Türkiye Sivil Havac›l›k Sendikas›
HAVA-‹fi
THY A.0. ve Teknik A.fi.’de verimlilik, ifl yükü art›fl›, maliyet çarp›tmalar› ve gerçekler
Bilgilendirme Broflürü-Temmuz 2007
ÖNSÖZ Elinizdeki broflürünün amac› kamuoyunu THY A.O.’da ve THY Teknik A.fi.’de grevin efli¤ine geldi¤imiz bugünlerde her iki flirketin maliyet yap›s›, çal›flanlar›n›n verimlili¤i ve bunlara ba¤l› olarak söz konusu flirketlerin rekabet gücü konular›nda bilgilendirmektir. Toplu ifl sözleflmesi görüflmelerinin çok önemli bir bölümünde kas›tl› bir biçimde zaman› son derece kötü bir biçimde kullanan (ücret art›fl› ile ilgili teklifini resmi arabulucu sürecinin son toplant›s›na kadar aç›klamayan) iflveren taraf› grevin kap›ya gelmesiyle birlikte sendikam›z› uzlaflmayan taraf gibi göstermeye yönelik çarp›tmaya dayal› bir propaganda çal›flmas› yürütmektedir. Bu propaganda as›l olarak ve yine bütünüyle çarp›tmaya dayal› bir biçimde “sendika kabul edilemeyecek derecede yüksek bir ücret art›fl› talep ediyor” tezine dayand›r›lmaktad›r. ‹flverenin çarp›tmaya dayal› ve kamuoyunu yanl›fl bilgilendirmeye yönelik propagandas› her fleyden önce kendi içinde çeliflkiler tafl›maktad›r. Bugün “sendika astronomik ücretler art›fllar› talep ediyor” diyenler daha dün, “ücretle ilgili önerimizi aç›klar›z ama önce sendika üzerinde de¤ifliklik yaparak gündeme getirdi¤i çok say›daki idari maddeyi geri çekmeli” diyorlard›. fiunu bir kez daha vurgulamak istiyoruz ki üyelerimizin ücrete iliflkin olmayan maddelerle ilgili talepleri yaln›zca ve basitçe kendileri için kimi ek sosyal -1-
haklar almakla s›n›rl› de¤ildir. Bu talepler her fleyden önce uçufl emniyetinin güçlendirilmesini, bilimsel çal›flmalar› ve yaflanm›fl ac› deneyimleri esas alan evrensel standartlara yükseltilmesini hedeflemektedir. Elbette ücret ve ücrete ba¤l› haklar›m›z alan›nda da taleplerimiz var ve bunlarda da hakk›m›z olmayan bir fley istedi¤imizi kesinlikle düflünmüyoruz. Bizler, THY A.O. ve THY Teknik A.fi.’nin çal›flanlar›, yani pilotlar, kabin memurlar›, mühendisler, lisansl› ve lisans›z teknisyenler, dispeçerler, uzmanlar, yolcu hizmet, sat›fl, kargo, harekat, ça¤r› merkezi çal›flanlar›, muhasebe memurlar›, di¤er büro çal›flanlar›, floför operatörler hepimiz uçufl operasyonu zincirinin vazgeçilmez bir parças›y›z. Hepimiz Hava-‹fl sendikas›n›n üyesiyiz, nimette ve külfette birlikte hareket etmekteyiz. Bu broflürde ifl yükümüzün ve verimlili¤imizin ve bu yolla THY’nin rekabet gücünün son y›llarda nas›l h›zla artt›¤›n› kamuoyunun bilgisine sunuyoruz. THY A.O.’nun 2007 y›l›n›n ilk 3 ay›na ait mali tablolar› flirketin uzun y›llardan bu yana ilk kez y›l›n ilk çeyre¤inde kâra geçti¤ini ve herhangi bir d›flsal flokun yaflanmamas› halinde y›l› çok parlak bir mali performansla tamamlayaca¤›n› ortaya koymaktad›r. Kamuoyunun yanl›fl bilgilendirmesini önlemek amac›yla bilgilerinize sayg›yla sunulur. -2-
Sendikam›z›n kamuoyuna bas›n ilanlar› yoluyla yapt›¤› duyuruda flöyle deniyordu: “Emek üretkenli¤ine iliflkin bütün veriler hem THY A.O., hem de THY Teknik A.fi. çal›flanlar›n›n dünya ölçe¤inde bafla gürefltiklerini ve her iki flirkette de emek üretkenli¤inin sürekli olarak artt›¤›n› aç›kça ortaya koymaktad›r. “Emek maliyetleri alan›nda ise tam tersi bir tablo geçerlidir.” Bu sunufl bu iddiam›z›n do¤rulu¤unu somut ve tarafs›z verilerle ortaya koymay› hedefliyor. Bu verileri derlerken as›l olarak 2 kaynaktan faydaland›k: Rigas Doganis’in, The Airline Business adl› kitab› (2. bask›, 2006, Routledge) ve THY A.O.’nun 2006 y›l› faaliyet raporu. Konuyla ilgili düflüncelerinizi bizimle havais@havais.org.tr adresine e-posta göndererek paylaflabilirsiniz. -3-
Toplam iflletme maliyetlerinin %’si olarak ücretler
-4-
Burada YTL’nin aflırı de¤erli oldu¤u göz önünde bulundurulmalıdır. Bu da ülke içinde Türk halkına nasıl suni bir gelir artıflı sendromu yaflatıyorsa, yandaki karflılafltırmalı tabloda da THY pilot ve kabin memurlarının gelirlerini oldu¤undan yüksek göstermektedir. Kurda önemli boyutlarda bir düzelme yaflanması durumunda THY çalıflanlarının di¤er meslektaflları karflısındaki göreli konumu da dramatik bir biçimde de¤iflecektir. -5-
Personel baflına ortalama yıllık sosyal maliyetler ($)
-6-
Personel baflına ortalama maliyet indeksi
Avrupalı havayolu flirketleri arasında en yüksek ücret düzeyine sahip olan SAS’taki ortalama ücretler (fazla mesai, sosyal kesintiler ve di¤er ödemeler dahil) 100 kabul edilerek bir endeksleme yapıldı¤ında ortaya flöyle bir tablo çıkmaktadır.
-7-
Personel baflına arz edilen ton-kilometre (’000) Geleneksel olarak emek verimlili¤i çıktı üzerinden, personel baflına düflen Arzedilen TonKilometre (Her uçufl baca¤ında uça¤ın o hatta taflıyabilece¤i belirlenen ücretli yük kapasitesi yolcu, bagaj, kargo ve posta - ve uçulan kilometrenin çarpımı ile elde edilen de¤erdir) ile hesaplanmaktadır. Burada Avrupalı ve Amerikalı havayolu flirketleri arasında eme¤in bir girdi olarak etkin bir biçimde kullanılması arasında fazla bir fark bulunmamaktadır. Asyalı havayolu flirketleri ise üretkenlik açısından çok daha iyi bir noktada olmalarına karflın, çok daha kötü bir mali performans sergiliyorlar. -8-
Personel baflına arz edilen ton-kilometre (’000) Personel bafl›na ATK verisi üretkenlik aç›s›ndan tek gösterge olarak al›nmamal›d›r. Örne¤in emek üretkenli¤i k›smen kurumsal etkenler (haftal›k çal›flma süresi, y›ll›k tatil günlerinin say›s›, haftal›k çal›flma günleri, uçucu personel için azami çal›flma süreleri, tam zamanl›, mevsimsel ve k›smi süreli personelin ifle al›nmalar› ve iflten ç›kar›lmalar› ile ilgili yasalar vb.) taraf›ndan da flekillendirilmektedir. Ayr›ca kullan›lan uçak büyüklükleri (büyük uçak kullanman›n getirdi¤i ölçek ekonomisi), uçulan ortalama bacak mesafesi, her bacakta uçufl s›kl›¤› ve tafl›nan kargo ve posta da üretkenli¤i etkilemektedir. -9-
Y覺llar itibariyle yolcu say覺s覺 (000)
- 10 -
Günlük uçak kullanımı
THY’nin uçak ütilizasyonu yıllar içinde sürekli olarak artıfl göstermektedir ve 2006 yılında uçak ütilizasyonu bir yıl öncesine göre yüzde 1.8 oranında artıfl göstermifltir.
- 11 -
Personel verimlili¤i – THY A.O. Personel bafl›na düflen yolcu say›s› Uçak bafl›na düflen personal say›s›
Personel baflına düflen uçak sayısı ve buna paralel olarak personel baflına düflen yolcu sayısı sürekli olarak artmaktadır. Personel baflına düflen yolcu sayısı 2006 yılında bir önceki yıla kıyasla yüzde 29 oranında artıfl göstermifltir!
- 12 -
Personel verimlili¤i – THY Teknik A.fi.
Uçak say›s› Uçak bafl›na personel
Uçak baflına düflen personel sayısı 20032006 yılları arasında yüzde 27 oranında azalmıfl, komple bakım hizmeti verilen THY uçaklarının sayısı ise yüzde 57 oranında artıfl göstermifltir!
- 13 -
Personel verimlili¤i – THY Teknik A.fi. • THY Teknik A.fi’de Çal›flan Bafl›na Verilen Komple Bak›m Hizmeti 2003 y›l›nda 66 iken, 2006 y›l›nda 104 olmufltur. Bu çerçevede Uçak Bafl›na düflen Çal›flan Say›s› 2003’de 33 iken 2006 da 24’ e düflmüfltür. • Bak›m Kabiliyetleri yönünden Hat bak›m olarak 18 farkl› uçak tipine hizmet verecek Komple Revizyon olarak 12 farkl› uçak tipine hizmet verecek nitelikte altyap› ve personel niteli¤ine sahiptir. Yine 4 farkl› üretici firman›n 7 farkl› seride komple motor bak›m, test, O/H ve di¤er bak›m hizmetlerini vermektedir. Bunlara ayr› olarak APU bak›m kabiliyetlerini de eklemek gerekir. • Toplam Hat A¤›r ve ‹ade Bak›m say›lar› artmaktad›r. 2004 y›l›nda 1264 (1068 Hat, 196 A¤›r) iken 2006 y›l›nda 1467’ye (1237 Hat, 230 A¤›r) ç›km›flt›r. • Toplam komponent bak›m say›lar› ve Harcanan Bak›m Adam Saati de¤erleri h›zla artmaktad›r. 2004’te ifl emri say›s› 22435 iken 2006 da 30875 e ç›km›flt›r. • Teknik Güvenilirlik verileri incelendi¤inde; • Filo baz›nda Ortalama Tehir Süresi • A340 filosunda 2004 de 2.6 saat iken 2006 y›l›nda 0,9 saate düflmüfltür • A320 filosunda 3,2 saat iken 2006 y›l›nda 1,2 saate düflmüfltür. • 737-800 filosunda 2004 y›l›nda 1,7 saat iken 2006 y›l›nda 1,1 saate düflmüfltür. • Mali performansa gelince bu konudaki 1 y›ll›k veriler bile her yönden olumludur. Gelir faaliyet kar baz›nda bak›ld›¤›nda flirketin kar marj› %10 düzeylerinde bulunmaktad›r. 2006 net dönem kar› 24 milyon YTL gerçekleflmifltir. - 14 -
AKK Baflına Personel Gideri (US¢,2006)
Rakiplerine oranla THY personel verimlili¤inin avantajını yaflamakta. AKK baflına personel gideri sadece 1.57 US sent. - 15 -
THY’de net kâr marjının geliflimi
Uluslararas› havayolu flirketleri için net kâr marj› ortalamas›
- 16 -
Net kâr marjı: benchmarking Uluslararası havayolu flirketleri için net kâr marjı ortalaması
- 17 -
- 18 -
- 19 -
HAVA-‹fi DERG‹S‹N‹N EK‹D‹R Türkiye Sivil Havac›l›k Sendikas› ayl›k yay›n organ› ad›na Sahibi: Atilay Ayçin / Genel Baflkan Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü: Eylem Atefl / Genel Baflkan Yard›mc›s› ‹dari Yeri: Hava-‹fl Sendikas› ‹ncirli Cd. 68/1 Bak›rköy - ‹stanbul Tel: (0212) 660 20 95 pbx Fax: (0212) 571 90 51 Yap›m: Mavi Kare Reklamc›l›k Ltd. fiti. Tel: (0212) 274 74 10 Bask›: C&B Matbaac›l›k San. ve Tic. Ltd. fiti. Gümüflsuyu Cad. Litros Yolu 2. Matbaac›lar Sitesi ZA/16 Topkap› - ‹stanbul Tel: (0212) 612 65 22 Sicil No: 621097
- 20 -