I Ogólnopolski Kongres Młodych Badaczy Semitystów

I Ogólnopolski Kongres Młodych Badaczy Semitystów

6-7 marca 2014 r.

Kraków

Szanowni Państwo, chcielibyśmy serdecznie powitać Państwa na I Ogólnopolskim Kongresie Młodych Badaczy Semitystów organizowanym wspólnie przez krakowskich studentów i doktorantów z Koła Naukowego Studentów Instytutu Judaistyki UJ, Koła Naukowego Orientalistów UJ oraz Instytutu Judaistyki UJ i Instytutu Orientalistyki UJ. Cieszymy się, że zaszczycili Państwo swoją obecnością obrady kongresu, którego głównym celem jest stworzenie platformy wymiany wyników badań z zakresu szeroko pojętej semitystyki oraz filologii języków semickich, a także integracja środowiska młodych naukowców zajmujących się wspomnianą tematyką.

Kongres został pomyślany przede

wszystkim jako spotkanie filologów i lingwistów, lecz ponieważ każde studia dotyczące ludów semickich wiążą się zawsze z pewnym ustosunkowaniem się do kontekstu językowego, skierowany jest również do studentów, doktorantów i doktorów zajmujących się tematyką z obszaru badań nielingwistycznych. Swoistym zadaniem, jakiego podjęliśmy się przy organizacji Kongresu, jest próba określenia kierunków rozwoju badań semitystycznych, któremu służyć mają także wykłady plenarne krakowskich semitystów – prof. dr. hab.

Andrzeja Zaborskiego oraz dr. hab. Macieja Tomala.

Dotychczas nie podejmowano prób oceny stanu badań semitystycznych w Polsce, zwłaszcza jeśli chodzi o aktywność naukową studentów i doktorantów. Konferencje naukowe, których przedmiotem były badania nad poszczególnymi ludami semickimi, zawężały się do tej pory głównie do fenomenów kulturowych i religijnych. Organizując I Ogólnopolski Kongres Młodych Badaczy Semitystów, chcieliśmy docenić i uwypuklić aspekt językowy wspomnianych badań jako element spajający ogół kultur semickich. Tym bardziej cieszymy się, że zechcieli Państwo przyłączyć się do naszego pierwszego wspólnego spotkania – spotkania polskich młodych badaczy semitystów.

W imieniu komitetu organizacyjnego I Ogólnopolskiego Kongresu Młodych Badaczy Semitystów

dr hab. Stefan Gąsiorowski, prof. PAN

Organizatorzy

Koło Naukowe Studentów

Koło Naukowe Orientalistów

Instytutu Judaistyki UJ

UJ

www.knsij.judaistyka.uj.edu.pl

orientalisciuj@gmail.com

knsij.uj@gmail.com

Organizacje Współpracujące

Koło Naukowe Arabistów UŚ „Al-Qamar”

Studenckie Koło Naukowe Bliskowschodnie

Interdyscyplinarne Koło Badań nad

Interdyscyplinarne Koło Naukowe

Kulturą Żydowską „Pilpul”

Kontekstów Islamu

Koło Miłośników Kultury i Literatury Żydowskiej „Dabru Emet”

Koło Naukowe Studentów Judaistyki UMCS

Międzywydziałowe Koło Afrykanistyczne UW Studenckie Koło Naukowe „Hatikvah – Nadzieja”

Patronat Honorowy

Polskie Towarzystwo Orientalistyczne

prof. dr hab. Elżbieta Górska Dziekan Wydziału Filologicznego UJ

prof. dr hab. Jan Święch Dziekan Wydziału Historycznego UJ

Patronat medialny

Sponsorzy

Harmonogram I OKMBS DZIEŃ I 6 marca 2014 r.

9:00-9:10 Otwarcie obrad I OKMBS Wykład plenarny 9:10-10:10 prof. dr hab. Andrzej Zaborski “Semitica et semitistica viva” 1. Językoznawstwo diachroniczne 10:15- 11:50 moderator: Kamil Ciborowski (“Al-Qamar”, UŚ) Język akadyjski – najważniejsze zmiany językowe na przestrzeni 10:15-10:35 Paulina Nicko (UWr) wieków Język akadyjski jako lingua franca XIV w. p. n. e. - korespondencja 10:35-10:55 Natalia Borusiewicz (UWr) z Tell el-Amarna Zagadnienie realizacji grafemów chet i ajin w języku hebrajskim 10:55-11:15 Bartosz Pietrzak (UJ) biblijnym Podwójna realizacja resz w Sefer Jecira i u gramatyków 11:15-11:35 Paweł Chról (UJ) hebrajskich- mistyka czy lingwistyka 11:35-11:50 -dyskusja2. Literatura (I) 12:00- 13:35 moderator: Magdalena Adamczyk (KN SIJ UJ) Aleksandra Jakubczak 12:00-12:20 Dualis formy Jeruszalaim jako inspiracja dla hebrajskich poetów (UW) Z Łodzi do Palestyny. O zakorzenieniu języka Hanocha Levina w 12:20-12:40 Dominika Radziun (UJ) polskiej kulturze Kierunek Wschód. O fenomenie „pisarstwa mizrachijskiego” w Magdalena Kozłowska 12:40-13:00 Izraelu (UJ) Natalia Żurawska 13:00-13:20 Współczesny Oman w twórczości Seifa ar-Rahbiego (UTS w Kijowie) Co Boskie Bogu, co cesarskie szachowi? Władza w ujęciu 13:20-13:40 syryjskich chrześcijan pogranicza – uwagi na marginesie próby Błażej Cecota (UŁ) tłumaczenia Kroniki z Arbeli 13:40-13:55 -dyskusja13:55- 14:50 OBIAD 3. Język hebrajski biblijny („Pilpul”, UW) 14:50-13:10 Związek gwiazd z demonami w tekście Biblii Hebrajskiej 15:10-15:30 „List Boga do człowieka” opatrzony błędami? – czyli pomyłki...

15:30-15:50 Omówienie metody analizy retorycznej na przykładzie Psalmu 34 15:50-16:05 -dyskusja3. Socjolingwistyka 16:15- 17:50 moderator: Karolina Jaworska (KNO UJ) Tabu w języku młodych Egipcjan na przykładzie komunikacji 16:15-16:35 internetowej 16:35-16:55 Współczesna arabska terminologia prawnicza 16:55-17:15 Bliskowschodni język polityki 17:15-17:35 Językowy obraz miłości w amharskiej muzyce popularnej 17:35-17:50 -dyskusjaBANKIET OKMBS 18:20 14:50- 16:05

moderator: Aleksandra Jakubczak

(Żydowskie Muzeum Galicja)

Łukasz Krzyszczuk (UWr) Marlena Bodo (UJ) Alicja Malinowska (UW)

Magdalena Zawrotna (UJ) Marcin Gudajczyk (UW) Katarzyna Dziekan (UJ) Kinga Turkowska (UW)

DZIEŃ II 11:00- 12:00

12:10- 13:25 12:10-12:30 12:30-12:50 12:50-13:10 13:10-13:25

13:35-14:35 14:35- 15:35 15:35- 15:40 15:40- 16:15 16:15- 17:30 16:15-16:35 16:35-16:55 16:55-17:15 17:15-17:30 17:40-19:35 17:40-18:00 18:00-18:20

18:20-18:40 18:40-19:00 19:00-19:20 19:20-19:35 19:35- 19:55

6 marca 2014 r.

Wykład plenarny: dr hab. Maciej Tomal „Współczesny język hebrajski w rodzinie języków semickich” 4. Literatura (II) Budzik („Dabru Emet”, UAM) Zbuntowany Dawid czy Bóg-egoista? – rola kontekstu biblijnego Karolina Koprowska (UJ) w twórczości Natana Zacha O trudnościach w tłumaczeniu poezji hebrajskiej na przykładzie Anna Piątek (UW) utworów Natana Zacha Dramaturgia polska po hebrajsku: trudności i strategie translatorskie na przykładzie Naszej klasy Tadeusza Słobodzianka Małgorzata Lipska (UW) w tłumaczeniu Anat Zeidman -dyskusjamoderator: Jagoda

Warsztaty Język akadyjski OBIAD Prezentacja sponsorów Warsztaty Język-religia

Natalia Borusewicz

Paweł Chról

5. Językoznawstwo synchroniczne, dialektologia moderator: Marcin Gudajczyk (IKN Kontekstów Islamu UW) Sposoby wyrażania zwrotności w języku arabskim i hebrajskim – ujęcie porównawcze na podstawie badań korpusowych Aleksandra Kijewska (UJ) współczesnych tekstów literackich Powtórzenia treści i formy na poziomie zdania i większych struktur Karolina Jaworska (UJ) tekstowych w arabskim języku mediów Podział dialektalny Półwyspu Katarskiego Katarzyna Dyl (UW) -dyskusja6. Język a kultura moderator: Aleksandra Bujalska („HaTikvah - Nadzieja”, UWr) Erec szam. Językowe i literackie strategie budowania obrazu Polski Jagoda Budzik (UAM) w hebrajskojęzycznych tekstach autorów-ocalałych z Zagłady.

Wariantywność żydowskich imion męskich w Lublinie na Patrycja Wołyńczuk podstawie wykazu listy składek gminy żydowskiej z 1920 roku – (UMCS) zarys problematyki Hebrajski, jidysz, rosyjski – który język jest bardziej „żydowski” dla emigrantów z Birobidżanu w Izraelu (na materiale badań Maria Makarowa (PAN) terenowych) Wielojęzyczność Żydów polskich w pismach z okresu Zagłady Weronika Romanik (UW) Tkaniny i szaty w Pięcioksięgu. Terminologia i rekonstrukcja Anna Rambiert (UWr) -dyskusjaZamknięcie obrad I OKMBS

1. Językoznawstwo diachroniczne Paulina Nicko Uniwersytet Wrocławski Studia III-go stopnia, Wydział Filologiczny

Język akadyjski – najważniejsze zmiany językowe na przestrzeni wieków Starożytny Bliski Wschód to obszar funkcjonowania nie tylko języka hebrajskiego, ale także języków semickich wykształconych przez inne kręgi kulturowe. O ile użycie pisma klinowego w najstarszej cywilizacji Sumerów z czasem ograniczono tylko do tekstów literackich, o tyle język akadyjski ciągle ewoluował, aż do poszczególnych dialektów języka babilońskiego i asyryjskiego. Najstarsze teksty akadyjskie pochodzą z III tys. p.n.e., z okresu panowania króla Sargona (co nie znaczy, że język ten nie funkcjonował wcześniej), a jego nazwa związana jest z mezopotamskim miastem Akad. Zapisywany był pismem klinowym ze znakami logograficznymi i – w przeciwieństwie do języka hebrajskiego – uwzględniał zapis samogłosek. Co ciekawe, pod wpływem języka sumeryjskiego, język akadyjski posiadał początkowo składnię podmiot – dopełnienie – orzeczenie (z angielskiego SOV), natomiast później – za sprawą języka aramejskiego – przekształcił szyk na orzeczenie – podmiot – dopełnienie (ang. VSO).

Pierwszy dialekt – staroakadyjski – funkcjonował do II tys. p.n.e. Spisywano w nim głównie dokumenty prawne, niektóre inskrypcje królewskie, zachowało się także trochę imion własnych.

Drugi dialekt – asyryjski – był używany od III - II tysiąclecia p.n.e. do połowy I tys. p.n.e. Dzielił się na trzy podgrupy: staro-, środkowo- i nowoasyryjski, a zanikł po upadku imperium w 612 r. p.n.e.

Trzeci dialekt – babiloński – wykształcił się głównie na południu Mezopotamii. Jego podgrupy powstawały w pięciu okresach, dlatego też język miał pięć odmian: starobabilońską, średniobabilońską, młodobabilońską, nowobabilońską i późnobabilońską.

Upadek języka akadyjskiego następował stopniowo – od podboju Mezopotamii przez Persów, po okres hellenistyczny, kiedy to język mówiony został wyparty przez grekę koiné. Przetrwał w formie pisemnej, ale był dość rzadko używany, aż w I w. n.e. powstał ostatni – zidentyfikowany dziś – tekst akadyjski.

Przykładowy fragment tekstu – Kodeksu Hammurabiego spisanego w dialekcie babilońskim – prezentuje się następująco: Šumma awīlum lū kaspam lū ḫurāṣam lū wardam lū amtam lū alpam lū immeram lū imēram ū lū mimma šumšu ina qāt mār awīlim ū lū warad awīlim balum šībī u riksātim ištām ū lū ana ma ṣṣārūtim imḫur awīlum šū šarrāq iddāk.

Jeśli mężczyzna kupiłby srebro, złoto, niewolnika, służącą, wołu, barana, osła lub coś innego z ręki innego mężczyzny lub niewolnika mężczyzny bez świadków lub umowy, lub wziął na przechowanie (bez tego samego), to ten człowiek jest złodziejem i ma być zabity.

Zagadnienie dialektów języka akadyjskiego jest bardzo obszerne, dlatego referat będzie stanowił próbę wskazania tylko najważniejszych zmian językowych jakie zachodziły na przestrzeni wieków.

Natalia Borusiewicz Uniwersytet Wrocławski Studia II-go stopnia, Filologia klasyczna i kultura śródziemnomorska

Język akadyjski jako lingua franca XIV w. p. n. e. - korespondencja z Tell el-Amarna Język akadyjski jest najstarszym językiem semickim, którego najdawniejsze zapisy pochodzą z poł. III tys. p. n. e. Zapisywany był pismem klinowym, charakteryzował się konstrukcją zdania typu SOV (podmiot – dopełnienie – orzeczenie). Po krótkim wstępie gramatycznym chciałabym przedstawić korespondencję z Tell elAmarna, która jest zbiorem listów wymienianych przez faraonów – Amenhotepa III i jego syna Echnatona (Amenhotepa IV), ich wasali oraz władców niezależnych państw. Archiwum amarneńskie dostarcza wielu informacji na temat stosunków międzynarodowych panujących pod koniec epoki brązu. Pochodzi z XIV w p. n. e. Listy pochodzą z Egiptu, Babilonii, Asyrii, Mitanni, Arzawy, Alasziji, z państwa hetyckiego oraz z obszaru Syro-Palestyny. Jedynie nieliczne spośród 350 tekstów zapisane są w języku innym niż akadyjski. Poruszane w nich tematy dotyczą kwestii ściśle związanych z dyplomacją oraz wewnętrznych problemów wasali Egiptu. W swojej oficjalnej korespondencji używali go władcy, dla których było to język obcy - kanaanejscy wasale Egiptu oraz sam faraon Archiwum z Tell el-Amarna poświadcza znaczenie języka akadyjskiego w świecie ówczesnej dyplomacji.

Bartosz Pietrzak Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia I-go stopnia, Judaistyka

Zagadnienie realizacji grafemów chet i ajin w języku hebrajskim biblijnym.

Celem mojego referatu jest analiza zjawiska upodobnienia się uwularnej realizacji hebrajskich grafemów ‫( ע‬ajin) i ‫( ח‬chet) do realizacji gardłowej wspomnianych liter.

Zjawisko to miało miejsce w

powygnaniowym języku hebrajskim i było częścią tendencji do asymilacji fonemów, która charakteryzowała rozwój języka hebrajskiego w ostatnich wiekach przed naszą erą. Zamierzam rozpocząć od przedstawienia protosemickiego systemu fonologicznego, by zwrócić uwagę na obecność w nim wyżej wspomnianych fonemów, a następnie chciałbym pokrótce zastanowić się nad drogami ich rozwoju we wszystkich rodzinach języków semickich, szczególną uwagę poświęcając grupie języków północno-zachodnich. Poprzez osadzenie fonologii hebrajskiej w kontekście systemów języków północno-zachodnio-semickich (aramejskich i kananejskich), chciałbym dokonać analizy ewolucji fonemów uwularnych ʁ i x, umiejscawiając w czasie zjawisko ich ostatecznej asymilacji.

Oprócz prezentacji wspomnianej ewolucji zamierzam również ogólnie nawiązać do dyskusji nad charakterem odmiennej od gardłowej realizacji ‫( ע‬ajin) i ‫( ח‬chet), a także zastanowić się nad możliwymi konsekwencjami jej obecności w klasycznym języku hebrajskim dla tekstu biblijnego.

Paweł Chról Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia II-go stopnia, Judaistyka

Podwójna realizacja resz w Sefer Jecira i u gramatyków hebrajskich- mistyka czy lingwistyka.

Pomimo tradycyjnego spojrzenia na gramatykę hebrajską, według którego dagesz przyjmują jedynie ‘bet’, ‘gimel’, ‘dalet’, ‘kaf’, ‘pe’, ‘taw’ [zasada "BeGeD KaPaT"], odmienny pogląd został wyrażony w Sefer Jecira (4.1) [zasada "BeGeD KaPoReT"]. Sefer Jecira stanowi mistyczny komentarz do Biblii (odnosząc się

przede wszystkim do opisu stworzenia języka i świata), w której – zgodnie z tradycją masorecką- mamy kilkanaście świadectw występowania dagesza w literze resz.

Wymowa liter hebrajskich z dageszem jest wybuchowa, zatem powstaje pytanie czy biblijna wymowa 'resz' mogła taka być. Współczesny język hebrajski nie dostarcza możliwości rozstrzygnięcia sporu, w sytuacji gdy -poza ewentualnymi różnicami dialektycznymi- podwójna realizacja dotyczy już jedynie ‘bet’, ‘kaf’, ‘pe’, a na temat podwójnej realizacji ‘resz’ nic nie wiadomo. Zatem należy przejść do wcześniejszych danych i rozważań nad językiem hebrajskim.

Wśród bardziej znanych średniowiecznych gramatyków hebrajskich na podwójną realizowalność wskazywali Saadja Gaon oraz ben Aszer. Warto jednak dodać, że Saadja był również komentatorem Sefer Jecira, co mogło w znaczący sposób wpłynąć na jego poglądy. Istotne może okazać się ukazanie kontekstu historycznego Sefer Jecira, oraz mistycznych technik interpretacji tam zawartych. Pomocne będą również dane z innych języków semickich. We współczesnych badaniach nad gramatyką hebrajską zazwyczaj nie wskazuje się na taką możliwość, jednak tropem średniowiecznych gramatyków idzie min. E.A. Speiser ("The Pronunciation of Hebrew Based Chiefly on the Transliteration in the Hexapla", 1926). Gary Rendsburg wskazuje, że wymowa ‘resz’ w Biblii mogła być języczkowa lub zębowa.

Celem referatu jest prześledzenie lingwistycznych zmagań z omawianym problemem, zastanowienie się w jaki sposób mógł być wymawiany ‘resz’, próba wskazania przyczyn uznania jego podwójnej realizowalności, a także wzajemnych wpływów między poglądami mistyków oraz gramatyków hebrajskich.

2. Literatura (I) Aleksandra Jakubczak Uniwersytet Warszawski Studia I-go stopnia, Hebraistyka

Dualis formy Jeruszalaim jako inspiracja dla hebrajskich poetów Jerozolima- najważniejsze miejsce w judaizmie - posiada niejedno imię. W Tanachu i midraszach pojawiają się różne miana, jakimi była określana. Pośród nich znajdują się takie jak ‘Ir Kadosz (Święte Miasto), Salem czy Jeruszalaim. Ostatnia z nich została przyjęta za oficjalną nazwę miasta. Nie wiadomo jednak, co ma oznaczać ta zagadkowa nazwa. Wielu podejmowało się wyjaśnienia tego słowa, upatrując w nim połączenie dwóch słów- Jerusza (dziedzictwo) i Szalom (hebr. pokój), czy Ira ( hebr. bojaźń) i Szalom. Jednakże to forma dualisu, w której jest Jeruszalaim pozostaje bardziej zagadkowa. Dlaczego Jerozolima jest podwójna?

Jedną z interpretacji jest użyta przez izraelskiego poetę Jehudę Amichaja- Jerozolima górna (Jeruszalaim milemala) i dolna (milemata). Inspiracją dla jego rozważań o naturze miasta była jej dualisowa forma. Pyta na początku – Lama Jeruszalaim tamid sztaim? (hebr. Dlaczego Jerozolima jest zawsze podwójna?).

Dla niego Jerozolima istnieje w dwóch wymiarach- przeszłości i teraźniejszości. Przybywający do świętego miasta turyści widzą w nim tylko pozostałość, świadectwo życia postaci religijnych. Zapomina się jednak o tym, że tu nadal toczy się życie i to jest właśnie ta dolna, ziemska, prawdziwa Jerozolima.

Także inny izraelski pisarz, pochodzenia druzyjskiego, reprezentujący skrajną prawicę- Naim Araidi zainspirował się dualisem nazwy Jeruszalaim do napisania wiersza Jeruszalaim Ahuwati (hebr. Moja ukochana Jerozolima). W jego oczach Jerozolima jest jak piękna dziewczyna, którą wszyscy pożądają i nie chcą się nią dzielić. Ostatecznie zostaje ona przecięta nożyczkami na dwie części i staje się podwójnie piękna( autor celowo użył innych słów występujących w dualisie- misparaim (hebr. nożyczki), kfulaim (hebr. podwójnie), szamaim (hebr. niebo) itd.

Zaprezentowane wiersze posłużyć mają do przedstawienia obrazu Jerozolimy w poezji hebrajskiej XX wieku. Niewyjaśniona dotąd dualisowa forma nazwy miasta służy pisarzom, a także reprezentantom konkretnych stronnictw politycznych w Izraelu, do opisania sytuacji Jerozolimy we współczesnym świecie i polityce międzynarodowej. Wydaje się więc, że nie bez powodu miasto posiada dualisową nazwę. „Podwójna Jerozolima” idealnie oddaje stan podzielonego między Izraelczyków i Palestyńczyków miasta oraz zawieszenie w dwóch wymiarach- ziemskim oraz duchowym.

Dominika Radziun Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia I-go stopnia, MISH

Z Łodzi do Palestyny. O zakorzenieniu języka Hanocha Levina w polskiej kulturze W moim wystąpieniu chciałabym poruszyć temat silnego zakorzenienia izraelskiego dramatopisarza, poety i reżysera teatralnego, Hanocha Levina, syna polskich emigrantów z Łodzi, w polskiej kulturze. Przejawia się ono w charakterystycznym, uznawanym przez niektórych za wulgarny i prowokacyjny, a nawet kontrowersyjny, języku, który ze względu na tę wyjątkowość skłaniał - i wciąż skłania - wielu polskich twórców teatralnych do sięgnięcia po jego utwory, spotykające się zazwyczaj z żywą reakcją polskiej publiczności. Od 2005 roku, czyli momentu wystawienia „Kruma" w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego, możemy nawet zaobserwować swego rodzaju teatralną „modę" na Levina, co warto prześledzić i zanalizować, również w kontekście innych odniesień współczesnego polskiego teatru, zarówno do kultury izraelskiej, jak i żydowskiej.

Interesuje mnie również kwestia przekładu dramatów Levina - czasami bezpośrednio z języka hebrajskiego, ale często również z przekładów na język angielski. Staram się odpowiedzieć na pytanie, jak metoda ta wpływa na przekazywanie autorskich intencji i czy znacząco modyfikuje kontekst kulturowy. Swoje rozważania opieram nie tylko na samych tekstach dramatycznych, ale także na ich polskich realizacjach: przede wszystkim spektaklu „Ichś Fiszer" w reżyserii Marka Kality i przekładzie Agnieszki Olek, oraz wspomnianym już „Krumie" w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego i przekładzie Jacka Poniedziałka, jako przykładach dwóch różnych strategii tłumaczeniowych, które wyróżniłam powyżej. Odnoszę się także do innych, licznie wystawianych w Polsce sztuk Levina, jak choćby „Bobiczek", „Jakobi i Leidental", „Kaskada", „Morderstwo", „Pakujemy manatki.

Komedia na osiem pogrzebów", „Poper", „Sprzedawcy gumek", „Szyc", „Udręka życia", " „W sobotę o ósmej" czy „Zimowe ceremonie". W kulturowej interpretacji każdej z nich, interpretacji z pogranicza polskoizraelskiego, kluczowy okazuje się moment wystawienia na scenie, ukazujący jak dobrze przystają do polskich realiów i jak wiele potrafią o nich, choć napisane kilka tysięcy kilometrów stąd, językiem o zupełnie innej dynamice i historii, a więc paradoksalnie, powiedzieć.

Magdalena Kozłowska Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia III-go stopnia, Wydział Historyczny

Kierunek Wschód. O fenomenie „pisarstwa mizrachijskiego” w Izraelu.

Jak uważa Yochai Oppenheimer, prace napisane po hebrajsku przez autorów wywodzących się ze środowiska Mizrachim łączą odwołania do podobnych doświadczeń, idei i tekstów kulturowych, widoczne do tego stopnia, że możemy mówić o wspólnym dyskursie zwanym „pisarstwem mizrachijskim”. Każdy z tych autorów miałby w jakiś sposób wyrażać w swoich dziełach świadomość trudnych doświadczeń emigracji i adaptacji, a także marginalnej pozycji, jaką przez lata piastowali Mizrachijczycy w kulturze izraelskiej.

Krąg tych twórców otwierają Sami Michael, Szimon Ballas, Samir Nakasz czy Nissim Redżuan, mizrachijscy pisarze pierwszego pokolenia, którzy po latach zostali docenieni i weszli do kanonu izraelskiej literatury. W swoich utworach mierzą się oni z problemami migracji i dostosowania do nowej sytuacji. Nie stronią od opisów życia w obozach przejściowych, jak i adaptacji do nowego środowiska. Do języka codziennego wszedł np. zwrot, ukuty dzięki tytułowi debiutanckiej książki Samiego Michaela Równi i równiejsi (Szawim weSzawim joter), dotyczący pozycji Mizrachim w społeczeństwie izraelskim. Co ciekawe, mimo iż pisanie po hebrajsku opanowane zostało przez nich do perfekcji, jest to dla wielu z tych autorów drugi bądź trzeci język, dlatego ich składnia często przypomina arabską, wpływając na specyficzny charakter tekstu.

Drugie i trzecie pokolenie Mizrachijczyków nie definiuje się już przez wielojęzyczność, ale doświadczenia bliskowschodnie nadal odciskają na nich piętno. Tak wyraziste, że staje się swego rodzaju wspólnym mianownikiem dla tekstów wychodzących spod ich pióra.

Młodzi twórcy nie stronią także od przekładów literatury z krajów swoich przodków. Idąc za przykładem Samiego Michaela, który przetłumaczył m.in. trylogię kairską arabskiego noblisty Nadżiba Mahfuza, starają się przybliżyć izraelskim czytelnikom najciekawsze dzieła współczesnych pisarzy arabskich, tureckich czy perskich.

W swoim wystąpieniu chciałabym przybliżyć kilka najgłośniejszych mizrachijskich projektów literackich ostatnich lat i zastanowić się nad ich specyfiką, oraz tym, w jaki sposób ich pojawienie się na rynku kształtuje i zmienia dyskurs dotyczący tożsamości Żydów „orientalnych” w Izraelu.

Natalia Żurawska Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki w Kijowie Studia III-go stopnia

Współczesny Oman w twórczości Seifa ar-Rahbiego Świat muzułmański po „arabskiej wiośnie” stał się przedmiotem szczególnego zainteresowania. Pod wpływem określonych ideologii, w ujęciu człowieka z Zachodu, jawi się jako teren zacofany. Dzisiaj jest oczywiste, że nie możemy tak jednoznacznie traktować wszystkich kontekstów Bliskiego Wschodu.

W dzisiejszych warunkach, z wielu powodów, nie mamy możliwości obserwacji życia codziennego we wszystkich zakątkach świata arabskiego. W związku z tym współczesna literatura arabska stała się pośrednikiem między Wschodem a Zachodem oraz źródłem wiedzy o prawdziwym obliczu tego regionu. Dlatego twórczość takich postępowych pisarzy jak Seif ar-Rahbi (urodzony w Omanie w 1956 r.) jest ciekawym przedmiotem badań arabistycznych.

Rzadko zastanawiamy się, jak wyglądają pojęcia „Zachód” i „Wschód” w ujęciu Araba. W utworach Seifa ar-Rahbiego możemy odzyskać odpowiedź na to pytanie. Autor wiele lat spędził za granicą i dzieli się swymi obserwacjami z Czytelnikiem.

W utworach Seifa ar-Rahbiego przedstawione jest życie współczesnego Omanu w rozmaitych kontekstach. Dla europejskiego czytelnika szczególnie interesującą będzie opowieść „Przystanki na pierwszym kroku”, w której autor opisał swoje dzieciństwo w odległej wsi znajdującej się w górach Omanu, przed odzyskaniem przez kraj niepodległości. W historii tej znajdziemy zintegrowany obraz omańskiej wsi i miasta, ze szczegółowym opisem życia codziennego. Natomiast dzięki opowieści „Bezsenność pustyni” możemy spojrzeć na Oman z perspektywy dojrzałego autora.

Poezja Seifa ar-Rahbiego to udane połączenie tradycji z nowoczesnością - w pisanych prozą poetycką utworach zachowała się symbolika klasyczna. Seif ar-Rahbi w sposób ukryty omawia niemalże zabronione

tematy, jak na przykład dramat istnienia we współczesnym świecie arabskim. W sztuce „Hymn ślepca”, mającej kształt dialogu między dwoma niewidomymi, możemy dostrzec ciekawą interpretację historii, wolności, losu i wyboru właściwej drogi człowieka. Opowieść „Listy o miłości i pustce” to wymiana korespondencji między autorem a pewną kobietą, która powoli staje się notatkami z podróży. Pojawia się w niej wątek samobójstwa, który w literaturze arabskiej raczej nie jest przedmiotem dyskusji. Sposób przedstawienia postaci kobiecej – współrozmówcy autora – jest całkowicie odmienny od znanego z literatury klasycznej. Kobieta została ukazana jako postać o nieprzeciętnym intelekcie i bogatym świecie wewnętrznym.

dr Błażej Cecota Uniwersytet Łódzki Doktor nauk humanistycznych

Co Boskie Bogu, co cesarskie szachowi? Władza w ujęciu syryjskich chrześcijan pogranicza – uwagi na marginesie próby tłumaczenia Kroniki z Arbeli W Kronice z Arbeli, dziele z VI w., którego autorem był najprawdopodobniej Mĕšīḥā-Zĕḵā, znajduje się zapis historii wspólnot chrześcijańskich w Adiabene, na pograniczu bizantyńsko-perskim. Według niektórych badaczy Kronika jest jednym z najstarszych tekstów, w których zawarto tezy podważające prymat rzymskich papieży nad całym chrześcijaństwem. Jej autentyczność była jednak wielokrotnie podważana. Były ku temu mocne podstawy, bowiem rękopis, jaki przetrwał do naszych czasów, okazał się kopią dziewiętnastowieczną.

Zarzuty dotyczące autentyczności dzieła wysunął m.in. J. M. Fiey, twierdząc, że to pierwszy edytor tekstu – A. Mingana, jest jego prawdziwym autorem. Tezę tę jednak podważył S. Brock. Należy podkreślić, że część dzieła dotycząca okresu panowania Sasanidów nie jest poddawana w wątpliwość.

W niniejszym referacie podejmę zagadnienia związane ze sposobem traktowania władzy zwierzchniej przez autora Kroniki. Dzięki temu, iż Adiabene znajdowała się na pograniczu dwóch imperiów – najpierw Cesarstwa Rzymskiego i państwa Partów, następnie Cesarstwa Bizantyńskiego i domeny Sasanidów, w dziele Mĕšīḥā-Zĕḵā znalazły się obszerne passusy dotyczące przedstawicieli wszystkich wymienionych państw. Autor Kroniki nie ukrywa swojej niechęci do Partów. Wielokrotnie wspomina o prześladowaniach z ich strony.

Opisując upadek ich władzy stwierdza, iż słońce zaćmiło się jako znak Bożej pogardy dla zbuntowanego ludu.

Podkreśla też, iż Partowie byli zbyt dumni, zaś Bóg ukarał ich za to i wygubił. Prześladowań nie uniknęli jednak również ci chrześcijanie, którzy znajdowali się pod władzą cesarzy rzymskich. Opisując starcia pomiędzy Partami a Rzymianami, autor nie staje po którejkolwiek ze stron. Uważa, że musieli oni prowadzić te wojny, aby wzajemnie się wyniszczać. W ten sposób przygotowali grunt pod zmiany takie jak: powstanie państwa sasanidzkiego i poprawę losu chrześcijan.

W opisach początków rządów Sasanidów znajdujemy wzmiankę, iż „chrześcijanie cieszyli się pokojem i odrodzili się oraz rozprzestrzenili”. Autor stwierdza także, iż w tym czasie, dzięki władzy Persów nad wschodem, „wielu chrześcijan pojawiło się w każdej ziemi, na zachodzie i na wschodzie”. Stosunkowo dobre warunki egzystencji chrześcijan w Persji zostały szczególnie uwypuklone w porównaniu z sytuacją w cesarstwie.

Tam dalej trwały prześladowania. W opisach wojen pomiędzy Rzymianami a Sasanidami ci pierwsi przedstawieni są jako agresorzy, którzy gnębią ludność cywilną. Momentem kulminacyjnym wydaje się być panowanie Dioklecjana. Pojawia się też ciekawy element dotyczący teologii politycznej, teologii władzy.

Kronikarz wyraził pogląd, iż rzymscy cesarze, zabijając chrześcijan, zostali „dotknięci takim grzechem”, iż stracili całkowicie zdolność do rządzenia ludźmi. Wydaje się, że Syryjczyk chciał w ten sposób dać do zrozumienia, że poprzez prześladowanie wyznawców Chrystusa, czy też w ogóle poddanych, traci się legitymizację władzy.

Interesujące jednak kto stał się w tym kontekście bezpośrednim ziemskim pogromcą Rzymian. Był to król Persów Hormizd II. Zebrawszy wielką armię, widząc co się dzieje w Rzymie, wyruszył i splądrował wiele rzymskich miast. W ten sposób Hormizda można by nazwać „biczem Bożym”, który doprowadził w ostatecznym rozrachunku do nawrócenia się cesarstwa pod rządami Konstantyna.

Od tego momentu cesarze stają się przedstawicielami chrześcijaństwa rozumianego jako całość. Pragną też ziścić ten ideał (całości) w realnej polityce, czyli dokonać zjednoczenia wszystkich ziem zamieszkiwanych przez chrześcijan w swoim państwie. Sasanidzi zaś przedstawieni są jako przeszkoda na drodze do zjednoczenia i ziszczenia Bożych planów.

3. Język hebrajski biblijny Łukasz Krzyszczuk Uniwersytet Wrocławski Studia III-go stopnia, Literaturoznawstwo

Związek gwiazd z demonami w tekście Biblii Hebrajskiej Ojcowie Kościoła, opierając się na tekstach nowotestamentalnych, objaśniając pewne perykopy Biblii Hebrajskiej w swoich dziełach egzegetycznych, dostrzegali w gwiazdach istoty żywe, demoniczne.

Np. św. Hieronim, objaśniając Księgę Izajasza 34, 1-7 napisał, że zastępy niebieskie, które Septuaginta odnosi do gwiazd, opadną. W jego interpretacji należy rozumieć te zastępy nie jako gwiazdy, a jako istoty demoniczne, które w interpretacji św. Pawła miały być w powietrzu (Ef 2, 2).

Jest kilka miejsc w Biblii Hebrajskiej, gdzie gwiazdy nie są chlubą Boga, która opiewa Jego chwałę (jak np. u Izajasza 40, 26), ale są czymś negatywnym, demonicznym (zob. Jr 8, 2; Pwt 4, 19; 17, 3; 1 Krl 22, 19; 2 Krl 17, 16; 21, 3; 2 Krn 18, 18; 33, 3). Dlaczego? Otóż w hermeneutyce chrześcijańskiej poganie często oddawali cześć gwiazdom, a bóstwa pogańskie są demonami, więc gwiazdy też są demonami. Nie są tylko reprezentantami sił demonicznych, ale demonami samymi w sobie. Wpłynąć mogły na to poglądy Greków, którzy umieszczali w sferze podksiężycowej siedlisko demonów.

Referat stawia sobie za cel w oparciu o tekst hebrajski odnieść się do zasadności egzegezy Ojców Kościoła. Postara się również wykazać do czego mógł odnosić się Autor natchniony wybranych perykop starotestamentalnych.

Marlena Bodo Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia jednolite magisterskie, Prawo

„List Boga do człowieka” opatrzony błędami? – czyli pomyłki w tłumaczeniu Pisma Świętego.

Międzynarodowe Katolickie Stowarzyszenie Biblistów zajmuje się przygotowaniem i publikacją Pisma Świętego. Z roku na rok dochodzi do wydania nowego tłumaczenia, ze względów odnajdowania błędów w tłumaczeniu. Święty Augustyn nazywał Pismo Święte listem Boga do człowieka. Czy list ten może zawierać błędy i nieścisłości? Dla Izraelitów Odczytywanie Starego Testamentu nie było problemem, ponieważ znali języki semickie. Jednak niejednokrotnie dla dzisiejszych znawców czy tłumaczy Pisma Świętego skrywa ono w sobie tajemnice. Jakie? Przede wszystkim błędy w tłumaczeniu poszczególnych słów prowadzą do złej interpretacji całych fragmentów. W abstrakcie podam jedynie kilka przykładów:

1.

Jeśli bijąc się mężczyźni uderzyliby kobietę brzemienną, i wyszłoby dziecko jej. A nie będzie nieszczęścia, winny zapłaci grzywnę, którą nałoży mąż kobiety. […] A jeśli nieszczęście będzie, odda życie za życie. (Wj 21, 22-23)

2.

Dawid wydał pięciu synów Merab. W tekstach hebrajskich w tym miejscu jest mowa o Mikal. (2 Sm 7, 21 )

3.

Księga Kapłańska (Kpł 11,5-6) mówi, że królik i zając mają kopyta. Jednak dosłownie z języka hebrajskiego słowo happarasah (od perec) oznacza zarówno kopyto, jak i pazur.

4.

Podnoszono zarzuty, że w Kpł 11,13 pada słowo „ptak” na określenia nietoperza. W tekście oryginalnym wzmiankowanego tekstu jest tylko ’op, które może co prawda czasem oznaczać ptaka, ale nie tylko. Dosłownie tłumaczone ’op oznacza „fruwadło”, czyli wszystko co potrafi latać.

5.

W Kpł 11,21n czytamy, że szarańcza ma tylko cztery nogi. W oryginale jednak czytamy, że szarańcza jest haholek ‘al-arba – co dosłownie tłumaczone oznacza „chodząca na czterech” (Kpł 11,20-21), a jak się okazuje w dalszej części księgi kapłańskiej, dwie nogi służą do odpychania się.

Alicja Malinowska Uniwersytet Warszawski Studia I-go stopnia, Hebraistyka

Omówienie metody analizy retorycznej na przykładzie Psalmu 34 Proponowany temat ma na celu zapoznanie słuchaczy z metodą analizy retorycznej na przykładzie wybranego Psalmu. Analiza retoryczna jest wykorzystywana do badania tekstów pisanych przez ludy semickie.

Stosuje się ją zarówno w przypadku języka greckiego, jak i hebrajskiego. Ale nie ogranicza się tylko do tych dwóch języków, obejmując swoim zastosowaniem każdy tekst napisany ręką semity. Została rozpowszechniona przez Rolanda Meyneta do pracy nad tekstem biblijnym. Niemniej jednak wciąż pozostaje bardziej nieznana niż znana. Celem prezentacji jest: - krótkie omówienie rozwoju analizy retorycznej na przestrzeni wieków, - wskazanie na warunki, które należy spełnić, aby badanie oparte na metodzie analizy retorycznej nie zakończyło się fiaskiem, - przedstawienie założeń i ograniczeń, a także specyficznej terminologii, którą operuje omawiana metoda analizy retorycznej, -wykazanie związku retoryki hebrajskiej z retoryką grecko-łacińską, - wskazanie miejsca analizy retorycznej wśród innych metod badawczych, między innymi nowej retoryki (new rhetoric) czy też krytyki retorycznej (rhetorical criticism), które podobnie jak analiza retoryczna znajdują zastosowanie w badaniu tekstu biblijnego, - przed wszystkim prezentacja analizy retorycznej na wybranym przykładzie z poezji hebrajskiej – Psalmu 34.

Autorka ma na celu przedstawienie metody nie tylko poprzez zaprezentowanie teorii, ale przede wszystkim będzie próbowała ukazać jej praktyczne zastosowanie.

Wybór omawianej metody jest podyktowany faktem, iż jest ona mało rozpowszechnioną metodą badawczą w Polsce. Najbardziej aktywnym jej reprezentantem wśród Polaków jest Jacek Oniszczuk. Mimo że jej źródła sięgają kilka wieków wstecz, jej zastosowane przez naukowców za granicą również pozostawia wiele do życzenia. Co spowodowało niewielką popularność oraz brak większego zainteresowania analizą retoryczną?

Czy jej założenia są chybione? Czy problem leży gdzie indziej? Na powyższe pytania i inne, które zrodzą się w toku pracy, autorka spróbuje udzielić odpowiedzi, a także poszukać jej wspólnie ze słuchaczami.

4. Socjolingwistyka Magdalena Zawrotna Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia III-go stopnia, Wydział Filologiczny

Tabu w języku młodych Egipcjan na przykładzie komunikacji internetowej.

Celem proponowanego wystąpienia jest prezentacja wyników badania strategii grzecznościowych używanych przez młodych Egipcjan w komunikacji online. Analizie poddano szereg sytuacji komunikacyjnych, w których uczestnicy konwersacji konfrontowani byli z zakazanym obszarem tematycznym (np. seksualność).

Pozwoliło to na wyodrębnienie najczęściej stosowanych w podobnych sytuacjach strategii grzeczności.

Dotychczasowe badania nad grzecznością językową w Egipcie koncentrowały się na porównaniu strategii używanych przez Egipcjan oraz przedstawicieli innych społeczeństw (Abdel- Samad & El- Shafey : 1990, Abd El Moneen El - Shazly : 2012, Morkus : 2009, Elsefafy & Arseven : 2013). Stewart, El-Badawi i Elgibali (1998), a następnie Harris (2010) podjęli próby zbadania problemu w oparciu o dane pochodzące wyłącznie z dialektu egipskiego. Jednakże problem tabu w kontekście grzeczności pozostaje niemal zupełnie niezbadany, wyjątkiem są prace Gomaa i Yeli Shi o eufemizmach związanych z tematem śmierci (2012) oraz Wilmsena na temat niedopowiedzeń, omówień i eufemizmów (2009). Żadna z tych prac nie bada jednak komunikacji internetowej, pomimo iż ze względu na specyfikę kulturową Internet stanowi dla Egipcjan niezwykle istotną przestrzeń życiowej aktywności.

Proponowana tutaj praca ma na celu zbadanie strategii grzeczności używanych przez przedstawicieli różnych klas społeczeństwa egipskiego w komunikacji internetowej (badano posty i komentarze zamieszczane nieanonimowo na stronach portali społecznościowych). Podejście takie wpisuje się w nurt socjolingwistyki w ujęciu Williama Labova.

Badana próba 150 osób (profili internetowych) została podzielona na 3 grupy w zależności od poziomu wykształcenia użytkowników języka, który to czynnik jest najściślej skorelowany z pozycją społeczną. I – wykształcenie wyższe w systemie prywatnym, II – wykształcenie wyższe w systemie państwowym, IIIwykształcenie średnie lub mniej. Strategie komunikacyjne wyodrębnione zostały zgodnie z teorią „aktów zagrożenia twarzy” (face thretening acts) Penelope Brown i Stephena Levinsona (1987). Pod uwagę wzięto takie czynniki jak: społeczny dystans (D), stosunek władzy pomiędzy mówiącymi (P) (oznaczone we wszystkich badanych sytuacjach jako niskie), a także zmienny i właściwy każdej poszczególnej sytuacji komunikacyjnej współczynnik R (absolute ranking of imposition), który wyraża stopień zagrożenia dla „twarzy”, jakie niesie ze sobą dana sytuacja.

Wiedząc, że przy stałym poziomie R, P i D każdy racjonalnie postępujący użytkownik języka wybierze tę samą strategię, możemy nie tylko wyodrębnić najbardziej charakterystyczne wzory zachowań językowych w badanej grupie społecznej, ale także określić poziom R dla danej grupy.

Wyniki wstępne sugerują istnienie znacznego podobieństwa w zakresie wyboru strategii w grupach I i III, a więc odpowiadających całkowicie różnym grupom społecznym. Strategie komunikacyjne obserwowane w tych grupach (bezpośredniość, konwencjonalna pośredniość) sugerują, że współczynnik R jest niższy niż w przypadku grupy II. Praca reprezentuje nowe podejście w badaniach nad dialektami. Mam nadzieję, że otworzy to nowe pole badawcze i przyczyni się do poszerzenia wiedzy nie tylko w zakresie języka, ale także w dziedzinie antropologii kulturowej.

Marcin Gudajczyk Uniwersytet Warszawski Studia jednolite magisterskie, MISH

Współczesna arabska terminologia prawnicza Państwa arabskie były w XX wieku sceną wielu przemian społecznych, politycznych i kulturalnych. Postępujące reformy nie pozostały także bez wpływu na systemy prawne, które w krótkim czasie przeszły gwałtowną przemianę. Proces ten miał bez wątpienia wpływ na język, którym akty prawne są pisane, i którym posługują się dzisiejsi prawnicy w krajach arabskich. Przed twórcami reformy prawa stanął bowiem spotykany niejednokrotnie problem braku w języku arabskim terminów, które właściwie nazywałyby nowo tworzone instytucje. Kłopot ten starano się rozwiązać na różne sposoby.

Ważnym czynnikiem decydującym o kształcie rodzącej się w danym kraju terminologii był zakres wpływu prawa muzułmańskiego na prawo państwowe. W wielu przypadkach wystarczyło bowiem rozszerzyć interpretację pojęć koranicznych i rozciągnąć ją na sytuacje występujące współcześnie. Ta metoda znalazła zastosowanie tam, gdzie prawo religijne jest w dużej mierze tożsame z krajowym. Przykładem takiego stanu rzeczy może być system ustrojowy Królestwa Arabii Saudyjskiej, w której to Koran uznaje się za konstytucję i na jego podstawie tworzy wszelkie przepisy prawne.

W większości krajów jednak, prawo religijne nie odgrywa pierwszorzędnej roli. Jego zakres obejmuje zazwyczaj kwestie prawa rodzinnego, podczas gdy inne gałęzie mają charakter świecki. Twórcy tych systemów wzorowali się niejednokrotnie na modelach ustrojowych państw zachodnich, co znajduje odzwierciedlenie także w pojęciach nazwach instytucji prawnych. Mamy więc do czynienia z mniej lub bardziej dokładnymi tłumaczeniami, kalkami językowymi, czy wręcz przejęciem wyrażenia i dostosowaniem go do wymowy i składni języka arabskiego. W krajach Afryki Północnej – Maroku, Algierii i Tunezji – wciąż powszechnie znany i używany jest język francuski, toteż większość instytucji funkcjonuje pod podwójną, arabsko-francuską nazwą.

Nie należy jednak zapominać o rdzennej, arabskiej tradycji prawno-ustrojowej, której specyficzne rozwiązania, a co za tym idzie pojęcia językowe, choć nieliczne, są obecne także we współczesnym języku prawniczym w krajach arabskich.

Problematyka języka prawniczego jest bardzo rozległa. Co więcej, w zależności od kraju mogą występować różnice w terminologii dotyczącej podobnych instytucji prawnych. Referat nie jest więc próbą całościowego scharakteryzowania tej dziedziny językoznawstwa, a jedynie próbą zarysowania genezy współczesnej arabskiej terminologii prawniczej, przedstawienia zachodzących w niej zmian i kierunków dalszego rozwoju. Wymienione powyżej zjawiska zilustrowane zostaną przykładami konkretnych rozwiązań występujących we współczesnym prawodawstwie państw arabskich.

Katarzyna Dziekan Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia I-go stopnia, Judaistyka

Bliskowschodni język polityki Celem referatu jest analiza i przedstawienie głównych pojęć związanych z kwestią konfliktu, procesu pokojowego i polityki na Bliskim Wschodzie w języku hebrajskim. Niezwykle złożony przebieg procesu pokojowego jest jednym z bardziej skomplikowanych w dziejach współczesnej dyplomacji. Bez wątpienia język mediacji i dokumentów bilateralnych odrywa niebagatelną rolę. Głównym założeniem pracy będzie zatem analiza podstawowych pojęć zawiązanych z polityką bliskowschodnią, a także wskazanie zmian jakie można zaobserwować w kształtowaniu się języka umów dwustronnych między stronami konfliktu. Autorka wskaże

ponadto najważniejsze spośród zmian języka dyplomacji, jakie zachodziły w kolejnych fazach trwania konfliktu bliskowschodniego. Zwróci także uwagę na inne aspekty językowe warunkujące pokojowe dążenia stron.

Kinga Turkowska Uniwersytet Warszawski Studia II-go stopnia, Afrykanistyka

Językowy obraz miłości w amharskiej muzyce popularnej.

Etiopia to kraj niezwykle zróżnicowany kulturowo, religijnie i społecznie. Szacuje się, że w Etiopii używanych jest około 90 języków. Przez ostatnie stulecia dominującą grupą etniczną byli Amharowie, odsunięci od władzy w 1991 r. Jednak język amharski jest wciąż językiem urzędowym Etiopii.

Większość muzyki i pieśni na świecie traktuje o miłości. Nie inaczej jest w Etiopii, gdzie poezja miłosna ma dość bogatą tradycję. Podczas referatu przeanalizowanych zostanie kilka tekstów muzycznych hitów z ostatnich 2-3 lat. Zwrócona zostanie uwaga z jakimi najczęściej porównaniami i sformułowaniami, spotykamy się w amharskich piosenkach popularnych. Przeanalizowane zostanie użycie, popularność i częstość występowania określonych słów, form wyrazowych i związków frazeologicznych. Teksty piosenek posłużą jako okrojony z przymusu korpus języka amharskiego. Analiza występujących słów jest kluczem do zrozumienia i lepszego poznania kultury amharskiej.

Etiopski przemysł muzyczny opanowany jest przede wszystkim przez mężczyzn, ale aktywne są także kobiety. W referacie postaram się odpowiedzieć na pytanie czy pieśni śpiewane przez kobiety i mężczyzn różnią się między sobą od strony językowej. (Oczywiście autorem tekstu śpiewanego przez kobietę mógł być mężczyzna i vice versa). Analiza ta odpowie to na pytanie o rolę społeczną kobiet i mężczyzn w społeczeństwie etiopskim i akceptowalność wzorców np. zachodnich. Pozwoli odpowiedzieć na pytanie o kulturowy wzorzec relacji damsko-męskich w społeczeństwie etiopskim.

W referacie wykorzystane zostaną przede wszystkim materiały muzyczne, teksty piosenek, a także słowniki amharsko-angielskie, angielsko-amharskie i amharsko-amharskie.

Część materiału zebrana zostanie podczas wizyty w Etiopii w dniach 18.01-2.02.2014r. Teksty piosenek dostępne są w Internecie.

5. Literatura (II) Karolina Koprowska Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia I-go stopnia, MISH

Zbuntowany Dawid czy Bóg-egoista? – rola kontekstu biblijnego w twórczości Natana Zacha W referacie, zatytułowanym „Zbuntowany Dawid czy Bóg-egoista? – rola kontekstu biblijnego w twórczości Natana Zacha”, podejmę rozważania na temat dialogu izraelskiego pisarza Natana Zacha z motywami i opowieściami biblijnymi. W moim wystąpieniu będę opierać się na analizie wybranych wierszy (w dokonanym przeze mnie tłumaczeniu), na której podstawie ukażę, w jaki sposób poeta nawiązuje do Biblii zarówno pod względem problematyki i wymowy utworów, jak i na poziomie językowym oraz stylistycznym.

W swojej twórczości Zach dokonuje swego rodzaju reinterpretacji biblijnych wątków, wpisując się tym samym w długowieczną żydowską tradycję opatrywania Biblii komentarzami, dokonywania kolejnych interpretacji oraz wyjaśniania sensu Bożych słów. W swoim odczytaniu opowieści biblijnych kieruje on uwagę przede wszystkim na ludzkie doświadczenie, m.in. samotności, cierpienia i nieodwołalności śmierci. Poeta sięga

do Biblii (przede wszystkim do opisów stworzenia świata z Księgi Rodzaju, historii Abrahama czy Daniela) w celu znalezienia odpowiedzi na pytanie o sens dotkliwego i naznaczonego cierpieniami życia człowieka.

W związku z tym, przedmiotem poetyckiej refleksji stają się również Boska natura, rola Boga w świecie, a także konsekwencje jego działań. Bóg Natana Zacha jest wszechmogący, bezwzględny i srogi; człowiek jawi się natomiast jako ofiara jego kolejnych poczynań. Taki wizerunek Boga jest mocno wyolbrzymiony i ironiczny, gdyż wyraża rozpaczliwe poszukiwanie sensu, oraz wezwanie Boga do odpowiedzi i przerwania swojego milczenia.

Pod względem kompozycyjnym utwory Zacha nie przyjmują formy psalmów czy hymnów, co mogłaby implikować obecność biblijnego kontekstu. Wydaje się, że poeta unika bezpośredniego kontaktu z Bogiem, nie używa apostrof, lecz stosuje technikę opisową. Jego wiersze stanowią relacje, opisy, w których zdania oznajmujące przyjmują charakter niepodważalnych i bezdyskusyjnych tez. Wynika to z faktu, że Zach odrzuca postawę Króla Dawida, nie przyjmuje roli psalmisty, którego celem jest wychwalanie i sławienie Boga.

Na poziomie językowym również ujawnia się gra autora z biblijnym pierwowzorem – język odznacza się prostotą oraz brakiem wykwintności i jako taki występuje w opozycji do biblijnego patosu oraz wyszukanego stylu. Zach odrzuca metaforykę oraz symbolikę języka poetyckiego na rzecz języka potocznego i ironii.

Anna Piątek Uniwersytet Warszawski Studia III-go stopnia, Wydział Orientalistyczny

O trudnościach w tłumaczeniu poezji hebrajskiej na przykładzie utworów Natana Zacha.

Każdy przekład literacki, zwłaszcza zaś przekład tekstu lirycznego, stawia przed tłumaczem szereg wyzwań i zmusza do dokonania wyjątkowo trudnego wyboru pomiędzy wiernością oryginałowi a zrozumiałością i atrakcyjnością tekstu dla czytelnika. Już Roman Jakobson w słynnym eseju On Linguistic Aspects of Translation z 1959 roku stwierdził przecież, że „poezja z definicji jest nieprzetłumaczalna”.

Tłumaczenie tekstu poetyckiego z języka hebrajskiego na język polski wiąże się nie tylko ze wspomnianymi wcześniej przeszkodami, ale również dodatkowymi trudnościami, wynikającymi ze specyfiki języka hebrajskiego. W swoim referacie chciałabym zaprezentować tę problematykę na przykładzie kilku utworów jednego z najbardziej znanych współczesnych izraelskich poetów Natana Zacha. Zach urodził się w 1930 roku w Berlinie jako Harry Zejtelbech, a w 1935 roku wyjechał wraz z rodziną do Palestyny. W 1985 roku otrzymał Nagrodę Bialika, a w 1995 roku – Nagrodę Izraela, obie w dziedzinie literatury. W swoich tekstach Zach chętnie sięga po – tak kluczową dla kunsztu poetyckiego i tak kłopotliwą dla tłumacza – grę słów. Gra słów w jego poezji polega z jednej strony na wykorzystywaniu wieloznaczności stosowanych wyrazów. Z drugiej jednak i ciekawszej strony bazuje ona na charakterystycznej dla języków semickich spółgłoskowo-rdzeniowej budowie języka hebrajskiego, tworząc w ten sposób nieprzetłumaczalne na język polski szerokie pola semantyczne słów, niezwykłe efekty artystyczne i ogromne możliwości interpretacyjne. Ponadto w jednym z wierszy Zach – snując metanarrację dotyczącą języka - żongluje analogicznymi wyrażeniami w języku hebrajskim i aramejskim i bawi się rejestrami mowy. Zmusza tym samym tłumacza do takiej ingerencji w tekst, by różnice te były zauważalne w wersji polskiej. W innym utworze sięga on po znane z żydowskiej liturgii określenia Boga, nie mające i nie mogące mieć odpowiedników w języku polskim. W swoim referacie postaram się wykazać, że wymienione powyżej i inne przykłady z poezji Natana Zacha stanowić mogą doskonałą ilustrację jeśli nie nieprzetłumaczalności, to trudności związanych z przekładem tekstu lirycznego z języka hebrajskiego.

Małgorzata Lipska Uniwersytet Warszawski Studia III-go stopnia, Wydział Orientalistyczny

Dramaturgia polska po hebrajsku: trudności i strategie translatorskie na przykładzie Naszej klasy Tadeusza Słobodzianka w tłumaczeniu Anat Zeidman Współczesny tłumacz pracujący na polskich i hebrajskich tekstach literackich staje w obliczu wielu trudności wynikających zarówno ze specyfiki obu języków (inne rodziny językowe), jak i uwarunkowań historyczno-kulturowych. Część zagadnień z historii, kultury, obyczajowości i języka polskiego znana jest izraelskiemu odbiorcy ze względu na wielowiekową wspólną polsko-żydowską przeszłość. Część zjawisk z tej samej sfery jest zaś nieznana z powodu zerwania polsko-żydowskich kontaktów w XX wieku. Podobnie jest ze znajomością kultury żydowskiej przez odbiorcę polskiego. Jeszcze inne zjawiska (związane z kulturą Żydów polskich) znane są obu wspomnianym grupom, lecz niejednokrotnie do wywołania odpowiednich asocjacji niezbędne jest pośrednictwo języka jidysz. Ponadto przekład utworu dramatycznego wiąże się z koniecznością odnalezienia takich ekwiwalentów językowych i kulturowych, które z wyjątkową łatwością zostaną zrozumiane przez odbiorcę. Dramat jest bowiem z założenia tekstem przeznaczonym na scenę, a widz w chwili oglądania spektaklu pozbawiony jest nie tylko możliwości zapoznania się z przypisami, sprawdzenia nieznanych pojęć w słowniku itp.; odebrana jest mu nawet możność dłuższej refleksji nad padającymi ze sceny słowami, jako że dzieło teatralne ograniczają ramy czasowe. Tekst musi być zatem w pewien szczególny sposób zaadaptowany na potrzeby widowiska. Dramat Tadeusza Słobodzianka Nasza klasa stanowi przykład utworu, w którym kumulują się wszystkie te trudności i wyzwania translatorskie. Akcja Naszej klasy osadzona jest w XX-wiecznej Polsce, osobami dramatu są Polacy – Żydzi i chrześcijanie. Fabuła obejmuje przedział czasowy od dwudziestolecia międzywojennego do pierwszych lat XXI wieku, a wychowani w Polsce bohaterowie emigrują do Stanów Zjednoczonych i Izraela. Fabuła zawiera więc jednocześnie elementy swojskie i obce dla odbiorcy izraelskiego.

Poza tym w Naszej klasie pojawiają się liczne cytaty i referencje do polskiej i polsko-hebrajskiej lub polskojidyszowej rzeczywistości językowo-kulturowej (nazwy własne, fragmenty wierszy i piosenek, modlitwy, a także np. parodia ćwiczenia z polskiej deklinacji). Wszystko to czyni dramat Słobodzianka i jego hebrajski przekład autorstwa Anat Zeidman interesującym materiałem do analizy i rozważań nad polsko-hebrajską siecią powiązań językowo-kulturowych.

6. Językoznawstwo synchroniczne, dialektologia Aleksandra Kijewska Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia III-go stopnia, Wydział Filologiczny

Sposoby wyrażania zwrotności w języku arabskim i hebrajskim – ujęcie porównawcze na podstawie badań korpusowych współczesnych tekstów literackich.

Zagadnienie zaimka zwrotnego w języku arabskim, jak i samej kategorii zwrotności, jest tematem, który nie został omówiony szerzej przez współczesnych językoznawców i można odnieść wrażenie, że jest marginalizowany nie tylko wśród semitystów, ale także przez językoznawców w ogóle.

Jeśli chodzi o sposoby wyrażania zwrotności we współczesnym arabskim, język dopuszcza możliwości użycia rzeczownika nafs w funkcji zaimka zwrotnego, co wprawdzie wspomniane jest w większości gramatyk, jednak pominięte zostają konteksty motywujące takie zastosowanie. Jeśli chodzi o sposób najbardziej

rozpowszechniony – tworzenie klasy pochodnej o znaczeniu zwrotnym – warto zastanowić się nad motywacjami składniowymi i semantycznymi, które rozstrzygają o tym, że pewne czasowniki mają klasę zwrotną, podczas gdy inne przyłączają dopełnienie z zaimkiem zwrotnym. Celem niniejszego referatu będzie zatem scharakteryzowanie sposobów bądź to morfologicznych, bądź to składniowych, którymi dysponuje współczesny język arabski literacki (Modern Standard Arabic, MSA) dla wyrażania relacji zwrotnych, zachodzących w obrębie zdania. Podczas analizy tekstów w sposób szczególny badane jest użycie arabskiego zaimka zwrotnego nafs wraz z czasownikami, które nie posiadają specjalnej formy zwrotnej tworzonej w sposób morfologiczny, a także użycie zaimka zwrotnego w innych kontekstach, jak na przykład w zwrotach frazeologicznych lub zwrotach lokatywnych.

Podstawą przyjętej metodologii będą badania korpusowe. Zaczerpnięte przykłady, zanalizowane w szerszym kontekście, staną się podstawą do formułowania ogólniejszych wniosków. Do korpusu tekstów zostały włączone utwory współczesne, jednak we wszystkich przypadkach są to teksty tworzone w oryginale po arabsku przez osoby posługujące się tym językiem jako ojczystym.

Wnioski dotyczące współczesnego literackiego języka arabskiego zestawione zostaną z wynikami badań przeprowadzonych na tekstach stworzonych we współczesnym języku hebrajskim, by wskazać na podobieństwa – lub ich brak – w przypadku języków należących do tej samej grupy typologicznej. Zadanie to może zaowocować wyjątkowo interesującymi rezultatami, jeśli za dodatkowy element odniesienia przyjmie się klasyfikację czasowników zwrotnych w języku polskim. Jednocześnie wart podkreślenia jest fakt, że wnioski końcowe mają charakter wysoce pragmatyczny i dydaktyczny, co może okazać się szczególnie istotne dla osób uczących się języka arabskiego i hebrajskiego.

Karolina Jaworska Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Studia III-go stopnia, Wydział Filologiczny

Powtórzenia treści i formy na poziomie zdania i większych struktur tekstowych w arabskim języku mediów Język arabski obfituje w powtórzenia zarówno formy, jak i treści. Część z nich ma charakter systemowy (np. w formie wyrazowej katab-tu i temat, i końcówka wskazują na przeszłe nacechowanie tejże formy; brak jest form alternatywnych, pozbawionych takiego powtórzenia) – nazywane redundancją systemową; pozostałe – które są przedmiotem zainteresowania tego referatu - zdają się pełnić funkcje wyłącznie pragmatyczne, jako że wypowiedzenia ich pozbawione pozostają w pełni funkcjonalne komunikacyjnie. Autorka przedstawi próbę klasyfikacji tego rodzaju powtórzeń na poziomie zdania i większych struktur tekstowych (najczęściej akapitów).

Są one o tyle ciekawe, że najczęściej powtórzona jest jednocześnie forma (struktura syntaktyczna) i treść (struktura semantyczna).

Analizie poddane zostały informacyjne artykuły prasowe z najważniejszych panarabskich dzienników, dotyczące Arabskiej Wiosny. W zakreślonej powyżej grupie wyróżnić można na poziomie struktury składniowej: dokładny paralelizm w całym zdaniu – charakterystyczny dla fragmentów tekstu, w których wymienia się przykłady lub podaje szczegółowe informacje (ang. listing parallelism); paralelizm niedokładny - tworzy efekt kumulatywny (ang. cumulative parallelism). Na poziomie struktury semantycznej: powtórzenie części treści zdania; powtórzenie całego zdania (nawet złożonego); parafraza; konstatacja-cytat (bezpośrednie i niebezpośrednie sąsiedztwo); powtórzenie na poziomie akapitu.

Katarzyna Dyl Uniwersytet Warszawski Studia III-go stopnia, Wydział Orientalistyczny

Podział dialektalny Półwyspu Katarskiego W całym świecie arabskojęzycznym każda strefa geograficzna, każdy kraj czy region, jak również główne miasta (a czasami nawet ich dzielnice), posługują się swoją lokalną odmianą języka arabskiego. Podobnie na Półwyspie Katarskim, gdzie ze względu na duże zróżnicowanie społeczno-geograficzne nie możemy mówić o jednym lokalnym dialekcie obejmującym terytorium całego kraju, a raczej o jego kilku lokalnych dialektach uwarunkowanych społecznie i geograficznie. W moim wystąpieniu przedstawię i omówię podział dialektalny Półwyspu Katarskiego z uwzględnieniem uwarunkowań geograficznych i społecznych. Na wstępie przedstawię zróżnicowanie dialektalne z uwzględnieniem geograficznego podziału na wybrzeże wschodnie i zachodnie.

Następnie omówię socjolingwistyczne zróżnicowanie zależne od etnicznego pochodzenia użytkowników dialektu z uwzględnieniem różnic w mowie ludności osiadłej, beduińskiej, Persów, Hwalah oraz użytkowników lokalnych pidżynów dialektu katarskiego. Ostatecznie wspomnę o kwestii zróżnicowania z pogranicza socjo- i psycholingwistyki występującego w mowie kobiet i mężczyzn. Materiał przedstawiony w referacie opierać będę na dostępnej literaturze przedmiotu oraz własnych badaniach terenowych przeprowadzonych na terenie Państwa Kataru w latach 2010, 2011 i 2013, w tym na zgromadzonym obszernym materiale audio.

7. Język a kultura Jagoda Budzik Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Studia II-go stopnia, Hebraistyka

Erec szam. Językowe i literackie strategie budowania obrazu Polski w hebrajskojęzycznych tekstach autorów-ocalałych z Zagłady.

W ramach referatu chciałabym skupić się na strategiach i mechanizmach warunkujących sposoby mówienia o Polsce w tekstach autorów, którzy swoje doświadczenie Zagłady próbowali oddawać w tworzonych po hebrajsku tekstach literackich. Zagłada stanowiła bowiem najczęstszy – a nierzadko wręcz jedyny – kontekst, którym Polska obecna była w izraelskim dyskursie, szczególnie w początkach istnienia państwa. W moich rozważaniach pragnę poszukać odpowiedzi na pytanie, jak traumatyczne doświadczenie Szo'a w konfrontacji z rzeczywistością kształtowanego przez syjonistyczny etos państwa Izrael, wpłynęło na przedstawianie w ramach narracji o Zagładzie miejsca, będącego jej oczywistym tłem. Dlatego też postaram się osadzić analizowane teksty w kontekście społeczno – politycznym Izraela z okresu przed procesem Adolfa Eichmanna – niezwykle istotnym, również językowo, naturalnym środowisku ich powstawania, w szczególności zaś odnieść się do obowiązującej wówczas, w ramach oficjalnego dyskursu, narracji o Szo'a. Ta bowiem, w imię budowania i zakorzeniania w społeczeństwie modelu nowego Izraelczyka – sabry, konsekwentnie pozbawiała przybyłych po wojnie ocalałych prawa głosu i możliwości dania świadectwa tragicznych wydarzeń.

Omawiając teksty autorów takich, jak Jechiel Dinur, Aharon Appelfeld, Miriam Akavia, Alona Frankel czy Uri Orlev zwrócę uwagę na miejsce, które na przestrzeni swoich tekstów poświęcają oni Polsce – krajowi, którego nazwa przez wiele lat budziła skojarzenia z wszystkim tym, co syjonistyczna ideologia miała za cel wyeliminować z konstruowanego w zbiorowej świadomości wizerunku sabry, a w efekcie pozostawała

zazwyczaj przemilczana. Jednocześnie poruszę na przestrzeni referatu kwestię przyczyn, dla których ocalali mogli zdecydować o pisaniu swoich tekstów po hebrajsku oraz tego, jak owa decyzja wpłynęła na rzeczywistość w nich ukazaną.

Aby natomiast prześledzić wpływ narracji tworzonej przez ocalałych na wizję Polski u kolejnego pokolenia Izraelczyków, odwołam się również do tekstów pisarzy tzw. drugiego pokolenia, a zatem autorów takich, jak doskonale już znani polskiemu odbiorcy David Grossman czy Mordechaj Arieli, ale również utworów twórców nieznanych poza Izraelem – w tym nietłumaczonych dotąd na język polski tekstów Navy Semel i Savyon Liebrecht. Tego rodzaju przekrojowa analiza problemu pozwoli także dostrzec czynniki determinujące powszechne myślenie na temat Polski w rzeczywistości dzisiejszego Izraela, oraz zasady, wedle których wizje naszego kraju konstruowane są w w obecnie powstającej tam literaturze.

Z uwagi na niewielką liczbę polskojęzycznych publikacji dotykających tematu literatury izraelskiej, oprócz kluczowej dla tego zagadnienia pracy Shoshany Ronen Polin. A Land of Forests and Rivers. The Images of Poland and Poles in Contemporary Hebrew Literature, będę bazować na tekstach izraelskich badaczy, literaturoznawców i historyków, m.in. Omera Bartova, Gershoma Shakeda, Toma Segeva, Miriam Sivan oraz Idith Zertal.

Patrycja Wołyńczuk Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Studia III-go stopnia, Kulturoznawstwo

Wariantywność żydowskich imion męskich w Lublinie na podstawie wykazu listy składek gminy żydowskiej z 1920 roku – zarys problematyki.

Wśród licznych funkcji imienia (m.in. referencjalnej, ekspresywnej czy ochronnej) bardzo ważną rolę odkrywa funkcja ewokowania genezy, która polega na powiązaniu imienia z określonym kręgiem społeczno-kulturowym.

W swoim referacie pragnę zwrócić uwagę na językoznawczą stronę imiennictwa lubelskich Żydów.

Zaproponowany temat jest jednym z podrozdziałów pracy doktorskiej poświęconej antroponimii Żydów w Lublinie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Baza onomastyczna opiera się na podstawie listy składek gminy żydowskiej wyznaniowej w Lublinie za rok 1920 sporządzonej i zatwierdzonej na dzień 27 stycznia 1921 roku. Z racji tego, iż w spisie uwzględniono tylko „głowy rodziny”, baza onomastyczna ogranicza się wyłącznie do imion męskich. Noszone przez Żydów imiona należały do różnorodnej warstwy językowej, w której to imiona pochodzenia hebrajskiego i ich wariantywność stanowiły znaczącą część wszystkich nazw własnych. Jednym z najważniejszych czynników motywacyjnych podczas nadawania imienia była chęć podtrzymania żydowskiej tradycji kulturowej. Wystrzegano się imion pochodzenia słowiańskiego i łacińskiego, natomiast chętnie nadawano imiona jidyszowe (np. Wolf, Gerizon, Zelman) oraz hebrajskie (ze zmienioną pisownią i często skrócone bądź zdrobnione, np. Abram, Srul, Icek, Mordko).

Na wybranych przykładach omówię najważniejsze zjawiska językowe: zmiany fonologiczne, morfologiczne, semantyczne (wliczając w to zdrobnienia i spieszczenia), oraz modyfikacje w zapisie łacińskim imion w porównaniu do ich hebrajskich odpowiedników.

Maria Makarowa Instytut Slawistyki PAN Studia III-go stopnia

Hebrajski, jidysz, rosyjski – który język jest bardziej „żydowski” dla emigrantów z Birobidżanu w Izraelu (na materiale badań terenowych).

Od 2012 roku prowadzę badania terenowe wśród byłych mieszkańców Żydowskiego Obwodu Autonomicznego, którzy po upadku ZSRR wyemigrowali do Izraela. Zmotywowani byli nie tylko poczuciem przynależności do narodu żydowskiego i chęcią powrotu do historycznej ojczyzny, lecz również problemami finansowymi, tęsknotą za rodziną, poświęceniem się dla dobra dzieci. Wychowali się i spędzili większość dorosłego życia najczęściej w środowisku rosyjskojęzycznym. Ich rodzice zaś – pierwsi przesiedleńcy do Birobidżanu - nie zawsze dobrze mówili po rosyjsku i posługiwali się językiem jidysz, którego nie przekazali następnym pokoleniom. Mimo to jidysz do dziś jest językiem urzędowym ŻOA, widnieje na szyldach sklepów i restauracji, tablicach pamiątkowych i informacyjnych, a także na dworcu stolicy Obwodu. Po emigracji do Izraela birobidżańczycy musieli się zmierzyć z hebrajskim, żeby odnaleźć się w społeczeństwie izraelskim.

Czy stał się dla nich językiem, który konstytuuje ich tożsamość, wpływa na przestrzegane tradycje i zwyczaje?

Czy stał się dla nich początkiem odkrywania judaizmu? Starsze pokolenie birobidżańczyków paradoksalnie właśnie w Izraelu zaczęło tworzyć kluby języka jidysz, chórki i biblioteki. Stał się dla nich językiem, prowadzącym do żydowskich korzeni, prawdziwej, ich zdaniem, żydowskiej tożsamości. Jednocześnie w swoich niewielkich miasteczkach funkcjonują oni w środowisku rosyjskojęzycznym, a język rosyjski nadal odgrywa dość specyficzną rolę tożsamościową w ich życiu.

W moim referacie, na podstawie zebranych wywiadów oraz materiałów fotograficznych wspomnieniowych, postaram się nakreślić sytuację językową, w której funkcjonują emigranci z ŻOA, oraz przeanalizować wartościowanie przez nich języków, którymi się na co dzień posługują.

Dominika Romanik Uniwersytet Warszawski Studia III-go stopnia, Wydział Orientalistyczny

Wielojęzyczność Żydów polskich w pismach z okresu Zagłady Ze świadectwami z podziemnego archiwum getta białostockiego zetknęłam się po raz pierwszy w 2009 roku. Zbiór dokumentów okazał się nieopracowanym materiałem o wielkim znaczeniu dla zgłębiania historii Żydów w czasie drugiej wojny światowej. Do najcenniejszych dokumentów zachowanych w tym zbiorze należą dziennik oraz inne pisma dowódcy powstania w getcie białostockim, Mordechaja Tenenbauma-Tamarofa.

Dziennik Tenenbauma powstał na początku 1943 roku. Jego autor, od lat młodości był aktywnym członkiem organizacji syjonistycznych, zaś w czasie wojny stał się jednym z czołowych przywódców Dror Hechaluc w okupowanej Polsce. Tenenbaum przybył do getta białostockiego jako posłaniec Żydowskiej Organizacji Bojowej, z misją zorganizowania białostockiego oddziału ŻOB-u w getcie. Zainicjował powstanie podziemnego archiwum getta oraz zadbał o to, aby gromadzony przez miesiące materiał archiwalny został na czas ukryty poza terenem getta. Jego dziennik – jako dowódcy podziemia działającego w ścisłej konspiracji i łącznika z Judenratem – stanowi niezwykle cenne źródło dla historyków oraz badaczy Zagłady i drugiej wojny światowej.

Dziennik Tenenbauma stanowi również wyjątkowo interesujący materiał pod kątem lingwistycznym.

Mimo tego, iż dokument powstał przede wszystkim w języku hebrajskim, główny tekst przeplatany jest kilkoma obszerniejszymi fragmentami oraz wieloma idiomami w języku jidysz. Język źródła jest bardzo ciekawym

przypadkiem kontaktu językowego, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę fakt, iż autor dziennika posługiwał się biegle językiem żydowskim, hebrajskim oraz polskim. W materiale źródłowym zachowały się przykłady z każdego z tych języków; ponadto znajdują się tu słowa, zwroty i wyrażenia z niemieckiego oraz rosyjskiego.

W ramach referatu chciałabym przeanalizować tę fascynującą różnorodność językową występującą w źródle, które wyszło spod pióra jednego autora i które obfituje w interesujące fakty i komentarze. Dokument łączy cechy szczegółowego raportu wydarzeń wraz z osobistą refleksją i prywatnymi wynurzeniami, nieskrywającymi emocji autora. Poza dziennikiem należy zwrócić uwagę na kilka innych, równie istotnych pism Tenenbauma, które ukazując szerszy kontekst wydarzeń oraz reprezentując perspektywę autora stanowią bardzo pomocny materiał przy opracowywaniu dziennika (m. in. „O akcji”, „List do towarzyszy w Erec”).

Warto zauważyć, iż hebrajski stosowany przez Tenenbauma jest przykładem języka niestandardowego, o nieustabilizowanej ortografii i może stanowić przedmiot analizy sam w sobie.

Analiza tych nieznanych i nieopublikowanych dotąd źródeł (w żadnym obcym języku poza hebrajskim) może być inspiracją do stawiania kolejnych pytań badawczych z zakresu wielu dziedzin humanistyki (m.in. językoznawstwa, socjologii, historii, psychologii).

Anna Rambiert Uniwersytet Wrocławski Studia III-go stopnia, Wydział Filologiczny

Tkaniny i szaty w Pięcioksięgu. Terminologia i rekonstrukcja Problemem szat i tkanin w Pięcioksięgu zajmowali się dotąd głównie archeolodzy biblijni, którzy koncentrowali się wyłącznie na procesie produkcji i datowaniu znalezisk. Zaniedbywali przy tym ich znaczenie symboliczne i rytualne oraz pomijali badania komparatystyczne języków semickich, wskazujące na zapożyczenia, dzięki którym ustalić możemy tworzywo i barwę tkaniny. W literaturze przedmiotu pomija się ustawicznie odrębność terminologiczną, której dostarczają nam greckie i łacińskie przekłady Biblii, sugerujące, że problemy translatorskie dotyczące szat sięgają już czasów starożytnych - dlatego poddamy je szczegółowej analizie.

Celem mojego przedłożenia jest wstępne opracowanie zagadnienia nazw i funkcji szat w Pięcioksięgu.

Korzystając z narzędzi wypracowanych przez językoznawstwo komparatystyczne i archeologię biblijną podejmę próbę rozwikłania wątpliwości dotyczących produkcji materiałów tekstylnych oraz ich właściwego przeznaczenia.

Praca

dostarczy

również

kilku

argumentów

służących

rozwikłaniu

wątpliwości

chronologicznych, związanych z poszczególnymi opisami szat.

Głównymi narzędziami, które służą moim badaniom nad proponowanym tematem, są językoznawstwo porównawcze języków semickich i rekonstrukcja archeologiczna. Po zaprezentowaniu wszystkich terminów hebrajskich, oznaczających szaty i tkaniny, przedstawię ich należytą interpretację w oparciu o rdzenie słów, które odnajdujemy w pokrewnych językach semickich. Spróbuję, o ile pozwoli na to czas, uwzględnić przy tym również przykładowe odkrycia archeologiczne, pochodzące z terenów starożytnego Izraela, jak i sąsiadujących z nim krajów ościennych, choć zaznaczyć należy, że szaty na terenie Izraela należą do znalezisk słabo poświadczonych. Istotnych informacji dostarczają natomiast teksty odkryte w esseńskiej osadzie w Qumran, które zostały dość kompleksowo opracowane. Wyjątkowa dbałość esseńczyków o czystość rytualną pozwala pokładać wielkie rekonstrukcyjne nadzieje również w odkrytych fragmentach szat.

Pragnę zaznaczyć, że słownictwo dotyczące szat w Pięcioksięgu nie należy do bogatych. Wiele spośród terminów wielokrotnie się powtarza (dominują: ‫ש ְמלָׁה‬ ִׂ ,‫ ֶבגֶד‬,‫ כֻּת֫נֶת‬,‫ תְ כלֶת‬,‫ַאר ָׁגמָׁן‬ ְ ,‫תֹו ַלעַת שָׁני‬, itd.) oraz występują

przede wszystkim w kontekście kultycznym, co ułatwia zarówno ich rekonstrukcję, jak i interpretację. Moja prezentacja będzie miała charakter work in progress.