HAS Hogeschool - Jaarverslag 2013 by HAS green academy

Bevlogen

Eigenwijs Innovatief

Ondernemend

2013 Jaarbeeld

Resultaatgericht

JA ARBEELD 2013

Inhoudsopgave 3 JA ARBEELD 2013

2013 in vogelvlucht

Onze ambitie: Strategisch Plan 2013-2016

HAS Hogeschool en haar opleidingen

W DO IT

Organisatie

HAS Awards

Juridische structuur en interne organisatie

Onze cijfers over 2013

Lijst van afkortingen

JA ARBEELD 2013

2013 in vogelvlucht Voorwoord

DE HAS WERKT ‘VÓÓROP IN ONTWIKKELING!’

434

HAS-studenten kregen hun diploma

870

nieuwe eerstejaars

180

bedrijfsopdrachten

450

cursisten aan de bedrijfsopleidingen

adviestrajecten

5 JA ARBEELD 2013

Met dit jaarbeeld wil HAS Hogeschool aan iedereen die op één of andere manier bij de HAS betrokken is wat er het afgelopen jaar allemaal is gebeurd. Per slot van rekening hebben we met elkáár vormgegeven aan 2013: de HAS kan alleen maar de HAS zijn in samenwerking met studenten, medewerkers, bedrijven, collega-instellingen, overheden en tal van andere partners.

Studenten en opleidingen Het afgelopen jaar hebben we een mooi studiejaar afgerond. Zo’n afronding is altijd weer indrukwekkend: 434 HAS-studenten kregen hun diploma en vinden daarmee hun weg naar een mooie plaats op de arbeidsmarkt. Op 1 augustus 2013 zijn we gestart met onze nieuwe vestiging in Venlo. Met twee opleidingen: Bedrijfskunde en agribusiness en Toegepaste Biologie, met respectievelijk 40 en 27 studenten. De start van het studiejaar 2013-2014 was spannend: we mochten zo’n 870 eerstejaars studenten verwelkomen, bijna 14% meer dan vorig jaar. Een ontwikkeling waar we blij mee zijn: de arbeidsmarkt zit te springen om meer HAS’ers. Niet alleen afgelopen jaar hadden we een forse groei, groei is het beeld dat we al enige jaren zien. Dat maakt dat we in zo’n zes jaar tijd gegroeid zijn van circa 1.500 studenten naar 2.700 studenten. Onze instroom groeide van 400 per jaar naar bijna 900 in 2013-2014. Daarmee zitten we op koers om onze ambitie te realiseren: een instroom van circa 900 in Den Bosch en ruim 200 in Venlo. Met die instroom groeit de HAS naar circa 4.000 studenten in totaal.

W DO IT W DO IT is de term die we als HAS gebruiken om inhoud te geven aan de ontwikkeling van de vaardigheden van onze studenten. W DO IT staat voor: Waardengericht, Duurzaam, Ondernemend, Internationaal en Talentgericht. Vaardigheden die de student van nu hard nodig heeft om zijn loopbaan vorm te kunnen geven. Met het verschuiven van de pensioengerechtigde leeftijd, wordt de lengte van de loopbaan van de student al snel zo’n vijftig jaar. Daarnaast is de sector agro, food en groene ruimte een sector waar de

komende decennia veel staat te gebeuren: onder meer een grotere vraag naar voedsel door de stijging van de wereldbevolking en de welvaart, beperkte resources en klimaat verandering. Die dynamiek brengt veel veranderingen met zich mee. Verandering waar de HAS’er van nu een sterke rol in gaat spelen, mee moet in die veranderingen, maar liever nog: de toon zet in die veranderingen. De eerste uitwerking van W DO IT is gerealiseerd en zal in het studiejaar 2014-2015 worden geïmplementeerd.

Externe blik In de Nationale Studentenquête (NSE) stonden we dit jaar op de zesde plaats bij de middelgrote hogescholen. Ten opzichte van vorig jaar zien we een lichte daling. (van 70 punten naar 67 punten, in 2011 haalde we 65 punten) Ondanks de flinke groei van de afgelopen jaren blijft de tevredenheid onder de studenten nagenoeg gelijk.

HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen heeft in 2013 wederom een Cedeoerkenning ontvangen: de erkenning heeft een geldigheidsduur van twee jaar. In 2013 werd er een opleidingsvisitatie voor de opleiding Toegepaste Biologie uitgevoerd. De bevindingen van de commissie waren over het geheel genomen goed. Het definitieve besluit van de NVAO verwachten we medio 2014. Eind 2013 zijn we gestart met de voorbereiding van de instellingsaccreditatie die voor begin 2014 gepland staat. Inmiddels is duidelijk dat de visitatiecommissie een positief oordeel heeft uitgesproken.

V O O R W O O R D - 2 0 1 3 I N V O G E LV L U C H T

JA ARBEELD 2013

Prestatieafspraken Met de minister van Economische Zaken zijn in 2012 zogenaamde prestatieafspraken gemaakt. Prestaties op indicatoren die voor alle hogescholen en universiteiten gelden. Voor de HAS was het goed definiëren van prestaties op die indicatoren geen sinecure. Op vrijwel alle indicatoren zat de HAS ‘best in class’. Met die uitgangspositie en de wens en wetenschap dat de HAS een groeiperiode in zou gaan, was het moeilijk precies invulling te geven aan de ambitie voor 2015.

Samenvattend zijn we erg content met de ontwikkeling in onze prestatie-indicatoren, zeker tegen het licht van een veel sterkere groei van de HAS dan was voorzien. De sterke teams van de HAS, de sterke cultuur gericht op persoonlijke benadering, eigen verantwoordelijkheid en ondernemerschap, goede en gemotiveerde studenten en een actief verbonden bedrijfsleven maken dat we deze prestaties kunnen realiseren.

Toch zien we gelukkig dat het de HAS goed lukt om ondanks een forse groei in studentenaantallen het hoge prestatieniveau vast te houden en op onderdelen te verbeteren. Heel concreet is de studenttevredenheid goed toegenomen van een 3,9 naar een 3,98. Dit gekoppeld aan een hoge medewerkerstevredenheid (cijfer 7,8) én een hoge tevredenheid van het werkveld (BO-evaluatie: 4,2 en tevredenheid cursisten: 3,9). Deze laatste twee tevredenheidindicatoren zijn geen indicatoren binnen de landelijke afspraken, maar voor ons wel erg belangrijk als aanvulling op de studenttevredenheid. Heel concreet:

01. Studiesucces - uitval (eerste jaar): de zeer goede score

06. Onderwijsintensiteit: bij de nulmeting hadden twee van onze

bij de nulmeting loopt in 2011 iets terug, maar verbetert in 2012 weer. Actieve sturing op deze uitval moet er voor zorgen dat in 2015 we onze ambitie realiseren.

(toen nog) acht opleidingen vanwege de gekozen werkvormen een lagere klascontacttijd dan voorgeschreven in de prestatieambities vanuit het ministerie. Inmiddels hebben als onze (tien) opleidingen een klascontacttijd op of boven de ministeriële norm.

02. Studiesucces - switch: voor de HAS een niet relevante prestatie-indicator.

03. Studiesucces - bachelor-rendement: nulmeting en ambitie liggen dicht bij elkaar, de score in 2012 (studiejaar 2012/2013) ligt dicht bij beiden.

04. Studentenoordeel: als gezegd stijgt deze ondanks onze inschatting dat de groei van de HAS mogelijk tot een iets lagere studenttevredenheid zou leiden. Dit geeft aan dat de HAS met haar groei goed in staat is om de hoge kwaliteit van onderwijs te kunnen blijven leveren.

05. Docentkwaliteit: de staatsecretaris van onderwijs ziet graag 80% van hbo-docenten met een mastertitel. Op de HAS vinden we het belangrijk dat hbo-docenten een duidelijk hoger niveau hebben dan de studenten en op die manier studenten weten te inspireren en uit te dagen tot ontwikkeling van hun talenten. Dat hoeft niet altijd gepaard te gaan met een mastertitel. Sterker nog: beroepsgerichtheid en een mastertitel gaan lang niet altijd hand in hand. Om die reden heeft de HAS met de minister van EZ afgesproken dat een ambitie van 60% van haar docenten met een mastertitel voldoende is. Met de uitbreiding van het docententeam de afgelopen jaren is het gelukt om die ambitie ruimschoots te realiseren.

07. Indirecte kosten: de HAS scoort in de Berenschot-benchmark (2012) bijzonder goed met een laag percentage overhead. In 2014 wordt opnieuw een benchmark uitgevoerd. Verwacht wordt dat de HAS de in haar ambitie opgenomen target goed weet te realiseren.

08. Instroom HAS: de ambitie was om in een aantal jaren te groeien van een instroom van 650 studenten naar een instroom van 1000 studenten. In 2013 zaten we op een instroom van bijna 900 studenten, verwacht wordt dat we in 2014 over de 1000 studenten instroom gaan.

09. Een belangrijk element om de praktijkgerichtheid van onze studenten en docenten te versterken is de inzet vanuit HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen om studentopdrachten en cursussen en trainingen voor bedrijven te acquireren. Via die activiteiten staan studenten en docenten met hun voeten in de klei van de beroepspraktijk. De vergroting van de omzet van deze activiteiten is noodzakelijk om het groeiend aantal studenten en docenten ook daadwerkelijk te voorzien van die klei aan hun voeten. De ontwikkeling laat zien dat het de HAS goed lukt om deze ambitie in te vullen.

V O O R W O O R D - 2 0 1 3 I N V O G E LV L U C H T

HBO

ONDERWERP

AMBITIE 2015

2011

2012*

2013

HBO1

Studiesucces: uitval

23,00

20,00

29,40

25,10

nnb

HBO2

Studiesucces: Switch

1,80

2,10

1,60

5,70

nnb

HBO3

Studiesucces: Bachelorrendement

84,50

85,00

82,30

84,40

nnb

HBO4

Kwaliteit/Excellentie: Studentenoordeel over opleiding in het algemeen

3,90

3,80

3,90

3,93

HBO5

Maatregelen: Docentenkwaliteit

56,00

60,00

HBO6

Maatregelen: Onderwijsintensiteit

25,00

0,00

25,00

0,00

HBO7

Maatregelen: Indirecte kosten

23,30

21,80

23,30

nnb

Facultatieve Indicatoren

Instroom HAS - HBO

650

1.000

650

769

874

Omzet trainingen / bedrijfsopleidingen HKT

造

2.150.000

1.100.000

1.661.604

1.976.500

Totale omzet projecten en trainingen/bedrijfsopleidingen HKT

造

4.300.000

3.400.000

3.200.000

3.800.000

3.400.000

* is studiejaar 2012 - 2013; e.v.

V O O R W O O R D - 2 0 1 3 I N V O G E LV L U C H T

2014

3,98

7 JA ARBEELD 2013

NULMETING

JA ARBEELD 2013

Regionale verankering HAS Hogeschool zoekt meer en meer de regio op. Samen met de regiogemeentes, provincie, ZLTO, Rabobanken, Avans Hogeschool, Koning Willem I College en ROC De Leijgraaf hebben we een stevig startersprogramma ontwikkeld voor Noordoost-Brabant. Onder de naam Ondernemerslift+ heeft dat programma inmiddels haar eerste concrete resultaten behaald. Voor de HAS is Ondernemerslift+ een logisch vervolg op een sterke focus op ondernemerschap in ons onderwijs en de speciale afstudeervarianten Topklas Ondernemen en Innovatieklas die we van daaruit hebben ontwikkeld. De economische agenda in Noordoost-Brabant is inmiddels gerealiseerd. Eind oktober 2013 is bekend gemaakt dat de regio onder de naam AgrifoodCapital haar economische speerpunten heeft gekozen en een programma lanceert onder een triple-helix besturing.

De HAS participeert actief. In Noord-Limburg zijn we, met steun van de regiogemeentes, de provincie Limburg, het ministerie van EZ en LLTB, gestart met een tweede vestiging in Venlo. Op 1 oktober 2013 werd het pand aan de Spoorstraat 62 feestelijk geopend door de Venlose wethouder Stephan Satijn. Noud Janssen, oud-voorzitter van de LLTB, heeft zich de afgelopen jaren verdienstelijk ingezet voor de realisatie van deze vestiging van de HAS. Al jaren zijn we actief in die regio in de samenwerking met bedrijven en vorig jaar hebben we actief meegedacht over de Agenda Duurzame Innovatieve Intensieve Veehouderij van de Provincie Limburg en de LLTB. In Midden- en West-Brabant en Zeeland werken we al veel samen met bedrijven, maar we willen onze activiteiten daar verder versterken. De regio wordt gekenmerkt door sterke agrofood-activiteiten, een regio waar de HAS zich mee wil laten zien. In samenwerking met de agrarische coöperatie CZAV zijn we gestart met het in kaart brengen van de dynamiek in deze regio.

Internationalisering In 2013 is verder gebouwd aan de nieuwe koers op het terrein van internationalisering. Na de internationalisering van de curricula, het verplicht stellen van een buitenlandse stage en het (door)ontwikkelen van twee Engelstalige opleidingen (Horticulture & Business Management en International Food & Agribusiness) is een vierde building block toegevoegd: HAS International Projects (HIP). Het HIP is een coördinatiepunt voor internationale projecten. Met het instellen van het HIP heeft de HAS de ambitie om het internationale projectenportfolio verder uit te breiden om zo het internationale profiel en het netwerk van de HAS verder te ontwikkelen. Bovendien krijgen onze medewerkers zo de mogelijkheid eigen internationale ervaring op te doen die zich weer laat vertalen in verdere internationalisering van het onderwijs. In 2013 participeerden we in acht internationale projecten, waaronder in Kenia op het gebied van voedselzekerheid, zuivel en tuinbouw, in Ethiopië over irrigatie en in Vietnam over plantenteelt met activiteiten gekoppeld aan de Dalat University. Ook namen we met een consortium van tuinbouwbedrijven en toeleveranciers uit het Westland deel aan een groot project over business development in MiddenAmerika. Bij sommige van deze projecten konden studenten stage lopen en in twee gevallen zelfs een internationale afstudeeropdracht doen (Guatemala en Kenia).

Medewerkers en organisatie

Voor de HAS is de samenwerking met het bedrijfsleven essentieel. Daarmee houden we onze studenten en docenten praktijkgericht en de bedrijven waar we mee samenwerken kunnen zich verder ontwikkelen en innoveren. HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen heeft in het jaar 2013 weer een belangrijke bijdrage geleverd aan de instelling.

Met al die ontwikkelingen kan het niet anders of dit vraagt om een organisatie waarin bevlogenheid, toewijding en integriteit een grote rol spelen. De student centraal via talentgericht onderwijs en cursussen, bevlogen medewerkers in slagvaardige teams, verantwoordelijkheden laag in de organisatie en een stevige verbinding met de beroepspraktijk kenmerken HAS Hogeschool. Dit resulteert in een cultuur van ontwikkelen en verder kijken en heeft gezorgd voor een fundament waar we trots op zijn. Daarmee bouwen we verder aan ons profiel:

Er zijn 180 bedrijfsopdrachten (met 400 studenten) uitgevoerd, 70 adviestrajecten ingegaan en 450 cursisten hebben deel genomen aan een van de bedrijfsopleidingen (25 in-company-opleidingen en 30 open inschrijvingscursussen).

» De HAS werkt ‘voorop in ontwikkeling’ aan talenten en de implementatie van innovaties in het domein van agro, food en groene ruimte.

» De HAS werkt ondernemend, innovatief en resultaatgericht: docenten, studenten en nationale en internationale beroepspraktijk (de trias van de HAS).

» De HAS realiseert zo impact op een duurzame economische Naast deze contractactiviteiten zijn we in ons onderwijs op velerlei manieren actief in de samenwerking met het bedrijfsleven: gastcolleges, lezingen, praktijklessen, stages en projectonderwijs. Een veelheid van activiteiten die de sterke relatie van de HAS met het werkveld vorm en inhoud geven.

Expertisecentrum: voorop in ontwikkeling De komende jaren willen we verschillende ontwikkelingen verder uitbouwen: talentgericht werken, scherp zijn op kwaliteit, oog hebben voor de kwantitatieve behoefte in de arbeidsmarkt en dus groei in studentenaantallen, maar ook duidelijk vernieuwend zijn: vóórop in ontwikkeling. Daarmee bouwen we onze functie als expertisecentrum uit, voegen we waarde toe. Onze dertien lectoraten en vijf Centres of Expertise (CoE’s) moeten de stuwende kracht achter deze ontwikkelingen worden. In de CoE’s werken we met de voorlopers uit het bedrijfsleven aan innovatie en ontwikkeling. Alle CoE’s zijn opgezet als netwerkorganisatie samen met de drie andere groene hogescholen(Hogeschool InHolland, Hogeschool Van Hall Larenstein en Hogeschool Vilentum (CAH en Stoas) en het bedrijfsleven.

en maatschappelijke ontwikkeling, wereldvoedselvoorziening en gezonde leefomgeving. Zo hebben we het afgelopen jaar weer veel mogen realiseren en in gang zetten. Bewegingen die we nadrukkelijk met elkaar maken. Binnen de HAS met studenten en medewerkers én als HAS samen met onze partners bij bedrijven, kennisinstellingen en de overheid. Die samenwerking is ons erg dierbaar, het maakt dat we plezier hebben in ons werk en dat we iedere dag weer professioneel en vol passie aan de slag gaan. Veel dank aan al die partners die ons zo’n fijne werkomgeving weten te bieden. We leven in een tijd waarin veel dingen lijken te veranderen en onzeker zijn. Juist dan is het enorm inspirerend te mogen werken aan de toekomst van de volgende generatie. Het is onze wens dat dit perspectief ons allemaal mag stimuleren de komende jaren samen aan de slag te blijven.

De CoE’s zijn domeingericht en daarmee herkenbaar voor het bedrijfsleven: AgroDier, Biobased Expertise, Food, Greenport, Open Teelten en Leefomgeving en Natuur. In 2014 ronden we het businessplan voor Centre of Expertise Leefomgeving en Natuur af en zullen we na de zomer met dit CoE starten. De andere CoE’s zijn al eerder van start gegaan. Verder participeren we steeds meer in innovatiecentra in onze regio, vaak op initiatief van het bedrijfsleven. Zo zijn we als founding father intensief betrokken bij het Feed Design Lab, een onderzoeks- en educatiecentrum voor innovatie en verduurzaming van de diervoeder industrie. We participeren actief in het Varkens Innovatie Centrum in Sterksel en in de ontwikkeling van een internationaal kennis-, onderzoeks- en innovatiecentrum rond het thema ‘By-products Business Lab & Open-innovation Site’ (BYBLOS).

College van Bestuur HAS Hogeschool

V O O R W O O R D - 2 0 1 3 I N V O G E LV L U C H T

Dick Pouwels Frederike Praasterink Jan Denissen

9 JA ARBEELD 2013

Expertisecentrum: samenwerking met bedrijven

JA ARBEELD 2013

In het voorjaar van 2013 heeft de HAS haar Strategisch Plan 2013-2016 vastgesteld. Een plan geworteld in een sterke historie van de HAS: ons fundament. Wortels die ons de ruimte en kracht geven om te ontwikkelen. Dat doen we ook nadrukkelijk.

Missie en visie HAS Hogeschool is een van de vijf instellingen in Nederland voor hoger onderwijs op de gebieden van agro, food en groene ruimte. De instelling heeft op deze gebieden een vooraanstaande en gespecialiseerde positie. Met ruim 400 medewerkers en bijna 2.700 studenten wordt voortdurend gebouwd aan goed onderwijs en toegepast onderzoek. Als bouwstenen worden daarvoor mensen met ambitie en kennis ingezet.

Onze ambitie:

2013 - 2016

WAAR STAAN WE

Nationale StudentenenquĂŞte: 14 van de 17 onderdelen hoger dan landelijk gemiddelde

01e

plaats Internationale studiepuntmobiliteit

05e

plaats Gebruikerstoets studeren met een handicap 2013

Centres of Expertise

Lectoraten

JA ARBEELD 2013

Strategisch Plan

Missie

JA ARBEELD 2013

HAS Hogeschool is hét hoger beroepsopleidings- en expertisecentrum in ZuidNederland in het domein van agro, food en groene ruimte, dat: » voorziet in de behoefte van studenten vanuit specialistische én brede opleidingen; » voorziet in de behoefte van het beroepenveld door voldoende hoogwaardig opgeleide hbo-professionals; » voorziet in de behoefte aan toepassingsgericht onderzoek en advies voor het bedrijfsleven; » voorziet in de behoefte aan praktijkgerichte trainingen en cursussen voor (werkenden in) het bedrijfsleven.

Visie We bouwen door op ons fundament: » We zijn een ondernemende top1 hogeschool in de hele keten van agro, food en groene ruimte, een zelfstandige hogeschool actief verbonden met het bedrijfsleven in haar omgeving.

+ dankzij gemotiveerde teams, ondernemende professionals, met veel eigen ruimte en een sterke eigen verantwoordelijkheid;

» Ons onderwijsconcept gaat over ondernemend leren in een sterke wisselwerking met de beroepspraktijk. Een wisselwerking die we professioneel vormgeven via de activiteiten van HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen: reallife ervaringen voor onze studenten en docenten, maar ook een stevige support voor de beroepspraktijk in innovatie, ontwikkeling en leven lang leren.

+ dankzij integriteit: kwaliteit van het onderwijs en respect voor studenten staan hoog in het vaandel en staan daarmee niet ter discussie;

» Financieel hebben we een gezonde en solide basis: dat geeft ons ruimte om te ondernemen en onze eigen ontwikkeling te initiëren.

» De (organisatie van de) HAS staat stevig:

+ dankzij een platte en fitte organisatie met een sterke cultuur: iedereen is gericht op het realiseren van de doelstelling van de HAS.

1 ‘Top’ betekent een top-3 positie in NSE voor instelling én voor individuele opleidingen (groen) nr. 1 of 2; visitatie op niveau ‘goed’, interne studentenevaluaties op 3,8 of hoger. Die meetlat stuurt ook onze organisatie

We versterken dat profiel komende jaren door in te spelen op ontwikkelingen in onze omgeving:

» Er is een actieve verbinding en interactie in de driehoek onderwijs, kennistransfer en kennisontwikkeling borgt deze positie, álle opleidingen van

de HAS zijn in die driehoek verankerd. » De ontwikkelingen in ons domein vragen om versterking van bepaalde vaardigheden en de houding van studenten. Iedere HAS-student die afstudeert moet zich deze vaardigheden en houding eigen hebben gemaakt. Het gaat: ondernemerschap en ondernemendheid, open minded, internationaal, duurzaam en talentgericht. » We verbinden op cross-overs, verankeren ons regionaal en zorgen voor een internationale ambiance in onze activiteiten.ambiance in onze activiteiten.

Deze versterking van ons profiel heeft gevolgen voor onze medewerkers, studenten, opdrachtgevers en onderwijs: » Voor studenten betekent het, dat we aansluiting zoeken bij hun talenten, ambities en interesses en hen verder stimuleren in hun ondernemendheid: ze nemen zelf verantwoordelijkheid voor hun leerproces. » Voor medewerkers betekent dit: ruimte voor initiatief en creativiteit, professionele verantwoordelijkheid, en respect voor ieders inzichten, kennis en talenten. » We g a a n n a d r u k k e l i j k o p z o e k n a a r vóórlopers in het bedrijfsleven, omdat vernieuwende principes voor productie en m a a t s c h a p p e l i j ke i n p a s s i n g j u i s t d a a r worden ontwikkeld.

» Voor studenten en medewerkers is daarbij een open mind van groot belang: het geeft een breed zicht op ontwikkelingen om ons heen en verhoogt daardoor innovativiteit en creativiteit. Daarnaast betekent een open mind dat we bij al onze activiteiten de ethische discussie opzoeken: wie ben ik en wat vind ik? Wie zijn anderen en wat vinden anderen? Wat zijn (gedeelde) feiten en wat zijn individuele waarden? We gaan de onderlinge discussie daarover aan en ontwikkelen de kwaliteiten om die discussie blijvend te kunnen voeren. » Voor ons onderwijs betekent dit dat álle opleidingen vormgeven aan een basis houding van iedere student: waardengericht, duurzaam, ondernemend, internationaal talentgericht.

» Onze studenten en medewerkers zijn samen met het beroepenveld continue bezig zich te ontwikkelen via een actieve verbinding en interactie in de driehoek tussen onderwijs, kennistransfer en kennisontwikkeling.

Vanuit onze agrarische roots heeft de HAS zich inmiddels ontwikkeld tot een groene hogeschool op het gebied van agro, food en groene ruimte. Een domein van toenemende importantie gegeven de mondiale ontwikkelingen. Nog meer dan nu staat juist ons groene domein de komende decennia voor de opgave om miljarden mensen te voorzien van voldoende,

voedzaam en veilig voedsel en zeker in onze westerse wereld ander voedsel dat sterkere bijdraagt aan de gezondheid van de mensen. Daarnaast ligt er een focus op biobased materialen, energie en een gezonde leefomgeving. En dat is letterlijk een kwestie van levensbelang.

O N Z E A M B I T I E : ST R AT E G I S C H P L A N 2 0 1 3 - 2 0 1 6

13 JA ARBEELD 2013

» De HAS werkt nadrukkelijk vóórop in ontwikkeling in het domein van agro, food en groene ruimte. Studenten, medewerkers, collega-instellingen en de nationale en internationale beroepspraktijk werken op een ondernemende, innovatieve en resultaatgerichte manier samen aan hun ontwikkeling en implementeren daarmee de nieuwste ontwikkelingen in ons domein. De HAS realiseert zo impact op duurzame, economische en sociale ontwikkelingen, de wereldvoedselvoorziening en een gezonde leefomgeving.

JA ARBEELD 2013

Doelstellingen 2013 - 2016

Onze visie leidt tot de volgende vier hoofddoelstellingen, te realiseren in de periode 2013 – 2016. 01. Voorlopers We willen voorop lopen in ontwikkeling zowel in het bestaande voedselproductiesysteem als in de ontwikkeling naar een nieuw systeem. De sterke interactie met de beroepspraktijk ondersteunt die ontwikkeling, maar we willen nadrukkelijk verder gaan dan dat. We zoeken in onze interactie met de beroepspraktijk actief de voorlopers in ons domein op, pakken met hen ontwikkelingen op. Doen dat ook nadrukkelijk gezamenlijk: onze activiteiten op het gebied van kennisontwikkeling geven ons een aantrekkelijke positie daarin en ondersteunen die gezamenlijke ontwikkeling als voorloper. Daarmee bouwen we onze unieke combinatie van onderwijs én kennistransfer uit tot een driehoek: onderwijs, kennistransfer, kennisontwikkeling voor ál onze opleidingen. Interactie tussen onderwijs en beroepspraktijk vanuit een voorlopersperspectief geeft dynamiek en ontwikkelkracht aan ons onderwijs aan jonge studenten en dát deel van het bedrijfsleven dat niet tot de early innovators behoort: we voeden hen met de ontwikkelingen die we samen met voorlopers vormgeven en zorgen zo dat ook zíj van die dynamiek profiteren.

02. Brede bagage HAS-student Om voorop te kunnen lopen in ons domein van agro, food en groene ruimte krijgen studenten, binnen goede vakinhoudelijke opleidingen een breed profiel van houding, gedrag en vaardigheden aangeleerd. In de bagage van álle afgestudeerde HAS’ers zit de eerder al genoemde W DO IT: Waardengericht, Duurzaam, Ondernemend, Internationaal en Talentgericht. HAS’ers hebben zicht op de betekenis van die vijf aspecten voor hun actieve beroepsloopbaan en kunnen ze toepassen in hun dagelijkse werk.

O N Z E A M B I T I E : ST R AT E G I S C H P L A N 2 0 1 3 - 2 0 1 6

15 JA ARBEELD 2013

03. Vraaggestuurde thema-ontwikkeling

04. Omvang van de activiteiten

Agro, food en groene ruimte zijn de domeinen van de HAS. Deze domeinen ontwikkelen zich verder om invulling te geven aan een veranderende economie en maatschappij. De kern van landbouw, voedselverwerking en groene ruimte blijft stevig overeind. Burger, consument, gezondheid en groene non-food komen nadrukkelijker in beeld. Technologische ontwikkelingen die van belang zijn voor de kerndomeinen van de HAS stimuleren ons om daadwerkelijk stappen te kunnen zetten.

HAS Hogeschool groeit om aansluiting te krijgen bij de kwantitatieve behoefte uit de arbeidsmarkt. Groeit door studenten te inspireren te kiezen voor een actieve carrière in de agro, food en groene ruimte. De afgelopen jaren is de groei van de HAS voor een belangrijk deel tot stand gekomen via nieuwe opleidingen, de komende jaren kiezen we nadrukkelijk niet voor focus op nieuwe opleidingen, maar voor het uitbouwen en versterken van bestaande opleidingen.

Opleidingen, kennistransfer en kennisontwikkeling zullen op basis van de vraag vanuit studenten en bedrijven activiteiten ontplooien en een samenhangend portfolio van activiteiten verzorgen. Vanuit het bestaande profiel en portfolio zal de HAS zich ontwikkelen rondom die duidelijke kern van agro, food en groene ruimte. Die ontwikkeling vindt echter wel plaats in een krachtiger context: namelijk een zich vergroenende, verduurzamende en meer en meer internationale economie. Daarmee zitten de activiteiten op het gebied van groen, agro en food nadrukkelijk in het hart van de economie. De activiteiten van de HAS zullen vraaggestuurd verder worden versterkt door de ontwikkeling van de volgende thema’s:

In 2016 resulterend in:

» biobased: productie van ‘hoger-toegevoegde-waardeproducten’ in food en non-food uit agrogrondstoffen én reststroomvalorisatie; » resource efficiency: meer met minder: kringlopen sluiten (circulaire economie), gekoppeld aan belangrijke thema’s als grondstoffen, natuur, energie, water en klimaat; » humane gezondheid en welbevinden vanuit het perspectief van voedsel en gebruik van de (natuurlijke) omgeving; » technologische ontwikkelingen in de agrofoodsector en groene ruimte: consumenttoepassingen, productie- en verwerkingstechnologie, teeltsystemen, precisielandbouw door onder meer de ontwikkelingen op het gebied van hightech, logistiek en ICT, versterking van chemie, (bio)technologie, (toegepaste) biologie voor de ‘harde’ kant van de curricula;

» In het hbo-dagonderwijs studeert 4-6% van de hbo-studenten in onze regio aan de HAS, dit betekent in 2016-2017 een instroom van circa 1.100 studenten: 800-900 in Den Bosch en 200-300 in Venlo. Met die instroom groeit de HAS in de jaren daarna naar een omvang van circa 3.650 studenten (2.850 in Den Bosch, 800 in Venlo). » De activiteiten van HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen bedragen circa 30% van de onderwijsactiviteiten in het hbo-dagonderwijs: 50% daarvan betreft cursussen en trainingen voor het bedrijfsleven, 35% afstudeerprojecten en 15% overige projecten. » 10% van de HAS-begroting wordt besteed aan ontwikkeling, zowel direct in het onderwijs, ‘business development’ binnen de kennistransferactiviteiten en ontwikkelingen in het domein van kennisontwikkeling. » Binnen kennisontwikkeling zijn vijftien lectoraten met kenniskringen actief en participeert de HAS in zes Centres of Expertise. » De HAS opereert als slagvaardig en ondernemend team van circa 450 – 500 collega’s.

» consumentgericht denken en handelen; » maatschappelijke waardering en de regionale inbedding van agro, food en biobased productie.

O N Z E A M B I T I E : ST R AT E G I S C H P L A N 2 0 1 3 - 2 0 1 6

JA ARBEELD 2013

Ontwikkelingen Toelatingsbeleid en toegankelijkheid van de instelling In het toelatingsbeleid worden de landelijke regels gevolgd. In 2013 zijn we in Venlo gestart met twee (bestaande) opleidingen: Bedrijfskunde en agribusiness en Toegepaste Biologie. Hiermee voorzien wij in de wens om het hoger onderwijs toegankelijker te maken voor studenten uit Limburg. Voor een deel hebben we een nieuw doelgroep aangesproken. Deels ontlast het de opleidingen in Den Bosch. HAS Hogeschool gaat ervan uit dat elke student die een passie heeft voor een vakgebied, aan de basiseisen voldoet en hard wil werken, ook toegelaten wordt tot onze opleidingen. De vraag van de arbeidsmarkt om geschikte mensen is nog steeds groter dan het aantal gediplomeerde ingenieurs dat jaarlijks uitstroomt. Er is grote belangstelling voor HASingenieurs, zij doen het goed op de arbeidsmarkt en hebben geen moeite met het vinden van een passende baan. Er is aan de instroom van onze succesvolle opleidingen geen limiet gesteld, maar de studenten moeten zich in principe wel voor een bepaalde datum aanmelden. Zo kan HAS Hogeschool adequaat op de groei reageren en toch de kwaliteit op peil houden. Informatie over de herkomst van nieuwe studenten is te vinden in de bijlagen. Een heel ander aspect van het toelatingsbeleid zijn de voorzieningen die de organisatie biedt om studeren met een handicap mogelijk te maken. HAS Hogeschool voert hierin een actief beleid. Iedereen met een passie en die gemotiveerd is om hard te werken, verdient een maximale kans. In de landelijke monitor van de organisatie â&#x20AC;&#x2DC;Handicap en Studie 2013â&#x20AC;&#x2122; staat HAS Hogeschool op een vijfde plaats. Meer informatie is terug te vinden op onze website: www.hashogeschool.nl/organisatie onder Feiten en cijfers. Wilt u meer weten over de landelijke cijfers van het HBO, kijk dan op www.vereniginghogescholen.nl/hbo-raad/feiten-en-cijfers.

De kwaliteit van de HAS is terug te zien in goede opleidingsplannen, tevreden klanten (studenten, externe contacten en medewerkers), goede externe kwaliteitsbeoordelingen van het onderwijs, een krachtige, stimulerende leeromgeving en de financiën die op orde zijn. We hebben hiervoor de kwaliteits zorg geheel geïntegreerd in het managementbeleid en jaarlijks wordt de kwaliteit op verschillende gebieden gemeten, vanaf 2013 gebundeld in een jaarlijkse management review vanuit de opleidingsdirecteuren. Veel aandacht wordt besteed aan het verkrijgen van feedback vanuit het beroepenveld (diepte-interviews met afgestudeerden en hun leidinggevenden), studenten (via de opleidingscommissie en een jaarlijkse enquête), medewerkers (informatie vanuit functionerings- en beoordelingsgesprekken) en van onze externe opdrachtgevers (via enquêtes). Verbeterpunten worden daar waar mogelijk meegenomen. In 2013 is de accreditatie voor de opleiding Toegepaste Biologie afgerond met een goede beoordeling. In 2014 staat de instellingsaccreditatie op het programma. De voorbereidingen daarvoor zijn eind 2013 gestart. Inmiddels is duidelijk dat de visitatiecommissie een positief oordeel heeft geveld over het kwaliteitssysteem van de HAS. Er wordt gewerkt aan een HAS-breed informatiesysteem, waarin ook een goed documentmanagementsysteem wordt opgenomen. Wilt u de beoordelingen nalezen, kijk dan op de website van de NVAO: www.nvao.nl

Met enige trots mag gezegd worden: HAS Hogeschool doet het goed. In de Nationale Studentenenquête 2013 scoort HAS Hogeschool op veertien van de zeventien onderdelen hoger dan landelijk gemiddelde. De onderdelen waarop we lager scoren dan het landelijk gemiddelde zijn: het studierooster (het tijdig beschikbaar komen van de roosters), studiefaciliteiten (beschikbare werkplekken) en studieomgeving (de sportvoorzieningen op de instellingen). Het laatste onderdeel zal ook in de toekomst niet gerealiseerd worden op de HAS. Alle studenten en scholieren uit Den Bosch kunnen tegen een zeer gereduceerd tarief gebruik maken van sportfaciliteiten in de directe nabijheid van de instelling. De communicatie hierover kan nog beter.

In 2013 hebben we verder gewerkt aan de plannen voor een betere huisvesting: we hebben een dependance ingericht in het gebouw de Hooge Donken en met de koop van zhet Westertoren Innovation Center, eind december 2013, hopen we veel meer ruimte te kunnen realiseren voor onze studenten en medewerkers. Tevens zijn we gestart met het plan ‘Fit for Use: hierin is naast het creëren van extra ruimte ook veel aandacht voor de verbetering van het klimaat in de verschillende onderwijsen werkruimten. De groei van de HAS heeft gezorgd voor een verhoogde werkdruk op het stafbureau Studentzaken/ Roosterzaken: de personele bezetting is daarom onder de loep genomen. Een aanstelling van een tweede roostermaker is op handen. Hierdoor hopen we ook in de toekomst onze studenten en medewerkers tijdig van roosters te kunnen voorzien.

HAS Hogeschool staat met 92,1% op de eerste plaats in de top tien hoger onderwijs-instellingen ten aanzien van internationale studiepuntmobiliteit. Op de tweede plaats staat de Haagse Hotelschool (91,2%).

Meer informatie zie: www.nuffic.nl/bibliotheek/internationalisering-in-beeld-uitgaande-mobiliteit-overzicht-2013.pdf In de ‘Gebruikerstoets studeren met een handicap 2013’ staan we op een vijfde plek (kleine hogescholen) met een score van 6,53. Dit was een steekproef onder 139 studenten (t.o.v. 7,32 in 2012, dit was een steekproef onder 68 studenten). Op de eerste plaats staat TIO Hogeschool (particuliere hotel- en toerismeschool) met een score van 7,48. Het landelijk gemiddelde is 6,18. Meer informatie zie: www.choi.nl/download/gebruikerstoets_hs_2013.pdf

O N Z E A M B I T I E : ST R AT E G I S C H P L A N 2 0 1 3 - 2 0 1 6

JA ARBEELD 2013

Kwaliteitszorg

JA ARBEELD 2013

Praktijkgericht Onderzoek Aansluitend bij de bij de Wet Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek vindt HAS Hogeschool praktijkgerichtonderzoek een primaire taak van het hbo. In 2012 is kennisontwikkeling toegevoegd als primair proces, naast onderwijs en kennistransfer. Praktijkgericht onderzoek is een belangrijk onderdeel van kennisontwikkeling en krijgt onder meer vorm via lectoraten, docentonderzoekers en Centres of Expertise.

Dat vergt van ons dat we professionals opleiden die kennisontwikkeling in alle facetten als vanzelfsprekend in hun ‘bagage’ hebben. Behalve met actuele kennis en inzichten wil HAS Hogeschool studenten en professionals daarom toerusten met een analyserend en onderzoekend vermogen en vaardigheden om kennis toe te passen. Professionals moeten in staat zijn om individueel en in teams nieuwe kennis te identificeren, te ontwikkelen en te benutten. Kennisontwikkeling richt zich daarmee op het permanent leren en ontwikkelen om niet alleen bij te blijven, maar om voorop te kunnen lopen, als persoon, als bedrijf of als land.

gierige, analyserende, onderzoekende, kritische houding van de student3 stimuleren en hem/haar vaardigheden meegeven om te komen tot een goede vraagarticulatie en het maken van een methodisch verantwoorde analyse die leidt tot antwoord op een praktijkvraag of een maatschappelijke vraag2.

» Beroepenveld: met praktijkgericht onderzoek ondersteunen we ons beroepenveld bij ontwikkelingen en innovatie met als doel het vergroten van de innovatiekracht en de economische ontwikkeling van onze sector. We hebben daarbij niet alleen een reactieve taak om vragen die de beroepspraktijk bij ons neerlegt te beantwoorden, we vatten dit ook proactief op door bedrijven te informeren over nieuwe ontwikkelingen.

» Medewerkers en onderwijskwaliteit: het ontwikkelen van nieuwe kennis via praktijkgericht onderzoek in samenwerking met de beroepspraktijk verhoogt de kwaliteit en actualiteit van ons onderwijs en onze dienstverlening aan het bedrijfsleven. Praktijkgericht onderzoek maakt werken bij de HAS aantrekkelijk voor onze medewerkers, het geeft afwisseling in werkzaamheden.

» Profilering: praktijkgericht onderzoek, bijvoorbeeld gefocust rondom een aantal thema’s van lectoraten en/of Centres of Expertise, geeft HAS de mogelijkheid zich steviger als kennisinstelling te ontwikkelen en positioneren, ook internationaal, en partnerschappen aan te gaan met (netwerken van) externe partijen. ‘Doorlopende onderzoeksleerlijnen’ met universiteiten wordt hier als optie genoemd. Begin 2014 wordt onze visie op onderzoek verder uitgewerkt in concrete activiteiten.

Praktijkgericht onderzoek aan de HAS staat ten dienste van ons onderwijs en van ons beroepenveld. Centraal staat wat je nodig hebt om vraagstukken uit de beroepspraktijk op te lossen:

1 WRR rapport ‘Naar een lerende economie’, november 2013 2 In de HBO Monitor 2012 geven HAS studenten aan de inbedding van onderzoek in onderwijs met een 6,7 te waarderen. Daarmee zitten we boven de

landelijke norm van 6,4.

19 JA ARBEELD 2013

In een wereld waarin steeds meer kennis beschikbaar is, innovatie op allerlei manieren tot stand kan komen (van goede R&D tot slimme marketing) en producten en productieprocessen meer permanent worden aangepast, is het vermogen om kennis te absorberen, te ontwikkelen en beschikbaar te maken, van groot belang1. Kennis veroudert snel en het internationaliseert in hoog tempo. Wij geloven dat het succes van de bedrijven en organisaties in onze sector mede afhangt van hun adaptieve vermogen: de snelheid en mate waarin ze zich kunnen aanpassen aan de markt en aan veranderingen in de omgeving.

» Onderwijs: met praktijkgericht onderzoek willen we de nieuws-

JA ARBEELD 2013

Centres of Expertise

In 2013 is een flinke slag gemaakt met de ontwikkeling van de zes Centres of Expertise. In de Centres of Expertise (CoE’s) werken we met de voorlopers uit het bedrijfsleven aan innovatie en ontwikkeling. Alle CoE’s zijn opgezet als netwerkorganisatie samen met de drie andere groene hogescholen (Hogeschool Inholland, Hogeschool Van Hall Larenstein, Vilentum Hogeschool (CAH en Stoas) en het bedrijfsleven.

» Centre for Biobased Expertise (vanaf 2011, penvoerder Wageningen University) » Centre of Expertise Greenport (penvoerder HAS Hogeschool) » Centre of Expertise Food (penvoerder HAS Hogeschool) » Centre of Expertise Agrodier (penvoerder Hogeschool Van Hall Larenstein) » Centre of Expertise Open Teelten (per 1 januari 2014, penvoerder CAH Vilentum) » Centre of Expertise Leefomgeving en Natuur (planvorming: start zomer 2014)

Elk CoE heeft samen met het bedrijfsleven gerelateerd aan het domein van het CoE een aantal inhoudelijke thema’s gedefinieerd. Op die thema’s worden projecten uitgevoerd, vaak via praktijkgericht onderzoek, met studenten, medewerkers en het bedrijfsleven. Via de CoE’s werken we aan ‘zwaartepuntvorming’ op een aantal inhoudelijke thema’s én we ontwikkelen daarbij een programmatische aanpak. LECTORATEN

Begin 21e eeuw deden lectoraten hun intrede in het hoger beroepsonderwijs. Een ontwikkeling die HAS Hogeschool met beide handen heeft aangegrepen. Lectoraten zijn kennisgroepen die op relevante domeinen de verbinding leggen tussen het onderwijs, de beroepspraktijk en praktijkgericht onderzoek. Een lectoraat wordt gevormd door een groep docenten en docentonderzoekers (de kenniskring) onder leiding van een lector.

O N Z E A M B I T I E : ST R AT E G I S C H P L A N 2 0 1 3 - 2 0 1 6

Lectoraten brengen inspiratie, expertise en nieuwe samenwerkingen: ze voeden en verbinden:

» Ze voeden door op hun specifieke domein diepgang te brengen in de kennis door uitkomsten van (wetenschappelijk) onderzoek te ontsluiten voor, maar vooral in samenwerking met, docenten en studenten van de HAS en de beroepspraktijk.

» Ze verbinden door met docenten en studenten via praktijk-

Alle lectoraten op de HAS hebben daarmee vier algemene doelstellingen: 01. versterking van kennisontwikkeling en kenniscirculatie 02. onderwijsvernieuwing 03. professionalisering van medewerkers 04. versterking van de externe oriëntatie en profilering Elk lectoraat werkt aan alle vier de doelstellingen hoewel het accent per lectoraat kan verschillen.

Aan HAS Hogeschool zijn veertien lectoren verbonden binnen dertien lectoraten. Hieronder een overzicht van de lectoraten:

» AgroFood Marketing (Harry van Delft) » Biobased Productontwikkeling (Gert-Jan van Delft) » Coöperatie en Co-creatie (Roger Engelberts en Pierre van Hedel)

» Diergezondheid en dierenwelzijn (Paul Overgaauw) » Duurzame Veehouderijketens (Han Swinkels) » Duurzame Wereldvoedselvoorziening (Frederike Praasterink) » Groene Gezondheid (Herman Peppelenbos) » Netwerk- en ketenkunde (Nic Douben) » Nieuwe Teeltsystemen (Jasper den Besten) » Innovatie & Ontwikkeling (Evert-Jan Ulrich) » Innovatief ondernemen in de Paardenhouderij (Joep Bartels) » Technologie en ingrediënten (Albert Zwijgers) » Voeding en gezondheid (Annet Roodenburg) Meer informatie over onze lectoraten is te vinden op: www.hashogeschool.nl/nl/lectoraten

O N Z E A M B I T I E : ST R AT E G I S C H P L A N 2 0 1 3 - 2 0 1 6

21 JA ARBEELD 2013

gericht onderzoek oplossingen te realiseren voor innovatie en ontwikkelvraagstukken van het bedrijfsleven en aan daarmee te werken aan curriculumvernieuwing van het onderwijs. Via ‘kenniscirculatie’ dragen lectoraten bij aan versterking van Kennistransfer en bedrijfsopleidingen. Lectoraten verbinden ook door hun netwerk te koppelen aan de HAS, en de HAS steviger extern te profileren als onderwijsen kennisinstelling. En dat gaat ook verder als het lectoraat is afgelopen, in feite werkt de lector eraan zichzelf op termijn weer overbodig te maken.

JA ARBEELD 2013

22 Ontwikkelingen in samenwerkingsverbanden HAS Hogeschool heeft met allerlei bedrijven intensieve contacten, zowel via HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen als via medewerkers van de verschillende opleidingen. Via HAS Facilities lopen ook veel contacten met bedrijven. Deze bedrijven maken voor eigen onderzoek gebruik van de technologische, hoogwaardige voorzieningen van HAS Hogeschool. Enkele van die bedrijven zijn gehuisvest in het naast HAS Hogeschool gelegen WesterToren Innovation Centre. Deze medegebruikers zijn bedrijven waarmee HAS Hogeschool een klik heeft en waar onze studenten welkom zijn om te leren van de activiteiten die zij daar ontplooien. De laatste jaren profileert HAS Hogeschool zich sterk in twee regio’s: Limburg en Noordoost-Brabant. In het samenwerkingsverband GreenBrains werken we samen met Wageningen UR, Fontys Hogescholen Venlo en het Citaverde College aan de vragen die in de markt spelen. Deze samenwerking is vooral gericht op kennistransfer. In Noordoost-Brabant is gewerkt aan een regionale economische agenda. De HAS participeerde in het triple-helix Strategisch Beraad dat de grondslag heeft gelegd voor die agenda en inmiddels zijn beslag krijgt in AgriFood Capital.

Uit de samenwerking in NoordoostBrabant is per 1 april 2013 Ondernemerslift+ voortgekomen.

Met Ondernemerslift+ (voorheen Valorisatieplan 5-sterren Noordoost-Brabant) committeren initiatiefnemers HAS Hogeschool, ZLTO, acht lokale Rabobanken, Stichting Ondernemerslift, Starters Succes Oss, Startersmarktplaats Veghel-UdenSchijndel, ROC De Leijgraaf, ROC Koning Willem I College en de twintig regiogemeenten in Noordoost-Brabant zich voor de komende zes jaar aan een grootschalig actieplan dat moet leiden tot honderd nieuwe innovatieve starters in de regio. Hiermee willen de partners de regionale economische slagkracht stimuleren. De focus ligt op het screenen van kansrijke initiatieven binnen de aangesloten onderwijsen kennisinstellingen en het MKB in de regio en de ondersteuning van die kansrijke initiatieven met kennis, begeleiding en financiering. Binnen HAS Hogeschool studeren verder jaarlijks 45 studentenaf in binnen het afstudeertraject Topklas Ondernemen. Van kennis naar kunde naar kassa, is het streven. Juist de combinatie hbo en mbo maakt verwaarding van kennis realiseerbaar en maakbaar. Directeur van Ondernemerslift+ is Huub Dormans. Meer informatie is te vinden op: www.ondernemerslift.nl Steeds vaker participeert HAS ook in consortia van bedrijven en instellingen die een innovatiecentrum opzetten. Zo is HAS één van de founding fathers van het Feed Design Lab (FDL) in Wanssum, Limburg. Het FDL is een onderzoeks- en educatiecentrum voor innovatie en verduurzaming van de diervoederindustrie, waarin feed en technologiebedrijven uit Nederland, België en Duitsland samenwerken. Het FDL bestaat uit een proeffabriek (opening in april 2014), een community/

netwerk van feed- en feedtechnologie-professionals, een education centre en een praktijkonderzoek- en projectenfaciliteit. Inmiddels doen studenten van de HAS diverse projecten voor het FDL, bijvoorbeeld op het gebied van nieuwe grondstoffen voor de diervoederindustrie.

HAS participeert ook in het International Insect Centre, een netwerkorganisatie van producenten en verwerkers van eetbare insecten.

Met een consortium van bedrijven uit de dierlijke sectoren wordt samengewerkt in Byblos, een hoogwaardig internationaal kennis-, onderzoeks- en innovatiecentrum rond het thema By-products Business Lab & Open-innovation Site (BYBLOS). Het streven is om gezamenlijk een internationaal georiënteerde bedrijfslocatie te ontwikkelen voor de verwerking en ontwikkeling van nieuwe en innovatieve producten gebaseerd op dierlijke reststromen voor onder andere de levensmiddelen-, de farmaceutische, de diervoedings- en de mineralenindustrie. In 2014 starten de eerste projecten voor Byblos met studenten Voedingsmiddelentechnologie. Verder is HAS Hogeschool (o.a. via één van onze lectoraten) actief betrokken bij Varkens Innovatie Centrum Sterksel (VIC Sterksel), waar onze studenten jaarlijks de rol van kennismaker vervullen. Diverse gesprekken lopen tussen de HAS en verschillende innovatie-initiatieven als EetNL in Den Bosch en de plannen van Marel voor een innovatiecentrum foodtechnology in Boxmeer. Op allerlei gebieden werkt HAS Hogeschool samen met (agrarische) onderwijsinstellingen. In 2013 hebben de groene

Mede via onze lectoraten worden de banden verstevigd met verschillende bedrijven en universiteiten. De lokale Rabobanken in Brabant maken een coöperatief lectoraat aan de HAS mogelijk (lectoraat Coöperatie en Co-creatie, gestart in 2013) en eind 2013 versterkten we de band met Wageningen University het via lectoraat Groene Gezondheid. Met verschillende andere universiteiten wordt via projecten samengewerkt, bijvoorbeeld met Radboud Universiteit Nijmegen op het gebied van nieuwe businessmodellen. Via het programma Erasmus+ worden de partnerschappen tussen buitenlandse universiteiten en de HAS verder vormgegeven. Ook met het verder ontwikkelen van onze vijf Centres of Expertise op het gebied van Biobased Economy, Food, Greenport (tuinbouw), Agrodier en Open Teelten wordt via een aantal inhoudelijke programmalijnen intensief samengewerkt met voorlopers uit het (regionale) bedrijfsleven. Met de start van onze vestiging in Venlo zijn de contacten in Limburg verder uitgebreid. De HAS vestiging in Venlo werkt in 2014 inmiddels met circa vijftig partnerbedrijven in de regio samen aan het praktijkonderwijs voor studenten. De intensieve banden met de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) zijn verder aangehaald, vooral de medewerkers onderlingleggen steeds makkelijker contact met elkaar. In de laatste week van december hebben we samen met ZLTO een Kerstmarkt gehouden voor alle medewerkers van ZLTO en HAS Hogeschool. Op die markt werden door leden van de ZLTO en afgestudeerden van HAS Hogeschool producten aangeboden. De Voedselbank ’s-Hertogenbosch werd een warm hart toegedragen: zij mochten vele artikelen ontvangen van de aanwezigen. Al zijn ze niet onze directe buren, we voelen ons ook sterk verbonden met de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB). Er lopen allerlei verbindingen tussen bestuur, medewerkers en studenten. Als instelling zijn we bestuurlijk actief in de Innovatieagenda duurzame veehouderij.

O N Z E A M B I T I E : ST R AT E G I S C H P L A N 2 0 1 3 - 2 0 1 6

23 JA ARBEELD 2013

Deze insecten groeien onder meer op afvalstromen als GFT en reststromen uit de foodsector en zijn daarmee een interessante nieuwe schakel in de circulaire economie. De eiwitten en vetten uit insecten kunnen worden verwerkt in diervoeders en/ of voedingsmiddelen. Met onze partners uit Brabant en enkele leden van het International Insect Centre wordt een plan uitgewerkt om een praktijkfaciliteit voor onderzoek en onderwijs op het gebied van insectenteelt en -verwerking te ontwikkelen op de HAS.

kennisinstellingen verder vorm gegevens aan een ontwikkelproces gericht op een directere en meer strategische vorm van samenwerking tussen de groene kennisinstellingen, het bedrijfsleven en het ministerie van EZ. Hierop is de structuur van de groene kenniskolom aangepast. Gezamenlijk is gewerkt aan het Groen Pact: naar verwachting zal een en ander in 2014 worden doorgevoerd.

HAS Hogeschool

Opleidingen

en haar

JA ARBEELD 2013

HAS HOGESCHOOL BIEDT TIEN REGULIERE HBO-OPLEIDINGEN AAN:

34866 **

DV FD

34869

MK TB PV

34335

TA VM IFA

34868

Bachelor Bedrijfskunde en agribusiness

Bachelor Dier- en veehouderij

34122

Bachelor Food Design & Innovation

Bachelor Milieukunde

30009

Bachelor Toegepaste Biologie

34859

Bachelor Plattelandsvernieuwing

Bachelor Tuinbouw en akkerbouw

34856

Bachelor Voedingsmiddelentechnologie

39281

Bachelor International Food & Agribusiness3

GMD 30033

Bachelor Geo Media & Design4

* Afkorting ** Crohonummer 3 Begin 2013 positief gevisiteerd. 4 Begin 2013 positief gevisiteerd.

25 JA ARBEELD 2013

De opleidingen De tien bachelors en studies en zijn intern onderverdeeld in zes sectoren:

» de sector Bedrijfskunde en agribusiness en Dier- en veehouderij met mr. Joris Fiers als directeur;

» de sector Milieu en Toegepaste Biologie met dr. Patricia de Cocq als directeur;

» de sector International Food & Agribusiness en Tuinbouw en akkerbouw met ir. Toine Hattink als directeur;

» de sector Geo Media & Design en Plattelandsvernieuwing met ing. Irma van den Tillaart als directeur;

» de sector Voedingsmiddelentechnologie en Food Design & Innovation: per 15 april 2013 is ir. Hans Hilbrands benoemd tot directeur;

» de sector Venlo: vanuit de nieuwe vestiging Venlo worden de volgende twee opleidingen aangeboden: Bedrijfskunde en agribusiness en Toegepaste Biologie. Ing. Frans van Leijden is directeur.

HAS HOGESCHOOL EN HAAR OPLEIDINGEN

Bedrijfskunde en agribusiness

JA ARBEELD 2013

Het gaat goed bij de opleiding Bedrijfskunde en agribusiness. Na een turbulent 2012, met een nieuw managementteam, veel nieuwe studenten en een stuk of drie nieuwe medewerkers, is 2013 een jaar geweest van stappen zetten. Het bruisende en de positieve energie gebruiken om verder te komen. De vraag ‘waar willen we met zijn allen naar toe?’, stond nadrukkelijk op de agenda. Want ondanks het feit dat studenten ook in 2013 weer zeer te spreken waren over het onderwijs en de docenten, én dat de medewerkers dagelijks bevlogen en betrokken met die studenten aan de slag zijn gegaan, zijn we het er met zijn allen over eens dat er nog meer uit te halen is: van goed naar heel goed. In 2013 zijn we daar concreet mee aan de slag gegaan. Zo zijn we het leerplan opnieuw aan het ontwikkelen.

Uiteraard krijgt W DO IT daarin een prominente plek, maar ook de bedrijfskundige en sectorale leerlijnen krijgen een nieuw gezicht. Het raamwerk staat inmiddels, de invulling en ontwikkeling volgt in 2014. Verder was 2013 ook het jaar van de start van de opleiding in Venlo. Uiteraard hebben de collega’s in Den Bosch daar een bijdrage aan geleverd en als je ziet wat daar is ontstaan, mogen we trots zijn. De start in Venlo verklaart ook voor een deel waarom we in 2013 iets minder studenten in Den Bosch mochten begroeten dan in 2012. In totaal over twee vestigingen was er overigens wel een duidelijke stijging te zien bij de inschrijvingen voor Bedrijfskunde en agribusiness. Dat heeft er in 2013 weer toe geleid dat er vier nieuwe medewerkers zijn begonnen bij de opleiding in Den Bosch.

International Food & Agribusiness De opleiding International Food & Agribusiness startte dit jaar wederom met een kleine dertig studenten. Een fijne groep, met een goede verdeling tussen Nederlandse en internationale studenten. Maar het hadden er ook in totaal veertig mogen zijn. Halverwege 2013 werd het allereerste leerjaar van deze opleiding met de enthousiaste groep eerstejaarsfeestelijk afgesloten en een ongekend hoog deel van hen mocht in oktober het propedeusediploma in ontvangst nemen. Er vond ook een definitieve accreditatie plaats van de opleiding, zodat alle eerstejaars studenten ook administratief

overgeschreven konden worden naar International Food & Agribusiness. 2013 was een jaar van hard werken voor het team, om alle onderwijselementenop tijd in gereedheid te brengen. Een groep tweedejaars participeerde met een duurzaam voedselproductieconcept in de Thought for Food Challenge en veroverde de tweede plaats. En op de valreep, in december 2013, zijn drie nieuwe collega’s aangenomen, waarmee nu ook binnen het team zelf drie van de vier domeinspecialismes (Food & Health, Crop Production, Animal Production en Biobased Economy) zijn vertegenwoordigd.

Dier- en veehouderij overtuiging te kunnen zetten. Dat gaan we onder andere doen in de vorm van leerplanontwikkeling. Er wordt hard gewerkt aan het raamwerk, W DO IT krijgt uiteraard een belangrijke plek, maar ook de afstudeerfase krijgt een ander jasje. Het mooie is dat iedereen in het team daarover meedenkt en dat we er ook studenten bij betrekken. Co-creatie en coöperatie dus. En dat is een mooi bruggetje naar het nieuwe lectoraat dat in 2013 is gestart. Of eigenlijk mogen we dat van de twee nieuwe lectoren Roger Engelberts en Pierre van Hedel niet zo zeggen, want het gaat om een Lectorraad. De lectorraad heeft als thema co-creatie en coöperatie, gevoed door en uitgevoerd met studenten. Een erg mooi initiatief,waar we erg veel van verwachten.

Food Design & Innovation De opleiding Food Design & Innovation is in bijna tien jaar tijd uitgegroeid tot één van de grootste en meest bekende HAS-opleidingen. Het aantal nieuwe studenten in het schooljaar 2013-2014 bedroeg 132, ten opzichte van 112 in het voorgaande jaar. Gaandeweg hebben de drie afstudeerrichtingen Food Design, Food Packaging en Food Marketing een duidelijker profiel gekregen, waarmee de opleidingeen scherpere profilering heeft. De kwaliteit van de opleiding is in beeld gebracht met een score van 3,7 in de Nationale Studentenenquête (NSE). Studenten blijken vooraf niet altijd een goed beeld te hebben van de opleiding. De gemiddelde

interne score over het curriculum is 6,8. Het huidige systeem van evalueren van modules wordt momenteel systematischer beoordeeld. Het aantal externe bedrijfsopdrachten is sterk toegenomen en leverde achttien mooie projecten op en veel tevreden opdrachtgevers. Samen met een opnieuw succesvolle Food Design Experience (500 bezoekers) heeft dit een prima impuls gegeven aan de toenemende bekendheid van de opleiding voor het werkveld. Vooralsnog blijft het een uitdaging om het aantal studenten goed te matchen met de behoefte vanuit het werkveld en deels ook nieuwe, innovatieve banen te creëren buiten de klassieke foodindustrie.

HAS HOGESCHOOL EN HAAR OPLEIDINGEN

27 JA ARBEELD 2013

Voor de opleiding Dier- en veehouderij geldt in grote mate hetzelfde als voor de opleiding Bedrijfskunde en agribusiness. Na een bewogen 2012, met twee sterfgevallen in het team, werd 2013 in ieder geval een jaar waarin het team centraal stond. Dat kon ook niet anders met het verlies van twee collega’s aan de ene kant en drie nieuwe collega’s in 2012 en nog eens drie in 2013 aan de andere kant. Hoogtepunt was dan misschien ook wel het tweedaagse uitstapje in de herfst van dit jaar, waarbij we met zijn allen even tijd hadden om elkaar op een andere manier te leren kennen. En ook bij Dier- en veehouderij is het heel duidelijk: veel positiviteit en veerkracht waardoor er een sterke basis ligt om de stap van goed naar heel goed met

JA ARBEELD 2013

Geo Media & Design In 2013 was de opleiding Geo Media & Design volop in ontwikkeling. De tien tot vijftien betrokken collega’s hebben een flink aantal modulen ontwikkeld en uitgevoerd, naar tevredenheid van het team en de studenten. Naast moduleontwikkeling is het toekomstgericht (door)ontwikkelen van onze netwerken (nationaal en internationaal), het GeoLab en het team aan de orde van de dag. Ook richten we ons op het inbedden van de opleiding in HAS-brede context, in kennistransferactiviteiten en in kennisontwikkeling. Door het benoemen van de ambitie om hét kenniscentrum voor innovatieve Geo-ICT te worden, werd er een duidelijke stip op de horizon geplaatst om met elkaar naar toe te werken. De instroom van de opleiding verdubbelde – zoals gehoopt – ten opzichte van het eerste jaar, begin schooljaar 2013-2014 begonnen 43 studenten aan de opleiding. De 17 tweedejaars gingen op dat moment voor het eerst op oriëntatiestage. Tijdens de eindpresentaties op de HAS, waarbij de studenten, het team, een externe adviescommissie én de stagebieders aanwezig waren, bleek het werkveld positief verrast te zijn door de kennis en kunde van onze studenten. Tot slot bereikte Geo Media & Design in 2013 een mooie mijlpaal: in juni kreeg Geo Media & Design een positief oordeel van de NVAO voor de Toets Nieuwe Opleidingen, waarmee de zelfstandigheid van de opleiding een feit was.

Milieukunde In 2013 zijn we van start gegaan met het geheel vernieuwde opleidingsprogramma van de opleiding Milieukunde. In het eerste jaar van de opleiding staan het verduurzamen van bedrijfsprocessen centraal. Hierbij is zowel inzicht in milieutechnologie en milieumanagement en -beleid nodig. Door de thematische opbouw - de wereld van milieukunde, water, (bio)energie en ondergrond en omgeving - komt iedere keer de volledige breedte van de opleiding aan bod. Hierdoor kunnen de studenten steeds bezig zijn met hun eigen passie. Daarnaast zorgt de nieuwe onderwijskundige aanpak via probleemgestuurd onderwijs (PGO) voor een actief leerproces bij de studenten. De eerstejaars studenten waren erg enthousiast over deze nieuwe aanpak en gaven aan dat ze na tien weken een zeer goed beeld hadden van het milieukundewerkveld. Ook het vernieuwde tweede jaar is volop in ontwikkeling. In het tweede jaar staat de gehele productieketen van agro en food centraal. Het programma heeft een duidelijke internationale context. Projecten van twintig weken vormen de kern van het nieuwe tweedejaarsprogramma. Hierin worden uitdagingen op het gebied van energie, lucht, bodem en water opgepakt. Studenten krijgen binnen de projecten ruimte om met hun eigen talenten aan de slag te gaan. Natuurlijk worden de projecten ondersteund door een stevig vakinhoudelijk programma. HAS HOGESCHOOL EN HAAR OPLEIDINGEN

29 JA ARBEELD 2013

Plattelandsvernieuwing De opleiding Plattelandsvernieuwing werkte in 2013 aan de doorontwikkeling van het leerplan, met als doel om zowel de gemeenschappelijke basis van de opleiding als de inhoudelijke profilering van de afzonderlijke studies Stad en streekontwikkeling, Tuin- en landschapsmanagement en Landscape Design te versterken. Het team toonde haar betrokkenheid bij deze ontwikkeling door tijdens een aantal denktanksessies in te gaan op de ontwikkelingen in het werkveld waar de drie studies gezamenlijk een bijdrage aan kunnen leveren. De ambitie om ons te ontwikkelen tot kenniscentrum voor de groene leefomgeving werd hiermee concreter

gemaakt en verdeeld over diverse projecten opgepakt door het gehele team. Naast deze inhoudelijke ontwikkeling is er aandacht voor de instroom, die begin van studiejaar 2013-2014 iets terugliep en het uitvalspercentage in het eerste studiejaar. Vanuit het werkveld is en blijft er veel belangstelling om samen te werken met de opleidingen in het groene domein, wat zich uit in diverse intentieverklaringen om deze samenwerking vorm te geven. ‘Voorop in ontwikkeling’ wordt hiermee realiteit: studenten en teamleden werken aan uitdagende, innovatieve projecten met interessante partners.

Toegepaste Biologie In 2013 heeft de visitatie van de opleiding Toegepaste Biologie plaatsgevonden. De visitatiecommissie was zeer onder de indruk van de opleiding. Een quote uit het visitatierapport is: “De opleiding realiseert een inspirerende en indrukwekkende voedingsbodem voor praktijkgericht onderzoek voor studenten en docenten.” Daarmee kwamen ze tot het oordeel dat de onderwijsleeromgeving excellent is en de beoogde eindkwalificaties en toetsing hiervan beide goed. De manier waarop de opleiding toegepast praktijkonderzoek vormgeeft, vonden ze dusdanig bijzonder en goed ingebed dat ze daarmee het bijzonder kenmerk Toegepast Praktijkonderzoek aan de

opleiding toekennen. Momenteel zijn we nog in afwachting of de NVAO het oordeel van de visitatiecommissie zal overnemen. In 2013 maakte de opleiding opnieuw een groei door in studentaantallen. Op de eerste collegedag mocht de opleiding ruim 150 nieuwe studenten verwelkomen. Ook voor deze groeiende groep lukt het om steeds voldoende animo te hebben vanuit het werkveld om samen te werken in real-life projecten. Ondertussen zijn er diverse langlopende samenwerkingsverbanden ontstaan, die het mogelijk maken om de studenten met steeds nieuwe, uitdagende vraagstukken aan de slag te laten gaan.

HAS HOGESCHOOL EN HAAR OPLEIDINGEN

JA ARBEELD 2013

Tuinbouw en akkerbouw De opleiding Tuinbouw en akkerbouw startte in het nieuwe studiejaar met haar nieuwe leerplan. De resultaten zijn tot nu toe zeer bemoedigend. Studenten en team zijn enthousiast en de uitval tot op dit moment nagenoeg nihil. De nieuwe lichting studenten was in 2013 evenals het jaar ervoor 65, hetgeen wederom veel meer is dan de 40-45 studenten de jaren ervoor. Ook de instroom in het Engelstalige Horticulture & Business Management is met twaalf nieuwe studenten weer teruggeveerd uit het dieptepunt van drie in 2012. Er is een definitieve goedkeuring voor de bouw van een nieuwe kas, te starten juni 2014. Daarnaast wordt het lectoraat Nieuwe Teeltsystemen van Jasper den Besten doorgezet en een nieuw lectoraat, Groene Gezondheid, wordt gekoppeld aan de opleiding. Het Centre of Expertise Greenport heeft in 2013 aansluiting gevonden bij vier opleidings-speerpunten: telen zonder daglicht, fresh marketing, geo-ICT en bodemgezondheid. Tot slot zijn er vier nieuwe docenten begonnen, die uitstekend hun draai lijken te vinden.

Voedingsmiddelentechnologie De opleiding Voedingsmiddelentechnologie bestaat intussen 65 jaar en dit is gevierd met een seminar waarbij externe gasten en oud-medewerkers aanwezig waren. Het aantal nieuwe studenten in het schooljaar 2013-2014 bedroeg 105 en groeide daarmee ten opzichte van de tachtig in het jaar ervoor. De opleiding zit hiermee weer duidelijk in de lift. Het huidige programma is zeven jaar geleden aangepast, waarbij toen de afstudeerspecialisatie Food & Health is opgenomen. Intussen is geconcludeerd dat deze specialisatie onvoldoende aansluit bij het werkveld. In het nieuwe curriculum komen de volgende drie afstudeerrichtingen aan bod: Food Technology & Product, Food Technology & Production en Food Technology & Business. De aansluiting naar het werkveld lijkt hiermee beter. De kwaliteit van de opleiding is in beeld gebracht met een mooie score van 4,2 in de Nationale Studentenenquête (NSE) en een gemiddelde interne score van 6,9 over het curriculum. De beroepsperspectieven voor de studenten blijven zeer gunstig gelet op de sterke vraag vanuit het werkveld en het feit dat alle afgestudeerde studenten snel een baan vinden.

Venlo In 2013 werd onze nieuwe vestiging in Venlo officieel geopend. Op 2 september liepen 67 studenten het pand in Venlo binnen. Met de opleidingen Bedrijfskunde en agribusiness en Toegepaste Biologie is HAS Hogeschool nu, na enige jaren van voorbereiding, prominent vertegenwoordigd in een regio waar de agrofoodsector floreert. Veertien medewerkers werken aan een verdere uitbouw van de activiteiten. Met veertig bedrijven in de omgeving van Venlo zijn we sinds de start een partnerovereenkomst aangegaan. Het concept van ‘onderwijs in de praktijk’ wordt in samenwerking met deze bedrijven vormgegeven. Ook hebben we de samenwerking met collega-kennisinstellingen en regionale overheden gecontinueerd. HAS HOGESCHOOL EN HAAR OPLEIDINGEN

Topklas Ondernemen

Innovatieklas In 2013 hebben we vanuit één van onze lectoraten de eerste Innovatieklas als pilot georganiseerd. De innovatieklas is een nieuw concept van afstuderen aan de HAS waarbij de nadruk ligt op zelfkennis, persoonlijke ontwikkeling en werken aan innovatieve projecten met een economische en een maatschappelijke waarde. Studenten in de Innovatieklas werken alleen of in tweetallen aan hun persoonlijke project maar doen dat vanuit een team van andere studenten, docenten, externe experts en ondernemers. De eerste innovatieklas, met twaalf studenten, leverde veel enthousiasme op bij zowel studenten, begeleidende docenten als externen. Mooie innovatieve producten, diensten en concepten werden ontwikkeld. In studiejaar 2013-2014 wordt de innovatieklas opnieuw georganiseerd.

HAS HOGESCHOOL EN HAAR OPLEIDINGEN

31 JA ARBEELD 2013

HAS Hogeschool biedt tien bachelor studies aan. Binnen die opleidingen kunnen studenten kiezen voor verschillende afstudeerrichtingen. Vanuit iedere bacheloropleiding kunnen studenten kiezen voor het bijzondere afstudeerjaar Topklas Ondernemen. Dit geeft studenten de kans om tijdens hun laatste jaar een eigen onderneming op te zetten. Zij worden daarbij begeleid door docenten, lectoren en ondernemers uit de praktijk. Als ondernemer in wording leren de studenten hoe je een win-winsituatie creëert en ze onderzoeken hoe levensvatbaar hun idee is. Daarnaast ontwikkelen ze een visie en werken ze planmatig hun strategie uit. Ze staan er niet alleen voor, samen met medestudenten zetten ze hun eerste stappen in het ondernemerschap. Het doel? Hun eigen zakelijke passie volgen, inclusief hbodiploma en een eigen bedrijf.

W DO IT

JA ARBEELD 2013

n het strategisch plan 2013-2016 van HAS Hogeschool staat dat we studenten binnen goede vakinhoudelijke opleidingen een breed profiel van houding, gedrag en vaardigheden willen aanleren met als doel om voorop te kunnen lopen in ons domein van agro, food en groene ruimte. Alle afgestudeerde HAS’ers zijn waardengericht, duurzaam, ondernemend, internationaal en ze kennen hun eigen talenten: W DO IT. Ze hebben zicht op de betekenis van die vijf aspecten voor hun actieve beroepsloopbaan en kunnen ze toepassen in hun dagelijks werk. Maar wat betekenen de letters W DO IT eigenlijk echt? Hoe zie je ze terug in de onderwijsprogramma’s? In dit intermezzo zoomen we kort in op de verschillende thema’s met concrete voorbeelden.

Studenten Dier- en veehouderij in discussie met docenten Carel van Acht en Carla Schonenberg.

W DO IT Waardengericht

De methode Royakkers

Carla: “In onze sector bestaan veel morele dilemma’s, bijvoorbeeld dierenwelzijn, uitstoot van methaan of het gesleep met mineralen. De gesprekken die we voorheen daarover met studenten voerden, bleven wat op borrelpraatniveau hangen. We hadden niet het gevoel dat we écht verder kwamen. Zo’n vier jaar geleden hebben we daarom een leerlijn waardengerichtheid (in onze volksmond ethiek) ontwikkeld. Daarin proberen we de discussie naar een moreel hoger beslissingsniveau te krijgen. We gebruiken een methode bedacht door Lambèr Royakkers, filosoof en deskundige op het gebied van verantwoord ondernemen. Volgens deze methode krijgen de studenten via een pgo-taak een moreel dilemma aangereikt dat zij vervolgens benaderen het stappenplan van Royakkers toe te passen.”

CASE

Moral problem statement

Problem analysis

Options for actions

Ethical evaluation

Reflection

ACCEPTABLE ACTION

MORAL

SENSIBILITY

ANALYSIS

CREATIVITY

JUDGMENT

DECISIONMAKING

SKILLS

MORAL

MORAL ARGUMENTATION SKILLS

L. Royakkers, The ethical cycle

Gehele waardenprofiel

Jos: “Elk mens heeft eigen waarden en als je hierover in gesprek gaat met anderen, doet dat iets met je. Het kan confronterend zijn. Toen Robert Long als voorzitter van Varkens in nood bij een boerengezin aanschoof aan de keukentafel, werd het voor hem ineens veel lastiger om zijn rol nog met verve te vervullen. Hij ontdekte wat de motivatie van het gezin was om een bepaalde keuze te maken en kon daar niet ongevoelig voor blijven.” Naast het stappenplan werken de studenten ook een persoonlijke reflectie uit. “Het plan om HAS-brede verbindingsmodulen in het derde studiejaar te ontwikkelen, lijkt mooie kansen te bieden om iets te doen met waardengerichtheid, waarbij uiteraard het gehele waardenprofiel aan de orde komt. Daar waar medewerkers en studenten met totaal verschillende achtergronden en belangen elkaar ontmoeten, wordt waardenoriëntatie werkelijk belangrijk en interessant.”

“Ze leren elkaar begrijpen en waarom iemand een bepaalde keuze maakt”

HAS HOGESCHOOL W DO IT

33 JA ARBEELD 2013

Jos Wesselink en Carla Schonenberg volgen binnen de opleiding Dier- en veehouderij een leerlijn waardengerichtheid en leren studenten een waardengerichte houding aan. “We leren studenten niet anderen van hun gelijk te overtuigen”, legt Jos uit. “Het gaat erom dat ze helder voor zich hebben waar ze voor staan en daar ook de juiste argumenten voor hebben. Ook leren ze zich verplaatsen in een ander en wat zíjn mening en argumenten zijn. Ze leren elkaar begrijpen en waarom iemand een bepaalde keuze maakt. Bijvoorbeeld: hoe rechtvaardig ik mijn ‘vleesconsumptiegedrag’?”

W DO IT Duurzaam

JA ARBEELD 2013

Geert-Jan van Schijndel is duurzaamheidscoördinator bij HAS Hogeschool. Hij werkt aan het verduurzamen van de bedrijfsvoering op het gebied van onder meer milieu (energie en afval), bedrijfsvoering (inkoop, renovatie en weten regelgeving) en bewustwording (communicatie en transparantie). Geert-Jan werkt regelmatig met studenten. “Studenten hebben een frisse blik en worden niet geremd door kennis en vooroordelen. Studenten kijken naar wat wél kan in plaats van naar wat niet kan. En ze vinden het leuk om een bijdrage te leveren aan het verduurzamen van het gebouw waar ze vier jaar studeren.” Manifest van Morgen

Dat duurzaamheid bij onze studenten op het netvlies staat, zie je volgens Geert-Jan ook aan bijvoorbeeld aan het Manifest van Morgen voor Duurzaam Hoger Onderwijs dat een aantal studenten ondertekende en op de Warme Truiendag aan het College van Bestuur aanbood. In dit manifest geven ze aan te willen werken aan een duurzame samenleving en de kennis te willen verwerven om dit voor elkaar te krijgen. Dat zegt eigenlijk al genoeg.”

De Sustainabul

“In blok 1 was ik opdrachtgever binnen de module Duurzame Technologische Ontwikkeling van de opleiding Milieukunde”, zegt Geert-Jan van Schijndel. “Zes groepjes studenten hadden de opdracht om met verduurzamingsideeën te komen. We maakten er een wedstrijd van: het idee van de winnaar zouden we serieus gaan onderzoeken. De basis hiervoor was de Sustainabul: een ranglijst van hoe goed hogescholen en universiteiten het als organisatie doen op het gebied van duurzaamheid. In 2013 stonden we op plaats negentien (als zesde hogeschool) en het doel voor dit jaar is wat plaatsjes te stijgen. Ik was aangenaam verrast door de ideeën waar de studenten mee kwamen: ze waren origineel en ook nog haalbaar. De winnaars hadden folie bedacht om het glazen dak mee te bedekken om zo de warmte buiten te houden. In de zomer zou je dan minder hoeven koelen en in de winter minder te stoken. Dit idee gaan we nu serieus onder de loep nemen.”

Geert-Jan reikt de prijs uit van de duurzaamheidswedstrijd die binnen de Milieukunde-module Duurzame Technologische Ontwikkeling werd gehouden.

“Studenten kijken naar wat wél kan in plaats van naar wat niet kan” HAS HOGESCHOOL W DO IT

W DO IT Ondernemend

Businessmodellen

De agrofoodsector heeft daarnaast ondernemers nodig. “Ondernemers zijn degenen die binnen een nieuw systeem businessmodellen kunnen ontwikkelen. Zij zien nieuwe kansen, grijpen deze aan en geven er invulling aan. Door waardengericht te werk te gaan, creëren ze modellen waarmee ze samenwerken, bijdragen aan een betere wereld én er hun geld mee kunnen verdienen.”

Hans Kroon bedacht ekosiet

Hans Kroon (24) studeerde Bedrijfskunde en agribusiness en startte via de afstudeerrichting Topklas Ondernemen een eigen bedrijf in de recyclingbranche. Hij zag meer uitdaging in deze afstudeerrichting dan in het reguliere afstudeertraject en zag het ook meteen als een kans om een jaar te winnen met zijn eigen onderneming. “Tijdens Topklas Ondernemen heb ik een idee uitgewerkt dat ging over het recyclen van afvalstromen en van dat afval nieuwe producten maken. Ik heb het voor elkaar gekregen om eigenhandig nieuwe producten te maken bestaand uit een zelf ontwikkelde nieuwe materiaalsoort die voor 80 % bestaat uit gerecyclede grondstoffen: Ekosiet. Ekosiet is een gegoten product dat voor 80% bestaat uit gerecyclede reststoffen afkomstig uit Biomassacentrales, hier wordt voor 10% grondstof aan toegevoegd en gebonden met een kunsthars. Ik ben erg trots op het feit dat het me gelukt is van niets (afval) iets (geld) te maken. En dat binnen een half jaar.”

Hans Kroon

“Ik ben erg trots op het feit dat het me gelukt is van niets (afval) iets ( geld) te maken” HAS HOGESCHOOL W DO IT

35 JA ARBEELD 2013

“Als je ondernemend bent, durf je stappen te zetten”, stelt collegevoorzitter Dick Pouwels. “Je lift niet mee met anderen, maar doet dingen zelf. Dit is een vaardigheid waarvan we willen dat álle studenten die ontwikkeld hebben op het moment dat ze afstuderen. Het systeem dat binnen de agrofoodsector gehanteerd wordt, is aan het eind van zijn ontwikkelfase. Dat het gaat veranderen is zeker, maar hoe het eruit gaat zien is nog onduidelijk. Het is belangrijk dat onze studenten niet gaan zitten afwachten op de veranderingen die komen gaan, maar dat ze er actief een onderdeel van zijn. Sterker nog: zij kunnen de veranderingen in gang zetten. En door in beweging te blijven, dragen ze niet alleen bij aan de maatschappij, maar ook aan zichzelf. Een ondernemende houding is nodig om je te kunnen blijven ontwikkelen.”

W DO IT Internationaal JA ARBEELD 2013

Wat betreft internationalisering wordt er binnen HAS Hogeschool op meerdere fronten ingezet. Niet alleen gaan alle studenten verplicht op buitenlandse stage, ook ligt de focus op bijvoorbeeld docentmobiliteit, Engelstalig onderwijs, masterclasses en internationale projecten. Zo werd in 2013 HIP (HAS International Projects) opgericht om het projectenportfolio structureel en efficiënt op te bouwen en uit te breiden. Het HIP fungeert als centraal coördinatiepunt dat verantwoordelijk is voor de behandeling en verwerking van internationale projectaanvragen, de matchmaking met de binnen de HAS aanwezige vakinhoudelijke expertise en de administratieve projectondersteuning. Eén van die projecten is Nethwork. “NethWork is een groep van vooraanstaande Nederlandse bedrijven en organisaties uit de tuinbouwsector”, vertelt Esther Mauriks van de afdeling Communicatie & Internationalisering én HIP. ”Deze groep draagt bij aan de ontwikkeling van een duurzame tuinbouwsector in Midden-Amerika. Daarbij ontwikkelt NethWork nieuwe zakelijke partnerschappen die kennis, ervaring, technologie en best practices delen met lokale telers van fruit, groenten, sierplanten en snijbloemen.” Kennispartner

Als kennispartner van NethWork werkt HAS Hogeschool samen met universiteiten en bedrijven in Midden-Amerika aan de implementatie van een kennisprogramma (K2K). De bijdrage van HAS Hogeschool omvat het geven van managementtrainingen: korte trainingsprogramma’s voor middelen hoger management van de tuinbouwsector, curriculumontwikkeling: professionele programma’s die voldoen aan de vraag cq. behoeften van de lokale (arbeids)markt in de tuinbouwsector, en studentuitwisseling: Nederlandse én Midden-Amerikaanse studenten krijgen de mogelijkheid professionele werkervaring in een internationale setting op te doen. Dit doen ze door stages en bedrijfsopdrachten.”

Thought for Food Challenge

Soms zoeken studenten zelf het buitenland op. Studenten International Food & Agribusiness Max Lössl, Mick de Kok en Nick Hogervorst behaalden de tweede plaats in de finale van de Thought for Food Challenge en wonnen daarmee 5000 dollar. Als Team Agrilution presenteerden zij hun idee over ‘how to feed 9 billion people by 2050’ tijdens de TFF Global Summit in Berlijn op 20-22 september 2013: vertical farming als manier om de wereld te verbeteren. Ze ontwikkelden een gesloten meerlagenteeltsysteem dat producenten de mogelijkheid biedt het jaar rond en lokaal vers voedsel te produceren. Ook willen ze een online platform starten waar mensen hun kennis omtrent meerlagenteelt kunnen delen en zo de vertical farming community te versterken.

Mick de Kok, Max Lössl en Nick Hogervorst tijdens prijsuitreiking Thought for Food Challenge.

“Ze ontwikkelden een gesloten meerlagenteeltsysteem” HAS HOGESCHOOL W DO IT

W DO IT Talentgericht

34 sterke punten

Marcus Buckingham schreef samen met Donald O. Clifton het boek ‘Ontdek je sterke punten’. Het boek gaat over de vraag waarom het goed is om je sterke punten te kennen en in te zetten. In de analyse die je na het invullen van de scan krijgt, staan 34 sterke punten die je kunt bezitten. Buckingham stelt dat mensen die leven en werken met hun talenten succesvoller zijn dan anderen en geeft ook de uitleg waarom dat zo is.

In je kracht kun je beter coachen

En wat betekent dit voor het onderwijs? “Door mensen in hun kracht te zetten”, zegt Huub van Osch, “maak je het onderwijs alleen maar beter. En het onderwijs gaat veranderen de komende jaren. Docenten krijgen een meer coachende en samenwerkende rol. Als zij hun sterke punten goed kennen en op de juiste plek zitten, kunnen ze studenten de best mogelijke begeleiding bieden. Studenten gaan zelf ook aan de slag met de talentscan. We zijn nog aan het kijken naar een goede internettoepassing voor deze doelgroep. De ‘taal’ van Buckingham moet ook de ‘taal’ zijn voor de studentscan en gaat over ‘strenghts and motivation’: drijfveren en motivatie. Hierover in gesprek gaan met studenten gaat meerwaarde opleveren. En juist dát past in deze tijd waarin gerichte aandacht voor de student je onderscheidend maakt.”

Medewerkers aan de slag met de Talentscan tijdens de afgelopen HAS Studiedag.

“Als je weet wat ieders sterke punten zijn, kun je de juiste mensen op de juiste plek zetten” HAS HOGESCHOOL W DO IT

37 JA ARBEELD 2013

Docent Huub van Osch was één van de organisatoren van de workshop ‘Ontdek je sterke punten met de Talentscan van Marcus Buckingham’ tijdens de afgelopen studiedag voor medewerkers. “Dit was een pilot om te kijken of de scan aansloeg”, vertelt hij. “En dat was zo: iedereen was erg enthousiast. Daarna rees de vraag: wat kunnen we er verder mee? Met het College van Bestuur hebben we afgesproken dat iedere medewerker de test gaat doen. De opleidingsteams gaan vervolgens zelf aan de slag met de resultaten. Als je als team weet wat ieders sterke punten zijn, kun je de juiste mensen op de juiste plek zetten. Daarnaast leert iedereen hoe hij/zij zelf in elkaar zit, maar ook hoe een ander in elkaar zit en daardoor hebben we inzicht in hoe we optimaal met elkaar om kunnen gaan.”

JA ARBEELD 2013

Organisatie

vestigingen

405 medewerkers

2593 studenten

450 cursisten

studentenverenigingen

studieverenigingen

39 JA ARBEELD 2013

De aanhoudend groeiende belangstelling voor HAS-opleidingen en HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen vertaalt zich ook in een groeiende organisatie. Meer studenten betekent meer medewerkers. Na de uitbreiding van het aantal onderwijssectoren in 2012 zijn in 2013 de stafdiensten onder de loep genomen. Bekeken wordt welke acties hieruit voortkomen. Dit zal zijn beslag krijgen in 2014. We hopen hiermee de eenheden overzichtelijk te houden en daarmee de dynamiek en ontwikkeling binnen de HAS de boventoon te laten voeren. Zie voor de actuele bestuursstructuur onze website www.hashogeschool.nl/nl/organisatie

Personeelsbeleid In 2013 heeft het accent op het gebied van het HRM-beleid gelegen op:

WERKPLEKSCANS

Sinds 2013 zijn de werkplekscan geïntegreerd in het introductiegesprek voor nieuwe medewerkers.

GROEI VAN DE ORGANISATIE

In 2013 is de vacature directeur van de opleidingen Food Design & Innovation en Voedingsmiddelentechnologie ingevuld door Hans Hilbrands. Hiermee was het team compleet en inmiddels zijn ze allemaal goed op stoom met het verder inrichten van hun opleidingen en andere activiteiten. P&O ondersteunt hen waar nodig of gewenst. Totaal is de HAS met maar liefst 65 medewerkers (circa 58 FTE) gegroeid in 2013. Voor het grootste deel zijn dit nieuwe docenten en een paar kleine uitbreidingen in de ondersteunende functies.

INTRODUCTIEKOKEN

Als onderdeel van de introductie van nieuw personeel worden nieuwe medewerkers uitgenodigd voor het zogenaamde introductiekoken. Onder leiding van de medewerkers van de afdeling P&O kokkerellen nieuwe medewerkers samen om zodoende informeel kennis met elkaar en de leidinggevenden te maken. In 2013 is het kookfestijn drie keer georganiseerd en hebben ruim 34 medewerkers deelgenomen. De feedback op deze manier van kennismaken is altijd lovend.

ONTWIKKELING VAN DE P&O-AFDELING

PROFESSIONALISERINGSPLAN

Ook de afdeling P&O heeft te maken met de groei die de organisatie doormaakt. Naast een check op effectiviteit en efficiëntie is binnen de afdeling een herverdeling gemaakt van taken en verantwoordelijkheden. Tevens is een start gemaakt met projectmatig werken, een tendens die binnen de gehele organisatie te zien is.

In het landelijk overleg (Vereniging van Hogescholen) zijn afspraken gemaakt over het opstellen van een professionaliseringsplan.

VERZUIM EN BEGELEIDING

Het verzuim binnen de organisatie lag in 2013 op 3,37%. Een kleine verhoging ten opzichte van eerdere jaren. De HAS heeft ervoor gekozen vooral nadruk te leggen op preventie van verzuim en uitval door de invoering van de functie van vitaliteitscoach. En er worden per blok vacatures beschikbaar gesteld om de werklast voor de zittende collega’s beheersbaar te houden. O R G A N I S AT I E

Communicatie & Internationalisering

JA ARBEELD 2013

In 2013 heeft de afdeling Communicatie & Internationalisering de HAS-brede doelstellingen op het gebied van studenteninstroom bereikt: een groei van ruim 30% (t.o.v. 2012). Dit is o.a. bereikt door het uitwerken van een nieuwe campagne ‘Password: toekomst’ specifiek gericht op scholieren. In deze campagne staan onze huidige studenten centraal en vertellen aan de hand van hun persoonlijke password waarom ze aan de HAS studeren. POSITIONERING

In 2013 hebben we gewerkt aan een vernieuwde positioneringsstrategie, die wordt uitgerold vanaf het nieuwe studiejaar 20142015. We richten ons hierbij op HAS-fans, HAS-ambassadeurs en HAS-vertegenwoordigers. En gaan meer dan eerst laten zien welke mooie projecten de HAS realiseert door studenten samen te laten werken met bedrijven en docenten. INTERNATIONALISERING

In 2013 is hard gewerkt aan de voorbereidingen voor de invoering van het nieuwe programma Erasmus+. Daarnaast hebben wij meegewerkt aan het opzetten van het HAS International Project-unit, waarbinnen internationale projecten worden uitgevoerd, die leiden tot versterking van internationalisering binnen het onderwijs. Ofwel studenten en docenten kunnen concrete internationale ervaring opdoen door te participeren in deze projecten. HAS YEAR EVENT MET UITREIKING HAS AWARDS

In 2013 vond voor de tweede keer het HAS Year Event plaats waarbij de befaamde HAS Awards werden uitgereikt in drie categorieën: Jong Talent, Praktijkonderwijs, Bedrijfsopdracht. Dit event, dat in 2014 voor de derde keer plaatsvindt, is het belangrijkste event van HAS Hogeschool om haar relaties in het zonnetje te zetten. www.hasyearevent.nl

OVERIGE ACTIVITEITEN

Verder hebben in 2013 tal van activiteiten plaatsgevonden die bijgedragen hebben aan het verder uitbouwen van een sterke externe positie van HAS Hogeschool. Een kleine greep: » We hebben de werving ingezet voor twee opleidingen in Venlo, die succesvol startten in september 2013. » We hebben deelgenomen aan de Grüne Woche in Berlijn waar we HAS Hogeschool internationaal op de kaart hebben gezet bij (internationaal) bedrijfsleven en overheid. » We hebben voor de tweede keer het HAS Year Event georganiseerd met als doel onze relaties in ‘the picture’ te zetten. Awards zijn uitgereikt in drie categorieën: Bedrijfsopdracht, Praktijkonderwijs en Jong Talent. Meer info zie www.hashogeschool.nl/hasawards

Afhandeling van klachten

Steunend op een solide ICT-fundament hebben we in 2013 gewerkt vanuit de beschreven visie:

De klachtencommissie van HAS Hogeschool bestaat uit: de heer mr. ing. Ad Vugts (externe voorzitter), mevrouw ir. Nicola Duijnhouwer en de heer ing. Rob Heijs.

» Het ICT-beheer moet efficiënt, betrouwbaar en veilig geregeld zijn, zodat indirect maar ook direct de dienstverlening aan medewerkers en studenten verbetert en daarmee het onderwijs, de kennisoverdracht en de kennisontwikkeling effectief worden ondersteund.

» ICT moet bijdragen aan een kwalitatief hoogwaardige werkomgeving. Onze keuze daarbij is niet te investeren in m² maar in de kwaliteit, dus met name any time, any place, any device je werk of studie kunnen doen.

» We geven onze professionals de ruimte en ondersteunen hen vooral met advies en scholing. We stimuleren het gebruik van onderwijskundige en vakinhoudelijke ICTtoepassingen. We geven daarbij ruimte aan de creativiteit van de HAS-medewerkers zonder dat onze ICT-afdeling er veel extra organisatorische en technische energie in hoeft te stoppen.

» Onze primaire processen onderwijs, kennistransfer en kennisontwikkeling zijn leidend bij het optimaliseren van ons applicatielandschap. Daarbij sturen we op meer samenhang en integratie en voor een meer efficiënte ondersteuning van onze (proces)ketens.

Huisvesting en materieel In 2013 is naast de gebruikelijke ‘verfrissingsslag’ vooral de aandacht uitgegaan naar de verbouw en inrichting van de dependance de Hooge Donken. Een kale verdieping is omgetoverd naar mooie onderwijsruimten en ruime werkplekken voor studenten en medewerkers. Gebruikers ervaren het werken op de Hooge Donken als erg plezierig. Op afstand, maar zeker niet minder ingrijpend waren de verbouwingen van het gebouw in Venlo met de karakteristieke elementen: de hal en de kluis. Met man en macht is er gewerkt en de klus was mooi op tijd klaar. De medewerkers en studenten konden aan de slag en gedurende het jaar kreeg het pand zijn eigen HAS-karakter. In 2013 is een gedeelte van het project Fit for use uitgevoerd: een gedeeltelijke interne verbouwing heeft ruimte gecreëerd voor een open multifunctionele ruimte, een auditorium en door de medewerkers zo vurig gewenste medewerkersruimte.

Studenten en medewerkers kunnen voor klachten ten aanzien van ongewenst gedrag terecht bij de Vertrouwenscommissie, die bestaat uit: de heer ir. Sjaak van den Aarssen, mevrouw Annemarie Kerkhof, mevrouw Maartje Koot-Van Kol en de heer Patrick Sengers. Tijdens het verslagjaar zijn geen klachten ingediend. In 2013 zijn drie studenten bij het College van Bestuur in beroep gegaan tegen het afgeven van een negatief studieadvies door de verschillende examencommissies. Eén beroep is gegrond verklaard, voor twee studenten is het beroep ongegrond verklaard.

Overleg Binnen HAS Hogeschool bestaan een aantal overleg situaties: opleidingscommissies, opleidingsbijeenkomsten, overleg met alumni over onderwijsaanbod, overleg met klanten van HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen, en overleg met de studentenverenigingen (Ksv Gremio Unio en de HAS-vertegenwoordiging binnen de Christelijke Studentenvereniging Alpha) en studieverenigingen. Het overleg met de Hogeschoolraad verloopt naar wens. Zes keer per jaar vindt overleg plaats met de leden van het College van Bestuur, daarnaast hebben de leden een regulier overleg, gemiddeld om de zes weken. Het overleg met studenten verloopt volgens de formele lijnen via Opleidingscommissies en via de Hogeschoolraad en daarnaast staat de deur van het College van Bestuur altijd open voor studenten. Helaas heeft het bestuur van de vereniging van afgestudeerden (Club HAS) besloten de vereniging te ontbinden. Op dit moment vindt overleg met afgestudeerden voornamelijk plaats in de vorm van diepte-interviews vanuit de opleidingen.

Meer informatie over Gremio Unio is te vinden op: www.gremio-unio.nl

De verdere verbouwing van het hoofdgebouw en kas, de aanpassingen ten aanzien van de klimaatsbeheersing - temperatuuren ventilatie – worden in 2014 opgepakt. Duurzaamheid speelt daarbij een belangrijke rol. Mede via uitgebreid onderzoek onder de gebruikers is daartoe een eerste plan ontwikkeld.

O R G A N I S AT I E

41 JA ARBEELD 2013

ICT: van aanbodgericht naar vraaggestuurd

HAS Awards

n 2014 worden voor de derde keer op het HAS Year Event de HAS

Awards uitgereikt in de categorieĂŤn Jong Talent, Praktijkonderwijs en

JA ARBEELD 2013

Bedrijfsopdracht. Per categorie zijn drie nominaties benoemd, aangedragen door medewerkers binnen de opleidingen. Deze nominaties vertegenwoordigen de mijlpalen van het afgelopen jaar en vloeien dan ook voort uit activiteiten die in 2013 zijn uitgevoerd door HAS Hogeschool in samenwerking met het bedrijfsleven, overheden en andere instellingen.

Categorie Jong talent Studenten zijn de professionals van morgen. Bij hen ligt de toekomst. In de categorie Jong talent drie studenten die eruit springen wat betreft visie, eigen stijl en innovatiezin. Zij weten van aanpakken en hebben een ongekende passie voor hun vak. De genomineerden in de categorie Jong Talent zijn: Froukje Kooter (Dier- en veehouderij), Mijke Hams (Food Design & Innovation) en Rutger de Kort (Milieukunde).

Winnaar categorie Jong Talent 2013: Kiki Cornelissen.

HAS AWARDS

HAS Awards Froukje Kooter

Froukje K ooter

“Ik wil boer en consument dichter bij elkaar brengen”

Mijke Hams Mijke Hams is vorig jaar afgestudeerd aan Food Design & Innovation. Ze had altijd al een grote passie voor voeding. “In het eerste jaar van de opleiding bleek dat ik best een keukenprinses ben, maar dat ik eigenlijk nog beter ben in marketing. Ik startte al tijdens mijn studie mijn eigen promotiebedrijfje Sproet. Dit kwam voort uit mijn individuele opdracht. Met studenten doe ik sample- en promotieacties voor bedrijven als Just Nuts en Peppersmith.” Mijke was onder meer betrokken bij het project rondom de varkens Bernard en Marie. “Die varkens hebben we gebruikt om de hele keten in kaart te brengen. We hebben ze grootgebracht, laten slachten, hun vlees binnen de HAS verkocht via een veiling en het Ketenfestijn georganiseerd voor externen om verbinding te leggen met het bedrijfsleven. Het zijn met recht varkens met een verhaal waarbij alle schakels in de keten voorbij zijn gekomen.”

Mijke Ham s

“Het zijn met recht varkens met een verhaal”

Rutger de Kort Rutger de Kort is net afgestudeerd aan de opleiding Milieukunde en liep stage bij een duurzame, holistische school in de jungle: Green School Bali. “Ik hielp de energiecommissie met de lopende energievraagstukken, onder meer het optimaliseren van de aanwezige zonnecellen en het gebruik van de biogasinstallatie. Ook heb ik een paar gastcolleges gegeven aan de brugklassers over duurzame energietechnieken en energieconversies.” Hij studeerde af bij Intersnack. “Zij willen duurzaamheid handen en voeten geven. Voor de teelt van aardappelen die gebruikt worden voor de productie van aardappelchips, ben ik op zoek gegaan naar een goede methode om een carbonfootprint te berekenen voor verschillende teeltlocaties (door heel Europa).” Nu gaat Rutger naar Zweden. “Ik ga doorstuderen aan de KTH Royal Institute of Technology in Stockholm. De studie heet Sustainable Technology.”

“Ik hielp de energiecommissie met de lopende energievraagstukken”

Rutger de Kort

JA ARBEELD 2013

Froukje Kooter is vierdejaars studente Dier- en veehouderij en studeert af via de Innovatieklas. Ze koos voor deze studie om ze de veehouderij een interessante schakel binnen de voedselketen vindt. “Er komt zoveel kijken bij het houden van dieren om een verantwoord stuk vlees op je bord te krijgen!” Ze voelt zich erg betrokken bij de kloof tussen boer en consument. “Ik wil boer en consument dichter bij elkaar brengen”, zegt ze. “Daarvoor heb ik onder meer het tijdschrift Groene helden gemaakt en uitgebracht. Hierin vind je de verhalen van jonge enthousiaste mensen in de voedselketen. Er komt ook een tweede uitgave aan!” Na haar afstuderen gaat Froukje een traineeship volgen bij de ZLTO. “Daar heb ik erg veel zin in. Mijn droombaan? Het zou me niks verbazen als ik later ergens parttime ga werken en daarnaast iets voor mezelf begin.”

HAS Awards

JA ARBEELD 2013

Categorie Praktijkonderwijs Aansluiting tussen onderwijs en beroepspraktijk staat bij HAS Hogeschool voorop. Daarom is er in de onderwijsprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s naast theorie veel ruimte voor praktijkonderwijs. In de categorie Praktijkonderwijs zijn wederom drie bedrijven genomineerd waar wij zeer intensief mee samenwerken: Fancom, Fortified Food Coatings en IBN Facilitair.

Winnaar categorie Praktijkonderwijs 2013: de Rabobank.

HAS AWARDS

HAS Awards Fancom

Gijs van d en Berg

“Studenten van de HAS hebben vooral interesse voor het dier en de praktijk”

Fortified Food Coatings Fortified Food Coatings bestaat nog niet zo heel lang. Het bedrijf voegt vitaminen en mineralen toe aan voedingsmiddelen om zo de voedingswaarde te verhogen. Dit is bijvoorbeeld interessant voor sporters en senioren. “HAS Hogeschool heeft geholpen Fortified Food Coatings van de grond te krijgen en de juiste partijen om ons heen te verzamelen”, vertelt Diederik Bruins. “De samenwerking met HAS Hogeschool gaat over onderzoek en de waardenketen food. We zijn begonnen in Gent bij het bedrijf Rousselot waar afstudeerders van HAS Hogeschool hebben gewerkt aan ons eerste product. Een tweede project hebben we gedaan met Zuidzorg, dit was een sensorisch consumentenonderzoek onder senioren. Samenwerken met studenten heeft een grote meerwaarde. Studenten zijn gemotiveerd, werken hard en hebben goed zicht op de realiteit van nu.”

Diederik

Bruins

“HAS Hogeschool heeft geholpen Fortified Food Coatings van de grond te krijgen”

IBN Facilitair IBN Facilitair wilde graag samenwerken met een partij die een breed spectrum van hun werkgebied kan ondersteunen. In HAS hogeschool vonden zij een goede partner. “Wij willen de kennis in ons bedrijf vergroten”, vertelt Tiny van Schijndel. “We willen dit vooral doen met partijen in onze directe omgeving zoals de HAS. Bij de HAS vinden we niet alleen een onderwijskundige insteek, maar ook een bedrijfsmatige. Zo doen studenten bij ons projecten, maar ook heeft HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen een aantal bestekken doorberekend en een opleidingstraject op maat gemaakt voor ons.” Tiny vindt dat studenten een frisse kijk hebben op zaken en dat ze daarmee hun meerwaarde al bewijzen. “Daarnaast willen we jonge mensen interesseren in het werken bij IBN Facilitair omdat ze steeds meer transformeren naar een kennisbedrijf en hiervoor jonge mensen aan zich willen binden.”

“Wij willen de kennis in ons bedrijf vergroten”

Tiny van Schijndel

JA ARBEELD 2013

Fancom werkt al jaren samen met HAS Hogeschool en ziet graag de doorvertaling van theorie naar praktijk. “We hebben al veel stagiaires van de HAS bij Fancom gehad”, vertelt Gijs van den Berg, “zowel voor commerciële activiteiten, als voor het ontwikkelen van innovaties. Sinds we in 2007 met onze researchafdeling zijn gestart, werken we intensief samen met HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen. Ieder jaar hebben we minstens één project die aansluit bij onze researchactiviteiten. Samenwerken met de HAS is voor ons een mooie aanvulling op de kennis die we betrekken van universiteiten en kennisinstellingen. Studenten van de HAS hebben vooral interesse voor het dier en de praktijk, terwijl wetenschappers vooral met nieuwe technologie en wiskundige modellen bezig zijn. Beide heb je nodig om goede nieuwe producten te maken.”

HAS Awards

JA ARBEELD 2013

Categorie Bedrijfsopdracht Bedrijfsopdrachten zijn opdrachten van het bedrijfsleven waar studenten op afstuderen. In de categorie Bedrijfsopdracht drie toonaangevende bedrijfsopdrachten waar innovatie en duurzaamheid voorop staan. In deze categorie zijn de genomineerden Provincie Noord-Brabant, Novisem en Lamb Weston.

Winnaar categorie Bedrijfsopdracht 2013: Vitelia Voeders.

HAS AWARDS

HAS Awards Provincie Noord-Brabant

Johan va n den Ho ut

“Drie studenten deden onderzoek naar streekontwikkeling in relatie tot gezondheid”

Novisem Studenten deden bij Novisem onderzoek naar de ontwikkeling en veredeling van kruiden, onder meer in combinatie met led-techniek. Daarnaast deden zij een marktonderzoek naar vergeten groentegewassen. Deze groentegewassen behoren tot een breed palet van uiteenlopende bijzondere smaken en hoge concentraties gezondheidsstoffen. “Novisem wil marktleider zijn als het gaat om de ontwikkeling van smaak en gezondheid in niche groenterassen”, zegt Charles Dings. “De strategie van Novisem is om in de groenteproductieketen een ‘pull-markt’ te creëren in plaats van de traditionele ‘push-markt’. Door middel van deze strategie willen wij het aanbod van smaak en gezondheid voor de consument verbreden. Om deze doelstelling te bereiken is een hoog kennisniveau noodzakelijk. Studenten van de HAS kunnen dit gewenste niveau bieden.”

Charles D ings

“Studenten van de HAS kunnen dit gewenste niveau bieden”

Lamb Weston Lamb Weston deed met studenten van HAS Hogeschool een onderzoek naar verpakkingsconcepten voor friet. De studenten deden hierbij een marktverkenning, legden belangrijke functionele eigenschappen van de best geschikte verpakking vast en ontwikkelden een aantal creatieve ontwerpen en fysieke prototypes. “We hebben twee duidelijke gebruikersmomenten gevonden waar een innovatieve verpakking het verschil kan maken in de beleving van ons product”, stelt Dirk van Dijk. “Het project heeft interessante concepten opgeleverd en inmiddels werken we samen met een groot internationaal verpakkingsbedrijf om die concepten ook op de markt te brengen. Studenten zijn nog onbevangen, ze leiden niet aan het ‘done it/didn’t worksyndroom’ of andere idea killers. Bij dit project konden studenten met verschillende afstudeerprofielen samen het verschil maken.”

“Het project heeft interessante concepten opgeleverd”

Dirk van Dijk

JA ARBEELD 2013

Provincie Noord-Brabant deed samen met HAS Hogeschool de opdracht ‘Streekontwikkeling en gezondheid: casus Het Groene Woud’. “De Provincie NoordBrabant draagt een grote verantwoordelijkheid voor de gezondheid en veiligheid van huidige en toekomstige generaties”, zegt Johan van den Hout. “Drie studenten hebben onderzoek gedaan naar streekontwikkeling in het Groene Woud in relatie tot gezondheid. Zij hebben met allerlei partijen interviews gehouden om te kijken hoe in projecten beter rekening gehouden kan worden met gezondheid. Dit resulteerde in een plan van aanpak en een bruikbare methodiek om mensen die betrokken zijn bij streekontwikkeling bewust te maken van hoe belangrijk het is om gezondheid in te passen in hun plannen. De uitkomsten van het onderzoek waren zo goed dat we ze ook gaan toepassen in drie andere gebieden.”

JA ARBEELD 2013

Juridische structuur en interne organisatie

De opleidingen zijn ondergebracht in de Stichting HAS Opleidingen5 (KvK Oost Brabant nr. 410 84 408) en de kennistransfer activiteiten in Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen6 (KvK Oost Brabant nr. 410 86 19). Het bestuur van beide stichtingen wordt gevormd door het College van Bestuur van HAS Hogeschool. De Raad van Toezicht van Stichting HAS Opleidingen is tevens Raad van Toezicht van Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen. De resultaten van Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen worden geconsolideerd binnen Stichting HAS Opleidingen.

Bestuur en Directie HAS Hogeschool College van Bestuur, Directie en Raad van Toezicht werken nauw samen om de positie van HAS Hogeschool als kenniscentrum te versterken. De stijl is mensgericht, open, direct en flexibel. Ieder heeft een eigen verantwoordelijkheid, er is veel ruimte voor innovatie en initiatief. Dit maakt HAS Hogeschool als gespecialiseerde hogeschool succesvol. De financiële middelen worden efficiënt ingezet en zo is er ruimte om te investeren in onderwijs en dienstverlening aan bedrijven.

Drs. Dick Pouwels

Voorzitter Kennistransfer, Strategie, Organisatie, Financiën, Communicatie, Venlo

Ir. Jan Denissen

Onderwijs, HRM, ICT, Huisvesting en facilitaire ontwikkeling

Ir. Frederike Praasterink

Kennisontwikkeling, Internationalisering, Praktijkfaciliteiten

DIRECTIE: dr. Patricia de Cocq

Opleidingen Milieukunde en Toegepaste Biologie

mr. Joris Fiers

Opleidingen Bedrijfskunde en agribusiness en Dier- en veehouderij

ir. Toine Hattink

Opleidingen International Food & Agribusiness en Tuinbouw en akkerbouw

ing. Irma van den Tillaart

Opleidingen Geo Media & Design en Plattelandsvernieuwing

Harry van Delft

Opleidingen Voedingsmiddelentechnologie en Food Design & Innovation (waarnemend tot 1 juni 2013)

ir. Hans Hilbrands

Opleidingen Voedingsmiddelentechnologie en Food Design & Innovation (vanaf 1 juni 2013)

ing. Frans van Leijden

Vestiging Venlo, HAS Hogeschool

drs. Godfried Hijl

HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen

5 In verband met de naamswijziging van de instelling naar HAS Hogeschool zijn in 2013 de statuten en de naam van de Stichting HAS Den Bosch aangepast in Stichting HAS Opleidingen. 6 In verband met de naamswijziging van de instelling naar HAS Hogeschool zijn in 2013 de statuten en de namen van de Stichting HAS KennisTransfer aangepast in Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen.

49 JA ARBEELD 2013

COLLEGE VAN BESTUUR:

JA ARBEELD 2013

50 Raad van Toezicht HAS Hogeschool De Raad van Toezicht van HAS Hogeschool bestaat uit:.

Voorzitter Ing. Antoon Vermeer

Ondernemer, oud-voorzitter ZLTO

(tot 31 december 2013)

Vicevoorzitter: Ing. Anton van Doornmalen

Voorzitter Raad van Advies Rijk Zwaan B.V.

Leden: Dr. Ellen de Brabander

Wereldwijd eindverantwoordelijk voor R&D Merial Ltd. (per 01 maart 2014: Senior Vice President Europe R&D bij Pepsico Europe – UK)

Lid Executive Team SANOFI R&D Agnes Gunnewijk

Voorzitter LTO-Noord Berkelland

Hans Huijbers

Voorzitter ZLTO

(voorzitter RvT per 01 januari 2014)

Ir. Noud Janssen

Voorzitter LLTB

Drs. Han Polman

Commissaris van de Koning van de provincie Zeeland

Overzicht van functies, nevenfuncties, benoemingstermijn en renumeratierapport is terug te vinden op de website van HAS Hogeschool www.hashogeschool.nl/nl/organisatie onder ‘downloads’.

DE BELANGRIJKSTE AGENDAPUNTEN IN

DE BELANGRIJKSTE BESLUITEN DIE IN 2013

RAAD VAN TOEZICHT WAREN IN 2013:

GENOMEN ZIJN:

» ontwikkelingen in de sector, de uitdagingen voor HAS Hogeschool

» goedkeuring Strategisch Plan 2013 - 2016

» ontwikkeling instroom » huisvesting » de organisatieontwikkeling » kwaliteit van het onderwijs » opvolging voorzitter Raad van Toezicht

» goedkeuring Begroting 2013 » goedkeuring Jaarverslag 2012 » goedkeuring Jaarrekening 2012 » benoeming nieuwe voorzitter Raad van Toezicht » goedkeuring aankoop pand Westertoren Innovation Center

Voor een uitgebreid verslag van de Raad van Toezicht: www.hashogeschool.nl/nl/organisatie J U R I D I S C H E ST R U C T U U R E N I N T E R N E O R G A N I S AT I E

51 HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen

Binnen de wettelijke en financiële kaders is HAS Hogeschool dynamisch en ondernemend. De Raad van Toezicht begeleidt en controleert dit intensief. HAS Hogeschool volgt daarbij de Governance Code van het hbo. De Raad van Toezicht stelde vast dat HAS Hogeschool zich actief en op een succesvolle manier heeft weten te ontwikkelen. Dit deed de instelling steeds correct binnen het doel en de voorwaarden van het rijksbeleid en aansluitend bij de vraagstukken van de samenleving.

De zakelijke dienstverlening, activiteiten die niet krachtens de WHW worden bekostigd, worden uitgevoerd binnen de Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen. HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen voert alle zakelijke, marktgerichte activiteiten op het gebied van kennisoverdracht naar het bedrijfsleven uit: opleidingen, trainingen, advies en onderzoek. HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen verzorgt de acquisitie en coördineert de begeleiding van bedrijfsopdrachten als afstudeerproject. De directeur is drs. Godfried Hijl.

Voor meer informatie verwijzen wij u naar onze website: www.hashogeschool.nl/nl/organisatie

Meer over HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen op de website www.haskennistransfer.nl

HAS Hogeschool is in Zuid-Nederland een instelling gericht op het opleiden van jongeren tot professionals en een actieve ondersteuning van het bedrijfsleven in het domein van agro, food en groene ruimte. Deze activiteiten worden in nauwe onderlinge samenhang vormgegeven, daarmee worden vraagstukken direct uit de beroepspraktijk onderdeel van het leerproces van studenten, houden docenten voeling met de beroepspraktijk en wordt de beroepspraktijk adequaat ondersteund in haar ontwikkeling. De (contract)activiteiten ten behoeve van en bekostigd door de beroepspraktijk worden uitgevoerd binnen de Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen, de (publiek bekostigde) hbo-dagopleidingen worden uitgevoerd binnen de Stichting HAS Opleidingen. Door middel van eenheid in toezicht en bestuur wordt de onderlinge strategische verankering van de activiteiten in beide stichtingen gewaarborgd.

Opleidingen De reguliere hbo-opleidingen, conform de Wet op het Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs (WHW), worden uitgevoerd binnen tien opleidingsteams van de vestiging in Den Bosch (Bedrijfskunde en agribusiness, Dier- en veehouderij, Food Design & Innovation, Voedingsmiddelentechnologie, Geo Media & Design, Plattelandsvernieuwing, International Food & Agribusiness, Tuinbouw en akkerbouw, Milieukunde en Toegepaste Biologie) en het team van de vestiging in Venlo (gestart met twee opleidingen: Toegepaste Biologie en Bedrijfskunde en agribusiness).

Stafdiensten Bestuur en directie van HAS Hogeschool wordt ondersteund door de volgende stafdiensten:

Communicatie en Internationalisering

Lindsay Kemps-Saitch

Facilitaire Diensten en Huisvesting

Joost Veltman

Financiën en Control

Leo van der Pol

ICT

Marianne Poodt-Ter Huurne

Personeel & Organisatie

Maarten van Eeuwijk (tot 01 november 2013)

Student- en Roosterzaken

Joost Veltman

Meer informatie over de organisatie van de HAS kunt u vinden op www.hashogeschool.nl/nl/organisatie onder het kopje ‘downloads’ vindt u het organisatieschema.

Meer hierover op de website van HAS Hogeschool www.hashogeschool.nl/opleidingen

J U R I D I S C H E ST R U C T U U R E N I N T E R N E O R G A N I S AT I E

JA ARBEELD 2013

Good Governance

Onze cijfers

JA ARBEELD 2013

over 2013

De cijfers uit de jaarrekening zijn na 1 juli 2014 terug te vinden op onze website: www.hashogeschool.nl/organisatie/feiten-en-cijfers

Studentenaantallen per provincie per 1 oktober 2013

51+2+19124536A

53 JA ARBEELD 2013

Zuid-Holland (5,%)

Zeeland (2,8%)

Utrecht (4,6%)

Brabant (55,8%)

Overijssel (2%) Noord-Holland (2,0%)

Totalen in %

Limburg (17,3%)

Groningen (0,1%)

Gelderland (9,4%) Friesland (0%) Flevoland (0,5%)

Buitenland (0,8%) Drenthe (0,4%)

Totalen per provincie per opleiding PROVINCIE

FDI

GMD

IFA

Brabant

207

229

185

179

115

Buitenland Drenthe

2 1

Flevoland

232

Friesland Gelderland

175

BA V*

TB V*

TOTAAL

1446

22 6

1 25

Groningen

Limburg

Noord Holland

Overijsel

244 3

448

Utrecht

119

Zeeland

Zuid-Holland

362

380

342

117

252

222

441

306

Totaal

* locatie Venlo

1 39

149 26

2593

Nieuwe instroom 1ste jaar vanaf 2000

JA ARBEELD 2013

2000-2001

2001-2002

FDI

GMD

IFA

BA V*

145

391

149

367

2002-2003

135

396

2003-2004

154

406

2004-2005

126

394

2005-2006

144

389

2006-2007

139

407

2007-2008

117

403

2008-2009

151

517

2009-2010

137

611

2010-2011

120

126

657

2011-2012

102

101

119

648

2012-2013

108

115

112

123

769

2013-2014

102

132

145

105

TB V*

TOTAAL

874

Totalen per opleiding vanaf 2000 BA

2000-2001

288

2001-2002

489

114

242

298

1454

225

483

116

268

264

1402

2002-2003

229

463

123

106

236

229

1386

2003-2004

254

501

121

147

204

213

1440

2004-2005

624

464

103

204

185

203

1423

2005-2006

305

492

105

216

148

174

1440

2006-2007

318

470

227

140

166

1416

2007-2008

293

437

236

128

175

1419

2008-2009

289

460

224

124

189

1537

2009-2010

291

452

147

252

128

140

194

1703

2010-2011

288

441

208

107

259

155

257

230

1945

2011-2012

320

403

245

113

287

165

341

238

2112

2012-2013

379

390

298

108

307

189

391

254

2316

2013-2014

362

380

342

117

252

222

441

306

* locatie Venlo

FDI

GMD

IFA

BA V*

TB V*

TOTAAL

2593

55 JA ARBEELD 2013

De ontwikkeling van HAS Hogeschool in 65 jaar

JA ARBEELD 2013

Vooropleiding nieuwe instroom studiejaar 2013 - 2014

67+20+94A VWO 3,5%

MBO (9.6%)

Totalen in %

MAS (19,5%)

Havo (67,4%)

OPLEIDING

TOTAAL

HAVO

MAS

MBO

VWO

Bedrijfskunde en agribusiness

Dier- en veehouderij

102

Food Design & Innovation

132

Geo Media & Design

International Food & Agribusiness

Milieukunde

Plattelandsvernieuwing

Toegepaste Biologie

116

Tuinbouw en akkerbouw

Voedingsmiddelentechnologie

105

Bedrijfskunde en agribusiness Venlo

Toegepaste Biologie Venlo

589

170

Totaal

41 10

25 28

72 145

25 31

874

ONZE CIJFERS OVER 2013

OPLEIDING

AANTAL DIPLOMA'S

<= 4 JAAR

5 JAAR

> 5 JAAR

FDI

Overig

Totaal

434

345

JA ARBEELD 2013

Aantal uitgereikte ingenieurs-diploma’s 2012 - 2013

Aantal negatieve studieadviezen 1ste jaar studiejaar 2010 – 2013 OPLEIDING

2010-2011

2011-2012

2012-2013

PERCENTAGE

FDI

V.D. INSTROOM:

Totaal

111

112

14.2%

ONZE CIJFERS OVER 2013

2010 - 2011

14.6% 2012 - 2013

17.1% 2011 - 2012

JA ARBEELD 2013

100+44+56 44.6%

International

IFA

Food & Agrisbusiness

100+19+81 100+23+77 23%

18.8%

117

Milieukunde

252

Plattelandsvernieuwing

194

Totaal

Aantal mannen / vrouwen, studiejaar 2013 â&#x20AC;&#x201C; 2014

Vrouw Man

59 JA ARBEELD 2013

100+23+77 100+59+41 100+69+31 100+18+82 69.6%

58.2%

23,2%

401

18.6%

380 221

308

Bedrijfskunde

& Agribusiness

159

342 238

a+100+4060 Dier- en

veehouderij

104

Food Design

FDI

Geo Media

& Innovation

59,6% Mannen 1544

GMD

& design

100% Totaal 2593

40,4% Vrouwen 1049

100+10+90 100+44+56 100+52+48 100+42+58 52.3%

43.5%

42,3%

9.9%

222

200

Tuinbouw en Akkerbouw

441

192

Toegepaste Biologie

249

306 160

Voedings-

146

middelentechnologie

ONZE CIJFERS OVER 2013

Locatie Venlo

JA ARBEELD 2013

peildatum 31 december 2013

Leeftijdscategorie LEEFTIJD CATEGORIE

ONDERWIJSPERSONEEL

ALGEMEEN ONDERSTEUNEND EN BEHEERSPERSONEEL

TOTAAL

HAS KENNISTRANSFER EN BEDRIJFSOPLEIDINGEN

Man

Vrouw

Man

Vrouw

Man

19 – 24 jaar

25 – 34 jaar

107

35 – 44 jaar

45 – 54 jaar

115

55 jaar en ouder

150

134

405

Totaal

Aantal personeelsleden ONDERWIJSPERSONEEL

ALGEMEEN ONDERSTEUNEND EN BEHEERSPERSONEEL

HAS KENNISTRANSFER EN BEDRIJFSOPLEIDINGEN

TOTAAL

Medewerkers

284

405

Mannen

134

179

Vrouwen

150

226

240,97

69,09

34,967

345,027

AANTAL

FTE

Opleidingsachtergrond ONDERWIJSPERSONEEL

AANTAL

Wetenschappelijk geschoold

111

Gepromoveerd

Begeleidingstraject startend docent afgerond

Ziekteverzuim

3,25%

HAS Hogeschool 2012

4.2% Landelijk HBO 2013

3,37% HAS Hogeschool 2013

ONZE CIJFERS OVER 2013

61 JA ARBEELD 2013

Vrouw

Lijst

Afkortingen

JA ARBEELD 2013

van

AOC

Agrarisch OpleidingsCentrum

Animal Welfare and Biology

Bedrijfskunde en Agribusiness

CBBE

Center of Bio Based Economy

CoE

Centre of Expertise

Dier- en veehouderij

Economische Zaken

FDI

Food Design & Innovation

FAO

Food and Agricultural Organisation

FTE

Fulltime Equivalent

GGD

Gemeentelijke Geneeskundige Dienst

GMD

Geo Media & Design

HAO

Hoger Agrarisch Onderwijs

HBO

Hoger Beroepsonderwijs

ICT

Informatie en Communicatie Technologie

IFA

International Food & Agribusiness

KvK

Kamer van Koophandel

Ksv

Katholieke studentenvereniging

LLTB

Limburgse Land- en Tuinbouwbouw

LTO

Land- en Tuinbouw Organisatie

MAS

Middelbaar Agrarisch Onderwijs

63 JA ARBEELD 2013

MBO

Middelbaar Beroeps Onderwijs

Milieukunde

Miljoen Euro

NGOâ&#x20AC;&#x2122;s

Non-governmental organizations

NVG

Nederlandse Vereniging van Golfaccommodaties

NGF

Nederlandse Golf Federatie

NGA

Nederlandse Greenkeepers Associatie

NUFFIC NVAO P&O

Netherlands Universities Foundation for International Cooperation Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie Personeel & Organisatie

Public Relations

Plattelandsvernieuwing

R&D

Research & Development

ROC

Regionaal OpleidingsCentrum

Tuinbouw en akkerbouw

Toegepaste Biologie

Universiteit & Research (Wageningen UR)

Voedingsmiddelentechnologie

WHW

Wet Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs

ZLTO

Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie

L IJ ST VA N A F KO R T I N G E N

Bevlogen

Eigenwijs Innovatief

Ondernemend

2013 Jaarbeeld

Resultaatgericht