De A-krant is een uitgave van buurtvereniging Het A-Kwartier in Groningen en wordt vier keer per jaar in een oplage van 2300 exemplaren huis-aan-huis verspreid in de hele buurt. Bij een teveel aan kopij kan de redactie besluiten de kopij verkort, niet of in een volgend nummer te plaatsen. Ingezonden brieven worden niet anoniem geplaatst en de schrijver/ster is verantwoordelijk voor de inhoud.
De A-krant beoogt te voldoen aan de behoefte van de lezers. De redactie schrijft en stelt de krant samen zonder rechtstreekse of zijdelingse beïnvloeding.
Leden van Het A-Kwartier ontvangen - per email - automatisch ook het A-mail bulletin met actuele informatie over ontwikkelingen en aktiviteiten. Niet-leden kunnen zich daar voor inschrijven: stuur een email naar hetakwartier@gmail.com o.v.v. 'aanmelding A-mail bulletin'.
Nog geen lid en woon of werk je in het A-Kwartier?
Persoonlijk lidmaatschap ¤ 12,50 per jaar. Meerpersoons-lidmaatschap ¤ 17,50 per jaar. Informatie op de website: www.a-kwartier.nl
Buurtvereniging Het A-Kwartier
Banknummer: NL33INGB0005031398
Kamer van Koophandel: 40025343
Website: www.a-kwartier.nl
Email: hetakwartier@gmail.com
Email A-krant: aredactie@gmail.com
Buurtpand De Oude Drogisterij
Lage der A 4: Hans Imelman, 050-3125020
Post voor Het A-Kwartier en de redactie van de A-Krant: Reitemakersrijge 18, 9711 HT Groningen
Bestuur van Het A-Kwartier:
Trinet Holtslag (voorzitter)
Klaas van der Meulen (secretaris)
Ella Onrust (penningmeester)
Marieke Kremer (e-mail en leden)
Evelien (Eef) Alkema (activiteiten)
Mark Hömmen (website)
• Politie: 0900-8844
• Meldpunt Overlast: 050-5875885
• Wijkpost Binnenstad: voor klachten over woonomgeving 050-3678910
Verspreiding van de A-krant: Hans Mulder, Schuitemakersstraat 7a 06-26769660 / 050-3120413; email: ormu@home.nl
Hier kunt u zich ook aanmelden als u wilt meehelpen de A-krant te bezorgen. Voor het plaatsen van advertenties: informatie via aredactie@gmail.com
van de redactie
Dit jaar beleven we twee belangrijke mijlpalen: de 80ste verjaardag van de bevrijding van Nederland en het 40-jarig bestaan van onze buurtvereniging. Beiden nodigen uit om stil te staan bij de waarde van vrijheid, solidariteit en samenwerking.
Terwijl we ons de herinneringen aan de bevrijding met beeldmateriaal voor ogen houden (ga vooral naar de tentoonstelling in de A-kerk!), wordt de wereld om ons heen gekenmerkt door oorlog, conflict en onrust. Het gaat om veel meer ellende dan het voortdurende oorlogsgeweld in Palestina en Oekraïne, dat ons keer op keer laat zien hoe fragiel vrede en stabiliteit zijn.
In deze turbulente tijden zouden we ons bewust moeten zijn van de waarde van vrijheid en gemeenschapszin in een wereld die geteisterd wordt door polarisatie. De 40 jaar van onze buurtvereniging zijn een testament van hoe eenheid en lokale betrokkenheid kunnen bijdragen aan een sterke, veerkrachtige samenleving.
Laten we deze mijlpalen gebruiken om na te denken over het belang van vrede en solidariteit, en wat onze individuele rol en bijdrage kan zijn in het creëren van een buurt waarin iedereen zich thuis voelt, ongeacht de uitdagingen die de wereld ons voorlegt. En laten we vooral niet wegkijken bij hetgeen er om ons heen gebeurt.
Esther Klaver
Redactie:
Dick Veen, Hans van de Sande, Tjitske Zuiderbaan, Henk Sytze Meerema, Esther Klaver (eindredactie), Han Santing (vormgeving & foto's)
Drukkerij Scholma, Groningen
Medewerkers aan dit nummer:
Trinet Holtslag, Mark Hömme, Jean Pierre Rawie, Ellen Spits, Geeske Bakker, Sacha Landkroon (gedicht)
Kopij voor A-krant 2025 | 2 inzenden vóór 15 mei 2025
Blik vanaf het water
tekst: Dick Veen | foto's: Han Santing
ain
pronkjewail in golden raand. In 1919 schreef Geert Teis de tekst en componeerde Gerard Roelof Jager de muziek. Delen van het Gronings Volkslied, het enige provinciale volkslied dat in dialect geschreven is, komen voorbij in de namen van de rondvaartboten van Rondvaartbedrijf Kool. Ze glijden door het water van de A en laten bij velen het lied, dat trots op Stad en Ommelaand uitdraagt, in de geest weerklinken.
De Golden Raand is het grootste schip van de vloot en vaart in de zomer vijf keer per dag door onder meer het A-Kwartier om toeristen een blik te gunnen op onze mooie huizen en woonschepen aan en in het water. Maximaal 100 paar nieuwgierige ogen per vaart verwonderen zich over dit mooie stukje stad.
Ik spreek met Frits Uijen, mede-eigenaar van het familiebedrijf waarin ook zijn kinderen een boterham verdienen.
Frits vertelt over zijn schoonvader die in 1968 Rondvaartbedrijf Kool oprichtte en een vergunning aanvroeg bij de gemeente om rondvaarten te houden. Hij kreeg een vergunning, maar had vervolgens een klein probleempje: hij had nog geen schip.
Marshall staal
In Amsterdam bij rederij Bergman lag echter de 'Jan Eversen', een in 1948 in Muiden gebouwd stalen schip staal dat door de Amerikanen ter beschikking was gesteld naar aanleiding van het grote Marshallplan. Dit plan, dat vernoemd is naar de initiatiefnemer (de Amerikaanse minister Marshall), betrof een omvangrijk materieel hulpplan om Europa er na de Tweede Wereldoorlog weer bovenop te helpen. Het tweede probleem waar Frits zijn schoonvader tegenaan liep, was dat deze originele Amsterdamse grachtenboot 25 cm te hoog was voor de Groningse diepen. Door heel veel extra ballast toe te voegen, werd de diepgang vergroot en daarmee een lagere doorvaarthoogte bewerkstelligd. Daarmee was ook dit probleem opgelost. Voor 80 duizend gulden werd het schip aangekocht en uit een soort namenwedstrijd op de RONO en in de Gezinsbode, kwam 'Pronkjewail' als naam tevoorschijn: de verbinding met Rondvaartbedrijf Kool en het Grönnens Laid was geboren!
De familie Uijen-Kool, vlnr: Siena, Gracilia, Frits en Gilbert
Opstaplocatie
Besloten werd een opstapplaats te creëren nabij het station in de binnenstad. Hiervoor werd een Amsterdamse dek-aak aangeschaft (in haar vorige leven gebruikt voor vervoer van koffie en cacao) die voor het station werd gelegd; iets verder naar de Emmabrug dan de huidige opstapplaats. Met de opstapplaats gereed, het schip schoon en glimmend, een geldige vergunning en kapitein Kool, met pet, aan het roer, was Rondvaartbedrijf Kool klaar voor de organisatie van rondvaarten.
• boven: Verbindingskanaal eind jaren '60: de eerste eigenaren H. Snitjer (links) en G. Kool (foto: Persfotobureau D. van der Veen, collectie Groninger Archieven)
• onder: Verbindingskanaal met aanlegplaats rondvaartboot voor het station, jaren '70 (foto: Bureau Voorlichting gemeente Groningen, coll. Groninger Archieven)
Vlootvernieuwing
Volgende generatie
Inmiddels maakte Frits deel uit van de familie Kool door te trouwen met Siena, de dochter van kapitein Kool. Na een carrière in de binnenvaart en bij Rijkswaterstaat kwam hij, samen met Siena, in het groeiende rondvaartbedrijf. De toeristen wisten de weg naar Groningen goed te vinden en kwamen bij hun bezoek aan de stad vaak in de verleiding een rondvaart te maken.
In 1989 namen Frits en Siena samen het bedrijf over. De oude Kool bleef als kapitein verbonden aan het bedrijf. Nieuwe bazen, nieuwe wetten.
Frits en Siena ontwikkelden het plan een nieuw schip te laten bouwen om de 'Pronkjewail' te vervangen. Nico Klein kreeg de opdracht om een schip te ontwerpen voor 100 passagiers. Eén van de eisen was dat de hoogte deze keer zonder extra ballast moest worden gerealiseerd. 11 mm dik staal met veel spanten zorgden voor een sterk en zwaar schip dat
de Amsterdamse maat had voor een rondvaartboot, maar 25 cm lager werd. Het snijpakket (zorgvuldig gesneden stalen onderdelen die specifiek zijn ontworpen voor de te bouwen boot) werd gemaakt door Conoship aan het Winschoterdiep. Op dezelfde wijze als de 'Pronkjewail' werd een naam gezocht voor het nieuwe schip: Het werd de 'Golden Raand'. Vervolgens werd een werf gezocht om de losse delen aan elkaar te lassen, zodat het casco ontstond en de 'Golden Raand' kon worden afgebouwd.
Onverwachte wending
• boven: drie boten van de firma Kool: de Wonderland, Golden Raand en Ommelaand (foto: Rondvaartbedrijf Kool)
• onder: de huidige aanlegplek in het Verbindingskanaal
Werf Zijlstra in Ezumazijl kreeg de opdracht om het schip te bouwen. Het werk vorderde gestaag, maar kwam abrupt tot stilstand toen de werf plotseling failliet ging. Gevolg: een kink in de spreekwoordelijke kabel en voor Frits en Siena werd 'Golden Raand' een hoofdpijndossier. Er volgde overleg met de curator en voordat Frits het wist was hij werfbaas. Ondanks de opgelopen vertraging werd de 'Golden Raand' afgebouwd. En nadat ook Frits menig zweetdruppel op het dikke staal had gespild, kon de 'Golden Raand', een jaar later dan gepland, met zijn DAF 120 pk motor het ruime sop van de A kiezen. Het werfavontuur van Frits verdient een artikel op zichzelf, maar omdat Ezumazijl niet in het A-kwartier ligt, laten we dat over aan de redactie van het Fries Dagblad.
Golden Raand
Rondvaartboot de 'Golden Raand' werd in de vaart genomen en maakte sindsdien vele rondjes door de grachten. Vanuit het verbindingskanaal naar de Zuiderhaven, door de A,
stuurboord de Noorderhaven in via het Lopende Diep en de Spilsluizen naar de Turfsingel en het Schuitendiep om via de Oosterhaven in het Eemskanaal te komen. Even doorvaren naar de kruising met het Winschoterdiep, weer terug via het Eemskanaal en vervolgens via het Verbindingskanaal terug naar huis.
Onderweg werd er een drankje geserveerd en vertelde een gids over de bezienswaardigheden langs de tocht, waarbij natuurlijk kond werd gedaan over het A-kwartier. De gids legde alles uit in maximaal drie talen afhankelijk van de nationaliteit van de passagiers. Ik bracht bij Frits in herinnering dat er op een gegeven moment twee buitengewoon goede gidsen op de 'Golden Raand' werkten. Eerst keek hij me even vragend aan, maar toen wist hij het weer: "O, je bedoelt jouw dochters!" Een beetje jammer dat hij daar überhaupt over moest nadenken.
Er kwam een nieuwe drijvende opstapplaats op dezelfde plek tegenover het station. Niet meer een simpele dek-aak, maar een mooi gevormd drijvend kantoor met kassa en veel opslag capaciteit.
Modernisering
Innovatief als het bedrijf is, besloten Frits en Siena al in 2014 om de 'Golden Raand', als één van de eerste rondvaartschepen in Nederland om te bouwen tot een elektrisch aangedreven vaartuig, zodat de uitstoot een stuk milieuvriendelijker werd. Een bedrijf in Hattem werd verzocht hiervoor een plan te ontwikkelen dat vervolgens uitgevoerd werd de werf Niestern Sanders in Delfzijl. Alles werd overhoopgehaald: motor eruit, kopschroef gedemonteerd en plek gemaakt voor een accu-pakket en heel veel kabels en draadjes. Zoals het soms gaat bij initiatiefnemers op een nog niet geheel ontgonnen terrein, ging dit alles niet zonder tegenslagen: de printplaten vlogen in brand, alles viel even uit als er werd geschakeld tussen systemen en dan was het vervolgens afwachten of het geheel weer opstartte. De kinderziektes kwamen bij bosjes tegelijk en hadden de vervelende eigenschap moeilijk op te sporen en te verhelpen te zijn. Als op plek A wat aangepast moest worden, dan moest het onderdeel op plek B ook veranderd worden, wat weer effect had op een onderdeel op plek C. Het geld vloog er sneller uit dan de uitlaatgassen uit het verleden. Eind goed, al goed: Vanaf 2023 werkt alles naar behoren. De 'Golden Raand' is nu een elektrisch aangedreven modern rondvaartuig dat klaar is voor de toekomst.
Nog een generatie verder
Zoals het bij een familiebedrijf hoort, staat er een volgende generatie klaar om het stokje over te nemen. In dit geval het stuurpookje: zowel de zoon als de dochter van Frits en Siena èn hun partners hebben een plek gevonden in Rondvaartbedrijf Kool. Ook nu volgt er weer een modernisering, nu op het gebied van internet, een betere site, een andere manier van reclame en een vlogger met veel volgers die meevaart.
Door het Giethoorn-arrest (wat weer een heel ander verhaal is) is er veel meer concurrentie dan vroeger. Tegenwoordig zijn er 16 rondvaartbedrijven en ander soortige bedrijfjes actief op de grachten; vroeger was Kool de enige. Nieuwe uitdagingen genoeg dus.
Wat is gebleven
In 1968 was de dienstregeling vijf keer per dag in de zomer, één keer per dag in de winter; dat is nog altijd zo. Nog steeds varen er Duitsers, Belgen, Scandinaviërs en toeristen uit andere landen mee. Ook de Stadjers natuurlijjk , maar deze varen voornamelijk mee als ze bezoek hebben die ze de stad willen laten zien. Nog steeds worden de bezienswaardigheden toegelicht, elektronisch weliswaar, maar nog altijd in drie talen (meer past niet in het tijdschema). Nog steeds klinkt het "ah" en "oh" als er in de A gevaren wordt en nog steeds klinken delen van ons Volkslied in de namen van de boten van Rondvaartbedrijf Kool. 'Golden Raand', 'Ommelaand', 'Wonderlaand' en de nieuwe 'Pronkjewail' vormen nu de vloot. Mooie namen die nog steeds de trots op Stad en Ommelaand uitdragen.
● Lokaal en enthousiast team
● Specialist in aankoop- en verkoop van woningen
● Gevalideerde taxaties
● Zekerheid, eerlijkheid & transparantie
● No Cure No Pay
Een gratis waardebepaling van uw woning of een vrijblijvend gesprek?
Altijd welkom aan de Westersingel 3!
Lana, Maaike, Norbert & Marissa
Westersingel 3 I 9718 CA Groningen I 050 - 760 17 77 Groningen@iQMakelaars.nl I www.iQMakelaarsGroningen.nl
als...'
een stadjer
foto: Jan König 'Je bent
Verstoord evenwicht
Zo lag ik op de bodem van de A naar de spiegel van licht boven water te staren zoals ik dat elke dag doe, verroerde golvend op de onderstroom geen vin toen het ding viel.
Lomp, zwaar & log zonder kieuwen een brok geverfd blik dat zich lichaam waant. Stroomlijn noch schub, maar bot & zot & hardhandig zoals wij slechts landwezens kennen.
Het ding brak abrupt het oppervlak, water schrok op en modder zong los van de banken, het sneed door ons heiligdom als een roestig mes door zijde. Ogen als koplampen, dood en glazig,
- machinerie zonder zwemdromenstaarden mij aan als was ik indringer in eigen water. Nu wordt hij opgetakeld, sijpelend en schaamtevol, er staat een horde joelend op de kade, maar niemand zal
zich afvragen wat hij achterliet. Onze rust. Onze ongesproken taal terwijl wij bleven en het slib weer daalde. Wat boven hoort, moet boven blijven. Dat was altijd de afspraak.
stoep vrij, iedereen blij?
tekst: Esther Klaver | foto's: Esther Klaver & Han Santing
inmijn vrije tijd doe ik graag aan trailrunning: lekker avontuurlijk rennen door bos, heide en weilanden. Wandelen door de Oude Kijk in 't Jatstraat is doorgaans een goede training: ontwijken van terrassen, slalommen om de vele reclameborden geparkeeerde (bedrijfs-)fietsen en niet te vergeten het inschatten van de risico's die het laad- en losverkeer met zich meebrengt.
Dit alles leidt ertoe dat ik vaak word gedwongen uit te wijken naar de drukke rijbaan, waar ook fietsers, auto's en vrachtwagens rijden. Het is voorstelbaar dat veel voetgangers daar minder speels mee omgaan dan ik.
Om de problematiek van dichtgeslibte stoepen aan te pakken, lanceerde de gemeente op 1 februari 2023 de campagne 'Stoep vrij, iedereen blij', met als doel samen met ondernemers, bewoners en bezoekers de stoepen te ontruimen, zodat "…iedereen veilig en met plezier de stad kan blijven bezoeken".
Dit initiatief heeft inmiddels positieve resultaten opgeleverd, bijvoorbeeld in de aanpak van het parkeren van (bedrijfs-)fietsen op verschillende locaties in de stad.
Nu twee jaar na de start van de campagne is het tijd voor een kritische evaluatie, waarbij bijzondere aandacht uitgaat naar de plaatsing van reclameborden in het A-Kwartier.
Winkels en bedrijven plaatsen uitstallingen of reclameborden voor hun panden om klanten te trekken.
Dit is in het drukste deel van de binnenstad - denk aan Herestraat, Vismarkt, A-kerkhof - niet toegestaan. De winkeliers aan de noordzijde van het Akerkhof lijken zich correct aan het verbod te houden, hulde! Maar misschien ook wel het resultaat van consequente handhaving.
In de rest van de binnenstad zijn uitstallingen tot 50 cm van de gevel toegestaan, terwijl buiten de binnen-
stad een maximum van 100 cm geldt. Allemaal goed te volgen en eenvoudig te handhaven zou je zeggen.
Maar natuurlijk - en daar gaan we weer - zijn er uitzonderingen op deze regels. Zo geldt voor winkels met een speciale vergunning dat zij hun uitstallingen verder mogen plaatsen, evenals voor winkels in zelfreguleringsgebieden. Laat nou de Oude Kijk in 't Jatstraat zo'n zelfreguleringsgebied zijn! Blijkens notulen van het drie maandelijks overleg met de gemeente d.d. 25 maart 2024, is in onderhavig gebied "een beleid vastgesteld, dat de ondernemers zelf mogen bepalen qua uitstalling, maar het mag niet uit de hand lopen." De gevolgen laten zich raden.
De afgelopen jaren, mede door de komst van verschillende eetgelegenheden, is de stoep dichtgeslibd met terrassen* en reclameborden. Elke zichzelf respecterende ondernemer heeft op z'n minst één reclamebord die bij voorkeur midden op de stoep wordt geplaatst, zodat u er niet omheen kunt, maar wel omheen moet. Voetgangers worden hierdoor gedwongen om uit te wijken naar de rijbaan. De vele studenten die dagelijks lopend of fietsend het Academiegebouw, het Harmoniegebouw en de Universiteitsbibliotheek bezoeken, dragen bij aan de verkeersdrukte. De rijbaan - vooral ter hoogte van de Broerstraat - moet worden gedeeld door fietsers, brommers, auto's én voetgangers. Dat gaat niet zonder ongemak, risico's, ergernissen en conflicten. Inmiddels heeft de gemeente te kennen gegeven dat zelfregulering niet werkt; dit roept de vraag op wat de gemeente daarvoor in de plaats stelt?
Als betrokken bewoner, met oog voor de toegankelijkheid van de binnenstad voor senioren, heb ik zelf talrijke ondernemers aangesproken
op hun uitstallingsbeleid en verzocht dit aan te passen. De reacties hierop waren wisselend: terwijl de ene ondernemer bereid was zijn beleid bij te stellen, toonde de ander weinig enthousiasme. De gemeente heeft aangegeven grote waardering te hebben voor de actieve rol en het zelfregulerend vermogen van de burger, omdat haar handhavingscapaciteit beperkt is. Dat de gemeente Groningen geen fanatieke handhaver is, is algemeen bekend. Tegelijkertijd rijst de vraag: wanneer, beste gemeente, zult u daadwerkelijk overgaan tot handhaving?
Op de website: https://ruimtevoorjou.groningen.nl/stoep-vrij wordt aangekondigd dat er op een bepaald moment tot handhaving zal worden overgegaan. Het doel is de toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van de binnenstad te waarborgen en obstakels te verwijderen, niet nakoming van de regels kan leiden tot beboeting van overtreders en verwijdering van obstakels. De vraag die nu gesteld moet worden, is wanneer en onder welke voorwaarden deze handhaving zal plaatsvinden? Is een handhavingsverzoek nodig, een incident met letsel, of wellicht een reeks aanhoudende klachten?
Hoewel de campagne 'Stoep vrij, iedereen blij' al enkele positieve resultaten heeft opgeleverd, blijkt twee jaar na de lancering dat een belangrijk en drukbezocht gedeelte van de stad niet de aandacht heeft gekregen die het verdient. Ondanks de inspanningen van betrokken bewoners om ondernemers tot aanpassing van hun uitstallingsbeleid aan te sporen, blijft de naleving van de regels achter. Het lijkt dan ook noodzakelijk dat de gemeente met meer urgentie en vastberadenheid optreedt in haar handhaving. Het is in dat kader wenselijk dat de buurtvereniging haar rol opneemt door de gemeente aan te moedigen actie te ondernemen en de ontwikkelingen actief te monitoren, zodat de doelstellingen van de campagne daadwerkelijk gerealiseerd worden en de stad voor iedereen toegankelijk en veilig blijft.
*) Voor terrassen gelden andere regels dan reclameborden. De m2's daarvoor zijn per bedrijf vastgelegd in de zgn. 'terrassenkaart' (zie de in het artikel genoemde website).
Terugkijken op Winterwelvaart 2024
tekst: Karlijn Donders | foto's: Daniek Snijder
De afgelopen editie van WinterWelVaart was een enorm groot succes. Het hele weekend lagen er sprookjesachtig verlichte historische schepen aan de kades van de A. Bezoekers kwamen aan boord voor een gevarieerd programma vol intieme acts van kleinkunst, muziek, (kinder)theater, poëzie, verhalen en nog veel meer. Aan de Hoge en Kleine der A stonden gezellige kraampjes met kerstspullen, wollen sokken en sjaals.
Op de kades stonden koren te zingen en was er glühwein, snert, bier en gerookte vis. Mede door de verbinding van de wintermarkt van WinterWelVaart, via Turftorenstraat, Kromme Elleboog en Zwanestraat met de kerstmarkt van Wintergoud op de Grote Markt trok het weekend zo'n 47.500 bezoekers naar het A-kwartier maar voelde het veel minder druk dan vorig jaar.
Programma
Het programma van WinterWelVaart was uitgebreider dan ooit. Dit keer bestond de line-up uit meer dan 90 acts. WinterWelVaart bracht Groningers van verschillende generaties en achtergronden bij elkaar. Op hun eigen manier gaven zij een Ode aan Groningen. Er was een speciale gastvrije ontvangst op de Cinclus voor leden van Oogvereniging Groningen.
MARIGOLD speelde akoestisch in het ruim van de Catharina Anna en voor tjalk de Middelsee zong koor Amane a capella. Op Podium de Verwondering keken peuters 's middags
ademloos naar HEY Wollie, een voorstelling van De Maskermeiden. Een paar uur later trad daar podiumkunstenaar Douwe Dijkstra op met Let's get mental. In het middeleeuwse Canterhuis van Museum aan de A speelde onder meer jazzband D-FlatCarpet en het nieuwkomerskoor Nagham zorgde voor verbinding, warmte, kerstvreugde en verrassende ontmoetingen. Ook de kunstroute in het A-kwartier werd enthousiast bezocht: dit jaar deed er een recordaantal van 50 kunstenaars mee.
Evaluatie
Uit de evaluatie blijkt dat zowel bewoners, bezoekers, schippers, kunstenaars, ondernemers, vrijwilligers, de gemeente, de artiesten en het projectteam overwegend heel positief zijn. Maar zo'n groot evenement levert helaas ook afval op en er zijn altijd auto's die niet op tijd verplaatst zijn. Sommige bewoners hadden last hadden van de geur van BBQ's en vuurkorven en van de muziek of dat ze hun huis slecht konden bereiken. Ook de drukte op de noodbrug, verkeersregelaars, een onhandig geplaatste container en de toiletvoorzieningen werden genoemd als aandachtspunt. Bovenal werden de verlichte schepen aan de Lage der A gemist, die wil iedereen graag terug! Museum aan de A is hierover al in gesprek met de gemeente.
Voor komende 18e editie, die van vrijdag 19 tot en met zondag 21 december plaatsvindt, gaat het projectteam tijdig in gesprek met buurtbewoners om overlast tot een minimum te beperken. Wil je hierover meedenken? Of wil je je alvast aanmelden als vrijwilliger? Neem dan contact op met projectleider karlijn@winterwelvaart.nl
van het bestuur
tekst: Trinet Holtslag
Sfeervol was het kerst-etentje voor de vrijwilligers die zich in 2024 volop hebben ingezet voor onze buurtvereniging: de redactie en bezorgers van de buurtkrant, de columnisten van de website, de organisatie van de schoonmaakploeg, de geveltuinjury, de leden van de verschillende commissies en de bestuursleden zelf. Vele handen maken licht werk.
We kijken terug op een geslaagde WinterWelvaart , dit jaar aangevuld met een route door de Turftorenstraat en Kromme Elleboog naar de Grote Markt in het kader van WinterGoud. De enquête over WinterWelvaart is al geweest. De uitkomst hiervan was dat het evenement hoog gewaardeerd wordt, door zowel bezoekers, ondernemers, deelnemers aan de kunstroute als bewoners. Jammer vond men wel dat er aan de kant van de Lage der A sfeer ontbrak. Daar gaat hopelijk volgend jaar verandering in komen, ook al zijn er door de noodbrug beperkingen. De evaluatie van Wintergoud moet nog komen. Vanuit het bestuur hebben we gevraagd hier vooral ook de omwonenden bij te betrekken en ons is toegezegd dat dit wordt gedaan.
Het duurt nog wel even voordat de Visserburg is hersteld. Er gaat een heel traject aan vooraf: alternatieven onderzoeken, definitieve plannen maken, vergunningen aanvragen, een aanbestedingstraject, etcetera. Het bestuur wordt hierbij betrokken. Vanaf maart gaat er een klankbordgroep van start waaraan wij deelnemen. Het zal niet alleen gaan over de nieuwe brug, maar ook over de verkeerssituatie in de omgeving. Laat als als u
foto: Han Santing
wilt ook uw ideeën hierover aan het bestuur van onze buurtvereniging weten via hetakwartier@gmail.com
Ondertussen moeten we het doen met de noodbrug. Onze inbreng hierbij had meteen effect: de noodbrug is een stuk stiller dan de vorige. Lelijk is hij wel. Het plan is dan ook dat hij door een aantal kunstenaars uit onze buurt verfraaid gaat worden.
Momenteel zijn er veel klachten over het hardnekkig negeren van eenrichtingsverkeer op verschillende plaatsen in de wijk. Dit levert geregeld gevaarlijke situaties op, mede omdat er niet zelden hard tegen het verkeer in wordt gereden; vermoedelijk om de pakkans te verkleinen, maar des te gevaarlijker. We hebben hiervoor aandacht gevraagd bij de gemeente. Wordt vervolgd.
Verder hebben we, samen met de andere centrum-buurtverenigingen, aandacht gevraagd voor het perspectief van de bewoners bij het nieuwe supermarktenbeleid voor het centrum. Het doel van dit beleid is het herwinnen, toegankelijker en aantrekkelijker maken van de openbare ruimte (verblijfsgebieden) in de binnenstad. En daarmee samenhangend: het bevorderen van een aangenaam en gastvrij verblijfsklimaat en de versterking van de positie van de binnenstad als belangrijkste winkelstad in Noord-Nederland.
Dat is allemaal prachtig, maar voor de bewoners en ook veel andere gebruikers van de binnenstad, zijn supermarkten met een breed assortiment in de buurt van groot belang. We hebben hier niet alleen aandacht voor gevraagd, maar dienen hierover ook een officiële zienswijze in.
We hebben de eerste activiteiten van 2025 alweer achter de rug: allereerst een geslaagde nieuwjaarsborrel bij De Oude Drogisterij. Hier hebben we geproost op het feit dat we in onze dynamische centrum stadswijk een zo bloeiende buurtvereniging hebben en dat we door het enthousiasme en de betrokkenheid van de bewoners laten zien dat onze wijk niet alleen een plek is waar je woont of werkt, maar ook een gemeenschap is die leeft.
Ook druk bezocht was de avond over de verduurzaming van woningen, monumenten en niet-monumenten. Deze avond hebben we georganiseerd in samenwerking met Duurzaam Groningen en de afdeling Erfgoed van de Gemeente Groningen en het Erfgoedloket
foto: Han Santing
van Libau. De aanmeldingen stroomden vanaf de aankondiging in sneltreinvaart binnen en uiteindelijk hebben we helaas zelfs nee moeten verkopen. Het was volle bak. Ook het programma was goed gevuld. Er zijn zoveel (subsidie)maatregelen, zoveel bronnen waar je informatie en tips kunt halen en zaken om rekening mee te houden dat het menigeen duizelde.
De sheets van de presentaties zijn te samen met het verslag over deze avond op onze website (a-kwartier.nl) terug te vinden.
Gelukkig is er ook praktische hulp beschikbaar: via Duurzaam Groningen kun je hulp van een energiecoach aanvragen. Deze komt vrijblijvend bij je thuis voor advies. Dit advies kan gaan om kleinere maatregelen of grote maatregelen zoals isolatie, zonnepanelen of een (hybride) warmtepomp. De adviseur kan bovendien vertellen welke subsidies je kunt aanvragen en welke (andere) mogelijkheden er zijn om grote maatregelen te financieren.
Ook is er het Erfgoedloket: het kosteloze informatie- en steunpunt voor eigenaren en bewoners van monumentale en karakteristieke panden in de provincie Groningen. Zij bieden specifiek ondersteuning aan erfgoedeigenaren, bijvoorbeeld bij vragen over onderhoud en restauratie, financiering en subsidies of verduurzaming en herbestemming. Het plan is later in het jaar een vervolgbijeenkomst te organiseren met een meer praktische inslag.
In de vorige bestuursberichten hebben we benoemd dat we graag met buurtgenoten in gesprek gaan over waar we als buurt en als bestuur de komende tijd onze aandacht op gaan richten. Zijn we vooral een gezelligheidsvereniging of moeten we ons (ook) met andere zaken bezig houden? En zijn er zaken waar we ons juist buiten moeten houden? Waar zou de grens moeten liggen? Wel of niet bij parkeerproblematiek, geveltuinverwaarlozing en vuilwaterlozingen? Wellicht meer aandacht voor veiligheid, vergrijzing en zorg? Of voor drugsgebruik, huiskamerprostitutie, illegale verhuurconstructies en discriminatie? Welke thema's en onderwerpen in de buurt vragen om aandacht? Deze vragen willen we aan de orden stellen in één of meerdere bijeenkomsten. We willen in elk geval ons bereik zien te vergroten. We willen er zijn voor jong en oud, voor de vaste bewoner en de mensen die hier tijdelijk verblijven, bijvoorbeeld in het kader van een studie.
Zie de site https://a-kwartier.nl/ en onze nieuwsbrief (aanmelden via hetakwartier@gmail.com) voor informatie over de activiteiten. Op 29 maart is onze ALV. Bovendien: 2025 is weer een lustrumjaar en dat betekent dat er weer van alles op stapel staat.
Houd in elk geval alvast 28 juni vanaf 16 uur vrij!
kunsthandel Peter ter Braak
tekst: Hans van de Sande | foto's: Han Santing
De bovengrens van onze buurt, de Noorderhaven Zuidzijde, kan bogen op een fraaie gevelrij en in één van die gevels, op Noorderhaven Zz 50, is kunsthandel en Galerie Peter ter Braak gevestigd. De wandelaar komt daar niet al te vaak langs en toen de Noorderhaven nog door autoverkeer verlevendigd werd, kwam men er wel langs, maar was je er al voorbij voor je er erg in had. Je moet er dus wel met opzet en doelgericht heengaan. Dat is echter zeer de moeite waard en wel om verschillende redenen, die in dit artikel besproken zullen worden.
De in 1967 geboren Peter ter Braak, lid van een familie die op het Nederlandse culturele leven een duidelijk stempel heeft gezet, is dit jaar een kwart eeuw geleden begonnen met een kunsthandel op de Noorderhaven. Eigenlijk was dat uit nood geboren, want eind jaren negentig stonden alle vertrekken in zijn krappe woning vol met schilderijen. Mevrouw ter Braak beklaagde zich daar vaak over. Op een wandeling langs de Noorderhaven zagen ze een bordje Te Huur op een reeds lang ter ziele zijnde winkeltje in loodgietersartikelen en besloten dat te huren. Het was een bende, maar Peter is een handige jongen en hij verbouwde met eigen handen het pandje tot zijn huidige vorm. Als tegenprestatie hoefde hij het eerste half jaar geen huur te betalen.
Vader
Het plan was om, net als zijn vader die een bloeiende kunsthandel in Zwolle had, in Groningen een kunsthandel te beginnen, gericht op moderne schilderkunst uit Nederland en België en zo is het, ondanks de waarschuwingen van zijn vader: 'Begin er niet aan jongen, alleen maar zorgen, kommer en kwel', ook geworden.
Vader is er intussen anders over gaan denken en is zeer trots op zijn zoon. Zoonlief heeft twee jaar geleden een expositie samengesteld van 25 topstukken die zijn vader ooit verkocht. Daarbij heeft hij een boek uitgegeven over de kunstvisie van zijn vader, die luidt: 'Kunst is niet een verre strenge god waar je op afstand naar moet kijken, het is een zeer gewaardeerde vriend in wiens gezelschap je gaarne verkeert'. Het boek: Verzamelkunst (2023), met een schat aan informatie over de Nederlandse en Belgische schilderkunst uit de eerste helft van de 20e eeuw, is trouwens in de galerie te koop.
Een jonge Peter met zijn vader Rijn ter Braak (foto: coll. Peter ter Braak)
Carrière
Voor hij in de voetsporen van zijn vader trad, een garantie voor gedegen kennis en liefde voor het vak, had Peter een aantal omwegen gemaakt. Hij was een van de eerste leerlingen van de net opgerichte Vrije School, waar het kunstzinnige in het curriculum een belangrijke plaats innam en na 12 jaar was hij de eerste die met een getuigschrift de school verliet. Hij ging in militaire dienst en had diverse baantjes. Op 19-jarige leeftijd verkocht hij al zijn eerste schilderij met een mooie winst. Het zat er dus al vroeg in.
Op een gegeven moment moest hij toch een wat vaster baantje hebben en hij vond dat bij het grootwinkelbedrijf V&D aan de Grote Markt in Groningen. Daar klom hij op in de warenhuis-hiërarchie, tot hij met de door hem geleide en opgesierde 'Schoolcampus' een enorme klapper maakte. Met de directie sprak hij af dat als de omzet hoger was dan 1 miljoen gulden, hij zijn 30 scholieren-helpers mocht trakteren op een avondje pizzeria. Toen die mijlpaal inderdaad was bereikt, weigerde de directie echter te betalen. Peter trakteerde de scholieren toen uit eigen zak en nam de volgende dag ontslag. Dat was de leerzame zevenjarige opmaat tot het eigen ondernemerschap en hij heeft daar geen spijt van gekregen.
Kunsthandel en Galerie
Omdat hij een mensenmens is, groeiden de schaarse middagen waarop hij zijn nieuwe aanwinsten presenteerde op den duur uit tot een echte galerie. Nog steeds bestaan veel van zijn exposities uit eigen collectie, maar ook exposeert hij werk van een kunstenaar of kunstenaars, zoals galeries plegen te doen. Elke maand is er een andere expositie, met een eigen thematiek, waarbij hij verrassingen niet schuwt, maar altijd is de kwaliteit van het gebodene hoog. Voor een idee over wat hij op die middagen in het weekend toont zou u eens kunnen kijken bij op zijn website (peterterbraak.nl). Maar het beste is het toch er eens binnen te lopen. De openingen van galerie ter Braak zijn namelijk bijzonder gezellig en worden druk bezocht door Groninger kunstenaars en liefhebbers der schone kunsten. Toch blijft zijn hoofdbezigheid de kunsthandel en hij heeft dan ook een grote verzameling fraaie kunstwerken in zijn opslag staan. Hij heeft veel particulieren als klant, maar ook verkoopt hij aan collegae die wat minder goede contacten hebben dan Peter. De internethandel is echter voor hem geen optie. Zijn voorkeur gaat uit naar het persoonlijk contact,
en dat merk je als je de zaak binnenstapt: je wordt als een vriend of mogelijke vriend begroet en desgewenst van uitgebreid en deskundig commentaar op het getoonde voorzien.
Afwisseling
Peter vindt niets mooier dan wanneer bezoekers weer eens verrast worden door wat hij nu weer laat zien. Het kan abstract werk van Cobra-artiesten zijn, maar ook figuratieve kunst of fotokunst zult u bij hem aantreffen. Eens per jaar stelt hij zijn galerie een maand beschikbaar als atelier voor jonge kunstenaars, die weer een hele stoet nieuwe bezoekers meenemen, want niet alleen afwisseling in kunst, maar ook in kunstliefhebbers maakt hem gelukkig. Ook neemt hij aan kunstbeurzen deel met gespecialiseerde collecties en geselecteerde kunstenaars. Het kan ook zomaar gebeuren dat een aantal musici bij hem een spontaan concert geeft, kortom: spannende kunst, daar houdt hij van!
Jubileum
Dit jaar bestaat de kunsthandel 25 jaar en dat wil Peter niet ongemerkt voorbij laten gaan. Een eerste evenement is de door Han Steenbruggen, de directeur van museum Belvedere, samengestelde expositie van topstukken uit de handelscollectie van Peter. Dat gaat in april plaatsvinden. De datum van de opening is nog een verrassing. Maar op peterterbraak.nl kun je je als belangstellende inschrijven en dan krijg je de uitnodiging vanzelf. In mei is dan een tweede klapper: een tentoonstelling van kunst-fotograaf Robert van der Molen, met een serie over bewoners van de laatste vrijhaven van Nederland. En laat die laatste vrijhaven nu de Noordgrens van onze buurt zijn!
Dit wordt dus niet alleen een hoogtepunt voor de kunst, maar ook een hoogtepunt voor onze buurt. Houd uw ogen en oren open voor nadere berichten!!
met werk van beeldend kunstenaar Annuska 't Hart
geopend op afspraak en iedere zaterdag van 13.00 tot 17.00 uur
De recente politieacties in het gele-lopergebied doen verlangen naar een verleden waarin prostitutie nog 'gezellig' was en drugs gekocht werden in betrouwbare coffeeshops. Toen hoeren nog namen hadden als Ans, of Mieke en je al high werd van een paar trekjes Maroc. Een nacht doortrekken deed je op adrenaline en bier, daar had je geen chemische pilletjes voor nodig. Ik beweer echt niet dat vroeger alles beter was. Het leven was wel eenvoudiger. Toen ik in '77 naar Groningen verhuisde, kwam ik terecht in een kraakpand in de Hoekstraat. In de rode ramen tegenover me zaten een graatmagere, oude Tjechische en een schoolvoorbeeld van Hollands welvaren, een jonge blondine die te knap oogde voor haar beroep. Ze had met gemak model kunnen worden, mits ze fysiek iets minder houvast had geboden. Hun echtgenoten waren tevens hun pooiers, zo bleef het verdiende geld in de familie.
Ondanks haar leeftijd, ze zal in de zestig zijn geweest, kleedde de Tsjechische Vera zich in schoolmeisjesuniformen met een strikje in het grijzende haar. Haar Pekineesje dat in de vensterbank waakte, was voorzien van bijpassend strikje. Tussen de reuzendildo's die hem omringden op zijn plekje in het raam, viel het hondje in het niet.
Vera maakte graag een praatje met haar charmante accent. Anna daarentegen was meer van de stille wateren. De enige keer dat ik haar stem luid en duidelijk hoorde, was toen ze een klant de straat op schopte nadat deze zijn territorium had willen afbakenen door haar lichaam te markeren met zijn urine. Op viswijventoon maakte ze hem duidelijk dat hij hiervoor bij haar aan het verkeerde adres
was. Waar hij dan wel terecht kon, vermeldde ze niet.
Over het algemeen was de sfeer in de straat gemoedelijk. Dit veranderde toen de pooiers ineens uit Oost-Europa kwamen.
Mijn toenmalige vriendje woonde in de Visserstraat boven de seksshop van Japie. Japie was een soort Playmobil mannetje, blokvormig met bretels. Zo'n type dat op zijn veertigste nog bij zijn moeder woont en van seks alleen maar heeft kunnen dromen. In de boekjes die hij verkocht, zag je weliswaar enthousiast opgerichte geslachtsdelen en schaamhaar, waarbij je door de bomen het bos niet meer zag, toch waren ze in retrospectief nogal braaf. Japie leek niet snugger genoeg om kinderporno onder de toonbank te verkopen, maar je weet het nooit. Als je hem wat aandacht schonk, wilde hij je nog wel eens een gratis condoom toestoppen. Moest je wel goed opletten dat het niet over datum was.
Nu de nachtelijke bezoekers van de gele loper worden verjaagd, ontstaat de dreiging dat ze het A-kwartier weer onveilig komen maken. Ze hoeven per slot van rekening alleen de Vismarkt maar over te steken. Laten we hopen dat het ontbreken van rode lichten onze wijk zo onaantrekkelijk voor ze maakt dat ze hem links laten liggen, of rechts. Nog beter, maar lichtelijk utopisch, is het om het drugsprobleem bij de oorzaken aan te pakken. Lijkt me een mooie uitdaging voor de gemeente, die jarenlang in het imago van de Stad heeft geïnvesteerd, waarbij de veiligheid van bewoners een ondergeschoven kindje leek. Een kindje dat zo langzamerhand wel prioriteit verdient.
de overlevering
De buurtvereniging viert haar lustrum. Het gaat een viering van Het A-Kwartier worden met daarin centraal de bewoners, ondernemers en activiteiten die haar maken wat ze is: heel oud en de fijnste buurt van Stad.
Een fijne buurt staat met verhalen waarvan hun oorsprong niet altijd bekend is, sterke verhalen van (markante) inwoners. Zijn dit de best of misschien de slechtst bewaarde geheimen van de buurt? De ontwikkelingen in de buurt van de afgelopen 40 jaar zullen vaak met bewondering en scheve ogen zijn gevolgd, hier komen de beste anekdotes uit voort.
Verhalen, geheimen en anekdotes: die willen we op het lustrum van Het A-Kwartier samenbrengen.
Bewaar je een geheim dat eigenlijk geen geheim meer is maar een verhaal dat de buurt moet horen of een anekdote die de buurt verrijkt? Neem contact op via hetakwartier@gmail.com en we zoeken een manier voor overlevering, in de A-krant of tijdens het lustrumfeest.
agenda
Meer informatie: akerk.nl
16 februari - 22 juni
• Tentoonstelling Oorlog dichtbij
In het kader van '80 Jaar Vrijheid' presenteert Groninger Kerken een indrukwekkende tentoonstelling 'Oorlog dichtbij' in de Akerk. Persoonlijke verhalen uit de Tweede Wereldoorlog in en rond de Akerk en de binnenstad van Groningen komen tot leven.
Vanaf 1 maart kun je elke zaterdag om 14.00 uur deelnemen aan de rondleiding Oorlog dichtbij. De Akerk kent haar eigen sprekende oorlogsgeschiedenis, de gids zal je er alles over vertellen. Samen beklim je een smalle wenteltrap omhoog tot wel 26 meter hoogte, voor een tour over de gewelven, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog Engelse vliegeniers ondergedoken zaten.
1 maart
• Hybrid Festival
Muziek festival met unieke stemmen uit de sferen van elektronische, experimentele, pop-, dance- en gitaarmuziek tonen het heden in een staat van transformatie. Optredens vinden plaats in VERA, OOST, Grand Theatre en Akerk.
22 maart
• Johannes Passion - Luthers Bach Ensemble
Ook in 2025 treedt het Luthers Bach Ensemble op in de Akerk. Zaterdag 22 maart voeren ze een semi-scenische uitvoering op van de Johannes Passion. Het wordt een bijzondere uitvoering.
11 april
• Flonk Vrijdagmiddagborrel
Vier je vrijdag met Flonk. Op 11 april vindt de Vrijdagmiddagborrel plaats in de Akerk. Met cocktails, hapjes, DJ's, de voetjes gaan van de vloer.
12 april
• Orgelconcert - Reger in de Akerk
Regers oeuvre bestaat uit 147 gepubliceerde opus-nummers. Huisorganist van de Akerk, Peter Westerbrink zal op 12 april enkele stukken van het repertoire van Reger spelen op het Arp Schnitgerorgel.
Op 21 februari overleed oud-buurtgenoot Henk Scholte.
Hij was een folkzanger, liedjesschrijver, dichter, verhalenverteller, entertainer en presentator.
Scholte groeide op in Musselkanaal en Stadskanaal, en verhuisde eind jaren '70 naar Groningen. Daar werd hij in de loop der jaren steeds bekender als zanger, maar ook door zijn netwerk en kennis van onder andere lokale en regionale volksmuziek, de Groningse cultuur (zoals de Nedersaksische, waarvan in het bijzonder de Groningse, streektaal) en cultuur in het algemeen.
Zijn bijnaam was Henk Törf of Henkie Törf, verwijzend naar de band
Törf waarin hij zanger was. Daarnaast was hij actief in het akoestische Duo BH, samen met mede-Törflid Bert Ridderbos.
Voor Radio Noord presenteerde hij van 2000 tot zijn pensioen in 2023 dagelijks het programma 'Twij deuntjes veur ain cent', gewijd aan regionale muziek in de breedste zin van het woord. Het programma dreigde in 2016 te verdwijnen wegens bezuinigingen bij de regionale omroep, maar kon dankzij massale protesten tijdelijk toch behouden blijven. Scholte overleed na een lang ziekbed op 65-jarige leeftijd (Wikipedia).
De redactie van de A-krant dankt Jean Pierre Rawie, (voormalig buurman van Henk Scholte in de Visserstraat) die bereid was zijn in memoriam column uit het Dagblad van het Noorden plus een gedicht te delen.
NOABERHULP
Ik woon in het centrum van Groningen, in de Visserstraat, die toen ik daar onheuglijk lang geleden neerstreek tot mijn voldoening nog met sch gespeld werd: Visscherstraat. Het was een onmiskenbare middenstandsstraat, met een kruidenier, een bakker, een café, een drankzaak, een stomerij (die al snel plaatsmaakte voor een seksshop) en twee doofstomme schoenlappers. Veel bewoners van de Schildersbuurt en verderop deden er, vanuit de binnenstad op weg naar huis, hun boodschappen.
Op zeker ogenblik besliste het gemeentebestuur in zijn ondoorgrondelijke wijsheid dat het eenrichtingsverkeer de andere kant op moest, stadinwaarts, en pas nadat dientengevolge alle genoemde neringen één voor één failliet waren gegaan, werd de oorspronkelijke situatie hersteld.
Inmiddels was de straat definitief van karakter veranderd. Gezinnen met kinderen zijn er niet meer, wel studentenhuizen met massa's fietsen voor de deur, die iedere zaterdagnacht door uitgelaten feestgangers tegen het plaveisel gekwakt worden. Er hebben
zich een paar gepensioneerde universiteitsdocenten gevestigd, en verrassend veel kunstenaars. Ooit woonden er te zelfder tijd drie laureaten van de culturele prijs onzer provincie.
Eén hunner was jarenlang de ons kortelings ontvallen Henk Scholte, door iedereen Henk Törf genoemd, naar het ensemble waar hij als zanger deel van uitmaakte. Ik denk dat hij na mij de eerste artistiekeling was die zich hier nestelde. We gingen veelvuldig met elkaar om, want we koesterden beiden een levendige belangstelling voor poëzie, al deelde ik zijn hartstocht voor Nedersaksische, inzonderheid Groningse, voortbrengselen daarvan aanzienlijk minder.
Dankzij hem kwam ik te weten dat er zowaar internationale congressen gehouden werden ten behoeve van streektaalgeestdriftelingen, in Baskenland, Wales of Calabrië, waar dialectsprekers uit alle windstreken aan deelnamen. Dat moeten wonderlijke symposia geweest zijn, van lieden wier enige overeenkomst eruit bestond dat zij in eigen land een linguïstische minderheid vormden, maar die elkander niet konden verstaan. Van één zo'n vergadering nam hij een bundel in ondoorgrondelijk Milanees idioom geschreven gedichten voor me mee, die lang ongelezen in mijn kast heeft gestaan.
Hij was de vriendelijkheid zelve (ik kon hem nimmer betrappen op een laatdunkend oordeel over derden) en we waren trouwhartige buren. Eens klonk er in de kleine uurtjes bij herhaling een dof gebonk door de straat. Ik nam poolshoogte, en zag hoe Henk zich stormenderhand toegang tot zijn woning poogde te verschaffen ("Ken d'r nait in!"). Nadat ik de hem ontglipte sleutel opgeraapt had, was het leed geleden.
De noaberhulp kwam van beide kanten. Het was een koude winternacht, het sneeuwde en het vroor, toen het ruitje in mijn voordeur door onnaspeurlijke oorzaak gesneuveld bleek, wat vanwege het geenszins denkbeeldige gevaar van insluip door onbevoegden terstond verholpen diende te worden.
Me beroepend op mijn twee linkerhanden vroeg ik Henk, die over aanmerkelijk meer praktische vaardigheden beschikte en net als ik meestal nog laat op was, om hulp. Terwijl hij, half in de sneeuw geknield, een op maat gezaagd provisorisch plankje tegen het gat timmerde, trachtte ik hem welwillend gestemd te houden door zijn handigheid uitbundig te prijzen. Haast niet opziend van zijn zegenrijke arbeid, sprak hij, met een nauw merkbare zweem van wrevel in zijn stem: "Wie is d'r hier eigenlijk handig?"
Hein sloeg een vette slag:
Zanger des levenslieds
Hendrikus Turfius
Was aan de beurt
Nimmer meer zullen we Epicuristentaal
Horen, wijl Henkie
Zijn bek openscheurt
tekst: Tjitske Zuiderbaan | foto's: David Vroom
Tachtig jaar vrijheid, hoe vul je dat in wanneer je gevraagd wordt om een expositie in de A-kerk over dit onderwerp te cureren? Ontwerpersduo Paul & Albert en historicus Martin Hillenga bogen zich over deze vraag en kwamen tot een respectvolle, indringende invulling van dit thema in Oorlog dichtbij. Als historicus behandelt Martin op een feitelijke manier historische thema's door in het kleine het grote te zoeken. Altijd op zoek naar andere perspectieven. Zo schreef de fervent kattenliefhebber Het Grote Groninger Poezenboek, een geschiedenis van Groningen aan de hand van zijn lievelingsdier. Hij typeert zichzelf als schrijver die graag met beeld werkt. Het thema 'oorlog' behandelde hij voor het eerst in 2015 toen hij in samenwerking met het Oorlogs- en verzetscentrum het boek 'Groningen 40-45' maakte, waarmee hij een menselijk gezicht aan de oorlog wilde geven.
Focus op onvrijheid
Voor de expositie in de A-kerk vond Martin dat inhoud en vormgeving even belangrijk waren. Paul & Albert voerden hun ontwerp dan ook uit in nauw overleg over de inhoud. In eerste instantie vond Martin het een abstract, vrijblijvend containerbegrip, 80 jaar vrijheid. "Hoe vul je dat in. Je hebt onvrijheid nodig om vrijheid te kunnen uitdrukken, vandaar dat we
In 2022 nodigde Museum aan de A, vlak na de jaarlijkse Niet Weggooien Tour, alle organisaties in de provincie die 'iets' met de Tweede Wereldoorlog doen uit om na te denken over een gezamenlijke herdenking en viering in het lustrumjaar 2025.
Het museum tuigde een ambitieus project op, met Bitterzoet Erfgoed als voorbeeld, bundelde verschillende initiatieven en schreef fondsen aan. Museum aan de A stimuleerde samenwerkingen en coördineerde de communicatie. Inmiddels zijn er meer dan 150 initiatieven aangemeld en is de bundelaanvraag van het museum voor 26 hiervan inmiddels gehonoreerd met een kleine acht ton. Provincie Groningen, alle Groninger gemeenten en verschillende fondsen dragen bij.
Het programma van 80 jaar vrijheid Groningen is opgebouwd rond drie pijlers: herdenken, vieren en verbinden. Groningen, dat zwaar heeft geleden in de laatste dagen van de oorlog, draagt nog steeds de sporen van dit verleden. De terreur van de Sicherheitsdienst, de verwoesting van de binnenstad tijdens de bevrijding en de harde strijd om de Delfzijl Pocket zijn slechts enkele van de ingrijpende gebeurtenissen die in het geheugen van veel Groningers gegrift staan. Herdenken is daarbij belangrijk. Het zorgt ervoor dat verhalen worden doorgegeven. Verhalen die weer gekoppeld kunnen worden aan actuele thema's, zoals de voortdurende strijd om vrijheid in andere delen van de wereld. >
Martin Hillenga
toch de focus op de oorlog hebben gelegd, zonder al te veel oorlogsgeweld in beeld te willen brengen."
Beladen poëziealbum
Door de grote oorlogsthema's te vertalen naar de beleving van alledag en het in de eigen omgeving te houden, wist het curatorentrio de expositie behapbaar te houden. "Een optocht van jeeps met Canadese vlaggen is, bij lekker weer, leuk voor veteranen
en toeschouwers, maar het zegt zo weinig. Wij wilden juist een zo klein mogelijk verhaal gebruiken dat als parallelle laag een heel groot verhaal vertelt. Zo zijn de vier meter hoge SS'ers op de foto bij de Korenbeurs letterlijk erg dichtbij." Een poëziealbum waarin drie Joodse meisjes schreven, is meer dan alleen dat. Het vertegenwoordigt het opgroeien in oorlogstijd.
In het programma is er bewust voor gekozen om naast de traditionele herdenkingsactiviteiten ook ruimte te geven aan nieuwe perspectieven. Met een provincie die inmiddels een diverse bevolking heeft, wordt de vraag gesteld wat vrijheid betekent voor verschillende groepen en hoe deze kan worden behouden en versterkt.
De koppeling tussen het verleden en het heden, en de vraag hoe we de lessen uit de oorlog doorgeven aan toekomstige generaties, vormt een rode draad door het programma.
80 jaar vrijheid Groningen is meer dan alleen herdenken; het is ook een oproep tot samenwerking en verbinding. De activiteiten zijn laagdrempelig en gericht op een breed publiek, van jong tot oud. Dit sluit aan bij de doelstelling om niet alleen bestaande gemeenschappen te betrekken, maar ook nieuwkomers en mensen die minder vaak in aanraking komen met cultuur. Door de focus te leggen op co-creatie en grassroots initiatieven, worden Groningers uitgenodigd om actief deel te nemen en hun eigen perspectieven in te brengen.
Tussen februari en eind december zijn er in de stad en hele provincie veel verschillende activiteiten, het programma is rijk aan diversiteit, zowel in vorm als in inhoud. Op www.80jaarvrijheidgroningen. nl staat het programma dat dagelijks aangevuld wordt.
Tekst: Karlijn Donders MadA
En meer, zoals de enorme tragiek. De Sjoah in kinderhandschrift op zes bladzijden. Met kleurige plaatjes en in de hoeken 'Vergeet mij niet'.
Een nog werkend horloge
In 2023 zijn bij een verbouwing onder een dakbeschot drie fietsen teruggevonden. Joden werden in de oorlog verplicht hun fiets in te leveren. De fietsen maken deel uit van de expositie. Achter die fietsen gaat volgens Martin een enorm drama schuil. Zo ook achter het tentoongestelde horloge van Wil Niemeijer, zoon van de tabaksfabrikant. "Het gaat om het verhaal erachter. Wil werkte als dwangarbeider in Hamburg, waar hij ook stierf. Vijftig jaar later kreeg de familie een pakketje van het Rode Kruis met dat uurwerkje erin, dat nog altijd werkte."
Wraakzucht
De oorlog is niet alleen zichtbaar in beeld, maar ook tastbaar in de vormgeving. Als bezoeker bevind je je tussen de brokstukken van een verwoeste stad. Een soundscape maakt de ervaring compleet.
Oorlogsgeluiden gemengd met geluiden van het dagelijks leven zuigen je het leven van toen in. Oorlog voorbij gaat over meer dan dat. "Bevrijding was niet alleen feest. Mensen zinden op wraak in een dolle volkswoede. Op één van de foto's zie je die uitzinnige gezichten in de menigte. Ze joegen op NSB'ers en moffenmeiden, plunderden, pakten foute stadsgenoten op,
• boven: Nazi-leuzen op en voor het huis van de Joodse familie Cohen aan de Stationsstraat. In 1942 werd het gezin weggevoerd en in mei 1943 vermoord in concentratiekamp Sobibor.
• midden: feestje van de secretaresses van het Scholtenhuis (collectie Tresoar).
• onder: Duitse miltairen op de Grote Markt. foto's: collectie Groninger Archieven
die zich op het laatst hadden aangesloten bij de 'goede' kant. Het gevolg van dit soort acties zie je vervolgens op de foto van de kaalgeschoren meisjes. Je ziet een stad in puin, letterlijk en figuurlijk."
Rauw oorlogsbeeld
Door de afstand in tijd tot de laatste wereldoorlog, is het begrip diffuus geworden. Welk oorlogsbeeld moet je laten zien in 2025? Om mensen nog te raken, moet dit ruwer zijn dan van vóór social media. We zijn gewend aan geweld. "Er is daarom ook een foto van een massagraf te zien. Je kunt iets wel terreur noemen en dan de buitenkant laten zien van het Scholtenhuis bijvoorbeeld. Dat is weinig zinvol. Contrast is daarentegen wel belangrijk, vandaar de foto van vrolijk proostende secretaresses in datzelfde Scholtenhuis."
Radio in de preekstoel
De expositie is vergezeld van een audioguide met 15 verhalen, waarvan 5 blijvend zijn. Dit betreft de verhalen waarin de A-kerk een rol heeft gespeeld in de oorlog. Zo is er het verhaal in opgenomen van Harry de Munck , kleinzoon van de koster (zie ook A-krant 2|2024). Uiteraard ook het verhaal over de ondergedoken piloten in het gewelf van de kerk tijdens de Duitse kerkdiensten en over de verborgen radio in de preekstoel. "Het is fijn om vast te leggen en dit blijvend aan te bieden, vooral als verzet tegen de vluchtigheid van alles." Lopend door de binnenstad vind je nog overallittekens van de oorlog in de vorm van nieuwe gebouwen. Maar ook gevoelsmatig is de oorlog nog dichtbij, getuige de paniek die is ontstaan door de beschikbaar gestelde oorlogsdossiers van (mogelijke) NSB'ers. Vier generaties later en toch schrikken mensen als hun grootvader fout blijkt te zijn geweest in de oorlog.
Voor de expositie '80 jaar vrijheid' is samengewerkt met het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen, synagoge Groningen en MadA.
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft de A-kerk in Groningen geselecteerd voor een van de drie landelijke lustrumvieringen op 16 april, waarbij hoogwaardigheidsbekleders uit Duitsland, Polen en Canada en het koninklijk huis worden uitgenodigd.
De expositie is niet geschikt voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Nog te bezichtigen tot 22 juni 2025
HET A-KWARTIER IN DE LITERATUUR deel III
tekst: Hans van de Sande 'A-Kwartier' uit de bundel: 'De tijd vliegt, maar de dagen gaan te traag', foto: Bert Nienhuis
De beroemdste dichter van Nederland
Jean Pierre Rawie woont in het A-kwartier en wel in de Visserstraat. Hij woont daar reeds sinds onheuglijke tijden en de gedachten die dat met zich meebrengt heeft hij in een fraai gedicht uiteengezet:
A-Kwartier
Ik heb dit pand in deze buurt uitsluitend voor beperkte tijd, tot ik verhuis of overlijd en op mijn beurt verdwijn, gehuurd.
De buurt is minstens evenzeer het onvervreemdbare domein van allen die er niet meer zijn, de buurtbewoners van weleer.
Ik hoor hun voetstap, waar ik ga, als weerklank van de mijne gaan 's nachts in de Visserstraat, de Laan en langs de kades van de A.
De tijden schuiven door elkaar, terwijl ik lopend door de wijk naar de vertrouwde gevels kijk; mijn biotoop – nog hoeveel jaar.
Rawie heeft de stad verrijkt met gedichten die op gebouwen of in interieurs zijn verwerkt. Een sonnet waar menigeen enkele strofen van gelezen heeft, blijft in
zijn geheel verborgen doordat er allerlei dingen als jassen, bierglazen of tafels voor hangen of staan, maar het is er wel degelijk.
Voor de lezers van dit blad die regelmatig in café de Wolthoorn komen maar niet de tijd vinden de woordenrij op de lambrisering te lezen, volgt hier het hele gedicht:
Kom, hef het glas!
De wijn zal bij 't ontwaken wel weer naar as en doodsverlangen smaken, maar zulks komt pas van-namiddag ter sprake; wat wordt (en was) kan ons slechts somber maken.
Kom, hef het glas en spreek er niet verder van.
Van vrouw en vriend onzeker, wat bleef ons dan de gulle kan en de gevulde beker?
In memoriam Henk Landkroon (1953-2024)
Hij was zonder twijfel de meest bekende brugwachter van Groningen: Henk Landkroon. Met zijn uitbundig getatoeëerde armen, zijn sterke lijf en de wilde bos krullen boven zijn markante kop. Een eigenwijze, maar o zo vriendelijke man; altijd in voor een praatje of een grap. Maar hij was ook fotograaf, opererend onder de geuzennaam Stormblast 1953. Natuur en sport waren daarbij zijn favoriete onderwerpen, maar ook maakte hij talloze foto's van in Groningen optredende heavy metal-bands, want die muziek was zijn andere passie. En hij was de trotse vader van (A-krant huisdichter) Sacha Landkroon. Henk was tot 2017 brugwachter toen hij getroffen werd door een herseninfarct. Hij deed zijn uiterste best om te revalideren, maar werd nooit meer echt de oude.
In januari dit jaar werd bij hem de ziekte geconstateerd die hem fataal zou worden.
Op 14 februari schreef Sacha op de Facebookpagina van Henk het volgende: "Hoe je zo'n stukje begint, ik weet het bij God niet...als je het opschrijft, wordt het echt en is er geen weg meer terug… Mijn grootste fan is dood. Mijn grootste supporter leeft niet meer. Krachtpatser. Praatjesmaker. Markant mens. Dé brugwachter van Groningen is uit de tijd gekomen. Papa Henk heeft vanmiddag rond half drie het aardse verlaten, in mijn aanwezigheid; in mijn al net zo getatoeëerde armen is hij overleden. Wat moet je zeggen? In een tijd van slechts 12 dagen is zijn toch al kwetsbare gezondheid volledig onder hem weggeslagen. Het ooit zo oersterke lichaam verslagen door die ene ziekte waar niet tegen te vechten valt als je pech hebt.
foto: Robert van der Molen
Ik besef dat hij voor talloze mensen belangrijk, opvallend, markant, bemoedigend, behulpzaam en soms onuitstaanbaar is geweest. Gebroken, maar niet geknakt ga ik aan de slag voor een mooi afscheid, in de geest van hoe hij het gewild zou hebben."
En dat afscheid kwam er. Op 20 februari namen familie, vrienden en bekenden afscheid van Henk. Met snoeiharde metal-muziek en indrukwekkende woorden van Sacha. Hieronder het laatste deel van zijn toespraak.
"Twee avonden voor zijn overlijden stuurde ik een mail naar de oude gynaecoloog die mijn moeder had begeleid gedurende haar lastige traject om mij op deze wereld te krijgen. Ze hadden altijd contact gehouden en waren bevriend gebleven. Ik mailde de 87-jarige dokter in de hoop dat hij een kaartje zou sturen, maar er gebeurde iets wonderlijks.
De eerste sneeuw begon die avond te vallen en mijn vader lag er niet best bij. Ik wilde net naar huis gaan rond 18.00 uur om hem te laten slapen, hopend dat hij de volgende ochtend nog wakker zou worden toen ik een hand op mijn schouder voelde. De oude dokter verscheen als in een Hollywoodmoment in de kamer. Hij haalde herinneringen op met goede oude Henk, die hem herkende maar wel bij de verkeerde achternaam noemde, zoals altijd. We lachten. Ik had me groot gehouden, dagen achter elkaar, maar bij de aanblik van een 87-jarige man die de hand van een 71-jarige vasthoudt op zijn sterfbed en voor het laatst herinneringen ophaalt, was het mooiste en meest filmische dat op dat moment kon gebeuren. De cirkel van het leven was rond en ik wist dat papa Henk aan zijn laatste momenten kon beginnen. Voor het eerst kon ik hem in vrede in het ziekenhuis achterlaten. De volgende dag volgde nog een kansloze strijd van enkele uren tegen de ademnood en een tanend lichaam. Het was rond 15.00 uur dat hij, met zijn hand in de mijne, onze lichamen tegen elkaar, het leven verliet. Ik zei hem dat hij mocht gaan, dat hij het fantastisch had gedaan en dat ik er klaar voor ben om het alleen te doen. Maar dat was niet waar. Klaar ben je nooit." (HS)
advertenties uit het oude A-kwartier, aflevering 3: de Brugstraat
samenstelling: Han Santing
NvhN 30-09-1937
NvhN 12-02-1937 NvhN 02-10-1904
NvhN 24-12-1929
NvhN 24-09-1915
< NvhN 12-02-1937 NvhN 02-10-1904
NvhN 05-07-1940
NvhN 24-10-1934
NvhN 03-06-1942
Noord Ooster 30-01-1926
< NvhN 28-04-1939 NvhN 10-04-1933 NvhN 29-04-1937
Lente recept
tekst: Esther Klaver
De lente komt eraan. Tijd voor een heerlijke Marokkaanse stoofschotel met lamsvlees, aardappelen en pruimen.
Ingrediënten (voor 4 personen)
• 600 g lamsvlees (bijv. schouder of bout), in hapklare brokken
• een pond krieltjes (geschild of ongeschild)
• 200 g gedroogde pruimen
• 1 grote ui, fijngesneden
• 2 teentjes knoflook, fijngesneden
• 1 blikje tomatenpuree
• 2 eetlepel olijfolie
• 1 theelepel gemberpoeder
• 1 theelepel komijnpoeder
• 1 theelepel kaneel
• 1 theelepel kurkuma
• ½ theelepel zwarte peper
• Zout naar smaak
• 1 eetlepel honing
• 500 ml water of bouillon
• 1 kaneelstokje
• 1 handje geroosterde amandelen (optioneel)
• Verse koriander of peterselie, gehakt
Bereiding
1. Bakken van het vlees
• Verhit de olijfolie in een grote gietijzeren pan of tajine.
• Bak het lamsvlees rondom bruin.
• Voeg de ui en knoflook toe en bak tot ze glazig zijn.
2. Kruiden en stoven
• Voeg de tomatenpuree, gember, komijn, kurkuma, kaneel, zwarte peper en zout toe.
• Meng goed en bak een paar minuten zodat de kruiden hun aroma vrijgeven.
• Giet het water of de bouillon erbij en voeg het kaneelstokje toe.
• Breng aan de kook, zet het vuur laag en laat ± 1,5 uur zachtjes stoven met de deksel op de pan.
3. Toevoegen van aardappelen en pruimen
• Voeg de krieltjes toe en laat 30 minuten meegaren.
• Doe de pruimen en honing erbij en laat nog eens 10 minuten sudderen tot de pruimen zacht zijn en de saus is ingedikt.
4. Serveren
• Garneer met geroosterde amandelen en verse koriander of peterselie.
• Serveer met Marokkaans brood of couscous.
Eet smakelijk!
Beste bewoners van het A-kwartier
Dat de buurtvereniging leeft hebben we meegemaakt: begin 2025 een druk bezochte avond over verduurzaming, op maandagen geregeld een mooie groep medewerkers voor de opschoonacties, vorig jaar zelfs met boten op de A, een zeer gezellig eindejaarsetentje voor medewerkers in De Sleutel, in oktober een druk bezochte bijeenkomst met de geveltuinprijsuitreiking in De Wolthoorn en onlangs een fijne nieuwjaarsbijeenkomst in De Oude Drogisterij. En dan hebben we het nog niet over WinterWelvaart, drie dagen feest langs de A en in de binnenstad, een enorm succes.
Alles wat we ondernemen wordt georganiseerd door vrijwilligers van de vereniging. Soms verandert er iets: iemand verhuist, een ander gaat van de ene naar de andere werkgroep en weer een ander wil het stokje overdragen, aan… misschien jou?
We zijn op zoek naar uitbreiding op drie fronten:
• Een aanvulling voor de AKRO-werkgroep. A-Kwartier Ruimtelijke Ontwikkeling. Nu bemenst door Frank Berndsen, Femia Wortelboer en Trinet Holtslag.
Wil je meepraten en meedenken over allerlei binnenstadsontwikkelingen, meld je dan aan.
• De werkgroep Handen-uit-de-Mouwen organiseert acht tot tien keer per jaar een opschoonactie op maandagmiddag. Ellen Spits wil graag een medeorganisator erbij (zie ook tekst rechts) .
• In het bestuur wordt wel eens romantiserend naar de wijkhistorie gekeken.
In vroeger tijden, zo horen en lezen we, bestond de wens tot het aanstellen van straatvertegenwoordigers. Per straat een aanspreekbaar verenigingslid. Hoe mooi zou dat zijn? Iets voor jou? Laat het weten.
Tja, en hoeveel tijd gaat zoiets kosten? Dat hangt helemaal van jezelf af. Dat bepaal je zelf. Elk uur is meegenomen en kan je een keer niet, geen probleem. Samen aan dingen werken is gezellig, goed voor de wijk en geeft een goed gevoel.
Lijkt een van bovenstaande vrijwilligerstaken je iets, laat dan van je horen via hetakwartier@gmail.com
Trinet Holtslag, voorzitter
Handen uit de mouwen
In februari zijn we na een korte winterstop weer begonnen met de maandelijkse schoonmaakactie van onze buurt. Het was een groot succes. We hebben met ca. 15 mensen geprikt en geveegd. Omdat we met zovelen waren konden we een veel groter stuk van de buurt opruimen dan normaal. En degenen die nader hand wat gedronken hebben in de Sigaar, kregen ook nog bitterballen cadeau. Met dank aan de Sigaar! De volgende 'handen uit de mouwen' staat gepland op 3 maart, 7 april, 2 juni. De maand mei slaan i.v.m. Bevrijdingsdag over. En daarna stoppen we even voor een welverdiende zomerperiode. En voor degenen die het nog niet weten: als de sirene gaat, is het weer zover. Om 3 uur verzamelen we op het pleintje bij de Visserbrug. Na een uurtje schoonmaken, drinken we wat met elkaar (voor degenen die dat willen). Wil je meedoen? Meld je aan via hetakwartier@gmail.com en geef je telefoonnummer door, dan zetten we je in de whatsapp-groep (tekst: Ellen Strik).
De A-krant is het wijkorgaan van het A-Kwartier in Groningen en wordt 4x per jaar in een oplage van 2300 exemplaten huis-aan-huis verspreid.
Advertenties kleiner dan A5 zijn altijd liggend.
Aanleveren graag kant en klaar in PDF.
Hebt u (nog) geen advertentie, dan kan onze vormgever deze tegen een bescheiden meerprijs leveren.
Dat gaat altijd in goed overleg met de adverteerder.
De nota wordt achteraf verstuurd, dus over het voorafgaande kalenderjaar.
