buSineSS eDiTiOn
Relatiemagazine
van HAS Hogeschool Jaargang 3 • nummer 3 april 2013
Zo ziet Limburg dieren Stadslandbouw in leegstaande gebouwen Toegepaste biologie stelt projectonderwijs centraal
hasbeats Business edition 1
ZO ZieT LiMbuRG DieRen
4-7 nieuws en agenda 11 Column eric alink
14-15 train-de-trainerprogramma Voedselbank Foto: Ben nienhuis
8-10 Duurzame veehouderij Colofon Has Beats business edition Jaargang 3 nummer 3 april 2013
16-17 Masterclass Metropolitan Food security
Has Beats business edition is het relatiemagazine van Has Hogeschool. Het verschijnt drie keer per jaar. redactie: Florieke Koers aan dit nummer werkten mee: eric alink, Marieke ellenbroek, esther Mauriks en annika dossow Fotografie: annemarie Kerkhof, Karin Jonkers en Ben nienhuis tekstcorrectie: Marieke Jager en Jeannette van Vugt online: erik WeijschedĂŠ en Margarita Millenaar Vormgeving: Yell & Yonkers drukwerk: drukkerij tielen Vragen en/of opmerkingen? hasbeats@hasdb.nl www.hashogeschool.nl/hasbeats
18-19 Food design experience in teken van FoodManship
FsC loGo Hier Plaatsen door tielen
22-23 toegepaste Biologie en projectonderwijs hasbeats Business edition 2
editorial
Projecten die ertoe doen Bij Has Hogeschool hebben we het geluk dat we ons bezig mogen houden met thema’s die er toe doen in de wereld. de projecten waar onze studenten en medewerkers zich mee bezighouden, zorgen ervoor dat de wereld een beetje beter wordt. duurzaamheid, innovatie, ondernemerschap en
24-25 expeditie innovatieklas
betrokkenheid zijn kernbegrippen. Has Hogeschool werkt in deze projecten veel samen met het bedrijfsleven. deze samenwerking is onmisbaar. als we de handen ineen slaan, bereiken we veel meer. deze Has Beats business edition staat bol van projecten die ertoe doen. Zo is Has Hogeschool betrokken bij het project ‘Zo ziet limburg dieren’, waarbinnen het verduurzamen van de veehouderij in limburg centraal staat. Has Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen ontwikkelde een train-detrainerprogramma voor de Voedselbank den Bosch.
26-27 open data estafette agro & Food
samen met de Zlto organiseerden we de eerste bijeenkomst van de open data estafette, waarin nieuwe verbindingen binnen agro en food centraal stonden. ook werd er vanuit het lectoraat duurzame
RubRieken 12-13 op stage
Wereldvoedselvoorziening een masterclass voor studenten georganiseerd. Zij bedachten innovatieve concepten voor tijdelijke stadslandbouw in leegstaande gebouwen. en tot slot: de expeditie innovatieklas is van start gegaan vanuit het lectoraat innovatie & ontwikkeling. Veertien studenten houden zich binnen dit afstudeerconcept bezig met het stimuleren van innovatie in het groene domein. Maar er valt nog veel meer te lezen en ook te bekijken in deze Has Beats business edition. We maakten twee filmpjes die u kunt bekijken met layar. Ze horen bij het achtergrondverhaal over de opleiding toegepaste Biologie en het verslag
12-13 op stage
van de vijfde Food design experience, die in het teken stond van FoodManship. ondertussen is het alweer bijna 23 mei: dan vindt het Has Year event met de uitreiking van de Has awards 2013 plaats. u ontvangt daarvoor binnenkort een uitnodiging. Houdt ook onze website in de gaten, want binnenkort kan er gestemd worden op de genomineerde studenten en bedrijven: www.hashogeschool.nl/hasawards. Veel leesplezier!
20-21 Bo uitgelicht
Florieke Koers
hasbeats Business edition 3
nieuWs
nieuws over Has Hogeschool Wil je op de hoogte blijven van wat er allemaal speelt in en om Has Hogeschool? Kijk regelmatig op de website en lees het nieuws als eerste! of hou ons in de gaten op twitter en Facebook: @HasHogeschool en Facebook.com/hashogeschool.
nieuwe HAS Studiedag smaakt naar meer een nieuwe jaarlijkse traditie moet het worden. een manier om medewerkers met elkaar te verbinden en tegelijkertijd nieuwe dingen te leren. de eerste Has studiedag voor medewerkers op 5 maart was in ieder geval een groot succes. Zo’n 300 medewerkers hadden zich ingeschreven voor de verschillende workshops en presentaties. er waren allerhande onderwerpen waar ze uit konden kiezen. dit ging over Has-zaken, bijvoorbeeld ‘Milieu-ethiek’, ‘schooltuinfaciliteiten in gebruik’ en ‘Maak kennis met Geo Media & design’. Maar ook over zaken die wat algemener van aard waren, zoals ‘Wat draag ik vandaag?’, ‘Mindfulness’, ‘Puberbrein’ en ‘Wat kan ik bereiken met social media’.
achter de Centres of expertise en de lectoraten via een
tussendoor was er een lunch en waren er nog enkele
pitch van een minuut de kans om hun werk te presenteren.
plenaire gedeeltes. tijdens die gedeeltes kregen de mensen
Met een borrel sloten de medewerkers de dag af.
HAS profileert zich via beurzen in Duitsland in januari en februari profileerde Has Hogeschool zich
Has ook dit jaar weer mee aan international Green Week
uitgebreid op de duitse markt. net als vorig jaar deed de
Berlin, die van 18-27 januari werd gehouden in de Messe Berlin. in de stand van Has Hogeschool in het Holland Paviljoen konden bezoekers innoverende studentenprojecten bekijken en vooral beléven. in februari nam de Has voor de tweede keer deel aan de einstieG abi in Keulen, een onderwijsbeurs die jaarlijks in twee dagen tijd zo’n 30.000 bezoekers ontvangt. de bezoekers zijn voornamelijk vwoscholieren, hun ouders en docenten, uit het dichtbevolkte ruhrgebiet rondom Keulen. studeren in nederland is voor deze groep een serieus alternatief gezien het tekort aan studieplekken in duitsland en de aantrekkelijkheid van het moderne nederlandse onderwijssysteem. >>> lees meer op www.hashogeschool.nl
hasbeats Business edition 4
Amber van iwaarden wint Duurzaamheidsaward de duurzaamheidsaward is een award die uitgereikt werd onder tweedejaars studenten Voedingsmiddelentechnologie in het kader van hun oriëntatiestage. Binnen deze stage voerden ze twee duurzaamheidsopdrachten uit: het afnemen van een duurzaamheidsscan binnen het bedrijf en naar aanleiding van de scan het productieproces bestuderen en drie maatregelen voorstellen om de productie duurzamer te maken. studente amber van iwaarden heeft deze award gewonnen. Zo’n anderhalf jaar geleden werd door Has Kennistransfer samen met studenten via een Kigo-project een duurzaamheidsscan voor de agrofoodsector ontwikkeld. Het is een voor het bedrijfsleven eenvoudig middel om duurzaamheid inzichtelijk te maken voor het eigen bedrijf. de scan is breed opgezet waardoor er niet alleen gekeken kan worden of een bedrijf duurzaam produceert, maar ook zaken als de herkomst van grondstoffen, personeelsbeleid, gebouwen en omgeving komen aan de orde. de jury, annelies van Gunst, Henk-Jan Meijer, Marcel spaas en noor van
bij vleesverwerker Giebels. de jury loofde de manier waarop
Hapert, nomineerden drie studenten: Joanna Middelkoop,
zij de scan heeft uitgevoerd, haar analytische vermogen
nick Mennen en amber van iwaarden. tijdens een speciale
waardoor zij in staat was om zaken te signaleren in het pro-
bijeenkomst op 19 januari maakte collegelid Jan denissen
ductieproces die duurzamer kunnen en het niveau van haar
de winnaar bekend: amber van iwaarden. amber liep stage
presentatie.
Layar dit nummer van Has Beats business edition is voorzien van digitale extra’s door middel van layar, een nieuwe augmented reality technologie. Hoe werkt het? download de gratis layar-app in de android Market of de app store. Heeft u de layar-app al op uw smartphone of tablet, zorg dan dat u de laatste versie hebt (check updates). Wat is Layar? Layar, stap voor stap: download de layar-app. open de layar-app. Klik op het scanicoon links naast de zoekbalk. Houd uw smartphone boven de pagina. Klik op de scanknop onderin het scherm. nu opent de digitale laag vanzelf. Veel plezier!
layar is een app voor uw smartphone of tablet. deze app bevat verschillende lagen (layers) die de artikelen via uw telefoon of tablet tot leven brengen. dat betekent dat u bij sommige pagina’s extra informatie zoals video’s kunt zien. u herkent deze pagina’s aan de toevoeging van het layar-logo.
hasbeats Business edition 5
nieuWs
Opleiding Dier- en veehouderij en uitgeverij Pearson doen pilotproject e-learning uitgeverij Pearson is samen met de opleiding dier- en veehouderij een pilotproject e-learning gestart. de pilot wordt gehouden binnen een eerstejaars marketingmodule. de pilot is een initiatief vanuit het lectoraat agrofood Marketing. Pearson is een uitgever van studieboeken. de e-learningmodule wordt opgezet met behulp van het marketingboek dat normaal ook al voor de module wordt gebruikt: ‘Marketing, de essentie’, van Kotler en armstrong. studenten krijgen bij aanschaf van het boek een code waarmee ze op een digitale omgeving kunnen inloggen. Het project loopt tot eind april. Pearson heeft een digitale leeromgeving gemaakt en in die omgeving kunnen studenten de benodigde theorie lezen en tegelijkertijd oefenen. Via het systeem wordt ook getoetst. alle ongeveer honderd eerstejaars dier- en veehouderij doen de module. tussentijds wordt er geëvalueerd en achteraf ook. >>> lees meer op www.hashogeschool.nl
HAS Hogeschool op Animal event net als voorgaande jaren staat Has Hogeschool ook dit jaar weer op animal event. academy Bartels houdt dit grootste dierenevenement van nederland op 3, 4 en 5 mei 2013. animal event is een educatief evenement voor jong en oud. op de terreinen van safaripark Beekse Bergen te Hilvarenbeek zijn vele soorten gezelschapsdieren te bewonderen, maar ook paarden, roofvogels, erfdieren en landbouwhuisdieren ontbreken niet. Has Hogeschool organiseert op animal event diverse activiteiten voor bezoekers en professionals. Zo voert de Has bij de hoofdingang hondenchecks uit in samenwerking met de ndG (nederlandse databank Gezelschapsdieren). deze hondencheck bestaat onder andere uit een chipcontrole, waarmee studenten van de Has aandacht willen krijgen voor het chippen van honden. daarnaast organiseert de Has een twee seminars: ‘innoveren met boer én burger’ en ‘Zoveel honden, zoveel wensen. Van stamboek tot motivatie, alles over hondentraining’. >>> www.animal-event.nl
hasbeats Business edition 6
HAS kennistransfer en bedrijfsopleidingen haalt hoge score in onderzoek Cedeo iedere twee jaar toetst Cedeo de klanttevredenheid onder cursisten van Has Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen. Bij een goede beoordeling krijgt de instelling een Cedeoerkenning, een belangrijk keurmerk om de kwaliteit van de cursussen aan te tonen. net als twee jaar geleden heeft de Has weer een hoge score behaalt: een 8,6 voor de incompany-cursussen en een 8,8 voor de cursussen met open inschrijving. er zijn in nederland duizenden opleidingsinstituten die een veelvoud aan maatwerk- en open opleidingen aanbieden. om zicht te bieden op instituten die aantoonbaar naar tevredenheid van bedrijven en organisaties cursussen, trainingen , opleidingen, organisatieadvies of coaching hebben verzorgd, voert Cedeo klanttevredenheidsonderzoeken uit. op dit moment zijn op deze wijze zo’n 800 instituten op basis van marktwaardering geselecteerd en in het Cedeo-bestand opgenomen, waaronder dus Has Kennistransfer. >>> lees meer op www.hashogeschool.nl
aGenda
@HasHoGesCHool
23 april Fietstocht van Has den Bosch naar Has Venlo
@Harm Peperkamp Morgen weer #Carrieredag op #Hashogeschool!! Kijk op de website van royal Haskoning dHV voor meer info! #rHdHV http://t.co/zMsrpJ5dXH 19 mrt
25 april Has ondernemend CafĂŠ
@betaprocess Vrijdag as terug naar de schoolbanken: gastles op Has Hogeschool voor @GasterratJP 12 mrt
3-5 mei animal event 23 mei Has Year event met uitreiking Has awards 2013 30 mei open avond opleidingen locatie den Bosch 5 juni open avond opleidingen locatie Venlo
@Robin Olde Worbers WoeHoeee theorie examens allemaal gehaald! Zelfs een 9,2 voor nederlands schrijven terwijl dat niet mijn allergoeiste vak is! nu even snel praktijkexamens knallen en dan.... Has Hogeschool (na eerst goed gefeest te hebben natuurlijk)! 8 mrt @papaCupcaketeam Goede sessie met Has Hogeschool over projectopzet. Verpakkingen voor Cupcakes, Coffee, Cups en Cup of tea en ontwikkelen van cupcakesmaak. 25 feb @Rens Schoonus officieel GeslaaGd!! Voor de hbo-opleiding tuin- en landschapsmanagement!!! Happy!! op naar de volgende uitdaging! een baan :) dag Has Hogeschool! 21 feb
hasbeats Business edition 7
Rob Stuart en Hans Caubo
hasbeats Business edition 8
duurZaMe VeeHouderiJ
Belangengroepen veehouderij werken samen in project ‘Zo ziet limburg dieren’ in 2025 moet iedere limburgse veehouderij een lust zijn voor zijn omgeving. tenminste, als het aan de partners die deelnemen aan het project ‘Zo ziet limburg dieren’ ligt. Het is een grootse ambitie waar veel partijen zich al aan verbonden hebben, van de provincie limburg, de lltB en verschillende agrarische ondernemers, tot gemeenten, Wageningen university, GGd, de limburgse Milieufederatie en de dierenbescherming. ook Has Hogeschool is een van de partners. samen gaan ze de uitdaging aan.
tekst: Florieke Koers, Foto: Ben nienhuis
de innovatieagenda duurzame veehouderij limburg is de
Maatschappelijke vertrouwensbasis
officiële titel, maar Zo ziet limburg dieren bekt lekkerder.
Het mooie van het project vindt rob dat de verschillende
rob stuart van Has Hogeschool en Hans Caubo van
partijen samen om de tafel zitten en open over het
de Provincie limburg zitten samen met een kop koffie
onderwerp praten. natuurlijk botsen de partijen wel eens
aan tafel in het gemeentehuis van nederweert en
met elkaar, maar ze proberen zo veel mogelijk uit te gaan
vertellen enthousiast over het project. in 2010 tekenden
van de gemeenschappelijkheden. Volgens Hans wordt van
de Provincie limburg en de lltB de Verklaring van
alle partners verwacht dat ze uit hun comfortzone komen.
roermond. in deze verklaring staat dat limburg de meest
er wordt gekoerst op het aangaan van de dialoog met
duurzame en innovatieve veehouderij van nederland
elkaar en het voorkomen van emotionele oplossingen.
moet krijgen. aan deze ambitie hangt een actieplan vast
on speaking terms blijven, daar gaat het om. er is een
en er zijn al veel partijen bij betrokken. Het draagvlak bij
maatschappelijke vertrouwensbasis. de partners hebben
de deelnemende partners was vanaf het begin groot.
allemaal hetzelfde doel en bekijken voortdurend hoe ze de
rob en Hans geven aan dat dit een belangrijke reden is
ondernemer kunnen faciliteren om de gestelde ambitie te
voor het succes dan tot nu toe geboekt is. Volgens Hans
verwezenlijken.
biedt de gemeenschappelijke ambitie voor iedereen het perspectief dat er iets te brengen én te halen valt. een
koplopers
half jaar geleden werd de ambitie nog eens goed scherp
Hans zegt dat het project koplopers nodig heeft die in
gesteld. de ondernemer en zijn/haar omgeving bepalen
beweging willen komen. de maatschappij vraagt om ver-
vooral of het doel gehaald wordt. dat dit lastig te meten
anderingen en het initiatief daarvoor ligt bij de ondernemer
is, weten ze, want het gaat hier om een nieuwe manier
c.q. de sector. als deze hun verantwoordelijkheid nemen,
van denken en doen, een cultuurverandering. er zijn wel
pakt de overheid ook haar rol. Het organiserend vermogen
een aantal indicatoren: bijvoorbeeld gezondheid, welzijn,
van de koplopers is daarvoor belangrijk. de projectpartners
emissies en kwaliteit.
hebben kernwaarden geformuleerd zoals draagvlak creëren
hasbeats Business edition 9
economisch meerwaarde oplevert. ook wordt binnen het
“on speaking terms blijven, daar gaat het om”
project een bruggetje gemaakt naar het voltijdonderwijs, hier worden immers de ondernemers van morgen opgeleid en ook zij moeten de vertaalslag naar duurzaam denken en doen leren maken. Voor Has Hogeschool is het meewerken aan een project als ‘Zo ziet limburg dieren’ van grote meerwaarde. rob legt uit hoe dat komt: de instelling wil ieder jaar betrokken zijn bij een aantal grote projecten die maatschappelijke waarde hebben. duurzaamheid is voor de Has een belangrijk item en een van de redenen om aan ‘Zo ziet limburg dieren’ te participeren. daarnaast start Has Hogeschool in september met een vestiging in Venlo en limburg is daarom een interessante regio voor de Has. ‘Zo ziet limburg dieren’ is blij met de participatie van Has Hogeschool, de partners vinden de instelling een no-nonsense partij die goed bij het project past. daarnaast is het voor hen belangrijk dat duurzaamheid door het hele onderwijs verweven wordt.
door dialoog, maatschappijgericht zijn, omgevingsbewust zijn, eerlijk, open en transparant zijn, proactief werken en werken aan een toekomstbestendige continuïteit. Zonder
Project ‘niet vinken maar vonken’
dit laatste gaat het niet. Binnen het project moet het voor ondernemers duidelijk worden dat het niet alleen maat-
Het verduurzamen van de veehouderij wordt
schappelijk relevant is om te verduurzamen, maar dat er
afgeremd als overheden zich beperken tot het
ook aan te verdienen valt. ondernemers worden onder-
afvinken van vergunningvereisten en daarvoor
steund bij de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen
opgestelde checklists. nieuwe, innovatieve pas-
waardoor ze meer toegevoegde waarde naar hun bedrijf
sen ontwikkelingen niet altijd in de bestaande
kunnen halen. ieder jaar maken de partners van ‘Zo ziet
wet- en regelgeving met als gevolg dat de
limburg dieren’ een plan met concrete doelen voor dat
checklists niet op alle onderdelen kunnen wor-
jaar. in 2013 wordt gewerkt aan zeven deelprojecten.
den afgevinkt. de ondernemer wordt naar huis
Bij ieder deelproject zijn meerdere partijen betrokken en
wordt gestuurd met de opdracht de aanvraag
zij kunnen elkaars expertise en netwerk gebruiken.
zodanig aan te passen dat de ontbrekende
Het gaat om het bij elkaar brengen van de juiste kennis
vinkjes wel gezet kunnen worden. in een aantal
op het juiste moment op de juiste plek.
praktijksituaties worden innovatieve ondernemers geholpen bij het aangaan van de dialoog met de
Duurzaam denken
omgeving en de planuitwerking. essentieel is dat
Has Hogeschool werkt mee aan het project: ‘sensibilisering
de verschillende partijen van meet af aan met
ondernemers’. Verduurzamen is een grote uitdaging voor
elkaar om de tafel zitten. dit betekent dat niet
ondernemers en daarvoor moeten ze op een andere
alleen de ondernemer maar ook de overheid een
manier leren denken. rob vertelt dat binnen het project
nieuwe rol krijgt en niet alleen plannen beoordeelt,
geïnventariseerd is wat er in limburg bestaat aan cursussen
maar er ook aan meewerkt. een plan wordt niet
voor ondernemers waar duurzaamheid een van de thema’s
alleen aan de hand van regels opgesteld, maar
is. ontdekt werd dat limburgse ondernemers maar weinig
ook worden de regels zo kunt geïnterpreteerd
cursussen volgen en dat in de cursussen díe ze volgen,
dat een plan uitvoerbaar is. Het gaat erom dat
duurzaam denken meestal geen onderdeel is. de Has
de vonk overvliegt en gezamenlijk een duurzame
start in mei respectievelijk september 2013 met twee
oplossing gerealiseerd kan worden.
intervisiegroepen waar ondernemers aan deelnemen die voorbereid willen zijn op de toekomst. Zij worden begeleid door experts op dit gebied en deze experts proberen de intrinsieke motivatie van de ondernemers om te
>>> Meer weten over de innovatieagenda duurzame
verduurzamen te stimuleren en zichtbaar te maken dat dit
veehouderij limburg? www.zozietlimburgdieren.nl
hasbeats Business edition 10
ColuMn
Eric Alink is geboren in ’s-Hertogenbosch, waar hij ook woont en werkt. Hij studeerde Nederlands MO-A en journalistiek. Als zelfstandig gevestigd journalist en tekstschrijver werkt hij voor dagbladen, overheden, nonprofitorganisaties en bedrijfsleven. Daarnaast vervult hij sinds mei 2010 in ’s-Hertogenbosch de functie van stadschroniqueur. Hij bekijkt HAS Hogeschool en de agrofoodsector vanuit zijn eigen, bijzondere oogpunt.
Paniekdeur Hij bestaat. De paniekdeur. Sla er de europese norm nen-en 1125 maar op na. Als u de aanschaft ervan overweegt – wat in 2013 heel verstandig is – dan moet u wel even opletten. Verwar de paniekdeur niet met de nooddeur uit de nen-en 179. bel voor kundig advies anders even met uw bank. Die kent de weg. is het kopen van zo’n deur de enige remedie tegen een
mens zelfs afhankelijk geworden van het boerenland. Hij
wankele wereld? nee, u kunt ook naar zorgeloze oorden
gaat er kamperen, mediteren, op klankschaalcursus en
vluchten. die vind je in volksverhalen en mythes: shangri-
grasmaaitherapie. Het wachten is op sterven bij de boer.
la, Xanadu, el dorado, arcadië en de Hof van eden. Vrijwel altijd zijn er bomen, gras en water. Vaak dieren. soms een
ook in 2013 breidt de zaligverklaring zich uit. naar de stad
verleidelijke appel.
zelf: urban farming. ooit vonden we schoffelen tussen scharrelkip en schorseneren schandelijk ouderwets. nu is
in nederland hebben we ook zo’n ontsnappingsplek. al
het chill, gaaf en übertof. Voor de helderheid: ik ben geen
minstens vijftig jaar: het platteland. Volgen onze collectieve
tegenstander van koe, kool en kers binnen de bebouwde
herinnering leven daar boeren met een polsslag van 38, hun
kom. urban farming vind ik een wondermooie ontwikkeling.
olijke echtgenotes en huppelkinderen. op zondag zitten ze
Maar laten we geen brokken maken! eerst op cursus.
met veilingkistjes aan het zandpad. Ze verkopen zelfgebreide tevredenheid en huisgemaakt geluk. om mee te nemen,
die bied ik aan. Bij mij thuis. Vijf middagen, inclusief examen
fietstassen vol. Voor in onze stadse proviandkast. nou ja,
en getuigschrift voor slechts 350 euro. in de eerste drie
vroeger. Want nu is het 2013. alle weckpotten zijn leeg.
bijeenkomsten gaat u oefenen met het bordspel agricola en de digitale social games Hay day en FarmVille. als opmaat
toch blijven we naar dat gedroomde leven verlangen.
tot het examen gaan we ook intensief met PlayMobil aan
ook al bewijst ‘Boer zoekt vrouw’ dat je op het platteland
de slag. Wilt u zich ook thuis op het examen voorbereiden?
eerder tranen en tranquilizers dan troost en trouwringen
dat kan. Met zorg heb ik een PlayMobil-oefenpakket
vindt, dan nog denken we in elk erf het voorland van het
voor de stadsboer[in] samengesteld. dat bestaat uit
paradijs te herkennen. dat misverstand is tamelijk hardnekkig:
de catalogusnummers 5119 Bio-boerderij met silo; 6210
al laat je er een aardappelrooimachine overheen rijden – en
Mesttankwagen, 5122 Boer met vijf loslopende varkens
voor de zekerheid nog even in z’n achteruit – dan blijft het
inclusief modderspatten-op-roze-vel en7645 Maaidorser. Wel
volledig intact.
een kleine tegenvaller: bestelnummer 5188 – de twaalfdelige ruimploeg van de Voedsel- en Warenautoriteit (VWa) – is
dat dwepen met het boerenleven blijft toenemen. enkele
plotseling uit de catalogus verdwenen. ook kistkalf, plofkip en
eigen onderzoekscijfers: in 2003 kwamen in een ster-
flatvarken ontbreken nog altijd in het PlayMobil-assortiment.
reclameblok gemiddeld 2,5 hectare grazig grasland en 0,7
Gelukkig is de Q-koortsvrije geit weer terug in item 4851
kazig meisje voorbij. nu is dat respectievelijk 6,8 hectare en
Kinderboerderij! Wel een waarschuwing: wacht niet te lang.
1,9 goedlachse blondine. Voor z’n overleving is de stadse
teken snel in. Want het paradijs krimpt. elke dag. hasbeats Business edition 11
RubRiek
oP staGe
ethy de Haas en stefanie van de Geer gingen op stage naar ethiopië alle studenten van Has Hogeschool krijgen er tijdens hun studieloopbaan mee te maken: het opdoen van praktijkervaring door middel van stages in het derde jaar in binnen- en buitenland. Voor hen zijn dit waardevolle onderdelen binnen de studie. Ze krijgen zo een voorschot op de beroepspraktijk waarin ze later komen te werken. ethy de Haas en stefanie van de Geer, beiden 20 jaar, studeren Bedrijfskunde en agribusiness en blikken terug op de stage die zij voor de Heus Veevoeders in ethiopië liepen.
tekst: esther Mauriks, Foto: stefanie van de Geer
Koninklijke de Heus Groep is een internationaal opererende
met 15 à 20 liter per koe geantwoord, terwijl de gemiddelde
onderneming met als kernactiviteit de productie en het
Holstein-Boran-koeien daar een aanzienlijk lager productie-
vermarkten van hoogwaardige diervoeders. de studentes
resultaat geven.”
deden marktonderzoek voor de ethiopische vestiging van de Heus -alema Koudijs Feed- in debre Zeyt, niet ver van
Veilig voedsel is niet vanzelfsprekend
de hoofdstad addis abeba. doel van het onderzoek was
de studentes zijn positief over hun ervaringen. stefanie:
om een beter beeld te krijgen van het profiel van de pluim-
“ik was van plan naar duitsland of België te gaan, zo dicht
vee- en melkveesector in de regio. aspecten als opleidings-
mogelijk bij de grens. ik heb dan ook wel even getwijfeld
niveau van de boeren en hun werknemers, grootte van de
toen ethy mij mee vroeg voor deze opdracht. toch heb ik
onderneming, doorgroeimogelijkheden, productieniveau,
geen moment spijt gehad van mijn keuze om naar ethiopië
voerpatroon en klanttevredenheid kwamen hierbij aan de
te gaan. Zeker voor mijn persoonlijke ontwikkeling was dit
orde.
een geweldige ervaring. ik heb gezien hoe goed wij het hebben in nederland en wat wij toch eigenlijk snel klagen.
Voer voor hyena’s
ik heb ervaren dat het niet vanzelfsprekend is om veilig
Voor hun onderzoek bezochten ethy en stefanie veel
voedsel te eten, of warm water en elektriciteit te hebben.”
boerderijen in de omgeving van debre Zeyt. stefanie:
ethy: “Het verschil tussen ethiopië en nederland is enorm.
“Het bleek dat veel boeren en hun werknemers niet veel
de bedrijven zijn veel kleinschaliger en nauwelijks
kennis hebben van de agrarische sector. Zelden had een
geautomatiseerd. Zodra de stroom uitvalt – iets wat
boer of een van zijn werknemers een agrarische opleiding
dagelijks gebeurt- zit het personeel meteen stil. Je werkt
gevolgd en in sommige gevallen leken de eigenaren van
in ethiopisch tempo en dat was wel even wennen:
een melkveebedrijf zelf geen besef te hebben van hun
ethiopiërs doen alle dingen ‘morgen’ wel een keertje.
productieresultaten. dit bleek ook uit de antwoorden die
Wat ik wel mooi vind, is dat de mensen daar van dag tot
we bijvoorbeeld kregen op de vraag hoeveel melk de eigen
dag leven en van elk moment genieten.”
koeien gemiddeld op een dag produceerden: er werd vaak hasbeats Business edition 12
Veilig voedsel en elektriciteit zijn niet zo vanzelfsprekend als bij ons�
Ethy en Stefanie op de tractor bij een in EthiopiĂŤ gevestigde Nederlandse boer.
hasbeats Business edition 13
BedriJFsoPleidinGen
Has zet voor Voedselbank den Bosch train-de-trainerprogramma over HaCCP op Has Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen heeft voor stichting Voedselbank den Bosch een train-de-trainerprogramma opgezet over HaCCP. Voedselbanken in nederland groeien momenteel sterk en HaCCP wordt een steeds belangrijker criterium om de voedselveiligheid te kunnen garanderen. omdat voedselbanken geheel draaien op vrijwilligers konden zij hierbij wel een beetje hulp gebruiken. Het programma zat dan ook boordevol tips hoe om te gaan met voedsel. tekst: Florieke Koers, Foto: Voedselbank den Bosch
“de voedselbank in den Bosch bestaat 7,5 jaar”, vertelt
voedselbank heeft geen budget en draait volledig op vrij-
voorzitter ellen Pauel. ellen is een van de initiatiefnemers
willigers en op giften van leveranciers, bijvoorbeeld super-
van de voedselbank die per week zo’n 340 pakketten
markten en bakkerijen. “op basis van het bezoek en een
uitgeeft in den Bosch, Vught, den dungen, drunen, Vlijmen
aantal gesprekken met ellen en andere vrijwilligers hebben
en Heusden. Ze is naast het voorzitterschap ook lid van het
we gratis een train-de-trainerprogramma in elkaar gezet
provinciaal overleg van voedselbanken. Binnen dit overleg
en aangeboden”, zegt linda Bonte. “Het is een basispro-
wordt veel samengewerkt met andere provincies. “HaCCP
gramma over hoe je met voedsel omgaat. Voedselbanken
is een term die bij voedselbanken in heel nederland steeds
uit heel noord-Brabant deden mee aan de training die op
vaker ter sprake komt. alle bedrijven die zich bezighouden
7 januari gehouden werd. Van iedere voedselbank waren
met de bereiding, verwerking, behandeling, verpakking, vervoer en distributie van levensmiddelen moeten zich aan HaCCP-regels houden om te zorgen dat voedsel veilig uitgegeven kan worden. Maar dat niet alleen. soms willen leveranciers niet leveren omdat wij geen HaCCP-certificaat hebben. en juist omdat de voedselbank de laatste tijd zo groeit, hebben we alle levensmiddelen die we kunnen krijgen écht nodig. Werd de voedselbank in eerste instantie opgezet als een tijdelijke noodhulp, waarschijnlijk wordt het helaas een blijvend fenomeen in nederland. allemaal redenen om actief met HaCCP aan de slag te gaan.” kennis overdragen ellen kwam in contact met linda Bonte en Monique de Knegt van Has Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen. Zij brachten een bezoek aan het distributiecentrum in rosmalen om te kijken hoe de organisatie in elkaar zit. de
hasbeats Business edition 14
Ellen Pauel leidt burgemeester Ton Rombouts rond in het distributiecentrum van de Voedselbank Den Bosch.
“Het is een basisprogramma over hoe je met voedsel omgaat” één of twee vrijwilligers aanwezig. linda: “dit zijn vrijwilligers
Wij brachten die kratten eerst altijd vanuit het centrale
die de vaardigheid hebben om kennis op te doen en deze
distributiecentrum naar de verschillende uitgiftepunten
kennis vervolgens over te dragen op anderen. er werken al-
en stopten ze daar in zakjes voor de klanten. nu gaan we
lerlei vrijwilligers bij de voedselbank, van gepensioneerden
dat in het distributiecentrum doen, want daar is de omge-
tot psychiatrische patiënten en alles wat ertussen zit. We
ving veiliger.” ook andere regels worden nu ingevoerd, de
zochten cursisten die anderen kunnen begeleiden bij het
voedselbank den Bosch is er druk mee. “de voedselbank
naleven van de HaCCP-regels.”
in Waalwijk heeft recent een HaCCP-certificaat gekregen. daar willen wij ook naar toe. We zijn dus hard aan de slag.”
Certificaat
linda en Monique zijn blij dat het programma in goede
Het programma werd een succes. ellen deed zelf mee. “ik
aarde is gevallen. “alle voedselbanken die hebben deelge-
ben betrokken geweest bij de ontwikkeling van het pro-
nomen, kunnen praktisch aan de slag met de kennis die ze
gramma”, zegt ze, “dus wilde ik de cursus zelf ook graag
hebben opgedaan en de Voedselbank den Bosch gebruikt
doen. ik ben erg tevreden met het resultaat. Het was
dit voor een hoger doel: een certificaat behalen. Zo wordt
een fijne cursus, praktische ingestoken en met veel tips.
niet alleen het voedsel veiliger, maar krijgen ze hopelijk
er zaten een paar echte eye-openers bij. Bijvoorbeeld:
ook meer leveranciers en kunnen meer mensen helpen. en
aardappels krijgen we meestal geleverd in grote kratten.
daar gaat het uiteindelijk om”, aldus linda.
hasbeats Business edition 15
MasterClass
studenten Has Hogeschool bedenken innovatieve concepten voor stadslandbouw Hoe gaan we voedselproductie realiseren voor 9 miljard mensen binnen de limieten van het ecosysteem van de aarde? Welke innovaties zijn nodig om het hoofd te bieden aan de toenemende vraag naar food, feed, fuel en fiber bij een groeiende schaarste van grondstoffen? Hoe voed je de stad anno 2050, wanneer naar verwachting 70% van de wereldbevolking in steden zal wonen? deze vragen stonden centraal tijdens de Masterclass Metropolitan Food security, die tussen 10 januari en 21 maart 2013 bij Has Hogeschool gehouden werd. tekst: esther Mauriks, Foto: annemarie Kerkhof
deze eerste editie van de Masterclass, die mede mogelijk
(zowel hightech als lowtech), ontwikkelingen en
werd gemaakt door liB, Zlto, Pure Hubs, Gemeente
verantwoordelijkheden in de voedselketen en de relatie
eindhoven, Gemeente tilburg en the Greenery, is
tussen voeding en gezondheid. door het centrale thema
ontwikkeld op initiatief van het Has lectoraat duurzame
vanuit diverse invalshoeken te belichten, werden cross-
Wereld Voedselvoorziening onder leiding van lector en
sectorale links gesmeed die zowel docenten als studenten
lid van College van Bestuur, Frederike Praasterink. Het initiatief past binnen de door het lectoraat geformuleerde kerndoelen, waaronder onderwijsvernieuwing, professionalisering van docenten versterking van kennisontwikkeling en kenniscirculatie. de Masterclass was bedoeld voor vierdejaars topstudenten van alle studierichtingen van Has Hogeschool, die zich verder wilden verdiepen in én meedenken over oplossingen ten aanzien van het thema metropolitane voedselzekerheid. op deze manier werd aan de studenten, die speciaal door hun docenten zijn geselecteerd vanwege hun uitmuntende prestaties, een extra uitdaging geboden naast hun reguliere opleiding. buiten de eigen kaders thema’s die de revue passeerden, waren mondiale uitdagingen én mogelijke oplossingen ten aanzien van voedselzekerheid, organisatie van wereldwijde primaire voedselproductie, innovatieve voedselsystemen hasbeats Business edition 16
“opdrachtgevers waren positief verrast over uitvoerbaarheid concepten”
Masterclass-studenten Daan Hollemans en Mireille van Empel zijn bezig met hun ontwerp voor een braakliggend terrein in het Eindhovense stadsdeel Strijp S.
stimuleerden om ‘buiten de eigen kaders’ te denken. Zij
die de studenten hadden ontwikkeld. dat de presentaties
lieten zich daarbij laten inspireren door een breed scala
en rapportages van de studenten niet in bureaulades zullen
aan bijzondere sprekers.
verdwijnen maar deels of zelfs integraal overgenomen en uitgevoerd zullen worden, was duidelijk.
Real-life case studies Parallel aan de colleges werkten de studenten
Direct inzetbaar
gedurende tien weken aan real-life cases die alle
in haar afsluitende toespraak zei Frederike Praasterink,
gerelateerd zijn aan de realisatie van stadslandbouw in
lector duurzame Wereldvoedselvoorziening: “Wanneer
leegstaande gebouwen of braakliggende terreinen. in
studenten hier als eerstejaars binnenkomen, doen we ons
multidisciplinaire adviesteams werd tien weken intensief
best om deze studenten op te leiden tot professionals
samengewerkt om tot een conceptuele eindpresentatie
met alle bagage die nodig is om na hun afstuderen direct
van hun projectvoorstellen te komen die zij op 21 maart
inzetbaar te zijn in het werkveld. soms zie je dat studenten
presenteerden. de studenten streefden hierbij naar
al voor hun afstuderen dat punt hebben bereikt en er
innovatieve oplossingen met bestaande middelen die
eigenlijk gewoon klaar voor zijn. Vanavond heb ik veel van
bovendien de maatschappelijke verbinding en sociale
zulke studenten gezien. Voor jullie staat een trots mens.”
cohesie bevorderen. Zonder uitzondering waren de opdrachtgevers – Gemeente eindhoven, Gemeente tilburg
Meer weten? neem dan contact op met Marjo Baeten,
en the Greenery in Breda- positief verrast over zoveel
docent Has Hogeschool en coördinator van de
innovatieve en tegelijkertijd ook realiseerbare concepten
masterclass: m.baeten@has.nl of 073-6923624.
hasbeats Business edition 17
FoodMansHiP
Vijfde Food design experience in teken van FoodManship Has Hogeschool hield op 5 februari voor de vijfde keer de jaarlijkse Food design experience. studenten van de opleiding Food design & innovation kunnen tijdens het evenement laten zien wat ze in huis hebben. Centraal staan creativiteit, food know-how en ondernemerschap. Het thema dit jaar was FoodManship. Voor het eerst werd aan studenten de FoodManship award uitgereikt.
tekst: Florieke Koers, Foto’s: Karin Jonkers
“de Food design experience heeft ieder jaar een ander
Stel je oordeel uit
thema”, vertelde organisator antien Zuidberg tijdens de
Gedurende de middag konden de bezoekers luisteren naar
openingsshow om 13.00 uur. “dit jaar wilden we een thema
drie sprekers. Kim van Velzen van KiMspiration hield een
dat dicht bij de studenten stond en dat werd FoodManship, een woord dat eerder nog niet bestond. FoodManship is volgens ons de x-factor voor succes in de food-sector. Het is een powermix van vakkennis en ondernemerschap met een stevige scheut creativiteit erdoorheen. Mensen weten vaak niet meer welke keuzes ze moeten maken om in te spelen op een veranderende wereld. Je moet tegenwoordig vechten voor een plekje in het voedselschap. studenten met FoodManship laten je zien hoe. We denken dat zij heel ver zullen komen: zij gaan de innovaties van de toekomst bedenken.” Bijna veertig studenten lieten tijdens de Food design experience met een stand zien wat zij in huis hebben. de ruim vierhonderd bezoekers konden de gehele dag door alle stands bekijken en aan het einde van de dag een stembiljet inleveren met daarop op hun favoriet. uit alle inzendingen werd na afloop de winnaar van de FoodManship award gekozen: els van der Kruijs. Zij bedacht Gurk & selie, een mobiele conceptstore voor de horea. op een interactieve manier helpt ze horeca-eigenaren met vernieuwen. er zijn ontzettend veel mogelijkheden en die wil ze met haar mobiele conceptstore laten zien. Horecagelegenheden zullen zich moeten onderscheiden om zich staande te houden in deze tijd van crisis en daar kan zij een handje bij helpen. als extra prijs naast de FoodManship award mag els een promotiefilmpje laten maken.
hasbeats Business edition 18
Els van der Kruijs won met Gurk & SELIE de FoodManShip Award.
scan deze hele pagina met layar en bekijk de video
Harry van Delft en Antien Zuidberg de Food Design Experience 2103
lezing over food, reizen, social media en social business. Hij
van het merk Bio+ hoe dit biologische merk in 2004 als
liet vooral veel goede voorbeelden zien van bedrijven die
tegenhanger op de lijn Puur & eerlijk van albert Heijn
het op dit moment goed voor elkaar hebben en bijvoorbeeld
ontstond door kennis, visies en ondernemingen te delen en
door de de consument actief te betrekken bij de producten
hoe het is uitgegroeid tot een groot samenwerkingsverband
die ze maken. “degene die zich het beste kan aanpassen
tussen boeren, producenten en retail. “in 2004 was het nog
aan veranderingen, heeft de meeste kans te overleven”,
maar de vraag of biologisch eten in het voedselschap iets
zo stelde hij. erik op ten Berg van Pioen Consult liet zien
zou worden. nu is het niet meer weg te denken. We willen
hoe je snel veel verschillende ideeën kunt genereren. deze
biologisch eten betaalbaar, bereikbaar en herkenbaar
creatieve denker liet het publiek op verschillende manieren
maken. onze producten zijn lifestyle gepositioneerd en
brainstormen en zette ze aan tot het verder denken dat je
natuurlijk geproduceerd.”
neus lang is. “Bedenk als je brainstormt vooral véél ideeën”, zei hij, “en stel je oordeel uit.” tot slot vertelde Henk Grebers
kantelpunt antien en het hele organisatieteam vonden de dag een geweldig succes. “We kregen veel complimenten over de
“We zitten nu op een kantelpunt”
sterke verbeteringen van de stands en de kwaliteit van de getoonde concepten. een aantal concepten zijn al ready to market zoals Kim van Velzen ook al zei tijdens zijn lezing, zoals eefs bollen en Pitz. ook het concept Wein heeft veel complimenten gehad. We hebben het idee dat we op een kantelpunt zitten: eerst kwamen de bezoekers voor de sprekers en waren de studenten een leuk extraatje, nu is dat andersom. Veel enthousiaste reacties waren er ook over de nieuwe catwalk: de studenten werden door met hun concept over de catwalk te lopen extra in het zonnetje gezet. de studenten voelden hoe trots we op hen zijn en ze waren verbaasd over alle positieve aandacht die ze tijdens de Food design experience kregen.” >>> www.fooddesignexperience.nl
hasbeats Business edition 19
RubRiek
Bo uitGeliCHt
sre Milieudienst ondersteund door Has bij energieproject Has Hogeschool is een samenwerking gestart met het samenwerkingsverband regio eindhoven Milieudienst (sre Milieudienst). deze samenwerking vindt plaats binnen het interreg-project Bio energy in north West europe: BioennW. sre Milieudienst is als partner in dit project verantwoordelijk voor business development op het gebied van bio-energie in noordoost-Brabant. Has Hogeschool ondersteunt sre Milieudienst op meerdere niveaus bij de realisatie van een business case op dit gebied.
tekst: Marieke ellenbroek
Het interreg-project BioennW heeft tot doel om toepas-
Totaaloplossing
singen van bio-energie in noordwest-europa aan te jagen.
naast het praktijkproject zijn er ook twee derdejaars
Hiervoor worden vijfentwintig business cases in vijf europese
stagiaires bij het onderzoek betrokken. Zij zijn tussen
provincies uitgewerkt. Vijf daarvan (één per regio) worden
november 2012 en begin februari 2013 op buitenlandstage
geselecteerd om daadwerkelijk uitgevoerd te worden.
naar Harper adams geweest, een landbouwuniversiteit in
de business case die het sre in samenwerking met Has
engeland. daar is een proefinstallatie ontwikkeld die de
Hogeschool oppakt heeft alles te maken met de verwer-
stagiaires hebben bestueerd. op basis van hun stage-
king van mestoverschotten. de techniek die daarvoor wordt
onderzoek en het resultaat van het praktijkproject wordt
onderzocht en toegepast heet pyrolyse. Kortweg komt dat neer op energiewinning uit de reststroom die ontstaat bij verhitting van mest. Has Hogeschool en sre Milieudienst werken op meerdere niveaus samen. “tweedejaars studenten Milieukunde hebben binnen een onderwijsmodule een praktijkproject van tien weken gedaan”, vertelt Geert-Jan van schijndel, adviseur milieu bij Has Kennistransfer en ‘spin in het web’ bij de samenwerking. “in dit project onderzochten ze de procestechnologische aspecten van pyrolyse van mest. Ze keken naar een nieuwe combinatie van innovatieve technieken om biomassa op een temperatuur van ongeveer 400⁰C, zonder zuurstof, te scheiden in gassen, vloeistoffen en assen. Het project richtte zich vooral op moeilijk verwerkbare afval en reststromen. de studenten verdiepten zich in de pyrolysetechnologie, ze deden praktijkproeven in de milieuhal op de Has en ze bepaalden welke voorbewerkingstappen nodig zijn. aan het eind van het project hebben ze hun resultaten aan sre Milieudienst gepresenteerd en in die presentatie gaven ze aan welke verwerkingsroute het meest logisch is. hasbeats Business edition 20
“Van praktijkonderwijs tot stage en bedrijfsopdracht: het komt in dit project allemaal perfect samen”
momenteel in nauwe samenwerking tussen sre Milieu-
“de samenwerking bevalt mij tot dusver uitstekend. ik krijg
dienst en Has Hogeschool een real life business case op
er veel energie van als ik zie hoe onbevangen en gedreven
boerderijschaal uitgewerkt. dit gebeurt in de vorm van een
de studenten en de medewerkers van Has Hogeschool met
bedrijfsopdracht. Vierdejaarsstudenten zijn tot juni 2013 met
dit project aan de slag gaan. Ze denken goed met ons mee
de case aan de slag. “deze samenwerking is een prachtig
en pakken meteen door. daar word ik erg blij van.”
voorbeeld van het feit dat we als Has op meerdere niveaus aan een oplossing voor een ondernemer kunnen werken.
>>> www.sremilieudienst.nl
Van praktijkonderwijs tot stage en bedrijfsopdracht: het komt in dit project allemaal perfect samen,” zegt Geert-Jan enthousiast. “We zijn op een heel breed vlak betrokken bij de vraag van de opdrachtgever en kunnen een totaal oplossing bieden.” ook Jan Westra, adviseur energietransitie en materialenbeheer bij sre Milieudienst, is erg enthousiast over de samenwerking met de Has.
hasbeats Business edition 21
toeGePaste BioloGie
opleiding toegepaste Biologie stelt projectonderwijs centraal afgelopen zomer studeerde de eerste lichting studenten van de opleiding toegepaste Biologie af. Begon de opleiding in 2008 met 66 studenten, dit studiejaar was de instroom al 120. en de belangstelling groeit. daarom wordt toegepaste Biologie vanaf 2013-2014 niet alleen in den Bosch aangeboden, maar ook op de nieuwe vestiging van Has Hogeschool in Venlo. de focus van toegepaste Biologie: toegepast praktijkgericht onderzoek in samenwerking met het werkveld via projecten.
tekst: Florieke Koers, Foto: annemarie Kerkhof
eind 2006 ging het balletje rollen. Bij de onderwijs-
opleiding die sterk gericht was op de biologiesector. in
commissies van de opleidingen dier- en veehouderij
2007 deed de Has een uitgebreide marktverkenning
en tuinbouw en akkerbouw werd steeds vaker
en onderzocht ook of er een doelgroep zou zijn voor
gesproken over de mogelijkheid om te starten met een
een dergelijke nieuwe studie. en in 2008 was het zover:
onderzoeksgerichte opleiding. afgestudeerden van
de Has startte als eerste hogeschool in nederland met
bovengenoemde opleidingen konden namelijk niet zo
een opleiding voor toegepast biologen. de opleiding is
goed voorzien in de vraag vanuit het werkveld naar hbo’ers
specifiek onderzoeksgericht en werkt meer op projectbasis
die onderzoeksminded waren. ook miste de Has een
dan welke andere Has-opleiding ook. Want, zo gaf het werkveld in de interviews die tijdens de marktverkenning werden gedaan aan: praktijkproblemen moeten centraal
“de combinatie van onderzoeksgerichtheid en projectonderwijs maakt toegepaste Biologie uniek”
staan in de opleiding. studenten richten zich op het doen van onderzoek en op de praktische uitvoering van die resultaten. Projectleider Huub van osch is, samen met Jasper den Besten, vanaf het allereerste begin bij toegepaste Biologie betrokken. “de combinatie van onderzoeksgerichtheid en projectonderwijs maakt toegepaste Biologie uniek. We zijn ervan overtuigd dat je veel meer leert als je de boer op gaat dan als je binnen de schoolmuren blijft. daarom bieden we meteen vanaf het eerste jaar al onderwijs op projectbasis aan. Gedurende de vier jaar van de studie wordt er binnen projecten nauw samengewerkt met het werkveld.” Onderzoeksambiance ten behoeve van onderzoek in combinatie met onderwijs er bij toegepaste Biologie een team dat zich daar helemaal specifiek op richt: de onderzoeksambiance. de kern van dit team bestaat uit vijf docent-onderzoekers
hasbeats Business edition 22
scan deze hele pagina met layar en bekijk de video
Huub van Osch en Chantal Vrijhof
die zorg dragen voor de ontwikkeling en uitvoering van
ingenieursbureaus, universiteiten en praktijkinstituten of
onderzoeksactiviteiten bij toegepaste Biologie. Hierdoor
overheden. daarom hebben we ervoor gekozen om de
bestaat er een duurzame lijn die goed aansluit op het
specialisatie ecologie in Venlo te vervangen door voeding,
onderwijs. de onderzoeksambiance werkt nauw samen met
want daar is wel markt voor. studenten vragen zich binnen
docenten, lectoraten en adviseurs van Has Kennistransfer
deze specialisatie bijvoorbeeld af hoe ze voeding gezonder
en Bedrijfsopleidingen. de docent-onderzoekers zijn de
en veiliger kunnen maken.”
boegbeelden van de opleiding. Samenwerken binnen projectonderwijs Specialiseren
Het aanbieden van een project, stageplek of
in 2011 zette Has Hogeschool een haalbaarheidsonderzoek
afstudeeronderzoek is om meerdere redenen interessant.
op om te bekijken of het voor de instelling interessant
een praktische reden is dat uw bedrijf een prangend
zou zijn om in limburg een vestiging te starten. dit bleek
vraagstuk heeft dat om een oplossing vraagt. als het
zo te zijn en de vestiging opent in september 2013 haar
probleem van (pre-)hbo-niveau is en gedurende een vooraf
deuren. Vervolgens rees de vraag welke opleidingen de
bepaalde periode kan worden uitgevoerd, kan een stagiair
Has daar gaat aanbieden. als snel werd duidelijk dat
of afstudeerder uitkomst bieden. ook is het aanbieden
toegepaste Biologie één van die opleidingen zou zijn. de
van project, stage of afstudeeronderzoek interessant voor
opleiding gaat er in Venlo niet helemaal hetzelfde uitzien
het contact dat uw bedrijf zodoende onderhoudt met een
als in den Bosch. Chantal Vrijhof, opleidingscoördinator
hbo-instelling waar alles draait om de kennis die binnen
van toegepaste Biologie in Venlo, vertelt dat de focus net
uw bedrijf belangrijk is. Wellicht maakt u door samen te
even anders ligt. “ten eerste zal het projectonderwijs een
werken met studenten zelfs kennis met een toekomstige
nóg belangrijkere rol gaan innemen dan in den Bosch.
werknemer. een andere reden ligt op het maatschappelijk
de vestiging in Venlo heeft minder practicumfaciliteiten in
vlak. Voor de sectoren waar Has Hogeschool studies in
huis dan die in den Bosch en daarom wordt nog sterker
aanbiedt, is een stevige investering in menselijk kapitaal
de samenwerking met bedrijven gezocht. ten tweede is er
van groot belang. Hoe beter de investering, hoe hoger het
een verschil in hoe studenten zich kunnen specialiseren.
kennisniveau en hoe sterker de sector zich in de toekomst
in den Bosch kunnen ze in de loop van de opleiding
kan ontwikkelen.
kiezen voor de specialisaties dier, plant en ecologie. de opleiding leidt studenten op die biologische kennis en
Heeft u interesse om binnen projectonderwijs samen te
onderzoeksvaardigheden kunnen inzetten om problemen
werken met studenten?
op het gebied van natuurbeheer en –behoud, dierenwelzijn
Mail Chantal Vrijhof voor de regio Venlo: C.Vrijhof@has.nl
en primaire productie van planten en dieren te analyseren
Mail Patricia de Cocq voor de regio den Bosch:
en op te lossen. op dit moment is er echter niet zoveel
P.deCocq@has.nl
werk in de ecologiesector. de banen zijn vooral te vinden op het gebied van plant en in iets mindere mate op het
Voor het aanmelden van een afstudeeronderzoek kunt u
gebied van dier. denk aan onderzoeker of adviseur bij
rechtstreeks contact opnemen met Has Kennistransfer en
bedrijven in de agrofood- en biologiesector, bij advies- of
Bedrijfsopleidingen: haskennistransfer@has.nl hasbeats Business edition 23
eXPeditie innoVatieKlas
delen van kennis staat centraal op kick-off innovatieklas Hoe stimuleren wij innovatie in het groene domein? dat is de centrale vraag binnen de expeditie innovatieklas. op 21 februari 2013 vierden de veertien studenten uit de innovatieklas en het docententeam samen met collega’s en gasten uit het bedrijfsleven de aftrap van dit nieuwe afstudeerconcept van Has Hogeschool. tekst: annika dossow, Foto’s: annemarie Kerkhof
evert-Jan ulrich, lector innovatie en ontwikkeling, opende de kick-off met zichtbaar enthousiasme: “ik geloof in jonge mensen en dat zij degene zijn die innovatie aandrijven. de expeditie innovatieklas is een learning community waar het delen van kennis centraal staat. de energie straalt ervan af en dat is helemaal top!” Het belang van het delen van kennis voor innovatie was een terugkerend thema tijdens de kick-off. ook de twee sprekers gingen erop in. “We leven in een tijdsperk van crowdsourcing waar kennis open gedeeld wordt en voor iedereen toegankelijk is”, zei education Futurist John Moravec van de universiteit van
“innovatie doe je over disciplines heen”
De aanwezigen vroegen zich af: hoe stimuleren wij innovatie in het groene domein?
Joris van de Loo, Nicole Segers en Roeland Uijtdenwilligen verzorgden het muzikale intermezzo.
hasbeats Business edition 24
Student Thijs Maessen vindt verandering noodzakelijk Veertien studenten zitten in de innovatieklas, onder wie thijs Maessen van de opleiding Thijs Maessen
Bedrijfskunde en agribusiness. “We starten echt vanaf nul en mogen zelf nadenken over hoe wij de komende twintig weken
Minnesota in zijn presentatie. “iedereen kan meedoen. de
willen invullen, ook over hoe wij bijvoorbeeld
jongeren van vandaag delen alles, zij nemen nieuwe ideeën
beoordeeld willen worden. om met echt
snel aan, ze zijn geglobaliseerd en zijn niet bang om te falen.
nieuwe ideeën te komen is lastiger dan je
1.0-scholen zijn niet meer geschikt om deze 3.0-scholieren te
denkt. Maar het begint nu wel langzaam
onderwijzen. Het is nu aan ons om te bepalen hoe wij deze
vorm te krijgen. We zijn begonnen met een
knowmads met informatie voeden.”
paar dagen op de hei. dat was geweldig. Het was een moment om alles even ‘leeg te
Sociale interactie
maken’ en elkaar en onszelf beter te leren
toen was het tijd voor de gasten om het delen van kennis
kennen. Wij hebben samen gemediteerd en
direct toe te passen, namelijk in een dialoog over het
veel persoonlijke gesprekken gevoerd. ook
vraagstuk ‘Wat is jouw droom voor leren en werken?’ daarna
moest iedereen een ingrediënt meenemen
mocht iedereen even genieten van een drankje en een
voor het gezamenlijke avondeten, en toen
gezellig muzikaal intermezzo, verzorgt door docenten van de
moesten wij uit het niets iets maken. en het
innovatieklas. de tweede spreker, de nieuwe Zlto-directrice
was uiteindelijk superlekker! ik heb voor de
elies lemkes-straver, legde bijzondere nadruk op het belang
innovatieklas gekozen omdat verandering
van het delen van kennis tussen verschillende sectoren.
noodzakelijk is. ik wil iets ontwikkelen waar
“innovatie doe je over disciplines heen. de innovatieklas
ik, de Has en het bedrijfsleven iets aan
is hiervoor een goede aanzet. Maar laat de studenten
hebben. iets wat nieuw is en waar ik blij van
ook afspreken met chemiestudenten uit eindhoven, of
word. Het moet iets te maken hebben met
psychologiestudenten uit tilburg. Zorg voor een cross-over
duurzaamheid in de veehouderij in limburg,
tussen alfa- en gamma-disciplines. deel je faciliteiten en
waar ik vandaan kom.”
kennis maar vergeet ook de sociale interactie niet. Zo maak je de transitie tussen gesloten naar open innovatie.”
hasbeats Business edition 25
oPen data estaFette
nieuwe verbindingen leggen binnen agro & food Wat kan open data betekenen voor bedrijven in de agrofoodsector? naar welke handige hulpmiddelen is de sector op zoek? en op welke manier kan (her)gebruik worden gemaakt van bestaande data? deze en andere vragen stonden centraal tijdens de open data estafette agro & Food, die op 28 februari werd georganiseerd door Has Hogeschool, Zlto en het ministerie van economische Zaken. Hier werden verschillende vakgebieden bijeengebracht om kennis te delen en innovaties op gang te brengen. ook werd geïnventariseerd welke vragen er zijn in de agrofoodsector.
tekst en foto: Marieke ellenbroek
“We staan aan de vooravond van een revolutie in de
opgeslagen kaarten, waardoor verbinding met het internet
agrarische sector, dankzij de vele mogelijkheden die
niet noodzakelijk is.
open data bieden.” dat zei Zlto-directeur elies lemkes bij de opening van de open data estafette agro & Food.
nederland Luilekkerland
in haar voorwoord onderstreepte lemkes het belang van
theo overduin van Geonovum vertelde over de enorme
open innovatie en slimme verbindingen tussen sectoren:
hoeveelheid geo-informatie die in nederland vrij
“dat geldt zowel voor ondernemers onderling als voor
beschikbaar is. “als je de weg weet in de wereld kan je dat
verbindingen met de consument. Voor wat betreft het
ver brengen,” verzekerde hij de aanwezigen. Hij noemde
geo-domein zien we voor de agrofoodsector veel kansen
onder andere het nationaal Georegister (meer dan 5000
op het gebied van de precisielandbouw.”
beschreven datasets) en ruimtelijke plannen.nl: een site waarop gebiedsplannen helder in kaart zijn gebracht.
Muskusratten
“Qua geo-informatie staat nederland op de derde plaats in
tijdens de estafette gingen zo’n 200 boeren, app-bouwers,
europa, maar er moet nog veel gebeuren,” aldus overduin.
wetenschappers en overheden met elkaar in gesprek over de uitdagingen in de sector en hoe open data daar aan
uitgebreid programma
kunnen bijdragen. ook werden er een aantal concrete
na afloop van het plenaire programma konden de gasten
cases besproken waarin geo-data worden toegepast.
kiezen uit één van de parallelsessies, waarin dieper op de
een van de praktijkvoorbeelden kwam van Mura Mobiel
techniek, overheidsbeleid en de toepassingen van open
en ging over een app die is ontwikkeld ter ondersteuning
data in de agrofoodsector werd ingegaan. ook konden de
van de bestrijding van muskusratten. Bestrijders kunnen
gasten een bezoek brengen aan de informatiemarkt, waar
met behulp van deze app eenvoudig vangmiddelen,
bedrijven aanwezig waren die al gebruik maakten van open
vangsten en bijvangsten registreren. daarnaast kunnen
data of producten/diensten leverden waarin deze werden
ze met behulp van de app velduren bijhouden en schade
toegepast. onder de standhouders bevonden zich onder
melden, bijvoorbeeld met behulp van een ge-uploade
andere 2CoolMonkeys, arcate, Frug i Com, Geonovum en
foto. de app maakt gebruik van zeer gedetailleerde, lokaal
Programma Precisie landbouw.
hasbeats Business edition 26
Opening GeoLab HAS Hogeschool aan het eind van de dag werd door Jan denissen, bestuurslid van het college van bestuur van Has Hogeschool, het Geolab officieel geopend voor het bedrijfsleven. in het Geolab werken bedrijven, docenten en studenten samen aan onderwijs en innovaties. Het Geolab is gerealiseerd in verband met de nieuwe opleiding Geo Media & design en heeft een tweeledige ambitie. enerzijds een interne ambitie, die gestoeld is op
“in de agrofoodsector zien we veel kansen op het terrein van precisielandbouw�
het topsectorenbeleid. studenten moeten in staat zijn met een overkoepelende blik over alle Has-opleidingen heen te kijken. Geo-data kunnen namelijk in alle sectoren worden toegepast. de tweede ambitie is extern: Has Hogeschool wil in samenwerking met bedrijven, overheid en kennisinstellingen op zoek gaan naar innovatieve toepassingen van geo-informatie. na afloop van de open data estafette agro & Food droeg organisator Geert Hermans het stokje over aan een vertegenwoordiger van de watersector. die organiseert nog dit jaar de tweede estafette. de open data estafette maakt deel uit van het open (geo-)data innovatie netwerk (odin).
De Open Data Estafette wil kennis delen en iinovaties op gang brengen.
hasbeats Business edition 27
Wanneer: 23 mei 2013 Waar: HAS Hogeschool
HAS Year event met uitreiking HAS Awards 2013 u ontvangt binnenkort een uitnodiging!
Sprekers: Jan klerken van scelta Mushrooms Moniek Pieters van het riVM Dick Pouwels van Has Hogeschool
www.hashogeschool.nl/hasawards
hasbeats Business edition 28