97

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 92

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kama ilivyosimuliwa na Waathilah bin Asqa‘100 na Umm Salama :

Haakim katika Mustadrak na Haithami katika Majma’uz-Zawa’id wamesimulia kutoka kwa Waathiah kwamba Mtukufu Mtume  aliwafanya Ali na Fatimah wakae mbele yake na Hasan na Husein wakae kwenye magoti yake au aliwashika mikononi mwake. Hadithi imesimuliwa pia na Ibn Kathiir na Suyuti na katika Tafsiir zao, na Baihaqiy katika Sunan yake, na Musnad Ahmad Hanbal wote kutoka kwa Umm Salama ,101 Mahali Ambapo Watu wa Nyumba ya Mtume Walikusanyika Pamoja: i.

Hadithi hii imesimuliwa na Abuu Sa’id Khudri  :102

Suyuti amesimulia kutoka kwa Abu Sa’id katika Durr alManthuur kwamba amesema: “Mtukufu Mtume  alikuwa katika nyumba ya Ummu Salama wakati Jibril aliposhuka na aya hii, “Enyi watu wa Nyumba ya Mtume………..” Abu Sa’id anasema: ‘Wakati huo Mtume  aliwaita Hasan, Husein, Fatimah na Ali (amani juu yao) na akawafanya wasogee karibu yake na akatandaza shuka lake juu yao wakati Ummu Salama naye alikuwa ameketi nyuma ya pazia. Mtukufu Mtume  akasema: “Ewe Allah! Hawa ndio watu wa familia yangu, waondolee uchafu na uwatakase.” Ummu Salama akasema Waathilah bin Asqa bin Ka‘b Laythi alisilimu kabla ya vita vya Tabuuk. Inasemekana kwamba alibakia katika kumhudumia Mtukufu Mtume 4 kwa kipindi cha miaka mitatu. Alifariki mwaka wa 80 A.H. huko Damascus au Baytul. Kwa wasifu wake tafadhali rejea kwenye Usudul Ghabah, Jz. 5, uk. 77, Mustadrakus Sahihayn, Jz. 2, uk. 416 na Jz. 3, uk. 147. Anasema kwamba kwa mujibu wa masharti ya Masheikh wawili hadithi hii ni sahihi, Majmauz-Zawaa‘id, Jz. 9, uk. 167, Mushkil Aathaar, Jz. 1, uk. 335 101 Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 6, Tafsiir ibn Kathiir, Jz. 3, uk. 483, Durrul Manthuur, Jz. 5, uk. 198, Sunan Baihaqiy, Jz. 2, uk. 152, Musnad Ahmad, Jz. 4, uk. 170) 102 Abuu Sa’id Khudri Khazraji. Jina lake hasa lilikuwa ni Sa’ia Malik Ansaari. Alishiriki katika vita vya Handaak na vita vinginevyo. Alifia Madina alipokuwa ana umri wa zaidi ya miaka 60 au ke u 70. Wasifu wake unapatikana katika Usudul Ghabah, Jz. 2, uk. 289. 100

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 93

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kumwambia Mtume: ‘Je, na mimi ni mmoja wao?’ Yeye akajibu: ‘Wewe una nafasi yako maalum na mustakabali wako ni mzuri.’ ii. Kama ilivyosimuliwa katika hadithi kutoka kwa UmmulMu’minina Ummu Salama : Ibn Kathiir, Suyuti, Baihaqiy, Tahaavi na Khatiib katika Taarikh al-Baghdad wamesimulia kutoka kwa Ummu Salama kwamba amesema (maneno ya hadithi ni yale ya Ibn Kathiir): “Aya ya “Enyi watu wa Nyumba ya Mtume………..” ilishukia ndani ya nyumba yangu na Fatimah, Ali, Hasan na Husein walikuwa humo chumbani. Mtukufu Mtume  alitandaza shuka lake juu yao na kisha akasema: “Hawa ndio watu wa familia yangu. Ewe Allah! Waondolee uchafu na uwatakase.”103 Hakiim vilevile amesimulia kutoka kwa Ummu Salama katika Mustadrak kwamba alisema: “Aya hii ilishuka nyumbani kwangu.” Ummul-Mu’minina Ummu Salama amenukuliwa katika vitabu vifuatavyo: Katika Sahih Tirmidhiy kwenye mlango wamafanikio ya Fatimah na kadhalika kwenye Riyadhun Nudhura na Tahdihibut Tahdhiib imesimuliwa kwamba Mtukufu Mtume  alisema: ‘Ewe Allah! Hawa ndio watu wa familia yangu. Waondolee uchafu na uwatakase.”104 Imam Ahmad Hanbal pia anasimulia katika Musnad yake, Jz6, Sunan Baihaqiy, Jz. 2, uk. 150, Tafsiir Ibn Kathiir (maelezo juu ya aya hii, Jz. 3, uk. 483. Tafsiir Durr al-Manthuur, Jz. 5, uk. 198. Mustadrakul Hakim, Jz. 2, uk. 416. Tarikh Baghdad, Jz. 9, uk.126 na Mushkilul Aathaar, Jz. 1, uk. 334. 104 Sahih Tirmidhiy, mlango unaohusu fadhila za Fatimah, Jz. 13, uk. 248-249. Tahdhibut Tahdhiib, Jz. 2, uk. 297 kuhusiana na matukio ya Imam Hasan (a). Riyadhun Nudhuura, Jz. 2, uk. 248 wakisema kwamba ni Imam Ali na mke wake Bibi Fatimah na watoto wao Hasan na Husein (a.s.) ndio wanaostahiki kuitwa watu wa Nyumba ya Mtume (Ahlul-Bayt). 103

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 94

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

uk. 292, kwamba Ummu Salama alisema: “Nilichungulia hapo chumbani na nikauliza: ‘Na mimi pia ni miongoni mwenu? Mtukufu Mtume akasema: ‘Wewe una mustakbali mwema.’” Hakiim vilevile anasimulia kwamba Ummu Salama  alisema: “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, mimi sio mmojawapo wa watu wa familia yako?” Mtukufu Mtume  akajibu: ‘Wewe una mwisho mwema bali hawa tu ndio watu wa familia yangu. Ewe Mola! Watu wa familia yangu wanastahiki zaidi.’”105 Ni watu wangapi Waliokuwemo Ndani ya Nyumba Wakati Aya hii Iliposhuka: Katika Tafsiir ya Suyuti na Mishkilul-Aathaar, Ummu Salama amenukuliwa akisema: “Aya ya ‘Enyi watu wa Nyumba ya Mtume….! Ilishuka ndani ya nyumba yangu na wakati huo walikuwa wamehudhuria watu saba katika chumba ambao mbali na Mtukufu Mtume ni Jibril, Mikail, Ali, Fatimah, Hasan na Husein na mimi nilikuwa nimesimama mlangoni mwa nyumba na nikasema: “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, mimi sio mmojawapo wa watu wa familia yako?’ Yeye akajibu akasema: ‘Wewe una mwisho mwema na ni mmojawapo wa wake za Mtume.’”106 Wakati Aya hii iliposhuka Familia hii Tukufu Ilikuwa Katika Nafasi na Mkao Gani? Katika ufafanuzi wa Tabari, ndani ya Jami’ul Bayan, Jz. 22, uk. 7, Abu Sa’id Khudri ananukuliwa kuwa kwamba Umm Salama  alisema kwamba, ‘Aya hii ilishuka nyumbani kwangu nami nilikuwa nimekaa kwenye mlango wa nyumba.’ Imesimuliwa vilevile katika Tafsir hiyohiyo kwamba Ummu Salama alisema: “Watu wa Nyumba Mustadrakul-Hakim – maelezo juu ya aya hii katika Jz. 2, uk. 416. Durr al-Manthuur, Jz. 5, uk. 198 (maelezo juu ya aya hii). Mushkilul Aathaar, Jz. 1, uk. 233.

105 106

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 95

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ya Mtume walikusanyika wakimzunguka yeye na akawafunika na shuka lake ambalo alikuwa amelibeba begani kwake na akasema: ‘Hawa ndio watu wa familia yangu.Waondolee uchafu na uwatakase.’ Na aya hii ilishuka wakati wakiwa wamekaa juu ya zulia dogo. Mimi nikasema: ‘Ewe Mtume wa Allah! Je mimi sio mmoja wa watu wa familia yako pia?’ Namuapa Mwenyezi Mungu kwamba Mtukufu Mtume hakunipa mimi heshima yoyote na akasema: ‘Wewe una mwisho mwema.’” (Jami’ul Bayan, Jz. 22, uk. 7). Maelezo na Tafsiri ya Maneno ya Aya Hii. Katika kitabu chake cha thamani kiitwacho Mufradaatul Qur’an, Raghib anasema chini ya mzizi wa neno ‘Rawada’ )‫ ( َر َو َد‬: “Inaposemwa ‘Aradal Allah’ ina maana kwamba Mwenyezi Mungu ameagiza kwamba jambo kadha wa kadha linapaswa kutokea ama kutotokea. Na chini ya mzizi Rijs )‫(رجْ س‬ ِ yeye anasema: Rijs maana yake ni kitu ambacho mwanadamu anakichukia. Anaongezea kwamba Rijs ni ya aina nne, yaani ya asilia, kiakili, kisheria ama mchanganyiko wa hizi tatu zote katika moja. Kwa mfano mwili wa maiti, kitendo cha kamari na ungamo la ushirikina yanashusha kwa mtazamo wa maumbile, wa kiakili na sheria kwa kila mtazamo mmojawapo na kunaweza kuwa na jambo au kitu ambacho kinashusha kutokana na mitazamo yote hii kwa jumla. Maelezo ya Raghib yanaishia hapa. Na kadhalika katika aya ya 30 ya Surat al-Haj, Mwenyezi Mungu anasema: “…..Basi jiepusheni na uchafu wa mizimu na mjiepushe na kauli ya uzushi.” Na katika aya ya 124 ya Surat alAn’am Mwenyezi Mungu anasema: “Itawafika wale waliokosea dhila inayotoka kwa Mwenyezi Mungu na adhabu kali kwa sababu ya vitimbi walivyokuwa wakivifanya.” Na katika aya ya 145 ya Surat al-An’am, Yeye anasema: “Sema: sioni katika niliyopewa wahyi kilichoharamishiwa mlaji isipokuwa kiwe ni mzoga au damu inayomwagika au nyama ya nguruwe, kwani hivyo ni uchafu, au 96

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 96

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kwa uharamu, kimetajwa jina la asiyekuwa Mwenyezi Mungu…..” Na katika aya ya 95 ya Surat-Tawba, Anasema kuhusu wanafiki: “Basi achaneni nao. Hakika wao ni uchafu…..” Na katika aya ya 71 ya Surat al-A’raf Mwenyezi Mungu anasema kuhusu kaumu ya Nabii Hud, yeye Hud alisema: “Hakika adhabu na ghadhabu zimekwishawashukia kutoka kwa Mola Wenu…..” Maana ya neno ‘Taat-hir’ katika aya hii ni sawasawa na katika maelezo kuhusu Maryam katika aya ya 42 ya Surat Aali Imraan wakati Malaika waliposema: “Ewe Maryam! Hakika Mwenyezi Mungu amekuteua na akakutakasa na akakuteuwa juu ya wanawake wa ulimwenguni.” Aya Kama Ilivyotafsiriwa Kakika Ahadith: Katika Tafsiir yake, Suyut anasimulia kutoka kwa Ibn Abbas  akisema:107 “Mtukufu Mtume  alisema: “Mwenyezi Mungu aligawanya viumbe wake katika sehemu mbili na akatuweka sisi katika sehemu iliyo bora zaidi kati ya hizo!” Baadaye akasema: “Kisha akagawanya tena makabila kwenye familia na akatuweka sisi miongoni mwa familia bora kati ya hizo, na Mwenyezi Mungu ana maana hii pale anaposema: “Enyi watu wa Nyumba ya Mtume……. Hivyo watu wa familia yangu na mimi mwenyewe tumetakasika kutokana na aina zote za dhambi na uchafu.” 108 Suyuti anasimulia kutoka kwa Zahhaak bin Muzaahim109 kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Sisi ni ile familia ambayo Mwenyezi Abdullah ibn Abbas, binami yake Mtume 4 alizaliwa miaka mitatu kabla ya Mtume kuhamia Madina na alifariki huko Ta’if akiwa na umri wa miaka 68. Kwa wasifu wake tafadhali rejea kwenye Usudul-Ghaabah. 108 Durr al-Manthuur, (maelezo juu ya aya hii) Jz. 5, uk. 199. 109 Abul Qaasim au Abu Muhammad Zahhaak bin Muzaahim Hilaali. Ibn Hajar anasema: “Huyu ni mkweli katika kusimulia hadithi na amesimulia hadithi nyingi mno kwa njia ya kuzipokea kutoka kwenye vyanzo sahihi.” Zahhaak anafikiriwa kuwa anatokana na kundi la tano na alifariki baada ya kufikisha umri wa miaka 100. Wasifu wake unaonekana katika Tahdhiib Tahdhib. 107

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 97

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mungu ameitangaza kwamba ni takatifu, safi, na ametuumba sisi kutoka kwenye mti wa Utume. Nyumba yetu ni yenye kushukiwa na malaika mara kwa mara na ambayo ni kituo cha rehema na chemchem ya elimu na hekima.”110 Katika Tafsiir Tabari na Dhakha’irul Uqbah ya Muhibbudin Tabari, inasimuliwa kutoka kwa Abu Sa’id Khudri kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Aya hii imeshuka kwa kuwahusu watu watano ambao ni mimi mwenyewe, Ali, Fatimah, Hasan na Husein.”111 Katika Mushkilul Aathaar, Jz. 1, uk. 332, Umm Salama amenukuliwa akisema: “Aya hii imeshuka kwa kuwahusu Mtukufu Mtume, Ali, Fatimah, Hasan na Husein.” Katika hadithi zilizotangulia imeelezwa ni jinsi gani Mtukufu Mtume  alivyoileza na kuitafsiri aya hii na akatoa mwanga juu ya jambo hilo kwa maneno na vitendo. Kwa mujibu wa Sahih Muslim, Zayd bin Arqam,112 sahaba mashuhuri wa Mtukufu Mtume aliulizwa kuhusu ni akina nani waliomaanishwa kama watu wa Nyumba ya Mtume na iwapo kama hata wake zake pia wamejumuishwa miongoni mwao. Yeye alijibu: “Wakeze hawawi watu wa familia hiyo. Wallahi! Mwanamke anaishi na mumewe kwa muda fulani kisha anaweza akaachwa na akarudi nyumbani kwa baba yake na ndugu zake wengine. Watu wa Nyumba ya Mtukufu Mtume ni wale ambao wana mafungamano ya kifamilia pamoja naye na ambao wameharamishiwa kuchukua sadaka.113 Durr al-Manthuur, (maelezo juu ya aya hii) Jz. 5, uk. 199. Tafsiir Tabari Jz. 22, uk. 5; na Dhakha’irul Uqbah ya Muhibbudin Tabari, uk. 24; Tafsir Suyuti, Jz. 5, uk. 198. 112 Zayd bin Arqam Ansaari Khazrajii, ambaye katika maelezo ya ujana wake, hakuruhusiwa na Mtukufu Mtume kushiriki katika vita vya Uhud, lakini aliambatana naye katika vita vinginevyo. Alishiriki katika vita vya Siffin kutokea upande wa Imam Ali (a) na alifariki mjini Kufa baada ya kifo cha Shahada cha Imam Husein (a). Wasifu wake umetolewa katika Usudul-Ghabah, Jz. 2, uk. 199. 113 Sahih Muslim, Mlango wa Fadhila za Ali (a), Jz. 7, uk. 133 110 111

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 98

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Katika Majma’uz-Zawaa’id, Haythami anasimulia kutoka kwa Abu Sa’id Khudhri kama alisema: “Watu wa familia ya Mtukufu Mtume  ni wale ambao Mwenyezi Mungu amewasafisha na uchafu wote na najisi na akawatangaza kwamba ni wasafi watoharifu.” Baada ya hapo, Abu Sa’id Khudhri akawahesabu kwa vidole vyake na akasema: “Wao ni watu watano, Mtukufu Mtume mwenyewe, Ali, Fatimah, Hasan na Husein,”114 Katika Tafsiir Tabari, yeye anamnukuu Qatada115 ambaye aliitafsiri aya tukufu ya utakaso (Tat’hiir) kwamba watu wa familia ya Mtukufu Mtume ni wale ambao Mwenyezi Mungu amewatakasa kutokana na kila dhambi na amewamiminia neema maalum juu yao.116 Vilevile anasema katika maelezo yake juu ya aya hii: “Ni hili hasa na sio jingine tena kwamba Mwenyezi Mungu alipenda kuondoa kila aina ya uovu na uchafu kutoka kwa watu wa familia ya Muhammad  na kuwatoharisha kutokana na kila uchafu na dhambi!117 Mtukufu Mtume  Alifanya Nini Baada ya Kushuka Aya Hii? Katika Majma’uz-Zawaa’id, Abuu Barza118 amesimuliwa kwamba amewahi kusema kwamba: “Nimeswali swala zangu pamoja na Mtukufu Mtume kwa miezi kumi na saba.119 Kila wakati Majma’uz-Zawaa’id, ya Haythami, Jz. 9, uk. 165, 167, Mlango wa fadhila za watu wa kizazi cha Mtukufu Mtume 4. 115 Kuna watu wanne wanaoitwa kwa jina la “Qatada” (yaani, Sadusii, Rihaawii,Qays na Ansaari) na wote wanategemewa. Haijulikani ni yupi mmojawao aliyekusudiwa hapa. Juu ya wasifu wao tafadhali rejea kwenye Tahdhiibut-Tahdhiib. 116 Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 5 katika maelezo juu ya aya hii, na Durrul-Manthuur, Jz. 5, uk. 199. 117 Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 5. 118 Abuu Barzaa Aslamii alikuwa ni mmoja wa masahaba wa Mtukufu Mtume 4. Alifariki mjini Kuufah akiwa na umri wa takriban miaka 60 ama 64. Wasifu wake umeandikwa katika kitabu Usudul-Ghaabah, Jz. 5, uk. 146. 119 Miezi kumi na saba iliyotajwa kwenye riwaya hii inaonekana kuwa ni makosa kwa 114

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 99

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

alipokuwa akitoka nyumbani kwake kwenda nyumbani kwa Fatimah Zahraa  na alikuwa na mazoea ya kusema: ‘Amani iwe juu yenu! Enyi Watu wa Nyumba ya Mtume! Mwenyezi Mungu anataka kuwaondolea uchafu na kuwatakasa kabisa.’” 120 Katika ufafanuzi wa Suyuti, Ibn Abbas  anasimuliwa kwamba alisema: “Nimeona kwa miezi tisa kwamba Mtukufu Mtume  alikwenda kwenye mlango wa nyumba ya Ali  kila siku ilipokuwa ni wakati wa swala na alikuwa akisema: ‘Rehma na amani iwe juu yenu, enyi watu wa Nyumba ya Mtume! Allah anakusudia kuwaondoleeni kila aina ya uchafu na dosari na kuwatakaseni kwa utakaso uliokamilika kabisa.’” Alikuwa akiyarudia haya mara tano kwa siku.’121 Katika Sahih Tirmidhiy, Musnad Ahmad, Musnad Tiyaalasi, Mustadrak al-Sahihayn, Usudul-Ghabah na katika Tafsiir ya Tabari, Ibn Kathiir, Anas bin Malik anasimuliwa kwamba amesema kuwa kwa kipindi cha miezi sita, Mtukufu Mtume  alikuwa na mazoea ya kupita mlango wa nyumba ya Fatimah na kusema: “Enyi watu wa Nyumba hii, huu ni wakati wa swala.” Na kisha akaongezea: “Enyi watu wa Nyumba ya Mtume …..”122 Katika Isti’ab Usudul-Ghabah, Majma’uz-Zawaa’id, Mushkilul Athaar na Tafsiir za Tabari, Ibn Kathiir na Suyuti, Abu Hamra123 upande wa waandishi. Muhula sahihi ni miezi saba. Majma’uz-Zawaa’id, ya Haythami, Jz. 9, uk. 169 121 Tafsiir Durrul-Manthuur, Jz. 5, uk. 199 122 Mustadrak al-Sahihayn, Jz. 3, uk. 158, mwandishi anasema: “Hadithi hii ni sahihi kwa mujibu wa masharti yaliyowekwa na Muslim lakini yeye hakuinukuu. UsudulGhaabah, Jz. 5, uk. 521, Musnad Ahmad, Jz. 3, uk. 258, Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 5, Tafsiir Ibn Kathiir, Jz. 3, uk. 483, Durrul-Manthuur, Jz. 5, uk. 199 na Musnad Tiyaalasi, Jz. 8, uk. 274 ambaye amekielezea kipindi cha kitendo hicho cha Mtukufu Mtume 4 kuwa ni mwezi mmoja. Tafadhali rejea kwenye tafsiri ya aya hizo za Surat al-Ahzaab ya Sahih Tirmidhiy, Jz. 12, uk. 85, na pia kwenye toleo la kwanza la Kanzul-‘Ummal, Jz. 7, uk.103. 123 Abul Hamra alikuwa ni mtumwa wa Mtukufu Mtume aliyeachwa huru. Imesemekana kwamba jina lake lilikuwa ni Hilal bin Harith. Imesemekana pia kwamba Hilal alikuwa 120

100

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 100

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

amesimuliwa kuwa alisema: “Nimeona huko Madina kwamba kwa kipindi cha miezi nane, kila wakati Mtukufu Mtume alipokuwa akitoka nje ya nyumba yake kwenda kwenye swala ya asubuhi, alikwenda kwenye nyumba ya Ali na kuweka mikono yake katika pande mbili za mlango na alikuwa akizoea kusema: “Swala! Swala! Enyi watu wa Nyumba ya Mtume! Mwenyezi Mungu anakusudia, si lolote bali kuwaondoleeni kila aina ya uchafu na dosari na kuwatakaseni kwa utakaso kamili.” Katika moja ya riwaya, muda unaelezewa kuwa ni miezi sita, katika nyingine miezi saba, na katika ya tatu ni miezi nane, na katika ya nne ni miezi tisa.124 Ndani ya Majma‘uz-Zawa’id na Tafsiir Suyuti imesimuliwa kutoka kwa Abuu Sa’id al-Khudri pamoja na mabadiliko katika kwamba kwa muda wa siku arobaini, Mtukufu Mtume  alielekea kwenye nyumba ya Fatimah  kila asubuhi na alikuwa akisema: “Amani juu yenu, enyi watu wa Nyumba ya Mtume! Muda wa swala umewadia.” Na baada ya hapo alikuwa akizoea kusoma aya: “Enyi watu wa Nyumba ya Mtume ……” Na kisha akasema: “Nipo katika hali ya kivita na yule ambaye anawapigeni vita ninyi, na niko katika hali ya amani na yule ambaye ana amani nanyi.”125 Wale Ambao Walitegemea Aya Hii Tukufu Ili Kuthibitisha Ubora wa Familia Hii Tukufu i. Imam Hasan bin Ali  Hakiim, katika Mustadrak, kuhusiana na mafanikio ya Imam Hasan , na Haythami, kuhusiana na ubora wa familia hiyo, wamesimni mtoto wa Zafar. Tazama: Usudul-Ghabah, Jz. 5, uk. 174. Riwaya za Abul Hamra zimenukuliwa ndani ya Isti’ab, Jz. 2, uk. 598, na pia ndani ya Tafsiir Tabari, Ibn Kathiir, Suyuti katika maelezo ya aya hii. Wasifu wake unapatikana ndani ya Isti’ab, Jz. 5, uk. 637, Usudul-Ghabah, Jz. 5, uk. 174, Majma’uz-Zawa’id, Jz. 9, uk.121, 168, na ndani ya Muskilul Aathaar, uk. 338. 125 Majma‘uz-Zawa’id Jz. 9, uk. 169, na Tafsiir Suyuti, Jz. 5, uk. 199 124

101

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 101

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ulia kwamba Imam Hasan  aliwahutubia watu baada ya kifo cha kishahidi cha baba yake, Imam Ali bin Abi Talib  na akasema ndani ya hotuba yake: “Enyi watu! Yeyote anayenijua mimi, basi ananijua, na Yule asiyenijua anapaswa kujua kwamba mimi ni Hasan bin Ali. Mimi ni mtoto wa Mtukufu Mtume na wa wasii wake. Mimi ni mtoto wake yule aliyewalingania watu kuelekea kwa Mwenyezi Mungu na akawaonya na mateso ya Moto Wake wa Jahannam. Mimi ni mtoto wa Taa yenye nuru. Ninatokana na familia ambayo Jibril  alikuwa akiwashukia na kutoka hapo akipaa kuelekea mbinguni. Ninatokana na familia ambayo Mwenyezi Mungu ameiondolea uchafu wote na kuwafanya watoharifu.”126 Imesimuliwa katika Majma‘uz-Zawa’id na ndani ya Tafsiir Ibn Kathiir kwamba baada ya kuuliwa baba yake, Imam Hasan  aliutwaa Ukhalifa na siku moja, wakati alipokuwa anaswali, mtu mmoja alimshambulia na kumpiga upanga kwenye paja lake. Alibakia kitandani kwa miezi kadhaa. Baada ya hapo alipona na akatoa hotuba na akasema: “Enyi watu wa Iraqi! Muogopeni Mwenyezii Mungu. Sisi ni viongozi (Maamiri) wenu na wageni wenu, na tunatokana na familia ambayo kwamba kuihusu hiyo Mwenyezi Mungu amesema: ‘Enyi watu wa Nyumba …..’” Imam Hasan alieleza sana juu ya maudhui hii kiasi kwamba wale wote waliokuwepo pale Msikitini walianza kulia.” Riwaya hii imesimuliwa pia na Tabranii na wasimulizi wengine.127 ii. Ummmul-Mu’miniin Ummu Salama Katika Mushkilul Athaar, Tahaavi amempokea Umrah Hamdaaniyyah akisema: Nilikwenda kwa Ummu Salama na nikamsalimia. Mustadrak al-Sahihayn, (Mlango wa ubora wa Imam Hasan bin Ali) Jz. 3, uk. 172. Majma‘uz-Zawa’id: Mlango wa Ubora wa Kizazi cha Mtukufu Mtume 4, Jz. 9, uk. 172. Na maelezo juu ya Aya hii katika Tafsiir Ibn Kathiir, Jz. 3, uk. 486

126 127

102

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 102

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Yeye akauliza: ‘Wewe ni nani?’ Nikajibu: ‘Mimi ni Umrah Hamdaaniyyah.’ Akasema: ‘Nikasema, ewe mama wa waumini! Hebu sema chochote kuhusu yule mtu ambaye ameuliwa leo hii kutoka miongoni mwetu. Kundi moja la watu linampenda, na jingine lina uhasama juu yake, (alimaanisha Imam Ali bin Abi Talib).’ Ummu Salama akasema, ‘Je wewe unampenda au una chuki naye? Nikajibu: ‘Mimi ama simpendi wala sina chuki naye.’ Hapa simulizi ina mapungufu, na baada ya hapo ni kama hivi: Ummu Salama alianza kueleza kuhusu kushuka kwa aya ya utakaso (Tat’hiir) na akasema yafuatayo: “Mwenyezi Mungu aliishusha aya ya: ‘Enyi watu wa Nyumba ya Mtume ….. Hapakuwa na yeyote ndani ya chumba hicho kwa wakati huo, isipokuwa Jibril, Mtukufu Mtume, Ali, Fatimah, Hasan na Husein. Mimi nikasema: ‘Ewe! Mtume wa Mwenyezi Mungu! Na mimi pia ni mmoja wa watu wa Nyumba?’ Yeye akajibu: ‘Allah atakulipa na kukufidia wewe.’ Nilitamani kwamba angesema ‘Ndio’ na ningelithamini jibu kama hilo zaidi kuliko kitu chochote katika dunia hii..’”128 iii. Sa’d bin Abi Waqaas. Ndani ya Khasa’is, Nisaa’i amepokea kutoka kwa Amr bin Sa’d129 bin Abi Waqaas akisema: Mu’awiyyah alimwambia Sa’d bin Abi Waqaas: ‘Kwa nini unajizuia kumtukana Abuu Turaab?’ Sa’d akasema: ‘Mimi simtukani Ali kwa sababu ya sifa zake tatu ambazo nilizisikia kutoka kwa Mtukufu Mtume . Iwapo kama hata moja kati ya hizo ingenihusu mimi, ningeithamini zaidi kuliko kitu chochote katika dunia hii. Nilisikia kutoka kwa Mtukufu Mtume: ‘Alipomuacha Ali hapo Madina kama mwakilishi wake na akaelekea kwenda Mushkilul Athaar, Jz. 1, uk. 336. Amr bin Sa’d bin Abi Waqaas. Riwaya yake imedondolewa na wakusanyaji wote wa “Sihah.” Ibn Hajar anasema: ‘Anachukuliwa kuwa ni mmoja wa wapokezi wanaotegemewa wa kundi la tatu. Alifariki akiwa na umri wa miaka 104.’ Taqriibut Tahziib, Jz. 1, uk. 387

128 129

103

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 103

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

vitani, Ali akasema: ‘Je, unaniacha mimi na wanawake na watoto hapa Madina?’ Mtukufu Mtume akamjibu: ‘Hupendi wewe kuwa nafasi yako kwangu iwe ni kama ile ya Haarun kwa Musa? Wewe una nafasi kwangu, kama ile ile aliyokuwa nayo Harun kwa Musa.’” Katika siku ya msukosuko wa Khaybar pia, nilimsikia Mtukufu Mtume  akisema: “Kesho nitakabidhi bendera ya jeshi kwa mtu ambaye anampenda Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, na Mwenyezi Mungu na Mtume Wake pia wanampenda.” Sisi wote tukawa na shauku kubwa ya kuneemeshwa na kuteuliwa mbele ya tangazo lile na tukatamani kwamba bendera hiyo tungekabidhiwa mikononi mwetu. Wakati huohuo Mtukufu Mtume  akasema: “Nileteeni Ali.” Basi Imam Ali  akaja katika hali ya kwamba ana matatizo ya macho yake. Mtukufu Mtume aliweka mate ya kinywani kwake kwenye macho ya Imam Ali , akapona, na akaikabidhi bendera mikononi mwake. Aidha, wakati aya ya Tat’hiir iliposhuka, Mtukufu Mtume  akamwita Ali, Fatimah, Hasan na Husein (amani juu yao wote) karibu naye na akasema: “Ewe Mwenyezi Mungu! Hawa ndio watu wa Familia yangu.” Ibn Jariir Tabari,130 Ibn Kathiir, Haakim (katika Mustadrak) na Tahaavi katika Mushkilul Athaar wamepokea kutoka kwa Sa’d bin Abi Waqaas kwamba, wakati wa kuteremka kwa aya hii, Mtukufu Mtume  alimwita Ali pamoja na wanawe wawili na Bibi Fatimah  na akawaingiza chini ya shuka lake mwenyewe na akasema: “Ewe Mola! hawa ndio watu wa Familia yangu.”131 iv. Ibn Abbas: (a) Imesimuliwa katika Tarikh Tabari na Tarikh Ibn Athiir kwamba wakati Umar alipokuwa anazungumza na Ibn Abbas Khasa’is ya Nisa’i, uk. 4 Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 7; Ibn Kathiir, Jz. 3, uk. 485, ameyanakili maneno ya Tabari, Mustadrakul-Hakiim, Jz. 3, uk. 147; Mushkilul Athaar, Jz. 1, uk. 336, na Jz. 2, uk. 33; Taarikh Tabari, Jz. 5, uk. 31.

130 131

104

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 104

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

alisema: “Hamuoni aibu, enyi Bani Hashim! Hamna chochote katika nyoyo zenu isipokuwa wivu, hila na chuki ya muda mrefu, ambavyo havitoki nyoyoni mwenu na wala haviishi.” Ibn Abbas  katika kumjibu akasema: “Hebu tulia ewe jemedari wa waumini! Usihusishe wivu na chuki kwenye zile nyoyo ambazo zimetakaswa na Mwenyezi Mungu kutokana na kila aina ya uchafu na kufanywa safi na tohara, kwa sababu moyo wa Mtukufu Mtume  nao pia ni mmoja wa nyoyo za Bani Hashim.” (b) Imam wa Mahanbali, Ahmad bin Hanbali katika Musnad yake,132 Nasa’i ndani ya Khasa’is, Muhibbud-din Tabari katika Riyadhun-Nudhurah na Haythami katika Majma’uzZawa’id wote wamesimulia, maneno yakiwa ya Musnad Ahmad, kutoka kwa Amr bin Maimuun akisema:133 “Nilikuwa pamoja na Ibn Abbas pale walipokuja kwake watu tisa na kusema: “Ewe Ibn Abbas! Ama utoke nasi au utupatie faragha.’ Yeye akasema: ‘Nitatoka pamoja nanyi.’” Msimulizi anasema: “Katika siku zile macho ya Ibn Abbas yalikuwa bado ni mazuri na alikuwa anaona.” Msimuliaji anaongeza kusema: “Walifanya mazungumo ya pamoja nami sitambui kama waliongea kuhusu jambo gani. Baada ya muda kidogo, Ibn Abbas  alirejea kwetu. Alikuwa anakung’uta nguo yake akisema134: ‘Hawana haya kabisa! Wanaongea Riwaya kamili imenukuliwa katika Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 1, uk. 331 wa toleo la kwanza, na Jz. 5, hadithi ya 3062 (chapa ya pili iliyopitiwa upya). Ndani yake, Ibn Abbas amesimulia sifa kumi za Imam Ali (a) na Nisa’i ameinakili hiyohiyo kwenye Khasa’is uk. 11, na Riyadhun-Nudhurah, Jz. 2, uk. 269, na Majma’uz-Zawa’id, Jz. 9, uk. 119. 133 Amr bin Maimuun anachukuliwa kama mmoja wa Tabiin anayeaminika na kutegemewa. Riwaya zake zimejumuishwa katika Sihah zote. Alifariki mjini Kuufah akiwa na umri wa miaka 74 (Taqribut-Tahdhiib, Jz. 2, uk. 80 134 Katika siku siku zile, kukung’uta nguo kulichukuliwa kama ishara ya kukarahishwa kwa ajili ya lililotokea, na kwa vile wale watu tisa waliongea lugha isiyofaa juu ya 132

105

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 105

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kuhusu mtu ambaye anamiliki sifa kumi za ubora.’” Baadaye, katika riwaya hiyo, Ibn Abbas anaelezea sifa za Imam Ali  mpaka anasema: “Mtukufu Mtume  alitandaza shuka lake juu ya Ali, Fatimah, Hasan na Husein kisha akasema: ‘Enyi watu wa Nyumba ya Mtume! Mwenyezi Mungu anakusudia kuwasafisheni na kila aina ya uchafu na dosari na kuwatakaseni kwa utakaso kamili kabisa.’” v. Waathilah bin Asqaa‘: Tabari, wakati akitoa maelezo juu ya aya hiyo, Ahmad bin Hanbali katika Musnad yake; Hakiim ndani ya Mustadrak, ambaye anachukulia hadithi hiyo kuwa ni sahihi kwa mujibu wa vigezo vya Muslim na Bukhari, na Bayhaqiy katika Sunan, Tahaavi katika Mushkilul-Aathaar na Haythami katika Majma‘uz-Zawa’id wamemnukuu Abu Ammaar akisema135 (maneno ni ya Tabari): “Nilikuwa nimeketi na Waathilah bin Asqaa’ wakati ulipotokea mjadala kuhusu Ali, na watu wakamkashifu. Pale wale waliokuwepo walipoamka na kutaka kuondoka akaniambia: “Endelea kukaa ili niweze kuongea nawe kuhusu huyu mtu waliyekuwa wanamtukana. Nilikuwa nimekaa pamoja na Mtukufu Mtume  wakati Ali, Fatimah, Hasan na Husein walipomjia karibu yake, na Mtukufu Mtume akatandaza shuka lake juu yao na akasema: ‘Ewe Allah! Hawa ndio watu wa familia yangu. Waondolee uchafun na uwasafishe na kuwatakasa.’”136 Imam Ali (a) ndipo ibn Abbas akazunguza hivyo. Abuu Ammaar Shaddaad bin Abdullah al-Qarashii wa Damascus. Anajumuishwa katika kundi la nne la wasimulizi wanaotegemewa, na riwaya zake zinapatikana katika Sihah. (Taqribut-Tahdhiib, Jz. 1, uk. 347 136 Mushkilul-Aathaar ya Tahaavi, Jz. 1, uk.4, uk. 346; Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 6; Musnad Ahmad, Jz. 4, uk. 107. Yeye ameondoa kutoka kwenye riwaya hiyo maneno kama: “Hivyo walimtukana, na mtu huyu ambaye walimtukana.” Majma’uz-Zawa’id, Jz. 9, uk. 167; Mustadrakul-Hahiim, Jz. 2, uk. 416 na Jz.3, uk.147 na Sunan al-Bayhaqiyu, Jz.2, uk. 152. 135

106

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 106

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Katika Usdul-Ghaabah, Shaddaad bin Abdullah amenukuliwa akisema: “Nimesikia kutoka Waathilah bin Asqaa‘ kwamba wakati kichwa cha Imam Husein  kilipoletwa, mmoja wa watu wa Syria alimtukana Imam Husein na baba yake (amani juu yao), Waathilah alisimama na kusema: “Namuapia Mwenyezi Mungu kwamba, tangu pale nilipomsikia Mtukufu Mtume  akisema kuwahusu wao: ‘Enyi watu wa Nyumba ya Mtume! Mwenyezi Mungu anataka kuwasafisheni na kila aina ya uchafu na dosari na kuwatakaseni kwa utakaso uliokamilika.’ Nimekuwa wakati wote nikimpenda Ali, Fatimah, Hasan na Husein (amani iwe juu yao wote).137 Riwaya nyingine kutoka kwa Ummu Salama Ahmad katika Musnad; Tabari katika Tafsiir, na Tahaavi katika Mushkilul Aathaar wamepokea kutoka kwa Shahr bin Haushab 138 kuwa alisema: “Wakati taarifa za kifo cha kishahidi cha Husein  zilipofika Madina, mimi nilimsikia Ummu Salama, mjane wa Mtukufu Mtume  akisema: “Wamemuua Husein. Mwenyewe binafsi nilimuona Mtukufu Mtume  akitandaza shuka lake juu yao na akasema: “Oh, Allah! Hawa ndio watu wa Familia yangu! Waondolee uchafu na uwatakase na kuwafanya kuwa tohara!” Ali bin Husein Zaynul-Abidiin  Tabari, Ibn Kathiir na Suyuti wameeleza hivi katika Tafsiir zao wakati wakifafanua juu ya aya tukufu ifuatayo: Ali bin Husein alimwambia mtu mmoja kutoka Syria: “Je umesoma aya hii katika Surat al-Ahzaab: ‘Enyi watu wa Nyumba ya Mtume! Mwenyezi Mungu Usudul-Ghabah, Jz. 2, uk. 20 – Tazama wasifu wa Imam Hasan (a). Tumenukuu Hadithi hii kwa kifupi. Matini yake kamili yanaweza kuonekana katika Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 6, uk. 298; Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 6; Mushkilul Aathaar, Jz. 1, uk.335. Shahr bin Hausab Ash’ari Shaami ni mpokezi anayeaminika ambaye anatokana na kundi la tatu la wasimulizi. Yeye amepokewa ndani ya Sihah. (Taqriib Tahdhiib, Jz. 1, uk. 350).

137 138

107

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 107

3/1/2016 12:46:51 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

anataka kuwasafisheni na uchafu wote na kuwatakasa kwa utakaso kamili.’” (Surat al-Ahzaab; 33:33). Huyo Msyria akauliza: “Kwani aya hii inafungamana na ninyi? Imam  akajibu: “Ndio, hii inafungamana na sisi.”139 Khawarazmi ameinakili riwaya hii hii ndani ya Maqtal yake katika maneno yafuatayo: Wakati baada ya Shahada ya Imam Husein, mjukuu wa Mtukufu Mtume , Imam Zaynul Abidiin na mateka wengine wanaotokana na Nyumba ya Mtukufu Mtume  walipelekwa Damascus na wakawekwa ndani ya gereza lililokuwa kando ya Msikiti wa Jamaa wa Damascus, mzee mmoja aliwaendea na akasema: “Sifa za Mwenyezi Mungu aliyekuuweni nakutokana kukuangamizeni aliyekuuweni ni na aliyekuuweni kukuangamizeni na akawafungulia watu na na kukuangamizeni na akawafungulia watu kutokana nana akawafungulia watu kutokana na watu wenu na akampa kiongozi wa watu wenu na akampa wauminimamlaka (Yazid) mamlaka juu watu wenu na akampa kiongozi wa kiongozi wauminiwa(Yazid) juu yenu.” � Ali bin Husein � akasema: “Ewe mzee! Je, umesoma Qur’ani (Yazid) mamlaka juumzee! yenu.” bin Husein  akasema: yenu.” Ali binwaumini Husein akasema: “Ewe Je,Ali umesoma Qur’ani tukufu?” Yule mzee akajibu: “Ndio.” Kisha Imam akasema: “Je mzee! Je, umesoma tukufu?” Yule mzee tukufu?” Yule“Ewe mzee akajibu: “Ndio.” Qur’ani Kisha Imam akasema: “Je akajibu: umeisoma aya hii: umeisoma aya“Ndio.” hii: Kisha Imam akasema: “Je umeisoma aya hii: 4’n1öà)ø9$# ’Îû οn ¨Šuθyϑø9$# ωÎ) #·ô_r& Ïμø‹n=tã /ö ä3è=t↔ó™r& Hω ≅è% …..”

4’n1öà)ø9$# ’Îû οn ¨Šuθyϑø9$# ωÎ) #·ô_r& Ïμø‹n=tã ö/ä3è=t↔ó™r& Hω ≅è% …..”

‘Ewe Muhammad! Sema: kwa haya siwaombi malipo yoyote kwenu ‘Ewe Muhammad! Sema: kwa haya siwaombi malipo yoyote kwenu

isipokuwa kwasiwaombi ndugu zangu?’” (ash-Shuraa; 42:23). ‘Ewe Muhammad! Sema:mapenzi kwa haya malipo yoyote kwenu isipokuwa mapenzi kwa ndugu zangu?’” (ash-Shuraa; 42:23). isipokuwa mapenzi kwa ndugu zangu?’” (ash-Shuraa; 42:23). Yule akasema: “Ndio, “Ndio, nimeisoma hiyo.” Imamhiyo.” � akasema: Yulemzee mzee akasema: nimeisoma Imam “Je,  umesoma aya hii ndani ya Qur’ani?: Yule mzee akasema: “Ndio, nimeisomaaya hiyo.” Imamya�Qur’ani?: akasema: “Je, akasema: “Je, umesoma hii ndani umesoma aya hii ndani ya Qur’ani?: $yϑ¯Ρr& (#þθßϑn=÷æ$#uρ * …. ∩⊄∉∪ ….. È≅‹Î6¡¡9$# t⎦ø⌠$#uρ t⎦⎫Å3ó¡Ïϑø9$#uρ …çμ¤)ym 4’n1öà)ø9$# #sŒ ÏN#u™uρ

4 n1ö! $# r'#ssùŒ &™N Ï ó©x«#u™uρ⎯ÏiΒ ΝçGôϑÏΨxî $yϑ¯Ρr& (#þθßϑn=÷æ$#uρ * …. È⎦⎫Å3≈|∩⊄∉∪ ¡yϑø9$#….. uρ 4’yϑ≈tÈ≅ GuŠ‹Îø96$#uρ¡¡’ 49$#n1öt⎦ à)ø9ø⌠$#$#uρ“Ït⎦%⎫ÅÎ!3uρ ó¡Α É Ïϑθßø9™$#uρ§=Ï9…çuρμ¤) …çμym |¡çΗè~’ ¬ à)ø9¨β

Ζø9t“çΗè~ Ρr& !$tΒ! ™ óΟ⎯ÏçGΨäiΒ. βÎΝç)GÈ≅ ⎦⎫Å3≈|¡yϑø9$#uρ ’ 4 yϑ≈tGuŠø9$#uρ ’ 4 n1öà)ø9$# “Ï%Î!…. uρ ÉΑ$tθßΡÏ‰ ™ö6§tã=Ï94’uρ n?tã…çμ$u|¡ ¬ uρ «!¨β$$r'Î/sùΝçG&™Ψtó©Β#ux« ôϑ‹ÎÏΨ6xî¡¡9$# Ç∅ö/$#uρ

Tafsiir Tabari, Jz. 22, uk. 7; Ibn Kathiir, Jz. 3, uk. 486 na Durrul-Manthuur, Jz. 5,

139

“Na$tΡmpe haki njia Ç na mwana …. Ï‰ö6tã ’ 4 jamaa n?tã $uΖø9t“wa Ρr& !$karibu tΒuρ «!$$Î/ Νç GΨtΒ#u™yake óΟçGΨä.naβÎ)maskini È≅‹Î6¡¡9$# ∅ ö/$#uρ uk.199.

…..” (17:26), na aya hii: “Na jueni kwamba chochote mlichopata ngawira, basi khumsi yake ni ya 108Mwenyezi Mungu na Mtume na na mayatima ikiwa ninyi “Na mpe jamaajamaa wa karibu haki yakenanamasikini maskini na na msafiri, mwana njia mmemuamini Mwenyezi Mungu na tuliyoyateremsha …..” (17:26), na aya hii: “Na jueni kwamba chochote mlichopatakwa mja Wetu…..” (8:41). ngawira, basi khumsi yake ni ya Mwenyezi Mungu na Mtume na

KWENYE HISTORIA jamaa01_16_UCHUNGUZI na mayatima na_1_March_2016.indd masikini 108 na msafiri, ikiwa ninyi

3/1/2016 12:46:52 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Na mpe jamaa wa karibu haki yake na maskini na mwana njia …..” (17:26), na aya hii: “Na jueni kwamba chochote mlichopata ngawira, basi khumsi yake ni ya Mwenyezi Mungu na Mtume na jamaa na mayatima na masikini na msafiri, ikiwa ninyi mmemuamini Mwenyezi Mungu na tuliyoyateremsha kwa mja Wetu…..” (8:41).

Yule mzee akajibu akasema: “Ndio, nimezisoma zote hizo.” Imam  akasema: “Naapa kwa Mwenyezi Mungu kwamba maneno “jamaa wa karibu” yanatuhusu sisi, na aya hizi zimeteremshwa kutuhusu sisi. Na Imam akaongeza: Na vilevile umesoma aya hii ndani ya Qur’ani tukufu ambamo Mwenyezi Mungu anasema: “Enyi watu wa Nyumba ya Mtume…..” (33:33). Yule mzee akasema: “Ndio nimeisoma.” Imam akasema: “Ni nini kimemaanishwa na ‘watu wa Nyumba ya Mtume! Ni sisi ambao Mwenyezi Mungu ametuhusisha makhsusi kabisa na ile aya ya utakaso (ayat-Tat-hiira).” Yule mzee akasema: “Namuapa Mwenyezi Mungu! Hivi ninyi ndio familia hiyo yenyewe? Imam  akajibu akasema: “Naapa kwa babu yangu, Mtume wa Allah kwamba sisi ndio watu wenyewe.” Yule mzee alipigwa na bumbuazi na akaonyesha kujuta kwake juu ya kile alichokisema. Kisha akanyanyua kichwa chake kuelekea angani na akasema: “Ewe Allah! Naomba msamaha kwa haya ambayo nimeyasema na ninauacha uadui dhidi ya familia hii, na kuwachukia maadui wa kizazi cha Muhammad .”140 Maana Hasa ya Riwaya Hii Iliyopita Maana hasa au kiini muhimu cha Hadith al-Kisaa (tukio la shuka) kama inavyojitokeza ndani ya riwaya iliyotangulia ni kama ifuatavyo: “Mtukufu Mtume  wakati akiwa kwenye nyumba ya UmmulMu’miniin Umm Salama , aliona kwamba rehema ya Mbinguni ilikuwa inakaribia kushuka. Ndipo yeye akasema: ‘Niitieni! Nii Maqtal Khawarizmi, Jz. 2, uk. 61 – Chapa ya Najaf.

140

109

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 109

3/1/2016 12:46:52 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

tieni! Alipoulizwa ni akina nani anaotaka aitiwe yeye alijibu: ‘Niitieni watu wa familia yangu – Ali, Fatimah, Hasan na Husein. Pale watu wa familia yake walipokusanyika karibu yake, aliwafunika na shuka la Khaybar lililotiwa rangi na akasema: ‘Oh, Allah! Hawa ndio watu wa familia yangu. Mpe rehema na amani Muhammad na kizazi chake.’” Mwenyezi Mungu akashusha aya hii: Enyi watu wa Nyumba ya Mtume… Aya hii ilishushwa wakati wakiwa katika sakafu ya nyumba ya Ummul-Mu’minin Umm Salama , na Mtukufu Mtume  akasema: “Ewe Mwenyezi Mungu! Hawa ndio watu wa familia yangu. Waondolee uchafu na uwafanye kuwa wasafi na tohara.” Wakati huo Ummu Salama alikuwa nyuma ya pazia na amesema: “Walikuwemo watu saba wakati huo ambao ni Mtukufu Mtume, Jibril, Mika’il, Ali, Fatimah, Hasan na Husein. Mimi nilitoka nyuma ya pazia na nikasema: “Ewe Mjumbe wa Allah, je mimi sio mmoja wa watu wa familia yako? Naapa kwa Mwenyezi Mungu kwamba Mtume  hakusema: “Ndio, wewe ni mmoja wao,” bali alisema: “Wewe una mustakabali mwema na umo katika kundi la wake zake Mtume.” Kwa mujibu wa riwaya nyingine, Ummu Salama alisema: “Je, mimi sio mwana familia?” Mtukufu Mtume  baada ya hapo akajibu: “Wewe una mwisho mwema, na hawa ndio watu wa familia yangu. Eh Allah! Watu wa familia yangu wanastahiki zaidi!” Kwa mujibu wa riwaya hii, Mtukufu Mtume  aliwatofautisha watu wa familia yake na watu wengineo na akaonyesha kuwa hao ni akina nani na akaielezea aya hiyo na akasema: “ Mimi mwenyewe na watu wa familia yangu tumekomboka kutokana na kila dhambi na uchafu.” Alirudia jambo hili waziwazi ndani ya Masjidun-Nabi mbele ya Waislamu wote, na katika wakati wa swala alizoea kwenda kwenye mlango wa nyumba ya Imam Ali na Bibi Fatimah Zaharah 110

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 110

3/1/2016 12:46:52 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

 na kusoma aya hii ya Tat-hiira kwa ajili yao akisema: “Rehma na amani iwe juu yenu, enyi watu wa Nyumba ya Mtume…..” Na kulingana na maelezo mengine, ni kwamba alikwenda kwenye mlango wa nyumba ya Ali  wakati wa swala ya al-Fajri na kuweka mikono yake kwenye pande zote mbili za mlango na kusoma aya husika. Baadhi ya masahaba waliweka kumbukumbu ya kitendo hiki cha Mtukufu Mtume  na wakasema kwamba walimuona Mtume akifanya kitendo hiki kwa muda wa miezi sita au saba; au kwa simulizi nyingine moja ni miezi nane na kwa mujibu wa nyingine ni kwa takriban miezi tisa. Na kila mmoja wao alisimulia kile alichokuwa amekiona yeye. Lengo na madhumuni ya Mtukufu Mtume  lilikuwa ni kudhihirisha maana ya aya hii kwa maneno na pia kwa vitendo na aliieleza kwa wafuasi wake kwa mwelekeo wa maana ya aya aya tukufu hii:hii kwa maneno na pia kwa vitendo na aliieleza kwa wafuasi wake kwa mwelekeo wa aya tukufu hii:

χ š ρã©3xtGtƒ öΝßγ¯=yès9uρ öΝÍκös9Î) Α t Ìh“çΡ $tΒ ¨ Ä $¨Ζ=Ï9 t⎦Îi⎫t7çFÏ9 t ò2Ïe%!$# y7ø‹s9Î) $! uΖø9t“Ρr&uρ…..”

“.....Na tumekuteremshia ukumbusho uwabainishiewatu watu yale yale “.....Na tumekuteremshia ukumbusho iliiliuwabainishie waliyoteremshiwa wapate kufikiri.” (16:44). waliyoteremshiwa wapate kufikiri.” (16:44).

Hiiili ni ili paweze na uwezekano wajuukutafakari juu ya Hii ni paweze kuwa nakuwa uwezekano wa kutafakari ya hilo. Jambo hilo.likaja Jambo hili likaja kujulikanamwa sana miongoni mwa watu hili kujulikana sana miongoni watu na hata masahaba wa na Mtume � walihojiwa kwa msingi wawalihoji jambo hili kwamsingi niaba ya hata masahaba Mtume kwa wafamilia jamboyahili Mtume. Imam Hasan, ambaye mwenyewe alikuwa mmojawapo wa kwa niaba ya familia ya Mtume. Imam Hasan, ambaye mwenyewe watu wa Kishamia (ahlul-Kisaa) alitoa hotuba baada ya Shahada ya alikuwa mmojawapo wa watu wa Kishamia (ahlul-Kisaa) alitoa baba yake na alitegemea juu ya aya hii na akasema: “Mimi natokana na hotuba baada ya Shahada baba yake na alitegemea juu enyi ya aya ile Nyumba ambayo kwayo ya Mwenyezi Mungu amesema: “Oh, hii nawaakasema: “Mimi natokana na ilehotuba Nyumba ambayo watu Nyumba ya Mtume…..” Na katika nyingine, baadakwayo ya kushambuliwa kwa upanga alisema: “Sisi tunatokana na familia Mwenyezi Mungu amesema: “Oh, enyi watu wa Nyumba ya ambayo kwamba Mungu nyingine, ameikinga kutokana kila aina ya Mtume…..” NaMwenyezi katika hotuba baada yanakushambuliwa uchafu na kuifanya kuwa tohara.”

kwa upanga alisema: “Sisi tunatokana na familia ambayo kwamba

Ummul-Mu’minin Ummu Salama pia alibishana na Umrah Hamdaaniyah kuhusu jambo hili na akaisoma aya hii kuhusu Imam Ali 111 � . Na Sa’d bin Abi Waqaas vilevile alibishana na Mu’ayah kwa msingi wa aya hii katika maudhui ya kumtukana Imam Ali � . Na Ibn Abbas aliitumia aya hii kama moja ya ubora wa Imam Ali bin Abi Talib na akawajibu wale watu ambao walitumia lugha isiyofaa kuhusu yeye 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 111 Imam Ali � . Mmoja wa watu waliotegemea aya hii alikuwa ni3/1/2016

12:46:53 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mwenyezi Mungu ameikinga kutokana na kila aina ya uchafu na kuifanya kuwa tohara.” Ummul-Mu’minin Ummu Salama pia alibishana na Umrah Hamdaaniyah kuhusu jambo hili na akaisoma aya hii kuhusu Imam Ali . Na Sa’d bin Abi Waqaas vilevile alibishana na Mu’ayah kwa msingi wa aya hii katika maudhui ya kumtukana Imam Ali . Na Ibn Abbas aliitumia aya hii kama moja ya ubora wa Imam Ali bin Abi Talib na akawajibu wale watu ambao walitumia lugha isiyofaa kuhusu yeye Imam Ali . Mmoja wa watu waliotegemea aya hii alikuwa ni Waathilah bin Asqaa ambaye katika kusikia akitukanwa Imam Ali, alitoa majibu na akaisoma aya hii kwa kuhusiana na ubora wa Imam Ali . Ummul-Mu’minin Umm Salama  pia, baada ya kusikia habari za kuuawa kwa Imam Husein alitegemea katika aya hii na akawalaani watu wa Iraq, na Wathilah bin Asqaa naye akafanya vivyo hivyo. Imam Zaynul-Abidiin – Ali bin Husein, wakati alipokuwa akiongea na yule mtu wa Syria aliyemsifu Yazid bin Mu’awiyah na kuwatusi watu wa Nyumba ya Mtume  vilevile alitegemea aya hii katika kumjibu. Hivyo aya ya Tat-hiira na Hadithul-Kisaa zinatunukia sifa maalum na heshima juu ya familia ya Mtukufu Mtume  kutokana na kukomboka kutokana na kila dosari na uchafu, wao hawatendi makosa, wametakaswa na Mwenyezi Mungu na kuepushwa na dhambi ya aina yoyote ile. Kwa hiyo wao wanastahiki utii mkamilifu kutoka kwa Ummah wa Waislamu, sio kwa dokezo la kimantiki tu, bali kama ukamilishaji wa nia na matakwa ya hali ya juu ya Mtume wa Uislamu katika kuwabainisha wao na kuwafanya tofauti na Ummah wote wa Waislamu uliobakia.

112

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 112

3/1/2016 12:46:53 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

SEHEMU YA 2 TOFAUTI KATI YA MADHEHEBU HIZI MBILI Madhehebu ya Makhalifa na ya Ahlul-Bayt Katika historia ya fikra ya Kiislam tunakuta baada ya kufariki kwa Mtukufu Mtume  mpasuko wa wazi kati ya madhehebu ya Makhalifa na ile ya Maimam wa Familia Tukufu ya Mtume, yaani Ahlul-Bayt (a). Kutoelewana huku kunaendelea kuwepo hadi leo hii kati ya wafuasi wa madhehebu hizi. Mambo ya Kukubaliana na ya Kuhitilafiana Kati ya Madhehebu Hizi Mbili Madhehebu zote mbili zinakubaliana juu ya hali ya mamlaka ya Qur’ani Tukufu na umuhimu wa kushikamana na kile ilichokitamka kwamba ni halali na kile ambacho ni haramu, lakini wanahitilafiana juu ya tafsiri ya aya tukufu Qur’ani ambazo zina maana za uwezekano kadhaa. Vilevile wao hawakubaliani juu ya masula ya Masahaba wa Mtukufu Mtume , Uimam, Ijtihadi na Ahadith (hadithi za Mtume). Tunapanga kuzielezea tofauti hizi katika milango (Sura) minne ifuatayo: Masahaba wa Mtukufu Mtume  i.

Wafuasi wa madhehebu ya Makhalifa wanasema kwamba sahaba ni yule ambaye alikutana na Mtukufu Mtume  113

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 113

3/1/2016 12:46:53 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kama Muislamu na akafa akiwa bado ni Muislamu. Haidhuru kama alikutana na Mtume japo kwa muda mfupi tu, hakuwa na mawasiliano yoyote ya kijamii pamoja naye, ama hakuweza kumuona kwa sababu ya ulemavu kama upofu, na hakusimulia hadithi yoyote hata moja kuhusu yeye na hakushiriki pamoja naye kwenye vita vyovyote vile. Wanachukulia kwamba hakuna asiyekuwa Mwislamu ambaye alibakia mjini Makkah na Ta’if kufikia mwishoni mwa mwaka wa 10 Hijiria (633AD), na kila mmoja atokanaye na makabila ya Aws na Khazraj alikuwa amekwisha kusilimu na kuwa Muislamu kabla ya kufariki kwa Mtukufu Mtume . Kila mmoja ambaye aliteuliwa kuwa kamanda wa kikosi wakati wa vita dhidi ya ukafiri ama wakati wa mapambano ya awali kabisa alihesabiwa kuwa ni sahaba. Wafuasi wa madhehebu ya makhalifa vilevile wasema kwamba masahaba wote ni wa kutegemewa, na kwamba taarifa juu ya mas’ala ya kidini zinaweza kuchukuliwa kutoka kwao wote. Wanatoa hoja kwamba hapawezi kuwa na shaka yoyote kuhusu ukweli wao, kwa sababu wao walimuona Mtukufu Mtume , wakapata elimu kutoka kwake na wakauwasilisha Uislamu kwa wale ambao walikuja baada yao. Kwa kutia nguvu hoja yao, wananukuu zile aya za Qur’ani ambazo zinahusika kwa waumini bila kujali kama ni masahaba au hapana. Wanasema kwamba yeyote anayewashushia hadhi au kuwadhalilisha yoyote kati ya masahaba huyo ni muasi (mzandiki). ii. Wafuasi wa madhehebu ya Familia tukufu ya Mtume  wanaamini kwamba neno ‘Sahaba’ sio istilahi ya kifundi ya Uislamu. Linatumika katika maana yake halisi hasa. Kwa maana halisi kilugha, hakuna mtu anayeitwa sahaba wa mtu mwingine isipokuwa awe amekuwa pamoja naye, kama marafiki, kwa kipindi cha muda mrefu kiasi. Kwa sababu ya kukosa unyofu makini hasa kwa madhehebu ya Makhalifa, 114

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 114

3/1/2016 12:46:53 PM

Wanasema kwamba yeyote anayewashushia hadhi au kuwadhalilisha yoyote katiUCHUNGUZI ya masahabaWA huyo ni muasi (mzandiki). HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME ii) Wafuasi wa madhehebu ya Familia tukufu ya Mtume � wanaamini kwamba neno ‘Sahaba’ sio istilahi ya kifundi ya Uislamu. Linatumika idadi kadhaa ya watu wa bandia hawakuwahi kuwekatika maana yake halisi hasa. Kwa maana ambao halisi kilugha, hakuna mtu po sahaba kamwewaduniani, wa kubuniwa wameingizwa katika anayeitwa mtu mwingine isipokuwatu,awe amekuwa pamoja naye, kama marafiki, kwa kipindi cha muda mrefu kiasi. Kwa sababu orodha miongoni mwa masahaba! Tumetaja majina ya ya watu kukosa kama unyofuhao makini hasa kwa madhehebu ya Makhalifa, idadi kadhaa 141 ndani ya vitabu vyetu. ya watu wa bandia ambao hawakuwahi kuwepo kamwe duniani, wa kubuniwa tu, wameingizwa katika orodha miongoni mwa masahaba! Na kuhusu ukweli, wafuasi wa Maimamu Wateule Kumi Tumetaja majina ya watu kama hao ndani ya vitabu vyetu.141

na Mbili wao wanashikilia kwamba masahaba katika safu zao walikuwa waumini na wanafiki Na kuhusunaukweli, wafuasiwachamungu wa Maimamu Wateule Kumi nawakakamavu Mbili wao anaowajua Mwenyezi Mungu peke Yake. aya na hadithi ambazo wanashikilia kwamba masahaba katika safu Zile zao walikuwa na waumini wachamungu na wanafiki wakakamavu Mwenyezi Mungu tu zinawasifia masahaba zinawahusu kwaanaowajua umakhsusi wale waumini peke Yake. Zile aya na hadithi ambazo zinawasifia masahaba kutoka miongoni mwao. Mfano ni ile aya inayowasifu wale waliotoa zinawahusu kwa umakhsusi wale waumini tu kutoka miongoni mwao. kiapo chaniutii kwainayowasifu Mtukufu Mtume  chini ‘ule Tukio hilo Mfano ile aya wale waliotoa kiapoyacha utiimti.’ kwa Mtukufu Mtume � chini ya Bay’at ‘ule mti.’ Tukio hilo linajualikana Bay’at arlinajualikana kama ar-Ridhwaan. Mwenyezikama Mungu anasema: Ridhwaan. Mwenyezi Mungu anasema:

’Îû $tΒ Ν z Î=yèsù οÍ tyf¤±9$# M | øtrB  š tΡθãèÎƒ$t7ãƒ øŒÎ) ⎥ š ⎫ÏΖÏΒ÷σßϑø9$# ⎯ Ç tã ! ª $# _ š ÅÌu‘ ‰ ô s)©9 *

∩⊇∇∪ $Y6ƒÌs% $[s÷Gsù Ν ö ßγt6≈rOr&uρ Ν ö Íκön=tã πs uΖŠÅ3¡¡9$# Α t t“Ρr'sù öΝÍκÍ5θè=è%

“Kwahakika hakika Mwenyezi amewaridhia waumini “Kwa Mwenyezi Mungu Mungu amewaridhia waumini walipokubai walipokubai chini ya mti, na alijua yaliyomo nyoyoni mwao. Basi chini ya mti, na alijua yaliyomo nyoyoni mwao. Basi akateremsha akateremsha utulivu yao na kwa akawalipa ushindi wa utulivu juu yao najuu akawalipa ushindi kwa wa karibu.” karibu.” (al-Fat’h: 48:18).(al-Fat’h: 48:18).

Hapa imetajwa bayana kwamba Mwenyezi Mungu amekuwa 141 kitabu: Masahaba 150 wa Uwongo cha Murtadha Askarii radhiTazama na waumini, kwa maana ya kwamba sio radhi kwa wanafiki 121 kama Abdullah bin Ubay, ingawa alionyesha tabia njema katika tukio hilo maalum. Makuraishi walimtumia ujumbe wakisema kwamba yeye angeweza kuizunguka Ka’aba kama angependa kufanya hivyo. Mwanawe akamwambia: “Tafadhali sana, muogope Mungu, usitusaliti katika kila tukio. Hivi utaitufu al-Ka’ba wakati Mtukufu Mtume  hakufanya hivyo?” Hapo ibn Ubay akalikataa pendekezo Tazama kitabu: Masahaba 150 wa Uwongo cha Murtadha Askarii

141

115

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 115

3/1/2016 12:46:53 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

hilo na akasema kwamba hatotufu al-Ka’aba labda mpaka atakapotufu Mtukufu Mtume . Wakati Mtume aliposikia kuhusu kisa hicho alifurahi sana.142 Katika tukio hilo, al-Judd ibn Qays alikuwa ndio mtu pekee ambaye alikuwa hakutoa kiapo chake cha utii.143 Hivyo tunaona kwamba Abdullah Ibn Ubay alikuwa miongoni mwa wale ambao walitoa viapo vyao vya utii, lakini bado Mwenyezi Mungu hakumridhia yeye kwa sababu hakuwa muumini, na alifariki akiwa bado ni kafiri! Zaidi ya hayo, masahaba walijumuisha na wale waliomzulia mke wa Mtukufu Mtume  na wale walikula njama ya jaribio la kumuua. Na kwa kuwa masahaba walijumuisha pamoja na wanafiki ambao anawajua Mwenyezi Mungu tu, Mtukufu Mtume  alitaja ishara ambazo zilitofautisha kati ya muumini na aliye munafiki kutoka miongoni mwao. Yeye alisema: “Hakuna atakayempenda Ali isipokuwa muumini, na hakuna yeyote atakayemchukia yeye isipokuwa munafiki.” Hiyo ndio sababu wafuasi wa familia tukufu ya Mtume  wako makini na wenye tahadhari ya kutokuchukua elimu ya dini kutoka kwa wale masahaba ambao wana chuki na Imam Ali  kama vile Mu’awiyah, Amr ibn al-Aas na Makhawariji kutoka miongoni mwao. Uchaguzi wa Kiongozi Wafuasi wa madhehebu ya Makhalifa wanasema kwamba uchaguzi wa Imam ni halali katika njia yoyote kati ya mbili hizi: i.

Kwa uteuzi wa watu wenye kuaminika. Wengi wa wafuasi wa madhehebu hii wana msimamo wa kwamba uteuzi unakamilika kwa utoaji wa kiapo kwa watu watano kama ilivyotokea kwa Abu Bakr.

Al-Maghaazi cha Waqidi, uk. 605; Amta‘ul Asmaa’ uk. 290 Sahih Tirmidhiy, Jz. 13, uk. 177

142 143

116

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 116

3/1/2016 12:46:53 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Baadhi yao wanasema kwamba kiapo cha mtu mmoja mbele ya mashahidi wawili kinatosha, kama ilivyo katika kukamilisha mkataba wa ndoa. Imesemekana pia kwamba kutoa kiapo cha utii kwa mtu mmoja kunatosha, kwani Abbas alimwambia Imam Ali : “Nyoosha mkono wako. Ngoja nikutolee kiapo changu cha utii; wengine watafuata kama desturi. Kwa mujibu wa maoni mengine, uchaguzi unaweza kukamilishwa kwa kutumia nguvu vilevile. ii. Kwa kuteuliwa na Imam anayeondoka. Wanasema kwamba kuna makubaliano ya maoni yaliyopo juu ya uhalali wake, kwani Abu Bakr alimteua Umar, na Waislamu wakathibitisha uteuzi wake. Kadhalika Umar aliteua baraza kwa ajili ya lengo la kuchagua mrithi wake. Uamuzi wa baraza hilo ulitekelezwa. Mtukufu Mtume  anasimuliwa kuwahi kusema kwamba: “Baada yangu, kutakuwa na Maimam ambao hawatakuwa wakifuata njia na Sunnah yangu. Baadhi yao watakuwa na moyo wa shetani katika mwili wa binadamu.” Inasemekana kwamba Mtukufu Mtume  aliwashauri wale ambao wanawezekana kuwa hai kwa wakati ule kwamba: “Mtiini mtawala, hata kama akikuchapa mijeledi mgongoni kwako na kuitwaa mali yako.” Imani ya Wafuasi wa Ahlul-Bayt: Wafuasi wa madhehebu hii wanashikilia kwamba: i.

Uimamu ni Uteuzi wa Kimungu ambao haukabidhiwi kwa mtu yeyote mbali na mtu ma’asum (aliyehifadhiwa na utendaji wa makosa na dhambi). Unawasilishwa na Mtume kwa niaba ya Mwenyezi Mungu kuhusu ni nani ambaye Ui117

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 117

3/1/2016 12:46:53 PM

Imani ya Wafuasi wa Ahlul-Bayt: Wafuasi wa madhehebu hii wanashikilia kwamba: UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

i) Uimamu ni Uteuzi wa Kimungu ambao haukabidhiwi kwa mtu yeyote mbali na mtu ma’asum (aliyehifadhiwa na utendaji wa makosa na dhambi). Unawasilishwa Mtume kwa niaba ya Mwenyezi MunguIbramamu umeteuliwanajuu yake. Akizungumza na Nabii kuhusu ni nani ambaye Uimamu umeteuliwa juu yake. Akizungumza na him Mwenyezi anasema: Nabii Ibrahim Mwenyezi Mungu Mungu anasema:

ω Ÿ Α t $s% ( ©ÉL−ƒÍh‘èŒ ⎯ÏΒuρ Α t $s% ( $YΒ$tΒÎ) Ä¨$¨Ψ=Ï9 y7è=Ïæ%y` ’ÎoΤÎ) Α t $s% …..” t⎦⎫ÏϑÎ=≈©à9$# “Ï‰ôγtã ãΑ$uΖtƒ

“…..Hakika nimekufanya wawa watu. Akasema: Na Na katika “…..HakikaMimi Mimi nimekufanyaImam Imam watu. Akasema: kizazi changu Akasema: Ahadi Yangu haiwafikii katika kizazi(pia)? changu (pia)? Akasema: Ahadi Yangu madhalimu.” haiwafikii madhalimu.” (al-Baqarah; 2:124). (al-Baqarah; 2:124).

Hiiinaonyesha inaonyesha kwamba Uimam ni ahadi ya Mwenyezi Hii kwamba Uimam ni ahadi ya Mwenyezi MunguMungu na kwamba watenda maovu hawaustahiki huo. na kwamba watenda maovu hawaustahiki huo. Mtukufu  alitangaza kwa niaba Mungu ya Mwenyezi ii)ii. Mtukufu MtumeMtume � alitangaza kwa niaba ya Mwenyezi pale GhadiirMungu Khum kwamba Ali � atamrithi yeye kama Imam. Kuhusu pale Ghadiir Khum kwamba Ali  atamrithi yeye mrithi wake huyo, alitoa tangazo la wazi katika Hadithi ya ‘Vizito kama Imam. Kuhusu mrithi wake huyo, alitoa tangazo la Viwili.’ Vile vile alibainisha idadi yao na akasema watakuwepo 144 wazi katika Hadithi ya ‘Vizito Viwili.’ Vile vile alibainiMaimam Kumi na Mbili. sha idadi yao na akasema watakuwepo Maimam Kumi na Mbili.144

iii. Ile Aya ya utakaso (tat’hiir) inawatangaza kwamba wao ni

144

Sahih Bukhari, Jz. 4, uk. 165. Kitaabul Ahkam; Sahih Muslim, Jz. 6, uk. 403; Sahih Tirmidhiy, Jz. 9, uk. 66;(waliohifadhiwa Sunan Abu Dawuud, Jz. uk. 210 na kadhalika. ma’asum na3, kutenda makosa wala dham-

124 bi). Hadithi ya Mtukufu Mtume  inafafanua kuhusu ni akina nani hao wanahusika na aya hiyo.

IJTIHADI: Wafuasi wa madhehebu ya Makhalifa wanaielezea ijtihadi kama ni juhudi ya juu kabisa ya mujitahid (mwanachuoni wa Kiislamu) ka Sahih Bukhari, Jz. 4, uk. 165. Kitaabul Ahkam; Sahih Muslim, Jz. 6, uk. 403; Sahih Tirmidhiy, Jz. 9, uk. 66; Sunan Abu Dawuud, Jz. 3, uk. 210 na kadhalika.

144

118

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 118

3/1/2016 12:46:53 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

tika kufikia hukumu za Sharia za kidini kutoka kwenye Qur’ani na Sunnah (maneno na vitendo vya Mtume), Ijmaa (makubaliano ya maoni) na Qiyaas (analojia, ulinganisho kwa ufananishaji). Analojia ina maana ya matumizi ya Qur’ani na Sunnah kupitia mchakato wa uwazaji wa kimantiki baina ya mas’ala mbili zinazokwenda sambamba ambazo zimeletwa mbele ya kadhi. Haina maana ya hukumu binafsi bila ya matumizi ya Qur’ani na Sunnah. Mujtahidi ni Nani? Kwa mujibu wa maoni ya jumla ya madhehebu ya Makhalifa, wafuatao wamejumuishwa miongoni mwa mujitahidina: i) Mtukufu Mtume  (ii) Khalid bin Walid (iii) Abu Bakr (iv) Umar (v) Uthman (vi) Aishah (vii) Mu’awiyah (viii) Abdur-Rahman bin Muljam (ix) na watu wengine wa aina hiyo. Yafuatayo ni mas’ala ambamo walifanya Ijtihadi: (i) Mtukufu Mtume : Wafuasi wa madhehebu ya Makhalifa wanashikilia kwamba Mtume alitumia ijtihadi wakati alipokuwa akituma vikosi vya kijeshi. Wazo ni kupata kisingizio kwa Abu Bakr na Umar ambao walibakia nyuma ingawa walitakiwa kwa dhati kabisa na Mtukufu Mtume  kujiunga na jeshi la Usaamah.145 (ii) Khalid bin Walid Inasemekana kwamba Khalid bin Walid alitumia Ijtihadi wakati alipomuua Malik bin Nuwayrah na kumuoa mjane wake usiku huohuo wa mauaji hayo. Malik bin Nuwayrah alikuwa ni afisa aliyeteuliwa na Mtukufu Mtume . Yeye aliuawa ingawa alipinga na kulalamika kwamba yeye ni Muislamu.146 Sharh Nahjul-Balaghah, Jz. 4, uk.178 Ibn Kathir, Jz. 6, uk. 323

145 146

119

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 119

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

(iii) Khalifa Abu Bakr Inasemekana kwamba yeye alitumia ijtihadi pale alipokuwa hakumuadhibu Khalid bin Walid kwa kumuua kwake Malik bin Nuwayrah bali akamsamehe. Vilevile alitumia ijtihadi wakati alipomchoma moto Fuja’a al-Sulma. Inasemekana pia kwamba mas’ala ya urithi wa bibi na ya mwanamke asiyejaaliwa kupata mtoto yanahitaji ijtihadi, kwa hiyo haidhuru kitu kama yeye asipoyajua hayo.147 (iv) Khalifa Umar bin Khattab Kuna kadhia nyingi ambazo kwamba yeye alitumia ijtihadi ndani yake. Kwa mfano, alitamka hukumu zinazogongana katika mas’ala 70 mirathi ya bibi kwa wajukuu. Aligawa fedha za ummah kwa misingi ya mfumo wa matabaka. Aliweka fungu la baadhi ya wengine kwa kiwango cha dirham 200 na baadhi ya wengine dirham 500. Wengine walipata kiwango hata cha kufikia dirham 12,000.148 Suala jingine la ijtihadi ya Makhalifa Abu Bakr na Umar lilikuwa kwamba wao walikataa kutoa Khums (moja ya tano ya kodi ya mali) ambayo ilikuwa ni haki ya Familia Tukufu ya Mtume, hususan kwa Fatimah, binti yake Mtukufu Mtume . Kwa mujibu wa ijtihadi, wao walimnyima, sio tu hiyo Khums, bali pia hata urithi wake na wakachukua kutoka kwake kile ambacho Mtukufu Mtume alimpa Fatimah. Kwa vile athari za ijtihada hii bado zinaendelea, na kwa mabadiliko katika dhana na mafuhumu ya Khums, ghanimah au maghnam na Zakaat, ile sheria ya Kiislamu kuzihusu hizi, na ile maana sahihi za maneno ama istilahi hizi imekuwa na utata, na tunataraji kujadili juu suala hili kwa urefu wa kiasi fulani. az-Zariyah, Jz. 3, uk. 351 Sharh Nahjul-Balaghah, Jz. 2, uk. 153; Sharh Tajriid, uk. 408

147 148

120

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 120

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Ijtihadi ya Makhalifa Kuhusiana na Khums na Mali Iliyoachwa na Mtukufu Mtume . Tunajua kwamba: i.

Kwa mujibu wa istilahi za sheria ya Kiislamu, neno Sadaka linatumika kwenye yale malipo ya wajibu ya dhahabu, fedha, nafaka na ng’ombe. Vilevile linatumika kwa yale malipo ya wajibu yanayotolewa katika siku ya Idul-Fitr. Wakati mwingine linatumika kwa maana ya jumla ya kila malipo yanayofanywa kwa maoni ya kupata uboreshaji wa kiroho.

ii. Zaka (zakaat) ni istilahi ya jumla inayotumika kwenye haki ya Mwenyezi Mungu katika mali na yenyewe inajumuisha sadaka za wajibu na malipo mengine kama khums. Maana hii ya Zaka inayakinishwa na barua ya Mtukufu Mtume  ambamo khums, sadaka na fay vimetajwa kama aina tofauti za Zaka. Inapaswa pia itambulike kwamba hili neno “Zakaat” limetajwa katika aya za Makkah, ingawa sheria kuhusu sadaka ililinganiwa tu wakati wa kipindi cha baadae cha uhai wa Mtukufu Mtume . iii. Neno fay linatumika kwenye ile mali ya wasioamini (makafiri) ambayo inaangukia mikononi mwa Waislamu bila kupigana vita. iv. Ghanimah na Maghnam: Tunakuta kwamba Waarabu, wakati wa kipindi cha kabla ya Uislamu na vilevile wakati wa kipindi cha Uislamu wametumia mzizi wa maneno haya na yatokanayo katika maana ya kupata kitu bila ya kupitia matatizo yoyote yale. Maghnam lina maana ya kipatikanacho kwa njia hii. Neno salb lilitumika kwa kile 121

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 121

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ambacho kilikamatwa kwa matokeo ya mapambano ya kijeshi, hususan mavazi ya askari pamoja na silaha zake na kipando. Neno harb lilitumika kwa kukamata kitu chochote kilicho mali ya adui. Neno nahibah na nahabi katika istilahi zao lilimaanisha ghanimah na katika nyakati zetu hizi lina maana ya maghnam. Mzizi au neno la asili, ghanam lilitumika kwa mara ya kwanza ndani ya Qur’ani tukufu kwa maana ya kupata mali bila kuhusisha kwamba kuipata huko kulikuwa ni bila ya matatizo. Lilitumika kwa mali iliyotekwa pale Badr. Ngawira za vita ziliitwa nyara na zilitangazwa kuwa ni mali ya Mwenyezi Mungu na Mtume Wake. Pale zilipogawiwa kwa Waislamu zilijulikana kama Maghaanim. Halafu ikaelezwa wazi kwamba khums (moja ya tano) ilikuwa ilipwe kutoka kwenye maghaanim (wingi wa maghnam). Maana ya kanuni hii ya jumla haikufinywa kwenye tukio maalum tu. Tokea pale ngawira za vita zilipokuja kujulikana kama nyara - maghnam, na ule mzizi – ghanam ukapata maana maalum kama istilahi Sharia ya Kiislamu, kwa nyongeza ya maana yake halisi. Hadi kipindi cha wakati wa Mu’awiyah neno hili la asili lilikuwa likitumika sawa katika maana zote za neno halisia na ile maana ya Kiislamu kwa kutegemea muktadha unakoelekezea. Baada ya kipindi hicho, matumizi katika ile maana yake ya Kiislamu, yaani ile ya ngawira za kivita ikawa maarufu na yenye kujulikana zaidi angalau, katika matumizi ya Waislam. Baadaye, wakati wasawidi kamusi – wanaleksikolojia walipojitolea kuchunguza matumizi yake, walirekodi maana zote tatu, lakini hawakutilia maanani utofautishaji wa wakati na suala la muashirio wa muktadha. Matokeo ni kwamba hawakuwa wazi kuhusu istalahi hiyo. 122

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 122

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kama tulivyoona, jambo la kwanza la kuzingatia kuhusu mzizi, ghanam ni iwapo kama lilitumika kabla ya kushuka kwa aya ya khums. Ikiwa hivyo, tunapaswa bila kusita tujue kwamba lilitumika Kama tulivyoona, jambo la kwanza la kuzingatia kuhusu mzizi, ghanam katika maana yake halisi ya neno neno, yaani, ilekhums. ya kupata ni iwapo kama lilitumika kabla yakwa kushuka kwa aya ya Ikiwakitu bilahivyo, kupitia taabu yoyote ile. tujue Kwa kwamba maana hii, halitumiki tunapaswa bila kusita lilitumika katikakuhusiana maana yake halisi ya neno kwa neno, yaani, ile ya kupata kitu bila kupitia na ngawira za vita. taabu yoyote ile. Kwa maana hii, halitumiki kuhusiana na ngawira za Kama tukiona kwamba neno hili la asili lilitumika katika jamii vita.

ya Kiislamu baada ya kushuka kwa aya ya khums, basi hapo tena Kama tukiona neno tunaweza hili la asilikusema lilitumika katika jamii ya hadi kipindi chakwamba Mu’awiyah kwamba limekuwa Kiislamu baada ya kushuka kwa aya ya khums, basi hapo tena hadi likitumika katika maanatunaweza yake halisi, isipokuwa kuna muashirio kipindi cha Mu’awiyah kusema kwamba kama limekuwa likitumika wakatika kimuktadha kuonyesha kwamba kama limetumika istilahi maana wa yake halisi, isipokuwa kuna kama muashirio wa ya kimuktadha wa kuonyesha kwamba limetumika kama istilahi ya ya Kiislamu. Baada ya kipindi hicho matumizi yake katika maana Kiislamu. Baada ya kipindi hicho matumizi yake katika maana ya ngawira za kivita ikaja kufahamika na kuwa maarufu zaidi. ngawira za kivita ikaja kufahamika na kuwa maarufu zaidi.

(v) Khums: Kwa maana ya neno kwa neno, hili linamaanisha (v) Khums: Kwa maana ya neno kwa neno, hili linamaanisha moja ya moja ya tano. Na kuhusu maana yake ya Kiislamu, Mwenyezi tano. Na kuhusu maana yake ya Kiislamu, Mwenyezi Mungu anasema Mungu ndani anasema ya Qur’ani:ndani ya Qur’ani: 4’yϑ≈tGuŠø9$#uρ 4’n1öà)ø9$# “Ï%Î!uρ ÉΑθß™§=Ï9uρ …çμ|¡çΗè~ ¬! ¨βr'sù &™ó©x« ⎯ÏiΒ ΝçGôϑÏΨxî $yϑ¯Ρr& (#þθßϑn=÷æ$#uρ * È ⎫Å3≈|¡yϑø9$#uρ tΠöθtƒ $tΡÏ‰ö6tã 4’n?tã $uΖø9t“Ρr& !$tΒuρ «!$$Î/ ΝçGΨtΒ#u™ óΟçGΨä. βÎ) È≅‹Î6¡¡9$# Ç∅ö/$#uρ ⎦

“….. 3 Èβ$yèôϑyfø9$# ‘s)tGø9$# tΠöθtƒ Èβ$s%öàø9$#

“Najueni juenikwamba kwambachochote chochote mlichopata mlichopata ngawira, “Na ngawira,basi basikhumsi khumsiyake yake ni ya Mwenyezi Mungu na Mtume na jamaa na mayatima na ni ya Mwenyezi Mungu na Mtume na jamaa na mayatima na masimasikini na msafiri. Ikiwa ninyi mmemuamini Mwenyezi Mungu kini na msafiri. Ikiwa ninyi mmemuamini Mwenyezi Mungu na tuna tuliyoteremsha mja siku ya upambanuzi, siku liyoteremsha kwa mjakwa Wetu sikuWetu ya upambanuzi, siku yalipokutana yalipokutana majeshi mawili…..” (al-Anfal; 8:41). majeshi mawili…..” (al-Anfal; 8:41).

Aya hii inasema: “Chochote mnachokipata, bila kujali chanzo chake, ni cha Mwenyezi Mungu, 129 Mtume Wake na jamaa wa 123

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 123

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

karibu…..” Hivyo mnapaswa kulipa moja ya tano yake kwao hao. Ngawira za vita mlizozipata kule Badr vilevile kwa kweli yote kabisa ni haki ya Mwenyezi Mungu na Mtume Wake. Lakini kwa kuwa Yeye amekupeni kama ghanimah – nyara, basi ni wajibu wenu kulipa moja ya tano yake.” Hivyo ndivyo Mwarabu anavyopaswa kuelewa kutokana na maneno ya aya hii, alimradi asiwe na mawazo ya kabla ya hapo. Lakini kwa kuwa ubishani umeanzishwa kuhusu aya hii, hebu tuangalie mambo haya mawili yafuatayo: i.

Khums inastahili juu ya nini: Wafuasi wa madhehebu ya Makhalifa wanashikilia kwamba, kwa kule kuwa imeshushwa katika tukio la vita vya Badr, haina maana zaidi ya kwamba ni wajibu kulipa moja ya tano ya mali ya mtu aliyoipata katika vita.

Wafuasi wa madhehebu ya Ahlul-Bayt, kwa upande mwingine, wao wanazingatia kwamba ni kweli aya hiyo ilishushwa katika tukio maalum, yaani la vita vya Badr. Lakini hayo mazingira ambamo aya makhsusi ilishushwa hayakuweka ukomo wa utumikaji wa kanuni ya jumla iliyomo ndani yake, isipokuwa kama kulikuwa na dalili zozote juu ya hilo. Zaidi ya hayo, ile kanuni iliyomo ndani ya aya hiyo haikuwekewa mipaka kwenye tukio hilo maalum. Hata wale wanaodai kwamba khums haistahili juu ya mapato ya aina zote, hawaiwekei hiyo amri ya kisheria ya aya hiyo kwenye ngawira iliyopatikana kwenye vita vya Badr. Kwa vile hakuna hata mtu mmoja anayeshikilia kwamba kanuni hiyo inakomea kwenye lile tukio makhsusi ambamo juu yake ilishuka aya hiyo. Ni dhahiri kwamba inapaswa kuenea kwenye mazingira mengine.

124

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 124

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Hivyo tunachukulia kwamba inafikia kwa yale yote ambayo neno ghanimah linatumika, iwe imepatikana kupitia vita, biashara, shughuli za viwanda ama vinginevyo vile. Aidha, kama khums inastahili tu kwenye ngawira za vita na sio kwenye kingine chochote kile, basi ni kwa nini Mtukufu Mtume  aliitoza kwenye madini, na kwa nini aliandika barua kadhaa kwa Waislamu kuwataka wazitume kwake? Baadae tutazinukuu barua hizi (kwa kichwa cha habari: Khums ndani ya Sunnah). ii. Makundi ambayo Khums Inalipwa Kwao: Aya ya Qur’ani inasema kwamba khums ni stahiki ya Mwenyezi Mungu, Mtume Wake, na jamaa. Neno ‘jamaa’ limetajwa baada ya Mtukufu Mtume. Kwa kawaida linarejelea kwa jamaa zake, kwa namna ileile kama wakati neno baba au mama likitajwa baada ya jina la mtu, huwa linarejelea kwa baba yake au mama yake kama hali ya suala husika itakavyokuwa. Vivyo hivyo hao yatima, masikini na mwananjia (msafiri) aliyeharibikiwa, ambao wametajwa baada ya jamaa, maana yake ni yatima, masikini na mwananjia kutoka kwenye jamaa wa Mtukufu Mtume . Khums Katika Sunnah na Inastahiki Juu ya Nini: Mtukufu Mtume  aliamuru malipo ya khums kutokana na ngawira za vita, hazina na madini. Aliwaamuru Waislamu kuilipa kutoka kwenye maghaanim yao vilevile. Ujumbe wa kabila la Abdul Qays ulimwambia: “Tunaweza kuja kwako tu wakati wa miezi ya mitukufu, kwa sababu njia yetu inapitia kwenye nchi ya kabila la kikafiri la Muzar. Hivyo tuambie kile tunachopaswa kufanya nasi tukawaambie wenzetu wengine wafanye vivyo hivyo, ili tuweze kuingia peponi.” 125

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 125

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mtukufu Mtume  akasema: “…..ninakutakeni kumwamini Mwenyezi Mungu…..na kulipa khums juu ya magnam yenu.149 Aliandika kwenye hati alizowapa magavana pale alipowatumma kwenda Yemen: “Gavana anapaswa kukusanya khums kutoka kwenye maghaanim na vilevile sadaka ilifikia wakati muafaka.” Aliwaandikia watu wa kabila la Sa‘d: “Wanapaswa kulipa khums na sadaka kwa waakilishi wangu.”150 Alimwandikia Malik al-Jadhaami na wafuasi wake: “Lipeni khums kutoka kwenye maghnam na stahiki kadhaa na kadhaa zilizofikia wakati wake.”151 Aliwaandikia machifu wa Himyar hivi: “Lipeni khums ambayo inamstahiki Mwenyezi Mungu kutoka kwenye maghaanim. Vilevile lipeni yale mafungu ya kawaida na yale maalum ya Mtukufu Mtume  na sadaka zilizoagizwa na Mwenyezi Mungu.152 Aliliandikia kabila la Juhaynah hivi: “Mnaweza kuendelea kuyakalia, mashamba, mawanda, vilima na vilele vya mabonde alimuradi muwe mnalipa khums.” 153 Katika barua hii yeye alitaja baadhi ya aina za sadaka pia ambazo zilikuwa ni haki ya sawasawa vilevile. Barua Nyingine Kama Hizo: Alituma barua nyingine kama hizo kwa Faji’ na watu wake, Junaadah Azdi na watu wake, Bani Mu’awiyah, Bani Tha‘labah, Bani Zuhayr Tabaqaat ibn Sa‘d, Jz. 1, uk.270 sudul-Ghaabah, Jz. 4, uk. 271; al-Isaabah, Jz. 3, hadithi ya 7593; Lisanul Mizaan, Jz. U 3, uk. 20 151 Sahih Bukhari, Jz. 1, uk. 13 – 19; Jz. 3, uk. 53; Jz. 4, uk. 305. Sahih Muslim, Jz. 1, uk. 35 – 36; Sunan Nasa‘i, Jz. 2, uk. 333; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 3, uk. 318, Jz. 5, uk. 136. 152 Futuuhul-Buldaan, Jz. 1, uk. 85; Sirah Ibn Hishaam, Jz. 4, uk. 358, 359; Mustadrakul Hakim, Jz. 1, uk. 395; Taarikh Ibn Asakir, Jz. 6, uk. 273; Kanzul-Ummaal, Jz. 6, uk. 165. 153 Jam ‘ul Jawaami cha Suyuti – Majmu’ah Wasaa’iq Siyaasiyah, uk. 142. 149 150

126

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 126

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

na koo fulani za kabila la Juhaynah akiwataka walipe khums kutoka kwenye maghaanim yao.154 Jinsi Maagizo Hayo Hapo Juu Yanavyothibitisha Jambo Linalojadiliwa Pale Mtukufu Mtume  katika wakati wa maelekezo yake kwa ujumbe wa kabila la Abdul Qays alipowataka wao kulipa khums, hakuwa na maana ya kusema kwamba walikuwa wanapaswa kulipa moja ya tano ya ngawira ya vita vyao dhidi ya washirikina. Hawakuwa katika hali ya kupigana halafu wakapata ushindi. Walikuwa wakiwaogopa sana hao washirikina kiasi kwamba hawakuthubutu kutoka majumbani mwao isipokuwa katika ile miezi mitakatifu (iliyoharamishwa vita). Kwa hakika Mtukufu Mtume  aliwaambia walipe moja ya tano ya faida na mapato yao. Alipomuandikia Amr ibn Hazm na watendaji wake wengine huko Yemen ili wakusanye khums na sadaka kutoka kwenye makabila ya huko, hakuwataka wakusanye moja ya tano ya ngawira za vita vilivyopiganwa na makabila haya. Alipowaandikia Bani Sa’d walipe sadaka na khums kwa wawakilishi wake huko, hakuwaambia walipe ngawira yoyote ya vita. Yeye aliwadai kile tu kilichokuwa kinastahili kulipwa kutoka katika mali zao tu. Alipoliandikia kabila la Juhaynah kwamba wako huru kutumia malisho yao na vyanzo vya maji mradi walipe khums na sadaka, hakuweka masharti kwamba wanapaswa kupigana vita na kukamata ngawira kwanza. Aliwajulisha kile kilichokuwa kilipiwe kwa wakati muafaka juu ya nafaka zao kutokana na yale matumizi ya ardhi. Aidha, hali ni hiyo hiyo kwa barua nyingine zote ambazo Mtukufu Mtume  aliwaandikia makabila tofauti na watendaji wake Tabaaqat Ibn Sa’d, Jz. 1, uk. 304 – 305; Usudul-Ghabah, Jz. 4, uk. 175; al-Isaabah, Jz. 4.

154

127

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 127

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mwenyewe. Katika barua zote hizo, khums na sadaka zimetajwa kwa pamoja kama stahiki zilizoamriwa na Mwenyezi Mungu. Hoja yetu inaendelea kuthibitishwa na ukweli kwamba sheria na kanuni za vita katika Uislamu ni tofauti na zile taratibu za Waarabu wa kabla ya Uislamu. Katika kipindi cha kabla ya Uislamu, kila kabila lilikuwa na haki ya kuvamia na kupora kabila jingine lolote ambalo halina mkataba wa ushirikiano nalo. Kila mmoja binafsi alichukuliwa kuwa ndiye mmiliki wa kile chote alichokiteka nyara. Alipaswa tu kutoa robo ya nyara aliyoiteka yeye kwa mkuu wa kabila lake. Lakini suala halikuwa hivyo katika Uislamu, na kwa hiyo Mtukufu Mtume ď&#x20AC;´ hakuweza kutarajiwa kwamba angeyataka makabila hayo kumlipa yeye moja ya tano ya ngawira za vita badala ya ile robo moja kama walivyokuwa wakilipa kwa machifu wao hadi wakati huo. Katika Uislamu, ni kiongozi ambaye ndiye anayeamua kutangaza vita kwa mujibu wa sheria ya Kiislamu. Baada ya ushindi kupatikana, ni yeye ama msaidizi ambaye anachukua mamlaka juu ya ngawira zote. Askari binafsi hawezi kuchukua na kuweka kitu chochote isipokuwa mavazi binafsi ya vita ya askari wa adui aliyemuua yeye, ikiwa ni pamoja na silaha na kipando chake. Anapaswa kukabidhi kila kitu kingine chochote kile, hata kama ni uzi na kipande cha nguo, vinginevyo atakuwa na hatia ya ubadhilifu, ambayo inafedhehesha na vilevile yenye kustahili adhabu. Ni kiongozi ambaye anaweka na kudhibiti ile moja ya tano ya ngawira na kugawa kinachobakia miongoni mwa askari wapiganaji. Hivyo ni kiongozi ambaye ndiye anayetangaza vita, ni yeye anayeimiliki ngawira na ni yeye anayechukua hiyo khums. Hakuna mwingine yeyote anayeilipa kwake. Kwa vile hii ndio taratibu katika Uislamu, na katika uhai wa Mtukufu Mtume ď&#x20AC;´ mwenyewe alikuwa akiitenga kando hiyo khums ya ngawira, kusingekuwa na maana katika kuwataka kwake 128

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 128

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

watu kuipeleka kwake na kuwasisitiza kufanya hivyo ndani ya barua baada ya barua. Ni dhahiri kwamba kile alichowataka wakipeleke kwake, kilikuwa kama sadaka, inayostahiki juu ya mali zao. Kwa wakati ule ghanimah na maghnam zilimaanisha tu zile nafaka. Mafuhumu ama maana ya maneno haya ilipitiwa na mabadiliko baada tu ya upanukaji wa mapambano ya kivita wakati Makhalifa waliposimamisha malipo ya khums kwa wale wanaostahiki, na Waislamu wakaisahau sheria hii. Makundi Ambayo Khums Ililipwa Kwao, Kama Ilivyotajwa Katika Sunnah: Desturi ilikuwa kwamba ngawira za vita zilikuwa zikiletwa kwa Mtukufu Mtume . Yeye alizigawanya katika mafungu matano. Alikuwa akigawa sehemu nne kwa wale wapiganaji walioshiriki katika vita hivyo na akajiwekea mwenyewe ile sehemu ya tano. Halafu alikuwa akiigawanya hii sehemu ya tano katika mafungu sita. Mafungu mawili yalikwenda kwa Mwenyezi Mungu na Mtume Wake. Yeye Mtume aliweza kuyatumia kama alivyopenda. Katika hayo mafungu manne yaliyobaki, jamaa zake, mayatima, masikini na wasafiri kila kundi moja lilipata fungu lake moja. Mtukufu Mtume  aliigawa ile khums miongoni mwa kizazi cha Hashim na Abdul Muttalib, lakini hakuwa akitoa chochote kutoka humo kuwapa binamu zao, kizazi cha Nawfal na AbdushShams. Bani Hashim walizuiliwa kutumia sadaka. Wakati wowote vilipoletwa vitu vya chakula kwa Mtukufu Mtume , yeye aliulizia kuhusu vitu hivyo. Kama vikigundulika kwamba ni sadaka, alikuwa hatumii kuvila. Wakati mmoja akiwa anapita njiani alikuta kikutwa cha tende. Akasema: “Zisingekuwa ni sadaka ningezila tende hizi.” Wakati mmoja Imam Hasan bin Ali alichukua moja ya tende za 129

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 129

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

sadaka. Mtukufu Mtume akamwambia: “Hebu itupe hiyo tende. Wewe hujui kwamba sadaka ni haramu kwetu sisi?”155 Mtukufu Mtume  kamwe hakuwateua Bani Hashim na watumwa wao walikombolewa kuwatuma kwenye kazi ya kukusanya sadaka, kwa sababu hakutaka wao wapokee malipo yoyote kutoka kwenye mfuko huo.156 Wakati mmoja ammi yake, Abbas, na binamu yake, Rabi‘ah bin al-Harith walimuomba awateuwe watoto wao, al-Fadhil na Abdul-Muttalib kama wakusanyaji wa sadaka, ili waweze kupata fedha za kuwawezesha kuandaa mipango ya ndoa zao. Mtukufu Mtume  aliwakatalia na akasema: “Sadaka sio halali kwa familia ya Muhammad, kwa sababu ni chafu.” Badala yake yeye alimuamuru Mahmiyyah bin Jaz’a al-Zubaidi, ambaye alikuwa ndiye msimamizi wa khums kulipa mahari zao kutoka kwenye mfuko huo wa khums. Hali kadhalika, hakumruhusu mtumwa wake aliyemuacha huru, Abu Raafi‘ kutoka kama msaidizi, na mkusanyaji wa sadaka na kupokea fungu la mapato ya sadaka. Yeye alisema: “Mtumiaji (client) wa familia ni mmoja wa familia hiyo. Sadaka sio halali kwetu sisi.”157 Hili vilevile linaonyesha kwamba wale wanaodhani kwamba Mtukufu Mtume  alimtuma Imam Ali  kwenda Yemen kukusanya sadaka wamekosea. Cheo chake sahihi ni kile ambacho kimeelezwa na Ibn al-Qayyim, ambaye anasema: “Mtukufu Mtume  alimteua Imam Ali  kama msimamizi wa khums na hakimu huko Yemen.”158 Sahih Bukhari, Jz. 1, uk. 181; Sahih Muslim, Jz. 3, uk. 117; Sunan Abi Daud, Jz. 1, uk. 212 156 Sahih Muslim, Jz. 3, uk. 118; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 4, uk. 166; Sunan-Nisaa’i. 157 Zaadul Ma‘aad fiy Hudaa khayrul ‘Ibaad. 158 Zaadul Ma‘aad fiy Hudaa khayrul ‘Ibaad. 155

130

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 130

3/1/2016 12:46:54 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wakati akiwa huko Yemen, Imam Ali  alimpelekea Mtukufu Mtume  kiasi fulani cha dhahabu katika mfuko wa ngozi na kisha akaleta yeye mwenyewe ile sehemu ya khums iliyobakia, aliyoikusanya yeye hadi kwa Mtume  huko Makkah wakati wa Hija yake ya Muago.159 Hii ndio nafasi na kazi ya khums kama ilivyotajwa ndani ya Qur’ani tukufu na Sunnah. Hali ya Mali Iliyoachwa na Mtukufu Mtume . i.

Mtume  alimiliki mashamba saba yaliyozungushiwa maboma katika eneo la Bani Nadhir kwa wasia ulioachwa na Mukhayrid kwa ajili yake. Ansaari walijitolea kumpatia ardhi yao isiyonywesheka.160

ii. Alimiliki kama fungu lake katika mali ya adui kipande cha Mahdhur, sehemu ya soko ndani ya Madina. Kabla ya hapo ilikuwa ni mali ya Bani Quraydhar. Kwa njia hiyo hiyo alipata umiliki wa ardhi za Bani Nadhir, Fidak, Watih na Salaalim huko Khaybar na theluthi ya ardhi ya Waadi’ulQuraa‘. iii. Vilevile alimiliki Katibah huko Khaybar kama fungu lake katika mali ya maadui. Alitoa mashamba yenye wigo sita kati ya saba kwa masikini na akaitoa waqfu hiyo sehemu ya Mahdhur kwa ajili ya matumizi ya misaada (charitable purposes). Ardhi za Bani Nadhiir ambazo ziliingia kwenye milki yake mnamo mwaka wa nne hijiria alizitoa kwa Abu Bakr, Abdul Rahman ibn Awf, Abuu Dajaana na kadhalika. Aligawa sehemu ya ardhi yake Zaadul Ma‘aad, Jz. 1, uk. 46; Sunan Abi Da’ud, Jz. 3, uk. 127. Ahkaamus-Sultaniyyah cha Maawarda, uk. 168, 171; Ahkaamus-Sultaniyyah cha Abi Yaa’laa, uk. 181, 185; Futuhul Buldaan, Jz. 1, uk.40.

159 160

131

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 131

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ya Khaybar kwa wake zake. Sehemu ya ardhi ya Waadi’ul Quraa‘ ilitolewa kwa Hamzah bin an-Nu’maan al-Udhari.161 Pale aya ya: “Mpe jamaa haki yake” iliposhuka, yeye akampa binti yake, Bibi Fatimah az-Zahra  lile shamba la Fadak kama urithi wake. Ijtihadi ya Makhalifa Kuhusiana na Khums na Mali Iliyoachwa na Mtukufu Mtume  Wakati Mtukufu Mtume  alipofariki dunia, Umar alimwambia Imam Ali  mbele ya Abu Bakr: “Unasemaje kuhusu kile alichokiacha Mtukufu Mtume? Imam Ali akasema: “Sisi tunayo haki kwa kile alichokuwa nacho Mtume.” Umar akauliza: “Kwa vyote vile vilivyoko Khaybar na Fadak?” Imam Ali akajibu: “Ndio, kwa vyote vile vilivyokuwa Khaybar na Fadak.” Umar akasema: “Hapana, Wallahi! Unaweza kuzichukua tu kama tukiwa tumekufa.162 Wao, Umar na Abu Bakr wakatwaa vyote vile alivyokuwa ameviacha Mtukufu Mtume  ikiwa ni pamoja na Fadak.163 Bali hawakugusa vile alivyokuwa amevigawa kwa Waislamu wengineo. Hapo Bibi Fatimah  akagombea haki yake juu ya hoja tatu: i.

Juu ya suala la Fadak ambayo Mtukufu Mtume  alikuwa amempa: Wao walimtaka alete mashahidi. Yeye akatoa mwanaume na mwanamke, lakini wao wakaukataa ushahidi wao hao, kwa sababu palitakiwa pawepo na wanaume

Tafsiir Shawaahidut Tanziil, Jz. 1, uk.338 – 341; Tafsiir Durrul-Manthuur, Jz. 4, uk. 177; Mizaanul I’tidaal, Jz. 2, uk. 228; Kanzul ‘Ummaal, Jz. 2, uk. 158; Muntakhabah, Jz. 2, uk. 158; Majma‘uz-Zawaa’id, Jz. 7, uk. 49; Tafsiir al-Kashshaaf, Jz. 2, uk. 446; Taarikh Ibn Kathiir, Jz. 3, uk.26 162 Majma’uz-Zawa’id, Jz. 9, Sura ya 39 163 i 332; Sunan Bayhaqiy, Jz. 6, uk. 342 – 343; Ahkaamul-Qur’an, Jz. 3, uk. 62; Tafsiir Tabariy, Jz. 10, uk. 6. 161

132

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 132

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

wawili, au mwanaume mmoja na wanawake wawili. Hawakumtaka mtu mwingine ambaye Mtume alimpa ardhi alete mashahidi wowote wale. ii. Juu ya suala la Yeye Kuwa Mrithi wa Mtume : Bibi Fatimah  alimfuata Abu Bakr siku kumi baada ya kufariki kwa Mtukufu Mtume . Alitoa madai yake kuhusu Fadak, Khaybar na mali aliyoiacha Mtume hapo Madina. Yeye alisema: “Mimi ndiye mrithi wake kama binti zako watakavyokuwa warithi wako.” Kwa mujibu wa maelezo mengine yeye alisema: “Ni nani atakayekurithi wewe wakati utakapokuwa umekufa?” Akajibu akasema: “Ni wanangu na mke wangu.” “Basi imekuwaje kwamba wewe umemrithi Mtukufu Mtume  kana kwamba wewe ndiye mrithi wake badala yetu sisi? Yeye akasema: “Ewe binti ya Mtume! Mimi sijafanya hivyo. Sikumrithi baba yako.” Bibi Fatimah akasema: “Lakini fungu letu la Khaybar na ardhi zetu nyingine za dhahiri isiyopingika imo mikononi mwako.” Akasema: “Nimemsikia Mtukufu Mtume  akisema: ‘Sisi Mitume hatuachi chochote kwa warithi wetu. Chochote tunachoacha nyuma yetu, hicho ni Sadaka.” Hapo ndipo Imam Ali  aliposoma aya hii ya Qur’ani: “Na Suleiman akamrithi Dawuud.” Alisoma na aya nyinginezo pia, na akasema: “Hivyo ndivyo Kitabu cha Mwenyezi Mungu kinavyosema.” Abu Bakr akanyamaza kimya. Imam Ali na Bibi Fatimah wakaondoka mahali hapo. iii. Juu ya Suala la ‘Fungu la Jamaa wa Familia’: Pale Familia hii tukufu ilipozuiliwa lile ‘fungu la jamaa wa familia,’ Bibi Fatimah  alikipinga kitendo hicho. Alimwambia Abu Bakr: “Unajua kwamba umetenda visivyo haki kwetu sisi kuhusiana na mali tuliyopewa sisi na Mtukufu Mtume  na fungu 133

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 133

3/1/2016 12:46:55 PM

Abu Bakr akanyamaza kimya. Imam Ali na Bibi Fatimah wakaondoka mahali hapo. iii) Juu ya Suala la ‘Fungu la Jamaa wa Familia’: Pale Familia hii tukufu ilipozuiliwa lile ‘fungu la jamaa wa familia,’ UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME Bibi Fatimah � alilipinga kitendo hicho. Alimwambia Abu Bakr: “Unajua kwamba umetenda visivyo haki kwetu sisi kuhusiana na mali tuliyopewa sisi na Mtukufu Mtume � na fungu la ghanimah Kisha akasoma yetu ndani ya tukufu.” lalililowekwa ghanimahjuu lililowekwa juuQur’ani yetu ndani ya 164 Qur’ani tukufu.”aya Kisha ifuatayo: akasoma aya ifuatayo: “….. 4’n1öà)ø9$# “Ï%Î!uρ ÉΑθß™§=Ï9uρ …çμ|¡çΗè~ ¬! ¨βr'sù &™ó©x« ⎯ÏiΒ ΝçGôϑÏΨxî $yϑ¯Ρr& (#þθßϑn=÷æ$#uρ *

“Na jueni jueni kwamba kwambachochote chochotemlichopata mlichopata ngawira, basi khumsi yake “Na ngawira, basi khumsi yake ni ya yaMwenyezi MwenyeziMungu Mungunana Mtume jamaa…..” (al-Anfaal; 8:41). ni Mtume nana jamaa…..” (al-Anfaal; 8:41).

BibiNahjul-Balaghah Fatimah  akaendelea “Wewe umetunyima Sharh ya Ibn al-Hadiid, Jz. 4,kusema: uk. 81 139 sisi fungu tulilotengewa na Mwenyezi Mungu.” Hilo haliko katika kufahamu kwangu kwamba ninyi mna haki katika fungu lote hili la khums, akasema Abu Bakr. Fatimah akauliza: “Je, kwa hivyo hilo ni mali yako na ya jamaa zako?” Abu Bakr akajibu akisema: “Mimi sisemi kama ndio hivyo. Nitaitumia hii iliyobakia kwa ajili ya ustawi wa hali ya Waislamu.” Bibi Fatimah  akamwambi: “Lakini hivyo sivyo alivyosema Mwenyezi Mungu.” 164

Kwa mujibu wa riwaya nyingine, yeye Abu Bakr alisema: “Nilimsikia Mtukufu Mtume  akisema kwamba Mwenyezi Mungu humgawia Mtume Wake riziki na pale anapofariki huwa inachukuliwa na kurudishwa. Mtukufu Mtume vilevile alisema kwamba lile fungu la jamaa wa familia lilikuwa ni lao wakati wa uhai wake tu na sio baada ya kufariki kwake.” Bibi Fatimah  akakasirika na akasema: “Ninakujua wewe na kile ulichomsikia Mtukufu Mtume  akikisema. Sintakuomba tena fungu langu zaidi ya hapa, Nami kamwe sitazungumza tena na wewe.”164 Baada ya hapo hakuzungumza nao hadi kufariki kwake. Baada ya tukio hili, yeye alikwenda Masjidun-Nabi na akawahutubia Muhajiriina na Ansari. Aliwafanya waelewe malalamiko yake kwa mawazo ya kutaka awashirikishe na wao pia katika wajibu wao. 164

Sharh Nahjul-Balaghah; Tariikh Islam cha Dhahabi 134

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 134

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Yeye alisema: “Mimi ni Fatimah. Muhammad alikuwa ni baba yangu. Je, mmeitelekeza Qur’ani kwa makusudi na kuitupilia mbali? Akanukuu baadhi ya aya kutoka kwenye Qur’ani tukufu na akasema: “Mnadai kwamba mimi sistahiki kupata kile alichoacha baba yangu kana kwamba hakuna uhusiano wowote wa kidugu uliokuwepo kati yake na mimi. Aliwapeni siri ya aya yoyote ile kuhusiana na hili au mnadhani kwamba baba yangu na mimi tulikuwa wafuasi wa dini mbili tofauti na kwa hiyo hatuwezi kurithiana?” Na kwa vile hapakuwa na yeyote aliyemuunga mkono, basi alirejea nyumbani kwake na hakulifuatilia suala hilo tena baada ya hapo. Wakati wa Kipindi cha Umar  Pale pato la Dola lilipoongezeka, Umar alijaribu kuwapa Bani Hashim sehemu ya fungu lao wanalostahili katika khums, lakini wao walikataa kulipokea. Kwa hiyo akakabidhi ile mali ya Sadaka ya Madina kwa Imam Ali  na Ibn Abbas  ili wao waweze kuitumia vizuri inavyostahili.165 Katika Siku za Uthman  Uthman alitumia ijtihadi yake mwenyewe. Yeye alikabidhi khums ya ngawira iliyokamatwa wakati wa vita vya kwanza vya Afrika, inayofikia takriban zaidi ya dinari millioni mbili na nusu kwa binamu na ndugu yake wa kunyonya, ambaye ni Abdullah bin Sarh. Halafu akatumia tena ijtihadi yake na akaitoa ile khums ya vita vya pili vya Afrika kwa Marwan bin al-Hakam ambaye alikuwa ni binamu yake mwingine na pia ni mkwe wake.166 Na baadae akampa na shamba la Sunan Bayhaqiy, Jz. 6, uk. 344, mlango wa Sahm Dhil Kurbaa; Musnadush-Shafi’i, uk. 187, mlango wa Qismul Fa’ii. 166 Taarikh Ibn Athiir, Jz. 3, uk. 71 kilichopigwa chapa Ulaya, na Jz. 3, uk. 35 kilichochapwa Misri 165

135

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 135

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Fadak vilevile. Aliiweka Mahdhuur, ile sehemu ya soko la Waislamu kwenye milki ya Harith, ndugu yake Marwan. Alitumia tena ijtihadi yake na akatoa sadaka ya dirham 300000 zilizokusanywa kutoka kwenye kabila la Qudha’ah kwa Hakam ambaye ni ami yake. Kila wakati yule mtumishi anayehusika na kukusanya sadaka kutoka kwenye soko la Madina alipomjia na kiasi cha fedha, yeye alimuelekeza apeleke fedha hizo kwa Hakam. Bayhaqiy anasema kwamba kisingizio chake ni kwamba Mtukufu Mtume  alisema: “Kile Mwenyezi Mungu anachokitoa kwa ajili ya Mtume Wake huwa kinakwenda kwa mrithi wake baada yake.” Kwa yeye mwenyewe kuwa tajiri na kutokuwa na haja ya fedha, basi alionyesha ukarimu kwa jamaa zake wa karibu. Katika Kipindi cha Siku za Imam Ali  : Yeye alifuata mfano wa Abu Bakr na Umar, kwani hakuweza kudiriki kwenda tofauti na wao.167 Katika Siku za Mu’awiyah Yeye alitumia ijtihadi yake na akaamuru kuwa dhahabu, fedha na manukato yaliyopatikana katika vita vitengwe maalum kwa ajili yake tu. Alitoa theluthi mbili za Fadak kutoka kwa Marwan na kuwapa Bani Umayyah wengine wawili – Amr bin Uthman na mwanawe mwenyewe aitwaye Yazid. Baada ya kupita muda tena, akaikabidhi Fadak yote kwa Marwaan. Hali hii iliendelea katika kipindi cha utawala wa makhalifa wa ukoo wa Marwan hadi pale Umar bin Abdul Aziz alivyopanda kwenye Ukhalifa. Yeye alituma dirham 10,000 ili Kitaabul-Khuruuj, uk. 23; Kitaabul-Amwaal, cha Ubayd, uk. 332; Ahkaamul-Qur’an cha Jassaas, Jz. 3, uk. 63.

167

136

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 136

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

zikagawanywe miongoni mwa kizazi cha Hashim na Abdul-Muttalib, na akairudisha Fadak kwenye kizazi cha Fatimah . Yazid bin Atikah alipoteuliwa kuwa gavana wa Madina akaitwaa tena Fadak. Ilibakia mikononi mwa magavana wa Bani Umayyah mpaka pale Bani Abbas walipoingia madarakani. Saffaah aliikabidhi kwa Abdullah ibnul Hasan Muthannah. Mansur akaja akaikamata tena pale kizazi cha Hasan kilipoasi dhidi yake. Mwanawe aitwaye Mahdi akairudisha tena kwa kizazi cha Fatimah. Musa bin al-Mahd akaitwaa kwa mara nyingine tena. Ikabakia mikononi mwa Bani Abbas hadi pale Maamun alipoirejesha kwa kizazi cha Fatimah mnnamo mwaka wa 210 A.H. Mutawakkil akaikamata tena na akaitoa kumkabidhi Abdullah bin Umar al-Baazyaar. Ndani ya Fadak kulikuwa na mitende kumi iliyokuwa imepandwa na Mtukufu Mtume . Kizazi cha Fatimah kilikuwa kikikusanya na kupokea matunda yake na kuyagawa miongoni mwa mahujaji. Walizuiwa na Bishraan bin Abii Umayyah kwa amri ya Baazyaar. Alipatwa na kiharusi (alipooza). Huu ndio mukhtasari wa ijtihadi ya Makhalifa kuhusiana na khums na urithi aliouacha Mtukufu Mtume . Maoni ya Wanazuoni wa Madhehebu ya Makhalifa: Kwa vile sera ya Makhalifa kuhusiana na khums imekuwa ikikinzana, ni isiyofuata utaratibu maalum, basi na maoni ya wanazuoni nayo. Yanagongana. Baadhi yao wana maoni kwamba baada ya Mtukufu Mtume , fungu lake na lile la jamaa zake wa karibu linahama na kwenda kwa Khalifa na ndugu zake. Wengine wanasema kwamba mafungu yote yatatumika katika maandalizi ya ulinzi. Bado kuna wengine wanaoshikilia maoni kwamba itategemeana na uamuzi wa Khalifa mwenyewe juu ya ni vipi ataitumia hiyo 137

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 137

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

khums. Anaweza kuwapa ama kutowapa Bani Hashim na watu wa Ahlul-Bayt kutoka kwenye hiyo khums. Wanasema kwamba kuzuiwa khums kwa Bani Hashim na Ahlul-Bayt kulikofanywa na Umar kulikuwa ni suala la Ijtihadi. Nafasi ya Khums kwa Mujibu wa Madhehebu ya Ahlul-Bayt: Maimam wa Ahlul-Bayt wamesema kwamba khums inapaswa kugawanywa katika mafungu sita kama ilivyokuwa desturi ya Mtukufu Mtume  mwenyewe. Mafungu matatu kati ya hayo, kwa majina yanakwenda kwa Mwenyezi Mungu, Mtume Wake na ndugu zake. Hayo yanapokelewa na Imam wa Ahlul-Bayt ama mwakilishi wake. Na mafungu yale matatu yaliyobakia yanakwenda kwa masikini, mayatima na wasafiri walioharibikiwa kutoka miongoni mwa Bani Hashim, mradi wawe ni mafukara. Aina zote za sadaka zimefanywa kuwa sio halali kwa Bani mayatimoa nadawamu. wasafiri walioharibikiwa kutoka miongoni mwa Bani Hashim daima Khums ni haki juu ya mali yoyote anayoipata Hashim, mradi wawe ni mafukara. Mwislamu, bila kujali jambo la kwamba ameipata kupitia ngawira zaAina vita zote au kwa njia nyingine yoyote ile.sio halali kwa Bani Hashim za sadaka zimefanywa kuwa daima dawamu. Khums ni haki juu ya mali yoyote anayoipata Mwislamu, bila kujali jambo la kwamba ameipata Mbili kupitia ngawira za Ijtihadi ya Makhalifa Kuhusiana na Mut’ah vita au kwa njia nyingine yoyote ile.

Katika siku za kabla ya Uislamu, Makuraishi walikuwa wamekataza Makhalifa Kuhusiana na Mut’ah ileIjtihadi Umrahyatamattu‘ wakati wa miezi ya hija,Mbili na kuitangaza kwamba Katika siku za kabla ya Uislamu, Makuraishi walikuwa wamekataza ile niUmrah moja ya uovu mbaya wa kimaadili. Mtukufu Mtumekwamba  hakukutamattu‘ wakati wa miezi ya hija, na kuitangaza ni baliana nao. Yeye alifanya Umrah nne, na zote hizo�alizifanya wakamoja ya uovu mbaya wa kimaadili. Mtukufu Mtume hakukubaliana Yeye alifanya nne, nanazote hizo alizifanya wakati wa miezi na ti nao. wa miezi ya hija.Umrah Kuhusiana umrah inayotekelezwa pamoja ya hija. Kuhusiana na umrah inayotekelezwa pamoja na hija, lakini kwa hija, lakini kwa ihraam tofauti, Qur’ani Tukufu inasema: ihraam tofauti, Qur’ani Tukufu inasema:

“…..ya dk Æ ptø:$# ’n<Î) οÍ t÷Κãèø9$$Î/ ì y −Gyϑs? ⎯yϑsù…..” “…..Basi mwenye kujistarehesha kwa kufanya umrah, kisha 138 akahiji…..” (2:196). Mtukufu Mtume � mwenyewe alionyesha mfano wakati wa Hija yake ya Muago pale alipotekeleza hija na umrah kwa pamoja akiwa na idadi kubwa ya masahaba zake.138 Wakati walipofika kwenye bonde la al-3/1/2016 01_16_UCHUNGUZI KWENYEtu HISTORIA _1_March_2016.indd

12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“…..Basi mwenye kujistarehesha kwa kufanya umrah, kisha akahiji…..” (2:196).

Mtukufu Mtume  mwenyewe alionyesha mfano wakati wa Hija yake ya Muago pale alipotekeleza hija na umrah kwa pamoja akiwa na idadi kubwa tu ya masahaba zake. Wakati walipofika kwenye bonde la al-Atiiq, alimwambia Umar: “Jibril amenijia na amesema kwamba umrah imefanywa ni sehemu ya hija kudumu milele.”168 Huko Asfaan yeye alisema: “Umrah imeunganishwa na hii hija yenu. Mkiwa mmekwishatufu al-Ka’bah na kutembea baina ya Safa na Marwa mtafunguliwa kwenye masharti yaliyowekwa kwenye Ihraam, lakini ni wale kati yenu walio na wanyama wa kafara.” Hapo Saraf alifikisha maagizo hayo hayo kwa masahaba zake wote. Na katika bonde la Makkah akayarudia tena maagizo hayo. Hivyo aliwaandaa polepole masahaba wake kwa ajili ya hatua ya mwisho. Wakati wa mzunguko wake wa mwisho wa kutufu al-Ka’ba aliwaamuru wote ambao rasmi walikuwa wameazimia kutekeleza hija wakati wa kuvaa ihraam, wabadilishe hija yao kuwa umrah madhali walikuwa hawana wanyama wa kutoa kafara pamoja nao. Akaongezea: “Mimi mwenyewe ningelitarajia mapema hili nisingechukua pamoja nami mnyama wa kafara. Lakini kwa vile nimekuja naye, yale matendo ambayo yalikuwa haramu kwa sababu ya Ihraam hayawezi kuwa halali kwa sasa hadi pale wanyama hao watakapofika mahali pao wanapostahili.” Suraqah akasema: “Amri hii ya Umrah ni ya mwaka huu tu, au ni ya kudumu?” Mtukufu Mtume  akasema: “Hii ni ya kudumu daima.” Akakutanisha vidole vyake kimoja juu ya kingine na akasema: “Umrah imeunganishwa na hija hadi Siku ya Kiyama.” Sahih Bukhari, Sunan Abi Da’ud, Sunan Ibn Majah, Sunan Bayhaqiy, Mlango wa Kitabul-Hajj

168

139

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 139

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Uamuzi huu haukupendwa na kufurahiwa na wale ambao waliamini kwamba umrah ilikuwa imekatazwa wakati wa miezi ya hija. Wao walisema: “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu! Ni nini kimekuwa halali?” “Kila kitu,” alisema Mtume . Hii ni Umrah ambayo tulikuwa tukiifurahia. Yule ambaye hana mnyama wa kafara anapaswa kuondoka kwenye hali ya Ihraam, kwa vile umrah imeunganishwa na hija mpaka Siku ya Kiyama.” Kisha akaongeza “Bakini bila ihraam hadi mwezi 8 Dhil-Hijja. Siku hiyo fanyeni maazimio rasmi kuhusu Hija na chukulieni kile mlichokwisha kukifanya kama ni mut’ah (kwanza mut’ah halafu hija, pamoja na mapumziko baina yao). “Tutaichukuliaje kuwa kama mut’ah wakati sisi tuliikusudia kuwa ni hija?” Wao waliuliza. Mtukufu Mtume  akasema: “Fanyeni kama ninavyowaambia. Tokeni katika hali ya ihraam. Furahini na wanawake zenu.” Hili lilifuatiwa na shutuma mahali pote hapo. Ikamfikia Mtume taarifa kwamba watu walikuwa wanasema: “Tuna siku tano tu zilizobakia kabla ya sisi kwenda Arafah na tumeambiwa tufurahie wanawake zetu. Hivi tuende huko tukiwa katika hali ya kunajisika?” Pale taarifa kama hizo zilipofikishwa kwake tena na tena, Mtukufu Mtume  akakasirika sana. Aishah  akasema: “Ni nani aliyekuudhi hivyo? Naaende akapotelee mbali.” Mtukufu Mtume  akasema: “Kwa nini nisikasirike? Mimi nimetoa maagizo na hayafuatwi yakatekelezwa.”169 Halafu akawahutubia masahaba zake akasema: “Nimesikia kwamba kuna baadhi ya watu wanaosema yale na yale. Wallahi! Mimi ni mwadilifu na mchamungu zaidi kuliko ninyi.” Baadhi ya watu wakasema: “Ewe Mtume wa Allah! Hivi sisi twende Minah Sahih Muslim, uk. 879, Mlango wa Wujuhul-Ihraam, hadithi ya 130; Sunan Bayhaqiy, Jz. 5, uk. 19, Sunan Ibn Majah, uk. 993, mlango Faskhul-Hajj; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 4, uk.286; Maja‘uz Zawa’id, Jz. 3, uk. 233; Zaadul Ma’aad, Jz. 1, uk. 247; Manahatul Ma‘buud, hadithi ya 1051; al-Muntaqaa hadith ya2478

169

140

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 140

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

katika hali ya kunajisika?” Yeye akasema: “Ndio, tokeni kwenye ihraam, tumieni manukato na kuweni na wanawake zenu. Fanyeni yale yote ambayo mtu asiye katika ihraam huwa anayafanya. Na mnamo mwezi nane tena ingieni kwenye hali ya ihraam kwa ajili ya Hija.” Aishah  hakuweza kufanya hija kwa sababu vipindi vyake vilikuwa vimekwishaanza. Mtukufu Mtume  alimuamuru kuitekeleza hija yake baadaye. Hakutaka yeye arejee baada ya kutekeleza hija tu.170 Wakati wa Siku za Abu Bakr na Umar Abu Bakr  alihiji bila ya umrah. Umar  naye alifanya vivyo hivyo. Yeye aliwakataza Waislamu kutanguliza umrah kwenye hija kwa ihraam tofauti na akawataka watekeleze hija katika ile miezi ya hija na umrah katika miezi mingineyo. Kwa kutilia nguvu wazo lake alisoma aya ya Qur’ani isemayo: “Na timizeni hija na umrah kwa ajili ya Mwenyezi Mungu.” Alisema kwamba njia inayofaa zaidi katika kutimiza zote, hija na umrah kikamilifu ni kuzitenganisha. Vilevile alinukuu kitendo cha Mtukufu Mtume  kwamba yeye hakutoka kwenye hali ya ihramu mpaka pale alipokuwa amekwisha kuchinja wanyama wake wa kafara (kudhwahi). Wakati Imam Ali  alipomwambia: “Yule ambaye atatekeleza mut’ah, atakuwa amefuata Qur’ani na mwenendo wa Mtukufu Mtume ,” Umar akasema: “Wallahi! Mimi nakukataza kufanya umrah, ingawa imekokotezwa katika Qur’ani, na mimi mwenyewe niliifanya sambamba na Mtume .” Vilevile akasema: “Aina mbili za mut’ah zilikuwa zikifanywa wakati wa uhai wa Mtukufu Mtume , mut’ah ya hija na mut’ah ya wanawake, lakini mimi ninazikataza na nitamuadhibu yeyote atakayezifanya hizo.” Sahih Muslim, uk. 873, Mlango wa Wujuhul-Ihraam; Sunan Abi Dawuud, Jz. 2, uk. 154; Sunan Ibn Majah, hadith ya 2963.

170

141

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 141

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Alisema pia kwamba: “Sitaki watu washughulike na jimai chini ya miti na kisha waende kutekeleza hija na vichwa (vya dhakari) vinavyovuja.171 Alisema: “Watu wa Makkah hawana kilimo wala ufugaji. Wao kwa ajili ya ustawi wao wanategemea juu ya mahujaji wanaowajia mjini kwao humo. Katika Kipindi cha Uthman : Uthman alisema: “Njia kamilifu kabisa ya utekelezaji wa Hija na Umrah ni kutozifanya pamoja katika miezi ya Hija. Itakuwa ni vyema na bora zaidi iwapo kama utaichelewesha umrah na ukapata kuitembelea al-Ka’aba mara mbili. Hapo Imam Ali  akasema: “Je, unataka kukataza desturi iliyoanzishwa na Mtukufu Mtume , mwenyewe? Desturi hii ni Sunnah iliyokuwa ni kwa faida ya wale wanaoishi sehemu za mbali na za vijijini na wasio na wepesi wa kuwawezesha kutembelea Makkah mara mbili.” Baada ya kuyasema hayo, Imam Ali  akaweka nia rasmi ya kufanya Hija na Umrah. Uthman  akakataa kwamba hakukataza utekelezaji wa umrah wakati majira ya hija. Akasema kwamba yeye alikuwa ametoa wazo tu.172 Kwa mujibu wa riwaya nyingine, Imam Ali  alisema: “Je, unakataza mut’ah ya hija?” Uthman  akasema: “Ndio.” “Je hukusikia kwamba Mtukufu Mtume  alifanya hivyo?” alihoji Imam Ali. Uthman  akasema: “Ndiyo nimesikia. Hapo ndipo Imam Ali  na wafuasi wake wakasoma talbiyah kwa ajili ya Umrah. Sahih Muslim, uk. 896, hadithi ya 157; Musnad Tiyaalasi, Jz. 2, uk. 70, hadithi ya 516; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 1, uk. 49 – 50; Sunan-Nisa’i, Kitabul-Hajj, mlango wa Tamattu‘; Kanzul-Ummal, Jz. 2, uk. 16; Sunan Bayhaqiy, Jz. 5, uk. 20; Sunan Ibn Majah, hadithi ya 2979. 172 Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 1, uk. 92, hadithi ya 707; Dhakha’irul-Mawaarith, uk. 416 171

142

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 142

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Na kulingana na riwaya ya tatu Imam Ali  alisema: “Hivi unamaanisha nini kwa kukataza kile ambacho Mtukufu Mtume  mwenyewe alikifanya?” Uthman akasema: “Liache hilo.” Imam Ali  akasema: “Mimi siwezi kuachana nalo hilo.” Halafu akaweka nia rasmi ya kutekeleza Umrah na Hija. Bado riwaya nyingine inasema kwamba Uthman alisema: “Utakuwa unafanya kile ambacho ninakuambia usifanye?” Imam Ali akasema: “Mimi siwezi kutelekeza Sunnah ya Mtukufu Mtume , hebu mtu naaseme lolote lile.173 Uthman  akawaauru wale wote ambao hawana hadhi ya juu kama Imam Ali  na bado walithubutu kusoma talbiyah wapigwe na kunyolewa vichwa vyao.174 Katika Siku za Mu’awiyah: Kuanzia kipindi kile cha wakati wa Mu’awiyah, sunnah ya Umar ikawa ni yenye mamlaka. Wakati mmoja Sa’d bin Abi Waqaas alimwambia Mu’awiyah kwamba ingekuwa ni jambo zuri kuchanganya umrah na hija. Mu’awiyah akasema kwamba Umar alikuwa akilipinga hilo. Alikuwa kinyume nalo. Tangu wakati ule utunzi wa hadithi ukaanza wa kuhalalisha kitendo hicho cha Umar. Mu’awiyah akasema kwamba Mtukufu Mtume  alikuwa amekataza uchanganyaji wa Hija na Umrah. Masahaba waliipinga kauli yake hiyo, lakini yeye akaendelea kusisitiza juu yake. Inaelekea kwamba wakati huo utesaji ulikuwa umeenea mno. Sahaba wa Mtukufu Mtume , Imraan bin Hasiin, baada ya kuchukua kiapo cha usiri, yeye alimwambia mtu aliyemuamini kwa siri kutoka kwenye kitanda chake cha umauti wake kwamba Mtukufu Sahih Bukhari, Jz. 1, uk. 190; Sunan-Nisa’i, Jz. 2, uk. 15; Sunan Bayhaqiy, Jz. 4, uk. 353; Taarikh Ibn Kathiir, Jz. 5, uk. 136, 139 n.k. 174 Ibn Hazm, Jz.7, uk. 107. 173

143

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 143

3/1/2016 12:46:55 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mtume  alichanganya hija na umrah, kwamba kwa hiyo hakutokea kukataza sunnah hiyo, wala haikufutwa na Qur’ani tukufu. Ni pale tu baada ya kifo chake, mtu mmoja makhsusi, naye ni Umar bin Khattabi alisema chochote alichopenda kusema.175 Katika Siku za Ibn Zubayr: Kaumu ya bani Zubayr iliipinga mut’ah ya hija na katika tegemezo lao walitaja desturi (sunna) ya Abu Bakr na Umar. Walimwambia Ibn Abbas : “Ni kwa muda mrefu kiasi gani wewe utakuwa ukiwapotosha watu? Unawahimiza watu kufanya umrah wakati wa miezi ya hija, ambapo Abu Bakr  alikuwa kinyume na hilo.” Ibn Abbas  akasema: “Nahofia watu hawa wataharibiwa. Mimi ninasema kwamba Mtukufu Mtume  amesema hivi na hivi, wao wanasema kwamba Abu Bakr na Umar walikuwa wakienda kinyume na hivyo.” Urwah alibuni hadithi na akawazulia uongo Mtume  na sahaba zake kwamba katika hija ya muago (Hijjatul Widaa) na kwenye nyakati nyinginezo, wao walitekeleza hija peke yake tu. Alimtolea mfano mama yake na shangazi yake kama wapokezi wake, lakini wao walisema pia kwamba walifanya umrah vilevile wakati wa hiyo hija ya muago. Wafuasi wa madhehebu ya Makhalifa waliendelea kuzalisha hadithi za kuwaunga mkono. Walisimulia kwamba wakati wakiwa huko Rabzah, Abu Dharr  alisema: “Sisi masahaba tuliruhusiwa kipekee kuchanganya umrah na hija. Wengineo hawakuruhusiwa kufuata mfano huu.” Ilisingiziwa kwa Imam Ali  kwamba alimshauri mwanawe Muhammad bin Hanafiyyah kutekeleza hija pekee bila ya umrah.176 Sahih Bukhari, Jz. 1, uk. 190; Kitabul-Hajj, Mlango waTamattu‘i; Sahih Muslim, hadithi ya 165 – 166; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 4, uk. 434; Sunan Daarami, Jz. 2 uk.25. 176 Sunan Bayhaqiy, Jz. 5, uk. 5, Mlango wa Ikhtaarul Ifraad. 175

144

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 144

3/1/2016 12:46:56 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Baadhi ya masahaba walimwambia Umar  wakati alipokuwa kwenye kitanda chake cha umauti wake kwamba Mtukufu Mtume  alikuwa amekataza mut’ah ya hija.177 Pamoja na yote hayo, watu hawakuweza kutekeleza ijtihadi ya Umar kwa sababu ilikuwa ni ngumu kwao kuja Makkah kutokea mahali mbali kwa mara mbili kwa mwaka, mara ya kwanza kwa ajili ya hija tu, na mara ya pili kwa ajili ya umrah tu. Hivyo wakaendelea kukusanya umrah na hija. Baadhi yao walitoka kwenye hali ya ihram baada ya umrah, na wengine walidumu na ihram zao hadi walipokamilisha hija. Maoni ya wafuasi wa madhehebu ya Makhalifa yanatofautiana. Imam wa Mahambali, Ahmad Hanbal alifuata mwenendo wa Mtume kuhusu suala hili. Baadhi yao wengine wanasema kwamba Makhalifa walipendekeza kuwa hija inapasa kufanywa kwa kuitenga peke yake. Bado wengine wana maoni kwamba suala hili ni jambo la hiari. Ndoa ya Mut’ah (ya muda maalum) Qur’ani Tukufu inasema: “….. 4 ZπŸÒƒÌsù ∅èδu‘θã_é& £⎯èδθè?$t↔sù £⎯åκ÷]ÏΒ ⎯ÏμÎ/ Λä⎢÷ètGôϑtGó™$# $yϑsù …..”

“…..Na ambao mmestarehe nao katika wao, basiwapeni wapenimahari mahari yao “…..Na ambao mmestarehe nao katika wao, basi yaliyolazimu…..” yao yaliyolazimu…..”

Kwa mujibu wayanakala Qur’aniakiishikilia aliyokuwa Kwa mujibu wa nakala Qur’aniya aliyokuwa Ibnakiishikilia Abbas � Ibn Abbas aya hiyo ilisomeka: ambao mmestarehe nao kwa aya hiyo ilisomeka: “Na ambao “Na mmestarehe nao kwa muda uliopanwa..…” Kadhalika huoKadhalika ndio usomaji Ubayusomaji bin Ka’b, muda uliopangwa..…” huowandio waSa’id Ubay bin bin Jubayr na al-Suddi. Qatadah na Mujaahid nao wana maandishi sawa Ka’b, Sa’id bin Jubayr na al-Suddi. Qatadah na Mujaahid nao wana na hayo. Kwa kweli wao wanaongeza kifungu cha maneno, “kwa muda maandishi sawa nakatika hayo.kuieleza Kwa kweli wanaongeza maalum uliokadiriwa” maanawao muhimu ya aya hiyo.kifungu cha maneno, “kwa muda maalum uliokadiriwa” katika kuieleza maana

Mut’ah Katika Sunnah. muhimu ya aya hiyo.

Sunan Bayhaqiy, Jz. 5, uk. 19; Sunan Abu Da’ud, Jz. 2, hadithi ya 1793

177

Ibn Mas’ud � amesema: “Mtukufu Mtume � alituruhusu kuoa mwanamke kwa muda maalum uliokadiriwa kwa kubadilishana na kipande cha nguo.” Kisha akasoma aya145 hii: ….. öΝä3s9 ! ª $# ¨≅ymr& $! tΒ M Ï ≈t6Íh‹sÛ #( θãΒhÌ ptéB Ÿω (#θãΖtΒ#u™ t⎦⎪Ï%©!$# $pκš‰r'¯≈tƒ 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 145

3/1/2016 12:46:56 PM

“…..Na ambao mmestarehe nao katika wao, basi wapeni mahari yao yaliyolazimu…..” Kwa mujibu wa nakala ya Qur’ani aliyokuwa akiishikilia Ibn Abbas � aya hiyo ilisomeka: “Na ambao mmestarehe nao kwa muda uliopanwa..…” Kadhalika ndio usomaji wa Ubay bin Ka’b, Sa’id UCHUNGUZI WA huo HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME bin Jubayr na al-Suddi. Qatadah na Mujaahid nao wana maandishi sawa na hayo. Kwa kweli wao wanaongeza kifungu cha maneno, “kwa muda maalumKatika uliokadiriwa” katika kuieleza maana muhimu ya aya hiyo. Mut’ah Sunnah.

Ibn Mas’ud Sunnah. amesema: “Mtukufu Mtume  alituruhusu kuoa Mut’ah Katika mwanamke kwa muda maalum uliokadiriwa kwa kubadilishana na Ibn Mas’ud � amesema: “Mtukufu Mtume � alituruhusu kuoa kipande cha nguo.” Kisha akasoma aya hii: mwanamke kwa muda maalum uliokadiriwa kwa kubadilishana na kipande cha nguo.” Kisha akasoma aya hii: ….. öΝä3s9 ª!$# ¨≅ymr& !$tΒ ÏM≈t6Íh‹sÛ (#θãΒhÌ ptéB Ÿω (#θãΖtΒ#u™ t⎦⎪Ï%©!$# $pκš‰r'¯≈tƒ

“Enyi Msiharamishe vizuri alivyowahalalishia Mwenyezi “Enyimlioamini! mlioamini! Msiharamishe vizuri alivyowahalalishia 179 178 Mungu…..” (al-Maidah; Mwenyezi Mungu…..” (al-Maidah; 5:87) 5:87)

JabirnanaSalmaan Salmaanbin bin Akwa Akwa wamesema: wamesema:“Ilitangazwa “Ilitangazwahadharani hadharani Jabir 180 179 kwamba alituruhusukufunga kufunga ndoa Mut’ah.” kwambaMtukufu Mtukufu Mtume Mtume  � alituruhusu ndoa yaya Mut’ah.” Sabrahal-Juhaani al-Juhaani amesema: amesema: Mtukufu Mtukufu Mtume Sabrah Mtume�alisema: alisema:Mtukufu Mtukufu Mtume  alituruhusu sisi kuoa mut’ah. Kwa hiyo nilioa mwanamke 179 Sahih Bukhari, Jz. 3, uk. 85 mlanngo wa 9; Sahih Muslim, uk. 1022, Kitabunwa kabila la Bani Aamir. Nilikaa naye kwa muda wa siku tatu. Kisha Nikah, hadithi ya 1404. 180 Sahihakasema Bukhari, Jz. 3, uk. 163;yeyote Sahih Muslim, uk. 1024, ya Mtume kwamba aliyekuwa naKitabun-Nikah, wanawake hadithi wa namna Sunan Bayhaqiy, Jz. 7, uk. 202 – 203; 180 hiyo1406. anapaswa kuwaacha waondoke. Musnad Ahmad, Jz. 3, uk.405 151

Abu Sa’id Khudri  amesema: “Katika siku za Mtukufu Mtume  tulikuwa tukifunga ndoa za mut’ah kwa kubadilishana na kipande cha nguo.”181 Jabir amesema: “Tulikuwa tukioa ndoa za mut’ah kwa malipo ya fumbato la tende na unga katika siku za Mtukufu Mtume, Abu Bakr na Umar. Ilikuwa katika siku za mwisho tu za ukhalifa wa Umar , kwamba ilitokea kuwa Amr bin Hurayth alifunga ndoa ya mut’ah na mwanamke na akawa Sahih Bukhari, Jz. 3, uk. 85 mlanngo wa 9; Sahih Muslim, uk. 1022, Kitabun-Nikah, hadithi ya 1404. 179 Sahih Bukhari, Jz. 3, uk. 163; Sahih Muslim, uk. 1024, Kitabun-Nikah, hadithi ya 1406. Sunan Bayhaqiy, Jz. 7, uk. 202 – 203; Musnad Ahmad, Jz. 3, uk.405 180 Sahih Muslim, uk. 1024, Kitabun-Nikah, hadithi ya 1406. Sunan Bayhaqiy, Jz. 7, uk. 202 – 203; Musnad Ahmad, Jz. 3, uk. 405 181 Musnad Tayaalasi, hadithi ya 637 178

146

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 146

3/1/2016 12:46:56 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mjamzito. Pale habari za tukio hili zilipofika kwa Umar, yeye akapiga marufuku ndoa ya mut’ah.182 Kwa mujibu wa riwaya nyingine, Umar  alisema: “Inakuwaje kwamba watu wanafunga ndoa ya mut’ah bila ya mashahidi. Huko baadaye, kama mtu yeyote atafanya hivyo, mimi nitamuadhibu.183 Wakati mwingine yeye alisema: “Kama ungefanya hivyo, mimi ningekupiga mawe hadi ufe.”184 Na katika mara nyingine yeye alisema: “Kama mtu ataletwa kwangu kwa taarifa kwamba amefunga ndoa ya mut’ah, huyo nitampiga mawe mpaka afariki, kama atakuwa ameoa, na kumpa adhabu ya viboko kama hajaoa.185 Kwa kupigwa marufuku na Umar, ndoa ya mut’ah ikawa imekatazwa katika jamii ya Kiislamu. Umar hakuiruhusu tena kamwe baada ya hapo. Imraan bin Sawdah wakati mmoja alimwambia Umar : “Ningependa nikupe ushauri kidogo,” Umar akasema: “Haya, unakaribishwa kufanya hivyo tafadhali.” Imraan akasema: “Watu wanakulaumu kwa sababu umepiga marufuku mut’ah wakati wa miezi ya hija. Hilo halikufanywa ama na Mtukufu Mtume  wala na Abu Bakr . Kwa kweli hiyo ni halali.” Haya ni sawa. Kama watu wangeruhusiwa kufanya mut’ah katika kipindi cha miezi ya hija, Makkah ingebaki kuwa imetelekezwa.” Alisema Umar . Halafu Imraan akaendelea: “Watu wanasema umepiga marufuku ndoa ya mut’ah vilevile. Ile ilikuwa ni tahafifu tuliyopewa na Mwenyezi Mungu. Tulikuwa tunaweza kufunga ndoa ya mut’ah kwa thamani ya ukufi wa tende na kuweza kuikatisha ndoa hiyo baada ya kila usiku kwa siku tatu mfululizo.” Al-Musannaf, cha Abdur Razzaq, Jz. 7, uk. 496, Mlango wa Mut’ah. Al-Musannaf, Jz. 7, uk. 501, Mlango wa Mut’ah 184 Muwata ya Imam Malik, uk. 542, mlango wa Nikaah ya Mut’ah; Sunan Bayhaqiy Jz. 7, uk. 206; Durrul-Manthuur Suyuti, Jz. 2, uk. 141. 185 Al-Musannaf, ya Ibn Shaybah, Jz. 4, uk. 293. 182 183

147

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 147

3/1/2016 12:46:56 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Umar akasema kwamba Mtukufu Mtume  aliliruhusu hilo wakati wa kipindi cha dharura. Kwa sasa kipindi kile kimekwishapita. Kama mtu akitaka kuoa ndoa ya kawaida kwa malipo ya ukufi wa tende, anaweza akaikatisha ndoa hiyo baada ya siku tatu kwa njia ya talaka.186 Tunakishangaa hiki alichokisema Khalifa alikuwa na maana gani. Hivi alikuwa na maana kwamba huyo mume na mke wakati wa kufunga mkataba wanapaswa kukubaliana kutengana baada usiku kwa siku tatu mfululizo? Kama hivyo ndivyo, ndoa hii moja kwa moja itakuwa ni mut’ah. Au alikuwa na maana kwamba huyo mume awe na nia ya siri ya kutengana baada ya siku tatu? Kwa hali kama hiyo, nia hiyo itakuwa ni udanganyifu na usaliti. Vyovyote itakavyokuwa, majadiliano haya na taarifa nyinginezo kuhusiana na hili zinaonyesha wazi kwamba hadithi inayosema kwamba Mtukufu Mtume  mwenyewe aliipiga marufuku ndoa ya mut’ah na akawaambia watu wasichanganye hija na umrah, hizo ni ngano za kutungwa kwa mawazo ya kutaka kuhalalisha hicho kitendo cha Khalifa. Hiki kilichukuliwa kama kitendo cha kutukuka na kustahili kwa namna ileile kama utungaji wa hadithi kuhusiana na malipo ya thawabu za usomaji wa baadhi ya sura za Qur’ani Tukufu.

186

Taarikh Tabariy, Jz. 5, uk. 32. 148

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 148

3/1/2016 12:46:56 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

HADITHI NA MADHEHEBU YA MAKHALIFA (i) Wakati wa Uhai wa Mtukufu Mtume .

bdullah bin Amr bin al-Aas alikuwa na tabia ya kuandika kila alichokisikia Mtukufu Mtume  anachokisema. Makuraishi, yaani Muhajiriina walimtaka yeye asifanye hivyo. Wao walisema: “Wewe unaandika kila unachosikia Mtukufu Mtume  akisema? Yeye hata hivyo ni binadamu tu. Wakati mwingine anafurahi na wakati mwingine anachukia. Unapaswa kuacha kuandika yale yote anayoyasema.” Mazungumzo haya yaliarifiwa kwa Mtukufu Mtume , ambaye alinyoosha kidole chake kuelekea kinywani kwake na akasema: “Endelea kuandika. Kwa Yule ambaye uhai wangu uko mkononi Mwake! Huu hautamki isipokuwa kilichokuwa ni haki.187 Baadhi ya watu walimzuia Mtukufu Mtume  kuandika wasia wake kabla ya kifo chake. Wao walisema kwamba alikuwa anaweweseka. (ii) Baada ya Kifo cha Mtukufu Mtume . Uenezaji wa hadithi ulizuiliwa na kusimamishwa. Umar aliwaita kutoka nchi mbalimbali wale wote waliokuwa wamejiingiza na kujishughulisha katika kuzieneza. Abdullah ibn Hudhayfah, Abu Dardaa,’ Abu Dharr na Uqbaah ibn Aamir waliitwa na yeye warudi na akawaweka kizuizini hapo Madina hadi kifo chake. Watu walikatazwa kuwa na maingiliano ya kijamii ya pamoja na Abu Dharr . Yeye alilazimishwa kuacha kusimulia hadithi. 187

Sunan Daarmi, Jz. 1, uk. 125; Mustadrak Hakiim, Jz. 1, uk. 105 – 106 149

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 149

3/1/2016 12:46:56 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Hatimaye alihamishwa au kufukuzwa kwenda Rabzah, ambako alikuja kufariki katika upweke. Hujri na marafiki zake waliuliwa kikatili. Miili ya Rashid al-Hujari na Maytham al-Tammaar ilikatwakatwa baada ya kufariki kwao. Wanachuoni wa Kiyahudi na Kikristo kama vile Ka‘b al-Akhbar, mwanasheria wa Kiyahudi (rabbi) aliyeitwa Tamim al-Daar, kasisi wa Kikristo walitiwa moyo wa kutangaza Ukristo wa Kiyahudi. Mu’awiyah alifanya mambo mabaya zaidi. Yeye akateuwa watu wa kutunga hadithi za uongo za kuunga mkono sera zake. Alijumuisha Wakristo miongoni mwa vipenzi wake na akahuisha zile mila na desturi za kabla ya Uislamu. Matokeo yake, idadi kubwa ya hadithi za uwongo na ngano za kuzushwa na zenye nia mbaya ziliingizwa kwenye mzunguko. Mbali na hilo, wanasheria wengi wenye nyoyo dhaifu, mahakimu, magavana na kadhalika, wakionyesha sura za uchamungu na utii, walibuni hadithi ili kupata upendeleo wa watawala wao na wakapokea mali, utajiri na majumba. Hadithi zao na maelezo yao yalikubaliwa na kusambazwa na wachamungu zaidi ambao binafsi yao walikuwa ni wakweli hasa na wa kutegemewa. Wakati Umar ibn Abdul ‘Aziz alipoamuru ukusanyaji wa hadithi, riwaya hizi hizi ndizo zilikusanywa na kutambulishwa kama ndio Sunnah ya Mtukufu Mtume . Desturi hii inaendelea hadi leo hii. Hivyo ukaibuka ukusanyaji mkubwa sana wa hadithi, ambao ulijumuisha uenezaji wa mila na desturi ulioletwa na wanachuoni wa Kiyahudi na Kikristo tangu zile siku za utawala wa Umar na wazushi wengine wa simulizi baadaye, vilevile na hekaya zilizoingizwa na waasi. Kwenye ukusanyaji huo yakaongezwa yale masuala ya ijtihadi zilizofanywa na Makhalifa na mafaqihi wa baadaye. Maoni yaliyopo wakati huu kwenye madhehebu ya Makhalifa yameegemezwa katika mchanganyiko huu. Wale 150

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 150

3/1/2016 12:46:56 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

wanaoamini maoni hayo na uhalali wa serikali ya Makhalifa wanajulikana kama Sunni. Sifa Bainifu za Madhehebu ya Ahlul-Bayt  . Katika uchunguzi wetu uliopita juu ya sifa bainifu za madhehebu ya Makhalifa, tumetegemea zaidi kwenye vyanzo vyao maarufu vya masomo ya Kiislamu. Uaminifu wa kisomi unadai kwamba wakati tukijadili sifa bainifu za madhehebu ya Ahlul-Bayt, tunapaswa kupata taarifa zetu kutoka kwenye vyanzo vyao na tuvitegemee hivyo. Wakati wa Uhai wa Mtukufu Mtume . Imam Ali  alikuwa bado ni mtoto wakati Mtukufu Mtume alipomuambatanisha naye huko Makkah, akamchukua na kumuweka chini ya malezi yake mwenyewe. Kila siku Mtukufu Mtume  alimgawia kiasi cha elimu ya tabia zake na akamtaka yeye afuate mfano wake. Wakati wahyi wa kwanza uliposhuka kwa Mtukufu Mtume, Imam Ali  alikuwa pamoja naye katika pango la Hira. Alisikia ukelele wa Shetani wakati alipopoteza matumaini ya kuabudiwa. Wakati huo hakukuwa na mtu yeyote pamoja na Mtume katika nyumba yake isipokuwa Bibi Khadijah . Imam Ali alikuwa wa tatu kuungana nao. Alitangaza Uislamu wake siku hiyo hiyo Mtukufu Mtume  alipowalingania ndugu zake kuingia katika Uislamu. Kuanzia hapo, yeye akawa kila siku ana vikao viwili na Mtukufu Mtume . Kimoja wakati wa mchana na kingine wakati wa usiku. Mtume alimsomea imla kila aya tukufu ambayo ilishushwa kwake na akamuelezea maana na umuhimu wake. Alimwambia iwapo kiini na maana ya aya ilikuwa ni ya jumla au ni maalum, ya undani ama ya wazi. 151

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 151

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Endapo kwa sababu fulani, Imam Ali  alikuwa nje ya hapo kwa muda wa siku chache, Mtukufu Mtume  alihifadhi idadi ya zile siku ambazo hakuwepo na akamueleza ni aya gani tukufu iliyoshuka na katika siku gani. Mwenyezi Mungu alishusha Qur’ani Tukufu na kitu kingine cha ziada kwa Mtume Wake, ambaye naye alimfundisha Imam Ali  kile chote kilichoshushwa kwake. Mtukufu Mtume alimwambia Imam Ali aandike kila kilichokuwa muhimu kwa faida na manufaa ya Maimam watakaomrithi yeye. Akimnyooshea kidole Imam Hasan, alisema yeye alikuwa ndiye wa kwanza wao na kwa Imam Husein alisema kwamba miongoni mwa kizazi chake watakuwepo Maimam tisa. Imam Ali  aliandika vitabu viwili ama nyaraka mbili zenye kile alichosomewa imla na Mtukufu Mtume : Al-Jaami‘ah: Ilikuwa ni shiti ya ngozi kamili nzima, yenye urefu wa dhiraa sabini. Ilikuwa imejumuisha kila kitu katika ulimwengu ambacho kingehitajiwa na watu. Hata adhabu ya kukwaruza mtu ilitajwa na kuandikwa humo. Al-Jafr: Ilikuwa ni shiti nyingine ya ngozi ambayo ilikuwa na kumbukumbu ya matukio yalioyopita na yajayo baadae. Mtukufu Mtume  alivuta pumzi yake ya mwisho akiwa ameweka kichwa chake kwenye mapaja ya Imam Ali . Binti yake Mtume, Fatimah  alikuwa mwenye huzuni sana. Kulikuwa na Malaika aliyekuwa akija kumliwaza na kumueleza juu ya matukio ya baadae. Imam Ali  alikuwa akisikia kile alichokuwa akizungumza Malaika huyo na akawa anakiandika. Alikusanya kitabu ambacho kilikuwa na taarifa tu kuhusu matukio yajayo ambayo yalikuwa hayana kanuni za kisheria. Vitabu hivi na kadhalika, vilifungashwa katika mfuko wa ngozi ambao uliitwa “Jafr Nyeupe.” Silaha za Mtukufu Mtume  152

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 152

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

zilifungashwa katika mfuko mwingine wa ngozi ambao uliitwa “Jafr Nyekundu.” Wakati Imam Ali  alipoondoka kuelekea Iraqi, yeye aliikabidhi mifuko hii kwa Ummu Salama  kwa uhifadhi wa salama. Pale Ibn Muljam alipomjeruhi, yeye alikabidhi kila alichokuwa nacho kwa Imam Hasan . Akamwambia mwanae huyo: “Mtukufu Mtume aliniamuru nikuteue wewe kama mrithi wangu, na nikukabidhi wewe vitabu vyangu na silaha zangu. Yeye Mtume mwenyewe aliniteua mimi kama mrithi wake na akanikabidhi vitabu na silaha zake. Vilevile aliniamuru nikuambie kwamba uje kukabidhi vitu hivi kwa ndugu yako Husein wakati wa kufariki kwako.” Kisha Imam Ali akamgeukia mwanawe, Husein na akimuashiria kwa kidole Ali bin Husein akasema: “Mtukufu Mtume  amekuamrisha wewe kwamba uje kuvitoa vitu hivi kwa mwanao huyu.” Na akaushika mkono wa Ali bin Husein na akasema: “Mtukufu Mtume  amekuamrisha wewe kwamba uje kuvitoa vitu hivi kwa mwanao, Muhammad bin Ali na ufikishe salamu za maamkuzi za Mtukufu Mtume na za kwangu kwake yeye.” Wakati Imam Hasan aliporejea Madina kutoka Iraqi, alichukua urithi ule urithi wa Mtukufu Mtume ambao ulikuwa umeachwa kwa Ummu Salama. Wakati wa kifo chake, vitabu na vitu vyote vilivyobakia vya urithi wa kizazi baada ya kizazi vilikwenda kwa Imam Husein . Wakati Imam Husein alipotoka kuelekea Iraqi, alivikabidhi tena vitu hivyo kwa Ummu Salama . Baada ya Shahada yake Imam, Ummu Salama alivirejesha kwa Ali bin Husein Zaynul-Abidiin. Wakati kifo cha Imam Zaynul-Abidiin  kilipokaribia, alimwambia mwanawe, Muhammad bin Ali alBaqir abebe urithi wote kwenda nao nyumbani kwake. Ulibebwa na watu wane. Imam as-Sajjaad  aliwaambia wanawe kwamba mkusanyiko wa urithi huo haukuwa na dirham au dinari bali 153

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 153

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ulikuwa umejaa elimu. Baada ya kifo cha Imam Muhammad alBaqir  urithi huo wa kizazi uliingia mikononi mwa Imam Ja’far as-Sadiq , na baada ya kifo chake, ulikwenda kwa mwanawe, Imam Musa al-Kadhiim , na kisha kwa mwanawe, Imam Ali bin Musa ar-Ridha . Hicho hakikuwa ndio chanzo pekee cha elimu ambacho Maimam wa kizazi kitukufu walikuwa nacho tu, bali na Malaika pia walikuwa wakizungumza nao. Elimu yao pia iliongezeka katika ‘Usiku wa Cheo’ – Laylatul-Qadr. Walikuwa na mawasiliano mengine pia na Mola Wao. Sayyid Hashim al-Bahrayni alikusanya hadithi juu ya mada hii katika kitabu chake, Yanaabi‘ul Ma‘ajiz. Hivyo basi, kile Maimam walichopokea kutoka kwa babu yao, Mtukufu Mtume  kilifikishwa kwa kila mmoja wao kwa njia ya urithi. Wao walijitahidi kuufikisha urithi huo kwa Ummah wote wa Kiislamu. Kama tutakavyoelezea baadaye, walipata fursa ya kufanya hivyo baada ya kifo cha Kishahidi cha Imam Husein . Jinsi Maimam wa Kizazi Kitukufu  Walivyohuisha Sheria ya Utume. Tayari tumekwisha kuona kwamba ile kanuni ya utekelezaji wa Umrah pamoja na Hija imetajwa ndani ya Qur’ani Tukufu. Mtukufu Mtume  alitoa maelekezo na maagizo ya kuzitekeleza hivyo, na zaidi ya masahaba zake 70,000 na Waislamu wengineo walifanya kulingana na maagizo hayo. Baada ya kufariki Mtukufu Mtume , na Abu Bakr akawa Khalifa, hija ilitenganishwa, na ile sheria ya tamattui (hija inayotanguliwa na umrah) ilitelekezwa, ingawa ilikuwa ni wajibu kwa wale ambao sio wenyeji wa Makkah. Halafu Umar akamrithi Abu Bakr na akaikataza tamattui na akawaadhibu wale walioitekeleza. Hatimaye, Khalifa mmoja baada ya mwingine waliipinga kwa sababu ilikatazwa na Umar. 154

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 154

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mwishowe walitunga hadithi zenye kuunga mkono msimamo wao na wakasingizia kuwa ni za Mtukufu Mtume . Riwaya hizo zikaingizwa kwenye vitabu vya hadithi ili zisimuliwe kwenye vizazi vinavyofuata. Yote haya yalifanyika licha ya ukweli kwamba Waislamu 70,000 ama zaidi walifanya kwa mujibu wa sheria hii chini ya usimamizi wa moja kwa moja na mwongozo wa Mtukufu Mtume . Khalifa Umar alitumia ijtihadi yake kuhusu sheria hii ya Kiislamu maarufu yenye kujulikana miongoni mwa elimu kamili ya wale waliokuwa wameitekeleza chini ya mwongozo wa Mtukufu Mtume . Lakini hakuna sauti ya upinzani iliyotolewa. Sio hivyo tu, baada ya Umar kuhalalisha kitendo chake hicho, hadithi vilevile zilibuniwa na kuhusishwa na Mtukufu Mtume  kwa uongo. Katika mazingira haya, ni nini cha kuweza kutarajiwa kwa sheria na kanuni nyinginezo ambazo kuzihusu hizo makhalifa walitumia ijtihadi zao na kuzibadilisha kanuni hizo? Kwa dhahiri, hivi idadi kubwa ya watu hawakuitekeleza? Na je, Umar hakumuona Mtume akizitekeleza, na watu wakapokea maelekezo kuzihusu hizo moja kwa moja kutoka kwa Mtukufu Mtume ? Moja ya sheria hizo ilikuwa kuhusu ndoa ya mut’ah. Sheria hii pia imetajwa ndani ya Qur’ani Tukufu. Mpigambiu wa mji alitoa tangazo la hadhara kuhusu uhalali wake kwa amri ya Mtume . Ilitekelezwa na masahaba zake wakati wa uhai wake kwa kulifahamu kwake hili kikamilifu. Iliendelea kutekelezwa katika kipindi cha siku za Abu Bakr na kipindi cha mwanzoni cha Umar. Bila shaka ni kweli kwamba hii haikufanywa na watu 70,000 chini ya usimamizi wa moja kwa moja wa Mtukutu Mtume  kama ilivyokuwa kwa suala la tamattui. Kwa hiyo, wakati Umar alipoikataza, idadi kubwa ya hadithi kuhusu kwamba Mtume mwenyewe alikuwa ameikataza ziliweza kuingizwa kwenye mzunguko wa simulizi. Hadithi hizi hizi ziliingizwa kwenye 155

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 155

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

vitabu vya hadithi vinavyoitwa Sahih, ingawa Umar mwenyewe kwa uwazi kabisa alisema: “Nazipiga marufuku aina mbili za mut’ah ambazo zilikuwepo wakati uhai wa Mtukufu Mtume .” Suala jingine kama hilo ni lile la khums. Amri kuhusu hilo pia imeelezwa ndani ya Qur’ani na Sunnah. Mtukufu Mtume  alidai khums katika barua zake. Alituma wakusanyaji wa khums na vilevile wale wa kukusanya sadaka. Aliteua mtunza hazina wa khums hapo Madina. Lakini pamoja na yote haya, pale alipofariki dunia, Makhalifa Abu Bakr na Umar walitumia ijtihadi zao wenyewe na wakaifunga sheria ya khums kwenye ngawira za vita tu. Kufuatia hapo Uthman tena akatumia ijtihadi yake na akaitoa khums yote kwa jamaa na ndugu zake mwenyewe. Baadaye akatunga hadithi yenye maana kwamba baada ya kifo cha Mtukufu Mtume  warithi waandamizi wake wanakuwa na haki ya kutwaa khums kama ilivyoagizwa na Mwenyezi Mungu kwa ajili ya kujikimu kwao. Mu’awiyah na warithi wake, ukimuacha Ibn Abdul-Aziz, pia nao walitumia ijtihadi zao katika mas’ala haya. Waliitangaza khums kuwa ni mali yao binafsi. Bado suala jingine la ijtihadi ya Khalifa Umar ni ubaguzi wake katika ugawaji wa pensheni kwa Waislamu. Yeye kwa hivyo akaanzisha mfumo wa matabaka katika Uislamu kinyume na utaratibu na desturi iliyokuwa ikitumika wakati wa uhai wa Mtukufu Mtume . Hii ni mifano ya ijtihadi za Makhalifa kuhusiana na sheria za Kiislamu. Majina mengine pia yalitumika kwenye ijtihadi zao kama inavyotajwa hapa chini: Majina Mengine Yaliyotolewa Kwenye Ijtihadi za Makhalifa Wafuasi wa mwanzoni kabisa wa madhehebu ya Makhalifa, wakitoa kisingizio juu ya ijtihadi zao, waliziita kuwa ni tafsiri ambazo kwa 156

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 156

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mujibu wao hao zinaweza kuwa sahihi ama za makosa. Walitoa jina la mfano wa staha badala yake – la kinaya – kwenye ubadilishaji wa kanuni za Qur’ani na Sunnah ya Mtume. Wafuasi wa baadaye wakaja wakayaita mabadiliko haya ni Ijtihadi. Wanahistoria wakayaelezea kama ni uzushi, bidaa. Kwa mfano Suyuti katika Taarikh yake ameitaja bidaa ya Umar na anasema: “Yeye alikuwa ndiye wa kwanza kuanzisha desturi ya kuswali swala za jamaa katika mikesha ya mwezi wa Ramadhani, yaani alianzisha swala za ziada zinazoitwa Tarawiih.188 Alikuwa wa kwanza kuipiga marufuku ndoa ya mut’ah. Ni yeye aliyekazia kauli moja juu ya takbira nne katika swala ya jeneza.189 Alikuwa ndiye wa kwanza kuanzisha kanuni upunguzaji kuhusiana na mafungu ya mirathi.190 Akiorodhesha bidaa za Uthman, Suyuti anasema: “Alikuwa ndiye wa kwanza kuidhinisha ardhi. Kwa mfano, aliigawa Fadak kwa Marwan. Alikuwa wa kwanza kutenga ardhi kwa vipande vikubwa tu kama maeneo yaliyohifadhiwa. Kwa mfano, aliihifadhi ardhi ya Rabdhah kwa ajili ya matumizi yake mwenywe binafsi. Akiorodhesha bidaa za Mu’awiyah, Suyuti anasema: Yeye alikuwa ndiye wa kwanza kutoa hotuba akiwa amaketi. Yeye alikuwa wa kwanza kuanzisha adhana kwa ajili ya swala za Iddi. Alikuwa ndiye wa kwanza kupunguza takbira. Alikuwa ndiye wa kwanza kujenga chumba cha faragha ndani ya msikiti. Yeye alikuwa ndiye wa kwanza kumteua mwanawe kama mrithi wake (katika ukhalifa). Alikuwa wa kwanza aliyeteua mrithi wake akiwa mwenyewe bado ana afya njema. Sahih Bukhari, kitabu cha saumu, mlango wa Fadhailu man Qaama fi Ramadhan; Sahih Muslim, Mlango wa Targhiibu fiy Qiyaami-Ramadhan; Tabaqaat Ibn Sa’d; (Leidon) Jz. 3, Tabaqah 1, uk. 202; Taarikh Ya’qubi, Jz. 2, uk. 140; Taarikh Tabariy, Jz. 5, uk. 36, Taarikh Ibn Athiir, Jz. 3, uk. 23. 189 Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 4, uk. 370, na Jz. 5, uk. 406; Taarikh Ibn Athiir, Jz. 3, uk. 23. 190 Mustadrakul-Hakiim, Jz. 4, uk. 339. 188

157

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 157

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Hiyo Ijtihadi ya Makhalifa haikuishia kwenye sheria hizo zilizotajwa hapo juu tu. Walitumia ijtihadi zao kuhusiana na kanuni za sheria nyingine za Kiislamu nyingi tu. Kwa mfano, Khalifa Umar alitangaza kwamba matamshi matatu ya talaka katika wakati mmoja huohuo kuwa ni sawasawa na kutaliki mara tatu. Kitendo chake kilikuwa kinyume na utaratibu uliozoeleka wakati wa siku za uhai wa Mtukufu Mtume .191 Kadhalika alibadilisha maneno, hayya ‘alaa khayril ‘amal kwa kuweka maneno, as-salaatu khayrum minan nawm katika adhana ya swala ya subhi.192 Alikataza kuwalilia maiti na akawaadhibu wale wenye kuwalilia marehemu zao, ingawa Mtukufu Mtume  alimkataza kufanya hivyo. Mtukufu Mtume  aliwalilia marehemu na aliwasihi Waislamu kulia kwa ajili ya Hamzah.193 Umar alikataza kuswali rakaa mbili za suna baada ya swala ya ‘alasiri, ingawa Mtume alikuwa makhsusi katika kuziswali hizo.194 Wakati akiwa anasafiri, Uthman aliswali rakaa nne, ingawa ilikuwa ni wajibu kwa hali kama hiyo kuswali rakaa mbili. Mu’awiyah aliamuru kutukanwa Imam Ali kutoka juu ya minmbari za misikiti yote wakati wa hotuba za Swala za Ijumaa na zile za Iddi mbili. Mwenendo huu uliendelea tangu ulipoanza mwaka wa 40 A.H. hadi wakati ulipotenguliwa na kukatishwa kuendelea kwake na Umar ibn Abdul-Aziz. Vitendo vya khalifa Yazid vinafahamika kwa umaarufu sana kiasi kwamba hakuna hata haja ya kuviordhesha kimoja baada ya kingine hapa. Sahih Muslim, Kitabut-Talaq; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 1, uk. 314; Sunan Abuu Daa’ud, Kitabut-Talaq; Sunan Bayhaqiyu, Jz. 7, uk. 336; Mustadrakul-Hakiim, Jz. 2, uk.196; Sunan Nisaa’i, Mlango wa ‘Adadu Takbiraati ‘ala Janaazah. 192 Al-Musannaf cha Ibn Abi Shaybah; Muwata cha Imam Malik, mlango wa Adhaan watTathwib; Sharh at-Tajrid, mlango wa Imaamah. 193 Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 2, uk. 40; al-Isti‘ab, Dhikru Hamzah bin ‘Abdul Muttalib. 194 Sahih Muslim, Mlango wa swala ya rakaa mbili inayoswaliwa baada ya swala ya Alasir; Muwata ya Malik, Mlango wa ‘Kukatazwa swala baada ya swala ya Alfajr na al-Asr, rejea kwenye Sharh Zarqaani. 191

158

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 158

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Hivyo ijtihadi ya Makhalifa na watu wengine maarufu katika madhehebu hii kuhusu sheria na kanuni zilizotajwa ndani ya Qur’ani na Sunnah ziliendelea na walizidi kuendelea kubadilisha zile za asili. Mchakato huu wakati fulani uliitwa tafsiri na wakati mwingine ukaitwa bidaa. Vyovyote iwavyo, unajulikana vizuri zaidi kama Ijtihad. Kilichofanya jambo hilo kuwa baya zaidi ni kule kuzua hadithi za kuunga mkono vitendo na maneno ya Makhalifa hao. Usimuliaji wa Hadithi Kuhalalisha Vitendo Vya Makhalifa Tumekwishataja baadhi ya mifano ya ijtihadi ya Makhalifa katika kuikhalifu Qur’ani na Sunnah. Tumeonyesha jinsi Makhalifa walivyotunga sheria mpya za Kiislamu. Inashangaza kwamba baadhi ya muhadithina wa madhehebu hii walijitolea kuzalisha hadithi zenye kuhalalisha aina hii ya ijtihadi na kuzihusisha kwa Mtukufu Mtume . Kwa nyongeza ya hayo, Mu’awiyah alipanga ubunifu wa hadithi zenye kuunga mkono sera ya Makhalifa.195 Ifuatayo ni mifano michache mingine zaidi ya yale yaliyosingiziwa kwa Mtukufu Mtume  kuhusiana na hili: Ilidaiwa kwamba Mtukufu Mtume  alikuwa amekataza kuwapinga Makhalifa na kwamba alikuwa ameamuru utii kwao kutoka kwa Waislamu katika mazingira yoyote yale. Kwa mfano, Muslim, Ibn Kathiir na wengineo, wamesimulia kwamba: “Wakati watu walipokanusha kiapo cha utii kwa Yazid, Ibn Umar aliwakusanya watoto wake na watu wengine wa familia yake na akasema: ‘Tumetoa kiapo chetu cha utii kwa mtu huyu kwa jina la Mwenyezi Mungu na Mtume Wake. Nimemsikia Mtukufu Mtume  akisema kwamba yeyote atakayefuta kiapo chake cha utii, hatakuwa na hoja ya kujitetea wakati atakapokutana na Mwenyezi Mungu mnamo Siku ya Kiyama na yule ambaye hawajibikii kiapo atakufa akiwa Rejea Ahaadithu ‘Ayisha na Muhadhiratuna vya mtunzi huyu

195

159

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 159

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ni mpagani. Hivyo ni lazima msishiriki katika kumuuzulu Yazid na mnapaswa msivuke mipaka katika kuhusiana na hili. Vinginevyo sitahusika nanyi kwa lolote lile.196 Kwa maoni yetu sisi ni kwamba alichokisema Mtukufu Mtume  kiliwahusu wale Maimamu wa haki. Utii kwa Yazid hauingii humo. Muslim amesimulia kutoka kwa Hudhayfah kwamba Mtume  amesema: “Baada yangu watakuwepo Maimam, ambao hao hawataongozwa na mafundisho yangu na hawatafuata njia yangu mimi. Baadhi yao watakuwa na nyoyo za Shetani katika miili ya binadamu.” Hudhayfah anasema kwamba yeye alimuuliza Mtume  kwamba anapaswa aje kufanya nini kama atawekwa kwenye mazingira hayo. Mtukufu Mtume akasema: Unapaswa kumtii mtawala wako hata kama atakupiga mijeledi mgongoni kwako na akanyakua mali yako.” – Kwa maoni yetu sisi, hadithi hii imesingiziwa kwa Hudhayfah kwa uwongo baada ya kufariki kwake. Hadithi zifuatazo zimesimuliwa na Muslim katika Sahih yake: i.

Zayd bin Wahab anasimulia kutoka kwa Abdullah kwamba Mtukufu Mtume  amesema: “Baada yangu mtaona mambo ambayo hamtayapenda.” Masahaba wakamuuliza kuhusu ni nini ambacho watapaswa kufanya katika mazingira kama hayo? Mtume  akasema: “Tekelezeni wajibu wenu kisha mdai haki zenu.”

ii. Waa’il Hadhrami anasimulia kwamba Salmah bin Yazid alimuuliza Mtukufu Mtume  juu ya nini kifanyike endapo watawala watadai haki zao lakini wakawa hawatekelezi wajibu wao? Mtume akasema: “Watiini. Wao wa Taarikh Ibn Athiir, Jz. 7, uk.232/7. Kwa kweli lolote lile alilosema Mtume kuhusu hili linahusika kwa wale Maimamu wa kweli, ambao utii kwao ni sawa na utii kwake Mtume 3 lakini halina uhusiaono kwa namna yoyote ile na utii kwa Yaziid

196

160

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 160

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

nawajibika kwa ajili ya vitendo vyao nanyi kwa ajili ya vitendo vyenu.” Inasimuliwa na Abu Hurayra kwamba Mtukufu Mtume alisema: “Yeyote atakayevunja kiapo chake kwa mtawala wake na akaondoka kwenye jumuiya, huyo atakufa akiwa ni mpagani.” Na Awf bin Maalik al-Ashja‘i anasimulia kwamba yeye alimsikia Mtukufu Mtume  akisema: “Wabora wa watawala wenu ni wale ambao ninyi mnawapenda na wao wanakupendeni; ambao mnapendelea wastawi na wao wanakutakieni ustawi na mafanikio. Waovu wa watawala wenu ni wale ambao mnawachukia nao wanawachukieni; ambao ninyi mnawalaani na wao wanawalaanini ninyi.” Awf anasema kwamba Masahaba walimuuliza Mtukufu Mtume iwapo kama wangeweza kuwapinga na kuwakataa watawala kama hao. Mtume akasema: “Hapana, sivyo madhali wanasimamisha Swala miongoni mwenu. Mnaweza kukanusha kosa au dhambi iliyotendwa na mtawala, bali ni lazima muwe hamvunji kiapo chenu cha utii kwake.”197 Matokeo ya Ijtihadi ya Makhalifa Hatima ya yote haya ilikuwa ni kwamba suala la kanuni za sheria za Kiislamu likawa gumu na lenye utata. Kanuni nyingi zilizokuwa zimefundishwa na Mtukufu Mtume  zikasahauliwa na Waislamu, na nyingine nyingi, ambazo zilianzishwa na Makhalifa ili kukidhi haja ya sera zao zikawa ni maarufu mno. Zile kanuni ambazo zilianzishwa na Makhalifa zilitwaliwa kama kanuni za sheria ya Kiislamu mwote katika ulimwengu wa Kiislamu kuanzia Yemen, Hijaz, Syria mpaka kwenye kona za mbali kabisa za Iran na Afrika. Kanuni za Mtukufu Mtume  zikawa ni zenye kusahaulika kabisa. Hata kama kwa bahati kanuni yoyote kama hiyo Sahih Muslim, Kitabul Amaraat, Hadithi ya 45, 49, 53, 54, na 66.

197

161

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 161

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ilikuwa bado inajulikana, lakini ikaonekana kupingana na amri za Khalifa, uchamungu wa Waislamu wa wakati huo ulidai kwamba wanapaswa kuipuuza na kumtii Khalifa. Tunatambua alichokisema mtu wa Syria baada ya kuishambulia Ka’aba. Yeye alisema: “Kulikuwa na mgongano kati ya utukufu na utii. Na utii ukashinda.” Akiwahutubia watu wa Syria, Hajjaj alisema: “Tekelezeni wajibu wenu kwa Mwenyezi Mungu na tiini.” Lisingekuwa ni suala la utii kwa khalifa, kwa hakika wao wangeyaepuka madhambi makubwa kama hayo. Hivi Husein ibn Numayr, ambaye aliongoza shambulio hilo la Ka’aba hakuwa muangalifu kabisa kuhakikisha farasi wake asije akamkanyaga njiwa wa kwenye eneo hilo takatifu? Kadhalika ilikuwa hivyo kuhusu Shimr ambaye alimuua Imam Husein . Dhahabi anasema: “Shimr ibn Dhi Jawshan alikuwa akiswali swala za al-Fajr, kisha anakaa mpaka asubuhi. Halafu tena alikuwa akiswali, wakati anapoomba du’a kwa Mwenyezii Mungu alikuwa akisema: “Ewe Allah! Naomba unisamahe.” Wakati mmoja mtu akamuuliza: “Vipi Mwenyezi Mungu atakusamehe wewe wakati ambapo ulipigana dhidi ya mjukuu wa Mtume Wake na ukashiriki katika kumuua?” Shimr akasema: “Huzuni iwe juu yako! Mimi ningefanya nini! Watawala wetu hawa walituamuru sisi kufanya jambo. Hatukuwa na uwezo wa kuwapinga. Na kama tungethubutu kuwapinga, basi tungekuwa madhalili kuliko punda walivyo.198 iii. Ka‘b ibn Jabir, ambaye alipigana dhidi ya Imam Husein pale Karbala alikuwa akisema katika dua zake: “Ewe Mola Wangu! Nimetimiza wajibu wangu. Usinichukulie mimi kama wale waliokuwa wasaliti.” Kwa neno wasaliti alikuwa na maana ya wale waliompinga khalifa na kutokumtii yeye. iv. Amr ibn al-Hajjaj, akisonga mbele kuelekea kwa wafuasi wa Imam Husein  mnamo mwezi kumi Muharram aligu Tarikh Islam cha Dhahabi, Jz. 3, uk. 18-19

198

162

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 162

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ta kwa sauti: “Enyi watu wa Kufa! Kuweni imara katika utii wenu na shikamaneni na kundi lenu. Msisite kuwauwa wale ambao wamepotoka na kutoka kwenye dini na wakiwa wanampinga Imam! Walikuwa wenye dini kweli katika utii wao kwa khalifa kiasi kwamba waliweka matumaini yao katika yale madhambi mabaya kabisa ambayo walikuwa wakiyatenda kwa amri yake na wakadhani kwamba vitendo hivyo vingewaokoa katika Siku ya Kiyama. Tunajua kwamba, Muislam, akiwa kwenye mlango wa mauti alisema: “Ewe Mola! Baada ya kusilimu, sijafanya jambo la kutukuka zaidi ya kuwauwa watu wa Madina. Juu ya kitendo changu kile naambatanisha matumaini yangu makubwa kwa ajili ya kesho Akhera. Hata hivyo, kama nitakwenda Jahannam, hiyo itakuwa ni bahati mbaya kwangu.” Umeuona ushika dini huu? Umeona ni jambo gani lililokuwa likionekana kwamba ni kitendo cha kustahili kabisa kutukuzwa kwacho? Je, umeshuhudia jinsi ukhalifa na genge lao walivyofanikiwa kuupindua Uislamu kichwa chini shangala baghala? Wale waliomuua Imam Husein, mjukuu wa Mtukufu Mtume  wenyewe katika dua na maombi yao walikuwa wakimuomba Mwenyezi Mungu amrehemu yeye Husein, kwani walikuwa wakisema: “Ewe Mungu mpe rehema na amani Muhammad na kizazi chake.” Lakini bado walidiriki kumuua! Wale waliokuwa wanashambulia al-Ka’ba, walikuwa wakiielekea hiyo kwenye swala zao, na baadaye kuirushia makombora kwa nafta (mafuta mepesi yanayowaka), matambara yaliyoloweshwa mafuta na mawe. Yote haya yalifanyika katika kufuatilia amri za khalifa, kwa sababu kwa wakati huo iliaminika kwamba kumtii khalifa ni muhimu zaidi kuliko kumtii Mwenyezi Mungu. Khalifa huyo aliamuru kupigwa makombora kwenye al-Ka’ba alikuwa muovu na dhalimu 163

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 163

3/1/2016 12:46:57 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

zaidi kuliko Firauni, kwa sababu huyo Firauni kamwe hakuamuru kuvunjwa kwa nyumba ya ibada. Ni Yazid tu na Abdul Malik ndio waliofanya hivyo. Hivyo ndivyo madhehebu ya Makhalifa ilivyoendelea. Sasa suala ni, vipi Waislamu mwishowe walivyokuja kuutambua ukweli. Waislamu Waamka Kwa matokeo ya vitendo hivi vya ijtihadi, mfumo wa sheria wa Kiislamu ulipitiwa kwa taabu kama ilivyopitiwa mifumo ya Manabii waliotangulia na matatizo kama hayo. Haikuwezekana kuzirejesha sheria za Kiislamu maadamu Ukhalifa huo ulishikilia nafasi yake ya kutiiwa bila mjadala wala kuhojiwa. Hivyo ilikuwa ni muhimu kulipua kile kisasili – fumbo lenye somo, (myth) la utakatifu wake. Mwenyezi Mungu akamchagua Imam Husein kufanya kazi hiyo tukufu. Imam Husein  Alikusudiwa Kuleta Mabadiliko Hayo Imam Husein alikusudiwa na Mwenyezi Mungu kukifumbua kisasili hiki cha utakatifu wa Ukhalifa uliofundishwa ndani ya nyoyo za Waislamu. Hali ya kisaikolojia inayofaa kuleta mafanikio yake ilikuwa imekwisha kutayarishwa kwa kile ilichokisema Qur’ani na Mtukufu Mtume  kuhusu familia hii tukufu. Nafasi na cheo cha hali ya juu cha Husein kilikuwa kimekwisha kuingizwa kwenye fikra za Waislamu kutoka kwa Mtukufu Mtume . Wakati aya hii tukufu: “Sema: Siwaombi malipo kwa hili isipokuwa mapenzi kwa jamaa zangu,” iliposhushwa, Yeye Mtume alitangaza kwamba neno ‘aqrabiin’ jamaa liliwahusu Imam Ali, Bibi Fatimah, Imam Hasan na Imam Husein .199 Tafsir Tabari; Zamakhshari; Suyuti; Mustadrakus-Sahihayn, Jz. 3, uk.172; Dhakhairul Uqbah ya Tabari, uk. 138; Usudul Ghaabah, Jz. 5, uk. 367; Hilyatul Awliyaa’ Jz. 3, uk. 201; Majma’uz-Zawa’id, Jz. 7, uk. 103 na Jz. 9, uk. 146.

199

164

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 164

3/1/2016 12:46:57 PM

Waislamu. Hali ya kisaikolojia inayofaa kuleta mafanikio yake ilikuwa imekwisha kutayarishwa kwa kile ilichokisema Qur’ani na Mtukufu Mtume � kuhusu familia hii tukufu. Nafasi na cheo cha hali ya juu cha Husein kilikuwa kimekwisha kuingizwa kwenye fikra za Waislamu kutoka kwa Mtukufu Mtume �. UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wakati aya hii tukufu: “Sema: Siwaombi malipo kwa hili isipokuwa mapenzi kwa jamaa zangu,” iliposhushwa, Yeye Mtume alitangaza Wakatineno alipohisi kwamba ya ‘utakaso’ inakaribia kwamba ‘aqrabiin’ jamaaaya liliwahusu Imam (tat-hiir) Ali, Bibi Fatimah, 200 Imam Hasan na Imam Husein � . kushuka, yeye aliwaita Ali, Fatimah, Hasan na Husein na

akawaambia waingie chini ya shuka wajifunike. Ndipo aya ifuatayo Wakati alipohisi kwamba aya ya ‘utakaso’ (tat-hiir) inakaribia kushuka, ikashuka: yeye aliwaita Ali, Fatimah, Hasan na Husein na akawaambia waingie chini ya shuka wajifunike. Ndipo aya ifuatayo ikashuka:

∩⊂⊂∪ #ZÎγôÜs? ö/ä.tÎdγsÜãƒuρ ÏMøt7ø9$# Ÿ≅÷δr& }§ô_Íh9$# ãΝà6Ζtã |=Ïδõ‹ã‹Ï9 ª!$# ß‰ƒÌãƒ $yϑ¯ΡÎ) …..”4 “…..Hakika si si mengineyo, mengineyo, Mwenyezi “…..Hakika MwenyeziMungu Munguanataka anatakakuwaondolea kuwaondolea uchafu, kuwatakasa kabisa uchafu,enyi enyiwatu watu wa wa nyumba nyumba ya ya Mtume, Mtume, na na kuwatakasa kabisa kabisa.” (al-Ahzaab;kabisa.” 33:33). (al-Ahzaab; 33:33).

Mtukufu Mtume  akasema: “Oh, Allah! Hawa ndio watu wa Nyumbani kwangu.” Kuanzia hapo, aliifanya kama desturi Mtukufu Mtume ��akasema: “Oh, Allah! Hawa ndioniwatu wa yake 200 Tafsir Tabari; Zamakhshari; Suyuti; Mustadrakus-Sahihayn, Jz. 3, uk.172; Nyumbani kwangu.” Kuanzia hapo, aliifanya kama ni desturi yake kwenda kwenye mlango maraJz.tano siku kila Dhakhairul Uqbah ya Tabari,wa uk. nyumba 138; Usudulyao Ghaabah, 5, uk.kwa 367; Hilyatul kwenda mlango wa nyumba yao Jz. mara tano kila baada Awliyaa’ Jz. 3, uk. Majma’uz-Zawa’id, 7, uk. 103kwa na Jz.siku 9, uk. 146. baada yakwenye swala ya201; wajibu, akawasalimia na kuwasomea aya hiyo ya swala ya wajibu, akawasalimia na 169kuwasomea aya hiyo hapo juu ya 201 hapo juu tukufu. ya Qur’ani tukufu.200 Qur’ani Wakati aya hii iliposhuka;

Wakati aya hii iliposhuka;

š⎥⎫Î/É‹≈x6ø9$#

“Na watakaokuhoji baada ya kukufikia elimu hii, waambie: Njooni

“Na watakaokuhoji ya kukufikia elimu zetu hii, waambie: Njooni tuwaite watoto wetu baada na watoto wenu, wanawake na wanawake tuwaite watoto wetunananafsi watoto na wanawake zenu, na nafsi zetu zenu,wenu, kisha wanawake tuombe kwazetu unyenyekevu, zenu, na laana nafsi zetu na nafsi zenu, kisha tuombe waongo.” kwa unyenyekevu, tutake ya Mwenyezi Mungu iwashukie (Aaltutake Mungu iwashukie waongo.” (Aal-ImImraan;laana 3:61);yanaMwenyezi Mtukufu Mtume � akaamua kumaliza mgogoro na Wakristo wana Najraan kwa Mtume njia ya kuomba laana, kumaliza wote Waislamu na na raan; 3:61); Mtukufu  akaamua mgogoro Wakristo, yeye aliwaita Ali, Fatimah, Hasan na Husein �.202

Tafsiir Durrul-Manthuur.

200

Kwa mujibu wa riwaya moja, yeye alimbeba Husein mikononi mwake na akakamata mkono wa Hasan, Fatimah alikuwa anatembea nyuma 165 yake Mtume na Ali nyuma ya Fatimah. Mtume akawaambia: “Wakati nikiomba laana hiyo, ninyi muitikie kwa kusema: ‘Aamin.’” Askofu wa Najraan alipowaona watu hawa, alivutiwa sana kiasi akasema kuwaambia wale Wakristo: “Mimi ninawaona watu ambao nyuso zao 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 165

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wakristo wa Najraan kwa njia ya kuomba laana, wote Waislamu na Wakristo, yeye aliwaita Ali, Fatimah, Hasan na Husein .201

Kwa mujibu wa riwaya moja, yeye alimbeba Husein mikononi mwake na akakamata mkono wa Hasan, Fatimah alikuwa anatembea nyuma yake Mtume na Ali nyuma ya Fatimah. Mtume akawaambia: “Wakati nikiomba laana hiyo, ninyi muitikie kwa kusema: ‘Aamin.’” Askofu wa Najraan alipowaona watu hawa, alivutiwa sana kiasi akasema kuwaambia wale Wakristo: “Mimi ninawaona watu ambao nyuso zao zinaashiria kwamba kama watamuomba Mungu kuuhamisha mlima kutoka mahali pake, Yeye atafanya hivyo. Kwa hiyo msikimbilie kwenye mashindano ya kuomba hizo laana. Kama mkifanya hivyo, basi ninyi mtaangamia. – Askofu huyo wa Najraan hatimaye, alifikia mapatano kwa masharti ya kulipa kodi ya kichwa (Jizyah).202 Hizi ni baadhi ya aya za Qur’ani ambazo Waislamu wa siku hizo walikuwa wakizisoma kila siku. Wamemsikia Mtukufu Mtume  akizielezea na wakamuona akionyesha umuhimu wake kwa vitendo vyake mwenyewe. Wamemsikia vilevile Mtukufu Mtume akisema: “Yeyote yule atakayeswali swala zake bila kunitakia rehma na amani (kuniswalia) mimi na kizazi changu, swala zake hazitakubaliwa.”203 Masahaba walipomuuliza ni namna gani wanapaswa kumtakia rehema, yeye alisema: “Mseme: ‘Ewe Mola! Mpe rehma na amani Muhammad na kizazi chake Muhammad kama ulivyompa rehema na amani Ibrahim na kizazi chake Ibrahim. Hakika Wewe ndiye Mwenye Sahihi Muslim, Fadha’il Ali, Mlango wa Fuzuu’ilu Sahaaba; Sunan Tirmidhiy; Mustadrakus-Sahihayn, Jz. 3, uk.150; Musnad Ahmad, Jz. 1, uk. 185; Sunan Bayhaqiyu, Jz. 7, uk. 63; Tafsir Tabari; Suyuti na Asbabun-Nuzuul, uk. 74-75. 202 Zamakhshari katika Tafsiir al-Kashshaaf; Tafsiir al-Kabiir, uk. 100; Nuurul-Absaar ya Shablanjii 203 Sunan Bayhaqiyu, Jz. 2, uk. 379; Sunan Daar Qutni, uk. 136 201

166

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 166

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kuhimidiwa, Mwenye kutukuka. Mbariki Muhammad na kizazi chake Muhammad, kama ulivyombariki Ibrahim na kizazi chake Ibrahim. Hakika Wewe ndiye Mwenye kuhimidiwa, Mwenye kutukuka.204 Waislamu vilevile walikuwa wamemsikia Mtume  akimwambia Imam Ali, Bibi Fatimah, Imam Hasan na Imam Husein : “Mimi niko vitani na yule ambaye ninyi mna vita naye, na kwenye amani na yule ambaye ninyi mna amani naye.” Kwa mujibu wa maelezo mengine, yeye amesema: “Mimi niko vitani na yule ambaye yuko vitani na ninyi, na nina amani na yule ambaye ana amani na ninyi.”205 Alikamata mikono ya Hasan na Husein na akasema: “Yule anayenipenda mimi na akawapenda hawa, akawapenda baba na mama yao, huyo atakuwa pamoja nami kwenye makazi yangu katika Siku ya Kiyama.206 Vilevile alisema: “Hasan na Husein ni mauwa yangu mawili mazuri sana ya dunia hii.”207 Mtu mmoja alikuja kwa Ibn Umar na akamuuliza swali kuhusu damu ya mbu. Ibn Umar akasema: “Unatokea sehemu gani wewe?” Sahih Bukhari, Babus Salaat ‘alan-Nabi, Kitabu Tafsiir aya: Mwenyezi Mungu na Malaika Wake wanamtakia rehma; Sahih Muslim, Kitabus Sabaat, Babu Salaat ‘alan Nabii Baa’d Tashahhud; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 2, uk. 47, Jz. 5, uk. 353; Bukhaari Adabul Mufrad, uk. 92; Sahih Tirmidhiy; Sunan Nasaa’i; Ibn Majah; Sunan Bayhaqiy, Jz. 2, uk. 147, 279; Sunan Daar Qutni, uk. 135; Mustadrakus Sahihayn, Jz. 1, uk. 269; Tafsiir Tabari, Aya ya Mwenyezi Mungu na malaika Zake wanamtakia rehma… 205 Sunan Tirmidhiy, Kitabul-Manaaqib Muqaddimah; Ibn Majah; Mustadrakus Sahihayn, Jz. 3, uk. 149; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 2, uk. 442; Usudul Ghabah Jz. 3, uk. 2, Jz. 5, uk. 533; Majma ‘uz Zawa’id, Jz. 9, uk. 169;Tarikh Baghdaad, Jz. 8, uk. 136; Riyadhun Nudhurah, Jz. 2, uk. 199; Dhakhairul Uqbah, uk. 23. 206 Musnad Ahmad, Jz. 1, uk. 77; Sunan Tirmidhiy, Kitabul Baghdaad, Jz. 3, uk. 278; Tahdhiibut Tahdhib, Jz. 10, uk. 430; Kanzul Ummaal. 207 Sahih Bukhari, kitaab Bada’l Khalq, mlango wa Manaaqib al Hasan wal Husein; Baabu Rahmatil Walad; Adabul Mufrad, uk. 16; Sunan Tirmidhiy; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 2, uk. 85, 93, 114, 153; Musnad Tayaabsi, Jz. 8, uk.160; Khasaa’is Nisaa’i, uk. 37; Mustadrakul Hakiim, Jz. 3, uk. 165; Riyadhun Nudhrah, Jz. 2, uk. 232; Hilyatul Awliyaah, Jz. 3, uk. 201, na Jz. 5, uk. 70; Fathul Baari, Jz. 8, uk. 100; Majma’uz Zawaa’id, Jz. 9, uk. 181. 204

167

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 167

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Akajibu: “Natokea Iraqi.” Ibn Umar akasema: “Hebu muoneni mtu huyu! Ananiuliza mimi kuhusu damu ya mbu, na watu hawa hawa wa Iraqi wamemuua mjukuu wa Mtume. Nimemsikia Mtukufu Mtume  akisema: “Hasan na Husein ni mauwa yangu mawili mazuri sana ya dunia hii.” (Sahih Bukhari) Wakati mmoja Mtukufu Mtume  alisema: “Je, niwaambie ni nani mwenye babu bora na bibi bora? Niwaambie ni nani ana ami na shangazi bora? Je niwaambie ni nani ana baba na mama bora? Ni Hasan na Husein.”208 Mtukufu Mtume  mara nyingi alikuwa akisema: “Hasan na Husein ni wanangu na ni watoto wa binti yangu. Ewe Allah! Mimi ninawapenda. Hivyo Nawe wapende na umpende anayewapenda.”209 Alikuwa akisema pia kwamba: “Yeyote anayempenda Hasan na Husein ananipenda mimi, na yeyote anayewachukia, ananichukia na mimi pia.210 Mtukufu Mtume  amesema: “Binadamu wote wanahusishwa na jadi yao ya kiumeni isipokuwa watoto wa Fatimah. Mimi ndiye baba yao na ndio jadi yao.”211 Mtukufu Mtume  alikuwa akiswali swala zake ndani ya msikiti wake. Ilitokea mara kwa mara kwamba alipokuwa akisujudu mbele ya Mwenyezi Mungu, Hasan na Husein walimrukia mgongoni mwake. Wakati aliponyanyua kichwa chake, aliwaondoa na kuwashusha Majma’uz Zawaa’id, Jz. 5, uk. 184; Dhakhaa’irul-Uqbaah, uk. 130; Kanzul-Ummaal. Sahih Tirmidhiy, Kitabul-Manaaqib; Khasaa’is Nisaa’i, uk. 220; Kanzul-Ummaal. 210 Sunan Ibn Majah, Fadha’ilu Hasan wal Husein; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 2, uk. 288, 440, 531, Jz. 5, uk. 369; Tarikh Baghdad, Jz. 1, uk. 141; Kunuuzul Haqaa’iq, Islambul, uk. 132; Musnad Tayaalis, Jz. 10, uk. 327, 332; Majma’uz Zawaa’id, Jz. 9, uk. 180, 181, 185; Sunan Bayhaqiy, Jz. 2 uk. 263, Jz. 4, uk.28; Hilyatul Awliyaa’ Jz. 8, uk. 305; Mustadrakus-Sahihayn Jz. 3, uk.166, 171. 211 Mustadrakus Sahihayn Jz. 3, uk. 64; Tarikh Baghdad, Jz. 9, uk. 275; Majma’uz Zawaa’id, Jz. 9, uk. 172; Dhakha’irul Uqbah, uk. 121; Kanzul Ummaal, Jz. 6, uk. 220, 266. 208 209

168

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 168

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

chini taratibu kwa upole kabisa.212 Wakati mmoja Mtume alikuwa anatoa hotuba ndani ya msikiti wake. Hasan na Husein  walimjia wakitembea na huku wakijikwaa. Mtukufu Mtume  alishuka kutoka kwenye mimbari, akawanyanyua na akawaweka mbele yake.213 Aya ya Qur’ani na hadithi vilivyotajwa hapo juu vinaonyesha kwamba Mwenyezi Mungu na Mtume Wake waliwaandaa Waislamu kuwaangalia kizazi kitukufu – Ahlul-Bayt, baada ya kifo cha Mtume  kwa heshima na taadhima maalum na unyenyekevu na kuwa watiifu kwao. Aya nyingine zaidi na hadithi, kama ile aya iliyoshuka kuhusiana na khums, na kuamuru na kuelekeza haki za jamaa ya Mtukufu Mtume, nazo zinabeba ujumbe wa jambo hilohilo. Vivyo hivyo ndivyo ilivyo kwa Sura ya ‘Hal Ataa’ (ad-Dahr sura ya 76) na hadithi za Mtume zinazoitafsiri kwa kina.214 Jina la Imam Husein  lilitajwa makhsusi katika hadithi hizo. Wakati wa kuzaliwa kwake na baadae vilevile, Mwenyezi Mungu alimjulisha Mtume Wake juu ya kifo chake Husein . Taarifa hii iliwasilishwa kwa kurejewa mara kwa mara na Mtukufu Mtume  kwa ummah wake.215 ustadrakus Sahihayn Jz. 3, uk. 163, 165, 626; Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 2, uk. M 513, Jz. 3, uk. 493, Jz. 5, uk. 51; Sunan Bayhaqiy, Jz. 2, uk. 263; Haythami, Majma’uz Zawaa’id, Jz. 9, uk. 181, 182, 275; Dhakha’irul Uqbah, uk. 132; Usudul Ghaabah, Jz. 2, uk. 389; Riyadhun-Nudhrah, uk. 132. 213 Musnad Ahmad Hanbal, Jz. 4, uk. 389, Jz. 5, uk. 354; Mustadrakul-Hakiim, Jz. 1, uk. 287, Jz. 4, uk. 189; Sunan Bayhaqiy, Jz. 3, uk. 218, Jz. 6, uk. 165; Sunan Ibn Majah, Kitabul Libaas; Sunan Nisaa’i, Mlango wa Swala ya Ijumaa; Sunan Tirmidhiy, Kitabul-Manaaqib. 214 Asbaabun Nuzuul cha al-Wahab, uk. 331; Usudul-Ghaabah, Jz. 5, uk. 530; RiyadhunNudhrah, Jz. 3, uk. 227; Nurul Absaar cha Sbhablanji na Tafsiir Suyuuti, katika maelezo ya aya ya It‘aam. 215 Tarikh Tabari, Jz. 6, uk. 233; Musnad Ahmad Hanbal, Kitabul Fadha’il 212

169

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 169

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Akiwa njiani kuelekea Siffin na kadhalika, Imam Ali  pia alisimulia kile alichokuwa amekisema Mtume kuhusu kifo cha Imam Husein. Wakati wa vita vya Siffin, siku moja Imam Ali alisema: “Siwezi kuwaacha Hasan na Husein wafariki kwa sababu ninahofia kwamba endapo nitafanya hivyo, kizazi cha Mtukufu Mtume  kinaweza kikakatika na kufika mwisho.216 Hivyo mazingatio ya Waislamu yalivutwa kwenye umuhimu wa cheo cha Imam Husein na walihimizwa kumchukulia kwa mapenzi na heshima. Mbali na hayo, idadi kadhaa ya Waislamu walikuwa wanatambua Mtukufu Mtume  alichokisema kuhusu Ukhalifa wa hao Maimam kumi na mbili. Mtume aliwaelezea hao Maimam kama ndio bendera na walinzi wa Uislamu. Pia alisema kwamba Imam Husein alikuwa ndio wa tatu wao. Kwa vyovyote itakavyokuwa, Imam Husein  ndiye mtu pekee katika wakati wake aliyekuwa ndiye mrithi wa mapenzi ya Waislamu kwa ajili ya babu yake. Hiyo ndio sababu ya kwa nini Waislamu walionyesha nia yao ya kutoa kiapo chao cha utii kwake na kumtangaza kwamba yeye ndiye Khalifa wa haki baada ya Mu’awiyah. Walimtaka yeye kupanda kwenye kiti cha Ukhalifa pamoja na haki kamili za cheo hicho. Lakini kama angefanikiwa kufanya hivyo na kama angekuwa Khalifa, asingeweza kuzirejesha zile kanuni za sheria ya Kiislam ambazo hao Makhalifa walikuwa wamezibadilisha kulingana na Ijtihadi zao. Nafasi na cheo chake ingekuwa ni yenye kufanana kama ya baba yake, Imam Ali, ambaye hakuweza kuzirudisha kanuni zilizokuwa zimebadilishwa na Makhalifa watatu waliomtangulia.217 Kama Imam Husein  angekuwa Khalifa asingekuwa na njia mbadala bali kukubaliana na vitendo vya Mu’awiyah na kubakisha Nahjul-Balaghah, hotuba ya 25. Biharul-Anwaar, Jz. 42, uk. 195-196

216 217

170

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 170

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

uzushi na bidaa zake, ikiwa ni pamoja na kumlaani Imam Ali  kutoka kwenye mimbari zote. Kadhalika asingeweza kufanya lolote dhidi ya ijtihadi ya makhalifa waliotangulia. Kwa vile Waislamu hawakuweza kufaulu kumuweka katika kama Khalifa wao, hadhi yake ilikuwa kama ile ya Haram mbili za Makkah na Madina. Zilichukuliwa kama ni sehemu takatifu, lakini zilinajisiwa katika utekelezaji wa amri za khalifa. Yale aliyokuwa ameyasema mshairi mashuhuri, Farazdaq yalitokea kuwa kweli: “Nyoyo za watu ziko pamoja nawe, na panga zao ziko pamoja na Bani Umayyah.” Kulingana na uchunguzi uliopita, tuko kwenye hali ya kuweza kujua tatizo la wakati ule. Hali ya Waislamu kwa Wakati Ule: Waislamu katika miji mikubwa ya Makkah, Madina, Kufah na Damascus walikuwa wakiamini kwamba ni wajibu wao wa kidini kumtii Khalifa na kutekeleza amri zake zote, bila kujali suala la ukweli kwamba ni mtu mwema au muovu. Walichukulia kwamba upinzani wowote ule ni sawa na kusababisha vurugu miongoni mwa Waislamu na kuasi dhidi ya dini. Hii ndio ilikuwa hali ya wakati ule ya Waislamu ambao walikuwa miongoni mwa safu zao wana masahaba wengi, warithi wao na watu wengine mashuhuri. Kwa kulinganisha na wao inakuwa ni rahisi kufikiria hali ya Waislamu wengine katika miji mingine na sehemu za mbali za Afrika, Iran, na rasi ya Arabuni. Wakazi wa sehemu hizi hawakukutana na Mtukufu Mtume  kamwe, wala hawakuwa na mawasiliano na kizazi chake kitukufu  au wale ambao walikuwa wamepokea mafunzo yao katika madhehebu yao. Waislamu hawa walikuwa na ufahamu wa aina ile tu ya Uislamu ambayo ilikuwepo katika mji mkuu na hususan katika baraza la Khalifa. Kwa kulingana na 171

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 171

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

maoni yao, Uislamu ulikuwa ukiwakilishwa na Khalifa na namna ya ,mgumo wake wa maisha. Na huyo Yazid alikuwa ni Khalifa wa namna gani basi? Amri za kisheria za dini hazikuleta kikwazo chochote kwake yeye katika kutimiza matakwa na matamanio yake. Alitumia vileo, pombe, hakuswali na alipiga magitaa na ngoma. Wasichana watumwa walikuwa wakimuimbia yeye. Alicheza na mbwa na alikuwa na vijana wa kihuni kama wandani wake. Alikuwa ni khalifa huyu ambaye alikuwa akifanya starehe haramu na mama zake, dada zake na mabinti zake. Alikuwa ni Khalifa huyu ambaye aliamuru kuuliwa kwa mjukuu wa Mtukufu Mtume  na akawachukua mateka mabinti zake. Aliamuru kunajisiwa kwa sehemu tukufu za Mtume na kupigwa mawe al-Ka’aba tukufu. Alikuwa akiimba mara kwa mara akisema: “Bani Hashim walicheza na mamlaka; Vinginevyo hakukuwa na ujmbe wala ufunuo.”218 Huu ndio Uislamu waliomkuta nao mtu huyu ambaye alidai kuwa ni mrithi wa Mtukufu Mtume na khalifa wa Mwenyezi Mungu!219 Lengo na Wito wa Imam Husein  Imam Husein Imam Husein  alipaza wito wa ukosa uhalali wa ukhalifa uliokuwepo. Alitangaza kwamba huo ulikuwa unaleta tishio kwa Uislamu. Alisema: “Kwaheri kwa Uislamu kama huo, kwani umeathiriwa balaa la Yazid.” Imam Husein aliyasema hayo katika kumjibu mtu mmoja aliyesema: atoa kiapo chako cha utii kwa Yazid. Hilo litakuwa ni bora kwako katika ulimwengu huu na ule ujao.” Tarikh Ibn Kathiir, Jz. 8, uk. 192; Maqtal Khawaarizmi, Jz. 2, uk. 58; Luhuuf, uk. 69. Muruujudh-Dhahab, Jz. 3, uk. 286

218 219

172

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 172

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Alisema hivyo pale alipoambiwa: “Ewe Husein! Humuogopi Mwenyezi Mungu? Wewe unakwenda kinyume na watu wote na unasababisha mfarakano katika ummah!” Alisema hivyo wakati Ibn Umar alipomwambia: “Fanya wajibu wako kwa Mwenyezi Mungu na usiwatenganishe Waislamu.220 Katika mazingira haya Imam Husein  alisema: “Mimi sitatoa kiapo cha utii kwa Yazid bin Mu’awiyah, hata kama sitapata hifadhi mahali popote duniani kote. Wazo lake la msingi lilikuwa ni kusisitiza uhalali wa Uimamu na uharamu wa ukhalifa katika muundo uliokuwa nao kwa wakati huo. Hilo linawekwa wazi dhahiri na kile alichoandika katika wasia wake kwa ndugu yake Muhammad al-Hanafiyyah: “Mimi nimesimama ili kutafuta marekebisho ya ummah wa babu yangu. Nataka kuwahimiza watu kufanya mema na kujiepusha na maovu. Nataka kufuata nyayo za babu na baba yangu, Ali bin Abi Talib . Kama haki ikikubalika na nikaungwa mkono, Mwenyezi Mungu anapenda haki zaidi. Na kama madai yangu yatakataliwa, nitakuwa mwenye subira mpaka Mwenyezi Mungu ahukumu kwa haki kabisa kati yangu na watu hawa. Yeye Ndiye Hakimu Mbora.” Kila mahali Waislamu walikuwa wakiambiwa kwamba kushikamana na dini maana yake ni utiifu kwa Khalifa huyu. Kutokana na yaliyoelezwa hapo juu, ni wazi kwamba tatizo kwa wakati ule halikuwa kwamba dhalimu alikuwa mamlakani, wala lisingeweza kutatuliwa kwa kumbadilisha na mtawala muadilifu. Tatizo la kweli hasa lilikuwa ni ubadilishaji na uondoaji wa sheria za Kiislamu na imani potovu kwamba utii wa kibubusa kwa khalifa ni sehemu ya dini. Hivyo ufumbuzi wa tatizo hilo ulitegemea katika kubadili mtazamo na imani ya Waislamu. Ni hapo tu, ndipo urejeshwaji wa sheria za Kiislamu ungekuwa unawezekana. Mtu Tarikh Tabari, Jz. 6, uk. 91

220

173

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 173

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

pekee ambaye angeweza kulibeba jukumu hilo alikuwa ni Imam Husein . Alikuwa anashikilia nafasi maalum kwa sababu ya uhusiano wake na Mtukufu Mtume , na uwepo wa aya za Qur’ani tukufu na hadith za Mtume kumhusu yeye. Pamoja na nafasi yake yote bora na ya heshima, alikuwa na chaguzi za hiari mbili tu: ama kutoa kiapo cha utii kwa Yazid au kumkataa moja kwa moja kabisa. Katika hali ya kwanza, Imam Husein angeweza kuishi maisha ya anasa na angeendelea kufaidi mapenzi na heshima ya Waislamu wote. Lakini kiapo chake cha utii kingekuwa na maana ya kuidhinisha vitendo vyote viovu vya kipagani vya Yazid. Vilevile kingemaanisha kukubali kwake ile imani ya jumla, iliyokuwepo wakati huo kwamba yeyote aliyekalia kiti cha Ukhalifa, kwa kupokea kiapo cha utii cha watu, kama alivyofanya Yazid, anaweza kuwa mwakilishi halali wa Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, na angepaswa kutiiwa katika kila jambo! Hivyo kitendo kama hicho kingeweza kusababaisha pigo la kifo kwa dini tukufu ya babu yake, Mtukufu Mtume na kingetayarisha uwanja wa kwenda ile njia ambayo dini ya Musa, Isa na Mitume waliotangulia zilikokwenda. Angetoa kiapo cha utii angechukuliwa kuhusika na dhambi, sio tu za watu wa zama zake, bali hata za vizazi vijavyo vilevile, kwa vile alikuwa ndiye mjukuu pekee wa Mtume  aliyekuwa hai, na ambaye alishikilia nafasi ambayo hakuna mwingine yoyote aliyekuwa nayo. Na siku za usoni pia hakuna ambaye angetegemewa kuwa na cheo na ushawishi kama wake. Hivyo alikuwa yeye ndiye mtu pekee wa kufanya uchaguzi muhimu kabisa. Alikuwa aamue iwapo kama apaswe kutoa kiapo chake cha utii ama kumkataa Yazid na vitendo vyake, abadili 174

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 174

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mwelekeo wa historia na awawezeshe Maimamu watakaomrithi kuhuisha vema dini ya babu yake. Huo ulikuwa ndio msimamo aliochagua Imam Husein ; na sababu za kwa nini alifanya hivyo hazina umbali wa kuzitafuta. Katika wasia wake Imam Husein aliepuka kutaja majina na tabia za Abu Bakr, Umar, Uthman na Mu’awiyah. Alitangaza tu kwa ufupi kwamba yeye alikusudia kufuata njia ya babu yake na baba yake. Hiyo njia ya Makhalifa inaweza kujumuishwa kifupi kwa maneno haya: Makhalifa hao waliingia madarakani kwa msingi wa kiapo kilichotolewa kwao na Waislamu bila kujali ukweli wa ni vipi walitoa kiapo hicho, na halafu kuwatawala kwa mujibu wa ijtihadi yao wenyewe kuhusiana na sheria na kanuni za Kiislamu. Njia ya baba na babu yake Imam Husein ilikuwa ni kulingania kanuni za kisheria za Uislamu kwa watu, na kuwataka wao watende kwa mujibu wa kanuni hizo na sio kupingana na kwenda kinyume nazo. Hiyo ilikuwa ndio sera yao isiyobadilika wala kutetereka katika mazingira yoyote yale, iwapo walikuwa madarakani, kama ilivyokuwa kwa Mtukufu Mtume  hapo Madina, na kwa Imam Ali  baada ya kuuawa kwa Uthman, ama vinginevyo. Sera hiyo hiyo ilifuatwa na Mtukufu Mtume  mjini Makkah na pia Imam Ali kabla hajaingia madarakani. Wote wawili walilingania Uislamu kwa watu. Mmoja wao aliupokea kutoka kwa Mwenyezi Mungu na mwingine kutoka kwa Mtume Wake. Wawe walikuwa mamlakani au hapana, wao waliulingania Uislamu, kuwahimiza watu kutenda mema na kuwazuia kutokana na maovu. Imam Husein  alikusudia kufuata nyayo zao. Yeye hakutaka kufuata mfano wa makhalifa. Kama haki ingekubalika na yeye akaungwa mkono, basi Mwenyezi Mungu alipenda haki zaidi. Kama alikataliwa, basi angekuwa mwenye subira mpaka 175

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 175

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mwenyezi Mungu alipoamua kwa haki kabisa baina yake na watu hao wanaowafuata Makhalifa. Ni dhahiri kutokana na haya yaliyopita na yale yote Imam aliyoyasema na kufanya wakati wa harakati aliyoiendesha, ni kwamba kutostahili kwa ukhalifa uliokuwepo na uhalali wa Uimamu ndio uliokuwa wito wake alioutoa kwa watu. Yote yale aliyosema na kutenda yalilenga katika kuwashawishi watu kuuamini wito wake. Sasa ilikuwa ni juu yao ama kuukubali wito wake na hiyo haki au kuipuuza baada ya kutambua kwa uhakika kabisa kwamba haki ilikuwa ni nini. Alikuwa akifanya kazi kwa raghba kabisa katika kuulingania mtazamo wake. Ni uzuri kiasi gani vile lilivyosema shairi lake: “Kama kusimama kwa dini ya Muhammad kunategemea kuuwawa kwangu, basi enyi panga! njooni mnichukue, mimi niko tayari kutoa muhanga uhai wangu!” Hivyo huu ulikuwa ndio wito na lengo la Imam Husein . Alichagua kifo cha kishahidi kama njia ya kufanikisha na kukamilisha lengo lake hilo. Hilo linashuhudiliwa na barua aliyowaandikia Bani Hashim: “Yule ambaye ataungana nami, ataanguka akiwa shahidi mfiadini; na yule ambaye hataungana nami, huyo hatakuwa mshindi, mwenye kufaulu.” Katika barua hii, Imam anasema wazi kabisa kwamba yeye amechagua njia ya kufa shahidi, kishujaa ambako hatimaye kutaongozea kwenye ushindi. Hilo linayahusu pia yale yote aliyoyasema na kufanya wakati wa harakati yake hiyo. Kila jambo liinaashiria kwenye wito wake, mbinu yake na lengo lake. Alitaka msaada wa wale tu ambao walikuwa wanautambua vyema mpango wake huo. Wakati Imam alipomuita Zuhayr bin Qayn alikuja kwa kusitasita. Lakini haikuchukua muda mrefu kabla hajatoka kwenye mkutano 176

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 176

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

huo na Imam ‘akiwa anatabasamu kwa furaha,’ kama alivyoliweka hivyo mtoa taarifa. Aliamuru hema lake libebwe kupelekwa kwenye kambi ya Imam Husein. Halafu akamtaliki mkewe na akamwambia aende kwa watu wake kwa sababu yeye hakutaka apate madhara kwa sababu yake. Baada ya hapo akawaambia marafiki zake aliokuwa nao: “Kama mtu yoyote anataka kufa shahidi, basi afuatane nami, vinginevyo urafiki wetu umevunjika.” Zuhayr aliwaambia marafiki zake kile kilichokuwa mbele yake kabla ya taarifa za Shahada za Muslim na Haani na kigeugeu na kurudi nyuma kwa watu wa Kufah hazijapokelewa na kundi la Imam . Vilevile aliwaambia hao marafiki zake kwamba yeye aliwahi kumsikia Salmaan al-Baahilii, sahaba wa Mtukufu Mtume  akisema kwamba yeyote yule atakayepata fursa ya kuwa pamoja na Imam Husein  atakuwa na bahati sana. Imam  alitafuta wasaidizi wa aina hii. Aliwakataa wale wote waliojaribu kujiunga naye kwa matarajio ya kuingia kwake mamlakani. Imam alitangaza mpango wake hadharani wazi na akapaza wito wake tena na tena kila mahali. Alisema katika kumjibu Ibn Umar: “Hivi hujui ewe Abdullah kwamba haina maana machoni kwa Mwenyezi Mungu kama kichwa cha Yahya bin Zakariyyah  kiliwasilishwa kwa kahaba wa kibani Israili….. Mwenyezi Mungu hakuharakisha kuwaadhibu wauaji wake, lakini hatimaye aliwakamata kwa nguvu kabisa. Fanya wajibu wako kwa Mwenyezi Mungu na usiache kunisaidia mimi.” Katika mazungumzo haya Imam anaelekea kuwa ameonyesha kwamba kadhia yake ilifanana sawa na kadhia ya Yahya. Alimtaka Ibn Umar amsaidie katika ile njia ambayo yeye amejichagulia mwenyewe. Wakati wa kuondoka kwake kuelekea Iraqi, katika mlolongo wa hotuba yake alisema: 177

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 177

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Kifo kimeweka alama juu wa wanadamu kama vile mkufu wa kijana wa kike unavyoweka alama shingoni mwake. Nina shauku kubwa ya kukutana na wahenga wangu kama vile Nabii Ya’quub  alivyokuwa na shauku ya kukutana na Nabii Yusuf. Nimeruhusiwa kuchagua namna ya kifo changu. Ninaona kana kwamba viungo vyangu vinachanwa chanwa kati ya Nawaawiis na Karbala na mbweha wa jangwani ambao wanajaza matumbo yao matupu kwa mnofu wangu. Hakuna kukwepa kutoka kwenye lililoamriwa. Sisi watu wa Familia Adhimu tunaridhika na chochote anachoridhia Mwenyezi Mungu. Tunastahimili kwa subira kabisa juu ya kila mateso, na tunapokea malipo kamili kwa sababu ya subira hiyo. Kizazi cha Mtukufu Mtume  kamwe hakiwezi kutenganishwa naye. Wanafurahisha machoni kwake. Yeye atatimiza ahadi yake kwao. – Ni yule tu ambaye yuko tayari, kwa hiyari yake, kutoa uhai wake kwa ajili yetu, na yuko tayari kukutana na Mwenyezi Mungu, ndiye anayeweza kufuatana nasi.” Katika kila kituo walichosimama, Imam aliendelea kumtaja Yahya bin Zakariyyah na kifo chake. Imam  aliitikia mwaliko wa watu wa Kufah, Ili asiwaruhusu kupata kisingizio: Licha ya utabiri uliofanywa na Mtukufu Mtume  juu ya kuuawa kwake, Imam alijua vizuri kabisa kwamba, kama jambo lenyewe lilivyosimama, yeye alikuwa na fursa ya kuchagua kati ya mambo mawili tu. Ama atoe kiapo chake cha utii kwa Yazid, au ajiandae kuuawa. Alijirejesha kwenye hali hii tena na tena. Suala lilikuwa wazi kuanzia wakati ule Imam alipotakiwa kutoa kiapo cha utii kwa Yazid kufuatia kifo cha Mu’awiyah. Marwan alikuwa amemwambia gavana wa Madina amuue kama akikataa kutoa kiapo. Hiyo ndio sababu ya kwa nini Imam aliondoka Madina na kuchukua hifadhi katika eneo tukufu la Makkah.

178

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 178

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Wakati Imam alipokuwa yuko Makkah, ilidhihirika wazi kwamba Yazid alikusudia kutaka kumuua. Alitambua kwamba endapo Yazid atatekeleza mpango wake, ule utakatifu wa Ka’ba utakiukwa na kuvunjwa. Alilizungumza hili kabisa hasa kwa ndugu yake Muhammad bin Hanafiyyah . Kwa Ibn Zubayr Imam alisema: “Wallahi! Hata kama ningekuwa kwenye shimo la mdudu, watu hawa wangeniburuza kunitoa nje na kunifanyia wanachokusudia kufanya. Hakuna shaka kwamba wao wamedhamiria kunidhalilisha mimi kama vile wana wa Israili walivyoidhalilisha Sabato. Ningependelea kuuwawa nje ya Makkah kuliko kuuliwa ndani yake.” Na kwa Ibn Abbas  alimwambia: “Mimi sipendi utakatifu wa Makkah uvunjwe kwa sababu yangu. Bali ningependelea kuuwawa mahali pengine popote pale.” Kwa hiyo, ni dhahiri kwamba Imam alijua kwamba hawezi kukwepa kuuliwa, popote pale atakapokuwa. Na bado hakukubali kutoa kiapo cha utii kwa Yazid. Hilo kwa kifupi linamaanisha kwamba yeye alichagua kifo cha kishahidi kwa ajili yake mwenyewe na wafuasi wake. Wakati huo huo barua za watu wa Kufah zilikuwa zikimiminika kuingia. Walikuwa wakimuomba Imam  kujiunga nao ili kwamba wote waweze kumfuata yeye kama kiongozi wao. Walisema kwamba kwa wakati ule walikuwa hawatambui mamlaka ya Imam yeyote yule. Nu’maan ibn Bashiir alikuwa akiishi kwenye nyumba ya gavana, lakini walikuwa hawaswali pamoja naye siku za Ijumaa na siku za Iddi. Wao walisema zaidi kwamba mara tu watakapojua kwamba Imam Husein anakuja kwao, watamtoa Nu’maan bin Bashiir na kumpeleka Syria. Katika barua mojawapo waliandika hivi: “Kwa: Husein bin Ali. Kutoka kwa Wafuasi wake Waislamu. Tafadhali harakisha. 179

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 179

3/1/2016 12:46:58 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Watu wanakusubiri. Hawamtaki mtu yeyote mwingine. Hivyo fanya haraka.” Watu mashuhuri wa Kufah waliandika hivi: “Jeshi kubwa lililoandaliwa linakusubiri wewe.” Barua nyingine ikaandikwa hivi: “Panga laki moja ziko tayari kupigana kwa ajili yako.” Barua kama hizo ziliendelea kupokelewa kutoka kwa watu wa Kufah kwa mfululizo wa kasi, kiasi kwamba mifuko miwili mikubwa ilijazwa kwa barua hizo. Baada ya yote haya, kama Imam asingeitikia wito wa watu wa Kufah, na akawa ama ametoa kiapo cha utii kwa Yazid au akawa ameuliwa mahali penginepo pale, basi angekuwa hakuwatendea haki. Sio tu kwenye ulimwengu huu peke yake, bali hata katika ule ujao wa akhera wangekuwa na haki ya kulalamika dhidi yake. Kwa hiyo, alichokifanya Imam Husein  kilikuwa ni kwamba, yeye hakutoa nafasi yoyote ya kufanyika malalamiko dhidi yake. Sio hilo tu, ni ukweli pia kwamba Imam alielekea kwenda Kufah kwa sababu alikuwa amehadaiwa na yale maombi yenye msisitizo. Ingekuwa hivyo, yeye angeweza kurejea nyuma baada ya kupata taarifa kuhusu kuuawa wa Muslim bin Aqiil na Hanii, na kabla ya Hurr bin Yazid hajafika Karbala. Kwa kweli Imam Husein  pamoja na kitendo chake hicho hakutoa fursa kwa watu wa Iraqi na wengineo kuweza kuleta kisingizio chochote kile. Mwenyezi Mungu amesema: “Hivyo kwamba watu wasije wakawa na kisingizio dhidi ya Mwenyezi Mungu baada ya kujiwa na mitume Wake.” Imam Husein Hakuelekea Iraqi, Ati Kwa Sababu Watoto wa Aqiil Walimsisitizia Kufanya Hivyo Mtu anaweza akadhani kwamba baada ya kupokea taarifa ya kuuawa kwa Muslim na Hanii, Imam  alizidi kuendelea kuelekea Iraqi kwa sababu tu watoto wa Aqiil walimsisitizia na kusema: “Sisi 180

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 180

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

hatutaondoka mpaka ama tunalipiza kisasi kutoka kwa adui, au tuteseke na majaaliwa ya ndugu yetu.” Hakuna yeyote mwenye akili timamu anayeweza kuamini kwamba Imamu alijiweka mwenyewe na wafuasi wake kwenye hatari ya kuuawa eti kwa sababu tu watoto wa Aqiil walitaka iwe hivyo. Kwa hakika ilikuwa imekuwa haina maana yoyote kwake yeye kuendelea kwenda Iraqi au mahali pengine popote pale. Yeye alijua kwamba hatima yake ilikwishaamuliwa na kufungika. Madhali amekataa kutoa kiapo cha utii kwa Yazid, asingetegemea utendewaji wa aina yoyote ile mbali na kuuliwa. Hata hivyo, ilikuwa ni wajibu wake kutowapa nafasi ya kutoa kisingizio kwa watu wa Iraqi kwa kutokumsaidia yeye. Kazi hii ilikuwa bado haijakamilika. Hiyo ilikamilika tu pale yeye na wafuasi wake walipowahutubia kwa marudio ya mara kwa mara na kuwataka hatimae waamue ni kipi wao wangekifanya. Imam  alitoa hotuba moja baada ya nyingine na akiendelea kufanya hivyo tangu alipowasili Hurr na vikosi vyake hadi ilipotimu Muharram kumi. Kwa madhumuni haya, ilikuwa ni muhimu kwake kwenda Karbala na sio kurudi nyuma kuelekea Makkah au mahali pengine popote pale. Hivyo Imam  aliweka wazi msimamo wake, sio kwa watu wa Kufah tu, bali kwa wale wote wa zama zake ambao taarifa ya upinzani wake kwenye amri ya Yazid ilikuwa imewafikia. Kitendo chake kilizalisha mwangwi ambao utaendelea daima dumu kurindima ulimwenguni kote. Alijizuia kutoa kiapo chake kwa Yazid na vilevile kukaa nyumbani kwake na kungoja kuuliwa hapo hapo. Alifanya kila liwezekanalo kulingania na kudhihirisha ile nafasi halisi kuhusu yeye na Ukhalifa.

181

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 181

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mwelekeo wa Kitendo cha Imam: Imam alikataa kutoa kiapo cha utii kwa Yazid ambaye kwa muonekano wa nje alikuwa amejipatia uhalali kwa sababu kijumla Waislamu walikuwa wameyoa kiapo cha utii kwake. Alizipinga mamlaka zilizokuwa zinatawala hapo Madina. Wakati taarifa za kitendo chake zilipofahamika hadharani, yeye alitoka kuelekea Makkah kupitia njia kuu, ingawa Ibn Zubayr alimshauri kuiepuka njia hiyo. Alipowasili Makkah alichukua hifadhi ndani ya Nyumba ya Mwenyezi Mungu. Wale wote waliokuwa wapo Makkah kwa ajili ya Umrah wakakusanyika kumzunguka mjukuu wa Mtukufu Mtume ď&#x20AC;´. Aliwasimulia kuhusu namna ya maisha ya Mtume na akawaelezea jinsi khalifa (Yazid) alivyoyakengeuka. Halafu akatangaza wito wa harakati yake. Alifanya mawasiliano na watu wa sehemu mbalimbali za nchi hiyo na akawahimiza kuamka dhidi ya khalifa kwa mtazamo wa kumpindua. Aliwataka watu kuapa kiapo cha utii kwake kwa ajili ya lengo hili, lakini hakuwaomba wamsaidie kuchukua madaraka ya serikali. Hakulitaja hili katika hotuba yake yoyote au barua zake. Katika kila mahali alipokwenda alijifananisha mwenyewe na Yahya ibn Zakariyyah ď &#x201A;. Ulinganishaji huu ulihalalika na kuthubutu, kwa sababu wote walimshutumu dhalimu na walipinga ukandamizaji na dhulma. Wote wawili waliendelea kupinga mpaka wakauliwa na vichwa vyao vilikatwa na kubebwa kupelekwa kwa huyo mtawala dhalimu (wa wakati wake). Tofauti yao pekee ni kwamba yeye Yahaya aliuendesha upinzani wake akiwa peke yake, ambapo Husein alipigana akiwa sambamba na wafuasi wake na watu wa familia yake. Kwa hali hiyo ulinganishaji huo ulikuwa sahihi na wa sawa. Lakini mtu anayetamani na kulenga kutwaa madaraka hawezi kutegemewa kufanya ulinganisho kama huo. Mtu kama huyo kwa kawaida ataibua matumaini ya ushindi na kamwe hataweza kusema lolote ambalo linaweza kusababisha kuvunjika moyo. 182

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 182

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Imam  alikaa Makkah kwa muda wa miezi mine ikiwa ni pamoja na msimu wa Hija. Katika kipindi hiki, wale wote waliokuwa wamekuja kutoka pande zote kwa ajili ya kutekeleza ibada ya umrah au hija walikutana naye. Yeye aliwasimulia hadithi za Mtume, akawahimiza kufanya wajibu wao kwa Mwenyezi Mungu na akawaonya kuhusu madhambi. Wakati huo huo aliwatahadharisha na kuwaonya juu ya tishio lililowekwa na khalifa wa wakati huo dhidi ya Uislamu. Aliwaambia mambo ambayo hawajawahi kuyasikia kamwe. Hali hii ya mambo iliendelea mpaka mwezi 8 Dhil-hijah wakati mahujaji wakiwa wameingia kwenye hali ya Ihraam na wakielekea Arafah huku wakisoma talbiya. Katika hatua hii, Imam kinyume na mahujaji wengine, yeye alitoka kwenye hali ya Ihraam na akaondoka Makkah, akisema kwamba alikuwa anahofia kwamba lingefanywa jaribio juu ya kutoa uhai wake. Alisema vilevile kwamba angependelea kuuwawa nje ya eneo takatifu la Makkah na sio ndani yake. Katika kurejea majumbani kwao mahujaji walibeba zile taarifa za kuasi kwa mjukuu wa Mtume wao dhidi ya khalifa aliyeko madarakani na wito wake kwa Waislamu kuchukua silaha dhidi ya utawala huo, kwa sababu kwa maoni na mtazamo wake yeye, ule utawala wa wakati huo ulikuwa na hatari juu ya Uislamu. Kila mahali Waislamu walikuwa na shauku ya kujua matokeo ya mapambano kati ya kizazi cha Mtukufu Mtume  na mamlaka ya serikali hiyo. Walikuwa wanadadisi juu ya taarifa za habari zaidi. Ndipo taarifa ikawafikia kwamba Imam Husein  ameondoka Makkah bila kuogopeshwa na maonyo ya tahadhari ya wale waliomkatisha tamaa. Ibn Umar alisema: “Kwaheri bwana! Ninasikitika huenda ukauawa.” Farazdaq akasema: “Nyoyo za watu ziko pamoja nawe bali na panga zao ziko pamoja na Bani Umayyah. Umrah aliandika 183

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 183

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

barua ambayo ndani yake alinukuu hadithi kutoka kwa Aisha  inayosema kwamba Husein atauawa katika ardhi ya Baabil. Hivyo taarifa za kuhusu Imam  zikaendelea kuenea. Wakati huohuo Imam Husein aliiendeza safari yake taratibu, polepole, akijipa mwenyewe muda. Hakuwa akiweka jambo lolote kama siri. Kwa upande mwingine Imam alikuwa anachukua kila hatua iwezekanayo katika kutoa ujulikano wa upinzani wake kwa Yazid. Alizikamata zawadi na manukato yaliyotumwa na Gavana wa Yemen kwa khalifa. Kwa kitendo hiki alitangaza uharamu wa utawala wa Yazid. Aliueleza msimamo wake kwa kila yule aliyekutana naye. Mwishowe alipokea kikosi cha askari wa adui waliokuwa wana kiu na hawakuwa na maji. Akawapa maji ya kunywa wao pamoja na wanyama wao. Yeye hakukubali kufanya shambulizi la kushtukiza kwa kikosi hiki na kuanza mapigano. Baada ya swala ambayo aliiongoza yeye, aliwahutubia kikosi hicho na akiuelezea msimamo wake alisema: “Samahani; mimi nimekuja kwenu baada tu ya kupokea barua zenu. Wajumbe wenu walinijia mimi na kunitaka nije huku. Wao waliniambia kwamba hawakuwa na Imam na kwamba walitarajia kuwa kwa sababu yangu mimi watakuwa wamekubaliana na uamuzi sahihi. Kama bado mna maoni hayo, basi mimi nipo hapa. Kama mkinipatia uhakika wa kutosheleza, niko tayari kwenda kwenye mji wenu. Lakini kama hamtafanya hivyo, na mkawa hampendi huku kuja kwangu kwenu, mimi nitaondoka na kwenda zangu.” Katika hotuba yake ya pili alisema: “Itakuwa inaridhisha kwa Mwenyezi Mungu endapo mtatekeleza wajibu wenu na kukubali lililo sahihi. Sisi watu wa Familia Tukufu tuna madai bora zaidi kwenye jambo hili kuliko hawa waongo wanaojisingizia ambao ni madhalimu na wakatili.” 184

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 184

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Akielezea msimamo wake kwa wafuasi wake alisema: “Je, hamuoni kwamba haki inapuuzwa na kukataliwa na kwamba batili ndio inayofuatwa! Nadhani kwamba katika mazingira haya, kifo kinachomaanisha ushujaa, ni Shahada. Ni jambo lisilovumilika kuishi na watu madhalimu.” Wafuasi wake wakasema: “Kama dunia ingekuwa ni ya kudumu na sisi tukawa tumejua kwamba tunaweza kuishi humo milele madhali tuwe hatukusaidii wewe, bado tungependelea kuitoka dunia hiyo tukiwa pamoja na wewe kuliko kukaa ndani yake.” Katika kujibu pendekezo lililotolewa na Tirimmah kwamba angekwenda kwenye vilima vya Tay, ambako angeweza kulindwa na watu 20,000 wa kabila lake, Imam  kwamba yeye amekwisha kuwaahidi watu wa Kufah na hawezi kurudi nyuma juu ya hilo. Kwa maneno mengine ni kwamba Imam Husein  alisema kwamba yeye tayari alikuwa amekwisha kuwakubalia watu wa Iraqi kwamba atakuwa pamoja nao. Imam Husein  alieleza kikamilifu msimamo wake kwa muda wa miezi mitano kwenye miji na mashambani. Aliuelezea mjini Makkah, Madina, Basrah na Kufah. Aliuweka wazi kwa watu wa Syria vilevile wakati akitoa hoja zake katika hotuba zake na barua zake na aliwasilisha ujumbe wake kupitia kwa wawakilishi wake. Alianza mapambano ya silaha kwa kuwalisha kiapo cha utii wale waliokubali kupambana. Kisha mjumbe wake, Muslim bin Aqiil ilimbidi apigane. Imam aliendelea na safari ya kwenda Iraqi. Iliwezekana kabisa kwa wengi wa mahujaji kujiunga na msafara wake baada ya kutekeleza hija. Kadhalika na watu wa Makkah, Madina, Kufah, Basrah na sehemu nyinginezo wangeweza pia kuja kumsaidia kama angewaomba msaada wao. Haiwezi kusemwa kwamba hawakupata fursa, kwani jambo zima halikuwa ni uzukaji wa ghafla. 185

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 185

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Imam Husein  aliondoka kwenda mahali hadi mahali pengine. Waislamu wote walijua kwamba alikuwa akiwazidi maarifa hao watawala na kufanya mazungumzo na watu kila mahali. Hivyo wao wote walikuwa wanawajibika kwa kumuangusha, ingawa ilikuwa ni watu wa Kufah peke yao ambao walifanya hatia ya kosa la aibu kubwa mno la kumwita yeye na kisha kupigana dhidi yake. Imam Husein  alikuwa ameeleza kikamilifu msimamo wake kabla ya kufika kwenye uwanja wa Karbala. Alifanya hivyo tena wakati watu wa Kufah kwa usaliti kabisa walipokengeuka neno lao la ahadi ya dhati na kukusanyika kwa maelfu kupigana dhidi yake kwa kuiridhisha tu ile mamlaka inayotawala. Aliwaambia hao watu wa khalifa kwamba kama wangemuacha, yeye angekuwa tayari kubwaga silaha na kuzisalimisha kwao, naye akarudi alikotoka. Au badala yake angeweza kuruhusiwa kwenda kwenye sehemu ya mpakani ambako majaaliwa yake yangekuwa sawa na yale ya Waislamu wengine na kwamba asingekuwa tena ni tishio kwa serikali. Aliwakumbusha kwamba wakati ule ambapo Sa’d ibn Waqaas, Abdullah bin Umar na Usamah bin Ziyad walipokataa kutoa kiapo chao cha utii kwa baba yake, Imam Ali  wao waliachwa tu na wala hawakushurutishwa. Lakini vikosi hivyo vya khalifa havikukubali jambo lolote mbadala mbali na kula kiapo na kujiweka vyenyewe chini ya Ibn Ziyad. Yeye alikataa kufanya hivyo na akawa yuko tayari kukutana na Mwenyezi Mungu. Ili kutoa fursa nyingine moja kwa hivyo vikosi vya Iraqi, aliwaomba wampe wakati hadi kesho yake ili aweze kuswali kwa ajili ya Mola Wake na kusoma Kitabu Chake, Qur’ani tukufu. Hatimaye walikubali ombi lake. Aliwakusanya wafuasi wake mnamo ule usiku wa Ashuraa, mwezi 10 Muharram, na akiwahutubia alisema: 186

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 186

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Nadhani kwamba kesho tutapaswa kupigana dhidi ya maadui. Nakuruhusuni kuchukua fursa hii. Tawanyikeni kwa kutumia usiku huu. Kila mmoja wenu anapaswa kukamata mkono wa mtu wa familia yangu na aende pamoja naye. Nakushukuruni sana. Tafadhalini rudini majumbani kwenu. Watu hawa wananitaka mimi tu peke yangu. Endapo kama wakinipata mimi, basi hawatajali juu ya mtu mwingine yoyote yule. Bani Hashim wakasema: “Kamwe sisi hatuwezi kukuacha peke yako. Tuje kuishi baada yako wewe? Mungu aepushilia mbali hilo! Kisha Imam Husein  akawageukia wale watoto wa Muslim bin Aqiil na akasema: “Inatosha kwamba Muslim ameuawa. Sasa ninyi mnaweza kuondoka. Ninakuhusuni mwende.” Katika kujibu, wao wakasema: “Hilo haliwezekani likawa. Sisi tutatoa muhanga kila kitu kwa ajili yako wewe. Tutapigana sambamba na wewe na kushiriki katika jaala lako. Hakuna faida yoyote kuishi bila wewe. Alijaribu kuwashawishi wafuasi wake lakini hawakuwa tayari kumuacha peke yake. Muslim bin Awsajah akasema: “Tutawezaje kukuacha peke yako? Tutamuelezaje Mwenyezi Mungu kama hatutatimiza wajibu wetu kwako. Nitaukita mkuki wangu kwenye vifua vya maadui. Nitaendelea kutumia upanga wangu ilimradi naweza kushikilia mpini wake. Kama nikikosa silaha ya kutumia, nitakuwa ninawarushia maadui mawe, lakini sitaacha kupigana hadi ninakufa pamoja nawe.” Abu Sa‘id bin Hanafi alisema: “Wallahi! Sisi hatuwezi kukuacha wewe peke yako. Ngoja Mwenyezi Mungu ajue kwamba tumekuwa waaminifu na watiifu kwako hata katika kipindi ambacho Mtume Wake hakuwepo. Kama ningejua kwamba ninaweza kuuawa, kisha nikafufuliwa, halafu nikachomwa, kisha majivu yangu yakatawanyika, na mchakato huu ukaweza kurudiwa mara 70 sitaachana na wewe aslan. Nitaweza vipi kukuacha wakati 187

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 187

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ninafahamu kwamba ni suala la kuuawa mara moja tu na halafu la kupata furaha kamili ya milele.” Masahaba wengine wa Imam waliongea kwa muelekeo huo huo. Baada ya kuwa wamehutubiwa na Imam, wakawa tena ndio wapo tayari kabisa kwa ajili ya kukabiliana na kifo. Wote walitumia muda uliobakia wa usiku huo katika ibada za Mwenyezi Mungu. Mwenye kuarifu matukio haya anasema: “Imam Husein  na masahaba zake waliupitisha usiku mzima wakiswali, kuomba du’a na kumsihi Mwenyezi Mungu na kumuomba maghfira.” Sasa walikuwa tayari kukabiliana na adui siku inayofuatia. Imam aliamuru kukusanywe kuni na mafunjo kwenye mbonyeo mrefu kama mfereji uliokuwa nyuma ya mahema. Asubuhi iliyofuata, ya mwezi 10 Muharram walikabiliana na adui wakiyaacha mahema kwa nyuma. Imam akaagiza zile kuni zichomwe moto ili kuepuka shambulizi la kushitukiza kutoka nyuma yao. Vikosi vya pande zote vikakutana uso kwa uso, Imam Husein  na wafuasi wake waliwahutubia maadui mara kadhaa. Kwanza kabisa alimpanda ngamia-jike wake, akavisogelea vikosi vya maadui na akawaomba wamsikilize. Kisha ndipo akasema: “Enyi mabwana, naomba mnisikilize. Msifanye haraka. Ngojeni nimalize maneno yangu. Ninyi mnamuamini Mtume Muhammad. Na bado mmekuja kuwauwa wanawe. Hili ni sahihi, linastahili kweli? Kama mkifuatilia jadi yangu na mkatafakari na kujiuliza mimi ni nani, dhamira zenu zitawasuteni. Mnadhani kunivunjia heshima yangu na halali? Mimi sio mtoto wa binti ya Mtume wenu…..? “Ninyi hamkusikia kwamba Mtukufu Mtume  alisema kuhusu kaka yangu na mimi kwamba sisi wawili ni mabwana wa vijana wa peponi? Hata mkilitilia shaka hadithi hii, hamuwezi mkawa na shaka juu ya ukweli kwamba mimi ni mjukuu wa Mtume wenu. Na mnajua kwamba hakuna mjukuu mwingine wa Mtume katika 188

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 188

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ulimwengu wote huu. Kwa nini mnaitaka damu yangu? Je, nimeuwa mmoja wenu au kumuibia mmoja wenu?” Aliwataja baadhi yao kwa majina na akasema: “Shabth bin Rabi‘i! Hajjaar bin Abjar! Qays bin al-Ash’ath! Zayd bin al-Haarith! Ninyi hamkuniandikia na kuniomba nije? Hamkusema kwamba matunda yameiva na kwamba jeshi lilikuwa linanisubiri mimi?” Aliendelea kusema: “Kama hamnitaki, basi niacheni niende zangu” Katika kujibu Qays bin al-Ash’ath akasema: “Je, hutasalimu amri kwenye utawala wa binamu yako?” Akasema: “Hapana, mshenzi huyu na mtoto wa mshenzi anatoa uchaguzi kati ya kutumia mabavu na kukubali fedheha. Sisi tuko mbali sana na kukubali fedheha…….,” alisema Imam. Aliongezea zaidi kusema: “Baada ya hili, haitachukua muda mrefu kabla hamjapondwa pondwa…….Nina jukumu nililokabidhiwa na baba yangu kwa niaba ya Mtukufu Mtume …….” Kisha akanyanyua mikono yake juu kuelekea angani na akasema: “Ewe Allah! Izuie mvua kunyesha juu yao………na walazimishie juu yao kijana wa Thaqif ili awapatie kikombe kichungu wakinywe.” Vikosi vya khalifa, vikidai kwamba ni Waislamu vilikuwa vinapigana dhidi ya mjukuu wa Mtume wao ili kumlazimisha atoe kiapo cha utii kwa Yazid na kukubali kuwa chini ya ibn Ziyad. Imam Husein na wapiganaji wake walikuwa tayari kuuawa, bali hawakuwa tayari kusalimu amri. Hilo jeshi la khalifa lilikuwa tayari kabisa kumuua mjukuu wa Mtume wake na kuwachukua mateka watoto wake ili kupata fadhila za khalifa na gavana wake kupata manufaa ya kidunia. 189

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 189

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Imam  na vikosi vyake walikuwa tayari kutoa uhai wa maisha yao ili kupata radhi na fadhila za Mwenyezi Mungu. Hilo liko wazi dhahiri kutokana na pande mbili hizo zilivyosema na kutenda siku hiyo. Kitendo kilianzishwa na Umar bin Sa’d, kamanda wa majeshi ya Khalifa. Yeye alikuwa wa kwanza kurusha mshale. Wakati akiweka mshale kwenye upinde alisema: “Nawatakeni mje kutoa ushahidi mbele ya Gavana kwamba ilikuwa ni mimi ambaye nilirusha mshale wa kwanza.” Imam Husein  alinyanyua mikono yake juu na akasema: “Ewe Allah! Katika mambo yangu ya huzuni yote matumaini yangu na imani yangu ni Kwako Wewe.” Kila neno na kitendo cha askari wa pande zote mbili kilionyesha hisia zao za ndani kabisa. Kwa mfano, Masruuq Waai’li, mmoja wa mamluki wa Khalifa alisema: “Nilikuwa katika kikosi cha mbele cha farasi ambacho kilisonga mbele dhidi ya Husein. Nilijiambia mimi mwenyewe kwamba nitachukua nafasi yangu katika safu ya mbele kabisa. Pengine ningeweza kukipata kichwa cha Husein na hivyo kupata fadhila za Ibn Ziyad.” Hebu fikiria tu kwamba katika jeshi la Khalifa kulikuwa na mtu ambaye alikitaka kichwa cha mjukuu wa Mtume wake ili kumfurahisha Ibn Ziyad! Kinyume chake, katika jeshi la Husein kulikuwa na Jaun, huria wa Abu Dharr. Alipoomba ruhusa ya kwenda kupigana, Imam alisema: “Wewe umejiunga nasi kutafuta ulinzi. Sasa ninakuruhusu uondoke.” Katika kujibu, Jaun alisema: “Wakati mambo yote yalipokuwa ya kawaida, mimi nilikuwa nakutegemea wewe. Sasa katika muda huu wa matatizo mimi siwezi kukusaliti. Nina harufu mbaya. Sina nasaba ya kiungwana. Mimi ni mweusi. Niache niende peponi ili harufu yangu ikafanywe kuwa nzuri na rangi yangu 190

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 190

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

ikafanywe nyeupe. Wallahi sitakuacha wewe. Ngoja damu yangu ichanganyike na damu yako.” Alipopata ruhusa ya kushiriki katika mapigano aliwashambulia maadui huku akisema: “Waache waovu wayaone mashambulizi ya simba hawa. Ninailinda ile Familia Takatifu na nategemea malipo kutoka kwa Mwenyezi Mungu tu.” Baada alipokwisha kuuliwa, Imam Husein  alisimama kando ya maiti yake na akasema: “Mwenyezi Mungu amrehemu, na amfufue pamoja na Muhammad na kizazi cha Muhammad (amani iwe juu yao).” Miongoni mwa askari wa Imam Husein, alikuwepo mvulana mwenye umri wa miaka kumi na moja. Baba yake alikuwa amekwisha kuuliwa. Kijana huyo akaomba ruksa ya kushiriki katika kupigana. Imam alikataa kumpa ruhusa na akasema kwamba baba yake ameuawa tayari, huenda mama yake asingependa yeye ajihatarishe kwa jukumu hilo. Mvulana huyo akasema kwamba ilikuwa ni mama yake ndiye aliyemtaka yeye ajiunge kwenye mapambano. Kijana huyo alipouawa, kichwa chake kilitupiwa kwenye vikosi vya Imam Husein. Mama yake alikiokota, akakifuta damu na akakirusha kumtupia askari wa adui. Akarudi kule kambini, akachukua kiguzo cha hema na akaenda kwenye vikosi vya maadui, huku akisema: “Mimi ni mwanamke mzee niliyeachwa huru, lakini nitawashambulieni kuwalinda watoto wa Fatimah (binti kipenzi cha Mtukufu Mtume wa Uislamu).” Wakati Imam Husein  alipomuona mtumishi huyu wa kike jasiri, aliomba achukuliwe na arudishwe nyuma. Wengine wengi walipigana kishujaa, wakisoma beti za ushujaa. Walikuwa wanajifaharisha kwa kutoa maisha yao kwa ajili ya mjukuu wa Mtukufu Mtume . Miongoni mwa vikosi vya Imam Husein  alikuwemo Amr alAzadi. Yeye alitoka kwenda kupigana na adui akisema: 191

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 191

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

“Ewe nafsi yangu, leo utarejea kwa Mola Wako Mwingi wa rehema; Utakwenda kwa heshima na faraja; Leo utalipwa kwa ajili ya matendo yako mema. Makosa ambayo uliyatenda zamani, ambayo yamewekwa kumbukumbu kwa Mwenyezi Mungu, Mfidiaji, Leo yatafutwa na kusamehewa.” Khalid, mtoto wa mfiadini huyu naye alikuwa miongoni mwa vikosi vya Imam Husein . Aliltoka kwenda kupigana na adui huku akisema: “Watoto wa Qahtaah wanastahimilia kifo kwa uvumilivu kabisa, Ili tuweze kupata radhi za Mwenyezi Mungu nzuri, Ambaye ni Mtukufu na Mwenye Nguvu na enzi na ambaye hukumu Yake ni ya mwisho, Baba yangu, sasa umetulia ndani ya Pepo.” Miongoni mwa vikosi vya Imam Husein  alikuwemo Sa’d bin Hanzalah. Yeye alitoka kwenda kupigana na adui akisema: “Kabiliana na panga hizo na mikuki kwa utulivu kabisa Onyesha subira katika kukabiliana nao ili uweze kuingia Peponi. Kwa ajili ya starehe tupilia mbali subira; Na katika kutafuta rehma za Mungu basi itamani hiyo subira.” Kutoka miongoni mwa wapiganaji wa Husein, Zuhayr alitokeza na akapigapiga bega la Husein na kusema: “Tokeza mbele kwa ukakamavu, ewe kiongozi uliyeongozwa kwa haki, 192

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 192

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kwani leo hii utakutana na babu yako, Mtume, Na Hasan na Ali waliothibitishwa, Na yule kijana jasiri, shujaa anayejulikana kuwa na mbawa mbili, Na simba wa Mungu, Shahidi anayeishi milele.” Vilevile aliongeza kusema: “Ewe Husein, tokeza mbele kwa ukakamavu kwani leo hii utakutana na Ahmad, Na baba yako mtukuka, Ali, yule mkarimu, Na yule kama mwezi, Hasan wa bahati kamilifu, Na ami yako kiongozi jasiri mkubwa, Na Hamza simba wa Mwenyezi Mungu. Ndani ya Pepo utapaa juu kabisa.” Kutoka miongoni mwa wapiganaji wa Husein, Naafi‘, wakati akiwashambulia maadui alisema: “Mimi ni wa kutoka Yemen, mchunga ngamia, Dini yangu ni ile ya Husein na Ali. Kama nitauawa leo hii, Hilo litakuwa ndilo nililotaka Na kukusudia, na nitalipwa thawabu kwa kitendo changu hicho. Mwanawe, Ali ibn Husein alikuwemo vilevile katika vikosi vya Imam Husein. Yeye alisema: “Mimi ni Aliibn Husein ibn Ali Sisi na ile Nyumba ya Allah tupo karibu sana na Mtume.” 193

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 193

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mpwawe Imam Husein, Qaasim alisema: “Kama hamnijui mimi, basi mimi ni kibwana wa familia bora ya Hasan, Na mjukuu wa Mtukufu Mtume” Muhammad bin Abdullah bin Ja’far alisema: “Namlalamikia Mungu juu ya ukatili Wa watu mafidhuli katika utendaji wao wa uharibifu. Wameyabadili mafundisho ya Qur‘ani. Na yaliyofunuliwa na sheria za wazi. Wamedhihirisha udanganyifu uliochanganyika na upinzani.” Ndugu yake Imam Husein, bwana Abbas alisema: “Nitakuwa daima nailinda dini yangu Na yule Imam wa kweli kabisa hasa Kijana kibwana, wa yule Mtume halisi na muaminifu.” Vilevile aliongeza kusema: “Ewe nafsi, usiwahofie wasioamini hawa Na kuwa na furaha kwa rehma ya Mwenyezi Mungu Sambamba na Mtume mtukufu kabisa.” Kinyume chake, mtu mmoja kutoka kwenye jeshi la maadui akarusha mshale kumlenga mtoto mdogo anayenyonya akiwa mikononi mwa baba yake, Imam ! Kuna mtoto mwingine aliyeuawa wakati alipokuwa ana upanga mkononi mwake, mbele ya macho ya mama yake. Tunashangaa kwamba walimuuwa kwa sababu hakutoa kiapo cha utii kwa Khalifa wao au vipi! 194

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 194

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Ulikuwa ni ukatili na unyama kiasi gani kwamba waliwakamata mabinti wa Mtukufu Mtume , wakawachukua na kuwapeleka kutoka Karbala hadi Kufah na kutoka hapo Kufah hadi Syria, wakawaburuza hadi kwenye nyumba ya Gavana hapo Kufah na kwenye baraza ya Khalifa huko Damascus Syria, na wakawafanya wasimame mahali palipotengwa maalum kwa ajili ya mateka, kwa sababu waliwataka wao watoe kiapo cha utii kwa Khalifa! Kwa nini walifanya makosa yote haya na vitendo vingine vya kikatili? Kwa nini vikosi vya majeshi ya Khalifa vikayachoma moto mahema ya kizazi cha Mtukufu Mtume? Kwa nini walikikanyaga kifua na mgongo wa Imam chini ya kwato za farasi wao? Kwa nini waliuacha mwili wake na miili ya jamaa zake na wafuasi wake ikiwa imelala uwanjani bila kuzikwa? Kwa nini walikata vichwa vyao na kwa nini wakavigawanya miongoni mwao, na kwanini wakavibeba kwenye mikuki yao? Walifanya yote hayo ili kumridhisha Ibn Ziyad juu ya utii na uaminifu wao kwake. Mshairi wao akasema: “Fikisha kwa Ubaydullah, kama ukikutana naye, mimi ni mtiifu kwa Khalifa na ninatafuta fadhila za Ibn Ziyad.” Waliyafanya yote haya ili kupata radhi za Khalifa na gavana wake. Ndio maana walikuwa wakiimba mbele ya nyumba yake na kujisifu juu ya vitendo vyao hivyo. Khuuli alimwambia mke wake: “Nimeleta tunu isiyo na kifani kwa ajili yako. Hii hapa. Ni kichwa cha Husein.” Kwa ufupi ni kwamba, majeshi ya Imam Husein  yalikuwa yakipigana ili kupata radhi za Mwenyezi Mungu na Mtume Wake na kupata malipo ya thawabu kwa ajili ya Akhera. Ambapo majeshi ya Khalifa yalipigana kwa ajili ya kupata manufaa ya kidunia na kumfurahisha Yazid na Ibn Ziyad. 195

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 195

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Khalifa huyo kwa kweli alifanya mengi mno kuwafurahisha vikaragosi wake wanaojipendekeza kwake. Aliidhinisha kiasi cha dinari milioni moja kwa Ibn Ziyad na akaongeza pensheni za watu wa Kufah. Kwa nini Khalifa huyo alifanya hivyo? Kwa nini aliyagonga gonga meno ya Abuu Abdillah, Imam Husein  kwa kifimbo chake? Kwa nini alikitembeza kichwa cha Imam Husein humo Damascus kwa muda wa siku tatu? Kwa nini aliamuru kibebwe na kitembezwe kutoka sehemu moja kwenda nyingine. Maneno yake na vitendo vyake vinausaliti na kuudhihirisha uadui wake wa kina dhidi ya familia ya Mtume . Bibi yake hakupasua tumbo la Hamza  kule Uhud na akayatafuna maini yake? Je, babu yake hakuchoma mkuki kwenye taya la Hamza? Halis, chifu wa kinegro (mweusi) alimuona akifanya hivyo na akasema: “Tazama, Ewe Bani Kinaanah, jinsi huyu chifu wa kikuraishi anavyomfanya binamu yake mwenyewe!” Hivi babu yake, ambaye ni Abu Sufyan, hakusema wakati wa kipindi cha Uthman na mbele yake huyo Uthman: “Enyi Bani Umayyah, ukamateni Ukhalifa kama mpira. Siku zote hizi nilikuwa natarajia kwamba mtakuja kuupata na kuwa nao na kuurithisha kwa watoto wenu.” Je, sio ukweli kwamba majeshi ya baba yake, Muawiyah, chini ya ukamanda wa Ibn Artaat waliwauwa Waislamu 30,000, wakachoma nyumba zao na wakawauwa wale watoto wawili wa Ubaydullah bin Abbas kwa kuwachinja kwa kisu? Kafiri huyu Yazid alikuwa anafuata nyayo za babu yake, bibi yake na baba yake. Matokeo ya Baada ya Shahada ya Imam Husein  .

196

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 196

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Vikosi vya majeshi ya Khalifa katili, dhalimu Yazid viliuwa dhuria ya Mtukufu Mtume  wa Uislamu na kuikatakata miili ya maiti zao. Waliwachukua mateka wale waliookoka kifo na wakawapeleka kutoka mahali pamoja hadi pengine. Yote haya yalitokea ndani ya utambuzi na mbele ya macho ya Waislamu. Maovu haya mabaya ya kutisha yalitokea huko Karbala, Kufah na Syria ndani ya kipindi kisichozidi miezi miwili baada ya tarehe na siku Imam Husein aliyoondoka Makkah, mnamo mwezi 8 Dhil-Hijjah ya mwaka wa 60 Hijiriya. Kwa kurejea kwa mahujaji majumbani kwao, habari za uasi wa Imam Husein dhidi ya Khalifa zilifika sehemu za mbali kabisa. Bila shaka baada ya hapo Waislamu walikuwa wakidadisi juu ya taarifa zaidi. Walipigwa na butwa la mshituko walipofikiwa na taarifa za msiba mmoja baada ya mwingine. Walivunjika moyo na kuhuzunika vibaya sana. Tanzia hiyo ilimshitusha kila Muislamu, ambaye alipokea taarifa zinazoihusu. Iliamsha mayowe na vilio hata katika nyumba ya Yazid mwenyewe. Msiba huo ulisababisha hasira kwenye baraza lake na ndani ya msikiti wake. Kufuatia msiba wa Karbala, Waislam kwa ujumla waligawanyika katika sehemu au makundi mawili: Kundi moja lilikusanyika karibu na bendera ya Khalifa. Utiifu wao haukuathiriwa na matukio ya mauwaji ya dhuria wa Mtukufu Mtume , kunajisiwa utukufu wa Madina na kutupiwa makombora al-Ka’ba. Matukio haya yalizidisha tu ufidhuli na ukorofi wao. Kulikuwa na kundi jingine ambalo lilipoteza imani kwenye Ukhalifa huo. Lilikishutumu kitendo cha khalifa na wafuasi wake na likaasi dhidi yao. Kundi hili lilijumuisha pamoja na watu wa Madina na wengine ambao walisimama na kuasi dhidi ya Ukhalifa wakati wa kadhia za Harrah na kadhalika. 197

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 197

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Hili kundi lililoasi dhidi ya Khalifa lilijumuisha pamoja na baadhi ya wafuasi wa Familia Tukufu vilevile. Harakati yao ilianza kwa kusimama kwa Imam Husein . Zuhayr bin Qayn alikuwa mfuasi wa Uthman. Kufuatia mkutano wake na Imam Husein akageuka kuwa mfuasi wake. Hurr ibn Yazid ar-Riyaahi, kamanda wa vikosi vya Khalifa alitambua kosa lake, akajiunga na Imam na akafa Shahidi akimtetea Imam. Watu hawa walitambua kwamba ile sera ya aliyekuwa khalifa wa wakati huo haikuwa ikifuata utaratibu wa Uislamu. Waliamini juu ya uhalali wa Uimamu wa Familia Tukufu ya Mtume, na walikuwa tayari kukubali sheria ya Uislamu iliyoshushwa kwa Mtukufu Mtume  na kuwekwa mikononi mwa Maimam wa Familia Tukufu , ambao waliirithi kizazi baada ya kizazi. Sasa ikawa inawezekana kuilingania upya. Jukumu hili lilichukuliwa na hao Maimam . Imam as-Sajjad alikuwa ndiye wa kwanza kusafisha njia kwa ajili ya hilo akiwa kwenye kitanda cha ugojwa wake wa mwisho. Imam Sajjad Alikabidhi Vitu vya Urithi wa Kiutume kwa Mwanawe, Imam al-Baqir Katika Njia Mashuhuri Kabisa Wakati wa kifo chake ulipokaribia, Imam Sajjad, Ali Ibnul Husein  alitoa sanduku alilokuwa nalo na akamtaka mwanawe, Muhammad Baqir kulichukua na kulimiliki. Lilibebwa na watu wane. Kufuatia kifo chake, kaka zake walidai sanduku hilo. Imam al-Baqir akawaambia: “Hamna chochote kwa ajili yenu ndani yake. Mngekuwa na chochote chenu basi asingenikabidhi mimi. Sanduku hilo lina silaha za Mtukufu Mtume  tu basi.” Katika wakati wake wa mwisho, Imam Sajjad  aliwatazama wanawe, ambao walikuwa wamekusanyika hapo pembeni yake, na kisha akizungumza na mwanawe Muhammad, alimwambia achukue 198

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 198

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

hilo sanduku hadi nyumbani kwake. Akaongezea kusema: “Hamna fedha ndani yake; bali hilo limejaa elimu.” Alikuwa ni Imam Sajjad  tu peke yake aliyefanya onyesho hili la makusudi la kukabidhi vitabu hivyo. Hakuna Imam mwingine wa kabla yake au aliyekuja baada yake ambaye alifanya udhihirisho kama huo. Lendo lilikuwa ni kuandaa hali ya mazingira yanayofaa kwa ajili ya Imam Muhammad Baqir  kufikisha kwa watu kanuni na sheria za Uislamu alizorithi kutoka kwa Mtukufu Mtume . Aliwapinga wale waliokuwa wanatoa hukumu zao binafsi juu ya mas’ala za kidini. Hakam bin Utaybah alikuwa mmoja wao. Wakati mmoja walihitilafiana na Imam katika baadhi ya mas’ala. Imam  akamtuma mwanae, as-Sadiq  kutoa kile Kitabu Kikuu. Alilitafuta suala hilo katika kitabu hicho na akasema: “Huu ni mwandiko wa mkono wa Imam Ali . Yaliyomo humu ndani ya kitabu hiki ni maudhui aliyosomewa imla na Mtume . Wewe Salma na Abuu a-Miqdam mnaweza kwenda mahali popote katika ulimwengu huu, lakini hamuwezi kukuta elimu ya kuaminika kuliko ile iliyopo kwa watu ambao Jibril alikuwa akishuka kwao.” Hivyo Imam Muhammad al-Baqir  alikuwa ndiye Imam wa kwanza kuwaonyesha watu vile vitabu alivyorithi kutoka kwa babu yake, Imam Ali  vilivyokuwa na mambo yaliyosomwa imla kwake na Mtukufu Mtume . Imam al-Baqir aliwasomea baadhi ya watu mambo kutoka kwenye vitabu hivyo. Alifuatiwa na Imam Ja’far as-Sadiq  ambaye mara kwa mara alivirejea vitabu hivi na akaelezea jinsi vilivyokusanywa. Alisema kwamba vilikuwa na kila kitu ndani yake ambacho kilihitajika, hata adhabu ya kumkwaruza mtu. Wakati wakifanya hivyo, Maimam waligongana na madhehebu ya Makhalifa ambayo katika tafsiri na ufafanuzi wa kanuni na sheria, zaidi sana walitegemea juu ya maamuzi binafsi na analojia 199

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 199

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

yaani ufananishaji na mambo yaliyopita, ambapo wao Maimam  kama walivyosema waziwazi, walitegemea katika kile alichokisema Mtukufu Mtume . Imam Sadiq  amesema: “Mimi ninasema kile alichokisema baba yangu; baba yangu alisema kile alichokisema babu yangu; babu alisema aliyoyasema Husein; Husein alisema yale aliyoyasema Hasan; Hasan alisema aliyoyasema Amirul-Mu’minina Ali; Ali alisema aliyoyasema Mtukufu Mtume; naye Mtume alisema yaliyosemwa na Mwenyezi Mungu.” Kufuatia kifo cha Kishahidi cha Husein baadhi ya Waislamu waliikana madhehebu ya Makhalifa, wakitambua kwamba ilikuwa batili na ya uongo. Kwa vile sasa walikuwa wanapenda sana kusikiliza maoni ya Familia hiyo Tukufu, Maimamu walikuwa na uwezo wa kuwaongoza na kuwaeleza kwamba ile madhehebu ya Makhalifa ilikuwa ikitegemea maamuzi binafsi katika mas’ala ya kidini, ambapo hiyo Familia tukufu ilikuwa ikiwasilisha kile Mwenyezi Mungu na Mtume Wake walichosema. Baada ya kuujua ukweli huu, kwa kawaida Mwislamu atakuwa yuko tayari kukubali na kupokea kile walicholingania hao Maimam watukufu. Hivyo baadhi ya watu mmoja mmoja walianza kuwafuata kulingana na kanuni za sheria ya Kiislamu. Polepole idadi ya watu kama hao ikaongezeka na makundi ya watu wenye ufahamu yalitengenezeka kwa msingi wa elimu sahihi ya Uislamu. Kwa kuwa watu hawa walihitajia wa kuwaongoza, Maimam waliteua mawakala wawakilishi wao ambao waliwaongoza watu na kukusanya mapato yaliyostahili kutoka kwao. Watu kwa kawaida waliwasiliana na mawakala hao, na pale ilipowezekana walikutana na Maimamu wao pia. Kwa nyongeza ya hayo, mara kwa mara Maimam hao, tangu wakati wa Imam Muhammad al-Baqir, walipata fursa ya kuunda duru 200

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 200

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

za masomo zilizohudhuriwa na baadhi ya watu bora wa zama zao. Katika duru hizi, Maimamu walikuwa na mazoea ya kuzungumza kuhusu Mtukufu Mtume, wakasimulia riwaya kutoka kwenye Jaami‘ah ya Imam Ali  na kufafanua kanuni za kisheria, wakati mwingine wakizithibitisha kwa mamlaka. Duru hizi za masomo zilipanuka katika zama za Imam Sadiq . Idadi ya wanafunzi wake inasemekana kuwa ni 4,000. Wanafunzi wa Maimamu walikuwa wakinakili hadithi zilizosimuliwa kwao katika makala ndogondogo zilizoitwa ‘Usuul.’ Waliendelea kufanya hivyo hadi wakati wa Mahdi, Imam wa kumi na mbili wa Familia tukufu ya Mtume, ambaye aliingia ghaibuni na kufichwa machoni mwa watu. Aliwaelekeza Shi’ah wake popote walipokuwa, kupeleka maswali yao wakati wa kuwa yeye hayupo, kwenda kwa wawakilishi wake ambao majina yao yalikuwa kama yafuatavyo: i.

Uthman bin Sa‘id al-Amrii

ii. Muhammad bin Uthman bin Sa‘id al-Umarii iii. Abul Qaasim Husein bin Ruuh iv. Abul Hasan Ali bin Muhammad al Sammarii Hawa waliendelea kumuwakilisha Imam wa kumi na mbili kwa takriban miaka 70. Wao walitenda kazi yao baina ya Imam na wafuasi wake mpaka hao wafuasi wakawa wamezoea kuwasiliana na hao wawakilishi wake wenyewe tu. Al-Kulaynii alikusanya kitabu cha kiensaiklopedia kilichobeba hadithi za madhehebu ya Ahlul-Bayt . Alikiita al-Kaafi na akaunganisha ndani yake sehemu kubwa ya zile makala zilizokuwa maarufu na kujulikana sana ambazo zilikusanywa na wahitimu wa madhehebu hii. Kwa kitabu hiki, zama mpya ya ukusanyaji wa hadithi ikaanza. 201

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 201

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Baada ya kuuwawa Shahidi Imam Husein , Maimamu waliokuja kufuatia baadae walifanya juhudi zao za hali ya juu kurejesha tafsiri sahihi ya Uislamu. Polepole wakarejesha kila sheria na kila mafundisho ya dini. Mpaka mwisho wa kipindi hiki kazi ya kuchuja maandiko sahihi na ya kweli kutoka kwenye yaliyogeuzwa na ya uwongo ilikamilizwa. Ukusanyaji wa Sunnah (hadithi za Mtume) katika makala madogodogo na majuzuu makubwa vilevile ulikamilika katika kipindi hiki. Maimamu kadhalika walifanya kila juhudi kuwaongoza watu kila mmoja binafsi. Kabla ya kupita muda mrefu, idadi kubwa ya jamii za pamoja zilikuwa zimeanzishwa. Zilijumuisha pamoja na wanachuoni ambao waliweza kufuta maoni kwenye mkusanyiko wa hadithi zilizokuwa na elimu yote kama hiyo iliyokuwa ikihitajiwa na watu. Mwishoni mwa kipindi hiki kazi ya ulinganiaji ya Maimam ilikamilika. Tunajua kwamba Mtukufu Mtume alimalizia kazi yake ya kuulingania Uislamu katika mwaka wake wa mwisho wa uhai wake, na akafariki mara tu baada ya kukamilisha kazi aliyokuwa amekabidhiwa. Kadhalika, mwishoni mwa kipindi hiki, Mwenyezi Mungu katika hekima Yake isiyo na kifani aliamuru ufichikanaji wa Imam Mahdi  kutoka kwenye macho ya watu kwa kipindi cha muda anaoujua Yeye peke Yake tu. Imam aliwaambia wafuasi wake wawafuate mafakihi wa madhehebu yao wakati wa ghaibu yake na akasema wao wanamuwakilisha yeye. Kwa tukio hili, zama za ghaibu kubwa ya Imam Mahdi  zilianza. Kuanzia hapo, mafakihi wa madhehebu ya Maimamu  wamekuwa wakimuwakilisha Imam wa zama hizi na kubeba jukumu la kuulingania Uislamu.

202

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 202

3/1/2016 12:46:59 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Mafakihi (Wanasheria wa Kiislam) Wanamwakilisha Imam wa Zama Mafakihi Mujtahidi wa madhehebu ya Ahlul-Bayt  kidogo kidogo walibeba jukumu la ulinganiaji. Waliifanya kazi hii kikamilifu wakati wa kipindi cha ghaibu ndogo. Katika kipindi cha ghaibu kubwa, shughuli zao zilipanuka. Duru za Mafunzo ambazo zilikuwa zikifanyika misikitini na kwenye majumba wakati wa kipindi cha Maimamu  sasa zikageuzwa kuwa taasisi za kawaida ambazo ziliwekwa kwenye miji mikubwa. Taasisi kama hizo zilianzishwa miji mikubwa. kama za hizo zilianzishwa Baghdad katika mjini Baghdad Taasisi katika zama Sheikh Mufiid mjini na Sayyid Murtadha, zama za Sheikh Mufiid na Sayyid Murtadha, na huko Najaf katika zama na huko Najaf katika zama za Sheikh Tuusi na kadhalika, na baadaye za Sheikh Tuusi na kadhalika, na baadaye huko Karbala, Hillah, Isfahan huko Karbala, Hillah, Isfahan na Qum. na Qum. Tangu hapo wanafunzi wa masomo ya Kiislamu walimiminika

Tangu hapo wanafunzi wa masomo ya Kiislamu walimiminika kwenye kwenye taasisi hizi na kufanyia kazi aya ya Qur’ani ifuatayo: taasisi hizi na kufanyia kazi aya ya Qur’ani ifuatayo:

#sŒÎ) óΟßγtΒöθs% (#ρâ‘É‹ΨãŠÏ9uρ Ç⎯ƒÏe$!$# ’Îû (#θßγ¤)xtGuŠÏj9 ×πxÍ←!$sÛ öΝåκ÷]ÏiΒ 7πs%öÏù e≅ È ä. ⎯ÏΒ txtΡ Ÿωöθn=sù …..” “….. öΝÍκös9Î) #( þθãèy_u‘

“…..Kwa nini kisitoke kikundi katika kila kundi miongoni mwao “…..Kwa nini kisitoke kikundi katika kila kundi miongoni mwao kujifunza dini na kuwaonya watu wao watakapowarudia…..” (atkujifunza dini na kuwaonya watu wao watakapowarudia…..” Tawbah; 9:122). (at-Tawbah; 9:122). Katika taasisi hizi wanafunzi wanapatawanapata elimu kutoka kwakutoka wanachuoni Katika taasisi hizi wanafunzi elimu kwa maarufu wanaotambulika na kisha wanarudi majumbani kwenye miji wanachuoni maarufu wanaotambulika na kisha wanarudi majumbani yao kufanya kazi ya ujumbe wa Uislamu. Walikuwa wakiutumikia kwenye miji yao kufanya kazi ya ujumbe wa Uislamu. Walikuwa Uislamu kizazi baada ya kizazi. Katika kila dharura wao walipigana wakiutumikia Uislamu baadaMungu ya kizazi. dharura dhidi ya maadui wa kizazi Mwenyezi na Katika Mtumekila Wake na wao walipigana dhidi yaWalitumia, maadui wa Mungukutumia na Mtume wamewalinda Waislamu. na Mwenyezi bado wanaendelea kila silaha na inayopatikana kwao dhidi ya makafiri, waasi na wanafiki ambao Wake wamewalinda Waislamu. Walitumia, na bado wanaendelea wanatakakilakuumaliza Uislamu. Wawakilishi wa waasi Imamu kutumia silaha inayopatikana kwao dhidi yahawa makafiri, na wamekuwa ni wabeba bendera ya Uislamu baada yake. Kwa kawaida wabeba bendera wanapaswa kupigana kila vita. 203

Katika kutoa mfano, tunataja hapa chini baadhi ya juhudi zilizofanywa na Majlisi katika kutumikia ile Sunnah ya Mtume kupitia maelezo ya riwaya za Ahlul-Bayt ��. Kama tulivyokwisha kutaja, al-Kulaynii 01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 203 3/1/2016 alikuwa mwandishi wa kwanza wa ensaiklopedia wa madhehebu hii.

12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

wanafiki ambao wanataka kuumaliza Uislamu. Wawakilishi hawa wa Imamu wamekuwa ni wabeba bendera ya Uislamu baada yake. Kwa kawaida wabeba bendera wanapaswa kupigana kila vita. Katika kutoa mfano, tunataja hapa chini baadhi ya juhudi zilizofanywa na Majlisi katika kutumikia ile Sunnah ya Mtume kupitia maelezo ya riwaya za Ahlul-Bayt  Kama tulivyokwisha kutaja, al-Kulaynii alikuwa mwandishi wa kwanza wa ensaiklopedia wa madhehebu hii. Alifuatiwa na wengineo, ambao walijitolea mazingatio yao katika ukusanyaji wa baadhi ya makundi maalum ya hadithi. Sheikh Saduuq katika kitabu chake kiitwacho Man Laa Yahdhuruhul Faqih, Sheikh Tuusi katika Tahdhib yake na alIstibthaar na Sheikh Hurr al-Aamilii katika Wasaa’ilush Shi’ah walitoa uangalifu na mazingatio yao kwenye ukusanyaji ya hadithi zinazohusiana na kanuni za sheria. Hali ilikuwa hivi hadi wakati wa Allamah Majlisii. Yeye alikusanya kitabu chake mashuhuri cha kiensaiklopidia, al-Bihaar katika njia ya mwelekeo wa al-Kaafi ya al-Kulaynii na akakusanya hadithi zinazohusu maudhui zote. Allamah Majlisi aliwazidi waandishi wote wa ensaiklopedia kwa sababu katika kitabu chake alitafsiri pia na aya za Qur’ani na hadithi na akaelezea falsafa ya baadhi yao. Mbali na kitabu hiki, yeye aliandika vitabu vingine vingi juu ya maudhui kama zile za maisha ya Maimamu, itikadi za Kishi’ah na kadhalika. Idadi ya jumla ya vitabu vyake, vyote katika Kiarabu na Kiajemi vinazidi mia moja. Moja ya kazi zake bora ni kitabu chake, Mir’aatul Uquul, ambacho ni tafsiri ya al-Kaafi, ambamo ameelezea maana za maneno, ameelezea falsafa ya baadhi ya hadithi maalum na ametoa maelezo juu ya kila hadithi kuhusiana na usahihi na utegemewaji wake kulingana na kanuni zilizowekwa na muhadithina tangu zama za Allamah Hilli, na Ibn Tauus. Katika baadhi ya mas’ala yeye amehitilafiana na watangulizi wake. Kwa mfano maoni yake juu ya 204

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 204

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

baadhi ya hadithi ni: “Kwa kawaida inachukuliwa kwamba ni dhaifu, lakini ni sahihi kwa mujibu wangu mimi.” Au “Ni ya kuaminika kwa maoni yangu.” Akielezea njia na sababu ya kwa nini aliandika kitabu hiki, yeye anasema katika dibaji yake: “Wakati nilipokuwa nikifundisha vitabu vya hadithi, nilikuwa nikiandika maelezo ya pembezoni juu ya hadithi hizo. Nilipohofia kwamba zinaweza kupotea, nikaanza kuzikusanya licha ya kuwa na mishughuliko mingine. Nilianza na al-Kaafi cha Muhammad bin Ya‘qub al-Kulaynii, ambacho ndio kipana chenye mambo mengi zaidi na bora zaidi katika vitabu vya Shi’ah. Nimeamua kujiwekea mipaka mwenyewe kutaja tu yale mambo muhimu zaidi kuhusu Asnaad (nyororo za wasimulizi zilizotangulizwa kwenye riwaya) ambazo ndio msingi wa hadithi yenyewe, na kuyaelezea yale maneno magumu na vifungu vigumu pia. Nakusudia kutaja yale ambayo wafasiri wengine wameyasema, na yale niliyoyasikia kwa walimu wakiyasema, bila kutaja majina yao. “Sababu nyingine iliyonishawishi kukusanya kitabu hiki ni maombi ya mwanangu mpendwa kabisa, Muhammad Sadiq. Kwa kuwa ni mtoto mwenye uwezo na mchapakazi, maombi yake yalibidi yakubaliwe. Nataraji kwamba, endapo kama nitafariki nikiiacha kazi hii haijakamilika, yeye atakuwa na uwezo wa kuikamilisha.” (Lakini mtoto alifariki katika uhai wa baba yake). Hii inaonyesha kwamba ‘Mir ‘atul-Uquul’ ni mukhtasari wa tafsiri au maelezo yaliyokuwa yameandikwa hadi wakati wa Allamah Majlisii, ambamo yeye aliongeza matokeo ya utafiti wake mwenyewe. Kama alivyokuwa mwenyewe amesema, alikusudia kukamilisha kitabu chake chenye juzuu kumi na mbili. Tarehe zilizopo mwishoni mwa juzuu hizo zinaashiria kwamba juzuu za mwishoni ndizo zilikusanywa kwanza, na zile za mwanzo zikakusanywa baadae. 205

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 205

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Maelezo ya nyongeza yaliyoko mwishoni mwa KitaabutTawhiid ni kama yafuatavyo: Maelezo haya katika KitaabutTawhiid cha al-Kaafi yalikamilishwa na Muhammad Baaqir ibn Muhammad Taqii ambaye anajulikana kwa jina la al-Majlisii mnamo mwezi 7 Rabi‘uth Thaanii, 1098 A.H.” uswada wa asili wa juzuu hii katika mwandiko wa M mwandishi unapatikana katika Maktaba ya al-Mashad alRadhavi (Mashhadi, Iran).

ii. Maelezo ya nyongeza yaliyoko mwishoni mwa KitaabulHujjah ni kama ifuatavyo: “Hapa ndio mwisho wa yale niliyokusudia kuyanakili kutoka kwenye Kitaab al-Maqaatil, na kwa haya ndio juzuu ya pili ya Mir‘atul-Uquul inafikia mwisho. Katika juzuu hii nimekusanya maelezo kadhaa tofauti niliyoyafanya mimi hapo kabla pamoja na nyongeza. Maelezo haya yameunganishwa na waandishi wengine wa zama zangu katika vitabu vyao na wameyapitisha kama ni yao wenyewe. Rabi’uth Thaanii, 1100 A.H.” iii. Maelezo ya nyongeza yaliyoko mwishoni mwa juzuu ya tatu ni kama ifuatavyo: “Licha ya kuwa na mishughuliko na mihangaiko, ukusanyaji wa maelezo haya ulikamilika katika siku za mwishoni mwa mwezi wa Rajab, 1102 A.H.” Nakala ya juzuu hii katika mwandiko wa mwandishi unapatikana katika Maktaba Kuu ya Chuo Kikuu cha Tehran. Namba yake ni 1142. iv. Mwishoni mwa Babudh-Dhunuub yamo maelezo haya yafuatayo: “Huu ndio mwisho wa sehemu hii ya Mir‘atul Uquul cha Muhammad Baqir ibn Muhammad Taqii, 10 Jamadi ul Ulaa, 1106 A.H.”

206

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 206

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Maelezo ya nyongeza yaliyoko mwishoni mwa KitaabulKuufr ni kama ifuatavyo: Maelezo haya yalikamilishwa kwa rehma za Allah mnamo mwezi 23 Safar, 1109 A.H.”

Nakala ya juzuu hii katika mwandiko wa mwandishi unapatikana katika Maktaba Kuu ya Chuo Kikuu cha Tehran. Namba yake ni 1143. Aliendelea na mtindo huo huo wa sherehe yake juu ya hadithi mpaka mwishoni mwa mlango wa Babud-Du’aa lir-Rizq. Baada ya hapo alitoa maelezo mafupi kabisa tu. Wakati mwingine anasema tu: “Hadithi ya kwanza ni ya kweli; hii ya pili ni dhaifu.” Mara chache huwa anaongeza maelezo machache, lakini sherehe iliyochanganuliwa ni nadra sana. Maandishi na sherehe mpaka hatua hii yamechukua takriban juzuu mbili za toleo la lithografia. Sehemu nane zilizobakia za hayo maandishi zimechukua juzuu mbili nyingine. Alianza sherehe yake juu ya Kitaabut-Tahaarat kwa maelezo yafuatayo: “Hii ni juzuu ya tano juu ya….. iliyoandikwa na…..” Alimazia ‘Kitabus-Salaat’ akisema: “Huu ndio mwisho wa maelezo yangu juu ya kitabu ….. ambayo nimeyatoa haraka haraka kwa sababu ya mishughuliko.” Alimalizia Kitabul Hajj kwa maelezo yafuatayo: “Kimekamilika katika mwezi wa Jamaadi’ul Ulaa 1089 A.H.” Alikianza “Kitabur Rawdhah” kwa kusema: “Hii ni juzuu ya kumi na mbili ya Mir’at al-Uquul kilichoandikwa na…..” Mwishoni mwa kitabu chote yeye alisema: “Uandishi wa makaratasi haya ulikamilishwa na ….. katika usiku wa Al-khamisi, mwezi 8 Rajab, 1076 A.H. Nimeyaandika kwa haraka kwa sababu nilikuwa na shughuli mbalimbali ikiwa ni pamoja na uandishi wa baadhi ya vitabu vingine. Inatarajiwa kwamba ndugu zangu katika imani 207

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 207

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

watakuwa waadilifu katika ukosoaji wa kitabu hiki na hawatafanya haraka kukikataa bila ya mantiki yoyote.” Kutokana na hayo hapo juu, tunafikia uamuzi kwamba alikuwa akiandika maelezo ya pembezoni juu ya al-Kaafi katika wakati uleule alipokuwa akikifundisha kwa wanafunzi wake. Halafu akaanza kuyakusanya na kuyapanga huku akiweka nyongeza. Alikamilisha sehemu ya kwanza ya kitabu hiki mnamo mwaka wa 1098 A.H. na akaendelea kukifanyia kazi hadi 1109 A.H. wakati alipofariki dunia, akiyaacha maelezo yake juu ya sehemu ya kitabu iliyokuwa imebakia kama yalivyokuwa yameandikwa mwazoni. Hiyo ndio sababu ya kwa nini ni mafupi sana. Tarehe za juzuu ya mwishoni ni zile ambazo ni za uandishi wa asili wa mwanzoni kabisa. – Allamah Majlisii aliandika Mir’atulUquul katika wakati ambapo alikuwa ameshughulishwa na kazi nyingine za uandishi pia. Alijitolea muda wake mwingi katika kitabu hiki, al-Bihaar, Juzuu ya 5 ambayo ilikamilika mwezi wa Ramadhan, 1077 A.H. na mwezi 11 Shawwaal, 1077 A.H. Aliendelea kuikusanya al-Bihaar mpaka kwenye mwaka wa mwisho wa uhai wake. Wakati wa kipindi hicho hicho, yeye aliandika idadi kadhaa ya vitabu vingine pia. Aidha, alijitolea muda wake mwingi katika kufundisha vilevile. Idadi ya wanafunzi wake ilikuwa takriban ni wanafunzi 1000. Shughuli zake nyingine zilijumuisha uongozaji wa swala za Ijumaa na nyinginezo za jamaa, kutoa hotuba katika msikiti wake, kuandika majibu juu ya maswali ya kidini aliyoulizwa yeye, kutoa misaada kwa masikini wenye haja, kuwahimiza watu kutenda mema na kuwakataza kutenda maovu (alibomoa sanamu la ki-Hindu) na shughuli nyinginezo kadhaa ambazo alizifanya katika wadhifa wake wa Sheikhul Islam katika mji mkuu wa nchi. Zaidi ya hayo, yeye alisimamia mambo ya Dola wakati wa utawala wa Sultani Husayn Safawi. Kwa kufariki kwake 208

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 208

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

mnamo mwaka wa 1111 A.H. usimamiaji wa mambo ya uongozi wa nchi yalivurugika na utawala wa Sultani Husayn ukafikia mwisho. Haya ni maelezo mafupi juu ya huduma zilizotolewa na Allamah Majlisii kwenye Uislamu na kwa Waislamu. Kutokana na uchache wa nafasi hatuwezi kuzama kwa kirefu kwenye utumishi wake bali tunajiridhisha wenyewe na kunakili maelezo ya hali ya kisomi ya wakati wake. Kuna mfanano wa ajabu, usio kifani kati ya hali zile na hizi zilizopo katika nyakati zetu hizi wenyewe. Kufanana Kati ya Zama za al-Majlisii na Zama Zetu Hizi Katika utangulizi wa Mir’atul Uquul, Allamah Majlisii anasema: “Tunakuta kwamba watu wa nyakati zetu hizi wana maoni mbalimbali na mielekeo mbalimbali. Ujinga umewapeleka kwenye pande tofauti na sababu tofauti zimewaongozea kwenye upotofu. Baadhi yao wametwaa maoni ya wasioamini (makafiri) katika sheria tukufu za Mwenyezi Mungu. Wameupa mfumo wao wa uwongo jina la hikmah (falsafa, kwa maana ya hekima). Wanawatazama wale ambao hapo kabla wameathiriwa na mkanganyiko huu na upofu na kuwachukulia kama ndio viongozi na Maimamu wao. Ni marafiki wa wale wanaowaunga mkono, na ni maadui wa wale wanaowapinga hao viongozi wao. Wanafuata nyayo zao na kufanya takriban kila juhudi zao kuwakashifu wanaopingana na maoni na mawazo yao. Wanafanya kila linalowezekana kuficha riwaya za Maimamu waongofu  walioongozwa sawasawa na kujaribu kuzima nuru yao, lakini Mwenyezi Mungu ataikamilisha nuru yao, ingawa wasioamini wachukie kwa kiasi chochote kile. Kuna wengine ambao wanawafuata wale watu wa bidaa, wazushi, wale wanaoitwa watu wa eti ni washika maadili na wachaji wa kiirfani (masufii). Hawa ndio watu ambao siku zote 209

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 209

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

watateseka katika dunia hii na ile ya akhera. Hawa kazi yao kubwa ni kukosoa sheria za kidini, kugeuza na kubadili yale mafundisho sahihi na ya kweli na kuongeza uzushi kwenye desturi na matendo ya kidini.â&#x20AC;? Allamah Majlisii analalamikia ule uasi wa kidini na makosa ya watu wa zama zake mwenyewe, na anasema kwamba wao wanaiita ile falsafa ya Kigiriki kuwa ni hekima ya kimungu, na wanauelezea usufi kama ni ushika maadili na kujinyima. Anasema kwamba walianzisha bidaa, mawazo na vitendo potovu, na wakawatenga Waislamu na elimu za Kiislamu zilizowafikia kutoka kwa Mtukufu Mtume na familia yake ď &#x2020;. Kama hali ilikuwa hivi kwa wakati ule, tuseme nini kuhusu zama zetu wenyewe ambapo mambo yamekuwa mabaya zaidi. AlMajlisii analalamika kuhusu kile kilichoitwa falsafa ya Kiislamu na Uislamu wa imani ya kitafkira. Wenzetu wa zama zetu hizi wameongezea humo na demokrasia ya Kiislamu, usoshalisti wa Kiislamu na hivi karibuni katika baadhi ya nchi fulani kuna pia Uislamu wa Kimarekani na ule wa ki-Marxi. Sio hivyo tu, baadhi ya watu wamejaribu kutafuta msaada wa kuungwa mkono katika vitabu vya Kiislamu juu ya nadharia kama hizo za kimagharibi kama ile ya Udarwinisti (Darwinism), nadharia za udodosi nafsi za Freud na Uislamu wa falsafa ya kwamba dunia haina mantiki na kwamba binadamu yu pekee na huru, mwenye kuwajibika kwa vitendo vyake (Islamic existentialism) ya Satre. Tunatamani wenzetu wa zama zetu hizi wangetosheka tu na mambo ya kijinga kama hayo. Lakini wamekwenda hatua moja mbele zaidi na wameanzisha na kuingiza katika mawazo ya kikristo na kiyahudi, hasa kwenye Uislamu kwa kutarjum na kutafsiri vitabu vya mustashriki ambavyo lengo lake hasa ni kula njama dhidi ya Uislamu na kuchafua sifa zake bainifu kwa sura ya kinafiki ya 210

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 210

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

kuwasilisha ukweli kuhusu Uislamu, Mtume wake, Kitabu chake na watu wake mashuhuri na maarufu. Kilicho kibaya zaidi bado ni kwamba hao maadui wa Uislamu wametumia mbinu zao wenyewe kuwafanya wale watu waliosomeshwa katika taasisi zao wenyewe wawe maarufu miongoni mwa jamii za Waislamu. Matokeo yake ni kwamba watu hawa wamekuwa ndio viongozi wa fikra na mawazo katika nchi za Kiislamu. Wamekuwa wakakamavu wa kutosha sio tu katika kuwashambulia na kuwakosoa wale Mabingwa wa zamani wa Uislamu kama Allamah Majlisii, bali pia wanazungumza kwa ushushaji hadhi kabisa wa matukufu yaliyopo kwa sasa. Hivyo wamefanikiwa katika kuwafarakanisha na kuwatenganisha Waislamu na wale watetezi na walinzi wa kweli wa dini na imani yao. Hao Mustashriki na wanafunzi wao wanawapa vijana wa Kiislamu tafsiri ya ki-Ulaya ya Uislamu badala ya ule uliolinganiwa na Mtukufu Mtume wa Mwisho. Kulingana na wao hao, Uislamu ni jambo la kawaida na harakati tu ya kurekebisha jamii ya mwanadamu. Wanawataka Waislamu wasahau yote kuhusu msimamo usioeleweka na wa kidhanifu (metaphysical) wa Uislamu. Kwa bahati mbaya wamepata mafanikio ya kustaajabisha katika kuendeleza mpango wao kwa kutumia mbinu mbalimbali. Kilicho cha bahati mbaya sana ni kwamba taasisi zetu za kidini hazitoi mazingatio ya kutosha katika ufundishaji wa mafundisho, kanuni, wasifu wa Mtukufu Mtume na Maimam, fasihi ya Kiislamu na ufafanuzi wa Qurâ&#x20AC;&#x2122;ani. Hawajitolei muda wao mwingi kwenye hadithi zinazohusu masomo ya maudhui hizi kama vile wanavyotumia muda katika zile hadithi zinazohusiana na kanuni za sheria ambazo wanafunzi wa taasisi hizi wanataalimika kwa umaalum kabisa. Na hiyo ndio sababu ya kwa nini wanafunzi hao hawana uwezo wa kukabiliana na wanachuoni wa madhehebu za kisasa za zama hizi. 211

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 211

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Kwa hili Allamah Majlisii ameshauri dawa ambayo ni yenye nguvu sawasawa kabisa katika zama zetu vilevile. Yeye anasema: “Nilichagua njia ya haki na nikaangalia kwenye aya za Qur’ani na zile hadithi zinazokubalika kwa wote. Nimeona kwamba Mwenyezi Mungu hakuacha jambo lolote kuhusiana na mambo yetu kwenye maoni binafsi na maamuzi yasiyo na mantiki. Ametuagiza sisi kufuata ile njia ya sawa iliyoonyeshwa na Mtume Wake na Maimamu  watokanao na familia yake tukufu. Allah ametuamuru katika Kitabu Chake na kupitia kwa Mtume Wake kuwatii hao Maimamu na kunyenyekea kwao. Mtukufu Mtume amewaunganisha hao na Qur’ani tukufu. Uamuzi wao ni wa mkataa, wa mwisho. Wao ndio njia ya wokovu. Mwenyezi Mungu amewakirimu hekima na amewajaalia miujiza katika kuwapatia msaada. Baada ya kughibu kwa Imam wa mwisho, sisi tumetakiwa kurejea kwenye vitabu na kutafuta maelekezo kwa mabingwa wa kidini wa kuaminika, waliobobea katika hadithi na riwaya za Maimam hao. Niligundua kwamba hadithi hizo ndio chanzo pekee cha elimu. Hivyo nilijitoa mazingatio yangu yote kwazo. Kwa kweli nilizikuta kwamba ni bahari iliyojaa johari na hazina ambazo anaweza kuzipata yule tu anayeziamini. Kwa rehema na baraka za Allah nimeweza kuhuisha “Ilmul-Hadiith” – elimu ya hadithi. Nilifanya kazi kwa ajili ya hizo nikimtegemea Mwenyezi Mungu na sikujali walichokisema wenye kukosoa.” Hoja kama hiyo hiyo imetolewa na Sheikh Kulaynii katika utangulizi wa kitabu chake, al-Kaafi. Yeye anasema: “Watu wa zama zetu wamejiunga katika uendelezaji wa ujinga. Hawana raghba kabisa katika elimu. Kwa kuwa wameridhika na ujinga na hawawajali na kuwazingatia ulamaa, elimu takriban imekuwa kama haipo tena.” Anaendelea kusema: “Ni jambo la kupendeza kabisa kwa mtu mwenye hekima kutafuta elimu ya dini.” 212

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 212

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Anaongezea kusema: “Na hii ndio sababu ya kwa nini haya mafundisho ya uongo na itikadi za kufuru na kumkashifu Mungu zimejitokeza ghafla siku hizi.” Yeye anasema: “Jambo lolote la bandia lenye muonekano wa kuvutia, huwa linakubaliwa na watu.” Hali siku hizi haziko tofauti na zile zilizokuwapo wakati wa zama za Kulaynii na al-Majlisii. Kwa vile maradhi hayo yanafanana, ni yaleyale hasa, na tiba au dawa inapaswa kuwa ni ileile vilevile. Mwenyezi Mungu aliwaongoza watu kupitia Mtume Wake wa Mwisho kutafua muongozo kutoka kwa wale Maimamu  wa Familia Tukufu baada ya kufariki kwa Mtume. Maimamu waliwasilisha kwa wafuasi wao elimu na sayansi zote za Kiislamu, elimu ya yote yanayoweza kuhitajiwa na watu hadi Siku ya Kiyama. Wafuasi na masahaba wa Maimam walizinakili na kuziweka kwenye kumbukumbu hadithi zao katika muundo wa vitabu, na tangu hapo wanachuoni wa madhehebu yao wamekuwa wakitaalimika na kubobea katika elimu ya kidini kizazi baada ya kizazi kwa kujifunza hadithi hizo. Sasa yeyote yule anayefuata riwaya za Maimamu katika mas’ala za kidini atakuwa kwenye njia iliiyonyooka, njia ya sawa, na yule ambaye yuko mbali nao atapotea njia. Al-Kaafi na sherehe yake, Mir’atul Uquul ni baadhi ya vitabu ambamo hadithi na riwaya hizo zimenakiliwa. Matoleo yao mapya yanapatikana na yanaweza kununuliwa kirahisi.

213

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 213

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

Orodha Ya Vitabu Vilivyo Chapishwa Na Al-Itrah Foundation 1. i) Qur’ani Tukufu – Pamoja na Tarjuma ya Kiswahili ii) Qur’an Al-Kariim - Tafsir Al-Kashif Juzuu ya kwanza mpaka Thelathini 2. Uharamisho wa Riba 3. Uharamisho wa uwongo Juzuu ya Kwanza 4. Uharamisho wa uwongo Juzuu ya Pili 5. Hekaya za Bahlul 6. Muhanga wa Imamu Husein (A.S.) 7. Mikingamo iliyomzunguka Imamu Ali (a.s.) 8. Hijab vazi Bora 9. Ukweli wa Shia Ithnaashari 10. Madhambi Makuu 11. Mbingu imenikirimu 12. Abdallah Ibn Saba 13. Khadijatul Kubra 14. Utumwa 15. Umakini katika Swala 16. Misingi ya Maarifa 17. Kanuni za Ndoa na maadili ya Familia 18. Bilal wa Afrika 19. Abudhar 20. Usahihi wa Historia ya Uislamu na Waislamu 21. Salman Farsi 22. Ammar Yasir 23. Qur’an na Hadithi 24. Elimu ya Nafsi 25. Yajue Madhehebu ya Shia

214

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 214

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

26. Ukusanyaji na Uhifadhi wa Qur’an Tukufu 27. Al-Wahda 28. Ponyo kutoka katika Qur’an 29. Uislamu mfumo kamili wa maisha ya kijamii 30. Mashukio ya Akhera 31. Al Amali 32. Dua kwa Mujibu wa Ahlulbayt (a.s) 33. Udhuu kwa Mtazamo wa Qur’ani na Sunna 34. Haki za wanawake katika Uislamu 35. Mwenyezi Mungu na sifa zake 36. Kumswalia Mtume (s) 37. Nafasi za Ahlul Bayt (a.s) 38. Adhana 39. Upendo katika Ukristo na Uislamu 40. Qur’ani na Kuhifadhiwa Kwake 41. Maana ya laana na kutukana katika Qur’ani Tukufu 42. Kupaka juu ya khofu 43. Kukusanya Sala Mbili 44. Bismillah ni sehemu ya Qur’ani na husomwa kwa Jahara 45. Kuwaongoza vijana wa kizazi kipya 46. Kusujudu juu ya udongo 47. Kusheherekea Maulidi Ya Mtume (s) 48. Taraweheas 49. Malumbano baina ya Sunni na Shia 50. Kupunguza Swala safarini 51. Kufungua safarini 52. Umaasumu wa Manabii 53. Qur’an Yatoa Changamoto 54. as-Salaatu Khayrun Mina -’n Nawm 55. Uadilifu wa Masahaba 56. Dua e Kumayl 215

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 215

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

57. Sauti Ya Uadilifu wa Binadamu 58. Umaasumu wa Mitume - Faida Zake Na Lengo Lake 59. Umaasumu wa Mitume - Majibu Ya Aya Zenye Utata 60. Umaasumu wa Mitume - Umaasumu wa Mtume Muhammad (s) 61. Nahju’l-Balaghah - Juzuu ya Kwanza 62. Nahju’l-Balaghah - Juzuu ya Pili 63. Kuzuru Makaburi 64. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Kwanza 65. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Pili 66. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Tatu 67. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Nne 68. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Tano 69. Maswali Na Mishkili Elfu - Sehemu ya Sita 70. Tujifunze Misingi Ya Dini 71. Sala ni Nguzo ya Dini 72. Mikesha Ya Peshawar 73. Malezi Ya Mtoto Katika Uislamu 74. Ubora wa Imam ‘Ali na Ushia ndio njia iliyonyooka 75. Hukumu za Kifikihi zinazowahusu Wanawake 76. Liqaa-u-llaah 77. Muhammad (s) Mtume wa Allah 78. Amani na Jihadi Katika Uislamu 79. Uislamu Ulienea Vipi? 80. Uadilifu, Amani na Mtume Muhammad (s) 81. Dhana ya Ndoa ya Mitala na Ndoa za Mtume Muhammad (s) 82. Urejeo (al-Raj’ah) 83. Mazingira 84. Utokezo (al - Badau) 85. Hukumu ya kujenga juu ya makaburi 86. Swala ya maiti na kumlilia maiti 87. Uislamu na Uwingi wa Dini 216

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 216

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

88. Mtoto mwema 89. Adabu za Sokoni Na Njiani 90. Johari za hekima kwa vijana 91. Maalimul Madrasatain Sehemu ya Kwanza 92. Maalimul Madrasatain Sehemu ya Pili 93. Maalimul Madrasatain Sehemu ya Tatu 94. Tawasali (AT- TAWASSUL) 95. Imam Mahdi katika Usunni na Ushia 96. Hukumu za Mgonjwa 97. Sadaka yenye kuendelea 98. Msahafu wa Imam Ali 99. Maimamu wa Ahlul Bait â&#x20AC;&#x201C; Ujumbe na Jihadi 100. Idi Al-Ghadir 101. Kusoma sura zenye Sijda ya wajibu 102. Hukumu zinazomuhusu mkuu wa kazi na Mfanyakazi 103. Huduma ya Afya katika Uislamu 104. Sunna za Nabii Muhammad (saww) 105. Historia na sera ya viongozi wema (Sehemu ya Kwanza) 106. Historia na sera ya viongozi wema (Sehemu ya Pili) 107. Shahiid Mfiadini 108. Mwanamke Na Sharia 109. Ujumbe -Sehemu ya Kwanza 110. Ujumbe - Sehemu ya Pili 111. Ujumbe - Sehemu ya Tatu 112. Ujumbe - Sehemu ya Nne 113. Mariamu, Yesu na Ukristo kwa mtazamo wa Kiislamu 114. Hadithi ya Thaqalain 115. Ndoa ya Mutaa 116. Ukweli uliopotea sehemu ya Kwanza 117. Ukweli uliopotea sehemu ya Pili 118. Ukweli uliopotea sehemu ya Tatu 217

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 217

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

119. Ukweli uliopotea sehemu ya Nne 120. Ukweli uliopotea sehemu ya Tano 121. Mkutano wa Maulamaa wa Baghdad 122. Safari ya kuifuata Nuru 123. Fatima al-Zahra 124. Myahudi wa Kimataifa 125. Kuanzia ndoa hadi kuwa Wazazi 126. Visa vya kweli sehemu ya Kwanza 127. Visa vya kweli sehemu ya Pili 128. Elimu ya Ghaibu ya Maimamu 129. Mwanadamu na Mustakabali wake 130. Imam Ali (‘a) Ndugu wa Mtume Muhammad (s) (Sehemu ya Kwanza) 131. Imam Ali (‘a) Ndugu wa Mtume Muhammad (s) (Sehemu ya Pili) 132. Khairul l’Bariyyah 133. Uislamu na mafunzo ya kimalezi 134. Vijana ni Hazina ya Uislamu 135. Adhana ni Ndoto au ni Wahyi? 136. Tabaruku 137. Saada Kamili – Kitabu cha Kiada cha Maadili 138. Vikao vya furaha 139. Shia asema haya Sunni asema haya Wewe wasemaje? 140. Visa vya wachamungu 141. Falsafa ya Dini 142. Kuhuzunika na Kuomboleza 143. Sunna katika Kitabu Fiqhi al-Sunnah 144. Mjadala wa Kiitikadi 145. Kuonekana kwa Allah 146. Tabia njema kwa Mujibu wa Ahlul-Bayt (Sehemu ya Kwanza) 147. Tabia njema kwa Mujibu wa Ahlul-Bayt (Sehemu ya Pili)

218

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 218

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

148. Ndugu na Jirani 149. Ushia ndani ya Usunni 150. Maswali na Majibu 151. Mafunzo ya hukmu za ibada 152. Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisunni No 1 153. Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisunni No 2 154. Ahlul Bayt ndani ya tafsiri za Kisunni No 3 155. Abu Huraira 156. Vipengee kadhaa katika Swala ya Jamaa na Msikiti. 157. Mazingatio kutoka katika Qur’an - Sehemu ya Kwanza 158. Mazingatio kutoka kaitka Qur’an - Sehemu ya Pili 159. Mazingatio kutoka katika Uislamu - Sehemu ya kwanza 160. Mazingatio kutoka katika Uislamu - Sehemu ya Pili 161. Shia na Qur’ani – Majibu na Maelezo 162. Falsafa ya Mageuzi ya Imam Husein (a.s) 163. Amali za Mwezi Mtukufu wa Ramadhani 164. Elimu ya Tiba za Kiislamu - Matibabu ya Maimamu 165. Uislamu Safi 166. Majlisi za Imam Husein Majumbani 167. Je, Kufunga Mikono 168. Uislam wa Shia 169. Amali za Makka 170. Amali za Madina 171. Asili ya Madhehebu katika Uislamu 172. Sira ya Imam Ali kuhusu Waasi 173. Ukweli uliofichika katika neno la Allah 174. Uislamu na Mifumo ya Uchumi 175. Umoja wa Kiislamu na Furaha 176. Mas’ala ya Kifiqhi 177. Jifunze kusoma Qur’ani 178. as-Sahifatul Kamilah as-Sajjadiyyah 219

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 219

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

179. Hayya ‘Alaa Khayri’l-’Amal Katika Adhana 180. Ukweli kuhusu Funga ya Siku ya Ashura 181. Dua za Miezi Mitatu Mitukufu (Rajabu, Shaabani na Ramadhani) 182. Uadilifu katika Uislamu 183. Mahdi katika Sunna 184. Maswali Ya Uchunguzi Kuhusu Uislam 185. Kazi na Bidii ni njia ya maendeleo 186. Abu Talib – Jabali Imara la Imani 187. Ujenzi na Utakaso wa Nafsi 188. Vijana na Matarajio ya Baadaye 189. Historia maana na lengo la Usalafi 190. Ushia – Hoja na Majibu 191. Mateso ya Dhuria wa Mtume (saww) 192. Maombolezo – Msiba wa Bwana wa Mashahidi (a.s.) 193. Shahidi kwa Ajili ya Ubinadamu 194. Takwa 195. Upotoshaji Dhahiri katika (Turathi) Hazina ya Kiislamu 196. Amirul Muuminina (as) na Makhalifa 197. Tawheed Na Shirki 198. Kuvunja hoja iliyotumika kutetea Uimamu wa AbuBakr 199. Adabu za vikao na mazungumzo 200. Hija ya Kuaga 201. Uwazi baina ya Maslahi na Vikwazo 202. Fadhila za watukufu watano katika Sahih Sita 203. Mdahalo baina ya Mwanachuoni wa Kisunni na Kishia (Al- Muraja’aat) 204. Utawala na Uendeshaji katika Sera ya Imam Ali (as) 205. Imam Husain ni Mfumo wa Marekebisho na Mageuzi 206. Mtazamo kuhusu msuguano wa Kimadhehebu 207. Nchi na Uraia – Haki na wajibu kwa Taifa 208. Mtazamo wa Ibn Taymiyyah juu ya Imam Ali (as) 209. Uongozi wa Kidini – Maelekezo na Utekelezaji wa Kijamii 220

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 220

3/1/2016 12:47:00 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

210. Maadili ya Ashura 211. Mshumaa – Shahidi na Kifo cha Kishahidi 212. Mizani ya Hekima – Hadithi za Ahlul Bait (as) – Sehemu ya Kwanza 213. Imam Ali na Mambo ya Umma 214. Imam Ali na Mfumo wa Usawa 215. Uimamu na Tamko la Kutawazwa 216. Mfumo wa Wilaya 217. Vipi Tutaishinda Hofu? 218. Kumswalia Mtume ni Ufunguo wa Utatuzi wa Matatizo 219. Maeneo ya Umma na Mali Zake 220. Nahju ‘L-Balagha – Majmua ya Khutba, Amri, Barua, Risala, Mawaidha na Semi za Amirul-Muuminin Ali bin Abu Talib (a.s.) 221. Mukhtar – Shujaa aliyelipiza kisasi dhidi ya wauaji wa Imam Husein (as) hapo Karbala 222. Mazingatio Katika Swala 223. Imam Hasan na Mfumo wa Kujenga Jamii 224. Vyakula Na Vinywaji 225. Kuelewa Rehema ya Mwenyezi Mungu 226. Imam Mahdi na Bishara ya Matumaini 227. Mtazamo Mpya - Wanawake katika Uislamu 228. Shia Na Sahaba - Majibu na Maelezo 229. Majanga Na Jukumu la Jamii 230. Shia Na Hadith - Majibu na Maelezo 231. Upotofu Ndani ya Kitabu cha Mitaala kwa Shule za Sekondari 232. Ugaidi Wa Kifikra Katika Medani Ya Kidini 233. Yafaayo kijamii 234. Uswalihina Dhahiri Na Batini Yake 235. Mkakati wa Kupambana na Ufakiri 236. Mwanamke Katika Harakati Za Mageuzi 237. Jihadi 238. Hija Katika Maneno Na Ujumbe Wa Imam Khomeini (R.A)

221

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 221

3/1/2016 12:47:01 PM

UCHUNGUZI WA HISTORIA YA HADITHI ZA MTUME

239. Tiba Ya Maradhi Ya Kimaadili 240. Yusuf Mkweli 241. Taqiyya Kwa Mujibu Wa Sheria Ya Kiislamu 242. Imam Mahdi (A.S) Imam Wa Zama Hizi Na Kiongozi Wa Dunia 243. Talaka Tatu 244. Safari Ya Kuelekea Kwa Mwenyezi Mungu 245. Hotuba Za Kisslamu Juu Ya Haki Za Binadamu 246. Mashairi Ya Kijamii 247. Ngano Ya Kwamba Qur’ani Imebadilishwa 248. Wito Kwa Waumini: “Enyi Mlioamini” 249. Imam Husain (a.s) ni Utu na Kadhia 250. Imam Husain ni Kielelezo cha Kujitoa Muhanga na Fidia

222

01_16_UCHUNGUZI KWENYE HISTORIA _1_March_2016.indd 222

3/1/2016 12:47:01 PM