HAS Hogeschool Jaarbeeld 2016 by HAS green academy

JA ARBEELD 2016

Eline du Mee Parque Botรกnico Los Yapas, Ecuador Als kleintje in deze grote wereld kom je in een andere, soms bijna magische, wereld terecht. Met het oog voor kleine dingen, vond ik deze Prachtvlinder rustig het vocht opdrinkend van de grond tussen de afgevallen bladeren. Dit moment van rust, schoonheid en een vlaagje mysterie op foto staat me bij doordat ik meer stil stond bij het leven en dingen zag die ik eerst nooit zag of niet wilde zien. De Amazone heeft het me laten zien en is in mijn hart gekropen, ama la vida.

Inhoudsopgave 1. Bestuursverslag Topproject Dier 2. Prestatie-afspraken 3. Onze passie: opleiden W DO IT Minors Toetsbeleid De opleidingen

Topproject Food

17 22

Topklas Ondernemen Innovatieklas Managementreviews Externe reviews

4. HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen Topproject Leefomgeving 5. Kennisontwikkeling

Praktijkgericht Onderzoek Lectoraten

44 46 50

Organisatie

Topproject Ondernemen 7. Juridische structuur en interne organisatie

Personeelsbeleid Financieel beleid Communicatie & Marketing International Office & Student-/ Roosterzaken HAS Services Sociale veiligheid en integriteit Bezwaar en beroep

Bestuur en Directie HAS Hogeschool Raad van Toezicht HAS Hogeschool Good Governance Opleidingen HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen Stafdiensten

Topproject Plant 8. Onze cijfers over 2016

Bronvermelding Prestatie-afspraken HAS Hogeschool Lijst van afkortingen + Colofon

86 89

Kengetallen studenten Kengetallen medewerkers

3 JA ARBEELD 2016

01 Bestuurs verslag JA ARBEELD 2016

‘Wageningen University is de beste universiteit van Nederland, de beste hogeschool is HAS Hogeschool’. Zo kopte Elsevier op 29 september 2016, op basis van een onderzoek onder studenten.

De Reviewcommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek schreef dit een maand later in haar beoordelingsrapport: ‘De HAS heeft hoge ambities geformuleerd op alle fronten (…) De commissie constateert dat de HAS bij een groei van bijna 50% van de instroom gedurende de afgelopen jaren, op de meeste ambities de gestelde doelen overtreft. (…) De commissie spreekt haar waardering uit voor deze combinatie van grote groei, hoge ambities en goede resultaten.’ Punt

BESTUURSVERSLAG

ant een dergelijke beoordeling door studenten (Elsevier) en zo’n mooie peer review (RCHOO) zeggen eigenlijk genoeg. Heb je dan nog wel een bestuursverslag nodig? Ja, want die beoordelingen door studenten en peers zijn niet ons hele verhaal. Natuurlijk zijn ze belangrijk en geven ze ons sturing. Zeker als die peer review ook sterk kijkt naar onze twee andere stakeholders: medewerkers en bedrijven.

Ambitie 2025 Het beschrijven van de weg ernaartoe is precies de slag die we afgelopen jaar hebben weten te maken in het formuleren van onze Ambitie 2025, ons instellingsplan in onderwijstermen. Onze missie en visie hebben we daarin nagenoeg ongewijzigd gelaten. Een stevige en stabiele oriëntatie op je onderliggende waarden is heel wat waard.

missie De missie van de HAS is geworteld in zeventig jaar historie, verandert de komende jaren niet en zal ons ook de komende tien jaar inspireren. Onze missie: waar staan we voor HAS Hogeschool is hét hoger beroepsopleidingsen expertisecentrum in Zuid Nederland in het domein van agro, food en leefomgeving, dat: • Voorziet in de behoefte van studenten vanuit specialistische en brede opleidingen;

Dit is wat we willen zijn: Een ondernemende top hogeschool: met top opleidingen, hoge waardering van studenten, medewerkers, alumni en bedrijven, trendsettend als expertisecentrum, ingebed in maatschappelijke ontwikkeling. We staan midden in de sector agro, food en leefomgeving en zorgen voor real life solutions. De HAS staat stevig: ondernemend, zelfstandig, met een duidelijke missie en visie. Een platte en fitte organisatie, met gemotiveerde en resultaatsverantwoordelijke teams, met zelforganisatie als organiserend principe. Sturing op realisatie van visie en strategie gekoppeld aan ruimte voor eigen verantwoordelijkheid. Een goede facilitering van professionals in hun werk. Horizontale coördinatie is daarbij een leidend organiserend principe.

5 JA ARBEELD 2016

Maar we doen de HAS tekort als we in dit Jaarbeeld 2016 niet ook het inzicht geven in hoe we aan die mooie beoordeling zijn gekomen. Het is leuk om grote ambities te hebben. Maar als je niet weet hoe die te realiseren, dan weet je zeker dat je ze niet bereikt. Dat is daarom nu waar wij permanent mee bezig zijn: de weg ernaartoe. Natuurlijk vanuit het perspectief van een hoge waardering door studenten, medewerkers en bedrijven. En natuurlijk vanuit het perspectief van onze rol als trendsettend expertisecentrum voor die fantastische en belangrijke sector van agro, food en leefomgeving.

visie

Financieel hebben we een gezonde en solide basis en zoeken we actief naar financieringsbronnen voor innovatie: dat geeft ons ruimte om te ondernemen en onze eigen ontwikkeling te initiëren. Ieder mens is uniek en maakt zijn eigen ontwikkeling door gericht op een actieve loopbaan in onze sector en een actief leven in de maatschappij. Dat uitgangspunt vormt de basis voor onze gehele werkwijze. Ons onderwijs gaat daarom over talentgericht en ondernemend leren in een sterke wisselwerking met de beroepspraktijk. We leiden onze studenten breed op: brede competenties: techniek/vak – maatschappelijke en economische relevantie – personal skills; een breed profielspectrum: adviseurs – innovators/creatieve professionals - ondernemers – vaktechnisch specialisten; internationaal: onze sector is internationaal, de HAS-student studeert daarom in een internationale context.

• Voorziet in de behoefte van het beroepenveld door voldoende hoogwaardig opgeleide professionals op HBO- en HBO+-niveau; • Voorziet in de behoefte aan toepassingsgericht onderzoek en advies voor het bedrijfsleven; • Voorziet in de behoefte aan praktijkgerichte trainingen en cursussen voor (werkenden in) het bedrijfsleven op HBO- en HBO+-niveau.

BESTUURSVERSLAG

Rochelle van Scheijndel TĂŠrraba River, Costa Rica Deze foto staat voor mijn stage centraal omdat ik voor mijn stage onderzoek heb gedaan naar krokdillen en kaaimannen. Elke keer als we op Caiman nights gingen was het altijd maar afwachten wat we vingen. En elke keer was weer spannend omdat je midden in de nacht op een bootje in het pikkedonker zit met alleen wat zaklampen op jacht naar deze predatoren.

JA ARBEELD 2016

Het opstellen van onze Ambitie 2025 is een zoekproces geweest naar onze echte kernkwaliteiten: wat maakt dat de HAS zulke bijzondere prestaties weet te realiseren? Die kernkwaliteiten komen tot uitdrukking in de HAS Aanpak:

Wij zijn een persoonlijke en ondernemende hogeschool die midden in onze sector staat, beter nog we zijn 70 jaar geleden uit diezelfde sector ontstaan. Hierdoor kennen wij de sector agro, food en leefomgeving als geen andere hogeschool. We werken volgens een uniek concept waarmee we ons onderscheiden van andere hogescholen, het HAS-concept. We werken samen met de voorlopers uit onze sector aan real life solutions. Dit betekent dat onze studenten en docenten samen met die bedrijven werken aan innovatieve praktijkgerichte oplossingen voor de vraagstukken van vandaag en morgen. Dit doen wij op de HAS-manier: bij ons staat de mens centraal, dus of je nu student, docent of professional bent, jij staat op één! We geloven dat de beste resultaten worden behaald als je mensen inzet op hun talent, daarom werk je bij ons met plezier en vanuit je passie.

1. Wij willen dat studenten, medewerkers en bedrijven ons hoog waarderen (> 4,2). 2. Wij willen een trendsettend en dynamisch expertisecentrum zijn. Toen die ambitie gedefinieerd was, rees de vraag: hoe gaan we die realiseren? Oftewel: welke strategie gaan we volgen? Dat heeft geleid tot de start van vier werkprogramma’s: 1. het realiseren van een flexibel en adaptief onderwijsconcept; 2. het versterken van onze cultuur en teams; 3. het versterken van onze organisatie en faciliteiten; 4. het uitbouwen van onze kennisontwikkeling. Elk programma is opgedeeld in stappen, die we jaarlijks evalueren. De eerste stappen worden inmiddels gezet. In ons jaarbeeld 2017 zullen we daarover berichten.

7 JA ARBEELD 2016

HAS aanpak

Die HAS Aanpak, gedragen door onze missie en visie, heeft geleid tot een compacte Ambitie 2025: wij willen een Tophogeschool zijn. Concreter betekent dat het volgende:

Topprojecten Het jaar 2016 omvat de laatste helft van het studiejaar 2015/2016 en de eerste helft van het studiejaar 2016/2017. In die studiejaren komt het hoe van de HAS duidelijk naar voren, compact samengevat in onze HAS Aanpak, maar dan in de heldere kleuren van concrete acties en activiteiten. Onze topprojecten zijn mooie voorbeelden daarvan. In onze nieuwsbrieven hebben we er al veel gedeeld. Vijf daarvan willen we voor dit jaarbeeld nog eens de revue laten passeren. Verderop in dit jaarbeeld tref je per domein, Dier, Food, Leefomgeving, Ondernemen en Plant, een mooi concreet project.

BESTUURSVERSLAG

JA ARBEELD 2016

Anneloes Tukker Ólafsfjörður, IJsland Een ‘’warme’’ zomerdag/ 2016 in Ólafsfjörður, IJsland. 660 Noord. Een reis met blinde ogen genomen. Op afstand van iedereen. Nu ik hier zit in mijn eentje trek ik het soms maar net. Het duurt niet lang. Want dan besef ik dat de wereld vol mensen is, en dat ik hier verlaten in rust en stilte met even niemand om me heen kan vergeten dat ik zo weer verder moet. Ik blijf hier liever nog even dromen. Genietend van de ongerepte witte stilte. Alleen ik.

9 JA ARBEELD 2016

JA ARBEELD 2016

Chiara Marino Shanghai, China Shanghai, in mijn ogen een magische Oosterse stad met de juiste Westerse invloeden. Het is een stad waar miljoenen mensen wonen, waar non stop gewerkt, overal geslapen, gegeten en gedronken, gelachen, geschreeuwd, gespuugd, geselfied, gechecked,door rood gereden, gebouwd, gesloopt, gesmakt en geslurpd, gewandeld, gefietst en gerookt word. Voor mij als ‘’laowai’’ (buitenlander) had de stad vele indrukken. Het is een stad met veel contrasten en uitersten. Het waren vaak de kleine dingen die mijn dag bijzonder konden maken. Net als deze foto: 2 onschuldige kindjes in een Hutong die naar school wandelen.

Binnen en buiten verbinden Studenten leren ervan als zij theorie toe kunnen passen in de praktijk . Dat denkkader is verweven in al onze onderwijsactiviteiten en koppelen we aan de opleidingen die onze collega’s van HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen geven: 400 projecten op jaarbasis en 700 cursisten brengen ervaring van de buitenwereld naar binnen.

In de rest van dit Jaarbeeld kunt u vanuit het perspectief van de verschillende opleidingen en afdelingen het jaar 2016 op de HAS aan u voorbij laten trekken.

Ontwikkelingen en risico’s De ambitie van de HAS is hoog. Dat geldt ook voor de ontwikkelsnelheid van de HAS. Opletpunten en risico’s hebben we scherp in beeld. We spreken die expliciet uit. Zo houden we elkaar scherp en steken we geen spaken in het wiel van een HAS op hoge snelheid. Enkele voorbeelden van ontwikkelingen: • We zijn onze projectadministratie aan het verbeteren. Inkomsten uit projecten zijn immers steeds meer aan de orde en ook noodzakelijk om de Ambitie 2025 te realiseren en de HAS Aanpak te versterken. • We hebben ons toetsbeleid en het functioneren van onze examencommissies verder aangescherpt. Dat is ingegeven door een steeds flexibelere inrichting van het onderwijs, door meer uitwisseling met andere instellingen en door een complexe multidisciplinaire afstudeeropdracht vanuit het bedrijfsleven. Onze discussie met de inspectie over ons zij-instroomtraject is nagenoeg afgerond. Daarmee kunnen we deze vorm van ‘leven lang leren’ weer optimaal ten goede laten komen aan de bedrijven en medewerkers in onze sector.

• Werkdruk blijft een permanent aandachtspunt. Dat geldt voor iedere professionele organisatie, maar is in het licht van onze ambities een extra opletpunt. Om die werkdruk te beheersen, werken we met een vitaliteitscoach en een vitaliteitsmenu. Daarnaast bieden we regelruimte en maatwerk voor individuele situaties en structureel voldoende aandacht voor niet te overladen ambities. Een ziekteverzuim van net 3%, dat ruim onder het landelijk gemiddelde van bijna 4% ligt, is een goede indicator dat we daar de goede modus te pakken hebben. • Financieel is de last van de t-2 financiering groot. Jaarlijks hebben we zo’n 2 miljoen euro gederfde inkomsten. Op dit moment loopt overleg met het ministerie van EZ om daarvoor een oplossing te vinden. Het blijft een wonderlijke paradox: de arbeidsmarkt vraagt om meer afgestudeerde HAS-studenten, de HAS weet er steeds meer op te leiden met een steeds betere kwaliteit, maar financieel worden we vervolgens voor die bijzondere prestatie feitelijk gestraft.

11 JA ARBEELD 2016

Binnen en buiten met elkaar verbinden brengt ons veel. De successen delen we dan ook graag. Een paar voorbeelden: • We hebben het Consumerlab geopend. Dat is een prachtige faciliteit waar we samen met studenten en MKB testen en onderzoek doen op food productontwikkeling. • Fit for use: de afgelopen twee jaar heeft ons hele gebouw in ’s-Hertogenbosch een goede klimaatinstallatie gekregen, hebben we ons Atrium een opfrisbeurt gegeven en zijn diverse praktijkfaciliteiten gerealiseerd. Een totale investering van 11 miljoen euro. • Lectoren Lenny van Erp, Theo Thewessen en PJ Beers hielden in het najaar hun inaugurele redes. • Afgelopen zomer hadden we bij onze opleidingen International Food and Agribusiness en Geo Media & Design onze eerste afstudeerders. Een bijzonder feest! • In Venlo liep samen met Fontys de eerste minor op het gebied van agro en high tech.

ondersteuning worden enablers van een HAS in ontwikkeling.

• Afgelopen jaar stroomden 20% meer studenten in dan het jaar daarvoor. Gelukkig kende Venlo een groei van maar liefst 30% en studeren daar inmiddels 350 studenten. Maar te snelle groei kan ook gevaarlijk zijn. We hebben vorig jaar geëxperimenteerd met een numerus fixus. Dat leverde echter niet op wat we ervan hadden verwacht. We zijn nu aan het kijken of we een potentieel grotere instroom vanuit West-Nederland kunnen laten landen bij collega Inholland-groen. Binnen de HAS kijken we naar een betere spreiding van de groei over de opleidingen en de vestigingen.

Samenvatting De essentie van de HAS is richting kiezen, elkaar vertrouwen geven, snappen wat je doet en waaróm je het doet, handen uit de mouwen steken, maar oog houden voor de opletpunten en risico’s. Die essentie maken we met elkaar waar. Daar zijn we dankbaar voor. Al onze collega’s, al onze studenten en medewerkers in die bedrijven en instellingen verbonden met de HAS, zij maken de HAS!

’s-Hertogenbosch 31 maart 2017 Dick Pouwels Jan Denissen Liz Chermin

• Onze IT- en administratieve processen ondergaan een transitie: organisatorische processen en IT-

BESTUURSVERSLAG

Topproject Dier JA ARBEELD 2016

HAS Hogeschool werkt binnen een groot aantal beroepsopdrachten aan innovatieve vleeskuikenketen HAS Hogeschool, Heijs Food Products, Wageningen UR Livestock Research en Wageningen UR Food & Biobased Research en Marks & Spencer werken sinds februari 2015 samen aan de ontwikkeling van een innovatieve pluimveeproductieketen. Een keten die zich kenmerkt door een hoog niveau van diergezondheid en dierwelzijn, gegarandeerde productkwaliteit en – veiligheid en onderscheidende, innovatieve producten. Bijzonder is dat 5 opleidingen van de HAS tegelijkertijd werken aan meerdere beroepsopdrachten en de afstuderende studenten niet alleen begeleid worden door HAS-docenten, maar ook door onderzoekers van de Wageningen University. Een dergelijke constructie kwam nog niet eerder voor.

Hoge kwaliteit en veiligheid

“Het doel van het project is om bij te dragen aan het ontwikkelen van een innovatieve vleeskuikenproductieketen die een hoge kwaliteit en veiligheid van het product garandeert en daarmee voldoet aan de eisen van de consument”, vertelt Gerben Hofstra. Hij coördineert het project vanuit HAS Hogeschool. “Daarbij werken we aan een gegarandeerde traceerbaarheid en productveiligheid met een hoog niveau van dierenwelzijn en diergezondheid in de keten, en de valorisatie en ontwikkeling van onderscheidende producten.” Uiteindelijk willen de participerende instellingen binnen 3 jaar zo’n 30 beroepsopdrachten uitvoeren.

TOPPROJECT

Innovatie is nodig

“Innovatie is nodig in de sector”, legt Gerben de aanleiding voor het starten van het project uit. “De Nederlandse sector moet zich gaan onderscheiden van landen waar goedkoper geproduceerd wordt en minder eisen gesteld worden aan voedselveiligheid, productkwaliteit en dierwelzijn. De consument heeft hogere eisen gekregen, waar het bedrijfsleven op wil inspelen. Heijs Food Products is de aanjager van het project. De pluimveeslachter en – verwerker zag de noodzaak tot innoveren en ging met Wageningen UR om tafel. De rol van de HAS is het leveren van projectteams vanuit verschillende opleidingen.

Knooppunten om samen te komen

Food Design & Innovation en Voedingsmiddelentechnologie tot slot richten zich op valorisatie en het ontwikkelen van allergeenen E-nummer-vrije en zoutarme producten. Ook ontwikkelen zij nieuwe producten uit andere delen van de kuikens dan borstvlees en werken aan verwaarding van slachtafval. Gerben: “De opleidingen werken allemaal vanuit een eigen invalshoek, maar er zijn wel knooppunten gedurende de looptijd van de beroepsopdrachten waarop zij samenkomen. Toegepaste Biologie en Dier- en veehouderij zitten aan het begin van de keten, Food Design & Innovation en Voedingsmiddelentechnologie aan het eind. Bedrijfskunde en agribusiness heeft een overzicht van de hele keten.”

13 JA ARBEELD 2016

Verschillende invalshoeken

Projectteams vanuit de opleiding Bedrijfskunde en agribusiness richten zich binnen de samenwerking op maximale transparantie en traceerbaarheid (‘farm to fork’) inclusief de ontwikkeling van een systeem om integrale duurzaamheid te meten en te monitoren. De opleidingen Toegepaste Biologie en Dier- en veehouderij houden zich bezig met het verbeteren van dierwelzijn in de hele productieketen: niet alleen op het vleeskuikenbedrijf zelf, maar ook tijdens het vangen, transport en slachtproces. Ook richten zij zich op het verbeteren van diergezondheid en robuustheid, met als doel een antibioticavrije/Campylobacter-vrije productie.

‘Chicken wall’ op kennisexpo

Op de kennisexpo die onderdeel was van het HAS Year Event op 16 juni jl. hielden 9 beroepsopdrachten die op dat moment liepen binnen dit project een posterpresentatie. Dit resulteerde in een ‘chicken wall’ die veel bekijks trok. In september starten weer 5 nieuwe beroepsopdrachten.

Meer informatie

has.nl/nl/topprojecten heijsgroep.nl

TOPPROJECT

JA ARBEELD 2016

Ilja Snoeren Pier39, San Francisco Wat ik mooi vind aan deze foto is dat er twee uiterste op een foto staan. De meeuw staat voor vrijheid en in de verte is Alcatraz te zien wat in vroegere tijden zeker niet voor vrijheid stond. Op stage en de trip door Amerika voelde ik me duidelijk de meeuw die veel geleerd heeft van de sector, de cultuur en het leven in het algemeen. Een quote die the whole experience goed samenvat is: “Di≠ erence between school and life: School teaches you lessons and then gives you a test. Life gives you a test and you learn the lessons”. In beide gevallen zijn de lessen die je leert het belangrijkst voor je eigen ontwikkeling. Die duidelijk is gegroeid na deze stageperiode.

15 JA ARBEELD 2016

JA ARBEELD 2016

Anouk van Breukelen Snaefellsnes, IJsland Deze foto staat symbool voor mijn ervaring, omdat het mijn beeld van IJsland weerspiegelt. IJsland staat bekend als een ruig land met indrukwekkende landschappen en de stoere en vurige IJslandse paarden. Toch is IJsland een zeer geschikt land om tot rust te komen, zoals het duttende paard op de foto laat zien. Het leven van de IJslandse mensen is ongedwongen, ze zien wel wat de dag hun brengt en raken niet snel gestrest als niet alles loopt zoals gepland. Ook veel toeristen komen op de rust in het dunbevolkte land af om bijvoorbeeld te ontspannen in een van de vele warmwaterbronnen.

02 Prestatieafspraken 17

HBO

ONDERWERP

NULAMBITIE METING 2015

2011

20123

20134

20145

2015#

2016

HBO1

Studiesucces: uitval2

23,00

20,00

29,40

25,10

25,70

21,80

24,60

n.n.b

HBO2

Studiesucces: Switch

1,80

2,10

1,60

5,70

2,20

2,50

2,40

n.n.b

HBO3

Studiesucces: Bachelorrendement %

84,50

85,00

82,30

84,40

83,70

78,30

82,13

n.n.b

HBO4

Kwaliteit/Excellentie: Studentenoordeel over opleiding in het algemeen

3,90

3,80

3,90

3,93

3,98

4,06

4,11

HBO5

Maatregelen: Docentenkwaliteit

56,00

60,00

56,00

nnb

70,40

70,00

71,00

JA ARBEELD 2016

Prestatie-afspraken HAS 2012 e.v.

(Nulmeting 31-12-2011)

HBO6

Maatregelen: Onderwijsintensiteit

25,00

0,00

n.n.b

HBO7

Maatregelen: Indirecte kosten

23,30

21,80

23,30

nnb

21,30

n.n.b

650

1.000

648

769

874

979

957

1134

0,57

0,68

0,78

0,84

n.n.b

(Nulmeting Berenschot, april 2012)

FACULTATIEVE INDICATOREN Instroom HAS1 Percentage HAS van totale HBO-instroom

Omzet trainingen / bedrijfsopleidingen HKT

2.150.000

1.100.000

1.661.604

1.976.500

2.100.000

1.456.000

n.n.b

Totale omzet projecten en ¤ trainingen/bedrijfsopleidingen HKT

3.400.000 4.300.000

3.400.000

3.200.000

3.800.000

4.100.000

5.000.000

n.n.b

0,60

2012 = studiejaar 2012 - 2013; e.v.

Percentage a.d.h.v. gegevens DUO, waarbij uitgegaan wordt van de uitval van studenten met een 1ste inschrijving in

het hoger onderwijs. 3

Gegevens tot 2012 afkomstig uit 1 cijfer HO - v5

Gegevens tot 2013 afkomstig uit 1 cijfer HO - v6

Gegevens tot 2014 afkomstig uit 1 cijfer HO - v7

Gegevens tot 2015 afkomstig uit 1 cijfer HO - v8 per maart 2017

Voor meer detail verwijzen wij u naar https://has.nl/nl/over-has-hogeschool

P R E STAT I E -A F S P R A K E N

Toch zien we dat het de HAS goed lukt om ondanks een forse groei in studentenaantallen het hoge prestatieniveau vast te houden en op onderdelen zelfs te verbeteren. Zo is de studenttevredenheid toegenomen van een 4,06 naar een 4,11 (op een 5-punt schaal). Dat is ruim boven de 3,80 die in de prestatieafspraken is vastgesteld.

JA ARBEELD 2016

et de minister van Economische Zaken hebben we in 2012 prestatieafspraken gemaakt; op indicatoren die voor alle hogescholen en universiteiten gelden. Voor de HAS was het goed definiëren van prestaties op die indicatoren geen sinecure. Op vrijwel alle indicatoren was de HAS ‘best in class’. Met die uitgangspositie en de wens en wetenschap dat de HAS een groeiperiode in zou gaan, was het moeilijk om precies invulling te geven aan de ambitie voor 2016.

Ook op medewerkerstevredenheid (7,8) en tevredenheid van het werkveld (evaluatie beroepsopdrachten 4,0 op 5-puntsschaal) scoren we hoog. Ook cursisten geven hoge waarderingen. Bij de incompany cursussen is dat een 9,7 (was 8,8 in 2015) en bij de cursussen met open inschrijving een 9,4 (was 8,9 in 2015).

P R E STAT I E -A F S P R A K E N

Overigens gelden voor de tevredenheidsindicatoren van medewerkers en cursisten geen landelijke afspraken. Wij vinden die echter wel degelijk belangrijk Samen met de studenttevredenheid bepalen zij naar ons idee waar het, als het om prestaties gaat, in een hogeschool echt om moet gaan: hoge waardering van studenten, bedrijven en medewerkers. De zgn. prestatieafspraken zijn in 2016 geëvalueerd. De beoordeling daarvan is te lezen op www.rcho.nl/eindadviezen/eindadviezen-hogescholen De commissie RCHO komt op grond van de beoordeling van de rapportage van de HAS tot het volgende advies aan de staatssecretaris van Economische Zaken. De commissie beoordeelt de resultaten ten aanzien van: 1. het aspect kwaliteit en excellentie als positief, 2. het aspect studiesucces als positief en 3. het aspect maatregelen als positief. Ondanks dat de termijn van de prestatieafspraken is afgelopen, kiest de HAS ervoor hierover te blijven rapporteren.

Ook de volgende indicatoren maken onderdeel uit van de prestatieafspraken:

Studiesucces – uitval (1e jaar) De ambitie ligt op 20%. De zeer goede score bij de nulmeting zakt in 2011 naar 23%. In 2012/13 en 2013/14 is de score weer beter. In 2014/15 bedraagt hij 21,8%, in 2015/16 zakt hij naar 24,6%. Belangrijkste oorzaak van die daling is dat een aantal van de nieuwere opleidingen nog geen stabiliteit in uitval heeft gevonden. Uiteindelijk is het een variabele die met name trendmatig te beïnvloeden is, maar op jaar- en opleidingsbasis stevige schommelingen kent.

Studiesucces – switch Voor de HAS is dit geen relevante prestatie-indicator.

Studentenoordeel (NSE: 4.11) Deze is gestegen, ondanks onze inschatting dat de groei van de HAS mogelijk tot een iets lagere studenttevredenheid zou kunnen leiden. Dit geeft aan dat de HAS met haar groei goed in staat is om de hoge kwaliteit van onderwijs te kunnen blijven leveren en zelfs verbeteren. In het voorjaar van 2017 is de NSE zelfs op een score van 4,17 uitgekomen.

Docentkwaliteit De staatssecretaris van onderwijs ziet graag dat 80% van hbo-docenten een mastertitel heeft. Op de HAS vinden we het belangrijk dat hbo-docenten een duidelijk hoger niveau hebben dan de studenten en studenten weten te inspireren en uit te dagen om hun talenten te ontwikkelen. Dat hoeft niet altijd gepaard te gaan met een mastertitel. Sterker nog: beroepsgerichtheid en een mastertitel gaan lang niet altijd hand in hand. Om die reden heeft de HAS met de minister van EZ een ambitie van 60% afgesproken. Met de uitbreiding van het docententeam de afgelopen jaren zijn we erin geslaagd om die ambitie ruimschoots te realiseren (71%).

Indirecte kosten De HAS scoort in de Berenschot-benchmark (2015) bijzonder goed: het percentage overhead ligt met 21% relatief laag. Dat cijfer betekent bovendien een daling ten opzichte van de meting in 2012. Vanaf 2014 wordt de benchmark jaarlijks uitgevoerd en neemt het aantal deelnemers ook toe. in 2016 is geen nieuwe benchmark uitgevoerd.

Instroom Onze ambitie was om in een aantal jaren te groeien van een instroom van 650 studenten naar een instroom van 1.000 studenten. In 2013 zaten we op een instroom van bijna 900 studenten, in 2016 hadden we een instroom van 1.134 studenten. Hiermee hebben we voldaan aan onze verwachtingen. In het studiejaar 2016-2017 studeren in totaal 3.350 studenten aan de HAS.

19 JA ARBEELD 2016

Studiesucces – bachelor-rendement Nulmeting (84,5%) en realisatie lagen tot 2013 (83,7%) dicht bij elkaar. In 2015 daalt de score tot 78,5%; in 2016 zien we echter weer een stijging (82,1%). Trendmatig ligt het bachelor-rendement van de HAS, vergeleken met collega-hogescholen, op topniveau.

Onderwijsintensiteit Bij de nulmeting hadden 2 van onze (toen nog) 8 opleidingen een lagere klas-contacttijd dan voorgeschreven in de prestatieambities van het ministerie. Dat had te maken met de gekozen werkvormen. Inmiddels hebben al onze 10 opleidingen een klas-contacttijd op of boven de ministeriële norm.

Praktijkgerichtheid De inzet vanuit HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen draagt wezenlijk bij aan de ambitie om de praktijkgerichtheid van onze studenten en docenten te versterken. Die inzet bestaat onder meer uit het binnenhalen van opdrachten voor studenten en van cursussen en trainingen voor bedrijven. Dankzij die activiteiten staan studenten en docenten met hun voeten in de klei. Wel is het essentieel dat we de omzet uit deze activiteiten vergroten. Alleen dan kunnen we het groeiend aantal studenten en docenten in de klei laten staan. De ontwikkeling laat zien dat het de HAS goed lukt om deze ambitie in te vullen.

Samenvattend zijn we erg content met hoe onze prestatie-indicatoren zich ontwikkelen, zeker tegen het licht van een veel sterkere groei van de HAS dan was voorzien. Uitval en rendement blijven wel aandacht vragen. De sterke teams van de HAS, de cultuur die is gericht op persoonlijke benadering, het tonen van verantwoordelijkheid en ondernemerschap, goede en gemotiveerde studenten en een actief verbonden bedrijfsleven maken dat we deze prestaties kunnen realiseren. Voor meer detail verwijzen wij u graag naar https://has.nl/nl/over-has-hogeschool

P R E STAT I E -A F S P R A K E N

JA ARBEELD 2016

Jasper Verblakt Lake Tekapo, Nieuw-Zeeland Deze foto is gemaakt in hartje winter (29 July) bij Lake Tekapo in Nieuw-Zeeland. Ik heb voor deze foto gekozen omdat het een beeld schetst van de abnormale kleuren die nieuw zeeland bied in zijn landschappen. Nieuw-zeeland heeft enorm veel verschillende landschappen in een relatief kleine afstand. Vanaf Tekapo kun je binnen 1,5 uur stepachtige omgevingen bezoeken, ondergesneeuwde alpen of naar een prachtige kustlijn.

21 JA ARBEELD 2016

03 Onze passie:

opleiden

JA ARBEELD 2016

WDOIT De ambities van de HAS liggen verankerd in de peilers Waardengerichtheid, Duurzaamheid, Ondernemerschap, Internationalisering en Talentbased onderwijs (WDOIT). Iedere opleiding heeft in 2016 stappen gezet om die peilers te versterken. Docenten werden getraind, er werden onderwijstrajecten opgezet, er werd samenwerking gezocht met andere partijen, enz.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

oewel er uiteraard HAS-brede kaders gelden, geeft iedere opleiding op eigen wijze invulling aan WDOIT. Om de kaders te bewaken, vindt intervisie plaats. Ook HAS-brede initiatieven, zoals die op het gebied van ondernemerschap en internationalisering, dragen bij aan de onderlinge afstemming. Zo houden we het efficiënt en werken we aan het doel om met gezamenlijk onderwijs studenten te laten samenwerken.

Waardengerichtheid als Competentie: “De student kent het belang van het goed voeren van de waardengerichte dialoog en is bereid en in staat om die dialoog aan te gaan.” Deze competentie heeft duidelijke samenhang met de overige WDOIT-aspecten. Daarom wordt bekeken of WDOIT in een gemeenschappelijke HAS-brede competentie te vangen is.

Initiatieven om het ondernemerschap te bevorderen Om het ondernemerschap en de ondernemendheid bij studenten te bevorderen, zijn we verschillende initiatieven gestart. Het eerste initiatief is de start in 2015 met een HAS-breed talentontwikkelingsplan gericht op ondernemen. Daarmee willen we bereiken dat meer studenten na of al tijdens de opleiding als ondernemer aan de slag gaan. Dit plan komt bovenop of liever gezegd voorafgaand aan het vierdejaars programma ‘Topklas Ondernemen’, dat op dit moment haar 11e jaargang beleeft. In het topklasjaar schrijven studenten die tot het programma zijn toegelaten (en die van alle opleidingsrichtingen van de HAS afkomstig zijn) hun eigen (new) business plan. Als ze tijdens het ‘Go - No Go’ moment in eind blok 2 positief worden beoordeeld,

Inmiddels hebben 200 studenten dit programma gevolgd. Dat is inclusief de lichting van dit jaar (20162017). Ruim de helft van deze studenten is nog steeds als ondernemer actief. Met de groep alumni is goed contact. Zij komen bijvoorbeeld nog geregeld op de HAS of ontvangen onze studenten en docenten op hun bedrijven.

Een tweede initiatief om het ondernemerschap

te bevorderen is de derdejaars minor ‘Proeven aan ondernemerschap’. Deze heeft van september tot half november 2016 voor het eerst plaatsgevonden. 80 Studenten van 8 verschillende opleidingsrichtingen hebben een ontdekkingsreis gemaakt naar hun eigen persoonlijk ondernemerschap. In een stevige individuele opdracht hebben zij uitgezocht of het ondernemerschap bij hen past. Daarnaast hebben ze in groepen gewerkt aan ‘real life’ new business cases voor klanten van Rabobank. Zowel aan Rabobank als aan diverse ondernemers hebben zij mogelijke ‘oplossingen’ gepresenteerd. September 2017 start de tweede editie van deze minor, wederom in samenwerking met Rabobank.

23 JA ARBEELD 2016

In die werkwijze is duidelijk geworden dat de onderlinge afstemming beter kan; bijvoorbeeld op het formuleren van HAS-brede gemeenschappelijke eindkwalificaties op de WDOIT aspecten. Een aantal voorlopers uit verschillende opleidingen heeft inmiddels al gediscussieerd over wat waardengerichtheid nu precies is. Zij kwamen tot de volgende slotsom:

mogen ze dat plan in de praktijk gaan brengen als afstudeeropdracht. Op het moment dat ze in juli hun diploma behalen, zijn ze dus ook al tenminste een half jaar ‘live’ met hun eigen onderneming.

Een derde initiatief is inmiddels een jaar in de

lucht: een extra curriculair programma voor met name eerste- en tweedejaars studenten. Ieder blok kent een aanbod van inspirerende gastcolleges, interessante bedrijfsbezoeken, interactieve workshops en intieme snelkooksessies met ondernemers. Dit programma wordt nu nog getrokken door docenten van verschillende opleidingen. Het is de bedoeling om het programma in de vorm te gieten van een studievereniging voor en door ondernemende studenten.

Naar een meer internationale uitstraling Uitwisseling gaat een belangrijke rol spelen in het internationaliseringsbeleid. Bij uitwisseling volgen onze studenten minors in het buitenland en ontvangen wij studenten uit het buitenland die hier minors en lessen komen volgen. Om die ambitie handen en voeten te geven, gaan we partnerschappen aan met universiteiten en hogescholen in geschikte landen. Dat gebeurt vanuit International office, dat de organisatie van uitwisselingen stroomlijnt. Daarnaast hebben we het Engelstalig onderwijs van de HAS in kaart gebracht, zodat we internationale studenten kunnen vertellen wat we hen te bieden hebben. Naast deze stap gaan we onze internationale projecten verder uitbouwen. Dit doen we in samenwerking met partners, waaronder Borderless Network. Die projecten geven onze docenten de kans internationale ervaring op te doen. Een logische ambitie voortbouwend op eerdere stappen: alle studenten gaan verplicht op buitenlandstage en inmiddels hebben we 3 Engelstalige internationale programma’s.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Minors De nieuwe opzet van het 3e studiejaar met minors was in 2015-2016 een succes: studenten zijn meer dan voorheen over de opleidingen heen gaan samenwerken, er ontstond meer verbinding met het werkveld (zoals provincie en gemeenten) en studenten zijn in dat werkveld meer op locatie gaan werken. Vanwege dat succes hebben we in het studiejaar 20162017 het aantal minors uitgebreid naar dertien. Dat zijn de volgende:

JA ARBEELD 2016

• • • • • • • • • • • • •

Biobased Economy in the agri-food sector Design zonder grenzen Eating animals?! Ecosystem services and their value to society International Agribussiness International Business and Development What’s in it for me? Plant(w)aardige toekomst Proeven aan ondernemerschap Ruimtegebruik in NL in 2030 Smart farming Towards a healthy society Werk aan wereldwijde voedseldialoog

Met deze minors worden studenten in het 3e jaar verplicht multi-disciplinair te werken. Daarnaast haken we met deze minors in op maatschappelijke relevante thema’s. Een actueel overzicht van het (landelijke) aanbod van minors staat op https://www.kiesopmaat.nl/

Toetsbeleid De examencommissie op de HAS moet de kwaliteit van toetsing en beoordeling kunnen waarborgen. • De examencommissieleden zijn voldoende bekwaam op vakinhoud en toetsdeskundigheid. • De examencommissie krijgt voldoende ruimte om taken uit te voeren en zich te ontwikkelen. • De examencommissie bevordert via advies de kwaliteit van het toetsproces en van de toetsen in de eigen opleiding. • De examencommissie stelt uiteindelijk vast of een student voldoet aan de eindkwalificaties van de opleiding. Zij stelt daartoe proactief vast of de kwaliteit van het toetsproces, van de toetsen en van de examinatoren adequaat is. In 2015 zijn de rol en werkwijze van de examencommissies verstevigd; onder andere via intervisie en scholing. In 2015 hebben alle examinatoren hun Basis Kwalificatie Examineren behaald. Per opleiding zijn een aantal medewerkers (o.a. examencommissieleden) gestart met de Senior Kwalificatie Examineren.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Adequaat toetsbeleid garandeert uiteindelijk ‘the proof of the pudding’ en staat voor de diplomakwaliteit. Van de HAS mag verwacht worden dat ze aan kan geven hoe zij haar toetsing doet en dat zij de checks & balances dusdanig organiseert dat de waarde van het diploma gegarandeerd is. We betrekken externen bij toetsing en doen dit expliciet bij het afstudeertraject: externe beoordeling is altijd een component van de eindbeoordeling. We zien in alle opleidingsaccreditaties op de HAS dat studenten bovengemiddeld scoren op eindresultaten in de afstudeerfase. Kernpunten van het huidige toetsbeleid zijn: 1. Er zijn afspraken over de betrouwbaarheid van de toetsing (wordt getoetst wat het doel is?) en over de transparantie van toetsen (tijdige informatievoorziening over alle aspecten). Elke opleiding maakt die afspraken concreet in een toetsplan, dat onderdeel is van de OER, en in elke module (in een toetsmatrijs). 2. Er zijn afspraken over de validiteit van toetsing. Het 4 ogen principe wordt toegepast in alle modulen van 3 credits en groter, in stages en in het afstudeerproject. Bij het afstudeerproject is de afspraak dat er twee examinatoren beoordelen. Bij de overige onderdelen beschrijft de opleiding in het toetsplan hoe recht wordt gedaan aan het 4 ogen principe. Ook de opleidingen waarbij dat nog niet het geval was, hebben deze werkwijze in 2015 volledig geïmplementeerd. Samen met onze zusterscholen in het HAO liep er, mede in het kader van het hbo-brede project ‘Vreemde ogen dwingen’, een pilot om voor de opleidingen Tuinbouw en Akkerbouw een gezamenlijke toetsing op te zetten voor de 4e jaars die afstuderen; inclusief een instellingsoverstijgende toetsbeoordeling. De pilot is in 2015 afgerond. De positieve ervaringen nemen we mee in de toetsplannen van de opleidingen. 3. De beroepspraktijk is richtinggevend voor de eindkwalificaties en daarmee voor het bepalen waarop wordt getoetst. Om meer houvast te bieden op deze speerpunten zijn we in 2015 de projectgroep toetsbeleid gestart. Met name de HAS–brede randvoorwaarden voor de wijze waarop de opleidingen vaststellen of studenten voldoen aan eindkwalificaties verdient aandacht. Verder is het belangrijk om binnen het hele curriculum van opleidingen het effectief en efficiënt toetsen met een HAS-bredere visie en inspiratie te bevorderen.

De opleidingen Als HAS Hogeschool bieden we 12 reguliere hboopleidingen aan: Croho nummer

Bachelor Bedrijfskunde en agribusiness

34866

Bachelor Dier- en veehouderij

34869

34122

GMD

30033

Bachelor International Farm Management

IFM

34866

Bachelor International Food & Agribusiness

IFA

39281

Bachelor Milieukunde

34335

Bachelor Management van de Leefomgeving

34859

Bachelor Toegepaste Biologie

30009

TA/ HBM

34868

34856

Bachelor Food Innovation Bachelor Geo Media & Design

Bachelor Tuinbouw en akkerbouw / Horticulture & Business Management Bachelor Voedingsmiddelentechnologie

25 JA ARBEELD 2016

Afkorting

Opleiding

De verantwoordelijke directeuren van de opleidingen zijn

in ’s-Hertogenbosch: • Martine Overdijk-Kerkhoff (per 1 juni 2016): opleidingen Bedrijfskunde en agribusiness en International Food & Agribusiness (opvolgster van Joris Fiers) • Edo Dijkman: opleidingen Dier- en veehouderij en Management van de Leefomgeving • Theo Clermonts: opleiding Food Innovation • Toine Hattink: opleidingen Geo Media & Design en Tuinbouw en akkerbouw/Horticulture & Business Management • Patricia de Cocq: opleiding Toegepaste Biologie • Harry Vos: opleiding Milieukunde (ad interim) • Corné Verhees (per 1 februari 2016): opleiding Voedingsmiddelentechnologie (opvolger van Hans Hilbrands)

in Venlo: • Mariëlle Geelen: opleidingen Bedrijfskunde en agribusiness, International Farm Management, Food Innovation en Toegepaste Biologie • Frans van Leijden: opbouw kennistransfer en kennisontwikkeling, vestiging Venlo

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Emma Reiling Sunshine Coast, Australië De Sunshine Coast in Australië, een mini bootje, een ruwe zee, overal zeezieke mensen, vier uur wachten op een glimp van een walvis en dan... Zelfs voor de kapitein van de boot zijn meest indrukwekkende walvis-spot moment ooit! Vastgelegd op mijn camera!! Voor mij hét symbool voor de 4 onstuimige maanden in Australië.

JA ARBEELD 2016

Opleidingen die verzorgd worden in ’s-Hertogenbosch:

Bedrijfskunde en agribusiness (gestart in 1990)

n 2016 hebben we veel aandacht besteed aan het doorontwikkelen van deze opleiding. De basis van het curriculum staat stevig in de eerste 2 jaar. Door onderzoeksvaardigheden toe te voegen, hebben we de kritische houding van studenten merkbaar gestimuleerd. Uit monitoring en de NSE blijkt dat studenten tevreden zijn over de opleiding.

Ook heeft het team veel werk gemaakt van de open dag: de vier pijlers van bedrijfskunde (management, financiën, logistiek en marketing) werden op creatieve wijze getoond. Potentiële studenten en hun ouders kregen daardoor een goed beeld van wat ze van deze opleiding kunnen verwachten. Ook uit andere punten blijkt dat de opleiding zich doorontwikkelt: • We hebben goede stappen gemaakt op onderwijskundig vlak, waarbij eindkwalificaties zijn vertaald naar leerdoelen. • We hebben het stagetraject een nieuwe opzet gegeven, met onder andere meerdere terugkomdagen. De onderzoeksleerlijn is nu veel beter geïntegreerd in de stages. • De laatste fase van het programma is volop in ontwikkeling. De eerste pilots hebben gedraaid in 2016: in samenwerking met DV ’Ondernemerschap in het familiebedrijf’, ’International Farm Management’ en met VM ’Food Business’. We willen geïntegreerd onderwijs bieden dat meer ruimte laat voor de interesses van de individuele student en dat gebaseerd is op het toekomstig beroepenveld.

27 JA ARBEELD 2016

Een bijzondere mijlpaal binnen deze opleiding is de positieve accreditatie voor het zij-instroom traject. In december zijn de eerste diploma’s uitgereikt aan de deelnemers in dit traject van volwassenenonderwijs. Een pluim voor het team is daarvoor op zijn plaats. Het team heeft veel energie in dit traject gestoken.

De opleiding nam in januari afscheid van haar directeur Joris Fiers. In juni startte Martine Overdijk als zijn opvolger. Tot slot enkele bijzondere momenten afgelopen jaar: • altijd een mooi moment: alle uitgereikte diploma’s en propedeusegetuigschriften; • het 25-jarig jubileum van collega Ge-anneke Hof; • de samenwerking met Harper is geïntensiveerd. Zo vond er in het kader van International Trade een excursie plaats naar Harper Adams in Engeland. Speerpunten Speerpunten voor de komende jaren zijn: • het hernieuwd positioneren van de opleiding in de markt; • het blijven werken aan de instroom van studenten; • het doorontwikkelen van het lectoraat; • het behalen van een accreditatie in 2018.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Dier- en veehouderij (voorloper in Roermond gestart in 1947)

et het team van Dier- en veehouderij (DV) hebben we een druk jaar achter de rug. In februari en maart heeft een visitatiepanel de opleiding onder de loep genomen. Na intensieve dagen met goede gesprekken beoordeelde het panel drie van de vier standaarden met ’voldoende’ en één standaard met ’goed’. In het conceptbesluit voor de accreditatie heeft de NVAO dit advies overgenomen. Het definitieve besluit van de NVAO verwachten we binnenkort.

JA ARBEELD 2016

Momenteel leggen we de hand aan een nieuw leerplan. De bevindingen van het visitatiepanel nemen we daarin mee. Dat geldt ook voor de vernieuwde missie en visie en voor de uitkomsten van een werkveldconsultatie, waarbij zo’n 25 bedrijven werd gevraagd om hun visie op de toekomst van de opleiding te geven. In het nieuwe studiejaar zullen studenten starten met een vernieuwd curriculum. Andere highlights uit het afgelopen jaar zijn: • De start van het lectoraat ’Livestock Precision Farming’ met lector Lenny van Erp en de start van een kenniskring, die goed op stoom is en al mooie resultaten laat zien. • De definitieve overeenstemming met de familie Pels om begin 2017 een nieuw praktijkbedrijf voor melkvee te starten. Dat gebeurt op een bedrijf met weidegang, waar verschillende onderzoeksfaciliteiten aanwezig zijn met innovatieve apparatuur, onder andere van DeLaval. • De verdere stijging van het aantal nieuwe eerstejaars studenten tot bijna 140 in studiejaar 2016-2017. Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor het komend jaar zijn: • het opzetten en uitvoeren van het nieuwe leerplan in het studiejaar 2017-2018; • het opzetten van een goed eindprogramma waarin ruimte is voor samenwerking met andere opleidingen en waarin de eindcompetenties op goede wijze worden afgetoetst.

International Food & Agribusiness (gestart in 2012)

et jaar 2016 was een gedenkwaardig jaar voor de opleiding International Food & Agribusiness (IFA). In juni reikten we de allereerste diploma’s uit aan de eerste 8 afstudeerders. Een belangrijk moment, omdat het een bevestiging geeft dat het idee waarmee de opleiding in 2012 is gestart inderdaad relevant was voor studenten en beroepenveld. Alle afgestudeerde IFA studenten hebben in zeer korte tijd een passende baan gevonden! De opleiding groeit als kool. Hadden we in juni 2016 pas 8 afgestudeerden, in september 2016 startten maar liefst 73 eerstejaars aan de opleiding. Studenten komen vanuit de hele wereld om aan de HAS te studeren - we telden 18 verschillende nationaliteiten bij het introductieprogramma - en zijn zeer enthousiast over de voor Nederland unieke opbouw van het IFA-programma. We hebben diverse nieuwe collega’s welkom geheten: Jeannette van de Steeg, Bram van Helvoirt en Peter van Schie kwamen het docententeam versterken; Martine Overdijk startte als directeur. In november hield PJ Beers zijn inaugurele rede. Het team is blij met de input van een lector op het onderwijsprogramma.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Het team werkt gestaag verder aan het doorontwikkelen van het programma: • Met het vertalen van eindkwalificaties naar leerdoelen hebben we goede stappen gemaakt op onderwijskundig vlak. • Het vak circulaire economie is inmiddels doorontwikkeld naar een volledige leerlijn. • Er is aandacht voor onderzoeksvaardigheden in het curriculum, voor projectmanagement en voor persoonlijke vaardigheden (met nadruk op talenten en hoe deze te gebruiken als aankomend professional). • Er is een mooie major gekomen in het vierde jaar die gericht is op transitiemanagement en future food systems. Bijzondere momenten in het afgelopen jaar zijn: • De eerste IFA-afstudeeropdrachten vonden plaats in het buitenland (Vietnam, Indonesië, Afrika). • Een aantal IFA-studenten kwam met een mooi initiatief: het opzetten van een Food Forest samen met enkele lokale partijen. • De buitenlandse excursie naar Marokko.

29 JA ARBEELD 2016

Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor de komende jaren zijn: • het beheersen van de groei van de opleiding; • het zorgen voor een goede bezetting van het IFA-team; • het versterken van het internationale netwerk van de opleiding; • het behalen van een accreditatie in 2018.

Food Innovation (gestart in 2004, vanaf 2008 als volwaardige opleiding)

e opleiding Food Innovation is in 13 jaar tijd uitgegroeid tot één van de grootste en meest bekende HAS-opleidingen. Het aantal nieuwe studenten in het studiejaar 2016-2017 bedroeg 153. Studentenaantallen zijn intussen zodanig gegroeid dat er een intakeprocedure is ingesteld. Deze is een verplicht onderdeel van de studiekeuzecheck. In de loop der jaren hebben de 3 afstudeerrichtingen Food & Design, Packaging & Design en Marketing & Business een duidelijker profiel gekregen. Daardoor kan ook de opleiding zich scherper profileren. Ook de naamswijziging draagt daar aan bij: op 1 september 2016 is de naam veranderd van Food Design & Innovation naar Food Innovation. Het bleek dat sommige studenten zich bij het oriënteren geen goed beeld konden vormen van de opleiding. Overigens scoorde Food Innovation een mooie 4,0 bij de beoordeling van de NSE. Het aantal beroepsopdrachten is sterk toegenomen. Dat leverde interessante afstudeerprojecten en tevreden opdrachtgevers en studenten op. Dat geldt voor alle drie de richtingen. Dat heeft voor een prima impuls gezorgd richting het werkveld en voor een grotere bekendheid van de opleiding en van het domein Food in het algemeen. Ook de Food Experience, dat in 2016 zo’n 1.000 bezoekers trok, heeft daar uiteraard stevig aan bijdragen. Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor de komende jaren zijn: • het doorontwikkelen van het nieuwe curriculum; • het realiseren van een gezonde, behapbare instroom; • het verhogen van het bachelor rendement; • het didactisch ontwikkelen van het team.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Geo Media & Design (gestart in 2012)

JA ARBEELD 2016

n 2016 verwelkomde de opleiding 76 nieuwe studenten. Dat is een flinke sprong t.o.v. de vorige jaren, toen de opleiding steevast tussen de 45 en 50 nieuwe studenten mocht verwelkomen.

Hoogtepunten in het afgelopen jaar: • Docenten, studenten en het werkveld zijn enthousiast over de specialisaties Engineer, Designer en Analyst. Deze werden voor het eerst in het 4e jaar gegeven. Inhoudelijk was de keuze voor deze drie een schot in de roos, met nagenoeg geen problemen in de uitvoering. • De eerste Beroepsodrachten met deelname van GMD: 14 studenten deden mee; 7 van hen in combinatie met studenten van andere opleidingen. De resultaten waren goed, de docenten enthousiast. • De inaugurele rede van Theo Thewessen als lector Location Intelligence. Hij maakte zichtbaar dat onze opleiding, inclusief het lectoraat, niet alleen de HAS-sectoren en -opleidingen verbindt met de ‘GMDtoolkit’ van Locatie Intelligence, maar ook met ‘data’; en in het bijzonder de beloftes van ‘big data’ voor maatschappij en sectoren. Het meest bijzondere en feestelijke moment was de diplomering van de eerste lichting GMDafgestudeerden: 14 in aantal. Nu, op het moment van schrijven, zijn deze studenten allemaal onder de pannen: 4 studeren door in het WO, 3 zijn samen een bedrijf begonnen en 7 hebben een werkplek weten te vinden. En alle 14 binnen de reikwijdte van de opleiding GMD! Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor de komende jaren zijn: • het beheerst laten groeien van de studentinstroom; • een goede bezetting bij het team op steeds meer specialismes; • het doorontwikkelen van het lectoraat en van verbindingen met andere opleidingen.

Milieukunde (in 1991 gezamenlijk gestart met Avans Hogeschool, sinds 2004 zelfstandig)

ilieukunde heeft een bewogen 2016 achter de rug. Patricia de Cocq, zittend directeur, gaf in het begin van het jaar aan de opleiding ‘los’ te willen laten. Vanaf 15 februari startte er een interimperiode onder Harry Vos.

Milieukunde heeft zich in deze periode geheroriënteerd op de domeinen agro, food en leefomgeving. Duurzaam ondernemen stond hierin altijd al centraal, maar we hebben onze visie op opleiden aangescherpt: we willen professionals opleiden die bedrijven in de keten van agro/food én biobased productie adviseren en ondersteunen in het produceren. Dat doen zij zoveel als mogelijk zonder afval te veroorzaken en zonder grondstoffen uit te putten. Het kennisfundament van Milieukunde is stoer overeind gebleven: we werken aan technologische en innovatieve oplossingen in lucht, energie, bodem en water en we dragen bij aan gezondheid, welvaart en een schone leefomgeving. De opleiding kreeg een aanvullende accreditatie op de zij-instroom. Die accreditatie werd een succes: we konden aan inspectie en NVAO overtuigend laten zien dat cursisten van HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen op een goede en zorgvuldige manier in de reguliere opleidingen instromen. Trots konden we studenten eind december laten weten dat we hen het diploma konden uitreiken. De opleiding is verrassend gegroeid. Andere jaren ontvingen we zo’n 40 studenten in de propedeuse, dit jaar waren er dat 64. Verdriet was er ook: een van onze studenten, Wies van der Horst, is ons eind december na een ziekteperiode ontvallen. We zijn blij dat we haar begin van die maand, in aanwezigheid van haar familie en collega-studenten, konden feliciteren met haar propedeuse-getuigschrift.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

De belangrijkste uitdagingen waar de opleiding Milieukunde voor staat zijn: • Het continueren van de groei van de instroom. Dit is een uitdaging omdat de personele invulling bij zowel de opleiding als bij de afdeling Communicatie problemen geeft. • Het inbrengen van positiviteit en professionaliteit in het team, dat te maken heeft gehad met wisseling in directie en wijzigingen in de teamsamenstelling. • Het versterken en verduidelijken van de positie binnen de HAS. We willen met name zichtbaarder worden in het Agro-domein, naast het Food-domein. • Antwoord vinden op de vraag hoe wij onderwijs kunnen blijven bieden aan werkend Nederland?

Management van de Leefomgeving (gestart in 1999)

31 JA ARBEELD 2016

Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor de komende jaren zijn: • het breder uitdragen van de specialisatie (voorheen minor) Challenge Sustainability en het werven van studenten, ook internationaal; • het breed uitdragen van talentgericht onderwijs en toetsing rondom specialisatie Challenge Sustainability HAS; • het laten groeien van de instroom in de komende 5 jaar.

n dit studiejaar heeft het eerste jaar een nieuwe opzet gekregen: de drie oude opleidingen Stad- en Streekontwikkeling, Landscape Design en Tuin- en Landschapsmanagement zijn samengevoegd tot één: Management van de Leefomgeving.

In het tweede jaar kiezen de studenten volgend studiejaar voor een specialisatie: Landscape Planning and Development, Landscape Design of Landscape Engineering. Momenteel ontwikkelen we de modules en lessen voor de nieuwe opzet van dit tweede jaar. Wij hebben het eerste blok al geëvalueerd. Dat gaf goede resultaten te zien. Ook de eerste mondelinge terugkoppelingen op het tweede blok zijn positief. Uiteindelijk zullen we ieder blok afzonderlijk evalueren. Op basis daarvan scherpen we de individuele blokken in het nieuwe studiejaar aan. De instroom van nieuwe studenten stelde enigszins teleur, ondanks de campagne voor het werven van nieuwe studenten: 56 studenten zijn dit studiejaar met de opleiding gestart. Wel lijkt de uitval in het eerste jaar lager te zijn dan andere jaren. Juist die uitval was een belangrijke reden om met een gemeenschappelijk eerste jaar te komen. Daarnaast geeft de grote belangstelling bij de recente open dagen goede hoop dat zich volgend studiejaar meer studenten zullen inschrijven om deze prachtige opleiding te gaan volgen. Enkele andere vermeldenswaardige zaken: • Per 1 januari 2017 zijn Daan Groot en Erwin van Woudenberg gestart met het lectoraat ’Innovatief ondernemen met natuur’. • Het docententeam was de afgelopen jaren ruim bemeten voor het aantal studenten. Inmiddels is de formatie meer in overeenstemming met het aantal studenten. • Het onderzoek ’Natuurlijk Boeren’ kent goede resultaten. De ‘community’ rondom het onderzoek breidt steeds verder uit, zowel met ondernemers als met onderzoeksinstellingen en overheden. Speerpunten De belangrijkste uitdagingen voor komend jaar: • het aansluiten bij de kennisontwikkeling op de HAS door actief deel te nemen aan de geformeerde kennistafels; • het groeien naar een instroom van ongeveer 70 studenten in het studiejaar 2017-2018; • het verbeteren van het eerste leerjaar, op basis van de evaluaties, en tegelijkertijd een geheel vernieuwd tweede leerjaar opstarten.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Toegepaste Biologie (gestart in 2008)

e opleiding Toegepaste Biologie blijft zeer populair bij studenten. In 2016 startten er 187 studenten bij de opleiding. De uitdaging was om voor deze grote groep studenten hoogwaardig en persoonlijk onderwijs aan te bieden. Die uitdaging hebben we met twee handen aangepakt. We zijn er trots op dat we er in slagen die uitdaging te realiseren. In 2016 zijn we gestart met vernieuwde specialisaties. In Den Bosch bieden we Applied Plant Research, Applied Animal Sciences en Toegepaste Ecologie aan. Daarnaast hebben we Toegepaste Biologie in Venlo beschikbaar gemaakt voor de Bossche studenten.

JA ARBEELD 2016

Via Kies op Maat nemen studenten van andere hogescholen deel aan Applied Plant Research en Applied Animal Sciences, onder wie studenten uit Venlo. De specialisatie Applied Plant Research hebben we overigens samen met Tuin- en Akkerbouw ontwikkeld en wordt door een gecombineerd docententeam verzorgd. Het geeft een mooie synergie van expertises, zowel bij studenten als bij docenten. Trots zijn we ook op de start van het lectoraat Precision Livestock Farming met lector Lenny van Erp. In haar inaugurele rede ’Dieren, Data en Dare-devils’ gaf zij, samen met lector Theo Thewessen, aan hoe sensoriek en big data de toekomst van de agrifood sector gaan beïnvloeden; en hoe wij als HAS daarbij de vertaling kunnen maken voor de agrarisch ondernemer van de toekomst. Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor de komende jaren zijn:: • Het verbeteren van de overgang van jaar 1 naar jaar 2, zowel qua studievoortgang als studentwaardering. • Het laten groeien van studentaantallen in relatie tot de werkgelegenheid: • Persoonlijk onderwijs verzorgen voor 180+ studenten vormt een extra uitdaging die het team goed oppakt. Daarbij loopt de opleiding wel tegen grenzen aan, zoals de beschikbaarheid van praktijkfaciliteiten. Mocht de opleiding doorgroeien naar een instroom van 200+ dan gaan we werken met 2 cohorten die voldoende van elkaar verschillen. Zo zouden we optimaal gebruik kunnen maken van de beschikbare voorzieningen. • Werkgelegenheid is met name een zorg in de dierlijke sector (en in mindere mate in de ecologische sector). De opleiding is een actieplan aan het maken om de dierlijke sector nadrukkelijker aan haar te verbinden. • Beroepsvoorbereiding nadrukkelijker vormgeven binnen het coachingstraject van studenten (betere match tussen ambities en werkgelegenheid). • Het behouden van een positieve dynamiek binnen het team met groei van het aantal medewerkers en groei van HAS-brede activiteiten.

Tuinbouw en Akkerbouw (gestart in 1962)

ijna 50 Nederlandse studenten startten dit studiejaar met de opleiding Tuinbouw en Akkerbouw. Dat zijn er 15 minder dan de jaren ervoor. Het aantal studenten dat het Engelstalige programma Horticulture & Business Management startte, verdubbelde juist tot 24 Dat zorgt dat het totaal aantal studenten ongeveer gelijk is gebleven. We zijn erg benieuwd hoe deze tendens zich gaat ontwikkelen. We investeren in ieder geval extra in het op peil houden van het aantal Nederlandse studenten. Dat doen we onder andere door de banden met het mbo aan te trekken. Het jaar 2016 hebben we afgesloten met een zeer positief verlopen opleidingsvisitatie: we scoorden een ‘goed’. Dat is een hoge waardering. Het betekent dat we in staat zijn om vanuit een goed vastgelegd opleidingsdoel een aantrekkelijke leeromgeving vorm te geven. Afgestudeerden en werkveld geven bovendien een hoge waardering voor het bereikte eindniveau. Die goede beoordeling is voor ons gevoel het resultaat van een flink aantal verbeterslagen die we zowel HAS-breed als binnen de opleiding hebben gemaakt op het gebied van toetsing. Met veel dank aan het team en de immer parate examencommissie. Vermeldenswaard over het jaar is verder: • De eerste uitvoering van de nieuwe afstudeerprofielen. De drie betrokken teams hebben deze met veel energie opgepakt.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

• De nieuwe kas hebben we verder ingepast in onderwijs en onderzoek: alle ruimtes worden inmiddels intensief door studenten en bedrijven benut. • We zijn Kennistafel Plant gestart. Samen met Toegepaste Biologie (‘s-Hertogenbosch en Venlo) en HAS & Bedrijfsopleidingen hebben we concrete kennisspeerpunten benoemd die we gaan doorontwikkelen. Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor de komende jaren zijn: • continu blijven werken aan de instroom van zowel de Nederlandse als Engelstalige variant; • investeren in praktijkfaciliteiten, met name op het gebied van open teelten; • het team uitbreiden, specifiek op het terrein van open teelten (akkerbouw).

inds begin 2016 hebben we een nieuwe directeur: Corné Verhees. Hij volgde Hans Hilbrands op, die had besloten om zijn loopbaan buiten de HAS voort te zetten.

JA ARBEELD 2016

Voedingsmiddelentechnologie (gestart in 1948 als Zuivelschool)

We zijn er trots op dat de Keuzegids onze opleiding dit jaar wederom het certificaat TOP-opleiding heeft toegekend. Deze waardering geeft aan dat studenten, alumni, werkveld en accreditatie-instanties de kwaliteit van onze opleiding en docenten hoog in het vaandel hebben staan. De NVAO heeft bovendien ook het zij-instroomtraject positief beoordeeld. Dit jaar zijn we gestart met de 3e jaars HAS-brede minoren. De opleiding Voedingsmiddelentechnologie verzorgt hierbij de minor Plant(w)aardige Keten. In een inspirerende setting werken studenten en docenten van verschillende opleidingen aan dezelfde probleemstelling. Elke probleemstelling wordt dus vanuit verschillende invalshoeken bekeken. Een mooie manier van multidisciplinair samenwerken! Ook de contouren van het nieuwe 4e jaar worden steeds duidelijker. Daarbij gaat veel aandacht uit naar het afstudeerprogramma van de opleiding en naar de bijbehorende werkvormen en toetsing. Met het maken van de Roadmap Food hebben we een belangrijke stap gezet in de kennisontwikkelingsagenda van het Food domein. Vanuit de opleiding hebben we twee docentonderzoekers op het thema Voeding & Gezondheid gezet en twee docent-onderzoekers op het thema Duurzaam Produceren. In 2017 breiden we dit uit naar 6 of 7 docentonderzoekers. Mooi om te vermelden is dat we dit jaar voor het eerst in de running zijn voor een groot en multidisciplinair onderzoeksprogramma. Fred van de Velde heeft hiervoor een 4-jarig onderzoeksvoorstel ‘PULSE’ ingediend bij SIA-RAAK. Op het gebied van kennistransfer waren er dit jaar veel ontwikkelingen: • Met N&S en KTBA hebben we afspraken gemaakt over een op te zetten ‘Leerhuis Kwaliteit’. • De inhoud van de bedrijfsopleiding Voedingsmiddelentechnologie is aangepast en sluit inhoudelijk beter aan op de opleiding Voedingsmiddelentechnologie. • Het intake assessment voor zij-instromers hebben we verder geprofessionaliseerd. • Cursisten krijgen in het voorbereidingstraject een coach die hen begeleidt om door te studeren aan de HAS. Het thema van de Food Experience dit jaar was ‘Chain Reaction’. Er werden maar liefst 64 projecten gepresenteerd aan geïnteresseerden uit het bedrijfsleven. De media besteedden veel aandacht aan het evenement en de opvolging van een 8-tal successen. Speerpunten De grootste uitdaging van de komende jaren is om de opleiding los te koppelen van de ‘klassieke’ benadering van de Voedingsmiddelenindustrie. We willen studenten en cursisten opleiden die niet alleen in staat zijn als professional te werken in de (internationale) beroepspraktijk, maar die ook het werkveld zelf verder kunnen ontwikkelen. Dit betekent dat we studenten in het onderwijsconcept ruimte moeten geven om zich breder te ontwikkelen. We zullen hen meer flexibiliteit en keuzemogelijkheden aan moeten bieden. Daarnaast zal kennisontwikkeling een stevigere rol krijgen in het onderwijs.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Topproject Food JA ARBEELD 2016

Studenten bedenken voor Healthy Bites het concept Pancks! De groenteconsumptie verhogen via producten waar de markt om vraagt. Dat wil Healthy Bites, een samenwerkingsverband tussen Agri & Franchise en lector Herman Peppelenbos van het lectoraat Groene Gezondheid van HAS Hogeschool. Healthy Bites ontwikkelt groenteconcepten voor de out-of-home-markt, bijvoorbeeld stadions, stations en andere locaties waar gegeten en vooral gesnackt wordt. Hannah vann Berge en Merel Maas, studenten van de opleiding Food Design & Innovation onderzochten binnen een beroepsopdracht welke concepten interessant kunnen zijn en werkten er uiteindelijk 1 uit: een groentepannenkoekje onder de naam Pancks!

Buitenshuis gezonder snacken

“Het idee om mensen buitenshuis gezonder te laten snacken ontstond tijdens een inspiratiesessie van Agri & Franchise bij de Amsterdam ArenA”, vertelt Luite Snijder die vanuit HAS Hogeschool projectleider is. “Hannah en Merel onderzochten later het snackgedrag van stadiongangers: zij bleken vaak gedachteloos te eten. Het leek de studenten een kans om ze te verleiden andere keuzes te maken. Een groentesnack moest daarbij vooral niet aangeprezen worden als gezond, maar vooral als lekker.”

TOPPROJECT

133 concepten met meer groente

In eerste instantie ontwikkelde Healthy Bites zelf een groentemuffin met 40% groente waarbij gebruik werd gemaakt van groentereststromen: broccolistelen, tomatentapenade en wortelresten. Het product werd getest binnen het nieuwe HAS Consumerlab. De muffin bleek echter niet lekker genoeg en de ontwikkelaars moesten terug naar de tekentafel. Luite: “We besloten een beroepsopdracht te starten samen met het lectoraat van Herman Peppelenbos. Hannah en Merel gingen aan de slag en oriënteerden zich op meerdere

concepten. Ze begonnen met ideeën voor 133 concepten en selecteerden er uiteindelijk 6: groenteijs, groentepinda’s, groentebrood, groentehoorntje, groentepannenkoekje en een groenteworst.”

35 JA ARBEELD 2016

Consumentenonderzoek

De studenten werkten het concept voor het groentepannenkoekje verder uit. De doelgroep was kinderen van de basisschool en de studenten lieten de kinderen meerdere keren proeven. De pannenkoek moest vooral lekker en leuk zijn. Uiteindelijk presenteerden ze 3 soorten: een wortelpannenkoekje, een rodebietenpannenkoekje en een doperwtenpannenkoekje. Ook ontwikkelden ze een verpakking in de vorm van een dier. Op 27 januari presenteerden ze de pannenkoekjes inclusief verpakking voor de kenniskring van het lectoraat. De inmiddels afgestudeerde studenten gaan met hulp van Healthy Bites op grotere schaal consumentenonderzoek doen en willen het concept daarna zo snel mogelijk naar de markt brengen.

Groenteconsumptie verhogen

De beroepsopdracht paste precies in de lijn van het lectoraat. “De groenteconsumptie verhogen is een van de 2 onderzoekslijnen binnen mijn lectoraat”, geeft Herman Peppelenbos aan. “Dit willen we niet alleen bij mensen thuis aan de eettafel voor elkaar krijgen, maar juist ook op andere locaties. Dat de studenten via het nieuwe HAS Consumerlab onderzoek konden doen onder de doelgroep is een goede zaak, want zo breng je een nieuw concept dichter naar de markt en verhoog je de kans op succes. Vanuit het lectoraat hebben we met een scherp oog gekeken naar de inhoudsstoffen van het pannenkoekje. Want als we de groenteconsumptie willen verhogen, moeten we ook zeker weten dat een nieuw concept echt gezonder is.”

Meer informatie

pancks.nl healthy-bites.nl has.nl/nl/topprojecten

TOPPROJECT

JA ARBEELD 2016

37 JA ARBEELD 2016

Vera Weller Masai Mara National Game Reserve, Kenia Op deze foto is ontzettend veel te zien en vooral de grote verscheidenheid aan wilde dieren die vredig met elkaar samenleven valt op. Het is mooi om te zien hoe ze samen genieten van de zon, het gras en het water. Het is een cocktail van verschillende dieren en zo sprak mijn stagebegeleider ook over de medewerkers van mijn stagebedrijf, een cocktail van verschillende Keniaanse stammen in de zuivelfabriek. Met ĂŠĂŠn blanke als kers op de taart. Ik vind deze foto net zo mooi en veelzijdig als mijn stage in Kenia. Vier maanden leven in zoâ&#x20AC;&#x2122;n andere en toch mooie cultuur (en natuur) had ik nooit willen missen!!

Opleidingen die verzorgd worden in Venlo (gestart in 2013):

Toegepaste Biologie, Bedrijfskunde & Agribusiness, Food Innovation en International Farm Management

JA ARBEELD 2016

et opleidingsaanbod in Venlo is inmiddels uitgebreid naar vier: Toegepaste Biologie, Bedrijfskunde & Agribusiness, Food Innovation en International Farm Management. Binnen die eerste twee opleidingen zijn studenten nu aan hun laatste jaar bezig, op weg naar hun diplomauitreiking in juli 2017. Het totaal aantal studenten per 1 oktober 2016 is ongeveer 350. Met de instroom in augustus wordt dat aantal alleen maar meer. Dat is logisch, omdat het aantal instromende studenten groter is dan het aantal uitstromende studenten. Toch groeide ook de instroom als zodanig dit jaar weer flink. Dat stemt positief. Ook het personeelsbestand groeide gestaag mee. Nu de bacheloropleidingen aardig in de steigers staan, wordt het tijd om ons activiteitenpalet uit te breiden, zodat we ook een volwaardige vestiging worden. Dan hebben we het over kennisontwikkeling en kennistransfer-activiteiten. Inmiddels hebben we de eerste stappen gezet naar een kenniscentrum. Daarin gaan we samen met Fontys Venlo aan de slag gaan met innovatiethema’s die voor de regio van groot belang zijn. Dat zijn thema’s die specifiek voor HAS of voor Fontys gelden, maar ook thema’s op de cross-overs van agrofood, gezondheid, techniek en logistiek. Met deze uitbreidingen kunnen we steeds meer de rol van hbo-kennisinstelling voor regio en bedrijfsleven waarmaken. Dat leidt weer tot een grotere naamsbekendheid en tot een verwachte groei van de studenteninstroom. Het aantal partnerbedrijven groeit door en staat nu op 75. De samenwerking en uitwisseling met bedrijven, regionale overheden en belangenorganisaties krijgt steeds meer vorm en wordt gewaardeerd. Speerpunten De belangrijkste speerpunten voor de komende jaren zijn:: • Het vergroten van de instroom van studenten. We willen de trend doorzetten en versterken om verder te bouwen aan het neerzetten van een volwaardig aanbod en activiteiten. Dit is noodzakelijk om op termijn geheel financieel zelfstandig te kunnen draaien. • Het doorontwikkelen van de organisatie. We willen voldoende gekwalificeerd personeel hebben om het aanbod uit te bouwen en uit te voeren. Dat wil zeggen: generalisten en specialisten. We gaan dus van puur pionieren naar groei en volwassenheid. We gaan voor een accreditatie van 2 opleidingen: Food Innovation en Bedrijfskunde & Agribusiness. Voor de meeste mensen in Venlo is dit (ook weer) nieuw en onbekend terrein. De accreditatie vindt op opleidingsniveau plaats en dus in nauwe samenwerking met de opleidingen in ‘s-Hertogenbosch. Meer informatie over de opleidingen van HAS Hogeschool staat op www.hashogeschool.nl

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Topklas Ondernemen

Innovatieklas

In het kader van het bevorderen van het ondernemerschap en de ondernemendheid bij studenten zijn we in 2015 gestart met een HAS-breed talentontwikkelingsplan gericht op ondernemen. Dit moet er onder meer toe leiden dat meer studenten na of zelfs al tijdens de opleiding als ondernemer aan de slag gaan. Dit plan komt bovenop of liever gezegd voorafgaand aan het 4e jaars programma ‘Topklas Ondernemen’ dat op moment haar 11e jaargang beleeft.

Afgelopen studiejaar namen 21 studenten van 6 verschillende opleidingen (te weten Dier- en veehouderij, Management van de Leefomgeving, Bedrijfskunde en agribusiness, Food Innovation, International Food & Agribusiness, Voedingsmiddelentechnologie) deel aan de Innovatieklas. Zij werden toegelaten op basis van hun motivatie. Tijdens een driedaagse intensieve kennismaking werd gekeken naar hun talenten, creativiteit en innerlijke drijfveren. Daarna gingen zij start met een innovatie op hun (vak)gebied.

Hiernaast heeft van september tot half november 2016 de eerste maal de 3e jaars HAS minor ‘Proeven aan ondernemerschap’ plaatsgevonden. Binnen deze minor zijn 80 studenten van 8 verschillende opleidingsrichtingen op ontdekkingsreis geweest naar hun eigen persoonlijk ondernemerschap. In een stevige individuele opdracht hebben de studenten met name uitgezocht of ondernemen is voor hen is. Daarnaast hebben ze in samenwerking met de Rabobank in groepen gewerkt aan ‘real life’ new business cases voor klanten van de bank en mogelijke ‘oplossingen’ aan beide partijen en diverse ondernemers gepresenteerd. September 2017 start de tweede editie van deze minor, wederom in samenwerking met de Rabobank. Tot slot is er inmiddels een jaar een extra circulair ondernemend programma in de lucht voor met name eerste- en tweedejaars studenten waarbij er ieder blok een aanbod is van inspirerende gastcolleges, interessante bedrijfsbezoeken, interactieve workshops en intieme snelkooksessies met ondernemers. Dit programma wordt nu nog vooral getrokken door docenten van verschillende opleidingen, de bedoeling is echter het de vorm te gaan geven van een studievereniging voor en door ondernemende studenten.

Tijdens het traject van 20 weken werkten de studenten zelfstandig aan hun project. Daarnaast legden zij verschillende bedrijfsbezoeken af en volgden zij workshops in innovatie en persoonlijke ontwikkeling. De studenten werden via talentbased coaching begeleid door 4 docenten van 3 verschillende opleidingen. Zij stimuleerden hen om te gaan ondernemen (te gaan ‘doen’). De studenten rondden de Innovatieklas af met een onderbouwing van hun project, en een reflectie op hun project. Tijdens een I-valuation (presentatie en waarderend gesprek) kregen zij feedback van medestudenten, docenten en externen (zoals ondernemers, afgevaardigden van overheidsinstanties, vakexperts, coaches, e.d.). Die feedback vormde waardevolle input om hun project voort te kunnen zetten.

39 JA ARBEELD 2016

In het topklas jaar schrijven de tot het programma toegelaten studenten van alle opleidingsrichtingen van de HAS hun eigen (new) business plan dat ze na het doorkomen van het ‘GO - NO GO’ moment eind blok 2 in de praktijk mogen gaan brengen als afstudeeropdracht. Oftewel ze behalen doorgaans in juli hun diploma terwijl ze dan ook al tenminste een half jaar ‘live’ zijn met hun eigen onderneming. Inclusief de lichting van dit jaar (2016-2017) hebben inmiddels 200 studenten dit programma gevolgd, ruim de helft hiervan is nog steeds als ondernemer actief. Met groep alumni is goed contact, zij komen nog geregeld op de HAS dan wel ontvangen onze studenten en docenten op hun bedrijven.

Ook dit jaar werden bijzondere innovaties ontwikkeld. Voorbeelden zijn een groene ontmoetingsplek voor grote steden in de vorm van een boomhut, een concept rond permacultuur en een toerende tuinontwerper, waarbij tuinontwerpen ter plekke en in samenwerking met de klant worden gerealiseerd. Een deelnemer gaat haar bedrijf in verkoop van houdbare agrarische producten verder vormgeven via het afstudeertraject Topklas Ondernemen. Zij is momenteel al ingeschreven bij de KvK en actief met haar bedrijf. Meer weten? http://hasik.nl/over-de-innovatieklas/

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

Managementreviews De opleidingsdirecteur stelt ieder jaar een management review op. Dat doet hij in het kader van zijn Plan-DoCheck-Act-kwaliteitscyclus. Deze reviews worden besproken met het College van Bestuur (CvB). Het CvB bespreekt ze vervolgens als agendapunt in het overleg met de Hogeschoolraad (HR) en de Raad van Toezicht (RvT).

JA ARBEELD 2016

De management reviews hebben betrekking op studenten, op onderwijs en op medewerkers en leveren onder andere de prestatie-indicatoren op. Zo blijkt dat studenten erg tevreden zijn over hun opleidingen. In hoofdstuk 2 hebben we daar al het nodige over gezegd. Mede naar aanleiding van een onderzoek in 2016 door de Inspectie voor het Hoger onderwijs naar aanleiding van de HAS aanpak rondom de zijinstroom, wordt die in het risico-management op de HAS verstevigd o.a door in de managementreviews risicomanagement expliciet aan de orde te stellen en dat vervolgens expliciet in de Raad van Toezicht en de Hogeschoolraad te bespreken. Elk managementreview heeft daarom een aparte risicoparagraaf. Daarin staat welke risico’s een opleiding loopt, wat de mogelijke impact van die risico´s is en wat de voornemens zijn om met die risico´s om te gaan. Conclusies uit de management reviews: • Uitval is laag en het studierendement ligt op topniveau. Dat geldt zowel in hun gezamenlijkheid als gemiddeld. Wel geldt dat deze binnen een aantal opleidingen duidelijk aandacht vragen. In zichzelf mag een wat hogere uitval aan de orde zijn, maar dan moet dat wel worden gecompenseerd door een hoog bachelorrendement. • De NSE-scores gaan robuust omhoog. Drie opleidingen hebben de 4-puntsgrens overschreden, vier opleidingen zaten daar al boven. • Het percentage master docenten is HAS-breed op orde. Bij een aantal opleidingen is dat percentage een aandachtspunt. Via gerichte teamontwikkeling en het invullen van vacatures wordt dat de komende jaren opgelost.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

• Bij het merendeel van de opleidingen geldt dat de onderzoeks- en ontwerpvaardigheden beter in de curricula moeten worden verankerd. Daarmee willen we de afstudeerprojecten verbeteren. Inmiddels zijn daartoe HAS-breed al verschillende projecten uitgevoerd die medewerkers moeten ondersteunen bij het bereiken van dat doel. Voorbeelden daarvan zijn een onderzoekstoolbox en scholing om hun werk als BO-begeleider nog beter te kunnen doen. Om het HAS-breed toetsbeleid te versterken, zijn we de kaders voor het vaststellen en borgen van de eindkwalificaties explicieter gaan beschrijven. • Het dossier Zij-instroom is afgewikkeld richting de NVAO, richting inspectie zijn de benodigde stappen gezet, afronding wordt begin 2017 verwacht; • Het vraagstuk hoe de HAS-cultuur zich verhoudt tot de teamcultuur is als onderdeel van het strategisch plan opgenomen; • De werkdruk blijft een hardnekkig punt. Deze moet naar beneden, al zijn er indicatoren die de goede kant op wijzen. Zo daalt het ziekteverzuim en is het aantal projecten op HAS-niveau afgenomen. Het versterken van de zelfsturendheid is de belangrijkste volgende stap om de werkdruk verder te verlagen. • ICT en werkplekken moeten beter en up-to-standard; • Bij ICT zijn keuzes gemaakt. Het HAS-Kennisplein (document sharing) is per 1 september 2016 een feit en in 2017 volgt een concept voor any-timeany-place-any-device via cloud-implementatie. • Gebouwaanpassingen vanuit fit-for-use sorteren duidelijk effect als het gaat om werkklimaat. In de tweede helft van 2017 volgt een herschikking in het gebouw. Waar nodig worden werkplekken aangepast. Dat geldt ook voor het IT-deel van de werkplekken. • Projectcontrole moet up-to-standard: De projectcontrole is onderdeel geworden van het strategisch plan. De analyse en een plan van aanpak zijn in het najaar van 2016 gerealiseerd. Met het implementeren ervan is inmiddels een start gemaakt. Een aantal van de hiervoor genoemde conclusies uit de managementreviews pakken we HAS-breed aan. Er wordt dus ingezet op het verstevigen c.q. expliciteren van de kwaliteitsaanpak en het risicomanagement. Dat doen we als onderdeel van de werklijnen uit het HAS strategisch plan 2025.

41 JA ARBEELD 2016

Externe reviews De kwaliteit van ons onderwijs meten we onder andere af aan het oordeel van studenten. Dat oordeel meten we via evaluaties van de modulen, via panels en via opleidingscommissies. Ook de Nationale Studentenenquête (NSE) geeft nuttige informatie. In deze enquête scoorde de HAS in 2016 weer beter dan vorig jaar. Studenten geven hun studie een 4.11 op een 5-puntschaal. De sfeer op de opleidingen beoordelen zij met 4,43. Bijna alle 17 scores lagen in 2016 hoger dan het jaar ervoor; en ook weer hoger dan het landelijk gemiddelde. Volgens het Elsevier-onderzoek ‘Beste studies’ is de HAS de beste hogeschool van Nederland als het gaat om studenttevredenheid op basis van de NSE: 7 van onze 10 studies zijn door studenten als bovengemiddeld beoordeeld, de andere 3 als gemiddeld. In de Gebruikerstoets ‘Studeren met een handicap 2016’ haalde de HAS een score van 6,60. Vorig jaar was die score 6,73. De HAS staat daarmee op een 4e plaats in de categorie middelgrote hogescholen. Het landelijk gemiddelde in deze toets is 6,34. Voor meer informatie zie: http://www.choi.nl/ download/20160919_gebruikerstoets_hs2016_def.pdf Ook formele externe partijen zoals NVAO, Inspectie voor het Hoger onderwijs en de Reviewcommissie Hoger onderwijs en Onderzoek geven hun oordelen over de prestaties van de HAS. HAS Hogeschool heeft in 2014 met goed gevolg een Instellingstoets Kwaliteitszorg van de NVAO ondergaan.

In 2016 hebben we accreditaties gehad voor onze opleidingen Tuinbouw en Akkerbouw, voor Dier- en veehouderij en voor de zij-instroomtrajecten bij de opleidingen Milieukunde, Voedingsmiddelentechnologie en Bedrijfskunde en agribusiness. Al deze opleidingen zijn accreditatiewaardig bevonden. Daarbij kwam vooral de kwaliteit van de leeromgeving goed uit de bus. Wel zijn in het borgen van de toetsen nog stappen te maken. Dat gaat dan om het opstellen van heldere en inzichtelijke beoordelingscriteria, het inzicht geven in de gemaakte toetsen en het toepassen van het vier-ogenprincipe. Ook de positionering en rol van de examencommissie behoeven extra aandacht. De Reviewcommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek (RHOO) geeft het volgende oordeel over de prestaties op HAS hogeschool: De HAS heeft hoge ambities geformuleerd op alle fronten: groei van studentenaantallen, hogere tevredenheid en kwaliteit van het personeel, grote betrokkenheid van en dienstverlening aan het relevante bedrijfsleven en hoge streefcijfers ten aanzien van rendement en attractiviteit van de opleidingen voor studenten. De commissie constateert dat de HAS bij een groei van bijna 50% van de instroom gedurende de afgelopen jaren, op de meeste ambities de gestelde doelen overtreft. Ten aanzien van studiesucces worden de hoge ambities weliswaar niet geheel gerealiseerd, maar functioneert de HAS in de landelijke kopgroep of neemt de koppositie in onder vergelijkbare hogescholen. De commissie spreekt haar waardering uit voor deze combinatie van grote groei, hoge ambities en goede resultaten. HAS Hogeschool ziet het als een uitdaging om binnen de kwaliteitscultuur continu af te wegen welke elementen gebaat zijn bij het informele werken en welke formeel moet worden gestructureerd.

O N Z E PA S S I E : O P L E I D E N

JA ARBEELD 2016

43 JA ARBEELD 2016

Mick Vos Cano Palma Biological station, Costa Rica Dagelijks probeerde ik kolibries te fotograferen bij een bloemenrijke plant in de tuin. Deze dag nog geen kolibrie gevonden maar ik hoorde wel iets ritselen in de beplanting. Een groene basilisk bungelend aan een tak, dat klopte niet! Na een paar planten aan de kant geschoven te hebben bleek dat de basilisk gevangen is door een gigantische groene spitsneusslang (Oxybelis fulgidus). De vreemde houding van een poot maakte dit geen gemakkelijke hap. Zo zie je maar weer, het regenwoud zit vol verassingen.

04 HAS Kennistransfer JA ARBEELD 2016

& Bedrijfsopleidingen

Groei en verandering waren in 2016 de twee sleutelwoorden voor HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen. Daar liggen drie drijfveren aan ten grondslag: de wens om kwantitatief en kwalitatief te groeien , de wens om nadrukkelijker onderdeel uit te maken van de HAS-community en de wens om meer vorm te geven aan de prikkelen ontwikkelfactor uit het werkveld voor de HAS-opleidingen.

HAS KENNISTRANSFER & BEDRIJFSOPLEIDINGEN

Groei zette zich door

Speerpunten

De groei die we de afgelopen jaren al doormaakten, zette zich in 2016 door. Naar verwachting komt deze uit op geworven opdrachten ter waarde van ruim € 5 mln. Een belangrijk deel van deze groei komt voor rekening van projecten in de Centres of Expertise. Met deze Centres leveren we een stevige bijdrage aan het ontwikkelen van toegepast onderzoek aan de HAS. We acquireerden, ontwikkelden en organiseerden ruim 200 projecten (met als basis afstudeerprojecten), 40 open inschrijvingscursussen (waarvan 10 nieuwe) en 54 incompany trainingen, waaronder ons nieuwe programma Waarden van het Land.

Voor 2017 hebben we drie speerpunten gedefinieerd. Die zijn vooral gebaseerd op de ambities van de HAS om een tophogeschool te zijn en een trendsettend expertisecentrum.

Al 25 jaar een uniek concept

Ambities De wens is om de projectenportefeuille te laten groeien en onderzoek naar een kwalitatief hoger plan te tillen. Dat vergt niet alleen inzet op werving en ontwikkeling, maar ook goede vaardigheden in projectleiderschap en subsidiemanagement. Die vaardigheden willen we de komende jaren sterker verankeren in de HAS. In 2016 hebben we daar een start mee gemaakt.

De stap naar twee nieuwe werelden In de 25 jaar van ons bestaan, hebben we een stevige positie verworven in cursussen en trainingen. Deze krijgen ook nog eens hoge waarderingen van cursisten. Met een aantal grote incompany trainingstrajecten en het ontwikkelen van onze online portefeuille, die inmiddels drie SPOC’s telt, maken we ook een veelbelovende stap naar twee nieuwe werelden: de virtuele leeromgeving en het internationale werkveld.

• We willen ons nog scherper positioneren, nieuwe doelgroepen aanboren, nieuwe vormen van onderwijs ontwikkelen en de cursusportfolio internationaliseren. • We willen het projectleiderschap op onze projecten versterken. Doel is om daarmee in een groeiende HAS ook complexere en langer lopende projecten goed te kunnen blijven uitvoeren.

45 JA ARBEELD 2016

In 2016 vierden we het 25-jarig jubileum van HAS Kennistransfer. Al 25 jaar houdt de HAS een uniek concept vitaal, waarbij real life vragen uit het werkveld van agro, food en leefomgeving een plek krijgen in onze curricula. Niet alleen werden opdrachten en onderzoeksprogramma’s in die periode omvangrijker en complexer, ook kwamen daar onze eigen ambities op onderzoekslijnen nog eens bij. Dat laatste onder andere via de Centres of Expertise en de onderzoeksprogramma’s van lectoren. Van de projecten die we in 2016 acquireerden, zat de helft op thema’s uit deze programma’s.

• We willen de kwaliteit van (afstudeer)projecten op peil houden en waar mogelijk verhogen. Dat willen we onder meer bereiken door nadrukkelijker de koppeling te leggen met onze toegepast onderzoeksprogramma’s, door opdrachten te internationaliseren en door bij te dragen aan het werven en ontwikkelen van opdrachten anders dan afstudeerprojecten (bo’s).

Nieuwe cao Anderhalf jaar lang had HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen geen cao. In 2016 zag de nieuwe cao het licht. Daarmee hebben we de eerste slag gemaakt naar harmonisering met de arbeidsvoorwaarden zoals die zijn vastgelegd in de cao van het hbo. We streven naar volledige harmonisering op korte termijn. HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen wordt daarmee nog steviger verankerd in de HAS. Om onze docenten en studenten nog beter te kunnen voorzien van real life opdrachten en cursussen die ons onderwijs verrijken, waarmee we het werkveld goed kunnen bedienen en waarmee we onze studenten een stevige basis voor een succesvolle loopbaan meegeven. Jeroen Bos, directeur HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen. Meer informatie op www.haskennistransfer.nl

Verbreding werkveld Ons werkveld is in de afgelopen 25 jaar flink verbreed. In 2016 acquireerden we voor het eerst afstudeerderopdrachten voor de opleidingen International Food & Agribusiness, Geo Media & Design, Toegepaste Biologie Venlo en Bedrijfskunde en Agribusiness Venlo. Die verbreding markeert een belangrijke stap in onze relatie met het werkveld.

HAS KENNISTRANSFER & BEDRIJFSOPLEIDINGEN

Topproject Leefomgeving JA ARBEELD 2016

Student Ken Arts wint Esri Young Scholars Award met de Ondergrond van Eindhoven Student Ken Arts van de opleiding Geo Media & Design van HAS Hogeschool heeft de Esri Young Scholars Award 2016 van Nederland gewonnen. De award is een initiatief van Esri en onderdeel van het Esri Young Scholars Program. De missie van Esri is gebruikers van geo-informatie succesvol maken door te zorgen dat zij excellente GIS-technologie op een waardevolle manier kunnen inzetten. Esri heeft een nauwe band met onderwijs en onderzoek en wil dit door het uitreiken van de award en het aanbieden van het Esri Young Scholars Program benadrukken. Vanuit Nederland mag één student deelnemen aan het wereldwijde programma.

Naar de Esri User Conference in San Diego

Om in aanmerking te komen voor deze prijs moesten studenten een StoryMap insturen met betrekking tot een project of actueel onderwerp. Ken zond de Atlas van de Ondergrond van Eindhoven in, deze StoryMap was een onderdeel van zijn stage bij de gemeente Eindhoven. In april kreeg Ken te horen dat hij de winnaar is en onder meer eind juni een reis naar de Esri User Conference in San Diego tegemoet kon zien. Deze reis maakte hij samen met HAS-docente Irene Pleizier. Tijdens de Special Achievement in de GIS-prijsuitreiking nam hij de prijs formeel in ontvangst.

TOPPROJECT

De jury: mooie combi content en vormgeving

De jury was enthousiast over de StoryMap van Ken omdat het een mooie combinatie is van content en vormgeving. Het onderwerp is actueel en aansprekend. Ken besloot zijn ontwerp in te zenden omdat het over zo ‘n bijzonder onderwerp gaat. “Met de Atlas van de Ondergrond van Eindhoven kreeg ik de kans om iets wat doorgaans ongezien blijft inzichtelijk te maken”, vertelt hij. “De ondergrond is namelijk een onderwerp waar veel mensen niet bij stil staan, omdat je het niet kunt zien. Daarnaast heb ik voor de atlas zelf content gemaakt, zoals infographics en foto’s, waardoor het geheel goed bij elkaar aansluit.”

Ondergrond inzichtelijk maken

Ken kreeg het afgelopen jaar veel positieve reacties op de Atlas van de Ondergrond van Eindhoven. “Zo vertelde mijn stagebegeleider Edith Rutten dat verschillende overheden heel enthousiast over het concept zijn en zelf ook zoiets dergelijks willen gaan ontwikkelen. Ze is blij dat de Atlas van de Ondergrond van Eindhoven een internationaal podium in San Diego krijgt.”

47 De reis naar San Diego maakte veel indruk op Ken. Hij vond het een unieke kans die hij met beide handen gegrepen heeft. “Op de Esri User Conference heb ik voornamelijk presentaties in de User Experience & User Interface Hub bijgewoond”, vertelt hij enthousiast. “Ook heb ik op de conferentie veel nieuwe mensen ontmoet en ben ik met een aantal andere Young Scholars bevriend geraakt. Tijdens de Special Achievement in GIS-prijsuitreiking heb ik mijn prijs formeel in ontvangst mogen nemen en ben ik samen met de andere Young Scholars op de foto geweest met Jack Dangermond, de CEO van Esri. De reis naar de Esri User Conference in San Diego was een hele leuke en leerzame ervaring en vormde de perfecte afsluiting van mijn studie.”

JA ARBEELD 2016

Naar San Diego

Meer informatie

has.nl/nl/topprojecten

Geo Media & Design op de kaart gezet

Ook HAS-docent Marien de Bakker is blij met de award. “De StoryMap van Ken geeft goed weer waar de opleiding Geo Media & Design voor staat: op basis van een vraag uit het werkveld geo-informatie analyseren en visualiseren en zo een mooi inzicht geven. Esri heeft met deze prijs een van onze studenten terecht in het zonnetje gezet. En daarmee ook onze stagebieder. Een mooi moment dat onze opleiding echt op de kaart heeft gezet.”

TOPPROJECT

JA ARBEELD 2016

Kim van Hooijdonk Nepal De mysterieuze in mist gehulde jungle was voor mij een dagelijks uitzicht, vanuit mijn kamer bij de Nepalese koffieboer die mij onderdak verleende. Door de mist kan je de overkant van de vallei niet meteen zien. Net als je gedachten af en toe â&#x20AC;&#x2DC;cloudyâ&#x20AC;&#x2122; kunnen zijn door al die nieuwe ervaringen en onduidelijkheden. Ik ben volwassener geworden door deze stage doordat ik geleerd heb dat ik zelf verantwoordelijkheden moet nemen. Hoe prachtig het daar ook is, het is aan jou om de overkant te bereiken en niet te verdwalen in de wolken.

49 JA ARBEELD 2016

05 Kennisontwikkeling JA ARBEELD 2016

Praktijkgericht Onderzoek Kennisontwikkeling is voor de HAS een primair proces; naast onderwijs en kennistransfer. Een belangrijk onderdeel van kennisontwikkeling is praktijkgericht onderzoek. Dat krijgt onder meer vorm via lectoraten en Centres of Expertise (CoE).

KENNISONTWIKKELING

m te zorgen dat studenten en professionals zich kunnen ontwikkelen, leveren wij hen als HAS niet alleen actuele kennis en inzichten, maar prikkelen we hen ook om zelf kennis te ontwikkelen en toe te passen. Professionals moeten naar ons idee in staat zijn om individueel en in teams nieuwe kennis te identificeren, ontwikkelen en benutten.

“It is not the strongest of species nor the most intelligent. It is the one most adaptable to change” Kennisontwikkeling richt zich daarmee op het permanent leren, innoveren en ontwikkelen; niet alleen om bij te blijven, maar ook om voorop te kunnen lopen, als persoon, bedrijf en land. In 2016 hebben we verschillende initiatieven genomen om onderzoek in onderwijs te versterken. Zo hebben we in 2015 al de ‘Toolbox Onderzoeksmethodieken’ ontwikkeld. Deze zijn we in 2016 gaan gebruiken om de juiste onderzoeksmethodieken een impuls te geven. Daarnaast zijn docenten begin 2016 gestart met een training om de methodologische grondigheid van de afstudeerprojecten te versterken.

Lectoraten Lectoraten zijn kennisgroepen binnen hogescholen die op maatschappelijk relevante terreinen de verbinding leggen tussen onderwijs, beroepspraktijk en praktijkgericht onderzoek. Een lectoraat staat onder leiding van een lector en bestaat uit docenten, docentonderzoekers en eventueel externen.

3. Valorisatie in de praktijk Onderzoek vindt altijd plaats in samenwerking met en op vraag van de beroepspraktijk. De kennis die we ontwikkelen is relevant voor de praktijk en wordt daar toegepast.

In 2016 waren 11 lectoren aan HAS Hogeschool verbonden, binnen 10 lectoraten, verdeeld over de 5 domeinen: Food • AgroFoodMarketing (Harry van Delft) • Future Food Foodsystems (Frederike Praasterink); per 1 september 2016 • Groene Gezondheid (Herman Peppelenbos) • Voeding en Gezondheid (Annet Roodenburg)

51 JA ARBEELD 2016

that survives,

2. Onderwijsontwikkeling De kennis uit onderzoeksprojecten integreren we, waar relevant, in het onderwijs. Door studenten in het onderzoek te betrekken, stimuleren we hun onderzoekende houding en vaardigheden.

Dier • Ondernemerschap in de Paardenhouderij (Joep Bartels) • Precision Livestock Farming (Lenny van Erp); gestart per 1 mei 2016 • Location Intelligence (Theo Thewissen) Plant • Groene Gezondheid (Herman Peppelenbos) • Location Intelligence (Theo Thewissen) • Nieuwe Teeltsystemen (Jasper den Besten) Leefomgeving • Biomimicry (Ylva Poelman); beëindigd per 1 september 2016 • Location Intelligence (Theo Thewissen) Business & Ondernemerschap • AgroFoodMarketing (Harry van Delft) • Coöperatie en Cocreatie (Roger Engelberts en Pierre van Hedel) • Future Food Foodsystems (Frederike Praasterink); per 1 september 2016 • Ondernemerschap in de Paardenhouderij (Joep Bartels) • Nieuwe businessmodellen (PJ Beers) Meer informatie over onze lectoraten vindt u op https://has.nl/nl/kenniscentrum/lectoraten

Lectoraten werken aan: 1. Kennisontwikkeling Onder meer via praktijkgericht onderzoek werken we zowel aan het oplossen van praktische problemen uit de praktijk van alledag als aan het beantwoorden van ontwikkelvragen waarvan de horizon verder weg ligt. Meerdere lectoraten kunnen hierin samenwerken, bijvoorbeeld via Centres of Expertise.

KENNISONTWIKKELING

JA ARBEELD 2016

Jeroen Snijders Cano Palma Biological Station, Tortuguero, Costa Rica Na ruim vijf geweldige maanden in de prachtige jungle van Costa Rica was het bijna tijd om weer naar huis te gaan. Nog één laatste keer ‘s avonds de jungle in, een compleet andere wereld als overdag. De jungle had dit mooie Red webbed tree frog mannetje gestuurd om me gedag te kwaken en ‘n goede reis te wensen. Een mooie afsluiter!

Doorontwikkelen kennisontwikkeling

In 2015 hebben we 5 ‘Roadmaps’ ontwikkeld. Dat hebben we om drie redenen gedaan: 1. om effectieve samenhang tussen de lectoraten en Centres of Expertise verder te borgen, 2. te zorgen voor goede cross-overs binnen de domeinen agro, food en leefomgeving 3. én te zorgen voor cross-overs tussen het groene en niet-groene domein. Die roadmaps richten zich op de domeinen plant, dier, food, leefomgeving en business & ondernemerschap. Iedere roadmap telt een aantal inhoudelijke thema’s waarop we onze kennisontwikkeling en -valorisatie verder gaan focussen.

Centres of Expertise

HAS Hogeschool participeert in 5 Centres of Expertise en in 1 Kenniscentrum. In de Centres of Expertise (CoE’s) werken we met voorlopers uit het bedrijfsleven aan innovatie en ontwikkeling. Op een aantal vakinhoudelijk thema’s voeren we verschillende projecten uit. Meestal is dat praktijkgericht onderzoek. Dat doen we samen met studenten, medewerkers en bedrijfsleven. We maken daarin de ontwikkelslag van een projecten- naar een programmastructuur. Alle CoE’s zijn opgezet als netwerkorganisatie, waarin ook andere (groene) hogescholen en bedrijfsleven participeren.

Centre of Expertise Centre for Biobased Expertise

CoE Greenport

CoE Food

CoE Agrodier

CoE Open Teelten

Kenniscentrum Natuur & Leefomgeving

JA ARBEELD 2016

Begin 2016 heeft ieder domein een ‘kennistafel’ gekregen. Zo’n tafel is feitelijk een zelfsturend team. In het strategisch plan HAS 2025 zijn een aantal thema’s gedefinieerd. Elk team identificeert doelen vanuit het onderwijs en kennistransfer en gaat met de thema’s uit het plan aan de slag.

Thema’s Verwaarden van reststromen Insectenteelt en -verwerking Plantaardige inhoudsstoffen Nieuwe teeltsystemen / telen zonder daglicht Gezondheid Internationalisering Markt en Logistiek Gezonde productsamenstelling Optimaal herformuleren Doelgroepenvoeding (personalized food) Beleving van voedsel door de consument Gezonde en smaakvolle maaltijden Korte voedselketens Duurzame productie van voedingsmiddelen Optimale proceskwaliteit en voedselveiligheid Reduceren van voedselverspilling Professionele vaardigheden en ondernemerschap Diergezondheid, dierenwelzijn en fokkerij (dierkennis) Bodem, water, lucht en gewas Markt en samenleving Precisielandbouw (smart farming) Duurzaam bodemgebruik Post-harvest en logistiek Duurzaam ondernemen Innovatief ondernemen met natuur Nieuwe businessmodellen

Meer informatie over deze CoE’s vind je op https://has.nl/nl/kenniscentrum/centres-expertise

KENNISONTWIKKELING

JA ARBEELD 2016

55 JA ARBEELD 2016

Lisa van Beek Nรกmaskarรฐ, IJsland Een geothermisch wonder dat haast buitenaards lijkt. IJsland is een land van vulkanische activiteit met een mysterieus landschap dat continu beweegt. Nรกmaskarรฐ betekent oog in oog staan met kokend zwavelzuur. Slechts een touwtje dat men ervan moet weerhouden met het gloeiende gesteente in aanraking te komen. IJsland was een geweldige ervaring. Zo dichtbij de natuur mogen staan met vaak slechts een touwtje tussen ons in, was een ware eer en een bevestiging van waarvoor ik mij wil inzetten in mijn loopbaan. Honderden bultrugwalvissen tegelijk mogen observeren was een absoluut hoogtepunt tijdens deze stage.

JA ARBEELD 2016

Femke van Dijk Kololi, Gambia Waarom bijzonder? Overdag was er niet veel te beleven in Gambia, het strand was niet bijzonder mooi en er was niet veel te doen. Maar als het avond begon te worden werd het strand verlicht door de mooie zonsondergang en kwam het stadje Kololi tot leven!

06 Organisatie Personeelsbeleid In 2016 lag het accent binnen het HRM-beleid op:

• Ontwikkeling van de afdeling P&O In 2016 hebben we de personeelsdossiers gedigitaliseerd en ontsloten voor de afdeling P&O en F&R. De afdeling P&O heeft een 4e jaar stagiaire HRM laten afstuderen op haar afdeling. We hebben periodiek constructief overleg gevoerd met de vakbonden en werken aan een nieuwe sociale gedragscode voor de hele HAS. • Verzuim/begeleiding Het verzuim binnen de organisatie lag in 2016 op 3,17%. Dat is een kleine verlaging ten opzichte van 2015 (3,3%) en 2014 (3,71%). De afdeling P&O ondersteunt leidinggevenden actief bij het uitvoeren van de Wet Poortwachter. De leidinggevende is daar zelf case manager. Wij hebben ervoor gekozen om de nadruk te leggen op preventie van verzuim en uitval. Daartoe werken we samen met een vitaliteitscoach. • Vitaliteitscoach In 2015 is de vitaliteitscoach gesprekken gaan voeren met individuele medewerkers. Daarnaast hebben we het vitaliteitsmenu verder vorm gegeven. Uitgangspunt daarbij was dat veel activiteiten die ad hoc werden aangeboden, onderling meer samenhang zouden krijgen. Van die activiteiten moet een preventieve werking uitgaan. • Werkbelevingsonderzoek De HAS vindt het belangrijk dat mensen plezier hebben in het werk. Want heb je plezier, dan ben je gemotiveerd. In 2014 heeft 81,1% van de medewerkers deelgenomen aan het medewerkertevredenheidsonderzoek. Dit hoge percentage zegt veel over de betrokkenheid van de medewerkers bij de HAS. In het voorjaar 2017 zal een nieuw werkbelevingsonderzoek worden gehouden.

De HAS vindt dat duurzame inzetbaarheid en professionalisering niet los van elkaar kunnen worden gezien. Daarom hebben we in 2015 met de personeelsvertegenwoordiging afgesproken om voor een geïntegreerde aanpak te gaan. • Professionalisering Elke hbo-instelling verwoordt de aanpak van professionalisering in een professionaliseringsplan. Dat is in het landelijk overleg (Vereniging van Hogescholen) in het kader van de cao-afspraken afgesproken. De aanpak die hier al jaren gangbaar was, is beduidend ruimer dan de minimum afspraken in de cao. In de cao staat bijvoorbeeld dat 6% van het totale jaarinkomen van de medewerkers aan scholing moet worden besteed. Op de HAS overtreffen de budgetten voor scholing (in tijd en geld) die norm ruimschoots.

57 JA ARBEELD 2016

• Groei van de organisatie Totaal is de HAS in 2016 met 18 medewerkers (ruim 15 FTE) gegroeid. Dit zijn overwegend nieuwe docenten.

• Duurzame inzetbaarheid en professionalisering

De HAS besteedt ruim 10,7 % aan professionalisering, waarvan 8,0% in de vorm van uren: • 2,4% aan standaard deskundigheidsbevordering (2,4% van de taaklast); • 2% aan specifieke deskundigheidsbevordering onderwijspersoneel; • 2,5% begeleiding nieuwe docenten; • 1,1% extra scholing bovenop het reguliere deskundigheidsbudget met extra externe financiering (o.a. lerarenbeurzen). Uren voor kenniskring van lectoraten, gastsprekers in lessen of studiedagen zijn hierin niet meegenomen. • 2,7% aan studiekosten (out of pocket). Hierin zijn reis- en verblijfkosten die gemaakt worden in verband met studie niet meegenomen. Evenmin kosten voor abonnementen van tijdschriften, boekenkosten of lidmaatschappen van beroepsverenigingen. Uitgangspunt van de HAS is dat iedere medewerker maximaal wordt ondersteund bij zijn professionalisering. Ieder krijgt de ruimte en verantwoording om de eigen professionalisering ter hand te nemen en wordt gestimuleerd dat te doen op de manier die het beste bij hem/haar past. De HAS neemt vervolgens de verantwoording om die gekozen aanpak in uren en geld te faciliteren. Ook ‘learning on the job’ hoort daar bij. Dus: professionalisering via projecten, het doen van excursies, het bezoeken van studiedagen en symposia, enz.

O R G A N I S AT I E

Financieel beleid Informatie over het gevoerde financiële beleid staat op de website van de HAS. Daar komt eind juni, na goedkeuring door de Raad van Toezicht, het financieel jaarverslag te staan, inclusief de risicoparagraaf en het meerjaren financieel beleid. Zie www.has.nl/nl/jaarverslag

Communicatie & Marketing JA ARBEELD 2016

In 2016 is het nieuwe Ambitieplan van HAS Hogeschool gelanceerd. Om de nieuwe ambities te ondersteunen, heeft de afdeling Communicatie & Marketing sterk ingezet op interne communicatie. Daarnaast hebben we een plan en concept uitgewerkt om onze positie als trendsettend en dynamisch expertisecentrum inhoudelijk te laden. Het bruist enorm op de HAS. Dat maakte 2016 voor de afdeling Communicatie & Marketing tot een feest! Er zijn zoveel leuke en mooie activiteiten, samenwerkingen, startups en studentenprojecten geweest dat we volop hebben kunnen communiceren, zowel intern als extern. Hoogtepunten waren de benoeming tot beste hogeschool in zowel Elsevier Beste Studies als in de Keuzegids en de hoge Cedeoscore. Een bovengemiddeld oordeel door onze studenten en een 9-plus score door onze professionals bevestigden dat we het goed doen en dit ook gerust van de daken mogen roepen. Dit hebben we dan ook niet nagelaten om te doen!

Online De focus in onze externe communicatie lag al online. In 2016 hebben we daar op voortgeborduurd. Zo hebben we een gespecialiseerd bureau ingeschakeld voor het online werven van scholieren. Dit heeft tot goede resultaten geleid. Ook hebben we has. nl doorontwikkeld en uitgebouwd. In 2017 pakken we hierop door: we gaan onze site om scholieren te werven vernieuwen en onze online strategie uitbreiden naar de doelgroep professionals.

Events Dat het bruist bij de HAS komt sterk tot uiting in het aantal evenementen dat er in 2016 plaatsvond. Communicatie & Marketing heeft een belangrijke bijdrage geleverd in de organisatie en communicatie van een aantal succesvolle events: • Opening studiejaar met de presentatie van het nieuwe Ambitieplan; • 3 sectorgerichte experiences: de HAS Food Experience, de HAS Agro Experience en het HAS Leefomgeving Event die samen zo’n 1.200 bezoekers uit o.a. het bedrijfsleven trokken; • De HAS Studiedag voor studenten, waar bedrijven rechtstreeks in contact traden met onze studenten; • De HAS Studiedag voor medewerkers: een dag vol inspiratie voor en door medewerkers; dit keer met het thema leren & ontwikkelen;

O R G A N I S AT I E

• HAS Year Event & BO Expo voor onze warme relaties, met de uitreiking van de jaarlijkse HAS Awards (zie ook www.hasyearevent.nl).

Team Het team Communicatie & Marketing heeft in 2016 een roerige periode doorgemaakt omdat vier senior collega’s tegelijkertijd met zwangerschapsverlof waren. Eind 2016 hebben we gebruikt om onze afdeling eens goed te analyseren. We zijn tot de conclusie gekomen dat een andere indeling van en samenwerking tussen teams gewenst is. Het doorontwikkelen en professionaliseren van de afdeling is in 2016 ingezet en zal in 2017 worden afgerond.

International Office & Student-/ Roosterzaken International Office In 2016 heeft een van de teamleden van het International Office de rol van coördinator gekregen. Daardoor hebben we een professionaliseringslag kunnen maken. Het werk wordt bijvoorbeeld nu efficiënter verdeeld en de teamleden hebben meer dan voorheen de gewenste adviserende rol in kunnen vullen. Vanuit het internationaliseringsbeleid zijn de opleidingen meer in ‘the lead’ gekomen om binnen hun eigen geleding het HAS-beleid verder vorm te geven. Het International Office is daarmee in zekere zin meer volgend geworden. Wel heeft het team een stevigere adviserende rol op HAS-brede onderwerpen en de sturende werking vanuit de ondersteuning. Onze Engelstalige opleidingen International Food & Agribusiness, Horticulture & Business Management en International Farm Management trekken een groeiend aantal buitenlandse studenten. In 2016 studeerden er ruim 70 niet-Nederlandse studenten aan de HAS. Zij komen uit diverse landen binnen en buiten Europa, van Duitsland tot Brazilië en van Finland tot Pakistan.

Studenten-/Roosterzaken Zowel bij Rooster- als Studentenzaken heeft de focus in 2016 gelegen op het in kaart brengen van de processen. Wij vinden het belangrijk dat alle actoren in het proces een helder beeld krijgen van de werkzaamheden die binnen de hele keten plaatsvinden. Bij het inzichtelijk maken van die processen, komen de ‘bottlenecks’ en de grijze gebieden binnen het proces boven tafel. Door die punten te bespreken, ontstaan heldere en transparante processen. Die zijn noodzakelijk om de adviserende rol binnen beide teams verder te verstevigen. Het roosterproces en toetsproces hebben in 2016 speciale aandacht gekregen. Het jaar 2016 heeft ook in het teken gestaan van samen bouwen aan een gezamenlijke dienst.

59 JA ARBEELD 2016

Wessel de Jong Barro Colorado Island, Gatรปn Lake, Panamakanaal Deze Emerald Glass Frog (Centrolene prosoblepon) heb ik gespot tijdens een nachtwandeling op 22-07-16 om naar kikkers te zoeken. Samen met biologen uit verschillende landen ging ik op avontuur om het nachtleven te ontdekken. Midden in de jungle langs een waterstroompje hoorden we veel verschillende geluiden. Hoewel je het geluid van deze glaskikker goed kan horen is het ingewikkeld om ze te spotten. Zelfs op het eind van mijn stage kwamen er nieuwe ervaringen zoals deze avond bij. Elke dag was anders. Daarom zegt deze foto veel over mijn buitenlandse stage.

Die dienst bestaat uit 3 teams die weliswaar ieder hun eigen werkzaamheden hebben, maar wel degelijk ook veel raakvlakken in het uitvoeren van die werkzaamheden. We zijn als dienst in z’n geheel getraind en hebben dienstbreed een aantal activiteiten gedaan, waaronder de gezellige kookworkshop aan het einde van het studiejaar.

HAS Services

JA ARBEELD 2016

De dienst HAS Services bestaat uit de afdelingen Facility Services, IT Services, IT Management en Information Services. Daarnaast telt de dienst adviseurs in Informatiemanagement en Duurzaamheid en krijgt zij ondersteuning van een secretariaat. Het jaar 2016 heeft voor de dienst in het teken gestaan van ontwikkeling. Ontwikkeling van plannen, afdelingen en mensen. HAS Services wil een betrouwbare partner zijn voor de diensten en opleidingen. Dit ontwikkeltraject, dat aan het einde van het studiejaar is afgerond met een feedbackronde, heeft tot meer vertrouwen binnen de dienst geleid. Er ligt nu een solide basis om alle projecten binnen de verschillende afdelingen uit te voeren.

Facility Services (Locatie Onderwijsboulevard Den Bosch) Vanuit het huisvestingsplan Fit for Use hebben we in 2016 verder gewerkt aan het nieuwe klimaatsysteem boven werkkamers, lokalen en gangen. Iedere 5 weken, tot eind december, was er een verhuizing van docenten en medewerkers naar een tijdelijke werkplek. Facility Services organiseerde deze verhuizingen. In de laatste maanden van het jaar hebben we het vervolg van Fit for Use in kaart gebracht. Samen met de opleidingen en diensten hebben we een nieuw ‘vlekkenplan’ gemaakt. Daarbij hebben we gekeken waar in het gebouw de opleidingen en diensten het beste tot hun recht komen. Dit plan vormt de basis voor een werkplekconcept dat we de komende jaren gaan uitrollen. Naast deze projecten houden de medewerkers van Facility Services zich dagelijks bezig met het verbeteren van de veiligheid, van het energiemanagement, het onderhoud en de service. Zo hebben we een start gemaakt met het aanpassen van het BHV beleidsplan. Door de verbouwingen vanuit Fit for Use, zijn de vluchtroutes en compartimenteringen van het gebouw gewijzigd. Om bij een ontruiming het pand snel en veilig te kunnen verlaten, komt er een nieuw ontruimingsplan.

IT Services/IT Management/ Informatiemanagement In 2016 hebben we flinke stappen gezet om de IT beter aan te laten sluiten op de HAS-organisatie. Meer en meer zijn we ons gaan profileren als een betrouwbare partner. Zo hebben we bij aanvragen voor nieuwe ITproducten of -diensten samen met de klant de exacte behoeften in beeld gebracht. Op basis daarvan hebben

O R G A N I S AT I E

we oplossingen aangedragen, inclusief kostenplaatje voor het implementeren en beheren van die oplossing. Verschillende IT-diensten hebben we naar een hoger plan getild. Zo zijn we de afspraken met de afdeling Studentenzaken rondom het afnemen van digitale toetsen periodiek gaan evalueren en waar nodig bij gaan sturen. Resultaat: een zorgeloze toetsweek, zowel voor alle betrokkenen als voor de studenten. We hebben de samenwerking binnen de dienst de nodige aandacht gegeven. Zo hebben we goede afspraken gemaakt over het meldingenproces en de communicatie daaromheen. Dat heeft als positief effect dat meldingen niet lang blijven rondzingen en aanmelders sneller weten waar zij aan toe zijn. In 2016 hebben we verschillende nieuwe ITvoorzieningen ingevoerd. Meest in het oog springend zijn het HAS-Kennisplein (inclusief OneDrive, een opslagdienst in de cloud), Office2016 en een nieuwe Onderwijs Evaluatiesysteem. Twee andere belangrijke thema’s waar wij aan hebben gewerkt zijn: • het beveiligen van informatie (o.a. meldplicht datalekken); • het inzicht krijgen in de effectiviteit van onze financiële bestedingen aan IT. Daartoe hebben we deelgenomen aan een Benchmarkt IT voor Hoger Onderwijs. In beide gevallen werken we intensief samen met andere onderwijsinstellingen en SURF.

Rode draad De rode draad in 2016 was het vormgeven van het IT-plan dat in 2017 wordt uitgevoerd. Dat IT-plan heeft 2 speerpunten: • IT wil ‘in het onderwijs’ komen te staan om samen slimme innovaties binnen het onderwijs mogelijk te kunnen maken. Denk hierbij aan vraagstukken rondom BigData. Om deze plek in te kunnen nemen, willen we onze rol opschalen van operationeel beheerder naar regisseur op IT. We stappen daartoe over van ons fysieke serverpark naar de Microsoft Azure Cloud. Operationele beheertaken leggen we neer bij een IT-partner. • We willen een nieuw werkplekconcept invoeren dat invulling geeft aan het principe van ‘any-time, anyplace, any-device’. Om dit te realiseren ontwikkelen we een Virtuele Desktop in de Microsoft Azure Cloud. Om deze speerpunten te kunnen realiseren hebben we in 2016 op technisch en organisatorisch vlak diverse zaken in gang gezet.

Information Services In 2016 hebben we het team uitgebreid met een medewerker voor algemene ondersteuning. De Information Specialists hebben zich daardoor nog meer kunnen richten op hun kerntaken. Zo hebben we deelgenomen aan landelijke werkgroepen e-books en competenties, hebben we programmaonderdelen verzorgd tijdens de HAS-brede studiedag en hebben we een studiedag social media voor hbo-

mediatheken de landelijke studiereis KNVI en de pilot publicaties lectoren georganiseerd. Verder hebben we de tijdschriftenadministratie voor zover mogelijk overgebracht naar een en dezelfde intermediair. Deze intermediair kan ook ondersteuning bieden op het gebied van digitale toegang tot de tijdschriften.

Duurzaamheid

Naast het scheiden van afval, hebben we de volgende activiteiten uitgevoerd die bijdragen aan het verduurzamen van de bedrijfsvoering: • We hebben een energieplan opgesteld voor de periode 2017 – 2020. Het streven is om minimaal 8% energiebesparing te halen. • We zijn een intern afstudeeropdracht gestart om meer structuur, inzicht en samenhang te krijgen in onze MVO-activiteiten. Dat doen we aan de hand van ISO 26000 richtlijn. • We hebben een werkgroep opgericht die onderwerpen op veiligheid, gezondheid en milieu integraal gaat aanpakken. • We hebben proeftuinen mobiliteit aangelegd. Bijna 40 HAS-ers hebben geproefd aan duurzame manieren van reizen.

Sociale veiligheid en integriteit

De verschillende documenten staan op https://has.nl/nl/over-has-hogeschool

Bezwaar en beroep De volgende personen hebben zitting in de Geschillenadviescommissie (tevens Klachtencommissie) van HAS Hogeschool: de heer mr. ing. Ad Vugts (externe voorzitter), mevrouw ir. Nicola Duijnhouwer en de heer ing. Rob Heijs.

61 JA ARBEELD 2016

Begin 2016 zijn we gestart met het scheiden van afval in het gehele gebouw. Alle losse afval- en papierbakken hebben we uit de kantoren en lokalen verwijderd en hebben we vervangen door centrale ‘afvaleilanden’ waar het afval gescheiden ingezameld kan worden. Momenteel wordt meer dan de helft van ons afval gescheiden. Door deze nieuwe manier van inzamelen kan bijna 50% van ons afval als grondstof worden hergebruikt. Nog eens 40% wordt gebruikt voor energieopwekking.

We investeren in professionalisering (cursus Waarden van het land) en in het inbouwen van waardegerichtheid in het onderwijs. Met deze instelling willen we de sociale veiligheid en integriteit borgen. Specifieke voorzieningen, voorschriften en reglementen ondersteunen dat doel: • Studentenstatuut • Reglement klachten ongewenste intimiteiten • Reglement commissie van beroep examens • Regeling vertrouwenspersonen • De HAS gedragscode (eind 2015 is er een start gemaakt om deze qua vorm en inhoud te actualiseren) • ICT-code • Bedrijfshulpverlening en veiligheid • Vitaliteitscoach en vitaliteitsmenu

Studenten en medewerkers kunnen met klachten over ongewenst gedrag terecht bij de Vertrouwenspersonen: de heer ir. Sjaak van den Aarssen, mevrouw Annemarie Kerkhof, mevrouw Maartje Koot-Van Kol en de heer Patrick Sengers. Tijdens het verslagjaar zijn geen klachten ingediend. In 2016 hebben 4 studenten beroep ingesteld bij het College van Beroep voor de Examens.

De cultuur van HAS Hogeschool laat zich het best vergelijken met die van een familiebedrijf. De stijl is mensgericht, open, direct, flexibel en informeel. Ieder heeft een eigen verantwoordelijkheid. Er is veel ruimte voor innovatie. De waarden uit het christelijk-sociaal denken vormen de basis voor het met elkaar omgaan. Ook persoonlijk ondernemerschap, het nemen van verantwoordelijkheid en het streven om de beste te willen zijn, zijn belangrijke cultuurkenmerken. Studenten, medewerkers, hoofden van dienst, sectordirecteuren, College van Bestuur en Raad van Toezicht: allen stralen plezier uit en hebben passie voor deze hogeschool. Zij zijn wars van bureaucratie. Er komen alleen regels als de noodzaak ervan breed gevoeld wordt. De vrijheid is op alle fronten groot, behalve waar het gaat om resultaat en kwaliteit. Met de HAS-gemeenschap, medewerkers en studenten, werken we continu aan de bereidheid om de ethische discussie op te zoeken en aan vaardigheden om die discussie goed te voeren: wie ben ik en wat vind ik; wie zijn anderen en wat vinden anderen; wat zijn (gedeelde) feiten en wat zijn individuele waarden?

O R G A N I S AT I E

Topproject Ondernemen JA ARBEELD 2016

Studenten analyseren voor Rabobank Foundation de cashewnotenketen in Vietnam De verduurzaming van wereldwijde agrofoodketens, dat is waar de opleiding International Food & Agribusiness in een notendop om draait. Dit studiejaar levert de opleiding voor het eerst studenten af aan het werkveld. Zij zijn bedrijfskundig geschoold en hebben daarnaast technisch-inhoudelijke kennis op het gebied van verduurzaming in één van de domeinen plant, dier of food. Eenmaal afgestudeerd zijn ze inzetbaar als supply chain specialist, inkoper, exporteur, adviseur of bedrijfsleider, met specifieke kennis van duurzame handel en bedrijfsvoering. Werkgevers zijn bedrijven of organisaties actief in de wereldwijde agrofoodbusiness. Een aantal studenten deed recent een afstudeeropdracht in het buitenland.

Internationale projecten

3 van de afstudeeropdrachten werden gefinancierd door de Rabobank Foundation. “Deze stichting steunt boerencoöperaties in ontwikkelingslanden en opkomende economieën en is een onderdeel van de Rabobank, een belangrijke samenwerkingspartner van de HAS”, vertelt HAS-docent Toon Keijsers. In het kader van deze samenwerking gingen Cas van Loon en Rik

TOPPROJECT

Verhoeven naar Vietnam om een afstudeeropdracht te doen in het kader van de cashewnotenteelt. Andere studenten vertrokken naar Indonesië om zich bezig te houden met garnalenteelt en naar Kenia om een opdracht te doen die ging over financiële dienstverlening. Ook lokale bedrijven werden bij de opdracht betrokken.”

Cashewnotenketen ongeorganiseerd

Cas en Rik werkten in Vietnam samen met het Nederlandse adviesbureau Kenlog, een belangrijke HAS partner in een van onze internationale tuinbouwprojecten in Vietnam. Kenlog en het Vietnamese bedrijf My Le willen in Vietnam een trainingscentrum voor cashewnotenboeren opzetten. “Nederland is in Vietnam de derde grote importeur van cashewnoten”, legt Cas de situatie in Vietnam uit. “Maar de cashewnotenketen daar is vrij ongeorganiseerd. Daarom kregen wij de opdracht de keten in beeld te brengen.” “Dit deden we in eerste instantie vanuit Nederland”, vult Rik aan. “Het was een vervolg op het vooronderzoek dat we in eerdere onderwijsmodule met de hele klas hebben gedaan. In april zijn we naar Vietnam gegaan om onze ketenanalyse ter plekke voort te zetten.”

Kritische factoren

63 JA ARBEELD 2016

Maar wat is dat eigenlijk, zo’n kritische factor? Rik: “Een kritische factor zorgt ervoor dat de keten niet loopt zoals deze zou moeten lopen. Een voorbeeld is de aanwezigheid van tussenhandelaren. Zij hebben veel macht en zorgen voor grote fluctuaties in de prijs. Hier zijn de boeren erg afhankelijk van en kunnen zij moeilijk zelf een waardig bestaan opbouwen. Een ander voorbeeld is dat er bijna geen data beschikbaar zijn. Hierdoor kan de teelt niet geoptimaliseerd worden” De studenten dachten niet alleen na over oplossingen, maar bekeken ook hoe deze oplossingen binnen een groeistrategie van My Le zouden kunnen passen. Een trainingscentrum kan helpen sommige oplossingen in gang te zetten.”

Cruciale verbeterpunten

Cultuurverschillen overwinnen

Cas: “Dat viel nog niet mee. We liepen aan tegen bijvoorbeeld niet nagekomen afspraken, mensen die geen Engels spraken, slechte weersomstandigheden en het naderende einde van het cashewnotenseizoen. De cultuur daar is zo anders als die Nederland. Toch spraken we uiteindelijk met 6 boeren, 2 handelaren, 1 veredelaar, 2 coöperaties en de nationale Vietnamese Cashew Association. Daardoor waren we in staat om een aantal kritische factoren te identificeren. Het management van My Le gaf aan tegen dezelfde problemen aan te lopen. Zodoende konden ze samen met hen nadenken over mogelijke oplossingen en die kritische factoren omzetten in mogelijke succesfactoren.”

Toon is trots op de jongens. Want niet alleen lieten ze zich niet afschrikken door cultuurverschillen en onverwachte tegenslagen in hun onderzoeksproject, maar ook hielpen ze My Le aan cruciale verbeterpunten die de keten kunnen optimaliseren én het bedrijf helpen groeien. Daarnaast deden ze voor de Rabobank Foundation een onderzoek naar bedrijfsopvolging. Want naast het beeld brengen van de huidige keten, is het ook belangrijk te weten wie de boeren van de toekomst zijn. Toon: “De bedrijven Kenlog en My Le zijn zo tevreden over het resultaat dat er mogelijk een vervolgopdracht komt.”

Aanwezige expertise inzetten

Ook duurzaamheid komt bij dergelijke opdrachten aan de orde. Toon: “In het Vietnam-project kwam alle drie de facetten van duurzaamheid naar voren: het ging over bestaansrecht van boeren (people), adviezen voor het gebruik van good agricultural practices in de vorm van een trainingscentrum (planet) en een analyse van lange termijn winstgevendheid voor de ondernemers (profit).” Cas, Rik én Toon kijken positief terug op de opdrachten. “Op deze manier kunnen studenten groeien en leren ze hoe ze in andere culturen hun mannetje staan”, zegt Toon. “Daarnaast kan International Food & Agribusiness met de aanwezige expertise een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van opkomende landen.”

Meer informatie

rabobankfoundation.nl kenlog.nl has.nl/nl/topprojecten

TOPPROJECT

JA ARBEELD 2016

Liz Meulenbroek ZĂźrich, Zwitserland Weer eens wat anders dan een zonnig strandje! Dit prachtige winterwonderland is geschoten in ZĂźrich, Zwitserland vanaf de Uetliberg. Het was al een lange tijd een warmige winter, maar deze week had het gesneeuwd! En dat heb ik gevierd met een (zoals je ziet adembenemende en betoverende) wandeling.

65 JA ARBEELD 2016

07 Juridische structuur JA ARBEELD 2016

en interne organisatie

HAS Hogeschool richt zich op het opleiden van jongeren tot professionals en op het actief ondersteunen van het bedrijfsleven in het domein van agro, food en leefomgeving. Dat doe zij in een nauwe onderlinge samenhang. Zo worden vraagstukken uit de beroepspraktijk onderdeel van het leerproces van studenten, houden docenten voeling met de beroepspraktijk en wordt de beroepspraktijk adequaat ondersteund in haar ontwikkeling.

J U R I D I S C H E ST R U C T U U R E N I N T E R N E O R G A N I S AT I E

e (contract)activiteiten voor de beroepspraktijk worden uitgevoerd binnen de Stichting HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen. Deze activiteiten worden bekostigd door diezelfde beroepspraktijk. De hbo-dagopleidingen worden uitgevoerd binnen de Stichting HAS Opleidingen en worden met publiek geld bekostigd. Door eenheid in toezicht en bestuur, waarborgt de hogeschool de onderlinge strategische verankering van activiteiten van beide stichtingen.

HAS Hogeschool bestaat daarmee uit twee stichtingen. De opleidingen zijn ondergebracht in de Stichting HAS Opleidingen (KvK Oost Brabant nr. 410 84 408),de activiteiten van Kennistransfer in de Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen (KvK Oost Brabant nr. 410 86 19). Het bestuur van beide stichtingen wordt gevormd door het College van Bestuur van HAS Hogeschool. De Raad van Toezicht van Stichting HAS Opleidingen is tevens Raad van Toezicht van Stichting HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen.

College van Bestuur:

Dick Pouwels

Jan Denissen Liz Chermin

Voorzitter Communicatie, Externe bestuurlijke samenwerking, Internationalisering, Kennisontwikkeling, Managementcontrol, Strategie en Organisatie, Venlo Onderwijs, HRM en lijnaansturing opleidingsdirecteuren Financiën, ICT, Huisvesting en facilitaire zaken, Kennistransfer, Ondernemerschap, Regionalisering, Studentenzaken en international office, (in dienst vanaf 1 juni 2016)

JA ARBEELD 2016

Bestuur en Directie HAS Hogeschool

Per 1 april 2016 heeft mevrouw ir. Frederike Praasterink haar functie als lid van het College van Bestuur neergelegd. Na een sabbatical is zij in september 2016 teruggekeerd als lector Future Food Systems.

Directie:

Jeroen Bos Theo Clermonts Patricia de Cocq Edo Dijkman Mariëlle Geelen Toine Hattink Godfried Hijl Frans van Leijden Martine Overdijk Corné Verhees Harry Vos

HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen Opleiding Food Innovation Opleiding Toegepaste Biologie Opleidingen Dier- en veehouderij en Management van de Leefomgeving Opleidingen Bedrijfskunde en agribusiness, International Farm Management, Food Innovation en Toegepaste Biologie (Venlo) Opleidingen Geo Media & Design en Tuinbouw en akkerbouw/Horticulture & Business Management Directeur Ontwikkeling opbouw kennistransfer en kennisontwikkeling, vestiging Venlo Opleidingen Bedrijfskunde en agribusiness en International Food & Agribusiness Opleiding Voedingsmiddelentechnologie Opleiding Milieukunde (ad interim)

College van Bestuur, Directie en Raad van Toezicht werken nauw samen om de positie van HAS Hogeschool als kenniscentrum te versterken. De stijl is mensgericht, open, direct en flexibel. Ieder heeft een eigen verantwoordelijkheid. Er is veel ruimte voor

innovatie en initiatief. Dit maakt HAS Hogeschool als gespecialiseerde hogeschool succesvol. De financiële middelen worden efficiënt ingezet, waardoor er ruimte is om te investeren in onderwijs en dienstverlening aan bedrijven. J U R I D I S C H E ST R U C T U U R E N I N T E R N E O R G A N I S AT I E

Raad van Toezicht HAS Hogeschool Voorzitter: Vicevoorzitter: Leden:

JA ARBEELD 2016

Hans Huijbers

Ondernemer, voorzitter ZLTO

Anton van Doornmalen

Voorzitter Raad van Advies Rijk Zwaan B.V.

Ellen de Brabander

Sr. Vice President bij PepsiCo; Global R&D Leader Nutrition Category te Geneve Voormalig directeur R&D Friesland Campina Voorzitter LTO-Noord Berkelland Voorzitter LLTB / ondernemer Commissaris van de Koning van de provincie Zeeland.

Emmo Meijer Agnes Gunnewijk LĂŠon Faassen Han Polman

Een actueel overzicht van functies, nevenfuncties, benoemingstermijn en renumeratierapport staat op https://has.nl/nl/over-has-hogeschool

J U R I D I S C H E ST R U C T U U R E N I N T E R N E O R G A N I S AT I E

De belangrijkste besluiten die in 2016 genomen zijn:

• bespreking accountantsverslag en managementletter van de accountant • bespreking managementreviews • bespreking strategisch plan HAS 2025 • businessplan HAS Kennistransfer en bedrijfsopleidingen • Centers of Expertise • financiën: begroting en jaarrekening • (Ontwikkelagenda) Groen Onderwijs – i.r.t. ministerie EZ en OCW – uitkomsten Cie Tiemersma • huisvesting • kwaliteit van het onderwijs; o.a. gegevens NSE • lectoraten • ontwikkelingen in de sector, de uitdagingen voor HAS Hogeschool • ontwikkelingen in de regio; dichtbij en iets verder weg • ontwikkeling instroom • ontwikkelingen rond zij-instroomtraject • ontwikkelingen Zuid-Westelijke Delta • oprichting Stichting Ontwikkeling HAS Ecosystemen • organisatieontwikkeling HAS • overdrachtsdocument werkzaamheden lid College van Bestuur, mevrouw Praasterink • presentatie door medewerkers over activiteiten binnen de HAS; o.a. HIP, Ondernemerschap • renumeratierapport en overzicht nevenfuncties • strategische ontwikkelingen HAS • vacature lid College van Bestuur • vacatures opleidingsdirecteuren • functioneren College van Bestuur • Jaarbeeld 2015.

• benoeming lid College van Bestuur • goedkeuring begroting 2016 • vaststellen jaarverslag Raad van Toezicht 2015 • goedkeuring Jaarrekening 2015 • formele herbenoeming van een van de leden • vaststellen bestuursreglement. • Goedkeuring Strategisch Plan 2016-2019 / Ambitie 2025

Voor een uitgebreid verslag van de Raad van Toezicht zie: https://has.nl/nl/over-has-hogeschool

Good Governance

69 JA ARBEELD 2016

De belangrijkste agendapunten in Raad van Toezicht waren in 2016:

Binnen de wettelijke en financiële kaders is HAS Hogeschool dynamisch en ondernemend. De Raad van Toezicht begeleidt en controleert dit intensief. HAS Hogeschool volgt daarbij de Governance Code van het hbo. De Raad van Toezicht stelde vast dat HAS Hogeschool zich actief en op een succesvolle manier heeft weten te ontwikkelen. Dit deed de instelling steeds correct binnen het doel en de voorwaarden van het rijksbeleid en aansluitend bij de vraagstukken van de samenleving. Voor meer informatie verwijzen wij naar https://has.nl/nl/over-has-hogeschool

J U R I D I S C H E ST R U C T U U R E N I N T E R N E O R G A N I S AT I E

Pim Somers The Painted Cliffs, Maria Island, Tasmanië, Australië Veel van ons veldwerk vond plaats in één van de baaien die het eiland rijk is. Ik heb op het eiland een heel gezellig weekend gekampeerd met mijn stagebegeleider, waarmee ik een goede band heb opgebouwd en nog steeds goed contact mee heb. Mensen ontmoeten en nieuwe vrienden maken maakt de hele ervaring nog mooier. Deze foto symboliseert voor mij de geweldige mensen die ik heb mogen ontmoeten.

JA ARBEELD 2016

Stafdiensten

De reguliere hbo-opleidingen, conform de Wet op het Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs (WHW), worden uitgevoerd binnen de 10 opleidingsteams in ’s-Hertogenbosch en het team van de vestiging Venlo van HAS Hogeschool. De 10 opleidingsteams zoals samengesteld per 1 augustus 2016 zijn: Bedrijfskunde en agribusiness en International Food & Agribusiness, Dier- en veehouderij en Management van de Leefomgeving, Food Innovation, Geo Media & Design en Tuinbouw en akkerbouw, Milieukunde, Toegepaste Biologie en Voedingsmiddelentechnologie. Het team in Venlo bestaat uit 4 opleidingen: Toegepaste Biologie, Food Innovation, Bedrijfskunde & agribusiness en International Farm Management. De zakelijke dienstverlening, activiteiten die niet krachtens de WHW worden bekostigd, worden uitgevoerd binnen de Stichting HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen.

Bestuur en directie van HAS Hogeschool worden ondersteund door de volgende stafdiensten: • Communicatie & Marketing: Lindsay Kemps-Saitch • Facilitaire Dienst & ICT / HAS Services: Leonie van der Zanden-Veth • Control: Leo van der Pol • Finance & Reporting: Renate Pashouwers • Internationalisering & Student-/Roosterzaken: Jolanda van Bommel-Straver • Personeel & Organisatie: Petruschka Claassens • Vitaliteitscoach: Marjolein van Veenendaal

Meer over de opleidingen staat op de wervingssite van HAS Hogeschool www.hashogeschool.nl/opleidingen

HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen

Meer informatie over de organisatie van de HAS staat op https://has.nl/nl/over-has-hogeschool

71 JA ARBEELD 2016

Opleidingen

HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen voert alle zakelijke, marktgerichte activiteiten op het gebied van kennisoverdracht naar het bedrijfsleven uit: opleidingen, trainingen, advies en onderzoek. HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen verzorgt de acquisitie en coördineert de begeleiding van bedrijfsopdrachten als afstudeerproject. In hoofdstuk 4 van dit verslag is uitgebreid aandacht besteed aan HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen. Meer over HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen staat op www.haskennistransfer.nl

J U R I D I S C H E ST R U C T U U R E N I N T E R N E O R G A N I S AT I E

Topproject Plant JA ARBEELD 2016

Bodempaspoort: gezond en veilig voedsel produceren begint bij een kwalitatief goede bodem Tijdens de gastcollegereeks ‘What About Soil’ die momenteel draait bij HAS Hogeschool wordt het ook aan de kaak gesteld: het is echt nodig om duurzaam bodembeheer en bodemvruchtbaarheid te koppelen aan elkaar en de werelden van milieukundigen en agrarisch ondernemers samen te brengen. Zij kunnen immers veel voor elkaar betekenen: gezond en veilig voedsel produceren begint bij een volhoudbare bodemkwaliteit. Maar welke kennis hebben agrarisch ondernemers eigenlijk nog van de bodem? En hoe kunnen we ze bewust maken van het belang van een goede bodem?

Bodempaspoort als hulpmiddel

Over bovenstaande vragen gaat de reeks beroepsopdrachten die HAS Hogeschool samen met de ZLTO uitvoert. De resultaten moeten leiden tot een bodempaspoort als hulpmiddel om te werken aan het behoud en zelfs verbeteren van de kwaliteit van de bodem. Studenten van de opleidingen Tuinbouw en akkerbouw en Milieukunde werken binnen de opdrachten nauw samen met de ZLTO, die op dit onderwerp een voorloperrol heeft gepakt en opdrachtgever is voor het ontwikkelen van zo’n bodempaspoort. Arno Peekel, programmaleider Bodem bij de ZLTO, is bij de opdrachten betrokken.

TOPPROJECT

Bewust goed omgaan met de grond

“Binnen de beroepsopdrachten richten de studenten zich voornamelijk op pachtgronden”, vertelt Toine Buijs, docent bij de opleiding Tuinbouw en akkerbouw. “Boeren pachten dergelijke gronden meestal tussen de 4 en 6 jaar en uit onderzoek blijkt dat deze gronden vaak erg achteruitgaan. Dit omdat de grond duur is en zij er daarom het hoogst haalbare uit willen halen. En dat is niet per definitie goed voor de grond. Het doel van het bodempaspoort is boeren bewust te maken van het feit dat zij als een goede rentmeester moeten omgaan met de grond zodat deze niet alleen haar economische waarde blijft behouden, maar ook het milieu ontlast.”

Voorzichtig introduceren

Het bodempaspoort wordt uitgebracht als een hulpmiddel. “We hopen dat de boeren het bodempaspoort omarmen. We reiken hen kennis aan waarmee ze inzien hoe belangrijk het is om ermee aan de slag te gaan. Het is niet de bedoeling boeren het idee te geven dat ze zich moeten verantwoorden voor hun acties. Daarom besloten we het paspoort pas te introduceren op het moment dat we zeker weten dat het paspoort werkt.” Inmiddels is bekend dat dit vanaf 1 januari zal zijn.

Opstellen parameters

Maar hoe ziet zo’n bodempaspoort er eigenlijk uit? Binnen de beroepsopdracht die op dit moment loopt, richten studenten zich op het opstellen van een aantal parameters waarmee je kunt meten wat de kwaliteit van de bodem is en testen ze deze in de praktijk. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de pH-waarde van de grond, de biodiversiteit, hoeveelheid organische stof, het zelfreinigend vermogen van de grond etc. etc. Sommige parameters zijn makkelijk vast te stellen zoals de pH-waarde, maar er zijn ook lastige bij, dan gaat het over bijvoorbeeld over het vaststellen van het bodemleven.

Toine is als inhoudsdeskundige bij de beroepsopdracht betrokken en begeleidt de studenten bij de manier van kijken naar de grond, maar ook wat je kunt aflezen aan het gewas dat erop staat. Bij het vaststellen van de parameters kunnen ze ook bodemscans uit de precisielandbouw gebruiken. “Het is een mooi indicatiemiddel om iets over de kwaliteit van de grond te zeggen.” Toine is enthousiast over de samenwerking tussen Tuinbouw en akkerbouw en Milieukunde. “De akkerbouwers bijvoorbeeld weten veel over bodem- en productieprocessen en milieukundigen kunnen hier een duurzaamheidsstrategie overheen leggen. Beide expertises vullen elkaar mooi aan.”

JA ARBEELD 2016

Beide expertises vullen elkaar mooi aan

Kennishorizont verbreden

Ook Marie-Jeanne Groffen, docent bodem bij Milieukunde is enthousiast over de samenwerking. “Niet alleen de studenten leren veel van elkaar en vullen elkaar goed aan. Ook wij docenten verbreden onze kennishorizont elke week weer. Ik leer van Toine meer over bijvoorbeeld het gedrag van wortels en maatregelen die agrariërs gebruiken om een bodem te verbeteren. En Toine leert meer over duurzaamheid, volhoudbaarheid als het gaat om het gebruik van de bodem. Dit ten behoeve van bijvoorbeeld klimaatadaptatie en andere ecosysteemdiensten die de bodem ons te bieden heeft.”

Slechten van onnodige muren

Ze vervolgt: “Als laatste leren wij veel van onze opdrachtgever: Arno gebruikt een goede strategie en mooie tool om draagvlak onder boeren te creëren voor de zo noodzakelijke verbetering van ons bodembeheer. Momenteel loopt de 2e beroepsopdracht en een 3e staat al op de rol. Ik vind dit hét voorbeeld van hoe goede projecten met koplopers in het werkveld leiden tot het slechten van onnodige muren in de breedste zin des woords.”

Meer informatie

zlto.nl has.nl/nl/topprojecten

TOPPROJECT

JA ARBEELD 2016

Inge Baeten Suzhou, China Deze foto heb ik gemaakt op 4 juni 2016 in Suzhou, China, de stad waar ik stage heb gelopen. Deze foto laat mij zien hoe China is. Een bijzonder land dat modern wil zijn maar het eigenlijk niet is. En dat merk je overal terug!

75 JA ARBEELD 2016

08 Onze cijfers over 2016 JA ARBEELD 2016

ONZE CIJFERS OVER 2016

Kengetallen studenten

38+2+10193657A

De cijfers uit de jaarrekening zijn na 1 juli 2017 terug te vinden op https://has.nl/nl/jaarverslag

Brabant (45,5%)

Zuid-Holland (7,2%)

JA ARBEELD 2016

Zeeland (4,5%)

Utrecht (5,5%) Overijssel (1,7%) Noord-Holland (2,8%)

Totalen in %

Limburg (19,8%)

Buitenland (0,4%) Drenthe (0,3%) Flevoland (0,7%) Friesland (0,3%)

Groningen (0,3%) Gelderland (11,1%)

Studentenaantallen per provincie per 1 oktober 2016 PROVINCIE

TOTAAL

Brabant

164

221

210

127

225

194

1526

Buitenland

Drenthe

Flevoland

Friesland Gelderland

Groningen

1 1

4 2

2 5

373 9

Limburg

Noord-Holland

Overijsel

Utrecht

183

Zeeland

150

Zuid-Holland

240

303

402

458

157

160

155

207

211

528

380

145

3352

Totaal

106

663 93 58

ONZE CIJFERS OVER 2016

Nieuwe instroom 1ste jaar vanaf 2000 JAAR

JA ARBEELD 2016

2000-2001

2001-2002

145

391

149

367

2002-2003

135

396

2003-2004

154

406

2004-2005

126

394

2005-2006

144

389

2006-2007

139

407

2007-2008

117

403

2008-2009

151

517

2009-2010

137

611

2010-2011

120

126

657

2011-2012

102

101

119

648

2012-2013

108

115

112

123

769

2013-2014

102

132

145

105

2014-2015

107

139

147

120

2015-2016

115

119

127

114

957

2016-2017

126

153

187

136

1134

ONZE CIJFERS OVER 2016

TOTAAL

874 979

79 JA ARBEELD 2016

Totalen per opleiding vanaf 2000 JAAR

2000-2001

288

2001-2002

TOTAAL

489

114

242

298

1454

225

483

116

268

264

1402

2002-2003

229

463

123

106

236

229

1386

2003-2004

254

501

121

147

204

213

1440

2004-2005

264

464

103

204

185

203

1423

2005-2006

305

492

105

216

148

174

1440

2006-2007

318

470

227

140

166

1416

2007-2008

293

437

236

128

175

1419

2008-2009

289

460

224

124

189

1537

2009-2010

291

452

147

252

128

140

194

1703

2010-2011

288

441

208

107

259

155

257

230

1945

2011-2012

320

403

245

113

287

165

341

238

2112

2012-2013

379

390

298

108

307

189

391

254

2316

2013-2014

362

380

342

117

252

222

441

306

2014-2015

373

347

395

123

218

246

448

321

2015-2016

349

384

409

117

115

138

214

215

466

358

3042

2016-2017

303

402

458

157

160

155

207

211

528

380

145

3352

2593 2797

ONZE CIJFERS OVER 2016

67+19+86A

Vooropleiding nieuwe instroom studiejaar 2016 - 2017

Overige 6,6%

VWO (7,7%)

80 JA ARBEELD 2016

Totalen in %

MBO (19,0%)

HAVO (66,8%)

OPLEIDING

MBO

VWO

Bedrijfskunde en Agribusiness

Dier- en Veehouderij

126

Food Innovation

153

Geo Media & Design

Horticulture & Business management

International Food & Agribusiness

Milieukunde

Management van de Leefomgeving

Toegepaste Biologie

141

187

Tuinbouw en Akkerbouw

Voedingsmiddelentechnologie

105

136

Bedrijfskunde Venlo

Food Innovation Venlo

757

215

1134

International. Farm management Toegepaste Biologie Venlo Totaal

ONZE CIJFERS OVER 2016

OVERIG

TOTAAL

HAVO

Aantal uitgereikte ingenieurs-diploma’s 2015 - 2016 OPLEIDING

AANTAL DIPLOMA'S

<= 4 JAAR

5 JAAR

> 5 JAAR

448

323

JA ARBEELD 2016

Totaal

Aantal afwijzende studieadviezen 1ste jaar studiejaar 2010 – 2015 OPLEIDING

2010-2011

2011-2012

2012-2013

2013-2014

2014-2015

2015-2016

IFA

BV FV TV

Totaal

111

112

138

130

133

ONZE CIJFERS OVER 2016

100+28+72 28,4%

303

217

Bedrijfskunde & Agribusiness

JA ARBEELD 2016

100+58+42 168

Dier- en veehouderij

458 349

100+23+77 36

100+45+55

Toegepaste Biologie

ONZE CIJFERS OVER 2016

100+36+64 17

HB Horticulture & Business Management

100+63+37 63,4%

44,9%

528 237

Food Innovation

121

Geo Media & design

109

36,2%

22,9%

157

100+76+24 76,2%

58,2%

402 234

291

380 241

139

VM Voedingsmiddelentechnologie

a+100+4753

Aantal mannen / vrouwen, studiejaar 2016 â&#x20AC;&#x201C; 2017

53,3%

Totaal Vrouw Man

100%

Mannen 1787

Totaal 3352

83 JA ARBEELD 2016

46,7% Vrouwen 1564

100+51+49 100+28+72 100+27+73 100+15+85 50,6%

26,6%

27,7%

160

155

IF International Food & Agrisbusiness

14,7%

207

112

Milieukunde

211

152

Management v.d. Leefomgeving

180

Tuinbouw en akkerbouw

100+21+79 100+48+52 100+69+31 100+48+52

69,1%

47,6%

20,6%

145

Bedrijfskunde & Agribusiness Venlo

Toegepaste Biologie Venlo

FreshFood & Innovation Venlo

International Farm Management

ONZE CIJFERS OVER 2016

Marloes Willemsen Kinbrook Island Provincial Park, Alberta, Canada Er is een quote die mijn buitenlandse stage in één keer samenvat en deze foto sluit daar naar mijn mening precies op aan: “I am not the same, having seen the sun shine on the other side of the world”.

JA ARBEELD 2016

Kengetallen medewerkers Peildatum 31 december 2016

Leeftijdscategorie Totaal LEEFTIJD CATEGORIE

ONDERWIJSPERSONEEL

HAS KENNISTRANSFER EN BEDRIJFSOPLEIDINGEN

ALGEMEEN ONDERSTEUNEND PERSONEEL

TOTAAL

Man

Vrouw

Man

Vrouw

Man

19 – 24 jaar

25 – 34 jaar

35 – 44 jaar

138

45 – 54 jaar

139

55 jaar =>

147

161

471

Totaal

85 JA ARBEELD 2016

Vrouw

Aantal personeelsleden Totaal ONDERWIJSPERSONEEL

HAS KENNISTRANSFER EN BEDRIJFSOPLEIDINGEN

ALGEMEEN ONDERSTEUNEND PERSONEEL

TOTAAL

Personeelsleden

308

121

471

Mannen

161

207

Vrouwen

147

264

263,515

36,830

105,085

405,43

AANTAL

FTE

Opleidingsachtergrond Onderwijspersoneel Totaal ONDERWIJSPERSONEEL

Ziekteverzuim AANTAL

Wetenschappelijk geschoold

161

Gepromoveerd

Begeleidingstraject startend docent afgerond (t.o.v. 31-12-2015)

HAS Hogeschool

3,7% 2014

Landelijk HBO (Zestor)

4,2% 2014

3,3%

4,0%

2015

3,17

2016

4,1% 2016

Meer info zie: http://www.zestor.nl/gezond-veilig-en-vitaal-werken/ verzuim-in-het-hbo/verzuimcijfers-hbo/

ONZE CIJFERS OVER 2016

Bronvermelding Prestatie-afspraken HAS Hogeschool Prestatiecijfer

Toelichting

Methode

Bron

(uit Overzicht van indicatoren (verplicht en facultatief van de Reviewcie) HBO1 Uitval jaar 1

Het aandeel van het totaal aantal voltijd bachelorstudenten (eerstejaars HO) dat na één jaar niet meer bij dezelfde instelling in het hoger onderwijs staat ingeschreven (bron 1 cijfer HO) of een door de instelling beargumenteerde en te valideren alternatieve definitie.

DUO

• Basis is het percentage uitval eerste jaars in 2010 (23%) • Nulmeting uit 1 cijfer HO (versie 3) • Realisatie uit 1 cijfer HO (versie 8)

HBO2 Switch

Het aandeel van het totaal aantal voltijds bachelorstudenten (eerstejaars HO) dat na 1 jaar studie staat ingeschreven bij een andere studie bij dezelfde instelling (bron 1 cijfer HO) of een door de instelling beargumenteerde en te valideren alternatieve definitie.

DUO

• Basis is het percentage in 2010 • Nulmeting uit 1 cijfer HO (versie 3) • Realisatie uit 1 cijfer HO (versie 8)

HBO3 Bachelorrendement

Het aandeel van de voltijd bachelorstudenten die zich na het eerste studiejaar opnieuw bij dezelfde instelling inschrijven (herinschrijvers) dat in de nominale studietijd + één jaar (C+1) bij dezelfde instelling het bachelorsdiploma behaalt (bron 1 cijfer HO) of een door de instelling beargumenteerde en te valideren alternatieve definitie.

DUO

• Basis is het percentage van cohort 2006 • Nulmeting uit 1 cijfer HO (versie 3) • Realisatie uit 1 cijfer HO (versie 8)

HBO4 Studentenoordeel algemeen (NSE)

Studentenoordeel over de opleiding in het algemeen (bron NSE).

Het betreft de gemiddelde score op een 5-puntsschaal van de respondenten (voltijd studenten) in de NSE van februari 2011, respectievelijk 2016 op de vraag naar de tevredenheid over de opleiding in het algemeen.

• Basis is score uit factsheet NSE 2010 • Nulmeting uit 1 cijfer HO (versie 3) • Realisatie uit 1 cijfer HO (versie 8) • Aangevuld met cijfers uit factsheet NSE 2016

HBO5 % masteropgeleide docenten

Het aandeel van de docenten (OP) met een master/ PhD in het totaal aantal docenten (OP)

In de teller worden naast master en PhD diploma’s ook voltooide MO-B opleidingen meegenomen. De telling heeft alleen betrekking op HAS medewerkers met de functie van docent en lector.

• Basis zijn de gegevens uit het personeelsbestand per 31 december 2011 (nulmeting) • Realisatie uit gegevens Managementreviews 2016 van de verschillende opleidingen

JA ARBEELD 2016

ONZE CIJFERS OVER 2016

Prestatiecijfer

Toelichting

Methode

Bron

Het aandeel van de voltijd bacheloropleidingen met minder dan 12 geprogrammeerde contacturen (klokuur/ week) in het eerste jaar. Indien de instelling het aantal contacturen -gezien het onderwijsconcept- een minder relevante indicator vindt, kan de instelling aangeven op welke alternatieve wijze zij vorm geeft aan de gewenste intensivering van het onderwijs.

Conform nadere omschrijving RCHOO, uitgaande van 40 onderwijsweken en OER/ studiegidsen als bron. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen ‘werkuren’ van studenten waarbij een docent aanwezig is ter begeleiding/ instructie individueel of in groepsverband en ‘werkuren’ van studenten waar geen docent bij aanwezig is ter begeleiding/instructie. De laatste categorie wordt niet meegeteld als contactuur. De eerste categorie wordt alleen meegeteld voor zover het geprogrammeerde contacturen zijn. In de query wordt de verplichte 1680 uren/jaar als noemer gebruikt.

• Basis zijn de gegevens opgenomen in de prestatie-afspraken 2012-2016 d.d. april 2012 (pag. 19) • Realisatie telling aan de hand van de OER’s c.q. tellingen van de verschillende opleidingen

De ratio OP/OOP (fte) eventueel aangevuld met de score op de Berenschot methode

Conform nadere omschrijving RCHOO. Indeling van personeel uitgaande van de Berenschot-methodiek. OOP omvat de generieke overhead exclusief onderwijsondersteuning.

• Basis zijn de gegevens uit de Berenschot-enquête – april 2012 • Realisatie: gegevens uit Berenschot juni 2015

(uit Overzicht van indicatoren (verplicht en facultatief van de Reviewcie) HBO6 Onderwijsintensiteit

JA ARBEELD 2016

HBO7 Maatregelen indirecte kosten

Facultatieve indicatoren Instroom HAS – HBO

Basis en resultaat zijn de instellingsgegevens

Omzet trainingen/bedrijfsopleidingen HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen

Basis en resultaat zijn de instellingsgegevens

Totale omzet projecten en trainingen/bedrijfsopleidingen HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen

Basis en resultaat zijn de instellingsgegevens

ONZE CIJFERS OVER 2016

Rob Jansen China Deze foto is genomen in het paleis van de “Dragon Lady” de bekende keizerin van China. Dit was redelijk dicht bij Beijing en massa’s mensen waren er maar toch een rustige foto is al iets bijzonders.

JA ARBEELD 2016

Lijst van afkortingen AOC

Agrarisch OpleidingsCentrum

Animal Welfare and Biology

Bedrijfskunde en Agribusiness

Bedrijfskunde en Agribusiness Venlo

CBBE

Center of Bio Based Economy Centre of Expertise

Dier- en Veehouderij

Economische Zaken

Food Innovation

FTE

Fulltime Equivalent

Food Innovation Venlo

Geo Media & Design

HAO

Hoger Agrarisch Onderwijs

HBO

Hoger Beroepsonderwijs

ICT

Informatie en Communicatie Technologie

International Food & Agribusiness

KvK

Kamer van Koophandel

Ksv

Katholieke studentenvereniging

LLTB

Limburgse Land- en Tuinbouwbouw

LTO

Land- en Tuinbouw Organisatie

Milieukunde

Mâ&#x201A;Ź

Miljoen Euro

Management van de Leefomgeving

NVAO OP

89 JA ARBEELD 2016

CoE

Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie Onderwijzend personeel

OOP

Onderwijs Ondersteunend Personeel

P&O

Personeel & Organisatie

Public Relations

Plattelandsvernieuwing

R&D

Research & Development

ROC

Regionaal OpleidingsCentrum

Tuinbouw en Akkerbouw

Toegepaste Biologie

Toegepaste Biologie Venlo

Universiteit & Research (Wageningen UR)

Voedingsmiddelentechnologie

WHW

Wet Hoger en Wetenschappelijk Onderwijs

ZLTO

Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie

Colofon Samenstelling: Wilma Gloudemans Redactie: Lindsay Kemps, Jeroen. Grafische vormgeving: Yell & Yonkers Fotografie buitenland: Studenten HAS Hogeschool Fotografie HAS Hogeschool: Karin Jonkers

Manon van de Plas Roussilon, Frankrijk Frankrijk was in eerste instantie niet mijn eerste keuze om op stage te gaan. Deze foto vertelt de diversiteit van het land, want 50km verder kan het weer totaal anders zijn. Wat een land en wat een diversiteit! Laten we de vele schoonheden binnen alleen al Europa niet vergeten ;)

JA ARBEELD 2016

91 JA ARBEELD 2016

JA ARBEELD 2016