01_

การใชเทคโนโลยีเหมืองขอมูลในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส โดย นายไพบูลย ปะวะเสนะ

การศึกษาอิสระนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตร วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาการบริหารเทคโนโลยี วิทยาลัยนวัตกรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร พ.ศ. 2556

Using Data Mining Technology in the Development of Electronic Library Website By Mr. Paiboon Pawasena

Â

An Independent Study Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Master of Science Technology Management College of Innovation Thammasat University 2013

บทคัดยอ การคนควาอิสระนี้เปนการใชเทคโนโลยีเหมืองขอมูลในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุด อิเล็กทรอนิกส ซึ่งมีวัตถุประสงคเพื่อเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส ในการคนควาอิสระนี้ใชเทคนิคการทําเหมืองขอมูล (Data Mining) ตามกรอบ CRISP-DM โดยผูวิจัย ไดใชโปรแกรม WEKA ในการวิเคราะห เริ่มจากการสรางแบบจําลองการแบงกลุม (Clustering) ดวยวิธี Simple K-Means เพื่อใชในการจัดกลุมของสมาชิกหองสมุด และตอดวยการสรางแบบจําลอง การหาความสัมพันธ (Association Rule) ดวยวิธี Apriori เพื่อใชในการคนหารูปแบบความสัมพันธ ของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตละกลุมกับหมวดหมูหนังสือ และพฤติกรรม การยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตละกลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดใน แตละกลุม ผลจากการศึกษาดวยเทคนิคการทําเหมืองขอมูล พบวา ลักษณะของสมาชิกหองสมุด สามารถแบงออกไดเปน 6 กลุม โดยผลลัพธที่ไดจากแบบจําลองการแบงกลุมจะถูกนําไปวิเคราะห เพิ่มดวยแบบจําลองความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตละกลุม กับหมวดหมูหนังสือ และพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตละกลุมกับรายชื่อ หนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม ผลจากการวิเคราะหนี้สามารถนําไปใชเปนแนวทาง ในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส เพื่อชวยใหผูใชบริการสามารถเขาถึงรายชื่อหนังสือ ที่ตรงกับความตองการไดอยางถูกตอง สะดวก และรวดเร็ว อยางไรก็ตามงานวิจัยนี้เปนเพียงการสรางแบบจําลองการพัฒนาเว็บไซตหองสมุด อิเล็กทรอนิกส โดยทําการสุมตัวอยางขอมูลมาจํานวนหนึ่งเทานั้น หากจะนําแบบจําลองนี้ไปใชจริง ควรมีการดําเนินการสรางแบบจําลองใหมดวยขอมูลทั้งหมด และทําการประเมินแบบจําลองอีกครั้ง เพื่อใหไดแบบจําลองที่ถูกตอง และแมนยํามากที่สุด

(1)

Abstract This independent study is aimed to use data mining technology in the development of electronic library website, which is intended to guide the development of electronic library website. Using data mining technology, CRISP-DM data mining framework is used to find clustering model with Simple K-Means algorithm for grouping library members and and association rule model with Apriori algorithm for searching association pattern of relationship between the behavior of book borrowing in each of the categories of books and in each group with a list of books to borrow in top 50 in each group.

The result of this study used by data mining shows that the characteristics of library members can be divided into 6 groups. These groups of clustering model will be further analyzed by using the association rule to reveal the relationship between the behavior of the library members to borrow books in each of the categories of books and in each group with a list of books to borrow in top 50 in each group. As a results, can be used as a guideline in the development of electronic library website. To allow users to access book items that needs to be quick and easy.

However, this research cannot be finally concluded because the sample model is partially used by some collected data which possibly provides inaccurate result. Therefore, in order to get the result of this simulation more accurately and precisely, all actual data are required for a better evaluation and conclusion.

(2)

กิตติกรรมประกาศ การศึกษาอิสระนี้ สําเร็จลงไดดวยความกรุณาจากทานอาจารย ดร.กมล เกียรติเรืองกมลา อาจารยที่ปรึกษาที่ไดใหคําแนะนํา ใหคําปรึกษา และสละเวลาอันมีคาในการตรวจสอบและแกไข ตลอดการดําเนินงานวิจัย รวมทั้งประธานกรรมการสอบทานอาจารย ดร.สันติธร บุญเจือ และ กรรมการสอบ ทานอาจารย ดร.วรัญู สุจิวรพันธพงศ ที่ใหเกียรติเปนคณะกรรมการสอบ และ ใหขอเสนอแนะเพื่อแกไขปรับปรุงขอบกพรองตางๆ ผูวิจัยจึงขอกราบขอบพระคุณไวอยางสูง ขอบพระคุณคณะอาจารยจากวิทยาลัยนวัตกรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ที่ได ประสิทธิ์ประศาสตรวิชา และขอบคุณเจาหนาที่เคานเตอรทุกทานที่ชวยประสานงานตลอดการ ดําเนินงานวิจัย ขอขอบคุณ กระทรวงการคลัง ที่มอบทุนการศึกษาในโครงการศึกษาตอระดับปริญญาโท ภายในประเทศ (นอกเวลาราชการ) สําหรับนักบริหาร ICT ของกระทรวงการคลัง ขอขอบคุณ กรมบัญชีกลาง ที่ใหโอกาสในการศึกษาอยางเต็มที่ รวมทั้งเพื่อนรวมงาน ทุกทานที่คอยใหคําแนะนํา ปรึกษา และชวยเหลือในการดําเนินงานวิจัยดวยดี ขอขอบคุณ เพื่อนๆ นักศึกษา MTT 21 เพื่อนๆ ทาง Facebook และเพื่อนๆ ใน LINE ที่ใหความชวยเหลือ และเปนกําลังใจดวยดีเสมอมา สุดทายนี้ขอขอบพระคุณครอบครัวที่สนับสนุน และเปนกําลังใจใหตลอดมา คุณคา และคุณประโยชนทั้งหลายที่ไดจากการศึกษาอิสระนี้ ผูวิจัยขอมอบเปนเครื่องบูชาพระคุณของบิดา มารดา ครู อาจารย และผูมีพระคุณทุกทาน

นายไพบูลย ปะวะเสนะ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร พ.ศ. 2556

(3)

สารบัญ

บทคัดยอ .................................................................................................................

หนา (1)

กิตติกรรมประกาศ....................................................................................................

(3)

สารบัญตาราง..........................................................................................................

(6)

สารบัญภาพประกอบ................................................................................................

(7)

บทที่ 1. บทนํา..........................................................................................................

1

ความเปนมาและความสําคัญของปญหา................................................... วัตถุประสงคของงานวิจัย ......................................................................... ขอบเขตของงานวิจัย................................................................................ ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ ....................................................................... วิธีดําเนินการวิจัย .................................................................................... นิยามศัพทเฉพาะ ....................................................................................

1 3 3 3 3 3

2. กรอบแนวคิด ทฤษฎี และงานวิจยั ที่เกี่ยวของ..................................................

5

แนวคิดเกี่ยวกับหองสมุดอิเล็กทรอนิกส ..................................................... กรมบัญชีกลาง........................................................................................ หองสมุดกรมบัญชีกลาง........................................................................... การทําเหมืองขอมูล ................................................................................. เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ.................................................................

5 9 11 17 28

(4)

3. ระเบียบวิธวี ิจยั .............................................................................................

33

รูปแบบงานวิจยั ....................................................................................... ฐานขอมูลและขนาดของขอมูลที่ศึกษา...................................................... เครื่องมือที่ใชในการวิจัย........................................................................... ผูมีสวนไดสวนเสีย ................................................................................... การรวบรวมขอมูล ................................................................................... การประมวลผลขอมูล ..............................................................................

33 33 34 34 35 35

4. ผลการวิจยั ..................................................................................................

49

4.1 การทําความเขาใจธุรกิจ (Business Research/Understanding Phase) 4.2 การทําความเขาใจขอมูล (Data Understanding Phase) .....................

4.3 การเตรียมขอมูล (Data Preparation Phase) ......................................

4.4 การสรางแบบจําลอง (Modeling Phase) ............................................

4.5 การประเมินผล (Evaluation)..............................................................

4.6 การนําไปใชงาน (Deployment)..........................................................

49 50 52 57 75 76

5. สรุปผลการวิจยั และขอเสนอแนะ....................................................................

76

5.1 สรุปผลการวิจัย .................................................................................

5.2 แนวทางในการนําไปใช ......................................................................

5.3 ปญหาและอุปสรรคในการวิจัย ...........................................................

5.4 ขอเสนอแนะที่ไดจากการวิจัย .............................................................

5.5 ขอเสนอแนะสําหรับการวิจัยครั้งตอไป .................................................

76 98 106 107 108

รายการอางอิง ..........................................................................................................

109

ประวัติการศึกษา......................................................................................................

113

(5)

สารบัญตาราง ตารางที่

หนา

2.1

สรุปเอกสารและงานวิจัยทีเ่ กี่ยวของ ..........................................................

3.1

รายละเอียดขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือที่...........................................

31

หองสมุดกรมบัญชีกลางจัดเก็บ.................................................................

42

3.2

รายละเอียดขอมูลที่ใชในการวิจัย ..............................................................

43

4.1

สดมภในตารางขอมูลสมาชิกหองสมุด.......................................................

50

4.2

สดมภในตารางขอมูลหนังสือ ....................................................................

51

4.3

สดมภในตารางขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ ........................................

52

4.4

ขอมูลที่มีลักษณะประจําที่สรางใหม ..........................................................

53

4.5

สดมภในตารางขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือที่สรางขึน้ มาใหม................

57

4.6

กฎความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือ ...............

66

4.7

กฎความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ… ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม ...................................................................

(6)

72

สารบัญภาพประกอบ ภาพที่

หนา

2.1

หนาจอระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000............................................

13

2.2

โฮมเพจเว็บไซตหองสมุดกรมบัญชีกลาง....................................................

15

2.3

การมีขอมูลจํานวนมากแตไมรูจะนํามาใชงานอยางไร .................................

18

2.4

วิวัฒนาการของการทําเหมืองขอมูล ..........................................................

19

2.5

กระบวนการในการคนพบความรู ..............................................................

22

2.6

สถาปตยกรรมของระบบการทําเหมืองขอมูล ..............................................

26

3.1

กระบวนการในการทําเหมืองขอมูล CRISP-DM .........................................

36

3.2

ขั้นตอนทําความเขาใจธุรกิจ .....................................................................

37

3.3

ขั้นตอนทําความเขาใจขอมูล ....................................................................

39

3.4

ขั้นตอนเตรียมขอมูล ................................................................................

41

3.5

ขั้นตอนสรางแบบจําลอง ..........................................................................

44

3.6

ขั้นตอนประเมินผล ..................................................................................

46

3.7

ขั้นตอนนําไปใชงาน.................................................................................

47

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

การ set จํานวนกลุม เพื่อประมวลผลดวยขั้นตอนวิธี Simple K-Means........ ผลลัพธของแบบจําลองการแบงกลุมดวยขั้นตอนวิธี Simple K-Means (K=6) การตัดลักษณะประจําที่ไมใชในการหาความสัมพันธออก ........................... การ set จํานวนกฎ เพื่อประมวลผลดวยวิธี Apriori..................................... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. หมวดหมูห นังสือ Cluster 0 ...................................................................... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. หมวดหมูห นังสือ Cluster 1 ...................................................................... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. หมวดหมูห นังสือ Cluster 2 ...................................................................... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. หมวดหมูห นังสือ Cluster 3 ......................................................................

59 59 60 61

4.6 4.7 4.8

(7)

62 63 63 64

4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15 4.16 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10

ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. หมวดหมูห นังสือ Cluster 4 ...................................................................... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. หมวดหมูห นังสือ Cluster 5 ...................................................................... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 0 ............... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 1 ............... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 2 ............... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 3 ............... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 4 ............... ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ................................. รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 5 ............... ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 1................................................. ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 2................................................. ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 3................................................. ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 4................................................. ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 5................................................. ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 6................................................. ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของ ............. สมาชิกหองสมุด กลุมที่ 1......................................................................... ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของ ............. สมาชิกหองสมุด กลุมที่ 2......................................................................... ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของ ............. สมาชิกหองสมุด กลุมที่ 3......................................................................... ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของ ............. สมาชิกหองสมุด กลุมที่ 4.........................................................................

(8)

64 65 68 69 69 70 70 71 77 77 78 78 79 79 80 82 83 85

5.11 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของ ............. สมาชิกหองสมุด กลุมที่ 5.........................................................................

5.12 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของ ............. สมาชิกหองสมุด กลุมที่ 6.........................................................................

5.13 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ........ ที่มีการยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุม ที่ 1............................................

5.14 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ........ ที่มีการยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุม ที่ 2............................................

5.15 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ........ ที่มีการยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุม ที่ 3............................................

5.16 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ........ ที่มีการยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุม ที่ 4............................................

5.17 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ........ ที่มีการยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุม ที่ 5............................................

5.18 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ........ ที่มีการยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุม ที่ 6............................................

5.19 ภาพรวมสภาพการสืบคนหนังสือในปจจุบัน ...............................................

5.20 ภาพรวมผลที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล ....................................................

5.21 ระบบ Log in สําหรับสมาชิกหองสมุด .......................................................

5.22 หนาเว็บเพจแนะนําหนังสือสําหรับสมาชิกหองสมุดแตละคน .......................

5.23 ขอมูลของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 1 ...........................................................

86 88 89 91 92 94 95 97 98 99 99 100 100

5.24 หนาเว็บเพจแนะนําหนังสือแยกตามหมวดหมู ............................................

5.25 หนาเว็บเพจแสดงรายการทางบรรณานุกรมหนังสือ .................................... และหนังสือทีส่ มาชิกมักจะยืมพรอมกัน .....................................................

5.26 ผลการสืบคนหนังสือจากชือ่ เรื่อง...............................................................

102 103

5.27 ระบบการสืบคนหนังสือที่ไดจากกฎความสัมพันธของการทําเหมืองขอมูล .....

104

5.28 ระบบยืมหนังสือออนไลน .........................................................................

105

5.29 หนายืนยันการยืมหนังสือออนไลน.............................................................

105

5.30 หนายืนยันผลการยืมหนังสือออนไลน ........................................................

106

(9)

101

บทที่ 1 บทนํา 1.1 ความเปนมาและความสําคัญของปญหา เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication Technologies: ICT) มีบทบาทสําคัญตอการดําเนินชีวิตของมนุษยและกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงกับสังคมมนุษยอยางมาก ไมวาจะเปนการเปลี่ยนแปลงในชีวิตประจําวันหรือการเปลี่ยนแปลงทางสังคม มีบทบาทสําคัญใน การขยายโอกาสทางการศึกษา การบริการทางสาธารณสุข การสื่อสารระหวางรัฐกับประชาชน และ เปนพลังขับเคลื่อนที่สําคัญในการนําพาประเทศเขาสูระบบเศรษฐกิจสังคมความรู (KnowledgeBased Economy/Society) หองสมุดเปนแหลงจัดเก็บ รวบรวม และใหบริการทรัพยากรสารสนเทศที่สําคัญ เปนสถานที่ ที่ผูใชสามารถคนควาหาความรูตางๆ ไดดวยตนเองและตามความสนใจของแตละบุคคล อันนํามาซึ่ง นิสัยรักการอาน ซึ่งถือไดวาเปนปจจัยสําคัญประการหนึ่งในการสงเสริมใหเกิดการเรียนรูนําพา ประเทศไปสูความเจริญกาวหนาและความสามารถทางการแขงขัน หองสมุดกรมบัญชีกลางเปนหนวยงานในสังกัดสถาบันพัฒนาบุคลากรดานการคลังและ บัญชีภาครัฐ กรมบัญชีกลาง มีหนาที่ในการจัดหา จัดเก็บ และใหบริการขอมูลขาวสารแกบุคลากร และบุคคลทั่วไป ปจจุบันใชระบบหองสมุดอัตโนมัติในการบริหารจัดการทรัพยากรสารสนเทศ เพื่ออํานวยความสะดวกในการทํางานและการใหบริการ รวมทั้งมีการจัดทําเว็บไซตหองสมุด เพื่อ เผยแพรขอมูลขาวสารของหองสมุดแกผูใชบริการ และเพื่อใหผูใชบริการสามารถสืบคนรายการ ทรัพยากรสารสนเทศของหองสมุดผานทางเว็บไซต ผูวิจัยในฐานะเปนผูปฏิบัติงานในหองสมุด กรมบัญชีกลาง พบวา หองสมุดกรมบัญชีกลางยังประสบปญหาในบางดาน อาทิเชน ผูใชบริการ หองสมุดสืบคนหนังสือไดไมตรงกับความตองการของตนเอง หนังสือที่มีอยูไมตรงกับความตองการ ที่แทจริงของผูใชบริการ งบประมาณในการจัดซื้อหนังสือมีจํากัดทําใหเกิดความยุงยากในการตัดสินใจ จัดซื้อเพื่อใหตรงกับความตองการของผูใชบริการ รวมทั้งความไมสะดวกในการเดินทางมายืมหนังสือ ที่หองสมุดของบุคลากรกรมบัญชีกลางที่มีสํานักงานตั้งอยูในสวนภูมิภาค ไดแก สํานักงานคลังเขต และสํานักงานคลังจังหวัด เปนตน จากความกาวหนาอยางรวดเร็วของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร จึงสงผลกระทบ โดยตรงตอหองสมุด หองสมุดหลายแหงไดนําเทคโนโลยีสารสนเทศเขามาชวยในการบริหารจัดการ

2 ทรัพยากรสารสนเทศ เพื่อตอบสนองตอความตองการของผูใชบริการใหไดรับสารสนเทศอยาง ถูกตอง สะดวก และรวดเร็ว จึงเปนที่มาของหองสมุดอิเล็กทรอนิกส (Electronic Library) นั่นคือ เปนหองสมุดที่มีการนําเทคโนโลยีสารสนเทศเขามาใชในการบริหารจัดการระบบการดําเนินงาน และทรัพยากรสารสนเทศเพื่อใหเกิดประโยชนตอการบริหารงานและผูใชบริการหองสมุด ปจจุบัน หองสมุดหลายแหงจึงไดพัฒนาระบบการบริหารจัดการสูรูปแบบหองสมุดอิเล็กทรอนิกสกันมากขึ้น โดยมีทรัพยากรสารสนเทศในรูปแบบอิเล็กทรอนิกสไวใหบริการ เพื่อเปนการอํานวยความสะดวก ใหกับผูใชบริการในการเขาถึงขอมูลไดอยางรวดเร็ว ไมมีขอจํากัดในเรื่องของเวลา และสถานที่ การทําเหมืองขอมูล (Data Mining) เปนเทคโนโลยีที่ชวยใหการวิเคราะหขอมูลทําไดโดย อัตโนมัติและมีประสิทธิภาพสูง โดยเฉพาะในขอมูลมีขนาดใหญมาก โดยระบบคอมพิวเตอรจะทํา หนาที่คนหาแนวโนมและลักษณะที่นาสนใจที่ปรากฏในขอมูล ตลอดจนวิเคราะหความสัมพันธ ระหวางขอมูล ซึ่งชวยใหสามารถพยากรณแนวโนมของขอมูลที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได รวมถึง เขา ใจความสัมพันธที่เชื่อมโยงขอมูลแตละกลุมเขาดวยกัน (Nicholson, 2003) ปจจุบันมีการนํา เทคโนโลยีเหมืองขอมูลมาใชอยางแพรหลาย ตัวอย างเชน ใชวิเคราะหรูปแบบการซื้อสินคาจาก ซุปเปอรมารเกต WalMart ที่พบวา เบียรและผาออม เปนสินคาที่มักจะมีการซื้อพรอมกัน (Chen & Chen, 2007) ทําใหมีการปรับเปลี่ยนการจัดวางสินคาโดยจัดวางผาออมและเบียรไวใกลกันเพื่อ ความสะดวกของลูกคาและเปนการเพิ่มยอดขาย สําหรับในวงการหนังสือเว็บไซตขายหนังสือ ออนไลน Amazon พบวา เมื่อลูกคาสั่งซื้อหนังสือ A แลวมักจะสั่งซื้อหนังสือ B ดวย (Lavoie, Demsey & Connaway, 2006) จึงไดนําเอาขอมูลไปปรับปรุงเว็บไซตการสั่งซื้อหนังสือ โดยเมื่อ ลูกคาเขามาทําการสั่งซื้อหนังสือ A จะมีการแนะนําหนังสือ B ใหลูกคาทราบดวยชวยใหลูกคามี ทางเลือกที่เพิ่มขึ้นและเปนการเพิ่มยอดขายดวย จากปญหาของหองสมุดกรมบัญชีกลาง แนวคิดเกี่ยวกับหองสมุดอิเล็กทรอนิกส และ การทําเหมืองขอมูล ผูวิจัยจึงมีความในใจศึกษาเกี่ยวกับการใชเทคโนโลยีเหมืองขอมูลในการพัฒนา เว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส โดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหทราบถึงพฤติกรรมการยืม-คืนหนังสือ พยากรณความนาจะเปนในการยืมหนังสือ และใชเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุด อิเล็กทรอนิกส ซึ่งผลของการศึกษาวิจัยจะทําใหเกิดองคความรูที่สามารถนําไปประยุกตใชและสราง นวัตกรรมการบริการในเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส เพื่อชวยใหผูใชบริการสามารถเขาถึง รายชื่อหนังสือที่ตรงกับความตองการไดอยางถูกตอง สะดวก และรวดเร็ว อันจะเปนกลไกสําคัญ ในการนําไปสูการพัฒนารูปแบบใหมของเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกสตอไป

3 1.2 วัตถุประสงคของงานวิจัย 1) เพื่อวิเคราะหความสัมพันธของขอมูลดวยเทคโนโลยีการทําเหมืองขอมูลใหทราบถึง พฤติกรรมการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุด 2) เพื่อพยากรณความนาจะเปนในการยืมหนังสือในแตละหมวดของสมาชิกหองสมุด 3) เพื่อเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส 1.3 ขอบเขตของงานวิจัย การศึกษาวิจัยนี้จะศึกษาเฉพาะขอมูลการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลาง จากฐานขอมูลการยืม-คืนหนังสือในโปรแกรมหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 ตั้งแตเดือนตุลาคม พ.ศ. 2548 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2555 รวมระยะเวลา 7 ป 1.4 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 1) ทําใหทราบถึงพฤติกรรมการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุด 2) ชวยใหสามารถพยากรณความนาจะเปนในการยืมหนังสือในแตละหมวดของสมาชิก หองสมุด 3) เปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหอ งสมุดอิเล็กทรอนิกส 1.5 วิธีดําเนินการวิจัย การศึ ก ษาวิ จั ย นี้ เ ป น การวิ จั ย เชิ ง ทดลอง โดยนํ า ข อ มู ล การยื ม -คื น หนั ง สื อ ที่ ห อ งสมุ ด กรมบัญชีกลาง จัดเก็บไวมาทําการวิเคราะหดวยเทคโนโลยีการทําเหมืองขอมูล (Data Mining) ตามกระบวนการในการทําเหมืองขอมูล (CRISP-DM) โดยใชโปรแกรม WEKA 3 (Waikato Environment for Knowledge Analysis) ดวยเทคนิคกฎการแบงกลุม (Clustering) และกฎ ความสัมพันธ (Association Rule) 1.6 นิยามศัพทเฉพาะ 1) ทรัพยากรสารสนเทศ (Information Resources) หมายถึง ทรัพยากรที่มีใหบริการภายใน หองสมุด อาทิเชน หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ และสื่อโสตทัศน เปนตน

4 2) หองสมุดอิเล็กทรอนิกส (Electronic Library) หมายถึง หองสมุดที่มีการนําเทคโนโลยี สารสนเทศเขามาใชในการบริหารจัดการระบบการดําเนินงานและทรัพยากรสารสนเทศของหองสมุด เพื่อใหเกิดประโยชนตอการบริหารงานหองสมุดและผูใชบริการหองสมุด 3) หองสมุดดิจิทัล (Digital Library) หมายถึง หองสมุดที่มีการจัดการและใหบริการเนื้อหา ของขอมูลอยูในรูปแบบดิจิทัลที่ผูใชเขาถึงเนื้อหาเอกสารเต็มรูปแบบ (Full-text) ไดโดยตรง มีการสรางหรือจัดหาขอมูลดิจิทัลมาจัดเก็บอยางเปนระบบเพื่อความสะดวกในการสืบคนและใหบริการ ผานเครือขายอินเทอรเน็ต 4) หองสมุดเสมือน (Virtual Library) หมายถึง หองสมุดที่เปนแหลงรวบรวมสารสนเทศ อิเล็กทรอนิกสมีการจัดการอยางเปนระบบ และใหบริการสืบคนสารสนเทศแบบออนไลนในเครือขาย อินเทอรเน็ต โดยที่ผูใชบริการสามารถเขาถึงระยะไกลมายังหองสมุดเพื่อสืบคนและใชสารสนเทศ ของหองสมุดหรือเชื่อมโยงกับแหลงสารสนเทศอื่นไดทุกที่ทุกเวลาในเครือขายอินเทอรเน็ต เพื่อให ผูใชบริการสามารถใชไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล 5) ระบบหองสมุดอัตโนมัติ (Automated Library System) หมายถึง โปรแกรมที่ใชในการบริหารจัดการระบบงานของหองสมุด โดยใชซอฟตแวรระบบหองสมุดอัตโนมัติในการทํางานดาน ตางๆ ของหองสมุด อาทิเชน งานจัดหาทรัพยากรสารสนเทศ งานจัดหมวดหมูและลงรายการทาง บรรณานุกรมทรัพยากรสารสนเทศ งานบริการยืม-คืนทรัพยากรสารสนเทศ และงานสืบคนทรัพยากรสารสนเทศออนไลน เปนตน 6) การทําเหมืองขอมูล (Data Mining) หมายถึง กระบวนการที่กระทํากับขอมูลจํานวน มาก เพื่อคนหารูปแบบ และความสัมพันธที่ซอนอยูในชุดขอมูลนั้น 7) การคนหาความรูในฐานขอมูล (Knowledge Discovery in Databases หรือ KDD) เปนเทคนิค เพื่อคนหารูปแบบ แนวทาง และความสัมพันธท่ีซอนอยูในชุดขอมูล โดยอาศัยหลักสถิติ การรูจํา การเรียนรูของเครื่องคอมพิวเตอร และหลักคณิตศาสตร 8) ระบบทศนิยมของดิวอี้ (Dewey Decimal Classification: DDC) เปนระบบการจัดหมวดหมู หนังสือในหองสมุดที่นิยมระบบหนึ่ง คิดคนขึ้นโดยชาวอเมริกัน ชื่อเมลวิล ดิวอี้ โดยการจัดหมวดหมูจะ ใชตัวเลขแทนเนื้อหาของหนังสือ แบงหนังสือออกเปน 10 หมวดใหญ 9) เลขเรียกหนังสือ (Call Number) คือ สัญลักษณที่หองสมุดกําหนดขึ้นใชแทนหนังสือ แตละเลมในหองสมุด ซึ่งจะปรากฏอยูที่สันหนังสือแตละเลม โดยปกติเลขเรียกหนังสือประกอบดวย เลขหมูหนังสือ อักษรยอชื่อผูแตงและเลขผูแตง ในบางกรณีอาจมีสัญลักษณอื่นเพิ่มขึ้น เชนเพิ่ม เครื่องหมาย อักษรยอ ตัวเลขแสดงปที่พิมพ เพื่อแสดงวาหนังสือเลมนี้แตกตางจากเลมอื่นอยางไร

บทที่ 2 กรอบแนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวของ การศึ ก ษาวิ จั ย เรื่ อ ง การใช เ ทคโนโลยี เ หมื อ งข อ มู ล ในการพั ฒ นาเว็ บ ไซต ห อ งสมุ ด อิเล็กทรอนิกส จะนําเสนอแนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวของ เพื่อใชเปนแนวทางในการวิจัย ตามหัวขอดังตอไปนี้ 2.1 แนวคิดเกีย่ วกับหองสมุดอิเล็กทรอนิกส (Electronic Library) 2.2 กรมบัญชีกลาง 2.3 หองสมุดกรมบัญชีกลาง 2.4 การทําเหมืองขอมูล (Data Mining) 2.5 เอกสารและงานวิจัยทีเ่ กี่ยวของ 2.1 แนวคิดเกี่ยวกับหองสมุดอิเล็กทรอนิกส (Electronic Library) จากการศึกษาเกี่ยวกับหองสมุดอิเล็กทรอนิกส พบวา มีผูใหความหมาย คํานิยาม และ แนวคิดเกี่ยวกับหองสมุดอิเล็กทรอนิกสไวหลากหลาย ดังตอไปนี้ หองสมุดอิเล็กทรอนิกส หมายถึง ขอมูล ความรู และเอกสารตางๆ ที่สามารถเขาถึงไดโดย ผานเครือขายอินเทอรเน็ต (Stevenson, 1997) หองสมุดอิเล็กทรอนิกส เปนหองสมุดที่ใหบริการสารสนเทศหรือขอมูลตางๆ ในรูปแบบของ สารสนเทศอิเล็กทรอนิกส จากสารสนเทศรูปแบบเดิมที่เปนสิ่งตีพิมพหรือสื่อโสตทัศนจะถูกจัดเก็บ ไวในรูปแบบของสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส ซึ่งมีเครื่องมือหรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกสชวยในการจัดเก็บ และการสืบคนขอมูลสามารถสืบคนผานทางเครือขายภายใน (Intranet) เครือขายเฉพาะบริเวณ (Local Area Network: LAN) และเครือขายทั่วโลก (Wide Area Network: WAN) สามารถเขาถึง สารสนเทศไดทุกวันตลอด 24 ชั่วโมง โดยไมจําเปนตองมาใชบริการที่หองสุด สอดคลองกับเปาหมาย การใหบริการหองสมุด ซึ่งคือ การชวยใหผูใชบริการบรรลุเปาหมายของการศึกษาโดยการจัดหา ทรัพยากร และการปรับสภาพแวดลอม (Bamigboye, 2007)

6 หองสมุดอิเล็กทรอนิกส หมายถึง หองสมุดที่มีการจัดการระบบงานและเนื้อหาความรูโดย ใชเทคโนโลยีสารสนเทศ เปนการผสมผสานการใชเทคโนโลยีในการจัดการทรัพยากรสารสนเทศใน หองสมุด ซึ่งผูใชสามารถเขาถึงขอมูลไดผานอิเล็กทรอนิกส เชน การผสมผสานการทํางานของ ระบบหองสมุดอัตโนมัติ หองสมุดดิจิทัล และหองสมุดเสมือน (น้ําทิพย วิภาวิน, 2550) โดยสรุปหองสมุดอิเล็กทรอนิกส หมายถึง หองสมุดที่มีการนําเทคโนโลยีสารสนเทศเขามา ใชในการบริหารจัดการระบบการดําเนินงานและทรัพยากรสารสนเทศของหองสมุด เพื่อใหเกิด ประโยชนตอการบริหารงานหองสมุดและผูใชบริการหองสมุด รวมทั้งสามารถเขาถึงไดโดยผาน เครือขายอินเทอรเน็ตหรืออินทราเน็ตของหนวยงานชวยลดขอจํากัดในเรื่องของเวลาและสถานที่ ปจจุบันหองสมุดหลายแหงไดมีการพัฒนาระบบการบริหารจัดการเขาสูรูปแบบหองสมุด อิเล็กทรอนิกสกันมากขึ้น โดยมีทรัพยากรสารสนเทศในรูปแบบอิเล็กทรอนิกสไวใหบริการ เพื่อเปน การอํานวยความสะดวกใหกับผูใชบริการในการเขาถึงขอมูลไดอยางรวดเร็ว และไมมีขอจํากัดใน เรื่องของเวลาและสถานที่ หองสมุดอิเล็กทรอนิกส ประกอบดวย การประมวลผลการสื่อสารทรัพยากรสารสนเทศที่ ถูกจัดระบบสําหรับใชงานบนเครือขายสาธารณะ ซึ่งเปนการทํางานของระบบหองสมุดอัตโนมัติ หองสมุดดิจิทัล และหองสมุดเสมือน (Butler, 1991) กลาวคือ 1) ระบบหองสมุดอัตโนมัติ เปนระบบการทํางานของหองสมุดโดยใชคอมพิวเตอรชวย เพื่อใหการทํางานของฝายตางๆ ในหองสมุดสามารถทํางานเชื่อมโยงประสานกันไดอยางตอเนื่อง โดยไมตองทํางานดวยมือซ้ําๆ หลายๆ ครั้ง 2) หองสมุดดิจิทัล เปนหองสมุดที่มีการจัดการและใหบริการเนื้อหาของขอมูลในรูปแบบดิจิทัล ที่ผูใชบริการเขาถึงเนื้อหาฉบับเต็มไดโดยตรง มีการสรางหรือจัดหาขอมูลดิจิทัลมาจัดเก็บอยาง เปนระบบ เพื่อความสะดวกในการสืบคนและใหบริการผานเครือขายอินเทอรเน็ต และ 3) หองสมุดเสมือน เปนสถานที่ใหบริการสืบคนขอมูลขาวสารอิเล็กทรอนิกส โดยใชคอมพิวเตอร ผานระบบเครือขายที่เชื่อมโยงกันไดทั่วโลก หองสมุดเสมือนเปนที่รวมแหลงสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส ที่มีการจัดการอยางเปนระบบและใหบริการสืบคนสารสนเทศแบบออนไลนในระบบเครือขาย โดย ที่ผูใชบริการสามารถเขาถึงระยะไกลมายังหองสุดเพื่อสืบคนและใชสารสนเทศของหองสมุดหรือ เชื่อมโยงกับแหลงสารสนเทศอื่นไดทุกที่ในระบบเครือขาย เพื่อใหผูใชบริการสามารถใชไดทุกเมื่อที่ ตองการอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล

7 ดังนั้นประโยชนของการพัฒนาหองสมุดอิเล็กทรอนิกส คือ ชวยในการจัดเก็บขอมูลใหเปน ระบบ ชวยเพิ่มความรวดเร็วในการเขาถึงขอมูลหรือการสืบคนขอมูลที่ตองการไดในเวลาอันรวดเร็ว เปนการแพรกระจายความรูใหผูใชบริการไดรับความสะดวกยิ่งขึ้นโดยไมมีขอจํากัดดานเวลาและ สถานที่ ลักษณะของหองสมุดอิเล็กทรอนิกส จากการศึกษา พบวา แนวทางในการบริหารจัดการหองสมุดอิเล็กทรอนิกส มีความหลากหลาย ทั้งนี้ขึ้นอยูกับนโยบาย และเปาหมายของหนวยงานเปนองคประกอบดวย จึงพอสรุปแนวทางใน การจัดการหองสมุดอิเล็กทรอนิกส ไดดังตอไปนี้ 1) มีการนําเทคโนโลยีคอมพิวเตอรและเทคโนโลยีการสื่อสารเขามาใชในการดําเนินงานของ หองสมุด ทั้งในดานกระบวนการทํางาน และการใหบริการ 2) มีระบบโปรแกรมอัตโนมัติในการจัดการงานดานตางๆ ของหองสมุด ไดแก งานจัดหา ทรัพยากรสารสนเทศ งานวิเคราะหและลงรายการทางบรรณานุกรมทรัพยากรสารสนเทศ งานบริการ ยืม-คืน งานบริการตอบคําถามและชวยการคนควา งานวารสาร และงานบริการสืบคนทรัพยากร สารสนเทศ เปนตน 3) มีรายการบรรณานุกรมและดรรชนีทรัพยากรสารสนเทศไวใหบริการสืบคนขอมูลใน ระบบเปดหรือในระบบเครือขายสาธารณะ เชน อินทราเน็ต อินเทอรเน็ต เปนตน 4) มีการจัดการและการพัฒนาทรัพยากรสารสนเทศใหอยูในรูปแบบดิจิทัล (Document Digitizing) ไดแก ขอมูลที่เปนตัวอักษร รูปภาพ เสียง และภาพเคลื่อนไหว โดยจัดเก็บขอมูลไวใน ระบบฐานขอมูลในเครื่องคอมพิวเตอรแมขาย และมีการเผยแพรหรือใหบริการขอมูลผานเครือขาย 5) มีการตรวจสอบและจัดการเรื่องทรัพยสินทางปญญา (Intellectual Property Management) 6) ลดขอจํากัดในการใชทรัพยากรสารสนเทศตางๆ รวมกันระหวางผูใชทรัพยากรสารสนเทศ (Anytime-Anywhere-Anyone) 7) เพิม่ การจัดซื้อจัดหาสือ่ อิเล็กทรอนิกส อุปกรณสารสนเทศและเครื่องมือสื่อสารที่ทนั สมัย 8) พัฒนาศักยภาพของบุคลากรหองสมุดใหมีความรู ความชํานาญในดานเทคโนโลยี สารสนเทศและการสื่อสาร

8 บริการในหองสมุดอิเล็กทรอนิกส เนื่องจากการบริการในหองสมุดอิเล็กทรอนิกสเปนการผสมผสานระหวางหองสมุดอัตโนมัติ หองสมุดดิจิทลั และหองสมุดเสมือน การใหบริการจึงอยูใ นลักษณะหลายรูปแบบ (น้าํ ทิพย วิภาวิน, 2545) ดังตอไปนี้ 1) หองสมุดอัตโนมัติ จะใหบริการในลักษณะ บริการสืบคนขอมูล โดยการเขาสูเว็บไซตของ หองสมุด ซึ่งประกอบดวยขอมูลของหองสมุด ระเบียบการใหบริการของหองสมุด ขอมูลรายการทาง บรรณานุกรมทรัพยากรสารสนเทศ การบริการขอมูลจากฐานขอมูลออนไลน และการเชื่อมโยงไปยัง แหลงขอมูลตางๆ 2) หองสมุดดิจิทัล จะใหบริการในลักษณะ เนื้อหาของขอมูลในรูปแบบดิจิทัลที่ผูใชเขาสู เนื้อหาเอกสารเต็มรูปแบบไดโดยตรง โดยมีการสรางหรือการจัดหาขอมูลดิจิทัลมาจัดเก็บอยางเปน ระบบ เพื่อความสะดวกในการสืบคน และการใชบริการผานเครือขายอินเทอรเน็ต มีเปาหมายในการใหบริการขอมูลเชนเดียวกับหองสมุดแบบดั้งเดิม ซึ่งขอมูลที่อยูในรูปแบบดิจิทัลมีหลายรูปแบบ ไดแก ขอมูลที่แปลงมาจากขอมูลสิ่งพิมพ ขอมูลที่สรางขึ้นใหมใหอยูในรูปแบบดิจิทัล ขอมูลจากซีดีรอม ขอมูลในวารสารอิเล็กทรอนิกส หนังสืออิเล็กทรอนิกส และจากฐานขอมูลออนไลน นอกจากนี้ทรัพยากร ของหองสมุดดิจิทัลจะมาจากหลายสื่อ ทั้งที่อยูในสื่อสิ่งพิมพ สื่อโสตทัศน และขอมูลดิจิทัลในรูปสื่อ อิเล็กทรอนิกส และใหบริการขอมูลจากสื่อทุกประเภท 3) หองสมุดเสมือน จะมีลักษณะการใหบริการโดยไมมีอาคารสถานที่ ซึ่งแตกตางจาก หองสมุดแบบดั้งเดิม แตจะเปนการเชื่อมโยงทรัพยากรสารสนเทศจากหลายแหลงขอมูลเขาดวยกัน เพื่อใหผูใชบริการไดรับความสะดวกในการเขาถึงขอมูลจากทั่วโลก เสมือนเปนหองสมุดขนาดใหญ ที่มีเนื้อหาดานใดดานหนึ่งโดยเฉพาะ โดยรวมความสามารถของการใชขอมูลในระบบหองสมุดอัตโนมัติ หองสมุดดิจิทัล และขอมูลจากเว็บไซตตางๆ ผูใชสามารถเขาใชบริการหองสมุดเสมือน เหมื อนกั บจุดบริ การซุปเปอรม ารเ ก็ตที่มีสินค า ทุกประเภทจํ า หน าย และใหบริการ ทรัพ ยากร สารสนเทศในหองสมุดเสมือน ประกอบดวย สิ่งตีพิมพที่แปลงเปนดิจิทัล ซีดีในสื่อประสมหรือ มัลติมีเดีย ซอฟแวร ฐานขอมูลเฉพาะ เปนตน การบริการในหองสมุดอิเล็กทรอนิกสโดยสรุป จะมีลักษณะการจัดการสารสนเทศดวย คอมพิวเตอรใหเปนระบบฐานขอมูล และเชื่อมโยงเครือขายในระดับตางๆ ทั้งภายในหองสมุดและ ภายนอกหองสมุด โดยเขาถึงสารสนเทศทางอิเล็กทรอนิกส และมีบุคลากรหองสมุดทําหนาที่ใน การจัดเก็บ รวบรวม และนําเขาสารสนเทศ รวมทั้งชวยเหลือผูใชบริการทางอิเล็กทรอนิกส

9 2.2 กรมบัญชีกลาง กรมบัญชีกลางเปนหนวยงานระดับกรม สังกัดกระทรวงการคลัง มีประวัติความเปนมา อันยาวนาน ดังตอไปนี้ ประวัติความเปนมา พ.ศ. 2418 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรด เกลาฯ ใหปรับปรุงระบบบริหารราชการแผนดิน โดยตั้งกรมตางๆ ขึ้นรับผิดชอบบริหารราชการรวม 12 กรม แทนการปกครองแบบจตุสดมภ โดยมีกรมพระคลังมหาสมบัติเปน 1 ใน 12 กรม ทําหนาที่ รับผิดชอบวาการบรรดาภาษีอากรและเงินที่จะรับจะจายในแผนดินทั้งสิ้น มีปลัดบาญชีกลางเปน พนักงานที่จะวาภาษีอากรและรักษาสมุดบัญชีเงินของแผนดิน พ.ศ. 2433 กรมพระคลังมหาสมบัติไดรับการยกฐานะเปนกระทรวง ตามพระราชบัญญัติ พระธรรมนูญการปกครองแผนดิน ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบัญญัติพระธรรมนูญ หนาที่ราชการในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติขึ้น เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม ร.ศ. 109 (พ.ศ. 2433) กําหนด หนาที่รับจายและรักษาเงินแผนดินทั้งสรรพราชสมบัติพัสดุทั้งปวงกับถือบาญชีพระราชทรัพย สําหรับแผนดินทั้งสิ้น และเก็บภาษีอากรเงินขึ้นแผนดิน ตลอดทั่วพระราชอาณาจักร มีเสนาบดี รับผิดชอบบังคับราชการในกระทรวงสิทธิขาด โดยถือเอาวันที่ 7 ตุลาคม พ.ศ. 2433 เปนวันกอตั้ง กรม และในปเดียวกันไดกําหนดหนาที่และแบงกรมสารบัญชีออกเปน 3 กอง คือ กองบาญชีกลาง กองรับ และกองจาย พ.ศ. 2458 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ 6 ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหรวมกรมตรวจกับกรมสารบาญชีเขาดวยกัน กําหนดหนาที่ราชการใหมและใหชื่อวา “กรมบาญชีกลาง” เมื่อวันที่ 18 กันยายน 2458 จนถึงสมัยเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย เปนระบอบรัฐธรรมนูญ คณะกรรมการราษฎร จึงปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรมตางๆ และเปลี่ยน นามกรมบาญชีกลางเปน “กรมบัญชีกลาง” (กรมบัญชีกลาง, 2548) โครงสรางและหนาที่ อํ า นาจหน า ที่ ข องกรมบั ญ ชี ก ลาง ตามกฎกระทรวงแบ ง ส ว นราชการกรมบั ญ ชี ก ลาง กระทรวงการคลัง พ.ศ. 2545 กรมบัญชีกลางมีภารกิจเกี่ยวกับการควบคุมดูแลการใชจายเงินแผนดินและของหนวยงานรัฐ ใหเปนไปโดยถูกตอง มีวินัย คุมคา โปรงใส และสามารถตรวจสอบได โดยการวางกรอบกติกากลาง ให หนวยงานภาครัฐถือปฏิบัติ การใหบริการคําแนะนําปรึกษาดานการเงิน การคลัง การบัญชี และ การตรวจสอบภายใน การดําเนินการเกี่ยวกับการบริหารเงินคงคลังใหมีการใชจายอยางเพียงพอ

10 และการเสนอขอมูลในเชิงนโยบายการคลังแกฝายบริหาร โดยประสานงานกับหนวยงานที่เกี่ยวของ เพื่อใหเ กิดเสถียรภาพทางการคลัง รวมทั้งดําเนินการเกี่ยวกับการประเมินผลการดําเนิน งาน ตลอดจนการดูแลและการพัฒนามาตรฐานคาตอบแทนสวัสดิการและสิทธิประโยชนของบุคลากร โดยใหมีอํานาจหนาที่ดังตอไปนี้ (กรมบัญชีกลาง, 2548) 1) ดําเนินการเกี่ยวกับกฎหมาย ระเบียบ ขอบังคับ และหลักเกณฑดานการเงิน การคลัง การบัญชี การพัสดุ และระบบตรวจสอบภายในของสวนราชการ เพื่อใหสวนราชการถือปฏิบัติ 2) ดําเนินการเกี่ยวกับการติดตามและประเมินผลการดําเนินงานและการบริหารดานการคลัง เพื่อประกอบการพิจารณาเสนอแนะนโยบายดานการคลังของประเทศ 3) ควบคุม ดูแล และตรวจสอบการเบิกจายเงิน การกอหนี้ผูกพัน การนําเงินสงคลัง และ การถอนคืนเงินรายไดของสวนราชการ รวมทั้งพิจารณาทําความตกลงในการเบิกจายเงินงบประมาณ ตามที่สวนราชการตางๆ ขอทําความตกลง 4) ดําเนินการเกี่ยวกับการบริหารเงินคงคลัง รวมทั้งการบริหารการกํากับดูแล การติดตาม และการประเมินผลการใชจายเงินนอกงบประมาณของสวนราชการตางๆ 5) ดําเนินการเกี่ยวกับการวิเคราะหและประมวลผลบัญชีการเงินแผนดิน 6) ควบคุมดูแลเกี่ยวกับเงินเดือน คาจาง บําเหน็จ บํานาญ และเงินอื่นในลักษณะเดียวกัน รวมทั้งดูแลและพัฒนามาตรฐานคาตอบแทน สวัสดิการ และสิทธิประโยชนของกําลังคนภาครัฐ 7) ดําเนินการเกี่ยวกับความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่ตามกฎหมายวาดวยความรับ ผิดทางละเมิดของเจาหนาที่ และความรับผิดทางแพงของเจาหนาที่ของสวนราชการ 8) ดําเนินการเกี่ยวกับการพัฒนาระบบการจางและการบริหารบุคคลลูกจางของสวนราชการ 9) ดําเนินการเกี่ยวกับการพัฒนาบุคลากรดานการเงิน การคลัง การบัญชี การตรวจสอบ ภายใน และระบบพัสดุภาครัฐ 10) ใหคําปรึกษา เสนอแนะ และใหความชวยเหลือดานวิชาการทางการเงิน การคลัง การบัญชี ระบบการพัสดุภาครัฐ การตรวจสอบภายในแกสวนราชการและหนวยงานของรัฐและการปฏิบัติงานแก สวนราชการและหนวยงานของรัฐ 11) ปฏิบัติการอื่นใดตามที่กฎหมายกําหนดใหเปนอํานาจหนาที่ของกรมหรือตามที่กระทรวง หรือคณะรัฐมนตรีมอบหมาย ปจจุบันกรมบัญชีกลางแบงโครงสรางการบริหารงาน ออกเปน 2 สวน คือ ราชการสวนกลาง ซึ่งประกอบดวย สํานักงานเลขานุการกรม กองการเจาหนาที่ กองแผนงาน สถาบันพัฒนาบุคลากร ดานการคลังและบัญชีภาครัฐ ศูนยเทคโนโลยีสารสนเทศ สํานักกฎหมาย สํานักการเงินการคลัง

11 สํานักกํากับและพัฒนาการตรวจสอบภาครัฐ สํานักความรับผิดทางแพง สํานักกํากับและพัฒนา ระบบการบริหารการเงินการคลังภาครัฐแบบอิเล็กทรอนิกส สํานักบริหารการรับ-จายเงินภาครัฐ สํานักมาตรฐานการจัดซื้อจัดจางภาครัฐ สํานักมาตรฐานคาตอบแทนและสวัสดิการ สํานักมาตรฐาน ดานการบัญชีภาครัฐ กลุมพัฒนาระบบบริหาร กลุมตรวจสอบภายใน กลุมนโยบายการจัดซื้อโดย รัฐระหวางประเทศ กลุมพัฒนาเงินนอกงบประมาณ และกลุมพัฒนาระบบลูกจาง สําหรับราชการ สวนภูมิภาค ประกอบดวย สํานักงานคลังเขต และสํานักงานคลังจังหวัดตางๆ ทั่วประเทศ 2.3 หองสมุดกรมบัญชีกลาง ประวัติความเปนมา หองสมุดกรมบัญชีกลาง เริ่มเปดใหบริการ เมื่อวันเสารที่ 18 กันยายน 2508 ซึ่งเปนวันที่ กรมบัญชีกลางไดสถาปนาครบกึ่งศตวรรษ โดยนายพิศลย เดชาติวงศ ณ อยุธยา อธิบดีกรมบัญชีกลาง ไดทําพิธีเปดโดยไดไขกุญแจหองเมื่อเวลา 12.10 น. ในชวงแรกหองสมุดไดรวบรวมหนังสือที่หอง อธิบดีกรมบัญชีกลาง และกองระบบบัญชีและการคลังมาสมทบกับหนังสือที่มีผูบริจาคมาไวใหบริการ ครุภัณฑของหองสมุดไดใชเงินงบประมาณประจําป พ.ศ. 2508 ในการจัดหา พ.ศ. 2548 กรมบัญชีกลางไดทําการปรับปรุงพื้นที่หองสมุด ใหมีความทันสมัยมากยิ่งขึ้น โดย ตั้งอยูบริเวณอาคาร 6 (อาคารใหม) ชั้น 6 ปจจุบันหองสมุดกรมบัญชีกลางอยูในสังกัดของสถาบัน พัฒนาบุคลากรดานการคลังและบัญชีภาครัฐ วัตถุประสงคในการจัดตั้ง 1) เพื่อเปนสถานที่สําหรับรวบรวมตํารา เอกสาร วารสาร และสิ่งพิมพตา งๆ ที่เกีย่ วของกับ งานในหนาที่ของกรมบัญชีกลาง 2) เพื่อเปนแหลงศึกษาคนควาและใหบริการทางวิชาการแกบุคลากรกรมบัญชีกลางและ บุคคลทั่วไป หนาที่ความรับผิดชอบ จัดหาและใหบริการหนังสือทัว่ ไป สิ่งพิมพรัฐบาล งานวิจยั วารสาร หนังสือพิมพ ผลงานทาง วิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง สื่อโสตทัศน และสื่ออื่นๆ โดยมีเนื้อหาเนนทางดานการเงิน การคลัง การบัญชี การตรวจสอบภายใน และการพัสดุภาครัฐ บริการของหองสมุด 1) บริการยืม-คืนทรัพยากรสารสนเทศ

12 2) บริการตอบคําถามและชวยการคนควา 3) บริการยืมระหวางหองสมุด 4) บริการพืน้ ที่สําหรับนัง่ อานหนังสือ การจัดหมวดหมูทรัพยากรสารสนเทศ หองสมุดกรมบัญชีกลาง จัดหมวดหมูหนังสือทั่วไป โดยใชระบบทศนิยมของดิวอี้ (Dewey Decimal Classification: DDC) ซึ่งใชตัวเลขแทนสัญลักษณเนื้อหาของหนังสือ โดยแบงออกเปน หมวดหมูใหญ ดังนี้ (พวา พันธุเมฆา, 2551) 000 ความรูท ั่วไป (Generalities) 100 ปรัชญาและจิตวิทยา (Philosophy & Psychology) 200 ศาสนา (Religion) 300 สังคมศาสตร (Social sciences) 400 ภาษา (Language) 500 วิทยาศาสตรและคณิตศาสตร (Natural sciences & Mathematics) 600 วิทยาศาสตรประยุกต (Technology (Applied sciences)) 700 ศิลปะ วิจิตรศิลป และมัณฑนศิลป (The Arts, Fine and Decorative Arts) 800 วรรณคดี (Literature) 900 ภูมิศาสตร และประวัติศาสตร (Geography & History) นอกจากนีย้ ังมีการใชสัญลักษณเพื่อแยกประเภทของหนังสือ ดังนี้ งานวิจัยและวิทยานิพนธ จัดหมวดหมูเชนเดียวกันกับหนังสือทั่วไป แตมีการเพิ่มสัญลักษณ ของหนังสือ คือ ว สําหรับหนังสือภาษาไทย และ T สําหรับหนังสือภาษาอังกฤษ พ็อกเก็ตบุค ใชสัญลักษณของหนังสือ คือ พ สําหรับหนังสือภาษาไทย และ P สําหรับหนังสือ ภาษาอังกฤษ สิ่งพิมพรัฐบาล จัดแยกตามหนวยงานที่เผยแพรสิ่งพิมพนั้นๆ จัดแยกยอยตามหนวยงานที่ เผยแพร เชน กระทรวง กรม รัฐวิสาหกิจ หนวยงานอิสระ และอื่นๆ โดยมีอักษรยอของหนวยงาน เปนเลขเรียกหนังสือ เชน กรมบัญชีกลาง ใชเลขเรียกเปน กค 0500 และตามหลังดวยเลขยอยของ ประเภทสิ่งพิมพ ผลงานทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง จัดใสกลองไวใหบริการในตูปด จัดเรียง ตามลําดับที่ลงทะเบียน โดยใชเลขทะเบียนเปนเลขเรียกหนังสือ เชน D000999

13 ระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 ระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 เปนโปรแกรมบริหารจัดการทรัพยากรสารสนเทศ หองสมุด เพื่อชวยอํานวยความสะดวกในการปฏิบัติงานและการใหบริการ หองสมุดกรมบัญชีกลาง ไดจัดซื้อระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 เขามาใชในการบริหารจัดการทรัพยากรสารสนเทศ เพื่ออํานวยความสะดวกในการปฏิบัติงานและการใหบริการของหองสมุด ตั้งแตชวงปลายป พ.ศ.

2546 ซึ่งชวงเวลาดังกลาวอยูระหวางการเตรียมการติดตั้ง ปรับปรุงระบบใหสอดคลองกับการทํางาน ของหองสมุด และศึกษาการทํางานของระบบ จนกระทั่งถึงวันที่ 1 ตุลาคม 2547 จึงไดเริ่มดําเนินการ วิเคราะหและลงรายการทางบรรณานุกรมทรัพยากรสารสนเทศในระบบ และเริ่มเปดใชอยางเปน ทางการตั้งแตนั้นมาจนถึงปจจุบัน (ไพบูลย ปะวะเสนะ, 2551) โดยมีหนาจอของระบบ ดังแสดงใน ภาพที่ 2.1 ภาพที่ 2.1 หนาจอระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000

ที่มา: หนาจอระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000. โดย ผูวิจัยนํามาจากระบบที่ใชงานจริง

14 ระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 แบงการทํางานออกเปนระบบงานหลักๆ ตาม ลักษณะของงานและประเภทของทรัพยากรสารสนเทศ ดังตอไปนี้ 1) ระบบงานลงรายการทางบรรณานุกรมหนังสือ 2) ระบบงานลงรายการทางบรรณานุกรมวารสาร - ลงรายการทางบรรณานุกรมวารสาร - ลงรายการทางบรรณานุกรมดรรชนีวารสาร - ลงรายการทางบรรณานุกรมวารสารเย็บรวมเลม 3) ระบบงานลงรายการทางบรรณานุกรมวัสดุไมตีพิมพ (วัสดุไมตีพิมพ ประกอบดวย ซีดีรอม และเทปคาสเช็ต) 4) ระบบงานลงทะเบียนสมาชิกหองสมุด 5) ระบบงานบริการยืม-คืน-จอง 6) ระบบสถิติ ไดแก - สถิตหิ นังสือ - สถิตวิ ารสาร - สถิติวัสดุไมตีพิมพ - สถิติสมาชิกหองสมุด - สถิติการยืม - สถิติการคืน - สถิติการจอง - สถิติการจัดอันดับยอดนักอาน - สถิติการจัดอันดับหนังสือที่ถูกยืมบอย - สถิติการเขาใชบริการ 7) ระบบรายงาน - รายงานบรรณานุกรมหนังสือใหม - รายงานทะเบียนหนังสือ - รายงานการยืมหนังสือ - รายงานการยืมวารสาร - รายงานการยืมวัสดุไมตพี ิมพ - รายงานสมาชิกคางสงหนังสือ - รายงานสมาชิกคางสงวารสาร - รายงานสมาชิกคางสงวัสดุไมตีพิมพ

15 เว็บไซตหองสมุดกรมบัญชีกลาง หองสมุดกรมบัญชีกลาง จัดทําเว็บไซตขึ้น เพื่อแจงขาวสารความเคลือ่ นไหวของหองสมุด นําเสนอสารสนเทศเกีย่ วกับหองสมุด ใหบริการสืบคนรายการทางบรรณานุกรมทรัพยากรสารสนเทศ และบริการอื่นๆ ตลอดจนรวบรวมแหลงทรัพยากรสารสนเทศตางๆ ที่มีบริการบนเครือขายอินเทอรเน็ต เพื่อใหบริการไดอยางกวางขวางมากยิ่งขึน้ โดยมีเว็บไซต คือ http://www2.cgd.go.th/library และ มีโฮมเพจดังแสดงในภาพที่ 2.2 ภาพที่ 2.2 โฮมเพจเว็บไซตหองสมุดกรมบัญชีกลาง

ที่มา: โฮมเพจเว็บไซตหอ งสมุดกรมบัญชีกลาง. โดย หองสมุดกรมบัญชีกลาง (2555), คนเมื่อ 11 กันยายน 2555, จาก http://www2.cgd.go.th/library

16 โครงสรางเว็บไซตหองสมุดกรมบัญชีกลาง เนื้อหาทีม่ ีในเว็บไซตหองสมุดกรมบัญชีกลาง ประกอบดวยรายละเอียดหลักๆ ดังนี้ 1) ขอมูลทั่วไปของหองสมุด ไดแก ประวัติความเปนมา ทรัพยากรสารสนเทศ และการจัด หมวดหมูทรัพยากรสารสนเทศ 2) บริการ ไดแก บริการที่ในหองสมุด และระเบียบการใชบริการหองสมุด 3) ขา วประชาสั ม พั น ธ อาทิเ ชน ขา วเกี่ ย วกับ หอ งสมุด ขา วที่นา สนใจ ขา วเกี่ ย วกั บ กรมบั ญ ชี ก ลาง ขาวเกี่ยวกับกระทรวงการคลัง การศึกษาดูงานหองสมุด การฝกงานหองสมุด การแนะนําเกี่ยวกับเรื่องตางๆ ของหองสมุดกรมบัญชีกลาง เปนตน 4) แนะนําทรัพยากรสารสนเทศใหม ไดแก หนังสือ ซีดี และวารสาร 5) ฐานขอมูลทรัพยากรสารสนเทศของหองสมุด ไดแก ฐานขอมูลบรรณานุกรมหนังสือ ฐานขอมูลวารสารและดรรชนีวารสาร ฐานขอมูลบรรณานุกรมซีดี ฐานขอมูลสารบัญราชกิจจานุเบกษา ฉบับกฤษฎีกา และฐานขอมูลผลงานทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง 6) ฐานขอมูลออนไลน เปนบริการที่หองสมุดเชื่อมโยง (Links) ฐานขอมูลที่นาสนใจไวใหบริการ ไดแก ฐานขอมูลราชกิจจานุเบกษา ฐานขอมูลวิทยานิพนธไทย ฐานขอมูลวิทยานิพนธอิเล็กทรอนิกส ฐานขอมูลวิทยานิพนธของ สกอ. ระบบสารสนเทศกฎหมายและระเบียบการคลัง ฐานขอมูลชี้ แหลงวารสารไทย ฐานขอมูลบทความวารสาร และฐานขอมูลสหบรรณานุกรมของ สกอ.

7) ติดตอหองสมุด มีบริการสมัครสมาชิกหองสมุดออนไลน การสอบถาม/ใหขอเสนอแนะ แกหองสมุดใหขอมูล 8) กระดานขาว เปนบริการถามตอบเกี่ยวกับภารกิจตางๆ ของกรมบัญชีกลาง 9) สถิติ เปนการรวบรวมสถิติที่นาสนใจของหองสมุดไวใหบริการ อาทิเชน จํานวนของ ทรัพยากรสารสนเทศ อันดับหนังสือยอดนิยม อันดับยอดนักอาน หนังสือที่ยอดนักอานชอบอาน และสถิติการใหบริการยืม-คืน เปนตน จากที่กลาวมาขางตนจะเห็นวา หองสมุดกรมบัญชีกลางไดใหความสําคัญกับการนํา เทคโนโลยีสารสนเทศเขามาใชในการบริหารจัดการระบบการดําเนินงานมากพอสมควร อาทิเชน การนําระบบหองสมุดอัตโนมัติเขามาใชในการจัดการทรัพยากรสารสนเทศและการใหบริการยืม-คืน ทรัพยากรสารสนเทศ รวมทั้งมีการจัดทําเว็บไซตเพื่อเพิ่มชองทางในการติดตอสื่อสารกับผูใชบริการ และใชในการสืบคนทรัพยากรสารสนเทศของหองสมุดชวยลดขอจํากัดในเรื่องของเวลาและสถานที่ ซึ่งสอดคลองกับแนวคิดของหองสมุดอิเล็กทรอนิกส ดังนั้น จึงอาจกลาวไดวา หองสมุดกรมบัญชีกลาง เปนหองสมุดอิเล็กทรอนิกสดวยเชนกัน

17 2.4 การทําเหมืองขอมูล (Data Mining) ความหมาย มีผูใหความหมายเกี่ยวกับการทําเหมืองขอมูลไวหลากหลาย ดังตอไปนี้ การทําเหมืองขอมูล คือ การนําเทคนิคจากศาสตรดานการเรียนรูเครื่องกล (Machine Learning) การจํารูปแบบขอมูล (Pattern Recognition) หลักสถิติ (Statistics) และฐานขอมูล (Database) มาใชในการดึงขอมูลขาวสารจากฐานขอมูลที่มีอยู (Peter, Hadjnian, Stadler, Verhees, & Zanasi, 1998) การทําเหมืองขอมูล คือ การวิเคราะหขอมูลเพื่อหาความสัมพันธและสรุปผลจากขอมูล จํานวนมาก เพื่อทําความเขาใจและนํามาใชใหเกิดประโยชนสูงสุดตอองคกร (Hand, Mannila, & Smyth, 2001) การทําเหมืองขอมูล (Data Mining) หรือ การคนหาความรูในฐานขอมูล (Knowledge Discovery in Databases: KDD) เปนเทคนิคเพื่อคนหารูปแบบ (Pattern) ของขอมูลจํานวน มหาศาลโดยอัตโนมัติ โดยใชขั้นตอนวิธีจากวิชาสถิติ การเรียนรูของเครื่อง และการรูจําแบบ หรือ ในอีกนิยามหนึ่ง การทําเหมืองขอมูล คือ กระบวนการที่กระทํากับขอมูล (โดยสวนใหญจะมีจาํ นวน มาก) เพื่อคนหารูปแบบ แนวทาง และความสัมพันธที่ซอนอยูในชุดขอมูลนั้น โดยอาศัยหลักสถิติ การรูจํา การเรียนรูของเครื่อง และหลักคณิตศาสตรการจัดการ (วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี, 2555) โดยสรุปการทําเหมืองขอมูล คือ กระบวนการที่กระทํากับขอมูลจํานวนมาก เพื่อคนหา รูปแบบ และความสัมพันธที่ซอนอยูในชุดขอมูลนั้น การทําเหมืองขอมูล เปนศาสตรแขนงหนึ่งทางปญญาประดิษฐ (Artificial Intelligence: AI) ซึ่งเปนการคนหาความสัมพันธและรูปแบบทั้งหมดที่มีอยูจริงในฐานขอมูล ความสัมพันธและรูปแบบ เหลานั้นไดถูกซอนไวภายในขอมูลจํานวนมากที่ถูกจัดเก็บไวในฐานขอมูลขององคกร การทํา เหมืองขอมูลถือไดวาเปนวิวัฒนาการหนึ่งของการจัดเก็บและตีความหมายของขอมูล ซึ่งจากเดิม ที่มีการจัดเก็บขอมูลอยางงายๆ มาสูการจัดเก็บขอมูลในรูปแบบฐานขอมูลที่ชวยใหสามารถดึงขอมูล สารสนเทศมาใชใหเกิดประโยชน จนถึงการทําเหมืองขอมูลที่สามารถคนพบความรูที่ซอนอยูภายใน ขอมูลเหลานั้น การทําเหมืองขอมูล จึงเปนกระบวนการสําคัญในการสกัดขอมูลที่จําเปนและไมเคยทราบ มากอน เปนการสํารวจ และวิเคราะหขอมูลใหอยูในรูปแบบที่มีความหมาย และในรูปแบบที่มีกฎเกณฑ โดยความสัมพันธนี้แสดงใหเห็นถึงความรูตางๆ ที่มีประโยชนและถูกซอนอยูในฐานขอมูล ปจจุบัน

18 หลายองคกรกําลังเผชิญกับปญหาการมีขอมูลดิบจํานวนมาก แตขอมูลที่มีอยูยังไมสามารถนํามา ประยุกตใชงานจริงได ดังแสดงในภาพที่ 2.3 ดังนั้น การทําเหมืองขอมูลจึงเปนอีกแนวทางหนึ่งที่ ไดรับการยอมรับ เพื่อดึงความรูออกมาจากขอมูลจํานวนมากที่ถูกสะสมและซอนอยูมาใชใหเกิด ประโยชน เพื่อชวยในการตัดสินใจ โดยนําไปผสมผสานกับความรูจากผูเชี่ยวชาญ และความรูจาก การกลั่นกรอง ภาพที่ 2.3 การมีขอมูลจํานวนมากแตไมรูจะนํามาใชงานอยางไร

ที่มา: Data mining: Concepts and techniques (2nd ed.). by Hand, J., & Kamber, M. (2007). San Francisco, Calif.: Morgan KaufmannMass. การนําแนวทางการทําเหมืองขอมูลมาประยุกตใชที่ผานมามีหลายกรณี อาทิเชน ธนาคาร ผูออกบัตรเครดิตและบริษัทตางๆ จะมีขบวนการในการทําเหมืองขอมูลใหเปนประโยชน เชน ใชใน การตัดสินใจวา ลูกคากลุมใดเปนกลุมที่ดี การทําความเขาใจพฤติกรรมของลูกคา เพื่อชวยในการแยกประเภทของลูกคา และสามารถใชในการทํานายกลุมของประชากรที่คาดวาจะมาเปนลูกคาใน อนาคต เปนตน

19 วิวัฒนาการของการทําเหมืองขอมูล การทําเหมืองขอมูลถือไดวาเปนวิวัฒนาการหนึ่งของการจัดเก็บและตีความหมายของขอมูล เนื่องจากขอมูลเปนสิ่งสําคัญตอการนํามาใชประโยชนในดานตางๆ จึงไดมีการพัฒนาและปรับปรุง กระบวนการตางๆ เพื่อรองรับการเพิ่มขึ้นของขอมูลที่มีมากขึ้นเรื่อยๆ เพื่อใหสามารถเก็บรวบรวม และประมวลผลขอมูลที่มีอยูอยางมากมายไดอยางมีประสิทธิภาพ จากเดิมที่มีการจัดเก็บขอมูล อยางงายๆ มาสูการจัดเก็บขอมูลในรูปแบบของฐานขอมูลที่ชวยใหสามารถดึงขอมูลสารสนเทศมาใช ใหเกิดประโยชน จนถึงการทําเหมืองขอมูลที่สามารถคนพบความรูที่ซอนอยูภายในขอมูล โดยมี วิวัฒนาการของการทําเหมืองขอมูล ดังแสดงในภาพที่ 2.4 ภาพที่ 2.4 วิวัฒนาการของการทําเหมืองขอมูล

ที่มา: Data mining techniques for customer relationship management.

By Rygielski, C., Wang, J., & Yen, D. C. (2002). In Technology in Society, 24(4), 483–502.

20 จากภาพที่ 2.4 สามารถสรุปเกี่ยวกับวิวฒ ั นาการของการทําเหมืองขอมูลไดดังตอไปนี้ ชวงป ค.ศ. 1960 Data Collection คือ การนําขอมูลมาจัดเก็บอยางเหมาะสมในอุปกรณที่ นาเชื่อถือ และปองกันการสูญหายไดเปนอยางดี ชวงป ค.ศ. 1980 Database Access คือ การนําขอมูลที่จัดเก็บมาสรางความสัมพันธตอกัน ในขอมูลเพื่อประโยชนในการนําไปวิเคราะห และการตัดสินใจอยางมีคุณภาพ ชวงป ค.ศ. 1990 Data Navigation คือ การรวบรวมขอมูลมาจัดเก็บลงไปในฐานขอมูล ขนาดใหญ (Data Warehouse) โดยครอบคลุมทุกแงทุกมุมขององคกร เพื่อชวยสนับสนุนการตัดสินใจ (Decision Support) ชวงป ค.ศ. 2000 Data Mining คือ การนําขอมูลจากฐานขอมูลมาทําการวิเคราะหและ ประมวลผล โดยการสรางแบบจําลอง และความสัมพันธทางสถิติ เหตุผลของการทําเหมืองขอมูล 1) ขอมูลที่ถูกเก็บไวในฐานขอมูล หากเก็บไวเฉยๆ ก็จะไมเกิดประโยชน ดังนั้นจึงตองมี การสกัดเอาสารสนเทศที่มีประโยชนออกมาจากฐานขอมูลและนําไปใชประโยชน 2) ในอดีตเราใชคนเปนผูสืบคนขอมูลตางๆ จากฐานขอมูล ซึ่งผูสืบคนจะทําการสรางเงื่อนไข ขึ้นมาตามภูมิปญญาของผูสืบคนเอง อาจทําใหไดขอมูลไมครบถวน 3) ในปจจุบันการวิเคราะหขอมูลจากฐานขอมูลเดียว อาจไมใหความรูที่ครบถวนและลึกซึ้ง เพียงพอสําหรับการดําเนินงานภายใตสถานการณที่มีการแขงขันสูงและมีการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็ว จึงจําเปนที่จะตองรวบรวมขอมูลจากฐานขอมูลหลายๆ ฐานขอมูลเขาดวยกัน จากที่กลาวมา จึงเปนเหตุผลของการทําเหมืองขอมูล เพื่อใชในการหาความรูที่แฝงอยูใน ขอมูลที่มีขนาดใหญ เพื่อนําความรูที่ไดมาใชงานใหเกิดประโยชนสูงสุด วัฎจักรขั้นตอนการทํางานของการทําเหมืองขอมูล สามารถสรุปได 4 ขั้นตอน ดังนี้ 1) การระบุโอกาสทางธุรกิจหรือการระบุปญหาที่เกิดขึ้นกับธุรกิจ เปนการระบุขอบเขตของ ขอมูลที่จะนํามาทําการวิเคราะห เพื่อหาความไดเปรียบทางการตลาดหรือเพื่อนํามาทําการแกไข ปญหา 2) สวนของการทําเหมืองขอมูล เปนการนําเทคนิคการทําเหมืองขอมูลไปใชถายทอดหรือ ทําการเปลี่ยนแปลงขอมูลดิบใหอยูในรูปแบบของขอมูลที่จะนําไปใชไดจริงในทางธุรกิจ 3) การปฏิบัติตามขอมูล เปนการนําเอาขอมูลที่เปนผลลัพธของการทําเหมืองขอมูลมาทดลอง ปฏิบัติจริงกับธุรกิจ

21 4) การวัดประสิทธิภาพจากผลลัพธ เปนการวัดประสิทธิภาพของเทคนิคการทําเหมืองขอมูล ที่จะนํามาใช ซึ่งสามารถตรวจสอบไดหลายทาง เชน วัดจากสวนแบงทางการตลาด วัดจากปริมาณ ลูกคา วัดจากกําไรสุทธิ วัดจากปริมาณความเสี่ยง และความเสียหายที่ลดลง เปนตน จากทั้ง 4 ขั้นตอน คือ การนําการทําเหมืองขอมูลไปใชกับระบบธุรกิจ โดยแตละขั้นตอนจะ พึ่งพาอาศัยกัน เชน ผลลัพธจากขั้นตอนที่ 1 จะกลายมาเปนขอมูลเบื้องตนของขั้นตอนตอไป ซึ่ง การทําเหมืองขอมูลจะเปลี่ยนขอมูลดิบใหเปนขอมูลประยุกต ดังนั้น การระบุแหลงที่มาของขอมูล ตามความเปนจริง จึงเปนสิ่งที่มีความสําคัญอยางยิ่งตอผลลัพธที่ไดจากการวิเคราะหขอมูล ประเภทของขอมูลทีส่ ามารถนํามาทําเหมืองขอมูล พอสรุปไดดังนี้ 1) Relational Database เปนฐานขอมูลที่จัดเก็บอยูในรูปแบบของตาราง โดยในแตละ ตาราง ประกอบดว ย แถว และคอลัม น ความสัมพันธของขอมูลทั้งหมดสามารถแสดงได โดย Entity-Relationship (ER Model) 2) คลังขอมูล เปนการรวบรวมขอมูลจากหลายแหลงมาเก็บไวในรูปแบบเดียวกันและรวบรวม ไวในที่ๆ เดียวกัน 3) Transactional Database ประกอบดวย ขอมูลที่แตละการดําเนินการแทนดวยเหตุการณ ในขณะใดขณะหนึ่ง เชน ใบเสร็จรับเงิน จะเก็บขอมูลในรูปแบบ ชื่อลูกคา และรายการสินคาที่ ลูกคาซื้อ เปนตน 4) Advanced Database เปนฐานขอมูลที่จัดเก็บในรูปแบบอื่นๆ เชน ขอมูลเชิงวัตถุ ขอมูลที่ เปนตัวอักษร ขอมูลมัลติมีเดีย และขอมูลในรูปของเว็บ เปนตน ลักษณะของขอมูลทีไ่ ดจากการทําเหมืองขอมูล 1) ขอมูลที่ไมเคยรูลวงหนามากอน (Unknown) หมายถึง ขอมูลสารสนเทศที่ไดรับนั้น ไม เ คยค น พบมาก อ นหน า และไม ส ามารถคาดเดาได ว า ผลที่ ไ ด รั บ จะออกมาในลั ก ษณะใด ตัวอยางเชน หางสรรพสินคาแหงหนึ่งเพิ่งคนพบวา พฤติกรรมของลูกคาที่เปนพอบานมักจะซื้อ สินคาประเภทเบียรและผาออมในเย็นวันศุกร ดังนั้นขอมูลที่คนพบจะเปนสัญญาณใหหางสรรพสินคา มีการเตรียมสินคาไวเพื่อจําหนายในขณะเดียวกันหางสรรพสินคาคูแขงอาจจะไมรูเรื่องนี้ 2) ขอมูลที่มีความถูกตอง (Valid) หมายถึง สารสนเทศที่ไดรับตองเปนสารสนเทศที่มีความ ถูกตอง เมื่อผูใชไดเริ่มใชเทคนิคการทําเหมืองขอมูลจะคนพบสิ่งที่นาสนใจโดยตองพิจารณาดวย วาสิ่งนั้นถูกตองหรือไม เชน ผูใชพบวา มีความสัมพันธของการซื้อของ 2 สิ่งเสมอ เมื่อจํานวนความ

22 หลากหลายของสินคามีมากขึ้น แตไมไดหมายความวา จะตองใหหางสรรพสินคาเก็บสินคามากขึ้น เพราะขอมูลที่ไดอาจเกิดความคลาดเคลื่อน เพราะฉะนั้นจะตองทําการ Validation และตรวจสอบ ความถูกตองของขอมูล และวิเคราะหความถูกตองอีกครั้ง 3) ขอมูลที่สามารถนําไปใชประโยชนได (Actionable) หมายถึง ขอมูลสารสนเทศที่คนพบ ตองสามารถนําไปใชประโยชนได เชน ชวยในการวางแผนการตลาด ชวยในการตัดสินใจเพื่อใหเกิด ความไดเปรียบในเชิงธุรกิจ ซึ่งบางครั้งขอมูลที่เราคนพบอาจเปนสิ่งที่คูแขงไดทําไปแลว จึงตองมี วิจารณญาณในการใชดวย บางทีขอมูลดังกลาวอาจจะไมมีประโยชนก็ได กระบวนการในการทําเหมืองขอมูล (Data Mining Process) กระบวนการในการทําเหมืองขอมูล เปนขั้นตอนสําคัญในกระบวนการคนพบความรู ดัง แสดงในภาพที่ 2.5 ภาพที่ 2.5 กระบวนการในการคนพบความรู

ที่มา: Data mining: Concepts and techniques (2nd ed.). by Hand, J., & Kamber, M. (2007). San Francisco, Calif.: Morgan KaufmannMass.

23 1) การคัดกรองและการรวบรวมขอมูล (Data Cleaning and Integration) เปนการทํา ขอมูลใหสมบูรณ เพราะขอมูลที่ไดมานั้น อาจเปนขอมูลที่ไดมาจากหลายแหลงขอมูลและยังไม สมบูรณ ไมสามารถที่จะนําไปใชทําการวิเคราะหผานกระบวนการทําเหมืองขอมูลไดในทันที จึง ตองมีการคัดกรองใหกลายเปนขอมูลชุดเดียวกัน เชน การคัดเลือกขอมูลที่ไมเกี่ยวของออกไป การเลือกเฉพาะคอลัมนสําคัญที่สามารถนํามาใชประโยชนได และมีขอมูลคอนขางครบถวน 2) การคัดเลือกขอมูล (Data Selection) เปนการคัดเลือกขอมูลเพื่อทําใหไดขอมูลที่มี ความสมบู ร ณ ม ากขึ้ น โดยจํ า เป น ต อ งคั ด เลื อ กเฉพาะข อ มู ล ที่ ส ามารถนํ า มาใช ป ระโยชน ไ ด สามารถนํ า มาวิ เ คราะห ไ ด ถ า ข อ มู ล ไม เ พี ย งพอในการนํ า มาทํ า การวิ เ คราะห อาจทํ า ให เ กิ ด ขอผิดพลาดในการทดสอบได 3) การแปลงขอมูล (Data Transformation) เปนการแปลงรูปแบบขอมูล เชน การจัดขอมูลให อยูในรูปแบบเดียวกัน เปนมาตรฐานเดียวกัน และมีความเหมาะสมที่จะนําไปใชงานกับแบบจําลองที่ เลือกใชในการทําเหมืองขอมูล 4) การทําเหมืองขอมูล (Data Mining) เปนการเลือกขั้นตอนการคนหารูปแบบที่เปนประโยชน จากขอมูลที่มอี ยูที่จะนํามาใชในการทําเหมืองขอมูล 5) รูปแบบการประเมิน (Pattern Evaluation) เปนการนําเสนอองคความรู จากการวิเคราะห ผลลัพธที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล การแปลความหมาย และทําการประเมินผลลัพธที่ไดวา มี ความเหมาะสมหรือตรงตามวัตถุประสงคที่ตองการหรือไม 6) นําเสนอความรู (Knowledge Presentation) เปนการใชองคความรูที่ไดคนพบจาก การทําเหมืองขอมูลมาทําการนําเสนอในรูปแบบที่เขาใจไดงาย เทคนิคในการทําเหมืองขอมูล เทคนิคในการทําเหมืองขอมูลที่นยิ มใชโดยทั่วไป พอสรุปไดดังนี้ 1. การสรางแบบจําลองพยากรณ (Predictive Modeling) เปนการนําขอมูลมาใชใน การสรางแบบจําลอง เพื่อนําไปใชในการทํานายคา โดยใชการสังเกตจากรูปแบบของขอมูลที่มีอยู คือ ใชแบบจําลองในการวิเคราะหฐานขอมูลที่มีอยูเพื่อตัดสินใจเลือกลักษณะขอมูลที่ตองการ ซึ่งวิธีนี้เรียกวา Supervised Learning ดังนั้น ขอมูลที่มีอยูตองสมบูรณ จึงจะทําใหผลลัพธออกมา ถูกตองเพราะเราตองนําขอมูลในอดีตมาสรางแบบจําลองการทํางาน โดยแบงออกเปน 2 ขั้นตอน ดังนี้ 1) ขั้นตอนการสรางแบบจําลอง (Training Phase) คือ ขั้นตอนการสรางแบบจําลองขึ้นมาใหม โดยใชขอมูลในอดีต ซึ่งจะใชขอมูลประมาณ 90% ของขอมูลทั้งหมด

24 2) ขั้นตอนทดสอบแบบจําลอง (Testing Phase) คือ ขั้นตอนที่ใชทําการทดสอบแบบจําลองที่ สรางวามีความเหมาะสมหรือไม โดยจะนําขอมูลสวนที่เหลือ 10% มาใชทดสอบแบจําลองที่สรางขึ้น แบบจําลองพยากรณ ยังสามารถแบงยอยไดอีกเปน 2 ขัน้ ตอนวิธี ดังนี้ 1) Classification เปนการทํานายขอมูลในอนาคตวาขอมูลที่ตองการพิจารณาควรจะอยูใน กลุมใด ซึ่งเปนการแบงกลุมของขอมูลตามชนิดของกลุมขอมูลที่ควรจะเปน และสามารถแบงกลุม ขอมูลไดอยางชัดเจน เชน การจัดกลุมลูกคาที่เปนลูกคากลุมเสี่ยงที่จะเปนหนี้สูญ เปนตน 2) Value Prediction เปนแบบจําลองที่ใชในการทํานายแนวโนมขอมูลที่เปนตัวเลขและ มีความตอเนื่องของขอมูล เชน พยากรณอากาศ การทํานายราคาหุน เปนตน โดยวิธที ี่นยิ มใช คือ Linear Regression และ Non Linear Regression 2. การแบงสวนฐานขอมูล (Database Clustering หรือ Segmentation) เปนการแบง ขอมูลหรือจัดกลุมขอมูลที่มีลักษณะคลายกันหรือคุณสมบัติใกลเคียงกันในหลายๆ ดานใหเปนขอมูล กลุมเดียวกัน ซึ่งแตละกลุมจะถูกเรียกวา Segments หรือ Clusters การแบงกลุมขอมูลนี้เราจะไม สามารถกําหนดไดวาขอมูลควรจะอยูกลุมใด แตจะเปนการกําหนดกลุมของขอมูลจากธรรมชาติ ของขอมูลเองไมไดใชความรูสึก หรือประสบการณในการตัดสินใจแบงกลุมขอมูล และขอมูลจะถูก จัดการโดยขั้นตอนวิธีที่เหมาะสม จึงเรียกวา เปนรูปแบบของ Unsupervised Learning ซึ่งสามารถ แบงยอยตามวิธีที่ใช คือ Demographic Clustering และ Neural Clustering การจัดกลุมจะทําให ทราบพฤติกรรมของแตละกลุม ถาหากใชในการแบงกลุมลูกคาก็จะชวยใหสามารถทราบพฤติกรรม ของลูกคาแตละกลุมวามีลักษณะอยางไร และเพื่อจะไดปรับปรุงบริการใหสอดคลองกับความตองการ ของลูกคาแตละกลุมได (Tang & MacLennan, 2005) 3. การวิเคราะหความสัมพันธ (Link Analysis) เปนการศึกษาวิเคราะหความสัมพันธ ของขอมูลหรือกลุมของขอมูลวามีความสัมพันธกันหรือไม อยางไร และถามีความสัมพันธกันจะ สัมพันธกันในรูปแบบลักษณะใด โดยเรียกความสัมพันธนี้วาเปน Association ซึ่งเปนแบบจําลอง ที่นิยมใชกันมากในการวิเคราะห เพื่อหาความสัมพันธระหวางลูกคากับสินคาหรือบริการ โดย สามารถแบงยอยออกไดเปน 3 ลักษณะ ดังนี้ 1) Association Discovery เปนการวิเคราะหขอมูลที่เกิดขึ้นพรอมกันภายในกลุมเดียวกัน เปนขั้นตอนวิธีหนึ่งที่ไดรับความนิยมมาก ซึ่งมักใชในการวิเคราะหถึงพฤติกรรมการซือ้ ของผูบ ริโภค จึงมีชื่อเรียกอีกอยางวา Market Basket Analysis 2) Sequential Pattern Discovery เปนการศึกษาความสัมพันธระหวางขอมูลโดยเทียบ ขอมูลกับเวลา ซึ่งเปนการศึกษาพฤติกรรมในระยะยาว (Long Term Behavior)

25 3) Similar Time Sequence Discovery เปนการศึกษาพฤติกรรมของขอมูลที่เกิดขึ้นทั้งหมด หรือเกิดขึ้นในชวงเวลาเดียวกัน เพื่อหาความสัมพันธระหวางกลุมของขอมูล การวิเคราะหความสัมพันธจะอยูในรูป “ถาเหตุการณนี้เกิดขึ้นแลว เหตุการณนี้จะเกิดตาม” ซึ่งสามารถเขียนอยูในรูปแบบ A => B พรอมดวยคาความนาจะเปน (Tang & MacLennan, 2005) เชน Product = “ผาออม” => Product = “เบียร” ดวยความนาจะเปนรอยละ 40 หมายความวา ถาเมื่อใดที่ลูกคาซื้อผาออมแลว มีโอกาสรอยละ 40 ที่ลูกคาจะซื้อเบียรดวย Product = “หนังสือ A” => Product = “หนังสือ B” => Product = “หนังสือ C” ดวย ความนาจะเปนรอยละ 80 หมายความวา ถาเมื่อใดที่ลูกคาซื้อหนังสือ A กับหนังสือ B แลว มีโอกาสรอยละ 80 ที่ลูกคาจะซื้อหนังสือ C ดวย หลังจากนั้นจะนําธุรกรรมการซื้อสินคามาพิจารณารูปแบบ และพฤติกรรมการซื้อของลูกคาได เชน พิจารณาธุรกรรมการซื้อสินคาของลูกคากลุมที่ซื้อผาออมพรอมกับเบียร ก็พบวา ผูที่ซื้อนั้นเปน ชายหนุมที่เพิ่งจะมีลูกออน จึงทําใหเขาใจพฤติกรรมการซื้อและจัดวางสินคาใหเขากับพฤติกรรม ของลูกคาได โดยจัดชั้นวางผาออมมาวางไวใกลกันกับชั้นวางเบียร เพื่อความสะดวกในการหยิบ หรือในกรณีที่ลูกคาซื้อหนังสือ A และหนังสือ B แลวมีโอกาสมากที่จะซื้อหนังสือ C ดวย ก็นํามา ปรับรูปแบบการวางหนังสือ A หนังสือ B และหนังสือ C ไวใกลกัน หรืออาจนํามาวางแผนการจัด หนังสือในคลังหนังสือก็ได โดยหนังสือทั้ง 3 รายการนี้จะตองมีจํานวนการสํารองอยูในคลังจํานวน เทาๆ กัน เนื่องจากมักถูกขายไปพรอมๆ กันทําใหมีหนังสือเพียงพอตอความตองการของลูกคา 4. การตรวจสอบคาเบี่ยงเบน (Deviation Detection) เปนขั้นตอนวิธีที่ใชทําการหาคาที่ มีความแตกตางไปจากคามาตรฐานวามีคามากนอยเพียงใดเปนแบบจําลองที่ใชขั้นตอนวิธีทางสถิติ เพื่อใชวัดความนาเชื่อถือของขอมูล และการแสดงใหเห็นภาพ (Visualization) ซึ่งเปนการสรุปขอมูลให แสดงผลออกมาในรูปแบบกราฟกทําใหเขาใจไดงายขึ้นอีกดวย จากที่กลาวมาแลวจะเห็นวา การทําเหมืองขอมูลมีขั้นตอนวิธีที่หลากหลายที่สามารถนํามาใช ในการทําเหมืองขอมูล ดังนั้น การที่เราจะเลือกใชขั้นตอนวิธีใดนั้นก็ขึ้นอยูกับปจจัยหลายๆ ปจจัย อาทิเชน ขอจํากัดในการทําลักษณะของขอมูล ชนิดของขอมูล และจํานวนขอมูลที่มีอยู ซึ่งในบางครั้ง อาจมีการเปลี่ยนแปลงขั้นตอนวิธีได หากขั้นตอนวิธีนั้นไมเหมาะสม สิ่งสําคัญของกระบวนการ นํามาใชอยูที่การกําหนดกลุมของขอมูลที่จะนํามาสรางแบบจําลอง ซึ่งหากทําการกําหนดและ เลือกใชอยางเหมาะสมแลวก็จะทําใหผลของการทําเหมืองขอมูลเปนไปอยางถูกตอง และรวดเร็ว

26 สถาปตยกรรมของระบบการทําเหมืองขอมูล สถาปตยกรรมของระบบการทําเหมืองขอมูล ประกอบดวยสวนประกอบที่สําคัญ ดังแสดง ในภาพที่ 2.6 ภาพที่ 2.6 สถาปตยกรรมของระบบการทําเหมืองขอมูล

ที่มา: Data mining: Concepts and techniques (2nd ed.). by Hand, J., & Kamber, M. (2007). San Francisco, Calif.: Morgan KaufmannMass. จากภาพที่ 2.6 สามารถอธิบายสถาปตยกรรมของระบบการทําเหมืองขอมูล ไดดังตอไปนี้

27 1) Database, Data Warehouse, World Wide Web และ Other Info Repositories เปน แหลงขอมูลสําหรับการทําเหมืองขอมูล 2) Database หรือ Data Warehouse Server ทําหนาที่นําเขาขอมูลตามคําขอของผูใช 3) Knowledge Base คือ ความรูเฉพาะดานในงานที่ทําจะเปนประโยชนตอการสืบคน หรือประเมินความนาสนใจของรูปแบบผลลัพธที่ได 4) Data Mining Engine เปนสวนประกอบหลัก ประกอบดวย โมดูลที่รับผิดชอบงานทํา เหมืองขอมูลประเภทตางๆ เชน การหากฎความสัมพันธ การจําแนกประเภท และการจัดกลุม เปนตน 5) Pattern Evaluation Module ทํางานรวมกับ Data Mining Engine โดยใชมาตรวัดความ นาสนใจ ในการกลั่นกรองรูปแบบผลลัพธที่ได เพื่อใหการคนหามุงเนนเฉพาะรูปแบบที่นาสนใจ 6) Graphic User Interface เปนสวนตอประสานระหวางผูใชกับระบบการทําเหมืองขอมูล ชวยใหผูใชสามารถระบุงานทําเหมืองขอมูลที่ตองการทํา ดูขอมูลหรือโครงสรางการจัดเก็บขอมูล รวมทั้งประเมินผลลัพธที่ได ประโยชนของการทําเหมืองขอมูล การทําเหมืองขอมูลถูกนํามาใชสนับสนุนการตัดสินใจ โดยการสรางมูลคาเพิ่มใหกับขอมูล ที่มีอยู โดยประโยชนที่แตละองคกรจะไดรับจากการทําเหมืองขอมูล พอสรุปไดดังนี้ 1) การแขงขันทางการคา ลูกคาที่ดีมักจะเปนที่ชื่นชอบของบริษัทคูแขงเชนกัน บริษัทเหลานั้น จะพยายามแยงสวนแบงทางการตลาดที่สามารถสรางผลกําไรใหกับบริษัทได การทําเหมืองขอมูล สามารถนํามาใชประโยชนไดทั้งการแยงสวนแบงตลาด และในแงของการปองกันมิใหเสียสวนแบง ทางการตลาด 2) ทําใหเกิดความรูที่สามารถนํามาใช หรือประกอบการตัดสินใจได เนื่องจากการทํา เหมืองขอมูลจะใชเทคนิคที่ซับซอน และมีลักษณะเปนปญญาประดิษฐ (Artificial Intelligence) ในการสรางโมเดลที่อิงกับขอมูล ซึ่งรวบรวมจากแหลงตางๆ เชน รายการทางธุรกิจ ขอมูลประวัติ ลูกคา และขอมูลอื่นๆ จากแหลงภายนอก ความรูที่ไดจึงชวยใหองคกรสามารถคาดการณอนาคต และสามารถเจาะกลุมตลาดไดถูกตองมากขึ้น เชน ใชในการหาขอผิดพลาดของการปฏิบัติงาน หรือการใหบริการได (Fraud Detection) โดยการทําใหขั้นตอนการทํางานมีประสิทธิภาพมากขึ้น ทําใหประหยัดคาใชจาย และชวยในการกําหนดเปาหมายกลุมลูกคาไดอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น ทําใหยอดขายเพิ่มขึ้น เพิ่มจํานวนลูกคา และลดโอกาสของความเสี่ยงตางๆ

28 2.5 เอกสารและงานวิจยั ที่เกี่ยวของ 2.5.1 งานวิจยั เรื่อง “Market basket analysis of library circulation data” Cunningham & Frank (1999) ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับการวิเคราะหความสัมพันธจาก ขอมูลการยืม-คืนหนังสือของหองสมุด โดยนําธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือของหองสมุดมหาวิทยาลัย Waikato มากกวา 20,000 รายการ มาทําการประมวลผล โดยใชโปรแกรม WEKA เปนเครื่องมือ ในการประมวลผลขอมูล เพื่อคนหาความสัมพันธของผูใชบริการกับทรัพยากรที่ถูกยืม ดวยขั้นตอน วิธี Apriori ผลของการวิจัย นําเสนอในรูปแบบของกฎความสัมพันธ ซึ่งสามารถนํากฎความสัมพันธ ที่ไดไปใชประโยชนในการจัดวางตําแหนงของหนังสือบนชั้นหนังสือเพื่อใหเหมาะสมและตรงตาม ความตองการสารสนเทศของผูใชบริการ 2.5.2 เอกสาร เรื่อง “Gaining strategic advantage through bibliomining: Data mining for management decisions in Corporate, Special, Digital, and Traditional libraries” Nicholson & Stanton (2003) ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับการทําเหมืองขอมูลภายในหองสมุด โดยกลาวถึงการประยุกตใชหลักการทําเหมืองขอมูลกับงานดานตางๆ ของหองสมุด ไวดังนี้ 1) ใชปรับปรุงระบบสืบคนทรัพยากรสารสนเทศของหองสมุด (Online Public Access Catalog: OPAC) ใหสามารถแสดงขอมูลหนังสือเลมอื่นๆ ที่มีเนื้อหาเกี่ยวของกับหนังสือที่ผูใช ตองการยืม เพื่อเปนทางเลือกใหผูใชบริการสามารถหาขอมูลที่เกี่ยวของกันได โดยไมตองเสียเวลา ในการสืบคน 2) ใชในการทํานายความตองการใชหนังสือในอนาคต โดยดูจากรูปแบบการยืมของหนังสือ ที่มีจํานวนครั้งของการยืมสูง แลวนํามาตัดสินใจวาควรจะมีสําเนาของหนังสือนั้นกี่เลม หรือนํามา ประเมินวา ควรจะมีหนังสือในหมวดใด จํานวนใด เทาใด จึงจะเพียงพอตอการใชงานของผูใชบริการ 3) ใชในการคนหารูปแบบการใชงานเว็บไซตของหองสมุด แลวนําขอมูลที่ไดมาปรับปรุง เว็บไซตใหเหมาะสม เชน การวางขอความที่สําคัญไวในตําแหนงที่ผูใชมองเห็นงาย หรือปรับปรุง ใหเว็บไซตนาดึงดูด เพื่อไมใหผูใชออกจากเว็บไซต 4) ใชในการคนหาวา มีปจจัยใดที่ทําใหเกิดการใชทรัพยากรตางๆ ในหองสมุดนอย ใชใน การแบงกลุมผูใชหองสมุดกับประเภทหนังสือที่มีการยืม 5) ใชเปนแนวทางในการหารูปแบบการใหบริการยืม-คืนหนังสือ เพื่อจะไดทราบวา ชวงเวลาใด ที่มีการยืมหนังสือมากจะไดจัดใหมีเจาหนาที่ประจําอยูหลายคน หากเวลาใดที่มีการยืมหนังสือนอย ก็จัดใหเจาหนาที่ประจําอยูเพียงไมกี่คน

29 6) ใชในการวิเคราะหขอมูลการจัดซื้อหนังสือเขาหองสมุดวา ควรจะซื้อจากใคร เพื่อใหได ประโยชนสูงสุด 7) ใชในการแบงกลุมของงานที่ทําในหองสมุดตามเวลาที่ใชงาน เพื่อใหสามารถจัดการ ระบบการทํางานใหมีประสิทธิภาพสูงสุด 8) ใชในการคนหารูปแบบ หรือแนวคําถามที่ผูใชหองสมุดมักจะถามบรรณารักษ จากนั้น จึงนําแนวคําถามดังกลาวมาฝกใหกับบรรณารักษคนใหม ซึ่งจะทําใหการฝกนี้มีประสิทธิภาพ ประหยัดเวลา ประหยัดงบประมาณ และตอบสนองความตองการของผูใชหองสมุดได 9) ใชในการคนหารูปแบบของระยะเวลาการยืม-คืนหนังสือ รวมถึงการตออายุการยืมหนังสือ ทําใหผูบริหารหองสมุดสามารถวางนโยบายไดสอดคลองกับความตองการของสมาชิกมากขึ้น 10) ใชในการคนหารูปแบบวาหนังสือเลมใด ชนิดใดที่มักถูกขโมย หรือสงคืนชากวาที่กําหนด เพื่อนํามาวางนโยบายตางๆ ใหหนังสือหายนอยลง หรือใหผูใชคืนหนังสือตรงเวลามากขึ้น 2.5.3 งานวิจัย เรื่อง “A New efficient approach for data clustering in electronic library using ant colony clustering algorithm” Chen & Chen (2006) ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับวิธีที่มีประสิทธิภาพสําหรับการจัดกลุมขอมูล ในหองสมุดอิเล็กทรอนิกส โดยนําขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนสื่ออิเล็กทรอนิกสของผูใชบริการหองสมุด มาทําการแบงกลุมผูใชดวยเทคนิคการวิเคราะหขอมูล การสรางคลังขอมูล และการทําเหมืองขอมูล โดยในการทําเหมืองขอมูลไดใชขั้นตอนวิธี Ant Colony Clustering และ K-Means Clustering ใน การแบงกลุมผูใชบริการ ผลการวิเคราะห พบวา กลุมที่เกิดจากการแบงดวยขั้นตอนวิธี Ant Colony Clustering นั้นสมาชิกในกลุมจะมีลักษณะคลายกันมากกวากลุมสมาชิกที่เกิดจากการแบงดวย ขั้นตอนวิธี K-Means Clustering ดังนั้นในงานวิจัยนี้จึงสรุปไดวา ขั้นตอนวิธี Ant Colony Clustering จะมีประสิทธิภาพมากกวาขั้นตอนวิธี K-Means Clustering 2.5.4 งานวิจยั เรื่อง “Using data mining technology to provide a recommendation service in the digital library” Chen & Chen (2007) ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับการใชเทคโนโลยีการทําเหมืองขอมูลเพื่อ ใหบริการคําแนะนําในหองสมุดดิจิตอล โดยนําธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ และวัสดุสารสนเทศของ สมาชิกหองสมุดมาทําเหมืองขอมูล แบงกลุมดวยขั้นตอนวิธี Ant Colony Clustering จากนั้นทํา การแบงกลุมผูใชบริการหองสมุด ออกเปน 3 กลุม แลวนําขอมูลในแตละกลุมมาหากฎความสัมพันธ (Association Rule) ของหนังสือ และวัสดุสารนิเทศ โดยใชขั้นตอนวิธี Apriori ผลของการศึกษา

30 นํ า ไปสร า งระบบให คํ า แนะนํ า สํ า หรั บ การค น หาหนั ง สื อ ผ า นเว็ บ ช ว ยในการค น หาหนั ง สื อ ที่ เหมาะสมที่สุดกับสมาชิกหองสมุด เปนแนวทางในการจัดสรรงบประมาณของหองสมุดที่มีจํากัด ใหสามารถเลือกซื้อหนังสือไดตรงกับความตองการของผูใชบริการมากขึ้น และเปนการสงเสริม การบริการของหองสมุดดิจิตอล 2.5.5 งานวิจัย เรื่อง “การพยากรณความตองการทรัพยากรหองสมุด โดยใชวิธีกฎความสัมพันธ ของหองสมุดการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย” จริยาพร จําปา (2553) ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับการทําเหมืองขอมูลเพื่อใชในการวิเคราะห ขอมูลสารสนเทศของหองสมุด และเรียนรูพฤติกรรมการใชทรัพยากรหองสมุด ขอมูลที่ใชเปนขอมูล การยืม-คืนทรัพยากรหองสมุด ระหวางป 2545-2552 จํานวน 4,500 รายการ ซึ่งประกอบดวย ขอมูล สวนบุคคลของผูใชบริการ รหัสหมวดหมูของทรัพยากรที่ถูกยืม วันที่ยืม วันที่คืนของผูใชบริการ แตละราย โดยนําขอมูลมาทําการประมวลผล เพื่อคนหาความสัมพันธของผูใชบริการกับทรัพยากร ที่ถูกยืม โดยใชขั้นตอนวิธี Apriori ผลของการศึกษา นําไปใชในการบริหารจัดการหองสมุด และ จัดสรรงบประมาณที่มีอยูอยางจํากัดในการจัดซื้อทรัพยากรใหเหมาะสม และตรงตามความตองการ ของผูใชบริการ 2.5.6 งานวิจัย เรื่อง “การประยุกตใชทฤษฎีเหมืองขอมูลในบริการยืม-คืนของหองสมุด กรณีศึกษา สํานักหอสมุด มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร” ดุลยรัตน กรณฑแสง (2553) ไดทําการศึกษาเกี่ยวกับการประยุกตใชทฤษฎีเหมืองขอมูล ในบริการยืม-คืนของหองสมุด เพื่อวิเคราะหความสัมพันธระหวางขอมูลใหทราบถึงการเขาใชบริการ ยืม-คืนวัสดุสารนิเทศของแตละคณะ พยากรณความนาจะเปนในการยืม-คืนวัสดุสารนิเทศจาก นักศึกษาคณะตางๆ ในการใชบริการยืม-คืนวัสดุสารนิเทศในแตละหมวด และเปนแนวทางการ ประยุกตใชขอมูลบริการยืม-คืนวัสดุสารนิเทศจากนักศึกษาคณะตางๆ ในการใชบริการยืม-คืนวัสดุ สารนิเทศ ขอมูลที่ใชเปนขอมูลการยืม-คืนหนังสือตั้งแตไตรมาสที่ 1 ถึงไตรมาสที่ 2 ของป พ.ศ.

2552 ประมาณ 60,000 รายการ โดยนําขอมูลมาทําการประมวลผลตามขั้นตอนของ CRISP-DM ดวยขั้นตอนกฎความสัมพันธ และกฎการแบงกลุม ผลของการศึกษาดวยขั้นตอนหาความสัมพันธ พบกฎอยู 3 กฎที่มีความเชื่อมั่นมากกวา 80% และบรรณารักษมีความสนใจ ซึ่งสามารถใชเปน ขอมูลประกอบการพิจารณาในการปรับปรุงการจัดเรียงชั้นหนังสือ สําหรับขั้นตอนการแบงกลุม สามารถแบงผูยืมหนังสือไดเปน 4 กลุม ซึ่งสามารถใชเปนขอมูลประกอบการพิจารณาในการปรับปรุง บริการแนะนําหนังสือ

31 ตารางที่ 2.1 สรุปเอกสารและงานวิจัยทีเ่ กี่ยวของ ลําดับ เอกสารและงานวิจัย 1 Market basket analysis of library circulation data

2

3

4

5

6

ป เครื่องมือที่ใช 1999 - ใชโปรแกรม WEKA เปน เครื่องมือประมวลผลขอมูล - ใชขั้นตอนวิธี Apriori ใน การหาความสัมพันธ 2003 - กลาวถึงการนําหลักการทํา Gaining strategic advantage through เหมืองขอมูลมาประยุกตใช bibliomining: Data mining for management กับงานดานตางๆ ของ decisions in Corporate, Special, Digital, and Traditional libraries หองสมุด A New efficient approach for data clustering in 2006 - แบงกลุมดวยขั้นตอนวิธี electronic library using ant colony clustering Ant Colony Clustering algorithm และ K-Means Clustering Using data mining technology to provide a 2007 - แบงกลุมดวยขั้นตอนวิธี recommendation service in the digital library Ant Colony Clustering - หาความสัมพันธดว ย Association Rule โดยใช ขั้นตอนวิธี Apriori การพยากรณความตองการทรัพยากรหองสมุด โดยใช 2553 - ใชขั้นตอนวิธี Apriori วิธีกฎความสัมพันธของหองสมุดการไฟฟาฝายผลิต ในการหาความสัมพันธ แหงประเทศไทย การประยุกตใชทฤษฎีเหมืองขอมูลในบริการยืมคืน 2553 - ประมวลผลตามขั้นตอนของ ของหองสมุด กรณีศึกษา สํานักหอสมุด CRISP-DM มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร - ใชกฎความสัมพันธ และ กฎการแบงกลุม

32 จากการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของดังที่กลาวมาแลว ผูวิจัยจึงมีความสนใจ ศึกษาเกี่ยวกับการใชเทคโนโลยีเหมืองขอมูลในการพัฒนาหองสมุดอิเล็กทรอนิกส โดยนําขอมูล การยืม-คืนหนังสือที่หองสมุดกรมบัญชีกลางจัดเก็บไวมาทําการวิเคราะหดวยเทคโนโลยีการทํา เหมือง เพื่อศึกษาพฤติกรรมของสมาชิกหองสมุด และอธิบายลักษณะของกลุมตัวอยางที่นํามา ศึกษา เครื่องมือที่ใชในการศึกษาวิจัยครั้งนี้จะใชโปรแกรมสําเร็จรูปสําหรับการทําเหมืองขอมูล โดย ทําตามกระบวนการในการทําเหมืองขอมูล CRISP-DM ดวยกฎความสัมพันธ และกฎการแบงกลุม ซึ่งเปนขั้นตอนวิธีที่ไดรับการยอมรับ และมีการใชอยางแพรหลาย จึงทําใหมีความเชื่อมันไดวา ผลของ การศึกษาวิจัยที่ไดจะมีความถูกตองและเหมาะสม ชวยใหสามารถนําไปประยุกตใชและสราง นวัตกรรมการบริการในหองสมุดอิเล็กทรอนิกส เพื่อชวยใหผูใชบริการสามารถเขาถึงองคความรูที่ ตรงกับความตองการไดอยางถูกตอง สะดวก และรวดเร็ว อันจะเปนกลไกสําคัญในการนําไปสู การพัฒนารูปแบบใหมของหองสมุดอิเล็กทรอนิกส

บทที่ 3 ระเบียบวิธวี จิ ัย การศึ ก ษาวิ จั ย เรื่ อ ง การใช เ ทคโนโลยี เ หมื อ งข อ มู ล ในการพั ฒ นาเว็ บ ไซต ห อ งสมุ ด อิเล็กทรอนิกส จะนําเสนอระเบียบวิธีวิจัย ตามหัวขอดังตอไปนี้ 3.1 รูปแบบงานวิจยั 3.2 ฐานขอมูลและขนาดของขอมูลที่ศึกษา 3.3 เครื่องมือที่ใชในการวิจยั 3.4 ผูมีสวนไดสวนเสีย 3.5 การรวบรวมขอมูล 3.6 การประมวลผลขอมูล 3.1 รูปแบบงานวิจยั การศึกษาวิจัยนี้เปนการวิจัยเชิงทดลอง (Experimental Research) โดยนําขอมูลการยืมคืนหนังสือที่หองสมุดกรมบัญชีกลางจัดเก็บไวมาทําการศึกษาพฤติกรรมของสมาชิกหองสมุด โดย การคํานวณทางสถิติ (Descriptive Statistics) เพื่ออธิบายลักษณะประจําของกลุมตัวอยางที่นํามา ศึกษา และทําเหมืองขอมูลตามกระบวนการในการทําเหมืองขอมูล CRISP-DM 3.2 ฐานขอมูลและขนาดของขอมูลทีศ่ ึกษา ขอมูลที่ศึกษามาจากแหลงทุติยภูมิ (Secondary Data) คือ ขอมูลการยืม-คืนหนังสือ (Transaction) ของสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลางจากฐานขอมูลการยืม-คืนหนังสือในโปรแกรม หองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 ซึ่งทําการจัดเก็บในฐานขอมูล Microsoft Office Access ตั้งแต เดือนตุลาคม พ.ศ. 2548 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2555 รวมระยะเวลา 7 ป โดยมีสมาชิกหองสมุด กรมบัญชีกลางประมาณ 1,000 ราย และขอมูลการยืม-คืนหนังสือประมาณ 16,000 รายการ

34 3.3 เครื่องมือที่ใชในการวิจัย เครื่องมือที่ใชในการศึกษาวิจัยครั้งนี้ คือ โปรแกรม WEKA 3 (Waikato Environment for Knowledge Analysis) เริ่มพัฒนามาตั้งแต ป 1997 โดยมหาวิทยาลัย Waikato ประเทศนิวซีแลนด ซึ่งเปนโปรแกรมสําเร็จรูปประเภทฟรีแวรอยูภายใตการควบคุมของ GPL License ที่เนนทางดาน การเรียนรูดวยเครื่อง (Machine Learning) และการทําเหมืองขอมูลที่รวบรวมขั้นตอนวิธี (Algorithms) สําหรับการทําเหมืองขอมูลไวมากมาย และสามารถใชงานไดหลายระบบปฏิบัติการ โปรแกรม WEKA 3 ผูวิจัยนําขอมูลการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลางมาทําการประมวลผล ดวยโปรแกรม WEKA 3 โปรแกรม WEKA 3 สนับสนุนการทําเหมืองขอมูล ดังตอไปนี้ 1) การเตรียมขอมูล (Data Preprocessing) 2) การทําเหมืองขอมูลดวยเทคนิคการจําแนกขอมูล (Classification) 3) การทําเหมืองขอมูลดวยเทคนิคการจัดกลุม (Clustering) 4) การทําเหมืองขอมูลดวยเทคนิคการวิเคราะหความสัมพันธ (Associating) 5) เทคนิคการคัดเลือกขอมูล (Selecting Attributes) 6) เทคนิคการนําเสนอขอมูลดวยรูปภาพ (Visualization) 3.4 ผูมีสวนไดสวนเสีย ผู ม ีสว นไดสว นเสีย จากการทํา เหมือ งขอ มูล ตามมาตรฐานในการทํ า เหมือ งขอ มูล ประกอบดวย 1) บุคลากรกรมบัญชีกลาง ซึ่งประกอบดวย ขาราชการ ลูกจางประจํา พนักงานราชการ และ ลูกจางชั่วคราว 2) บุคคลภายนอก เฉพาะบุคลากรของสํานักงานคณะกรรมการนโยบายรัฐวิสาหกิจ ซึ่ง ไดรับอนุมัติจากอธิบดีกรมบัญชีกลางใหสามารถสมัครสมาชิกและใชบริการยืม-คืนหนังสือของ หองสมุดกรมบัญชีกลางได

35 3.5 การรวบรวมขอมูล การศึกษาวิจัยนี้ ผูวิจัยเก็บรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับแนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวของ จากงานตีพิม พ และขอ มูล ทางอิน เทอรเ น็ต รวมทั้ง นํา ขอ มูล การยืม -คืน หนัง สือ ที่หอ งสมุด กรมบัญชีกลาง จัดเก็บไวมาทําการประมวลผลตามกระบวนการในการทําเหมืองขอมูล CRISP-DM 3.6 การประมวลผลขอมูล ผูว ิจัย ประมวลผลขอ มูล ตามขั้น ตอนของ CRISP-DM เพื่อ ใหไ ดอ งคความรู และนํา องคความรูที่ไดไปเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส กระบวนการในการทําเหมืองขอมูล (Cross-Industry Standard Process for Data Mining: CRISP-DM) จากความตองการวิธีการคนหาความรูที่มีประสิทธิภาพ กอใหเกิดวิธีการทําเหมืองขอมูล (Algorithms for Data Mining) และเครื่องมือชวยในการทําเหมืองขอมูล (Data Mining Tool) เนื่องจากความซับซอนในกระบวนการทําเหมืองขอมูล จึงจําเปนตองอาศัยกระบวนการมาตรฐาน ในการทําเหมืองขอมูล (Data Mining Methodology) ซึ่งหนึ่งในนั้น ก็คือ CRISP-DM (Chapman, et al., 2000) CRISP-DM เกิดจากความรวมมือระหวางบริษัท DaimlerChrysler บริษัท SPSS และ บริษัท NCR โดยเปนแบบจําลองกระบวนการในการทําเหมืองขอมูลที่นาเชื่อถือ อีกทั้งสามารถ เขาใจไดอยางรวดเร็ว โดยคนที่มีพื้นฐานดานเหมืองขอมูลนอยก็สามารถใชงานได CRISP-DM จะมองตลอดอายุของโครงการ ซึ่งประกอบดวยขั้นตอนตางๆ ตามลําดับงาน และความสัมพันธ ระหวางงาน โดยวัฏจักรของการทําเหมืองขอมูล ประกอบดวย 6 ขั้นตอน ในแตละขั้นตอนอาจยาก ที่จะระบุขั้นตอนไดอยางชัดเจน ซึ่งขึ้นอยูกับความตองการของระบบในขณะนั้น โดยผลลัพธที่ไดใน แต ล ะขั้ น ตอนจะเป น ตั ว กํ า หนดขั้ น ตอนต อ ไป หรื อ ขั้ น ตอนต อ ไปจะปฏิ บั ติ ส อดคล อ งจาก รายละเอียดงานในขั้นตอนกอนหนา ซึ่งเปนตัวชี้ทิศทางที่สําคัญ ดังแสดงในภาพที่ 3.1

36 ภาพที่ 3.1 กระบวนการในการทําเหมืองขอมูล CRISP-DM

ที่มา: CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide. by Chapman, P., et al.

(2000). SPSS Inc. จากภาพที่ 3.1 กระบวนการทําเหมืองขอมูล ตามขั้นตอนของ CRISP-DM ประกอบดวย 6 ขั้นตอน โดยผูวิจัยจะดําเนินการตามกระบวนการทําเหมืองขอมูล ดังตอไปนี้ 3.6.1 ขั้นตอนที่ 1 ทําความเขาใจธุรกิจ (Business Research/Understanding Phase) เปนการกําหนดจุดประสงคและความตองการของโครงการ จากนั้นจะแปลงจุดประสงคให อยูในรูปแบบของปญหาเหมืองขอมูล ดังแสดงในภาพที่ 3.2

37 ภาพที่ 3.2 ขั้นตอนทําความเขาใจธุรกิจ

ที่มา: CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide. by Chapman, P., et al.

(2000). SPSS Inc. จากภาพที่ 3.2 ขั้นตอนทําความเขาใจธุรกิจ สามารถอธิบายไดดังตอไปนี้ 1) การกําหนดวัตถุประสงคทางธุรกิจ (Determine Business Objective) ขอมูลเบื้องตน ของธุรกิจเปนเปาหมายอยางแรกสําหรับการวิเคราะหที่จะตองเขาใจถึงวัตถุประสงคทางธุรกิจที่ ชัดเจน เนื่องจากผูใชมักจะมีหลายเปาหมาย และขอจํากัดตางๆ ตองสมดุลกัน ดังนั้นการกําหนด วัตถุประสงคทางธุรกิจจึงควรตอบสนองตอความตองการของลูกคา ตลอดจนตองสอดคลองกับ กฎเกณฑในการดําเนินธุรกิจ

38 2) การประเมินสถานการณปจจุบัน (Assess Situation) โดยเปนการลงรายละเอียดเกี่ยวกับ ทรัพยากร กฎเกณฑ ขอสมมติฐาน ตลอดจน ปจจัยอื่นๆ ที่ควรพิจารณาในการดําเนินธุรกิจ เชน รายละเอียดของทรัพยากรที่มีอยูภายในโครงการ รวมถึงรายละเอียดสวนบุคคล ผูเชี่ยวชาญทาง ธุรกิจ ผูเชี่ยวชาญขอมูล และผูสนับสนุนทางเทคนิค เปนตน 3) การกําหนดเปาหมายในการทําเหมืองขอมูล (Determine Data Mining Goals) ซึ่งจําเปนที่ จะตองสอดคลองกับเปาหมายทางธุรกิจขององคกร 4) สรางแผนการดําเนินงานภายในโครงการ (Produce Project Plan) โดยบรรยายแผนสําหรับ การทําเหมืองขอมูล อีกทั้งระบุขั้นตอนการดําเนินงาน โดยในขั้นตอนนี้ผูวิจัยทําความเขาใจเกี่ยวกับหองสมุดกรมบัญชีกลาง โดยศึกษาจากผล การดําเนินงานที่ผานมา และนโยบายการดําเนินงานในอนาคต ซึ่งพบวา หองสมุดกรมบัญชีกลาง ประสบปญหาดังตอไปนี้ 1) ผูใชบริการหองสมุดสืบคนหนังสือไดไมตรงกับความตองการของตนเอง 2) หนังสือทีม่ อี ยูไมตรงกับความตองการทีแ่ ทจริงของผูใชบริการ 3) งบประมาณในการจัดซื้อหนังสือมีจํากัดทําใหเกิดความยุงยากในการตัดสินใจจัดซือ้ เพือ่ ให ตรงกับความตองการของผูใชบริการ 4) ความไมสะดวกในการเดินทางมายืมหนังสือที่หองสมุดของบุคลากรกรมบัญชีกลางที่มี สํานักงานตั้งอยูในสวนภูมิภาค ไดแก สํานักงานคลังเขต และสํานักงานคลังจังหวัด เปนตน 3.6.2 ขั้นตอนที่ 2 ทําความเขาใจขอมูล (Data Understanding Phase) เปนการทําความเขาใจกับขอมูลที่จัดเก็บ รวบรวมขอมูล ศึกษา และทําความคุนเคยกับ ขอมูล ตลอดจนประเมินคุณภาพของขอมูลที่ไดมา ดังแสดงในภาพที่ 3.3

39 ภาพที่ 3.3 ขั้นตอนทําความเขาใจขอมูล

ที่มา: CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide. by Chapman, P., et al.

(2000). SPSS Inc. จากภาพที่ 3.3 ขั้นตอนทําความเขาใจขอมูล สามารถอธิบายไดดังตอไปนี้ 1) การเก็บรวบรวมขอมูลขั้นตน (Collect Initial Data) ความตองการขอมูลของโครงการ และการเขาถึงขอมูล ซึ่งแสดงอยูในรายการทรัพยากรของโครงการ การเก็บขอมูลเบื้องตนรวมถึง การดึงขอมูล (ถาจําเปน) เพื่อใหเขาใจไดงายขึ้น 2) การอธิบายขอมูล (Describe Data) โดยมีการตรวจสอบคุณลักษณะของขอมูล และ จัดทํารายงานที่เกี่ยวของ

40 3) การสํารวจขอมูล (Explore Data) โดยวิเคราะหปญหาของการทําเหมืองขอมูลวาสามารถ แกปญหาโดยอาศัยการเรียกดูขอมูล (Query) การนําเสนอรูปแบบเสมือนจริง (Visualization) และ การนําเสนอรายงาน (Report) การวิเคราะหเหลานี้อาจหมายถึง เปาหมายของเหมืองขอมูล อยางไรก็ตาม ผูใชมักจะปรับเปลี่ยนคําอธิบายของขอมูล และคุณภาพของรายงานอาจจะรวมไป ถึงการแปลงและการจัดเตรียมขอมูลอื่นๆ เพื่อการวิเคราะหในอนาคต 4) การตรวจสอบคุณภาพของขอมูล (Verify Data Quality) เชน ขอมูลสมบูรณหรือไม มี ขอมูลที่ขาดหายไปหรือไม และมีขอมูลที่ผิดพลาดหรือไม ถามีมันคืออะไร มีคาที่หายไปของขอมูล หรือไม ถามีจะกูคืนอยางไร มันเกิดขึ้นที่ไหน และจะแกไขอยางไร โดยในขั้นตอนนี้ขอมูลที่ผูวิจัยใชในการทําเหมืองขอมูลไดมาจากขอมูลการยืม-คืนหนังสือ ของสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลางจากฐานขอมูลการยืม-คืนหนังสือในโปรแกรมหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 ซึ่งทําการจัดเก็บในฐานขอมูล Microsoft Office Access ตั้งแตเดือนตุลาคม พ.ศ.

2548 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2555 รวมระยะเวลา 7 ป โดยมีสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลาง ประมาณ 1,000 ราย และขอมูลการยืม-คืนหนังสือประมาณ 16,000 รายการ ซึ่งขอมูลมีปริมาณ มากเพียงพอสําหรับการทําเหมืองขอมูล และมีความหลากหลายเนื่องจากขอมูลครอบคลุมระยะ เวลานานถึง 7 ป 3.6.3 ขั้นตอนที่ 3 เตรียมขอมูล (Data Preparation Phase) เปนการเตรียมขอมูลโดยเตรียมขอมูลดิบที่มีใหเปนขอมูลที่จะตองใชในขั้นตอนที่เหลือ ตลอดจนเลือกตัวแปรที่ตองการวิเคราะหใหเหมาะสม อีกทั้งแปลงรูปแบบของตัวแปรใหอยูใน รูปแบบเดียวกัน เพื่อใหขอมูลพรอมสําหรับการนําไปสรางแบบจําลอง ดังแสดงในภาพที่ 3.4

41 ภาพที่ 3.4 ขั้นตอนเตรียมขอมูล

ที่มา: CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide. by Chapman, P., et al.

(2000). SPSS Inc. จากภาพที่ 3.4 ขั้นตอนเตรียมขอมูล สามารถอธิบายไดดังตอไปนี้ 1) การคัดเลือกขอมูล (Select Data) โดยตัดสินใจวาควรวิเคราะหขอมูลใด ตลอดจน คํานึงถึงกฎเกณฑภายใตวัตถุประสงคในการทําเหมืองขอมูล 2) การทําความสะอาดขอมูล (Clean Data) โดยเปนการปรับปรุงคุณภาพของขอมูลใหดีขึ้น และใหตรงกับรูปแบบขอมูลที่ตองการ

42 3) การสรางขอมูลใหม (Construct Data) โดยเปนกระบวนการในการจัดเตรียมขอมูล เชน การสรางขอมูลบางสวน หรือสรางขอมูลใหมทั้งหมด ตลอดจนการแปลงรูปแบบที่มีอยูเดิม 4) การผสานขอมูล (Integrate Data) เปนการสรางตารางขอมูลใหมจากการรวมกันของ ตารางหลายๆ ตาราง หรือระเบียนหลายๆ ระเบียน 5) การเปลี่ยนรูปแบบของขอมูล (Format Data) ใหสามารถทํางานภายในเครื่องมือที่ใช ในการออกแบบ (Modeling tool) โดยใชการอางอิงจากโครงสรางเดิม การแกไขขอมูลจะไมมีการ เปลี่ยนแปลงความหมายของขอมูล แตอาจจําเปนตองเปลี่ยนเพื่อใหมีความเหมาะสมกับเครื่องมือ ที่ใชสรางแบบจําลอง โดยในขั้นตอนนี้ใชขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลาง ซึ่งสามารถแสดงไดดังตารางที่ 3.1 ตารางที่ 3.1 รายละเอียดขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือที่หองสมุดกรมบัญชีกลางจัดเก็บ Col# 1

Name Numb_Mem

Description รหัสสมาชิก

2

Numb_Book

รหัสหนังสือ

3

DateBorrow

วันที่ยืม

4

DateSend

วันที่กาํ หนดคืน

5

SendDate

วันที่คืน

6

User_Check

ชื่อเจาหนาทีท่ ใี่ หบริการยืมหนังสือ

43 สําหรับขอมูลที่ใชในการวิจยั ครั้งนี้ จะใชรายละเอียดดังแสดงในตารางที่ 3.2 ตารางที่ 3.2 รายละเอียดขอมูลที่ใชในการวิจัย Col#

Name

Description

1

Numb_Mem

รหัสสมาชิก

2

Sex

เพศ

3

Age

อายุ

4

Education

การศึกษา

5

Position

ตําแหนง

6

Official

หนวยงานที่สงั กัด

7

YearMember

ระยะเวลาในการเปนสมาชิกหองสมุด

8

History

ประวัติการยืมหนังสือ

9

Classification

หมวดหนังสือที่ยืม

10

Day

วันที่ยืมหนังสือ

3.6.4 ขั้นตอนที่ 4 สรางแบบจําลอง (Modeling Phase) เปนการคัดเลือกแบบจําลองทีเ่ หมาะสม ปรับปรุงตัวแปร ลักษณะแบบจําลอง เพื่อใหได ผลลัพธที่ดที ี่สดุ อาจจะใชเทคนิคหลายๆ เทคนิคเขามาชวยในการวิเคราะหก็ได และก็สามารถ ยอนกลับไปชวงการเตรียมขอมูล เพื่อเตรียมขอมูลใหเหมาะสมกับการสรางแบบจําลองใหมได ดังแสดงในภาพที่ 3.5

44 ภาพที่ 3.5 ขั้นตอนสรางแบบจําลอง

ที่มา: CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide. by Chapman, P., et al.

(2000). SPSS Inc. จากภาพที่ 3.5 ขั้นตอนสรางแบบจําลอง สามารถอธิบายไดดังตอไปนี้ 1) เลือกเทคนิคในการออกแบบ (Select Modeling Technique) เปนการเลือกขั้นตอนวิธี ในการสรางแบบจําลองที่ทําไดจริง ถาหากมีการใชขั้นตอนวิธีที่หลากหลายใหแยกแตละขั้นตอนวิธี ออกจากกัน ซึ่งขั้นตอนวิธีแตละขั้นตอนจะมีความเหมาะสมกับงานบางอยางเทานั้น เชน สรางตนไม แหงการตัดสินใจ หรือโครงสรางเครือขายประสาทเทียม ดังนั้น เราจึงควรเลือกขั้นตอนวิธีที่เหมาะสม สําหรับจุดประสงคในการทําเหมืองขอมูลของเรา 2) การสรางแบบการทดสอบ (Generate Test Design) กอนที่จะสรางแบบจําลอง จําเปนตอง ทดสอบคุณภาพและความถูกตองของแบบจําลอง ตัวอยางเชน การทําเหมืองขอมูลประเภทมีการ-

45 เรียนรู แบบการจัดหมวดหมูจะใชอัตราความผิดพลาดเปนตัววัดคุณภาพของแบบจําลอง ดังนั้น การออกแบบการทดสอบควรจะมีการแยกกลุมขอมูลออกเปน 2 กลุม คือ Training Set และ Test Set แบบจําลองที่สรางจาก Training Set จะมีคุณภาพใกลเคียงกับ Test Set ยกเวนกรณีปญหา แบบจําลองที่เขากับขอมูลสําหรับเรียนรูเทานั้น (Over-fitting) 3) การสรางแบบจําลอง (Build Model) ดําเนินการสรางแบบจําลองจากกลุมของขอมูล ซึ่งแบบจําลองที่ไดอาจจะมีมากกวา 1 ก็ได 4) ประเมินแบบจําลอง (Assess Model) โดยเปนการประเมินผลลัพธแบบจําลองที่ไดจาก การทําเหมืองขอมูล โดยในขั้นตอนนี้ผูวิจัยเลือกเทคนิคและขั้นตอนวิธีในการทําเหมืองขอมูล ดังตอไปนี้ 1) กฎการแบงกลุม (Clustering) เพื่อทําการแบงกลุมของสมาชิกหองสมุดที่มีลักษณะการยืม หนังสือประจําหรือพฤติกรรมการยืมหนังสือที่มีความคลายคลึงกันใหอยูในกลุมเดียวกัน และ สมาชิกหองสมุดที่มีลักษณะประจําหรือพฤติกรรมการยืมหนังสือที่แตกตางกันใหอยูคนละกลุมกัน 2) กฎความสัมพันธ (Association Rule) เพื่อคนหารูปแบบความสัมพันธของพฤติกรรม การยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุด และเพื่อพยากรณความนาจะเปนในการยืมหนังสือใน แตละ หมวดของสมาชิกหองสมุด 3.6.5 ขั้นตอนที่ 5 ประเมินผล (Evaluation Phase) เปนการประเมินแบบจําลองที่ใชในการวิเคราะหทั้งหมด ประเมินวา แบบจําลองไหนตอบ โจทยในขั้นตอนแรกไดดีที่สุด ตรวจสอบความถูกตอง สภาพแวดลอมตางๆ และตัดสินใจในการนํา ผลลัพธไปใช ดังแสดงในภาพที่ 3.6

46 ภาพที่ 3.6 ขั้นตอนประเมินผล

ที่มา: CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide. by Chapman, P., et al.

(2000). SPSS Inc. จากภาพที่ 3.6 ขั้นตอนประเมินผล สามารถอธิบายไดดังตอไปนี้ 1) การประเมินผล (Evaluate Results) เปนการประเมินวาแบบจําลองที่ไดตรงกับเปาหมาย ทางธุรกิจและการสนับสนุนการตัดสินใจหรือไม 2) การทบทวนกระบวนการทําเหมืองขอมูล (Review Process) โดยทําการทบทวนกระบวนการ ทําเหมืองขอมูลวาผลลัพธที่ไดเปนที่พอใจของธุรกิจหรือไม และเปนการตรวจสอบวามีปจจัยสําคัญ ใดๆ หรืองานอยางใดถูกมองขามหรือไม 3) คนหาขั้นตอนตอไป (Determine Next Steps) โดยทําหลังจากการประเมินผลและทบทวน กระบวนการทําเหมืองขอมูล เพื่อใหทราบวาควรจะสิ้นสุดโครงการ หรือเริ่มกระบวนการทําเหมือง ขอมูลใหมเมื่อใด โดยงานนี้เกี่ยวของกับการวิเคราะหทรัพยากร และงบประมาณที่มีอิทธิพลตอ การตัดสินใจ

47 โดยในขั้นตอนนี้ผูวิจัยประเมินผลแบบจําลอง โดยจะแบงตามลักษณะของการทําเหมือง ขอมูล ดังนี้ กฎการแบงกลุมประเมินผลที่ไดจากระยะหางจากจุดศูนยกลางของกลุม สวนกฎ ความสัมพันธประเมินผลที่ไดจากคาความเชื่อมั่น และคาสนับสนุน 3.6.6 ขั้นตอนที่ 6 นําไปใชงาน (Development Phase) เปนการนําไปใชงานจริง รวมถึงนําเสนอตัวอยางจากการนําไปใชงานจริง ดังแสดงในภาพ ที่ 3.7 ภาพที่ 3.7 ขั้นตอนนําไปใชงาน

ที่มา: CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide. by Chapman, P., et al.

(2000). SPSS Inc.

48 จากภาพที่ 3.7 ขั้นตอนนําไปใชงาน สามารถอธิบายไดดังตอไปนี้ 1) การวางแผนในการดําเนินงาน (Plan Deployment) โดยนําผลลัพธที่ไดจากการทํา เหมืองขอมูลมาทําการสรุป ตลอดจนเปนการวางแผน และกําหนดกลยุทธในการดําเนินงาน 2) การวางแผนการติดตามและการบํารุงรักษา (Plan Monitoring and Maintenance) การติดตามและการบํารุงรักษาเปนประเด็นที่มีความสําคัญ ถาผลของการทําเหมืองขอมูลเปนสวนหนึง่ ของการทํางาน การเตรียมแผนการซอมบํารุงจะชวยหลีกเลี่ยงการใชงานขอมูลจากเหมืองขอมูลที่ ไมถูกตอง โดยจะตองมีการจัดทําเปนรายละเอียดของแผนการติดตามและการบํารุงรักษาอยาง ชัดเจน 3) การจัดทํารายงานขั้นสุดทาย (Produce Final Report) เมื่อสิ้นสุดโครงการ ผูนําโครงการ และทีมงานจะตองจัดทํารายงานขั้นสุดทาย ซึ่งขึ้นอยูกับการปรับไปใชงานจริง โดยในรายงานอาจ นําเสนอผลสรุปของโครงการ ผลของการทําเหมืองขอมูล และประสบการณที่ไดรับ เปนตน 4) การทบทวนโครงการ (Review Project) เปนการประเมินสิ่งที่ถูกตอง สิ่งที่ผิด สิ่งที่ดี และสิ่งที่ตองมีการปรับปรุง รวมทั้งประสิทธิภาพในการทําเหมืองขอมูล เพื่อแนวทางในการปรับปรุง ใหดีขึ้น โดยในขั้นตอนนี้ผูวิจัยนําแบบจําลองที่ไดจากการทําเหมืองขอมูลไปเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส โดยเนนที่ระบบการสืบคนหนังสือเพื่อชวยใหผูใชบริการ สามารถเขาถึงองคความรูที่ตรงกับความตองการไดอยางถูกตอง สะดวก และรวดเร็ว

บทที่ 4 ผลการวิจัย การศึ ก ษาวิ จั ย เรื่ อ ง การใช เ ทคโนโลยี เ หมื อ งข อ มู ล ในการพั ฒ นาเว็ บ ไซต ห อ งสมุ ด อิเล็กทรอนิกส ผูวิจัยทําการประมวลผลขอมูลตามกระบวนการในการทําเหมืองขอมูล CRISP-DM โดยปรับรายละเอียดในแตละขั้นตอนใหมีความเหมาะสมกับหองสมุดกรมบัญชีกลาง ผลการวิจัยและ ผลการวิเคราะหขอมูลแบงออกเปน 6 ขั้นตอน ดังตอไปนี้ ขั้นตอนที่ 1 การทําความเขาใจธุรกิจ (Business/Research Understanding Phase) ขั้นตอนที่ 2 การทําความเขาใจขอมูล (Data Understanding) ขั้นตอนที่ 3 การเตรียมขอมูล (Data Preparation Phase) ขั้นตอนที่ 4 การสรางแบบจําลอง (Modeling Phase) ขั้นตอนที่ 5 การประเมินผล (Evaluation Phase) ขั้นตอนที่ 6 การนําไปใชงาน (Deployment Phase) 4.1 ขั้นตอนที่ 1 การทําความเขาใจธุรกิจ (Business Research/Understanding Phase) หองสมุดกรมบัญชีกลาง เปนหนวยงานในสังกัดกรมบัญชีกลาง กระทรวงการคลัง มีหนาที่ใน การจัดหา จัดเก็บ และใหบริการทรัพยากรสารสนเทศแกบุคลากรกรม โดยมีการใชระบบหองสมุด อัตโนมัติในการบริหารจัดการทรัพยากรสารสนเทศเพื่ออํานวยความสะดวกในการปฏิบัติงานและ การใหบริการ รวมทั้งมีการจัดทําเว็บไซตหองสมุดเพื่อเผยแพรขอมูลขาวสารแกผูใชบริการ และ ใหผูใชบริการสามารถสืบคนรายการทรัพยากรสารสนเทศผานทางเครือขายอินเทอรเน็ต ปจจุบัน หองสมุดกรมบัญชีกลางประสบปญหาในบางดาน อาทิเชน ผูใชบริการหองสมุดสืบคนหนังสือได ไมตรงกับความตองการของตนเอง หนังสือที่มีอยูไมตรงกับความตองการที่แทจริงของผูใชบริการ งบประมาณในการจัดซื้อหนังสือมีจํากัดทําใหเกิดความยุงยากในการตัดสินใจจัดซื้อเพื่อใหตรงกับ ความตองการของผูใชบริการ รวมทั้งความไมสะดวกในการเดินทางมายืมหนังสือที่หองสมุดของ บุคลากรกรมบัญชีกลางที่มีสํานักงานตั้งอยูในสวนภูมิภาค ไดแก สํานักงานคลังเขต และสํานักงานคลัง จัง หวัด ดัง นั้น งานวิจัย นี้จึง มีวัต ถุป ระสงคเ พื่อ ใหท ราบถึง พฤติก รรมการยืม -คืน หนัง สือ พยากรณความนาจะเปนในการยืมคืนหนังสือ และใชเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุด อิเล็กทรอนิกส

50 4.2 ขั้นตอนที่ 2 การทําความเขาใจขอมูล (Data Understanding Phase) ทําความเขาใจกับขอมูลที่จัดเก็บ รวบรวมขอมูล ศึกษา ตลอดจนประเมินคุณภาพของ ขอมู ลที่ ไ ด ม า โดยข อมู ลที่ใชในการทํา เหมืองขอมู ลได ม าจากฐานข อมู ลในโปรแกรมห องสมุ ด อัตโนมัติ Library 2000 ซึ่งทําการจัดเก็บในฐานขอมูล Microsoft Office Access ตั้งแตเดือน ตุลาคม พ.ศ. 2548 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2555 รวมระยะเวลา 7 ป ประกอบดวย ขอมูลสมาชิก หองสมุด ขอมูลหนังสือ และขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ ดังตอไปนี้ 1) ขอมูลสมาชิกหองสมุด เปนขอมูลที่บงบอกถึงลักษณะของสมาชิกหองสมุด ดังแสดงใน ตารางที่ 4.1 ตารางที่ 4.1 สดมภในตารางขอมูลสมาชิกหองสมุด Col#

Name

Description

1

Numb_Mem

รหัสสมาชิก

2

Name

ชื่อสมาชิก

3

Surname

นามสกุล

4

Sex

เพศ

5

Age

อายุ

6

Education

การศึกษา

7

Position

ตําแหนง

8

Official

หนวยงานที่สงั กัด

9

YearMember

ระยะเวลาในการเปนสมาชิกหองสมุด

10

History

ประวัติการยืมหนังสือ

51 2) ขอมูลหนังสือ เปนขอมูลที่บงบอกถึงลักษณะของหนังสือ ดังแสดงในตารางที่ 4.2 ตารางที่ 4.2 สดมภในตารางขอมูลหนังสือ Col#

Name

Description

1

Numb_Book

รหัสหนังสือ

2

Call_No

เลขเรียกหนังสือ

3

Classification

หมวดหมูห นังสือ

4

Title

ชื่อเรื่อง

5

Author

ผูแตง

6

Translator

ผูแปล

7

Subject

หัวเรื่องหนังสือ

8

PrintCities

เมืองทีพ่ ิมพ

9

PublishingHouse สํานักพิมพ/หนวยงานที่พิมพ

10

Year

ปที่พิมพ

11

Sources

แหลงที่มา

12

Type_Book

ประเภทหนังสือ

13

Vol

เลมที่

14

No

ฉบับที่

15

Date_Reg

วันที่ลงทะเบียน

52 3) ขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ เปนขอมูลที่บงบอกถึงลักษณะของธุรกรรมการยืม-คืน หนังสือของสมาชิกหองสมุด ดังแสดงในตารางที่ 4.3 ตารางที่ 4.3 สดมภในตารางขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ Col# 1 2 3 4 5 6 7

Name Numb_Mem Numb_Book DateBorrow Day DateSend SendDate User_Check

Description รหัสสมาชิก รหัสหนังสือ วันที่ยืม วันยืม วันที่กาํ หนดคืน วันที่คืน ชื่อเจาหนาทีท่ ใี่ หบริการยืมหนังสือ

4.3 ขั้นตอนที่ 3 การเตรียมขอมูล (Data Preparation Phase) ในขั้นตอนการเตรียมขอมูลที่จะนําไปใชในการวิเคราะห เปนการใชขอมูลที่มีอยูจํานวนมาก จากฐานขอมูลในโปรแกรมหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 ซึ่งในฐานขอมูลมีขอมูลที่ไมจําเปนใน การนํามาประมวลผล ผูวิจัยจึงไดทําการคัดกรองเอาขอมูลที่ไมเกี่ยวของ หรือขอมูลที่ไมจําเปนตอ การวิเคราะหออกไป เพื่อลดขนาดของขอมูลใหมีความเหมาะสม ดังตอไปนี้ 1) การคัดเลือกขอมูล (Select Data) ผูวิจัยทําการคัดเลือกขอมูลโดยนําขอมูลบางสวนไป ทํา เหมือ งขอมูล ขอมูลดังกลา ว คือ ขอมูลสมาชิก หองสมุด ขอมูลหนัง สือ และขอมูลธุรกรรม การยืม-คืนหนังสือ โดยเลือกขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ ตั้งแตเดือนตุลาคม พ.ศ. 2548 ถึง เดือนกันยายน พ.ศ. 2555 รวมระยะเวลา 7 ป 2) ทําความสะอาดขอมูล (Clean Data) ผูวิจัยทําการจัดขอมูลใหอยูในรูปแบบที่เหมาะสม กอนนําไปทําเหมืองขอมูล เชน ตัดขอมูลสมาชิกหองสมุดและขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือของ สมาชิกหองสมุ ดที่อยูในสวนภูมิภาค ไดแก สํานักงานคลังเขต และสํานักงานคลังจังหวัดออกไป นอกจากนี้ยังไมนําขอมูลบางแถวที่มีขอมูลไมครบถวนมาทําเหมืองขอมูล เชน ขาดรหัสหนังสือ หรือขาดรหัสผูยืมหนังสือ เปนตน

53 3) การสรางขอมูลใหม (Construct Data) ขอมูลที่จัดเก็บในโปรแกรมหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 มีลักษณะการเก็บเปนตัวอักษรทําใหไมสามารถนํามาประมวลผลได โดยเฉพาะ ตัวแปรสําคัญที่จะนํามาใชในการประมวลผล หรือขอมูลที่มีลักษณะประจํา ผูวิจัยจึงทําการแปลง รูปแบบขอมูลที่มีอยูเดิมใหอยูในรูปแบบใหม รวมทั้งมีการสรางขอมูลใหมขึ้นมาบางสวน เพื่อให รองรับกับการประมวลผลขอมูลดวยโปรแกรม Weka โดยมีการกําหนดสัญลักษณแทนความหมาย ของขอมูล ดังแสดงในตารางที่ 4.4 ตารางที่ 4.4 ขอมูลที่มีลักษณะประจําที่สรางใหม รายการขอมูล เพศ อายุ

การศึกษา

ตําแหนงงาน

ลักษณะประจําที่สรางใหม M = เพศชาย F = เพศหญิง A1 = ต่ํากวา 26 ป A2 = 26 – 35 ป A3 = 36 – 45 ป A4 = 46 ป ขึ้นไป E1 = ต่ํากวาปริญญาตรี E2 = ปริญญาตรี E3 = ปริญญาโท E4 = ปริญญาเอก P1 = เจาพนักงานการคลัง หรือเจาหนาที่การคลัง P2 = เจาพนักงานการเงินและบัญชี P3 = เจาพนักงานคอมพิวเตอร หรือเจาหนาที่เครื่องคอมพิวเตอร P4 = เจาพนักงานธุรการ หรือเจาหนาที่ธรุ การ P5 = เจาพนักงานพัสดุ P6 = เจาหนาที่บนั ทึกขอมูล P7 = นักจัดการงานทัว่ ไป P8 = นักทรัพยากรบุคคล

54 ตารางที่ 4.4 (ตอ) รายการขอมูล ตําแหนงงาน

หนวยงานที่สงั กัด

ลักษณะประจําที่สรางใหม P9 = นักบัญชี P10 = นักประชาสัมพันธ P11 = นักวิเคราะหนโยบายและแผน P12 = นักวิชาการคลัง P13 = นักวิชาการคอมพิวเตอร P14 = นักวิชาการเงินและบัญชี P15 = นักวิชาการตรวจสอบภายใน P15 = นักวิชาการตรวจสอบภายใน P16 = นักวิชาการพัสดุ P17 = นักวิชาการโสตทัศนศึกษา P18 = นายชางศิลป P19 = นิติกร P20 = บรรณารักษ Q1 = กลุมตรวจสอบภายใน Q2 = กลุมนโยบายการจัดซือ้ โดยรัฐระหวางประเทศ Q3 = กลุมพัฒนาระบบบริหาร Q4 = กลุมพัฒนาระบบลูกจาง Q5 = กองการเจาหนาที่ Q6 = กองแผนงาน Q7 = ศูนยเทคโนโลยีสารสนเทศ Q8 = สถาบันพัฒนาบุคลากรดานการคลังและบัญชีภาครัฐ Q9 = สํานักกฎหมาย Q10 = สํานักการเงินการคลัง Q11 = สํานักกํากับและพัฒนาการตรวจสอบภาครัฐ Q12 = สํานักกํากับและพัฒนาระบบเงินนอกงบประมาณ Q13 = สํานักความรับผิดทางแพง

55 ตารางที่ 4.4 (ตอ) รายการขอมูล หนวยงานที่สงั กัด

ระยะเวลา ในการเปนสมาชิก

ประวัติการยืมหนังสือ

หมวดหนังสือ

ลักษณะประจําที่สรางใหม Q14 = สํานักงานกํากับและพัฒนาระบบการบริหารการเงิน การคลังภาครัฐแบบอิเล็กทรอนิกส Q15 = สํานักงานเลขานุการกรม Q16 = สํานักบริหารการรับ-จายเงินภาครัฐ Q17 = สํานักมาตรฐานการจัดซื้อจัดจางภาครัฐ Q18 = สํานักมาตรฐานคาตอบแทนและสวัสดิการ Q19 = สํานักมาตรฐานดานการบัญชีภาครัฐ Y1 = 1 – 2 ป Y2 = 3 – 4 ป Y3 = 5 – 6 ป Y4 = 7 – 8 ป Y5 = 9 ป ขึ้นไป H1 = คนที่ยมื ใน 1 ป ที่ผานมา H2 = คนที่ยมื ใน 2 ป ที่ผานมา (1 ป ที่ผา นมาไมเคยยืม) H3 = คนที่ยมื ใน 3 ป ที่ผานมา (1-2 ป ทีผ่ านมาไมเคยยืม) H4 = คนที่ยมื ใน 4 ป ที่ผานมา (1-3 ป ทีผ่ านมาไมเคยยืม) H5 = คนที่ยมื ครั้งลาสุด นานกวา 4 ป 000 = ความรูทั่วไป 100 = ปรัชญา และจิตวิทยา 200 = ศาสนา 300 = สังคมศาสตร 400 = ภาษา 500 = วิทยาศาสตร และคณิตศาสตร 600 = วิทยาศาสตรประยุกต 700 = ศิลปะ วิจิตรศิลป และมัณฑนศิลป 800 = วรรณคดี 900 = ภูมิศาสตร ประวัติศาสตร และชีวประวัติ

56 ตารางที่ 4.4 (ตอ) รายการขอมูล หมวดหนังสือ

ลักษณะประจําที่สรางใหม DDD = เอกสารทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง (ว) POC = พ็อกเก็ตบุค GFM = เอกสาร GFMIS GOV = สิ่งพิมพรัฐบาล

วันยืมหนังสือ

MON = วันจันทร TUE = วันอังคาร WED = วันพุธ THU = วันพฤหัสบดี FRI = วันศุกร

4) การผสานขอมูล (Integrate Data) ผูวิจัยสรางตารางขอมูลใหมจากการรวมกันของ 3 ตาราง ไดแก ตารางขอมูลสมาชิกหองสมุด “Member” ตารางขอมูลหนังสือ “Book” และตารางขอมูล ธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ “SendBorrow” เพื่อใหมีขอมูลในการวิเคราะหเพิ่มมากขึ้น ซึ่งไดทํา การจัดเก็บในลักษณะตารางขอมูลการยืมหนังสือใหมที่ชื่อวา “SendBorrow_Transaction” และ นําขอมูลในตาราง “SendBorrow_Transaction” ไปใชในการทําเหมืองขอมูล โดยไมนําตาราง “SendBorrow”

ไปทํา การวิ เ คราะห เนื่อ งจากตาราง “SendBorrow”

และตาราง

“SendBorrow_Transaction” มีความสัมพันธกัน และสามารถใชขอมูลแทนกันได นอกจากนี้ ตาราง “SendBorrow” ยังไมไดระบุรายละเอียดของสมาชิกหองสมุด และไมไดระบุรายละเอียด ของหนังสือ ดังนั้น จึงไดขอมูลที่จะนําไปใชในการทําเหมืองขอมูลจากการผสานขอมูล โดยมี รายละเอียดดังแสดงในตารางที่ 4.5

57 ตารางที่ 4.5 สดมภในตารางขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือที่สรางขึ้นมาใหม Col# 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Name Numb_Mem Sex Age Education Position Official YearMember History Classification Day

Description รหัสสมาชิก เพศ อายุ การศึกษา ตําแหนง หนวยงานที่สงั กัด ระยะเวลาในการเปนสมาชิกหองสมุด ประวัติการยืมหนังสือ หมวดหนังสือที่ยืม วันที่ยืมหนังสือ

5) การเปลี่ยนรูปแบบของขอมูล (Format Data) ขั้นตอนสุดทายในการเตรียมขอมูล ผูวิจัย ไดทําการเปลี่ยนรูปแบบของขอมูลใหอยูในไฟลชนิดที่โปรแกรม Weka สามารถรองรับได โดยผูวิจัย เลือกโอนขอมูล (Export Data) ออกมาเปนไฟล csv เพื่อใหอยูในรูปแบบที่เหมาะสมสําหรับนําไป ประมวลผลตอไป 4.4 ขั้นตอนที่ 4 การสรางแบบจําลอง (Modeling Phase) 4.4.1 เลือกเทคนิคในการออกแบบ (Select Modeling Technique) ผูวิจัยเลือกเทคนิคใน การทําเหมืองขอมูล ดังตอไปนี้ 1) กฎการแบงกลุม (Clustering) เพื่อชวยแบงกลุมของสมาชิกหองสมุดที่มีลักษณะการยืม หนังสือประจําหรือพฤติกรรมการยืมหนังสือคลายกันใหอยูกลุมเดียวกัน และสมาชิกหองสมุดที่มี ลักษณะประจํ าหรื อพฤติกรรมการยื มหนั งสือต างกันใหอยูคนละกลุมกัน โดยผูวิจั ยใชขั้นตอนวิธี “Simple K-Means” ในการแบงกลุม

58 2) กฎความสัมพันธ (Association Rule) เพื่อคนหารูปแบบความสัมพันธของพฤติกรรมการยืม หนังสือที่มีโอกาสเกิดพฤติกรรมการยืมหนังสือหมวดอื่นในอนาคต เพื่อเปนแนวทางในการพัฒนา เว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส โดยผูวิจัยใชขั้นตอนวิธี “Apriori” ในการหาความสัมพันธ เหตุผลที่เลือกขั้นตอนวิธีดังกลาว เนื่องจากมีขอดีในหลายประการดวยกัน ไดแก 1) เปนวิธีพื้นฐานที่เปนที่รูจัก และมีการใชอยางแพรหลาย 2) ใชเวลาในการเรียนรูขั้นตอนวิธีสั้นกวาวิธีอื่นๆ 3) ผลลัพธที่ไดเปนกฎที่สามารถเขาใจไดงาย 4) ใหผลลัพธที่ตรงกับวัตถุประสงค 4.4.2 การสรางแบบการทดสอบ (Generate Test Design) กอนสรางแบบจําลองจะตอง ทดสอบคุณภาพและความถูกตองของแบบจําลองกอน เพื่อทําใหมั่นใจวาแบบจําลองที่ไดจาก การพัฒนามีความถูกตองและสามารถนําไปใชงานไดจริง ผูวิจัยจึงทําการทดสอบแบบจําลองดวย โปรแกรม Weka ดวยวิธี Training Set ทดสอบการแบงกลุมสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลางดวย ขั้นตอนวิธี Simple K-Means และทดสอบการหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือดวย ขั้นตอนวิธี Apriori โดยใชขอมูลจริงในการทดสอบ 4.4.3 การสรางแบบจําลอง (Build Model) ขั้นตอนนี้ผูวิจัยไดแบงการสรางแบบจําลอง ออกเปน 2 แบบ ดังตอไปนี้ 1) แบบจําลองการแบงกลุม (Clustering) เปนการแบงกลุมเพื่อเปนการจัดระเบียบขอมูลที่ กระจัดกระจายใหอยูเปนกลุม และสามารถแสดงใหเห็นถึงลักษณะเดนของขอมูลที่ซอนอยู ผูวิจัยไดทํา การทดสอบหาจํานวนกลุมที่เหมาะสมดวยการกําหนดกลุมออกเปน 4-8 กลุม โดยมีวิธีการกําหนดกลุม ดังแสดงในภาพที่ 4.1 จากนั้นนําผลที่ได จากการประมวลผลการแบ งกลุ มไปปรึ กษากับผูเชี่ ยวชาญและร วมกัน พิจารณาเพื่อใหไดจํานวนกลุม ลักษณะ และพฤติกรรมของสมาชิกหองสมุดในแตละกลุมใกลเคียงกับ ความเปนจริงมากที่สุด ผลจากการพิจารณาจํานวนกลุมของสมาชิกหองสมุด ผูเชี่ยวชาญและผูวิจัยมีความเห็นไป ในทางเดียวกันวา ลักษณะการแบ งกลุมแบบ 6 กลุม มีความใกลเคียงกับความเปนจริงมากที่สุด ดังแสดงในภาพที่ 4.2

59 ภาพที่ 4.1 การ set จํานวนกลุม เพื่อประมวลผลดวยขั้นตอนวิธี Simple K-Means

ภาพที่ 4.2 ผลลัพธของแบบจําลองการแบงกลุมดวยขั้นตอนวิธี Simple K-Means (K=6)

60 2) แบบจําลองกฎความสัมพันธ (Association Rule) การเริ่มสรางแบบจําลองเพือ่ หา ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุด โดยใชขั้นตอนวิธี Apriori จะตอง ทําการกําหนดคาตางๆ เพือ่ ใหผลที่ออกมามีความถูกตองแมนยํา เชน การตัดลักษณะประจําทีไ่ ม ใชในการหาความสัมพันธออก ดังแสดงในภาพที่ 4.3 ภาพที่ 4.3 การตัดลักษณะประจําที่ไมใชในการหาความสัมพันธออก

การสรา งแบบจํา ลองนี้ ผูวิจัย ตอ งการหาความสัม พัน ธข องพฤติก รรมการยืม หนัง สือ ของสมาชิกหองสมุด แบบจํา ลองการหาความสัม พัน ธนี้ จะใชวิธีก ารทดสอบแบบดว ยขั้น ตอนวิธี Apriori ซึ่งจะตองกําหนดจํานวนกฎที่ตองการ โดยผูวิจัยกําหนดคา numRules = 20 (จํานวนกฎที่ ตองการ) ดังแสดงในภาพที่ 4.4

61 ภาพที่ 4.4 การ set จํานวนกฎ เพื่อประมวลผลดวยวิธี Apriori

การศึกษาวิจัยในครั้งนี้ จะทําการหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิก หองสมุด เพื่อนําไปใชเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส แบงออกเปน 2 สวน ดังนี้ 1. การหาความสั มพั นธ ของพฤติ กรรมการยื มหนังสื อของสมาชิ กห องสมุ ดในแต ละกลุ ม กับหมวดหมูหนังสือ 2. การหาความสั มพั นธ ของพฤติ กรรมการยื มหนั งสื อของสมาชิกห องสมุดในแต ละกลุ ม กับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม โดยมีรายละเอียด ดังตอไปนี้

62 1. การหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตละ กลุมกับหมวดหมูหนังสือ การหาความสัมพันธ ของพฤติ กรรมการยื มหนั งสือของสมาชิ กห องสมุ ดในแต ละกลุ มกั บ หมวดหมูหนั งสื อ ซึ่ งแบ งตามกลุ มของสมาชิกหองสมุ ดที่ ไดจากแบบจํ าลองการแบ งกลุ มสมาชิ ก หองสมุด จํานวน 6 กลุม จากที่ไดกลาวมาแลว ดังนั้น จึงตองหาความสัมพันธ ทั้งหมด 6 ครั้ง ซึ่งผลของการประมวลผลในแตละกลุมจะได จํานวนกฎความสัมพันธที่แตกตางกันออกไป ผูวิจัยจึงไดนําผลของการหากฎความสัมพันธที่ไดไป ปรึกษากับผูเชี่ยวชาญ และรวมกันพิจารณาถึงความเปนไปได และความเปนจริง เพื่อคัดเลือกกฎความสัมพันธที่สอดคลองกับความเปนจริงมากที่สุด โดยมีผลของการหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดใน แตละกลุมกับหมวดหมูหนังสือ ดังแสดงในภาพที่ 4.5 – 4.10 ภาพที่ 4.5 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือ Cluster 0

63 ภาพที่ 4.6 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือ Cluster 1

ภาพที่ 4.7 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือ Cluster 2

64 ภาพที่ 4.8 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือ Cluster 3

ภาพที่ 4.9 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือ Cluster 4

65 ภาพที่ 4.10 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือ Cluster 5

จากการสรางแบบจําลองหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุด ในแตละกลุมกับหมวดหมูหนังสือ ทั้ง 6 กลุมสมาชิก ผลที่ไดจากการสรางแบบจําลองสรุปไดวา จํานวนกฎที่ดีที่สุดที่ไดออกมานั้น มีความนาเชื่อถือ เพราะคาความนาเชื่อถือ (Confidence) จาก ความสัมพันธที่ยอมรับได มีคามากกวารอยละ 80 ขึ้นไป กฎความสัมพันธที่ไดจากการทดสอบแบบจําลองหาความสัมพันธ ผูวิจัยไดนําผลของการหาความสัมพันธไปปรึกษากับผูเชี่ยวชาญ เพื่อชวยตรวจดูความเปนไปได และใหไดลักษณะกฎที่ ใกลเคียงกับความเปนจริงมากที่สุด ซึ่งจากการนํากฎความสัมพันธไปปรึกษากับผูเชี่ยวชาญแลวนั้น สามารถสรุปออกมาตามกลุมสมาชิกหองสมุด ไดดังแสดงในตารางที่ 4.6

66 ตารางที่ 4.6 กฎความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือ กลุมสมาชิก

กฎความสัมพันธ

Cluster 0

สมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และวิทยาศาสตร ประยุกต ==> จะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกยืมหนังสือหมวด ความรูทวั่ ไป ==> จะยืมหนังสือ หมวด สังคมศาสตร สมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการ กรมบัญชีกลาง ==> จะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตร ประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค ==> จะยืมหนังสือ หมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต และสิง่ พิมพ รัฐบาล ==> จะยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร สมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการ กรมบัญชีกลาง ==> จะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตร ประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค ==> จะยืมหนังสือ หมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด ความรูทวั่ ไป ==> จะยืมหนังสือ หมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และวิทยาศาสตร ประยุกต ==> จะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร ==> จะยืมหนังสือ หมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการ กรมบัญชีกลาง ==> จะยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค สมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค ==> จะยืมหนังสือ หมวด วิทยาศาสตรประยุกต

Cluster 1

Cluster 2

คาความนาเชื่อถือ (รอยละ) 99 99 97

91 99 97

97 91 99 97 97 91

67 ตารางที่ 4.6 (ตอ) กลุมสมาชิก

กฎความสัมพันธ

Cluster 3

สมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และวิทยาศาสตร ประยุกต ==> จะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค ==> จะยืมหนังสือ หมวด ความรูทั่วไป สมาชิกยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ==> จะยืม หนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการ กรมบัญชีกลาง สมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร ==> จะยืมหนังสือ หมวด ความรูทั่วไป สมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และสิ่งพิมพรัฐบาล ==> จะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด สิง่ พิมพรัฐบาล ==> จะยืมหนังสือ หมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการ กรมบัญชีกลาง ==> จะยืมหนังสือหมวด ความรูทวั่ ไป สมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค ==> จะยืมหนังสือ หมวดความรูท ั่วไป สมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการ กรมบัญชีกลาง ==> จะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตร ประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร ==> จะยืมหนังสือ หมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกยืมหนังสือหมวด สิง่ พิมพรัฐบาล ==> จะยืมหนังสือ หมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค ==> จะยืมหนังสือ หมวด ความรูทั่วไป

Cluster 4

Cluster 5

คาความนาเชื่อถือ (รอยละ) 99 97 91

91 99 97 97 91 99

99 97 97

68 2. การหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตละ กลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม การหาความสั มพั นธ ของพฤติกรรมการยื มหนั งสือของสมาชิ กห องสมุ ดในแต ละกลุ มกั บ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม ซึ่งแบงตามกลุมของสมาชิกหองสมุดที่ได จากแบบจําลองการแบงกลุมสมาชิกหองสมุด จํานวน 6 กลุม จากที่ไดกลาวมาแลว ดังนั้น จึงตองหาความสัมพันธ ทั้งหมด 6 ครั้ง ซึ่งผลของการประมวลผลในแตละกลุมจะได จํานวนกฎความสัมพันธที่แตกตางกันออกไป ผูวิจัยจึงไดนําผลของการหากฎความสัมพันธที่ไดไป ปรึกษากับผูเชี่ยวชาญ และรวมกันพิจารณาถึงความเปนไปได และความเปนจริง เพื่อคัดเลือกกฎความสัมพันธที่สอดคลองกับความเปนจริงมากที่สุด โดยมีผลของการหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดใน แตละกลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม ดังแสดงในภาพที่ 4.11 – 4.16 ภาพที่ 4.11 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 0

69 ภาพที่ 4.12 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 1

ภาพที่ 4.13 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 2

70 ภาพที่ 4.14 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 3

ภาพที่ 4.15 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 4

71 ภาพที่ 4.16 ผลลัพธความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม Cluster 5

จากการสรางแบบจําลองหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุด ในแตละกลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม ทั้ง 6 กลุมสมาชิก ผลที่ได จากการสรางแบบจําลองสรุปไดวา จํานวนกฎที่ดีที่สุดที่ไดออกมานั้น มีความนาเชื่อถือ เพราะคา ความนาเชื่อถือ (Confidence) จากความสัมพันธที่ยอมรับได มีคามากกวารอยละ 80 ขึ้นไป กฎความสัมพันธที่ไดจากการทดสอบแบบจําลองหาความสัมพันธ ผูวิจัยไดนําผลของการหาความสัมพันธไปปรึกษากับผูเชี่ยวชาญ เพื่อชวยตรวจดูความเปนไปได และใหไดลักษณะกฎที่ ใกลเคียงกับความเปนจริงมากที่สุด ซึ่งจากการนํากฎความสัมพันธไปปรึกษากับผูเชี่ยวชาญแลวนั้น สามารถสรุปออกมาตามกลุมสมาชิกหองสมุด ไดดังแสดงในตารางที่ 4.7

72 ตารางที่ 4.7 กฎความสัมพันธของของพฤติกรรมการยืมหนังสือ กับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดในแตละกลุม กลุมสมาชิก Cluster 0

Cluster 1

กฎความสัมพันธ

คาความนาเชื่อถือ (รอยละ) สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การพัฒนากฎหมายเกี่ยวกับความ 99 รับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่ ==> จะยืมหนังสือชื่อเรือ่ ง คําพิพากษาศาลฎีกา สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การพิจารณาความรับผิดทางแพง 99 กรณีการใชสิทธิเรียกคาสินไหมทดแทนจากเจาหนาที่ผูกระทํา การละเมิดตามคําพิพากษา ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง การจัดการความรู : พื้นฐานและการประยุกตใช สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง เรียนไว ใชเปนเร็ว Microsoft 97 Office 2007 ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง คําอธิบายกฎหมาย วาดวยความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่ สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง ผูช ายเลวกวาหมาและไมไดมา 97 จากดาวอังคาร ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง 7 อุปนิสัย สําหรับ วัยรุนผูท รงประสิทธิผลยิ่ง สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง หลักการบัญชีขนั้ ตน ==> จะยืม 99 หนังสือชื่อเรื่อง ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรี วาดวยงาน สารบรรณ พ.ศ. 2526 สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การบัญชีรัฐบาล ==> จะยืม 99 หนังสือชื่อเรื่อง มือใหมเกงคอมพิวเตอรดวยตนเอง สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง หญิงสาวกับตางหูมุก ==> จะยืม 97 หนังสือชื่อเรื่อง องคการและการจัดการ สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง ยังไมเคยทํา ไมไดแปลวา ทําไมได 91 ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง การเบิกจายเงินคาตอบแทน นอกเหนือจากเงินเดือนของขาราชการและลูกจางประจํา ของสวนราชการ

73 ตารางที่ 4.7 (ตอ) กลุมสมาชิก Cluster 2

กฎความสัมพันธ สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง Balanced Scorecard ==>

คาความนาเชื่อถือ (รอยละ) 100

จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง ทิศทางการพัฒนาเศรษฐกิจมหภาค การเงิน การคลัง สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คูม ือปฏิบัติงานคลัง ==> จะยืม

99

หนังสือชื่อเรื่อง งบประมาณรายจาย ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ... สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง มิติใหมของงบการเงินและ

97

การวิเคราะห ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง ลุนรัก นักลา สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง รักและแบงปน ==> จะยืมหนังสือ

97

ชื่อเรื่อง การติดตามเรงรัดการใชจายเงินภาครัฐปงบประมาณ พ.ศ. 2545 ในสวนเงินนอกงบประมาณ Cluster 3

สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คําอธิบายกฎหมายวาดวยความ

99

รับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่ ==> จะยืมหนังสือชื่อเรือ่ ง เทคนิคการตรวจสอบทุจริต สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การบริหารจัดการทีมงาน ==>

99

จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง การพัฒนาระบบการเบิกจายเงิน สวัสดิการเกีย่ วกับการศึกษาของบุตร สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คูม ือโปรแกรม Microsoft Office

97

Word 2007 ฉบับสมบูรณ ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง การบริหารกิจการบานเมืองและสังคมที่ดี สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง มือใหมเกงคอมพิวเตอรดวยตนเอง ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง วังสาปอัศวิน

91

74 ตารางที่ 4.7 (ตอ) กลุมสมาชิก

กฎความสัมพันธ

Cluster 4

สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง พระราชกฤษฎีกาคาใชจายในการ เดินทางไปราชการ (ฉบับที่ 7) พ.ศ. 2548 ==> จะยืมหนังสือ ชื่อเรื่อง งบประมาณรายจาย ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ... สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง หลักการวิเคราะหโครงการ : ทฤษฎีและวิธปี ฏิบัติเพื่อศึกษาความเปนไปไดของโครงการ ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง งบประมาณโดยสังเขป ประจําป งบประมาณ ... สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง ลับ ลวง พราง ปฏิวัติปราสาททราย ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง สราง Mind Map ดวย MindManager (ภาคปฏิบัติ) สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การประยุกตใช Microsoft Excel สําหรับ Office ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง ทุนมนุษย สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การงบประมาณ : หลักทฤษฎี และแนววิเคราะหเชิงปฏิบัติ ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง งบประมาณรายจาย ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ... สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง กรณีศึกษาโครงการจัดทํา ฐานขอมูลผลิตภัณฑมวลรวมจังหวัด ตามยุทธศาสตร การพัฒนา ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง Balanced Scorecard รูลึกในการปฏิบัติ สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง สถิติการคลัง พ.ศ. ... ==> จะยืม หนังสือชื่อเรื่อง คูมือการใชโปรแกรม SPSS เวอรชัน 12 สําหรับ Windows สมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คูม ือการปฏิบัติงานสําหรับ เจาหนาทีพ่ ัสดุ ==> จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง การควบคุม ภายในและการตรวจสอบภายใน

Cluster 5

คาความนาเชื่อถือ (รอยละ) 99

97

91

91 99

99

97

97

75 4.5 ขั้นตอนที่ 5 การประเมินผล (Evaluation) ผูวิจัยประเมินแบบจําลองที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล เพื่อพิจารณาถึงความเหมาะสมใน การนําแบบจําลองไปประยุกตใชวาแบบจําลองที่ไดนั้นมีความแมนยําในการทํานายมากนอย เพียงใด โดยการประเมินมีวิธีการ ดังตอไปนี้ 4.5.1 กฎการแบงกลุม (Clustering) แบบจําลองที่ไดจากการแบงกลุมสามารถประเมินผลที่ได จากระยะหางจากจุดศูนยกลางของกลุม ซึ่งพบวา ระยะหางจากจุดศูนยกลางของกลุมทุกกลุมมี คาความคลาดเคลื่อนมาตรฐานไมเกิน 0.003 4.5.2 กฎความสัมพันธ (Association Rule) แบบจําลองที่ไดจากการทําเหมืองขอมูลโดย กฎความสัมพันธสามารถประเมินผลที่ไดจากการพิจารณาคาความเชื่อมั่น (Confidence) ของ กฎความสัมพันธ โดยผูวิจัยเลือกใชกฎความสัมพันธที่มีคาความเชื่อมั่นมากกวารอยละ 80 ขึ้นไป 4.5.3 สอบถามผูเชี่ยวชาญ เพื่อใหผูเชี่ยวชาญยืนยันความเที่ยงตรงของแบบจําลองวามี ความใกลเคียงกับพฤติกรรมการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุดมากนอยเพียงใด 4.6 ขั้นตอนที่ 6 การนําไปใชงาน (Deployment) การศึกษาพฤติกรรมการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุด นับวามีความสําคัญอยางยิ่ง ที่ ทํ า ให เ กิ ด องค ค วามรู ที่ ส ามารถนํ า ไปประยุ ก ต ใ ช แ ละสร า งนวั ต กรรมการบริ ก ารในเว็ บ ไซต หองสมุดอิเล็กทรอนิกส ซึ่งจะชวยใหผูใชบริการสามารถเขาถึงองคความรูที่ตรงกับความตองการ ไดอยางถูกตอง สะดวก และรวดเร็ว ซึ่งผลจากการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ ผูวิจัยจะนําไปเปนแนวทาง ในการพัฒนารูปแบบใหมของเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกสตอไป

บทที่ 5 สรุปผลการวิจัยและขอเสนอแนะ การศึ ก ษาวิ จั ย เรื่ อ ง การใช เ ทคโนโลยี เ หมื อ งข อ มู ล ในการพั ฒ นาเว็ บ ไซต ห อ งสมุ ด อิเล็กทรอนิกส มีวัตถุประสงคเพื่อวิเคราะหความสัมพันธของขอมูลดวยเทคโนโลยีการทําเหมืองขอมูล ใหทราบถึงพฤติกรรมการยืม-คืนหนังสือ พยากรณความนาจะเปนในการยืมหนังสือในแตละหมวดของ สมาชิก และเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส การศึกษาวิจัยครั้งนี้ เปนการศึกษาในรูปแบบการวิจัยเชิงทดลอง (Experimental Research) ขอมูลที่ทําการศึกษาเปนขอมูลจากแหลงทุติยภูมิ (Secondary Data) คือ ขอมูลการยืม-คืนหนังสือ ของสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลางจากฐานขอมูลในโปรแกรมหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000 ซึ่งประกอบดวยขอมูลสมาชิกหองสมุด ขอมูลหนังสือ และขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือ ในขั้นตอนดําเนินการวิจัยไดประยุกตกระบวนการทําเหมืองขอมูลแบบ CRISP-DM มาเปน แนวทางในการวิจัย เนื่องจากเปนมาตรฐานสากลที่ทั่วโลกใหการยอมรับ ใชขั้นตอนวิธีของการทํา เหมืองขอมูลมาเปนเครื่องมือในการสกัดหาความรูที่ซอนอยูภายในขอมูล โดยการพัฒนาแบบจําลอง ใชก ฎการแบง กลุม (Clustering) เพื่อ หาลัก ษณะเดน ของสมาชิก หอ งสมุด แตล ะกลุม และ กฎความสัมพัน ธ (Association Rule) เพื่อหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิก หองสมุดในแตละกลุมกับหมวดหมูหนังสือ และหาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของ สมาชิกหองสมุดในแตละกลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม อันจะเปน องคความรูที่สําคัญในการนําไปเปนแนวทางในการพัฒนาเว็บไซตของหองสมุดอิเล็กทรอนิกส ซึ่ ง สามารถสรุปผลของการวิจัยและขอเสนอแนะ ไดดังตอไปนี้ 5.1 สรุปผลการวิจยั จากการนําขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือของสมาชิกหองสมุดกรมบัญชีกลาง ตั้งแต เดือนตุลาคม พ.ศ. 2548 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2555 รวมระยะเวลา 7 ป มาทําการประมวลผล ดวยเทคโนโลยีในการทําเหมืองขอมูลตามกระบวนการ CRISP-DM สามารถสรุปผลจากแบบจําลอง ทั้ง 2 แบบ ไดดังตอไปนี้

77 5.1.1 กฎการแบงกลุม (Clustering) ผลที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล คือ ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุดที่มีลักษณะประจํา หรือพฤติกรรมการยืมหนังสือคลายกันใหอยูกลุมเดียวกัน และสมาชิกหองสมุดที่มีลักษณะประจํา หรือพฤติกรรมการยืมหนังสือแตกตางกันใหอยูคนละกลุมกัน ซึ่งผลการวิเคราะหสามารถแบง สมาชิกหองสมุด ออกไดเปน 6 กลุม ซึ่งแตละกลุมมีลักษณะเดน ดังตอไปนี้ 1) ลักษณะของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 1 จะเปนเพศหญิง อายุระหวาง 36 - 45 ป การศึกษา ระดับปริญญาตรี ทํางานในตําแหนงนิติกร สังกัดสํานักกฎหมาย เปนสมาชิกหองสมุดมานานถึง 9 ป ขึ้นไป มีประวัติการยืมหนังสือในรอบ 1 ปที่ผานมา และมักจะยืมหนังสือในวันพุธ ดัง แสดงใน ภาพที่ 5.1 ภาพที่ 5.1 ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 1

2) ลักษณะของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 2 จะเปนเพศหญิง อายุระหวาง 36 - 45 ป การศึกษา ต่ํากวาปริญญาตรี ทํางานในตําแหนงเจาพนักงานธุรการ หรือเจาหนาที่ธุรการ สังกัดสํานักบริหาร การรับ-จายเงินภาครัฐ เปนสมาชิกหองสมุดมานานถึง 9 ป ขึ้นไป มีประวัติการยืมหนังสือในรอบ 1 ปที่ผานมา และมักจะยืมหนังสือในวันศุกร ดังแสดงในภาพที่ 5.2 ภาพที่ 5.2 ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 2

78 3) ลักษณะของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 3 จะเปนเพศหญิง อายุระหวาง 36 - 45 ป การศึกษา ระดับปริญญาตรี ทํางานในตําแหนงนักวิชาการคลัง สังกัดสํานักกํากับและพัฒนาระบบเงินนอก งบประมาณ เปนสมาชิกหองสมุดมานานถึง 9 ป ขึ้นไป มีประวัติการยืมหนังสือใน 2 ปที่ผานมา (1 ป ที่ผานมาไมเคยยืม) และมักจะยืมหนังสือในวันศุกร ดังแสดงในภาพที่ 5.3 ภาพที่ 5.3 ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 3

4) ลักษณะของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 4 จะเปนเพศหญิง อายุระหวาง 46 ป ขึ้นไป การศึกษา ระดับปริญญาโท ทํางานในตําแหนงนิติกร สังกัดสํานักความรับผิดทางแพง เปนสมาชิกหองสมุด มานานถึง 9 ป ขึ้นไป มีประวัติการยืมหนังสือในรอบ 1 ปที่ผานมา และมักจะยืมหนังสือในวันจันทร ดังแสดงในภาพที่ 5.4 ภาพที่ 5.4 ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 4

5) ลักษณะของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 5 จะเปนเพศชาย อายุระหวาง 36 - 45 ป การศึกษา ระดับปริญญาตรี ทํางานในตําแหนงนักทรัพยากรบุคคล สังกัดสถาบันพัฒนาบุคลากรดานการคลัง และบัญชีภาครัฐ เปนสมาชิกหองสมุดมานานถึง 9 ป ขึ้นไป มีประวัติการยืมหนังสือในรอบ 1 ป ที่ผานมา และมักจะยืมหนังสือในวันศุกร ดังแสดงในภาพที่ 5.5

79 ภาพที่ 5.5 ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 5

6) ลักษณะของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 6 จะเปนเพศหญิง อายุระหวาง 36 - 45 ป การศึกษา ระดับปริญญาตรี ทํางานในตําแหนงนักวิชาการคลัง สังกัดสํานักการเงินการคลัง เปนสมาชิกหองสมุด มานาน 3 – 4 ป มีประวัติการยืมหนังสือในรอบ 3 ปที่ผานมา (1 – 2 ป ที่ผานมาไมเคยยืม) และ มักจะยืมหนังสือในวันจันทร ดังแสดงในภาพที่ 5.6 ภาพที่ 5.6 ลักษณะเดนของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 6

5.1.2 กฎความสัมพันธ (Association Rule) ผลที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล คือ ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิก หองสมุด ซึ่งแบงออกเปน 2 สวน ดังนี้ 1. การหาความสัมพัน ธข องพฤติก รรมการยืม หนัง สือของสมาชิก หอ งสมุด ใน แตละกลุมกับหมวดหมูหนังสือ 2. การหาความสัมพัน ธข องพฤติก รรมการยืม หนัง สือของสมาชิก หอ งสมุด ใน แตละกลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม โดยพอสรุป ไดดังตอไปนี้

80 1. การหาความสัมพัน ธข องพฤติก รรมการยืม หนัง สือของสมาชิก หอ งสมุด ใน แตละกลุมกับหมวดหมูหนังสือ ผลที่ไดจากการประมวลผลดวยการทําเหมืองขอมูลในการหาความสัมพันธของพฤติกรรม การยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตกลุมกับหมวดหนังสือ จะแบงออกเปน 6 กลุมดวยกัน ตาม ลักษณะของสมาชิกหองสมุด ซึ่งสามารถสรุปกฎความสัมพันธ ทั้ง 6 กลุม ไดดังตอไปนี้ 1) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือของกลุมที่ 1 สามารถสรุป ไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.7) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และหมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด ความรูทั่วไป สมาชิกจะยืมหนังสือหมวดสังคมศาสตร ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91 ภาพที่ 5.7 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 1 กฎ ขอที่

1

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

99

81 ภาพที่ 5.7 (ตอ) กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

2

99

3

97

4

91

2) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือของกลุมที่ 2 สามารถสรุป ไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.8) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต และหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด ความรูทวั่ ไป สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91

82 ภาพที่ 5.8 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 2 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

97

3

97

4

91

83 3) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือของกลุมที่ 3 สามารถสรุป ไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.9) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และหมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91 ภาพที่ 5.9 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 3 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

97

84 ภาพที่ 5.9 (ตอ) กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

3

97

4

91

4) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือของกลุมที่ 4 สามารถสรุป ไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.10) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และหมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด ความรู ทั่วไป ดวยความเชื่อมัน่ รอยละ 97 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด ความรู ทั่วไป ดวยความเชื่อมัน่ รอยละ 91

85 ภาพที่ 5.10 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 4 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

97

3

91

4

91

86 5) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือของกลุมที่ 5 สามารถสรุป ไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.11) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สังคมศาสตร และหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิก จะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชือ่ มั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด ความรูทวั่ ไป ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด ความรู ทั่วไป ดวยความเชื่อมัน่ รอยละ 91 ภาพที่ 5.11 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 5 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

97

87 ภาพที่ 5.11 (ตอ) กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

3

97

4

91

6) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือของกลุมที่ 6 สามารถสรุป ไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.12) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด เอกสารทางวิชาการของขาราชการกรมบัญชีกลาง สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือ สังคมศาสตร สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพ รัฐบาล ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด สิ่งพิมพรัฐบาล สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด วิทยาศาสตรประยุกต ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือหมวด พ็อกเก็ตบุค สมาชิกจะยืมหนังสือหมวด ความรู ทั่วไป ดวยความเชื่อมัน่ รอยละ 97

88 ภาพที่ 5.12 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูห นังสือของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 6 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

99

3

97

4

97

89 2. การหาความสัมพัน ธข องพฤติก รรมการยืม หนัง สือของสมาชิก หอ งสมุด ใน แตละกลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม ผลที่ไดจากการประมวลผลดวยการทําเหมืองขอมูลในการหาความสัมพันธของพฤติกรรม การยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุดในแตละกลุมกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดใน แต ล ะกลุ ม จะแบ งออกเป น 6 กลุม ดว ยกัน ตามลักษณะของสมาชิ กห องสมุด ซึ่ งสามารถสรุป กฎความสัมพันธ ทั้ง 6 กลุม ไดดังตอไปนี้ 1) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุด ของกลุมที่ 1 สามารถสรุปไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.13) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การพัฒนากฎหมายเกี่ยวกับความรับผิดทาง ละเมิดของเจาหนาที่ สมาชิกจะยืมหนังสือชือ่ เรื่อง คําพิพากษาศาลฎีกา ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การพิจารณาความรับผิดทางแพงกรณีการใชสิทธิ เรียกคาสินไหมทดแทนจากเจาหนาที่ผูกระทําการละเมิดตามคําพิพากษา สมาชิกจะยืมหนังสือ ชื่อเรื่อง การจัดการความรู : พืน้ ฐานและการประยุกตใช ดวยความเชือ่ มั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง เรียนไว ใชเปนเร็ว Microsoft Office 2007 สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง คําอธิบายกฎหมายวาดวยความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่ ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง ผูชายเลวกวาหมาและไมไดมาจากดาวอังคาร สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง 7 อุปนิสัย สําหรับวัยรุน ผูทรงประสิทธิผลยิง่ ดวยความเชือ่ มั่นรอยละ 97 ภาพที่ 5.13 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 1 กฎ ขอที่

1

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

99

90 ภาพที่ 5.13 (ตอ) กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

2

99

3

97

4

97

2) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุด ของกลุมที่ 2 สามารถสรุปไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.14) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง หลักการบัญชีขั้นตน สมาชิกจะยืมหนังสือชือ่ เรื่อง ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรี วาดวยงานสารบรรณ พ.ศ. 2526 ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การบัญชีรัฐบาล สมาชิกจะยืมหนังสือชือ่ เรื่อง มือใหมเกงคอมพิวเตอรดวยตนเอง ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง หญิงสาวกับตางหูมุก สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง องคการและการจัดการ ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง ยังไมเคยทํา ไมไดแปลวา ทําไมได สมาชิกจะ ยืมหนังสือชื่อเรื่อง การเบิกจายเงินคาตอบแทนนอกเหนือจากเงินเดือนของขาราชการและลูกจางประจํา ของสวนราชการ ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91

91 ภาพที่ 5.14 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 2 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

99

3

97

4

91

92 3) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุด ของกลุมที่ 3 สามารถสรุปไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.15) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง Balanced Scorecard สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง ทิศทางการพัฒนาเศรษฐกิจมหภาค การเงิน การคลัง ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 100 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คูมือปฏิบัติงานคลัง สมาชิกจะยืมหนังสือชือ่ เรื่อง งบประมาณรายจาย ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ... ดวยความเชื่อมัน่ รอยละ 99 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง มิติใหมของงบการเงินและการวิเคราะห สมาชิก จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง ลุน รัก นักลา ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง รักและแบงปน สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรือ่ ง การติดตามเรงรัดการใชจายเงินภาครัฐปงบประมาณ พ.ศ. 2545 ในสวนเงินนอกงบประมาณ ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 ภาพที่ 5.15 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 3 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

100

2

99

93 ภาพที่ 5.15 (ตอ) กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

3

97

4

97

4) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุด ของกลุมที่ 4 สามารถสรุปไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.16) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คําอธิบายกฎหมายวาดวยความรับผิดทาง ละเมิดของเจาหนาที่ สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง เทคนิคการตรวจสอบทุจริต ดวยความเชื่อมั่น รอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การบริหารจัดการทีมงาน สมาชิกจะยืมหนังสือ ชื่อเรื่อง การพัฒนาระบบการเบิกจายเงินสวัสดิการเกีย่ วกับการศึกษาของบุตร ดวยความเชื่อมั่น รอยละ 99 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คูมือโปรแกรม Microsoft Office Word 2007 ฉบับสมบูรณ สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง การบริหารกิจการบานเมืองและสังคมทีด่ ี ดวยความ เชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง มือใหมเกงคอมพิวเตอรดวยตนเอง สมาชิกจะ ยืมหนังสือชื่อเรื่อง วังสาปอัศวิน ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91

94 ภาพที่ 5.16 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 4 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

99

3

97

4

91

95 5) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุด ของกลุมที่ 5 สามารถสรุปไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.17) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง พระราชกฤษฎีกาคาใชจา ยในการเดินทางไป ราชการ (ฉบับที่ 7) พ.ศ. 2548 สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง งบประมาณรายจาย ประจําป งบประมาณ พ.ศ. ... ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง หลักการวิเคราะหโครงการ : ทฤษฎีและวิธีปฏิบัติ เพื่อศึกษาความเปนไปไดของโครงการ สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง งบประมาณโดยสังเขป ประจําปงบประมาณ ... ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง ลับ ลวง พราง ปฏิวัติปราสาททราย สมาชิกจะยืม หนังสือชื่อเรื่อง สราง Mind Map ดวย MindManager (ภาคปฏิบัติ) ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การประยุกตใช Microsoft Excel สําหรับ Office สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง ทุนมนุษย ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 91 ภาพที่ 5.17 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 5 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

97

96 ภาพที่ 5.17 (ตอ) กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

3

91

4

91

6) ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุด ของกลุมที่ 6 สามารถสรุปไดหลายขอดวยกัน (ดังแสดงในภาพที่ 5.18) อาทิเชน กฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง การงบประมาณ : หลักทฤษฎี และแนววิเคราะห เชิงปฏิบัติ สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง งบประมาณรายจาย ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ... ดวย ความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 2 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง กรณีศึกษาโครงการจัดทําฐานขอมูลผลิตภัณฑ มวลรวมจังหวัด ตามยุทธศาสตรการพัฒนา สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรือ่ ง Balanced Scorecard รูลึกในการปฏิบัติ ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 99 กฎขอที่ 3 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง สถิติการคลัง พ.ศ. ... สมาชิกจะยืมหนังสือชือ่ เรื่อง คูมือการใชโปรแกรม SPSS เวอรชัน 12 สําหรับ Windows ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97 กฎขอที่ 4 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง คูมือการปฏิบัติงานสําหรับเจาหนาทีพ่ ัสดุ สมาชิก จะยืมหนังสือชื่อเรื่อง การควบคุมภายในและการตรวจสอบภายใน ดวยความเชื่อมั่นรอยละ 97

97 ภาพที่ 5.18 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับ รายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มกี ารยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุด กลุมที่ 6 กฎ ขอที่

ความสัมพันธ

คาความ เชื่อมั่น

1

99

2

99

3

97

4

97

98 5.2 แนวทางในการนําไปใช จากการศึกษาพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกหองสมุด โดยใชเทคโนโลยีเหมืองขอมูล ในการแบงกลุมของสมาชิกหองสมุด ซึ่งสามารถแบงตามลักษณะเดนของสมาชิกได 6 กลุม และ หาความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับหมวดหมูหนังสือ รวมทั้งหาความสัมพันธของ พฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มีการยืมสูงสุดในแตละกลุม ดังที่ไดกลาว มาแลวนั้น ผูวิจัยขอนําเสนอแนวทางในการนําผลของการทําเหมืองขอมูลมาประยุกตใช เพื่อเปน แนวทางในการพัฒนาเว็บไซตหองสมุดอิเล็กทรอนิกส โดยเนนที่ระบบการสืบคนหนังสือ ดังตอไปนี้ 5.2.1 สภาพปจจุบันของเว็บไซตหองสมุด ปจจุบันหองสมุดมีการนําระบบหองสมุดอัตโนมัติเขามาใชในการบริหารจัดการทรัพยากร สารสนเทศ เพื่ออํานวยความสะดวกในการทํางานและการใหบริการ รวมทั้งมีการจัดทําเว็บไซต เพื่อเผยแพรขอมูลขาวสารแกผูใชบริการ และใหผูใช บริ การสามารถสืบคนรายการทรัพยากร สารสนเทศผานทางเว็บไซต แตก็ยังประสบปญหาเกี่ยวกับผูใชบริการสืบคนหนังสือไดไมตรงกับ ความตองการของตนเอง เนื่องจากระบบเดิมเปนเพียงการจัดเก็บรายการทรัพยากรสารสนเทศไวใน ฐานขอมูล และใชโปรแกรมภาษาในการดึงขอมูลมาแสดงตามเงื่อนไขของการสืบคนเทานั้น ไมได มีการวิเคราะหความสัมพันธระหวางกลุมของสมาชิกหองสมุดกับพฤติกรรมการยืมหนังสือของ สมาชิกมาประกอบในการพัฒนาเว็บไซต ทําใหเสียเวลาและโอกาสในการเขาถึงทรัพยากรสารสนเทศ และองคความรูที่สําคัญและจําเปนตอการปฏิบัติงาน ดังแสดงในภาพที่ 5.19 ภาพที่ 5.19 ภาพรวมสภาพการสืบคนหนังสือในปจจุบัน

สืบคน หนังสือ

ผลการสืบคน

ดึงขอมูลหนังสือ

ขอมูล หนังสือ

99 5.2.2 การนําผลของการทําเหมืองขอมูลมาประยุกตใช การทําเหมืองขอมูลจะชวยใหระบบการสืบคนหนังสือเปนไปอยางมีประสิทธิผล เนื่องจาก ระบบไดรวมเอาผลการวิเคราะหความสัมพันธระหวางกลุมของสมาชิกหองสมุดกับพฤติกรรม การยืมหนังสือของสมาชิกมาประกอบในการพัฒนาเว็บไซต ซึ่งจะชวยใหผูใชบริการสามารถเขาถึง องคความรูที่ตรงกับความตองการไดอยางถูกตอง สะดวก และรวดเร็ว ดังแสดงในภาพที่ 5.20 ภาพที่ 5.20 ภาพรวมผลที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล

ขอมูล สมาชิก

สืบคน หนังสือ

ประมวลผล

ขอมูล หนังสือ

ขอมูล กลุมสมาชิก ขอมูล พฤติกรรมการยืม

ผลการสืบคน

โดยแนวทางหลักๆ ในการนําผลของการทําเหมืองขอมูลมาประยุกตใชกับระบบสืบคน หนังสือในเว็บไซตหองสมุด มี 3 แนวทาง ดังตอไปนี้ 1) ระบบแนะนําหนังสือสําหรับสมาชิกหองสมุดแตละคน โดยหองสมุดจะมีระบบ Log in สําหรับสมาชิกที่เขามาใชบริการสืบคนหนังสือบนเว็บไซตหองสมุด ดังแสดงในภาพที่ 5.21 ภาพที่ 5.21 ระบบ Log in สําหรับสมาชิกหองสมุด Home Page < Logo > Home l xxxxxxx l xxxxxxx l xxxxxxx l xxxxxxx l xxxxxxx l xxxxxxx

100 จากภาพที่ 5.21 เมื่อสมาชิกหองสมุดไดทําการ Log in ระบบจะเชื่อมโยงกับขอมูลสมาชิก หองสมุด และกฎการแบงกลุม จะชวยใหเว็บไซตหองสมุดทราบวา สมาชิกผูนั้นอยูในกลุมใด และ จะแสดง หนาเว็บเพจแนะนําหนังสือสําหรับสมาชิกหองสมุดแตละคน ดังแสดงในภาพที่ 5.22 ภาพที่ 5.22 หนาเว็บเพจแนะนําหนังสือสําหรับสมาชิกหองสมุดแตละคน 2

1

5

3

4 จากภาพที่ 5.22 เปนตัวอยาง หนาเว็บเพจแนะนําหนังสือสําหรับสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 1 ซึ่งเปนเพศหญิง อายุระหวาง 36 - 45 ป การศึกษาระดับปริญญาตรี ทํางานในตําแหนงนิติกร สังกัดสํานักกฎหมาย (ดังภาพที่ 5.23) Log in เขาสูระบบ ภาพที่ 5.23 ขอมูลของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 1

101 จากภาพที่ 5.22 และ 5.23 สามารถอธิบายไดดังตอไปนี้ - สวนที่ 1 แสดงเมนูหลักตางๆ เชน ปุม Home เมื่อสมาชิกหองสมุดตองการกลับไปยัง หนาโฮมเพจ (Home Page) ของหองสมุด - สวนที่ 2 แสดงขอมูลของสมาชิกหองสมุด เชน รูปภาพ ชื่อ-นามสกุล และปุม Log out เมื่อสมาชิกหองสมุดตองการออกจากระบบ - สวนที่ 3 แสดงรายการหนังสือใหมทพี่ งึ่ นําออกใหบริการภายในหองสมุด - สวนที่ 4 เปนเมนูสาํ หรับสืบคนหนังสือ เมื่อสมาชิกหองสมุดตองการสืบคนหนังสือเพิม่ เติม - สวนที่ 5 เปนระบบแนะนําหนังสืออยางงาย โดยการแยกตามหมวดหมูของหนังสือ เมื่อ สมาชิกหองสมุดสนใจหนังสือในหมวดหมูใดก็สามารถคลิกที่หมวดหมูนั้นๆ เพื่อดูรายการหนังสือ แนะนําได ตัวอยางเชน เมื่อสมาชิกหองสมุดตองการสืบคนหนังสือในหมวดสังคมศาสตร ก็คลิก ที่หมวดสังคมศาสตร ระบบก็จะทําการดึงรายการหนังสือที่ไดจากกฎการแบงกลุม และกฎความสัมพันธ ระหวางกลุมของสมาชิกหองสมุดกับพฤติกรรมการยืมหนังสือของสมาชิกมาแสดงในหนาเว็บเพจ ดังแสดงในภาพที่ 5.24 ภาพที่ 5.24 หนาเว็บเพจแนะนําหนังสือแยกตามหมวดหมู

102 นอกจากนี้แลว เมื่อสมาชิกหองสมุดมีความสนใจหนังสือเลมใด ก็สามารถคลิกที่หนังสือ เลมนั้ น เพื่อดูรายการทางบรรณานุกรมของหนัง สือได รวมทั้งระบบจะมี การแนะนําหนังสือที่ สมาชิกในกลุมนั้นๆ มักจะมีการยืมไปพรอมกันกับหนังสือเลมนั้นๆ ดวย ดังแสดงในภาพที่ 5.25 ภาพที่ 5.25 หนาเว็บเพจแสดงรายการทางบรรณานุกรมหนังสือและหนังสือที่สมาชิกมักจะยืมพรอมกัน

2) ระบบการสืบคนหนังสือ เมื่อสมาชิกหองสมุดทําการ Log in เขาสูระบบแลว นอกจาก ระบบจะสามารถแนะนําหนังสือสําหรับสมาชิกหองสมุดแตละคนไดแลว เมื่อสมาชิกหองสมุดตองการ สืบคนหนังสือเพิ่มเติม จากที่เรามีกฎการแบงกลุม และกฎความสัมพันธจะชวยใหระบบการสืบคน หนังสือสามารถแนะนําหนังสือที่สมาชิกในกลุมนั้นๆ มักจะมีการยืมไปพรอมกันได ดังตัวอยาง ตอไปนี้ เงื่อนไขที่ 1 เมื่อสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 1 ซึ่งเปนเพศหญิง อายุระหวาง 36 - 45 ป การศึกษา ระดับปริญญาตรี ทํางานในตําแหนงนิติกร สังกัดสํานักกฎหมาย (ดังภาพที่ 5.23) เขามาทําการ สืบคนหนังสือเกี่ยวกับ “ความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่” ระบบการสืบคนจะดึงรายชือ่ หนังสือ ที่เกี่ยวของทั้งหมดออกมา ดังแสดงในภาพที่ 5.26

103 ภาพที่ 5.26 ผลการสืบคนหนังสือจากชือ่ เรื่อง

และเมื่อสมาชิก “คลิก” เลือกรายการหนังสือที่สนใจ เชน เลือกหนังสือในลําดับที่ 3 ชื่อเรื่อง “การพัฒนากฎหมายเกี่ยวกับความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่” ซึ่งชื่อเรื่องดังกลาว สอดคลองกับกฎความสัมพันธที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล ก็จะตรงกับเงื่อนไขที่ 2 ของการสืบคน เงื่อนไขที่ 2 ความสัมพันธของพฤติกรรมการยืมหนังสือกับรายชื่อหนังสือ 50 อันดับ ที่มี การยืมสูงสุดของสมาชิกหองสมุดกลุมที่ 1 ตรงกับกฎขอที่ 1 ถาสมาชิกยืมหนังสือชื่อเรื่อง “การพัฒนา กฎหมายเกี่ยวกับความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่” สมาชิกจะยืมหนังสือชื่อเรื่อง “คําพิพากษา ศาลฎีกา” ดังนั้น ผลของการสืบคนหนังสือที่ไดจากการทําเหมืองขอมูล เมื่อสมาชิกหองสมุด “คลิก” เลือกหนังสือชื่อเรื่อง “การพัฒนากฎหมายเกี่ยวกับความรับผิดทางละเมิดของเจาหนาที่” เพื่อเขาไป ดูรายละเอียดของหนังสือ ระบบการสืบคนหนังสือจะทําการแนะนําหนังสือชื่อเรื่อง “คําพิพากษา ศาลฎีกา” หรือชื่อเรื่องอื่นๆ ที่สอดคลองกับกฎความสัมพันธใหดวย ดังแสดงในภาพที่ 5.27

104 ภาพที่ 5.27 ระบบการสืบคนหนังสือที่ไดจากกฎความสัมพันธของการทําเหมืองขอมูล

แนะนําหนังสือที่สมาชิกมักจะยืมพรอมกันกับหนังสือเลมนี้ ; ขอมูลจาก DM CGD Lib

3) ระบบยืมหนังสือออนไลน เมื่อสมาชิกหองสมุดทําการ Log in เขาสูระบบแลว นอกจาก ระบบจะสามารถแนะนําหนังสือสําหรับสมาชิกหองสมุดแตละคนที่สมาชิกในกลุมนั้นๆ มักจะมีการยืม ไปพรอมกันไดแลว ระบบยังสามารถชวยใหสมาชิกหองสมุดยืมหนังสือออนไลนได โดยในหนา รายการทางบรรณานุกรมหนังสือ จะมีปุม “ยืมหนังสือออนไลน (One Click)” เพื่อใหสมาชิกหองสมุด สามารถทําการยืมหนังสือออนไลนได ดังแสดงในภาพที่ 5.28

105 ภาพที่ 5.28 ระบบยืมหนังสือออนไลน

ยืมออนไลน (One Click)

แนะนําหนังสือที่สมาชิก มัก จะยืมพรอมกันกับหนังสือเลมนี้ ; ขอมูลจาก

DM CGD Lib

จากภาพที่ 5.28 เมื่อสมาชิกคลิกที่ปุม “ยืมหนังสือออนไลน (One Click)” ระบบก็จะมี หนา Pop up ใหสมาชิกหองสมุดยืนยันการยืมหนังสือออนไลน ดังแสดงในภาพที่ 5.29 ภาพที่ 5.29 หนายืนยันการยืมหนังสือออนไลน

ยืมออนไลน (One Click)

แนะนําหนังสือที่สมาชิกมักจะยืมพรอมกันกับหนังสือเลมนี้ ; ขอมูลจาก

DM CGD Lib

106 จากภาพที่ 5.29 เมื่อสมาชิกคลิกที่ปุม “ใช” เพื่อเปนการยืนยันการยืมหนังสือออนไลน ระบบก็จะมีหนา Pop up ยืนยันผลการยืมหนังสือออนไลน (โดยเจาหนาที่หองสมุดจะนําสง หนังสือไปยังสมาชิกหองสมุดตามสํานัก สถาบัน กอง ศูนยตางๆ ภายในหนวยงาน) ดังแสดงใน ภาพที่ 5.30 ภาพที่ 5.30 หนายืนยันผลการยืมหนังสือออนไลน

ยืมออนไลน (One Click)

แนะนําหนังสือที่สมาชิกมักจะยืมพรอมกันกับหนังสือเลมนี้ ; ขอมูลจาก

DM CGD Lib

5.3 ปญหาและอุปสรรคในการวิจัย การศึกษาวิจัยในครั้งนี้ ผูวิจยั พบปญหาและอุปสรรคในการวิจยั ดังตอไปนี้ 1) ขอมูลที่นํามาใชในการทําเหมืองขอมูลเปนขอมูลจากฐานขอมูลในระบบหองสมุดอัตโนมัติ ซึ่งไมไดถูกออกแบบมาเพื่อใชในการทําเหมืองขอมูลทําใหโครงสรางของขอมูลไมเหมาะสม และ ครบถวนเพียงพอ ผูวิจัยจึงตองเสียเวลาในการปรับโครงสรางขอมูล เพื่อใหสามารถใชในการทํา เหมืองขอมูลได ดังนั้น หากตองการทําเหมืองขอมูลใหมีความสะดวกและรวดเร็ว ควรมีการออกแบบ ระบบบริหารจัดการขอมูลใหมีความเหมาะสมกับการนําขอมูลไปใชในการทําเหมืองขอมูลตอไป 2) ขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือยังมีปริมาณไมมากนัก ซึ่งผลการวิเคราะหความสัมพันธที่ ไดอาจไมมีความหลากหลายเพียงพอที่จะนําไปประยุกตใช 3) ขอมูลที่จัดเก็บไวในฐานขอมูลบางรายการไมมีการปรับปรุงใหเปนปจจุบัน เชน ขอมูล เกี่ยวกับการศึกษาของสมาชิก ขอมูลเกี่ยวกับหนวยงานที่สังกัดของสมาชิกซึ่งสมาชิกอาจมีการยาย

107 หนวยงานที่สังกัดโดยไมไดแจงหองสมุด ซึ่งขอมูลเหลานี้เปนสวนหนึ่งในการพัฒนาแบบจําลองที่ สําคัญ หากขอมูลไมเปนปจจุบันเพียงพออาจทําใหแบบจําลองเกิดความคลาดเคลื่อนจากความ เปนจริงได 4) หนังสือที่มีใหบริการในแตละชื่อเรื่องมีจํานวนเลม (Copy) จํากัด คือ มีใหบริการไมเกิน ชื่อเรื่องละ 3 เลม ซึ่งผลการวิเคราะหความสัมพันธที่ไดอาจไมสะทอนถึงความตองการที่แทจริง ของสมาชิกหองสมุด 5) ระยะเวลาที่มีหนังสือไวใหบริการในหองสมุดมีความแตกตางกัน กลาวคือ ผูวิจัยใช ขอมูลธุรกรรมการยืม-คืนหนังสือในชวงระยะเวลา 7 ป ยอนหลัง แตในระหวางนั้นอาจมีหนังสือ หลายชื่อเรื่องที่เพิ่งซื้อเขามาใหบริการภายในหองสมุด ซึ่งผลการวิเคราะหความสัมพันธที่ไดอาจมี ความเบี่ยงเบนไปตามระยะเวลาที่มีหนังสือไวใหบริการ 5.4 ขอเสนอแนะที่ไดจากการวิจัย การศึกษาวิจัยในครั้งนี้ ผูวิจัยดําเนินการภายใตขอจํากัดในดานเวลา และขอมูล ซึ่งอาจ สงผลใหผลของการวิ จัย มีขอ บกพร องอยูบา ง ดัง นั้น จึ ง ขอเสนอแนะความรู ที่ไดจ ากการวิจั ย ดังตอไปนี้ 1) เทคนิคในการทําเหมืองขอมูล สามารถทําไดหลากหลายขั้นตอนวิธี ซึ่งแตละขั้นตอนวิธี จะมีความเหมาะสมกับการทําเหมืองขอมูลที่แตกตางกันออกไป ทั้งนี้ขึ้นอยูกับขอมูลและวัตถุประสงค ของการนําไปใชงาน ดังนั้น ผูสนใจจึงควรศึกษาถึงประโยชนของแตละขั้นตอนวิธี และเลือกขั้นตอนวิธี ที่เหมาะสมกับวัตถุประสงคของการนําไปใชงานจริง 2) ขั้นตอนในการเตรียมขอมูล ทําความสะอาดขอมูล และการเปลี่ยนรูปแบบของขอมูล เพื่อใหเหมาะสมกับการนําไปสรางแบบจําลองนั้น เปนขั้นตอนที่ตองใชระยะเวลาคอนขางมาก และยังเปนขั้นตอนที่จําเปนตองมีความรู ความเขาใจในขอมูลและโครงสรางของขอมูลเปนอยางดี รวมทั้งตองใชทักษะทางดานคําสั่งของฐานขอมูลเปนอยางมาก ดังนั้น ผูที่จะทําเหมืองขอมูล จึง ควรมีการวางแผนการทํางานในขั้นตอนนี้ใหเหมาะสมดวย 3) เทคนิคในการทําเหมืองขอมูลเปนเพียงเครื่องมือที่ชวยใหการวิเคราะหขอมูลทําได โดยสะดวกและรวดเร็วเท านั้น การนํา ผลที่ไดจากการทําเหมืองขอมูลไปประยุกตใชกับธุรกิ จ จึงควรทําความเขาใจกับธุรกิจ หรือปจจัยแวดลอมอื่นๆ ประกอบการตัดสินใจดวยกอนที่จะนํา ผลลัพธที่ไดจากการทําเหมืองขอมูลไปใชงานจริง

108 4) การนําการทําเหมืองขอมูลเขามาใชในองคกรใหไดประสิทธิผลสูงสุดนั้น องคกรควรมี การออกแบบระบบการจัดเก็บขอมูลใหเหมาะสมตอการทําเหมืองขอมูล เพื่อใหสามารถนําขอมูล ที่มีอยูไปใชในการทําเหมืองขอมูลไดอยางสะดวกและรวดเร็ว 5.5 ขอเสนอแนะสําหรับการวิจัยครั้งตอไป 1) การศึกษาวิจัยในครั้งนี้เปนเพียงการนําเสนอแนวทางในการนําผลของการทําเหมือง ขอมูลไปประยุกตใช แตยังไมไดนําแบบจําลองดังกลาวไปใชงานจริง ดังนั้น จึงควรนําไปใชจริงแลว ประเมินแบบจําลองอีกครั้ง เพื่อนําผลของการประเมินมาพัฒนาแนวทางในการทําเหมืองขอมูล และประยุกตใช ใหแบบจําลองมีความแมนยํามากยิ่งขึ้น 2) ควรมีการทําเหมืองขอมูลกับหองสมุดเฉพาะ อาทิเชน หองสมุดกฎหมาย หองสมุด ทางดานการแพทย เพื่อใหไดแบบจําลองที่เหมาะสมกับหองสมุดเฉพาะแตละประเภท

รายการอางอิง Association of Research Libraries. (1995). Definition and Purposes of a Digital Library.

Retrieved August 23, 2012, from http://archive.ifla.org/documents/libraries/ net/arl-dlib.txt Bamigboye, O. B. (2007). Evaluation of library services delivery in Olabisi Onabanjo University, Ago-Iwoye, Nigeria. Library Management, 28(3), 152-162.

Butler, B. (1991). The Electronic library program: Developing networked electronic library collections. Library Hi Tech, 34(9), 21-30.

Chapman, P., et al. (2000). “CRISP-DM 1.0 step-by-step data mining guide” SPSS Inc. Chen, A. P., & Chen, C. C. (2006). A New efficient approach for data clustering in electronic library using ant colony clustering algorithm. The Electronic Library, 24(4), 548-559.

Chen, C. C., & Chen, A. P. (2007). Using data mining technology to provide a recommendation service in the digital library. The Electronic Library, 25(6), 711-724.

Cunningham, S. J., & Frank, E. (1999). Market basket analysis of library circulation data.

Proceedings of the Sixth International Conference on Neural Information Processing 1999, Volume II, Perth, Western Australia, 825-830.

Fayyad, U., & Stolorz, P. (1997). Data mining and KDD: Promise and challenges.

Generation Computer Systems, 13(2-3), 99-115.

Gibbons, S. (2001). Growing competition for libraries. Library Hi Tech, 19(4), 363-367.

Hand, D. J., Mannila, H., & Smyth, P. (2001). Principles of data mining. Cambridge, Mass.: MIT Press.

110 Hand, J., & Kamber, M. (2007). Data mining: Concepts and techniques (2nd ed.).

San Francisco, Calif.: Morgan KaufmannMass.

Lavoie, B., Demsey, L. & Connaway, L. S. (2006). Making data work harder.

Libraries Journal, 131(1), 40-42.

Nicholson, S. (2003). The Bibliomining process: Data warehousing and data mining for library decision-making. Information Technology and Libraries, 22(4), 146-151.

Nicholson, S., & Stanton, J. (2003). Gaining strategic advantage through bibliomining: Data mining for management decisions in corporate, special, digital, and traditional libraries. In Nemati, H. R, & Barko, C. D. (Eds.), Organizational data mining: Leveraging enterprise data resource for optimal performance (247262). Hershey, PA.: Idea Group Pub. Peter, C., Hadjnian, P., Stadler, R., Verhees, J., & Zanasi, A. (1998). Discovering data mining: from concept to implementation. Upper Saddle River, N.J.: Prentice Hall.

Rygielski, C., Wang, J., & Yen, D. C. (2002). Data mining techniques for customer relationship management. Technology in Society, 24(4), 483â&#x20AC;&#x201C;502.

Stevenson, J. (1997). Dictionary of library and information management. Teddington: Collin.

Stueart, R. D., & Maran, B. B. (1987). Library management (3rd ed.). Littleton, Colo.: Libraries Unlimited.

Tang, Z., & MacLennan, J. (2005). Data mining with SQL Server 2005. Indianapolis, IN.: Wiley.

111 กรมบัญชีกลาง. (2548). รายงานประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2548. กรุงเทพฯ: ผูแตง. ชวลิต ประสมพงศ. (2549). การพัฒนาเครื่องมือวิเคราะหพฤติกรรมลูกคา กรณีศึกษา ศูนยบรรณ สารและสื่อการศึกษา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ. วิทยานิพนธวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ, สาขาวิชาการจัดการเทคโนโลยีสารสนเทศ. จริยาพร จําปา. (2553). การพยากรณความตองการทรัพยากรหองสมุดโดยใชวิธกี ฎความสัมพันธ ของหองสมุดการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย. วิทยานิพนธวทิ ยาศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาพระนครเหนือ, คณะวิทยาศาสตรประยุกต, ภาควิชาวิทยาการคอมพิวเตอรและสารสนเทศ. ดุลยรัตน กรณฑแสง. (2553). การประยุกตใชทฤษฎีเหมืองขอมูลในบริการยืมคืนของหองสมุด กรณีศึกษา สํานักหอสมุด มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. การคนควาอิสระวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, วิทยาลัยนวัตกรรม, สาขาการบริหารเทคโนโลยี. น้ําทิพย วิภาวิน. (2545). e-Library: หองสมุดอิเล็กทรอนิกส. กรุงเทพฯ: เอสอาร พริ้นติ้ง แมสโปรดักส. น้ําทิพย วิภาวิน. (2550). การบริหารหองสมุดยุคใหม (พิมพครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: เอสอาร พริ้นติ้ง แมสโปรดักส. พวา พันธุเ มฆา. (2551). ดีดีซี 22: การแบงหมูห นังสือและแผนการแบงหมูระบบทศนิยมดิวอี้ จากตนฉบับพิมพครัง้ ที่ 22. กรุงเทพฯ: โรงพิมพกรุงเทพ. ไพบูลย ปะวะเสนะ. (2551). การวิเคราะหและลงรายการทางบรรณานุกรมทรัพยากรสารสนเทศ หองสมุดในระบบหองสมุดอัตโนมัติ Library 2000. กรุงเทพฯ: เอกสารหมายเลข 5 ขอประเมินและแตงตั้งใหดํารงตําแหนงบรรณารักษ 6 ว. ไพโรจน เอี่ยมชัยมงคล. (2549). Bibliomining: การทําเหมืองขอมูลในหองสมุด. วารสารหองสมุด, 50(2), 8-21.

112 รัชนีย ศรีศักดา. (2548). การจัดการหองสมุดอิเล็กทรอนิกส: แนวทางของสํานักหอสมุด มหาวิทยาลัยทักษิณ. วารสารสํานักหอสมุดมหาวิทยาลัยทักษิณ, 4(2), 5-13. ราชบัณฑิตยสถาน. (2549). ศัพทคอมพิวเตอรและเทคโนโลยีสารสนเทศ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (พิมพครั้งที่ 7). กรุงเทพฯ: นานมีบุคสพับลิเคชัน่ ส. วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. (2555). เว็บไซต. คนเมื่อ 22 สิงหาคม 2555, จาก http://th.wikipedia.org/wiki สุนิษา ขันนุย. (2550). หองสมุดอิเล็กทรอนิกสกับบทบาทใหมของบรรณารักษ. วารสารสํานักหอสมุดมหาวิทยาลัยทักษิณ, 6(1), 1-5. หองสมุดกรมบัญชีกลาง. (2555). โฮมเพจเว็บไซตหองสมุดกรมบัญชีกลาง. คนเมื่อ 11 กันยายน 2555, จาก http://www2.cgd.go.th/library

ประวัติการศึกษา ชื่อ วันเดือนปเกิด วุฒิการศึกษา

ตําแหนง ทุนการศึกษา ประสบการณทํางาน

นายไพบูลย ปะวะเสนะ 23 เมษายน 2521 วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (วท.ม.) สาขาการบริหารเทคโนโลยี วิทยาลัยนวัตกรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (ศศ.ม.) สาขาบรรณารักษศาสตรและ สารนิเทศศาสตร มหาวิทยาลัยรามคําแหง ศิลปศาสตรบัณฑิต (ศศ.บ.) สาขาบรรณารักษศาสตรและ สารนิเทศศาสตร เกียรตินิยมอันดับ 1 สถาบันราชภัฏมหาสารคาม บรรณารักษชํานาญการ โครงการศึกษาตอระดับปริญญาโทภายในประเทศ (นอกเวลาราชการ) สําหรับนักบริหาร ICT ของกระทรวงการคลัง พ.ศ. 2545 – ปจจุบัน รับราชการในตําแหนงบรรณารักษ ณ หองสมุดกรมบัญชีกลาง กระทรวงการคลัง