Nongqai Vol 12 No 9 Mk 2

1 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

HOOFBERIG Genl PW van der Westhuizen — die Staatveiligheidsraad en die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel Gen PW van der Westhuizen – the State Security Council & the National Security Management System

INHOUD | CONTENTS

NONGQAI OORSPRONG & OOGMERKE ...................................................................................... 9 NONGQAI: ROOTS & GOALS....................................................................................................... 11 NONGQAI TRUST ......................................................................................................................... 12 VOORWOORD .............................................................................................................................. 13 KAPTEIN RUDOLPH DE VILLIERS .............................................................................................. 13 POLISIE VAN RHYNSDORP ......................................................................................................... 15 Kol Louis Langenhoven .............................................................................................................. 15 ELEKTRONIESE BEDIENING ....................................................................................................... 16 Die Deugsame Vrou: Pastoor Koot Swanepoel .......................................................................... 16 HOOFARTIKEL | EDITORIAL ........................................................................................................ 17 AFGHANISTAN’S IMPACT ON SOUTHERN AFRICA, PAST & FUTURE: ................................... 17 Lessons for possible future unrest scenarios in South Africa ......................................................... 17 Dr. Willem Steenkamp ................................................................................................................ 17 DIE EINDE VAN DIE KOUE OORLOG SE IMPAK OP SUID-AFRIKA: ....................................... 29 ‘n geleentheidsvenster, maar terselfdertyd ook ‘n drukgang. ......................................................... 29 Dr. Willem Steenkamp ............................................................................................................... 29 AANKLANK BY DIE RUSSE .......................................................................................................... 38 Boek-uittreksel: Barnard, Niël. “Geheime Revolusie” Tafelberg Uitgewers. ............................... 38 VOORBLADSTORIE ...................................................................................................................... 43 HOOFBERIG ................................................................................................................................. 44 GENL PW VAN DER WESTHUIZEN ......................................................................................... 44 •

CURRICULUM VITAE: PIETER WILLEM VAN DER WESTHUIZEN ................................... 44

•

PIETER WILLEM (“WESSIE”) VAN DER WESTHUIZEN .................................................... 45

•

WIKIPEDIA: PIETER VAN DER WESTHUIZEN .................................................................. 46

•

SOME BACKGROUND ON THE SADF AND DEFENCE INTELLIGENCE ......................... 47

• THE CHANGING OF THE GUARD: GEN VAN DER WESTHUIZEN HANDS OVER TO GEN LLOYD........................................................................................................................................ 49 2 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

POLISIEGESKIEDENIS ................................................................................................................. 51 HERINNERINGE ........................................................................................................................... 51 Dr Leon Wessels ........................................................................................................................ 51 TROU TOT DIE DOOD .................................................................................................................. 54 Genl Johan van der Merwe ........................................................................................................ 54 DIE KAPELAAN SLOEG DEUR DIE MODDER ............................................................................. 56 Kol Wynand Schoeman .............................................................................................................. 56 1974: SAP MARA .......................................................................................................................... 58 Kol Robert van Onselen ............................................................................................................. 58 DIE POLISIE SE BEREDE-MANNE VS. DIE PLAASJAPIE-RUITERS ......................................... 63 Brig Fanie Bouwer ...................................................................................................................... 63 MY RUGBYLOOPBAAN - EK HET GEGLO EK IS BESTEM OM 'N SPRINGBOK TE WORD ..... 65 Brig Fanie Bouwer ...................................................................................................................... 65 GENADENDAL: DEEL 1 ................................................................................................................ 68 Maklampies ................................................................................................................................ 68 GENADENDAL DEEL 2: PLEK VAN OU HARTLIKHEID .............................................................. 71 Me Lizelle Henegan .................................................................................................................... 71 SPESIALIS-EENHEDE IN DIE SA POLISIE WORD IN SAPD AFGESKAF .................................. 78 • AFSKAFFING VAN SAPD SE SPESIALE EENHEDE DEUR OUD-POLISIEKOMMISSARIS JACKIE SELEBI ............................................................................................................................. 79 Brig Fanie Bouwer ...................................................................................................................... 79 •

ONTBINDING VAN SPESIALISEENHEDE IN DIE POLISIE .................................................. 84 Genl-maj I Smalman ................................................................................................................... 84

•

KOMMENTAAR DEUR GENL GEORGE FIVAZ .................................................................... 85

SITHOLE ADMITS SAPS IS FAILING, DA CALLS FOR DEVOLUTION OF POLICE SERVICES 86 Okkie Terblanche ....................................................................................................................... 86 CONTROVERSIES ........................................................................................................................ 88 Jim Hooper ................................................................................................................................. 88 SOUTH AFRICAN CONSTABULARY ........................................................................................... 89 MAJOR KENNETH MCLAREN: HEAD OF THE SOUTH AFRICAN CONSTABULARY RECRUITING OFFICE: LONDON ................................................................................................. 90 Col Wil Endley ............................................................................................................................ 90 GENERAL LORD RSS BADEN-POWELL : FOUNDER OF THE SAC .......................................... 95 NATAL POLICE ............................................................................................................................. 96 ANGLO BOER WAR ...................................................................................................................... 96 1899: Dundee, Colony of Natal .................................................................................................. 96 •

1916: Dundee....................................................................................................................... 97 3 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

POLISIESTASIE: NEWLANDS, GENL JOHANN COETZEE, LATER SOPHIATOWN .................. 97 Kol Marius Morland .................................................................................................................... 97 OU SOPHIATOWN ........................................................................................................................ 99 SOPHIATOWN ............................................................................................................................ 100 1968: IN ZAMBIESE TRONK: ERIC WINTER EN SAKKIE BOSMAN ........................................ 101 Mnr Louis Lubbe ....................................................................................................................... 101 CAPE POLICE ............................................................................................................................. 103 1900: Wynberg ......................................................................................................................... 103 STAATSPRESIDENT PW BOTHA .............................................................................................. 103 KOOS KOKKEROT ...................................................................................................................... 104 Kol Chris van Vuuren (Foto) ..................................................................................................... 104 1980: BOBBEJAANKOP, MESSINA ............................................................................................ 105 Kol Dana Kruger ....................................................................................................................... 105 1980: SAP COLLEGE CHATSWORTH: DURBAN ...................................................................... 109 Col Logan Govender ................................................................................................................ 109 SOSSUSVLEI – PIET PENS OELOFSE ...................................................................................... 109 1982: SAP COLLEGE CHATSWORTH: DURBAN ...................................................................... 110 Col Logan Govender ................................................................................................................ 110 1986: SAP COLLEGE CHATSWORTH: DURBAN ...................................................................... 111 Col Logan Govender ................................................................................................................ 111 CENTRAL SOUTH AFRICAN RAILWAYS POLICE .................................................................... 111 Mr Carl Vieira ........................................................................................................................... 111 1902: CSAR: JOHANNESBURG ................................................................................................. 112 Dr James Findlay ..................................................................................................................... 112 1914: REBELLION: GEN CR DE WET: LT COL JSG DOUGLAS, DSO ..................................... 112 Dr James Findlay ..................................................................................................................... 112 FORMER SCHOOL TEACHER QUITS THE CHALKBOARD IN 1961 TO PROTECT AND SERVE HIS COMMUNITY: DG (DUDLEY) MAHARAJ............................................................................ 115 Col Logan Govender ................................................................................................................ 115 c1900 SA CONSTABULARY ....................................................................................................... 117 Dr James Findlay ..................................................................................................................... 117 c1906 OLD FLORIDA POLICE STATION WEST RAND ............................................................. 118 Dr James Findlay ..................................................................................................................... 118 1976: ONLUSTE: KAAPSTAD ..................................................................................................... 118 Kapt Rudolph de Villiers ........................................................................................................... 118 1929: SAP DEPOT & HEIMWEE ................................................................................................. 119 Kapt Rudolph de Villiers ........................................................................................................... 119 4 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

DIE SLAG VAN ONGULAMBASHE: 26 AUG 1966 ..................................................................... 120 Kol Corrie Prinsloo ................................................................................................................... 120 VEILIGHEIDSTAK | SECURITY BRANCH .................................................................................. 122 Amptelike Naam ....................................................................................................................... 122 45TH ANNIVERSARY OF MAPETLA MOHAPI ........................................................................... 123 PRESS RELEASE: REOPENING OF HAFFEJEE INQUEST ...................................................... 123 1982: GO Dr Haffejee .................................................................................................................. 125 Adv Chris Marnewick ................................................................................................................ 125 WAPENBROERS ......................................................................................................................... 126 Kol Corrie Prinsloo ................................................................................................................... 126 SAP(V) & NVBS ........................................................................................................................... 127 DIE CRADOCK-VIER .................................................................................................................. 127 Genl JV van der Merwe en mnr AP Stemmet ........................................................................... 127 POLISIESIELKUNDE | POLICE PSYCOLOGY ........................................................................... 131 DIE DINAMIKA EN HANTERING VAN ONLUSTE, OPROER EN BUITMAKERY ....................... 131 Dr Coert Mommsen .................................................................................................................. 131 POLISIESIELKUNDE | POLICE PSYCOLOGY ........................................................................... 137 WANNEER MENS GETREITER WORD… .................................................................................. 137 Dr Coert Mommsen .................................................................................................................. 137 “Die mens wat jou kwaad maak het jou oorwin”. ...................................................................... 142 RUGBY IN DIE SAP .................................................................................................................... 142 1922: VADER VAN RUGBY IN SAP: MAJ AJ DE BEER ......................................................... 142 1963 SAP | BSAP RUGBY........................................................................................................... 145 J Visagѐ.................................................................................................................................... 145 S A SPOORWEGPOLISIE | SA RAILWAYSPOLICE .................................................................. 146 BRIG HANNES SLABBERT......................................................................................................... 146 HOOFSTUK 9 .......................................................................................................................... 146 1914: TROEPETREIN ................................................................................................................. 150 MY PRE-POLICE CRIME STORY ............................................................................................... 151 Keith Blake ............................................................................................................................... 151 SPOORWEG COLLEGE MENUS ................................................................................................ 152 Keith Blake ............................................................................................................................... 152 REGSPLEGING | ADJUDICATION ............................................................................................. 153 TAALGEBRUIK IN DIE HOF ........................................................................................................ 153 “Privaat”: Johan Bezuidenhout ................................................................................................. 153 VULLER: BLOKHUIS | BLOCK HOUSE ...................................................................................... 154 5 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SA LEËRGIMNASIUM ................................................................................................................. 157 Paul Els .................................................................................................................................... 157 INTELLIGENSIE .......................................................................................................................... 158 DIE PRESIDENT SE NUWE VEILIGHEIDSADVISEUR: SIDNEY MUFAMADI ........................... 158 INTELLIGENSIE .......................................................................................................................... 159 INLIGTING EN INTELLIGENSIE ................................................................................................. 159 Mnr Johan Mostert ................................................................................................................... 159 THE STASI: THE FORMER EAST GERMAN INTELLIGENCE AND SECURITY SERVICE ....... 160 Wolfgang Witschas ................................................................................................................... 160 INTELLIGENCE: DETENTION GUANTANAMO BAY ................................................................. 174 INTELLIGENCE ........................................................................................................................... 181 Afghanistan .................................................................................................................................. 181 SOUTH AFRICANS’ COMMONWEALTH WAR CASUALTIES BURIED ACROSS THE WORLD – PART FOURTY THREE............................................................................................................... 182

By Captain (SAN) Charles Ross (SA Navy Retired) ................................................................. 182 PERTH CEMETERY (CHINA WALL) – BELGIUM ................................................................... 182 POTIJZE CHATEAU LAWN CEMETERY – BELGIUM ............................................................ 183 WYTSCHAETE MILITARY CEMETERY – BELGIUM .............................................................. 183 PLYMOUTH NAVAL MEMORIAL – PLYMOUTH UNITED KINGDOM .................................... 184 FAYID WAR CEMETERY – EGYPT ........................................................................................ 185 EX AFRICA SEMPER ALIQUID NOVI – Ep.2.............................................................................. 186 Dr. Willem Steenkamp .............................................................................................................. 186 SALM: HIER KAN JY NET VLIEG! .............................................................................................. 191 Lt Barry Taylor .......................................................................................................................... 191 BOOKS ........................................................................................................................................ 192 A HUNDRED FEET OVER HELL ................................................................................................ 192 SOSIAAL...................................................................................................................................... 196 BRIG JWN POLLEY: BESOEK VENTERSBURG POLISIEMUSEUM ......................................... 196 Kapt Petro Engelbrecht ........................................................................................................... 196 BRIEWE | LETTERS .................................................................................................................... 199 NYALA’S VAN DIE BLITSPATROLLIE: SOWETO ...................................................................... 199 “Martin” ..................................................................................................................................... 199 NAWOORD: 4 JULIE 1964 – 4 JULIE 2022................................................................................. 201 Prof Stephan Joubert ............................................................................................................... 205

6 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

7 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

8 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

NONGQAI OORSPRONG & OOGMERKE

Die NONGQAI e-tydskrif is 'n gratis aanlyn bewaarplek van herinneringe, historiese gegewens en ontledings rakende die nasionale veiligheidsgeskiedenis van Suider-Afrika. Dit dek van die heel onlangse tot die koloniale verlede van polisiëring, militêre ontwikkelinge, intelligensie en diplomasie in die streek. Dit word gedoen met twee hoof oogmerke: om rou historiese gegewens en die insigte van werklike deelnemers, geboekstaaf in die tradisie van orale vertellings, te bewaar tot voordeel van toekomstige geslagte; en, tweedens, om aan veterane van die dienste en gewapende magte 'n platform te bied waardeur hulle hul verhale en foto's kan deel, vir die leesgenot van ou kamerade, vriende en familie. NONGQAI doen dit sonder om die verlede te verheerlik, en ook nie om die verlede weer te wil herleef nie. Ons wil help om die goeie in die verlede te koester, deur die geskiedenis sonder kwaadwilligheid te boekstaaf.

Die eerste NONGQAI het in Maart 1907 verskyn as die amptelike kwartaallikse tydskrif van die polisie van die kolonie Natal. Na die totstandkoming van die Unie van Suid-Afrika in 1910, en die daaropvolgende stigting van die Unie-weermag en die nasionale polisiemag in 1913, is besluit om die tydskrifte van die verskillende koloniale magte van voor die Unie, saam te voeg in een. Die naam NONGQAI, wat in Zoeloe beteken "die koning se wagte", is gekies vir hierdie saamgevoegde tydskrif, wat die tydskrifte van koloniale dienste soos The Bandolier, The Qakamba, The South African Constabulary Journal en The Transvaal Police Magazine vervang het. Die nuwe 1913weergawe van die NONGQAI verteenwoordig dus al die uniformdienste van die Unie, insluitend die Polisie, Weermag en Gevangenisdiens.

Nadat die Unie die Republiek van Suid-Afrika geword het, het die verskillende dienste geneig om hul eie tydskrifte te ontwikkel, soos Paratus vir die weermag en Servamus vir die polisie. Die oorgang in 1994 na 'n nie-rassige demokrasie het 'n einde gemaak aan daardie era, maar nie 'n einde aan belangstelling in die geskiedenis van daardie epogmakende tye nie. Brigadier Hennie Heymans het daarom die NONGQAI in e-tydskrif vorm laat herleef as 'n bewaarplek van data, herinneringe en ontledings oor die nasionale veiligheidsgeskiedenis van Suider-Afrika.

NONGQAI word aan die begin van elke maand gepubliseer en word gratis op die SA Mirror- en ISSUU-platforms gedra. Byna elke maand word 'n aantal spesiale uitgawes, wat elk oor 'n spesifieke tema handel, ook gepubliseer. Die beleid van die redakteurs van NONGQAI is om nie in te meng met die inhoud van artikels wat voorgelê word nie, behalwe vir eenvormige opmaak en hersiening van spelling en grammatika. Die inhoud is dus die verantwoordelikheid van elke outeur, en die tydskrif en sy redakteurs aanvaar geen aanspreeklikheid daarvoor nie. Die doel is om die voormalige deelnemers so outentiek en direk as moontlik te laat praat, sodat historici dit as bron van rou historiese gegewens kan gebruik in hul historiografiese evaluerings van gebeure van die verlede.

NONGQAI self is dus ook nie 'n akademiese geskiedenis-publikasie wat aanspraak maak op wetenskaplike beoordeling of verifiëring van die inhoud wat sy vrywilliger bydraers op sy bladsye gedeel het nie.

NONGQAI is heeltemal gratis en toeganklik op die internet, waar dit aanlyn gelees kan word of as .pdf-dokumente afgelaai kan word. Die argief van vorige uitgawes verteenwoordig 'n skatkamer van historiese gegewens, foto’s, persoonlike herinneringe en staaltjies, sowel as ontledings van belangrike nasionale veiligheidskwessies van die verlede en die hede.

9 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

10 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

NONGQAI: ROOTS & GOALS

The NONGQAI e-magazine is a free online repository of memories, historic data and analysis relating to the national security history of Southern Africa. It covers from the very recent to the very ancient past of policing, military developments, intelligence and diplomacy in the region. It does so with two main goals: to provide raw historic data and insights from actual participants, in the tradition of oral history, for the benefit of future generations; and, secondly, to provide ex members of the services and armed forces with a platform through which to share their stories and photographs, for the reading pleasure of old comrades-in-arms, friends and family. This NONGQAI does, without glorifying the past, nor wishing to live again the past. It helps cherish the good in the past, recording history without malice.

The original NONGQAI magazine had started out in March 1907 as the official quarterly magazine of the police of the colony of Natal. After the establishment of the Union of South Africa in 1910, and the subsequent founding of the Union defence force and the national police force in 1913, it was decided to amalgamate the magazines serving the different pre-union colonial forces into one. The name NONGQAI, which in Zulu means “the king’s watchmen”, was chosen for this amalgamated magazine, which replaced the pre-union colonial services magazines such as The Bandolier, The Qakamba, The South African Constabulary Journal and The Transvaal Police Magazine. The new 1913 version of the NONGQAI thus represented all the uniformed services of the new Union, including the police, the military and the prisons service.

After the Union became the Republic of South Africa, the different services tended to develop their own magazines, such as Paratus for the military and Servamus for the police. The 1994 transition to a non-racial democracy brought an end to that era, but not an end to interest in the history of that era. Brigadier Hennie Heymans thus revived the NONGQAI in e-magazine form, as repository of data, memories and analysis about the national security history of Southern Africa.

NONGQAI is published at the beginning of each month and is carried on the SA Mirror and ISSUU platforms. Almost every month a number of special issues, each dealing with a particular theme, are also published by NONGQAI as special editions.

The policy of the editors of NONGQAI is not to interfere with the content of articles submitted and deemed publishable, except for uniform formatting and reviewing spelling and grammar. The content is therefore the responsibility of each author, and the magazine and its editors accept no liability for it. The objective is to let the former participants talk, as authentically and directly as possible, for historians to use as source of raw historic data in their historiographic evaluations of past events.

NONGQAI itself thus isn’t, nor does it pretend to be, an academic history publication laying claim to scientific assessment or verification of the content its volunteer contributors had shared through its pages.

NONGQAI is entirely free and accessible on the internet, where it can be read online or downloaded as .pdf documents. Its archive of past editions represents a treasure trove of historic data, personal recollections, and anecdotes, as well as analysis of important national security issues, past and present.

11 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

NONGQAI TRUST

12 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

VOORWOORD

KAPTEIN RUDOLPH DE VILLIERS Ek groet hierdie Saterdag al my oud-kollegas, dienende lede, oud-weermaglede asook dienende soldate, oud-spoorwegpolisie lede, en vertrou dat julle almal gesond is, en dat julle in hierdie onseker tye steeds jul geloof in Hom wat oor alles Heers, behou het.

Ek wil graag vir brig (afgetree) Hennie Heymans hiermee bedank dat hy my gevra het om die maand se Voorwoord vir die Nongqai te skryf. Ek beskou dit as ‘n groot eer om dit te kan doen, aangesien ek reeds as klein tjokker in ‘n polisiehuis daar op ‘n klein dorpie in Namakwaland, Nuwerus, met die Nongqai kennis gemaak het. My oorlede vader was daardie tyd, 1953 tot 1960 se dae, die stasiebevelvoerder van die drieman-stasie.

Daar het ek ook begin skoolgaan, en kon ons in die klein biblioteek op die dorpie boeke uitneem vir lees en prentjies kyk.

My vader het elke maand die polisietydskrif Nongqai huistoe gebring, en dit was heerlik om die foto’s te kyk, kon nog nie regtig lees daardie tyd nie.

Ek dink dat dit reeds hier in my ouerhuis was dat ek ‘n liefde vir geskiedenis ontwikkel het. Later jare op Hoërskool het ek tot Matriek geskiedenis as vak geneem. Na skool het ek egter in my vader se spore geloop, en ook polisieman geword. Baie kere is ek gevra waarom ek dan nou geskiedenis as vak op skool geneem het, terwyl ek ‘n polisieman geword het. Dit is juis hier waar ek vandag die lesers wil aanmoedig om hul geheues skoon te krap, en te begin om hul kleurryke en interessante geskiedenis in die SAP, Weermag, SA Spoorwegpolisie en ook baie van ons veel ouer lesers se ervarings selfs in die laaste Wêreld Oorlog, op skrif te plaas en vir brig Heymans te stuur.

Between myself and my late Father, we have calculated a total of 72 years of police experience. My Father experienced a completely different era than me, and besides his police service, he also served in the 2nd SAP Division in the Second World War in North Africa, more history! Today I wish I have questioned my Father a bit more about this experience, as well as his personal experiences in South Africa and also about the time he spent in Prison-of-War camp just north of Rome, Italy.

Too much of Africana history of the SA Police and other Military forces has gone lost due to our ignorance, and this proved to me that we basically all has a responsibility to get this information and also relay it to our children and friends and to people such as Brig Hennie Heymans doing wonderful work by collecting information, photos and articles and placing it all in readable format in a monthly Nongqai.

Die SAP en ander militêre instansies in Suid Afrika het soveel bygedra tot die groei en ontwikkeling van ons pragtige land, dat die geskiedenis van hul invloed, gebeure en invloedryke manne en 13 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

vroue, vandag na my mening ongetwyfeld Afrikana Geskiedenis is, en ons nie kan bekostig om dit te verloor deur nie ons ervarings aan ons kinders, vriende en lesers oor te dra nie.

Ek het bv. my oorlede Vader se oorlogsdagboek in my besit, en nog vele ander items wat ek as baie kosbaar beskou. So het ek sowat ‘n jaar gelede begin en die dagboek begin bestudeer, met Google Earth en al! Na vele gesukkel het ek dit ontrafel, oorgetik en dit is verlede jaar in die Nongqai geplaas. My suster op Stilbaai het ‘n kopie van my weergawe ontvang, en nou na vele maande reik sy ‘n boek oor my Vader se kleurryke polisie lewenstyd uit. Ek is baie opgewonde daaroor, aangesien elk van my drie kinders, en so ook familie en susters kinders gaan elk ‘n kopie daarvan ontvang. So sal die geskiedenis van my Ou Kêrel voortleef, maar ook sal ander meer te wete kom van die ryke polisie geskiedenis wat deel is van Suid-Afrikaanse geskiedenis, of hulle dit nou wil aanvaar of nie.

Ons kinders vandag leef in ‘n tegnologiese tyd, en geskiedenis is nie vir hulle so vreeslik belangrik nie, maar dit is omdat ons oues van dae nie aan hulle ons stories vertel het nie! Ons moet opwaak en begin, dit raak laat vir baie van ons, en as ons weer kyk, is ons tyd verby. Noudat ek bv. van my ervarings en stories ook aan my kinders oorgedra het, is selfs my kleinkinders van 14 jaar belangstellend.

Ek het altyd aan my vriende genoem, plaas twee of drie polisiemanne bymekaar om ‘n vuurtjie, en binne ‘n uur sal mens ‘n boek so dik soos die Bybel kan skryf oor al hul stories! Dit sluit nou nie net ware ervarings nie, maar ook lekker lag stories en hartseer stories soos oor die jare heen ervaar is. Ek self probeer om slegs my eie dinge oor te dra, want dit is ware gebeure, maar dan is daar ook bv. die stories van ons vaders wat nie meer daar is nie, en as ons dit nie aan ons kinders en platforms soos die Nongqai vertel nie, is dit vir ewig verlore.

As voorbeeld, vanoggend kom my dogter en kleindogter van 14 jaar hier gou tee drink. My kleindogter meld dat sy graag ‘n afspraak met my wil reël, heel amptelik nogal! Haar klas is tans besig met die Apartheidsera geskiedenis, en sy wil graag my ervarings en denke as oud-polisieman hoor en moet dit as taak in ‘n mondelinge voordrag by haar skool gaan lewer. Ek besef toe dat ek nog nooit hierdie onderwerp met my kinders of kleinkinders bespreek het nie, en hulle van die hartseer van die nie-blanke bevolking waarvan menige ook polisiebeamptes was, vertel het nie!

Ek het ook nooit aan hulle vertel hoe ek as jongman van 17 jarige polisieman dit ervaar het nie, wat my gevoelens was nie ens. Hierdie is mos maar ‘n baie sensitiewe onderwerp, en ek gaan definitief iets oor my eie ervarings en gevoelens skryf.

Dit is so dat nie almal met my menings sal saamstem nie, en dat mense daardie tyd dalk heel anders ervaar het. Dit is juis wat ek graag met hierdie voorwoord sal wil bereik, dat ons ons kinders en vriende en lesers vertel van al die dinge wat plaasgevind het in die beloop van ons loopbane.

Ons moet ook nie ons vrouens vergeet nie. Baie van hulle het ook groot stories om as polisiemanne se vroue te vertel, ek dink maar aan die tye toe ons met onlusbekamping besig was, of elke ses maande vir drie maande grens toe moes gaan. Hulle moes alleen ons kinders grootmaak, terwyl ons soms heerlike tye bo in Rhodesië, Caprivi , Angola en elders deurgemaak het. Ek onthou dat my vrou destyds vir my laat weet het dat my 4-jarige seuntjie so verlang het na my, dat hy vir haar genoem het “dat hy skoon duiselig is van verlange”! Met ‘n ander geleentheid het my jongste dogter van 8 jaar tydens grensdiens ‘n briefie in die kerk gelos - “God, bring asb. my Pappa veilig terug huistoe” These are the kind of things that are never told to other people, and I believe that many a policeman, policewoman, soldier or railway policeman can today give evidence to this, because it happened to them as well. This is why I write this preface today, to invite all of you to start telling your story!

14 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Baie dankie weereens vir die geleentheid om in hierdie pragtige tydskrif u almal aan te moedig om ons ryke geskiedenis na vore te bring. Ek is nie ‘n skrywer nie, maar praat uit my hart, en al is ek al jare nie meer ‘n polisieman nie, is ek nog in my hart ‘n trotste polisieman wat alles vir sy land gegee het, soos al my oud-kollegas en lede van die ander militêre instansies ook..

Ek dank u en salueer u vir u bydrae tot ons land se geskiedenis!

DOLF DE VILLIERS - OUD SAP KAPTEIN LAAS GESTASIONEER TE CITRUSDAL, WESKAAP Saterdag 2021/08/21

POLISIE VAN RHYNSDORP Kol Louis Langenhoven

15 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

ELEKTRONIESE BEDIENING

Die Deugsame Vrou: Pastoor Koot Swanepoel Gedagte: Spr. 31:10. “Wie sal ‘n deugsame vrou vind? Want haar waarde is ver bo korale.”

Die word “vrou” word 759 keer in die Bybel gebruik. Dit is nie sommer net ‘n woord nie, dit het ‘n betekenis. Toe die Here vir Adam geskape het, het HY vooruit gesien en geweet dat Adam as man alleen nie veel werd is nie. En sou die HERE nog ‘n man maak, het HY geweet hulle sal vriende wees, maar sal in kompetisie staan teenoor mekaar om GOD te beïndruk.

Daarom Genesis 1 vers 26 sê GOD dat dit nie goed is vir die man alleen nie en skep uit sy ribbebeen vir hom ‘n vrou. En GOD sê dat hulle twee sal nou een wees. En Adam sê sy sal Mannin genoem word. Die vrou is nie net vir voortplanting daar nie!

Mannin wat beteken sy is ‘n gebedsvegter en ‘n skild. Sy bid en tree in vir haar man en gesin by GOD en ook skild, sy beskerm hulle teen die aanslae en aanvalle en slegsê van mense oor hulle.

Sy is die kroon van haar man. Haar man het haar nodig. Haar gesin het haar nodig. Haar Gemeenskap het haar nodig.

Die vrou se Goddelike insetsels en liefde en ondersteuning en kameraadskap is van intense waarde waarsonder ‘n liefdevolle en suksesvolle huwelik en gesinslewe nie kan voort bestaan nie.

Daarom sê God in Spreuke 2 vers 4: “‘n Deugsame vrou is die kroon van haar man.”

Dit is nie altyd en in elke huwelik of familie ‘n maklike taak nie. Maar as die vrou, die mannin, haar taak of doel as gebedsvegter uit te leef deur gereeld op haar knieë voor GOD te staan kom, sal HY haar die wysheid en insig en die vermoë gee om “die kroon van haar man” se “titel” voluit te leef en self sodoende die waarde van ‘n goue kroon te kan geniet.

Dan sal selfs die gemeenskap en familie en vriende en haar gesin Rut se woorde sal aanhaal in Rut 3 vers 11, wat sê; “want die hele stadspoort van my volk weet dat jy ‘n deugsame vrou is.”

Kom ons as mans staan ook ons taak vol deurdat die man die koning, priester en profeet van sy gesin is. Koning wat vir sy vrou voorsien, versorg, beskerm, bemoedig en beraad. Priester wat as hy nie meer weet hoe om ‘n situasie te hanteer nie, na GOD toe gaan en gaan bid en pleit vir raad, advies, geduld, bemoediging en wysheid. Dan terug kom van sy gebed af as profeet en vir sy vrou en gesin en sê: “So spreek die Here”.

So ‘n huwelik is die volmaakte huwelik in CHRISTUS JESUS. Kom ons manne help ons vrouens, nie nou net met Vrouemaand nie, maar nou altyd elke dag wat die HERE vir ons beplan op hierdie planeet aarde, sodat dit ook vir die vrouens in ons lewens makliker sal wees om hulle kosbare doel hier voluit te leef tot eer van GOD en tot voordeel van ons as hulle mans. Amen.

16 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

HOOFARTIKEL | EDITORIAL

AFGHANISTAN’S IMPACT ON SOUTHERN AFRICA, PAST & FUTURE: Lessons for possible future unrest scenarios in South Africa Dr. Willem Steenkamp IN ‘n NEUTEDOP: Afghanistan is op die oog af ‘n bar en onbenullige landjie, boonop baie ver weg. Maar, gebeure daar in die 1980’s het toe tog ‘n definitiewe impak gehad op die geostrategiese magsbalans ook in SuiderAfrika. Netso bevat laas-maand se fiasko daar, ook ernstige heenwysings vir ons eie situasie.

In die 1980’s het die USSR in Afghanistan ‘n baie duur bloutjie geloop en moes hulle die Rooi Leër onttrek. Gorbatsjof het toe hul beleid van militêre inmenging vervang met Glasnost (want hulle het besef dat hul groot bedreiging hulle swak ekonomie is, wat interne onrus in die Oosblok aangewakker het). Daarom het Moskou die Kubane, SWAPO en die ANC vervolgens ingelig dat die USSR ook nie verder gaan investeer in gewapende magsoornames in Suider-Afrika nie, wat ‘n geleentheidsvenster daargestel het vir vreedsame onderhandelinge om hier plaas te vind. Ewe belangrik as die USSR/Afghanistan vir ons in die 80’s, mag die VSA/Afghanistan fiasko wees vir ons toekoms.

Na 11 September 2001 se aanval op die VSA deur Al Qaeda, het die NAVO-alliansie gehelp om die Taliban-bewind in Afghanistan omver te werp en Al Qaeda uit te dryf. Die Taliban, met die Pasjtoenstam as sy magsbasis, het egter nie gaan lê nie (hulle leuse: “julle het die grênd horlosies, maar ons het die tyd”). ‘n Insurgensie is geloods, befonds met onwettighede soos dwelm-handel, om die politieke mag weer met wapengeweld terug te neem. Dit ongeag Afghanistan se liberale Westerse grondwet met volle geleentheid aan almal om deur die stembus vir die mag mee te ding. In Hollywood-styl is die Taliban-insurgensie dramaties deur die Amerikaners tot deel van hulle “oorlog teen terreur” verhef, om met hulle weermag beveg te word. Anders egter as met polisiëring teen misdadigers (wat ons almal besef ‘n permanente funksie is in enige samelewing) is daar altyd die verwagting dat oorloë tot ‘n einde moet kom – veral as dit soveel kos aan geld en lewens soos die stryd in Afghanistan. Finaal sat van die “oorlog” na 20 jaar, het pres. Biden toe besluit om halt te roep en hulle troepe te onttrek, skynbaar salig onder die indruk dat ‘n Afghanistan geskoei op Westerse lees, deur die Afghane gekoester en deur hulle 330,000 veiligheidsmag-lede, met durf en daad verdedig sal word. Helaas, binne ‘n week het die hele kaartehuis ineengestort. Met kritiesbelangrike lesse nie net vir die Weste nie, maar ook ernstige waarskuwingsligte vir ons toekoms hier in Suid-Afrika – veral met ons (eerste?) Zuma-onrus nog vars in die geheue...

So, wat moet die wêreld en ons hier in die Suide, leer uit die Weste se vernedering in Afghanistan?

Uit daardie burgerlike bevolking se ramp-ervaring? Is die stryd teen die Taliban konsepsueel korrek deur NAVO verstaan en gevoer? Nee! Nou is die burgerlike bevolking, wat op die Weste en op die hiper-korrupte Afghaanse regering en sy weermag en polisie moes vertrou, die hoof-slagoffer. Kan dieselfde in Suid-Afrika gebeur? Dat ‘n stam of radikale faksie (ons eie inheemse Pasjtoen / Taliban) probeer om ons Westers-gestylde, hoogs gesentraliseerde, tog wel demokraties-verkose regering 17 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

omvêr te werp? Na Julie se steeds-onbestrafde partytjie in KZN en Gauteng – hoekom dan nie? Sal ons nasionale weermag en polisie-diens in so ‘n situasie bly staan? In die artikel hieronder, word die lesse van Afghanistan (en moontlike oplossings wat die internasionale gemeenskap, sowel as ons owerheid en ons eie burgery hier dringend behoort te oorweeg) in detail behandel.

BACKGROUND: Afghanistan appears very far removed from South Africa. So, are there lessons that we need to learn from last month’s catastrophe that befell the West’s experiment there? Yes, indeed! Seriously and urgently, especially for our own future, given our new reality following on the (first?) Zuma insurrection.

Because already in the 1980’s, Afghanistan and the fiasco that had then befallen the USSR over there, had indeed impacted the geo-strategic balance of power in Southern Africa, opening a window of opportunity that in no small way had helped create space for the regional peace negotiations that led to our democratic transition.

The key take-away from what occurred in Afghanistan during the USA’s “war on terror” there, is that the Americans lacked an appropriate conceptual framework for how to win. In the main because they were viewing the situation through the prism of their own norms and societal values, driven by their own internal American political agendas. They simply did not understand Afghanistan (or much of the 3rd world, for that matter), and tried to transplant Western models to it. So that this attempted transplant (as in medicine) predictably failed – because the host and donor were incompatible.

So as not to make the same mistake of basing analysis on a wrong understanding of Afghan reality, it is therefore important to start this assessment with a brief history of the Afghan peoples, plus a short description of their geographic reality as well as their traditional ethno-religious composition and internal power balance.

AFGHANISTAN – HISTORIC CROSSROADS OF CENTRAL ASIA: Present-day Afghanistan is one of the most mountainous countries in the world, at the Central Asian crossroads between Russia to the North, the Indian subcontinent (via the Khyber Pass through the Hindu-Kish mountains) to its South, China and the Middle East. The great Silk Road passes through the Khyber and Kabul. From the time of Alexander the Great’s march of conquest across the continents, Afghanistan was a key transit point, and so would it be for later empires, up to and including that of the British. Of all the would-be conquerors, Alexander probably had fared best, because he didn’t try to simply beat the Afghans (or Bactrians, as they were called then), but joined them, by marrying their princess Roxana and respecting their customs, so forging a strong alliance.

Tribal composition: Afghanistan is a mosaic of tribes, with a demographic dispersion complicated by the geography which had caused tribes to settle fortress-like mountain valleys as their strongholds. The largest tribe amongst the 39 million Afghans, are the Sunni Moslem Pashtuns (48% of the population), mainly dispersed along the South-eastern frontier with Pakistan, with main centres like Kabul, Kandahar, and Jalalabad. However, of the greater Pashtun nation of some 65 million, the vast majority live in Pakistan, where they importantly constitute the second-largest tribe.

Other important Central Asian tribes present in Afghanistan are the Tajiks (the 2nd largest, at about halve the number of the Pashtun), Uzbeks and Turkmen. These Northern tribes are related respectively to the modern-day countries of Tajikistan, Uzbekistan and Turkmenistan, formerly part of the Russian Tsarist Empire and then of the USSR). Other tribes are the Aimaq, Baloch and 18 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Nuristanis and the Shia Muslim Hazara, as well as a further assortment of other smaller groups. A bit like Switzerland, these tribes united in one thing above all, which was to expel from their lands the succession of invaders who frequently had moved through.

Buffer zone between two competing empires: The last two empires to square off about Afghanistan (during the era of European colonialism) were Tsarist Russia eying it from the North, and the British Raj in the Indian subcontinent from the South, in what became known as the Great Game between these two powers. They eventually agreed to create Afghanistan as a buffer zone between them, and unilaterally defined its present-day borders in typical European imperial style, with no regard at all to ethno-demographic realities on the ground. Three Anglo-Afghan wars ensued, all marked by the fact that the British could initially occupy the country with little problem, but then could not hold on. The first war (1839-1842) resulted in the occupation of Kabul, but eventually that column of Genl. Elphinstone was wiped out almost to a man, trying to retreat. The second war (1878 – 1880) ended in another pyrrhic British victory. A bit like 1st Anglo-Boer War, the Brits came away in the end with no more than suzerainty over Afghan external affairs. The third Anglo-Afghan War of 1919 saw Afghanistan attain full, unfettered independence. However, the Peace Treaty of Rawalpindi contained the seeds for many of the present-day complexities, because in exchange for peace and full independence, Afghanistan had to accept the imaginary Durand Line as the border between Afghanistan and the British Raj (Pakistan), which divided the traditional Pashtun lands in two.

The Pakistan / Pashtun connection: The Pashtuns had consolidated themselves as the traditional rulers of Afghanistan from the middle of the 1700’s. It must be recalled that present-day Pakistan and much of the North-West of what is now India, were at the time ruled by Muslim rulers, until supplanted by the British Raj. At one stage, at the height of the Pashtun Durrani empire in the middle of the 18th century, they briefly had controlled most of present-day Afghanistan, Pakistan and northwestern India, including Delhi – which is relevant as demonstration of how that larger region is still seen as a strategically-interconnected theatre, especially by the modern-day Pakistanis. For since the division of the Indian sub-continent in 1948 between predominantly Hindu India and Moslem Pakistan, the latter – though smaller in number and size – had fought four wars with India (1947, 1965, 1971 and 1999), whom it regards as its mortal enemy possessing nuclear arms, which capacity Pakistan eventually matched.

Pakistan’s greatest strategic concern is being effectively encircled by India, through Afghanistan falling within India’s orbit of influence. It is thus a vital strategic interest of Pakistan to maintain Afghanistan within its own sphere of influence, to which the ethnic reality of Pashtun dominance in the latter lends itself very well (seeing the importance of the Pashtuns within Pakistan itself, dominating the border region between the two countries).

Soviet involvement: The Soviets got drawn into Afghanistan during the 1970’s, when they had their tails up after the USA’s humiliation in Vietnam. In 1973 the (Pashtun) Afghan royal house was abolished by former prime minster Daoud during a coup, when he established a Republic. However, this wasn’t wildly popular and amidst continuing instability, the government in 1978 killed a prominent member of the Afghan communist party and arrested many of the party’s leadership. Fearing that they were all destined to be killed, the radical faction of the communists under Hafizullah Amin on 28 April 1978 launched a bloody military coup, killing Daoud and all his family and establishing the Democratic Republic of Afghanistan with Nur Mohammad Taraki as president (apparently without the USSR having seriously contemplated nor encouraged this move). Amin, of dictatorial bent, in the following years systematically eliminated the other communist leaders, including having Taraki smothered with his pillow. Now sporting the titles of “field marshal” and head of state / government, 19 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Amin unleashed a reign of terror which met with increasing resistance from rural traditionalists against socialist land reforms and the promotion of atheism.

Seeing this new member country of the brotherhood of socialist nations about to fall, the Brezhnev faction in the USSR prevailed and pushed through the Politburo a decision to invade Afghanistan, which was launched on 24 December 1979 with 100,000 men. The first thing they did was to have Amin killed by Soviet special forces, replacing him with the more moderate Babrak Karmal. However, this did not quell the resistance.

Pakistan, particularly through the ISI, its inter-services intelligence agency which reports to the prime minster and head of the army, had always taken a keen interest in Afghanistan, for the strategic reason of fear of Indian encirclement. During the Cold War, India was a client of the USSR for arms procurement, whilst Pakistan was a client of the USA. The fact that the USSR had now so directly and actively involved itself in Afghanistan, and had India as client, caused Pakistan to also actively involve itself through the ISI, to assist the traditionalist resistance, the loose alliance of tribal fighters called the Mujahedeen. Contrary to what the Soviets had anticipated, the USA under Jimmy Carter also started supporting the resistance. The Mujahedeen were essentially driven by the age-old Afghan desire to expel the invader, as well as by Pashtunwali (Pashtun traditions and customs).

The expensive Soviet occupation of Afghanistan coincided with a growing understanding in Moscow that the Cold War competition with the West, and the need for the USSR to maintain the “Soviet Empire”, was draining scarce resources and burdening the debt-laden Soviet economy, with the Russian and East Bloc populations becoming increasingly restive. This was accentuated by the Reagan administration’s initiation of a very expensive expansion of the arms race with its “Star Wars” programme. In Poland the Solidarnosc Trade Union, fortified by the public influence being exerted

by Pope John Paul ll, was putting the Polish communist government increasingly at risk.

It was also a time of changing of the generational guard in the Soviet Politburo, with the deaths of Brezhnev, Andropov and Chernenko in quick succession. By the middle of the eighties a new leadership cadre in Soviet foreign affairs had started working for a changed relationship with the West. In the Soviet military, the realisation grew that the conflict in Afghanistan was unwinnable (especially since Reagan had permitted Stinger shoulder-fired SAM’s to be supplied to the Mujahedeen, making it very costly to provide air cover to Soviet troops). The new Soviet leader, Mikhail Gorbachev, by October 1985 had convinced the Politburo of the need to drastically overhaul foreign policy, including withdrawing all Soviet forces from Afghanistan, and seek cooperation with the West in order to be better able to address the USSR’s severe economic challenges. The precondition was that the withdrawal had to be done with dignity. (After the defeat of Soviet-backed FAPLA forces at the Lomba River in Angola in 1987, the Red Army had also advised that the Soviet proxies in Southern Africa, being Angola’s MPLA, Namibia’s SWAPO and South Africa’s ANC, were unlikely to succeed in their armed struggles, with those conflicts better resolved through cooperation with the West and negotiation – about this, see more detail in our article about the impact of the ending of the Cold War on Southern Africa, in this same edition, under the Project Veritas banner).

On 14 April 1988 the Geneva Accords on Afghanistan were signed by the USSR, USA, Pakistan and Afghanistan’s communist government (the country’s name had by 1987 reverted to just the Republic of Afghanistan). The Soviet troop withdrawal started one month later, on 15 May 1988, and was completed on 15 February 1989. Civil war continued, and the Kabul government fell three years later, when it was supposed to be taken over on 28 April 1992 by a coalition government of Mujahedeen forces. However, these Mujahedeen factions continued fighting among themselves, with Gulbuddin Hekmatyar’s faction (which hitherto had had the support of Pakistan’s ISI), trying to take Kabul for itself. The civil war continued for four more years. The exasperated ISI had, however, 20 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

in the meanwhile started backing a new Pashtun Islamist force since 1994, in which year the two million population of Kabul had been reduced to only a quarter of that number. That new ISI-backed force was the Taliban, which had originated in Moslem religious schools for Afghan refugees in Pakistan’s borderlands – Mullah Omar then started its armed movement with 50 madrassah students in his hometown of Kandahar. The Taliban captured first Kandahar, then Herat, followed

by Jalalabad and, in September 1996, Kabul itself, these being the major Pashtun cities. Apart from the support of the ISI, it also had the backing of internationalist Islamist fighters such as Al Qaeda of Osama Bin Laden. However, by 2001 the Taliban still did not have complete control of the country, being resisted especially by the Tajiks of the Northern Alliance.

Enter Al Qaeda, with the 9/11 attack on the USA: Al Qaeda had launched its deadly September 11, 2001, attack on New York and Washington DC from the safe haven of Taliban Afghanistan. This led the USA and NATO (after Article 5 of the NATO treaty, stipulating that an attack on one member is to be deemed an attack on all, was invoked) to demand by ultimatum that the Taliban cease protecting Al Qaeda and hand over the terrorists. This the Taliban refused to do, claiming that traditional Pashtun laws on hospitality to guests pre-empted this. Their refusal to heed the ultimatum set in motion the invasion of Afghanistan by the Western allies on 7 October 2001. By 17 December 2001 the Taliban had been driven from power and out of Kabul. They melted back into the Pashtun population and sought refuge across the Durand Line border among their fellow tribesmen in Pakistan, from where they started mounting an insurgency against the Western-modelled new Afghan state. And the rest, as they say, is history…

THE INAPPROPRIATE STRATEGY OF THE WEST IN AFGHANISTAN: The initial strategy of the USA for removing the Taliban from power, was to send in CIA and Special Forces operatives to attach themselves to Northern Alliance units. Traveling like their Afghan companions mostly on horseback, these small groups operated in the Afghan manner, providing liaison and calling in air strikes.

The USA understood that, in order to remove the Taliban as quickly and cheaply as possible, the acquiescence of Pakistan’s ISI had to be obtained – on the one hand, to hopefully stop their support to the Taliban and Al Qaeda, and on the other to permit supplies to be moved from the coast across Pakistan to land-locked Afghanistan. Under-secretary of State Richard Armitage, a man of impressive physique, thus bluntly informed the director of the ISI that unless Pakistan co-operated with the USA, “they would be bombed back into the stone age”. The Pakistanis got the message and indeed co-operated – allowing supplies for NATO coalition forces to go through (which held economic benefit for themselves as well) and handing over some Al Qaeda operatives, such as Khalid Sheik Mohammed, the operational planner of the 9/11 attack.

Subsequently, the US policy changed to one of effectively trying to buy Pakistan with billions in aid.

Pakistan’s reasoning was, however, that they and Afghanistan (and their enemy, India) would be neighbours forever, whilst the interest of the USA in the region would likely be temporary. Doubting the USA’s staying power, Pakistan soon started playing a double game, with the ISI supporting again the Islamists (for example, providing safe haven to Bin Laden next to their military academy) whilst pocketing the USA’s money. The Pakistanis were strengthened in their determination when Afghan president Ashraf Ghani subsequently started making overtures to India. When Kabul again fell to the ISI-backed Taliban in August 2021, after the USA’s abrupt and ill-conceived troop withdrawal, Pakistani prime minister Imran Khan publicly congratulated the Afghans on “breaking the mental chains of slavery”. A joke started doing the rounds that: “In 1989 the ISI defeated the USSR with American help. Now, in 2021, ISI has defeated the USA with American help”. Nowadays 21 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Pakistan is essentially a nuclear-armed client state of China and a key piece in the Chinese “belt and road initiative”, whilst India has become a close partner of the USA. The NATO military occupation and “nation building”: Be that as it may, once the USA had obtained Pakistan’s acquiescence for transiting its territory at the end of 2001, a massive deployment of conventional U.S. and allied military forces to Afghanistan followed. The West also embarked on an intensive and costly programme of “nation-building”, to try and re-shape Afghanistan in its own image. This very visibly constituted the biggest foreign occupation of Afghanistan in its history. Furthermore, it introduced new societal systems and mores foreign to the traditionalist concepts of Pashtunwali. The Taliban, on the one hand in order to blend in, but also as an astute tactic, did not follow the typical “liberation movement” practice of dressing up in militarystyle uniforms, even if in gumboots – they stuck to traditional Afghan garb, with the message that they are the true Afghan patriots who are fighting to uphold traditional values, Islamic teaching and laws and to drive out the infidel invaders, just as good and true Afghan / Pashtun patriots had been doing for millennia.

The enormous investment that especially the USA was making attracted all kinds of exploiters of government largesse from the USA, who promoted (on Uncle Sam’s dollar), woke notions completely alien to the traditionalist Afghans. An example is to be found in this video clip about the earnest promotion of Western “conceptual art”: https://www.youtube.com/watch?v=HZMya4ZVSAs (watch the Afghan lady in the background shaking her head, to understand the disconnect). As a sub-header in The Spectator recently stated: “How Ivy League diplomats sought to remake Afghanistan in Harvard’s image”. What happened was that, probably because the USA’s investment in men, time and treasure was so extra-ordinarily large, whilst their experience of how to run a colony as well as their understanding of traditionalist tribally-divided societies were so meagre, they were led by what would play well in the culture wars and political battles within the USA’s body politic, not by what would constitute success in the context of Afghanistan.

The “war on terror” fought with conventional military forces: The security posture adopted also essentially doomed the mission to failure from the moment that it became a massive conventional military deployment. The USA sought the help of NATO, which quintessentially is a conventional military alliance. Again, for the consumption of the USA audience, the traditionalist Pashtun Taliban insurgency situation that the NATO occupation faced in Afghanistan was dramatically played up as the “war on terror”. Now, war is of course fought by soldiers. But then, the public perceives that all wars need to come to an end – especially if waged with the very limited attention span, tolerance and staying power of modern-day Western society.

This goes to the crux of the matter – when a country has the constitutional means for all its citizens to freely and justly participate in the political process, then anyone seeking political power by violent means is committing a very serious crime. Criminals are best dealt with by police, not soldiers.

Catching them where they hide among the populace requires detective skills, not tanks and artillery.

It is entirely fallacious to argue that these terrorists are armed with machine guns and RPGs, therefore we need to confront them with our boys who have similar and bigger guns, namely our soldiers. What is required is properly equipped police counter-insurgency units, possessing the skills to investigate and track. Such as South Africa’s highly successful Koevoet COIN police units demonstrated empirically in the counter-insurgency operations in Namibia during the 1980’s, with sticks of operators consisting 90% of local indigenous recruits. Relying on police to fight the crime of terrorism is not a novel concept – inside the USA itself it is the FBI that take the lead, not the military (with the latter at most providing key point protection and back-up, if needed).

22 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

If you respond primarily with soldiers dressed and kitted out as if for conventional warfare, you send in what can visibly be portrayed by your adversary as an army of occupation. Military forces that are, furthermore, not typically suited for this particular job, in terms of training and experience. Who get rotated out every few months. Whose powerful weaponry constitute a risk of overkill, likely to lead to high collateral damage that alienates local populations. Most importantly, by sending in your army, and by calling this a “war”, you psychologically elevate the other side, who should be seen and treated as criminals, to the status of equal adversaries, as soldiers for their cause. Playing right into the hands of those criminals who recruit young rural tribesmen for whom fighting is a traditional rite of passage with the lure of being warriors patriotically fighting against an invader, for their God and country (it is one thing to tell your Mom that you’re off to join something that is publicly seen as a violent criminal gang being hunted by police, supporting itself financially with drug trading and extortion, as opposed to telling her that you’re joining the noble and brave resistance to fight as a warrior to liberate your country from the infidel occupying army and their puppets, in the best tradition of your forebears).

Perhaps most relevant is the present argument against “never-ending wars”: whilst wars in the public mind must indeed come to an end, policing as function is universally seen as permanent and essential, for as long as there is a threat of crime. This goes way beyond Afghanistan. As soon as adventurers and radicals who seek political power or the advancement of political goals by violent means are romanticised as freedom fighters, you lose the moral authority to clamp down on their criminal activity. Violent ways of doing politics or business (such as narco-traffickers) must be treated as criminal, not as a war (such as “the war on drugs”). By the same principle, when sending in soldiers to fight narcos, instead of suitably-equipped police units, you escalate and thereby elevate them in status, as well as invite counter-escalation on their part i.t.o. weaponry of war, as has been seen in Mexico: https://www.youtube.com/watch?v=I3wQMNMma6g (heavily-armed men in armoured vehicles, shouting “we are the men of Mr. Mencho”, the boss of the Cartel Jalisco Nueva Generación).

It is self-evident that in a globalised world that is becoming all the more technological, politically motivated and transnational crime is going to become increasingly more sophisticated, larger in scale, and more deadly in its capabilities. Far exceeding the capacity of the “bobby on the beat”.

Just as police forces rightly evolved to include specialised units for crowd control, or SWAT teams for dealing with especially violent criminals, police forces will again have to be expanded to include specialised counter-insurgency units – who remain in their ethos and method of operation essentially police, hunting down criminals, but who have been trained and equipped to be able to overmatch their categories of insurgent criminal: the likes of radical religious, ideological or tribal fanatics, the terrorists, Somali pirates and narco-traffickers.

To appropriately counter this kind of threat, which appropriately requires police actions, it would be essential to have available a standing international police COIN and crime intelligence capacity, closely tied in with the international system of meting out criminal justice (The Hague) and needing, as well, the diplomatic capacity to ensure access and cooperation across borders. In other words, just as the U.N. is known for its blue-helmeted peacekeeping forces of soldiers deployed to war zones, there should be available, internationally-deployable forces of professional counterinsurgency police, correctly equipped and with the appropriate doctrines for working with local counterparts – this is an essential evolution, because the problem is not going to go away, as can currently be seen in North and East Africa. This will be a far cheaper solution, cost-wise, than deploying conventional military forces. As a standing challenge, it could be economically approached from the point of view of outsourcing to private sector security contractor firms, to render professional assistance and training to local police COIN forces. With such forces likely to be private, 23 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

professional and multi-ethnic, this approach will psychologically be less likely to cause perceptions of foreign state occupation (such as by “the Americans”), and also be less politically volatile in the sending countries than to have own troop deployed and maintained abroad in “theatre” for waging a foreign “war”. Neither will the public perceive that such policing assistance constitute a war that perforce needs at some time to be ended – policing is a permanent societal function, with appropriate manpower levels constantly assessed in terms of the manifestation levels of crime.

The West is trapped in the conundrum that true wars conceptually are ended through winning, through destroying the enemy’s forces, killing its fighters, occupying its territory and subjugating its populace. Insurgencies lack these essential objectives – the Taliban had no own territory, nor a capital that could fall, and setting out brutally simply to kill and destroy, would in the context of civil conflict have been politically counter-productive. So why call it a war, and why attempt to fight it with primarily the military? Why embark on identity-remodelling “nation-building”, alienating key segments of the populace, if the only true own objective was to identify, track down and arrest those (initially relatively few) who were criminally trying to use violence to further their political ends, even though they had full access to the ballot box and to democratically putting their polices to the voters?

WHY DID THE WESTERN INTERVENTION FAIL? So, why did the Western intervention in Afghanistan fail so spectacularly? Why didn’t the 330,000 well-armed Afghan security forces fight the 75,000 lightly-armed Talibs when the Americans withdrew? Why could the Allies themselves, with their overwhelming forces, not of their own might eliminate the Taliban in 20 years of trying?

The first answer is that no insurgency can be effectively terminated if the insurgents enjoy a safe haven across an artificial colonial border, in a friendly state whose security services support them, hiding among their own tribesmen at that. The West failed because they failed to bring Pakistan truly on side, by failing to make Pakistan an offer they could not refuse (either carrot or stick, or a combination of both). This is lesson number one of effective counter-insurgency: deny the insurgent a cross-border safe haven from which to operate and to which to escape to.

The second answer lies in realising (as Clausewitz had said) that war is merely politics by other means; for you as the West this was about countering terror, preventing terrorists from attacking your homeland, whilst for them it was first and foremost a political struggle for power and identity, for control of their own country and the right to govern it in the way their traditions and values have dictated over millennia. By using your military might and viewing your initial success in 2001 as an opportunity to arrogantly but ignorantly take over and try to re-make in your own image the land of others, you alienated the traditionalist majority and set up the new government very visibly as usurper puppets of a foreign occupying army. People fight when there is something to protect, that they strongly identify with and value. The new Western-styled centralised Afghan Republic never inspired that kind of identification and dedication in the hearts of ordinary Afghans. It was simply milked by elites, taking the dollars of gullible Westerners in a display of rampant corruption. By denigrating traditional tribal leaders as “warlords” and not engaging Islamist scholars as the foremost intellectual force to guide how the state should be configured, you further alienated the both the temporal and spiritual guides of the peoples.

The third answer can be found in the fact that, by treating this as a problem for an army to resolve, rather than a bunch of criminals more appropriately dealt with by police in conjunction with indigenous tribes and Islamist scholars and clergy that could declare the Taliban as common outlaws, they were elevated in status to battlefield adversaries with whom, in the end, a war-ending peace would have to be negotiated with.

24 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Why the rapid collapse? The Western reasoning seen on display in its media, goes that the Republic of Afghanistan fell so quickly to the forces of the Islamic Emirate of Afghanistan because the Republic’s security forces didn’t defend the Republic and just “ran away” from the Taliban. The truth is, though, is that it was the other way round. When the West abandoned its mythical creation, the Afghans saw no reason to defend it. The reality is that the Republic (a western constitutional term and concept alien to that part of the world) had existed only on paper. When its Western backers decided to give up, the locals who had been entrusted with giving this mythological creature flesh, simply gave up the pretence and the Afghan body politic disintegrated back into its traditionalist, tribally-fragmented composite parts. Since in the minds of the non-Pashtun majority the West left nothing worth defending, they viewed the Taliban take-over in relation to their own deeply-rooted tribal interests and lands. So, they did indeed move out, fast, in order to quickly go and take up position where it mattered to them. Back to their tribal homelands, to go and defend those against Pashtun invasion. It is therefore likely that the real fighting in Afghanistan still lies ahead, should the Taliban / Pashtun try again (as they did from 1996 to 2001) to force their will and rule upon the likes of the Tajiks in the Panjshir valley.

It therefore bears repeating, as the main lesson to be learnt from the Afghan “nation building / war on terror” Western experiment, that the principal reason for the rapid collapse of the Western model state’s “security forces” lie in the fact that the new state they served, did not inspire the deep-felt loyalty of the majority of the citizenry, who didn’t identify strongly with it because it was alien in concept and too visibly the imposition of an outside military force. The new Afghan Republic did not accommodate the essentially tribal and cultural reality and sought to centralise, instead of decentralise and devolve power maximally to the lowest level. The allies smeared the traditional leaders and their tribal defence systems as “warlords”, instead of using these as building blocks for a coordinated yet tribe-based traditional confederal security system. By trying to make Afghan soldiers appear like clones of their Western paymasters, their image as puppets of the occupying alien army was reenforced. With top-down centralised command and control instead of building bottom-up from a tribal foundation, what occurred when the centre’s will to maintain the illusion collapsed, is that the new Afghan army disintegrated. The West had tried to make-believe that the stretch of land situated between the Durand Line in the South and the erstwhile Tsarist Russian border in the North, a buffer territory which had resulted from a compromise reached between the British and Russian empires, was indeed a true nation-state, and not an artificial, deeply-riven colonial creation. The NATO alliance had ignored more than two centuries of the Pashtun having established themselves as the natural governors of the key territory and cities of the most populated south-eastern part of that “buffer state”, which had created in Pashtun minds and in those of others (except possibly the Tajiks) this sense of their historic entitlement to govern – of the inevitability of Pashtun rule.

This sense of the new state being an alien creation not truly identified with (note that the tenacious Afghan fighters of old, had fought within the structures of and for their tribes), plus the perception of historic inevitability of Pashtun/Taliban rule if there isn’t an international coalition on the ground to keep them out, was amplified by another hard reality. In a dirt-poor country, people would naturally accept any job that guaranteed a dollar-backed pay-check, including the job of enlisting in the security forces. Together, these three determinants of morale and of fighting spirit, resulted in the new national Afghan “soldier” not being sufficiently motivated to take on this particular fight. Because wearing a uniform and accepting a pay-check doesn’t make you a determined warrior, it merely marks you as a man who had seized a rare economic opportunity while it lasted.

The moment the Taliban cleverly chose their initial target cities for rapid conquest (in order psychologically to demonstrate momentum), that momentum plus the sense of historic inevitability 25 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

and the lack of true fighting motivation for the alien constitutional construct, led to the rapid collapse of the ANSF – the “Afghan National Security Forces”. Which does not mean that the Taliban won’t encounter opposition – what the collapse signified, was an abandonment of any attachment to the Western experiment. This doesn’t necessarily equate to altogether abandoning the intention (or losing the will) to fight the Pashtun/Taliban, a will historically prevalent among for example the Tajiks of the fortress-like Panjshir valley 80 km North of Kabul. Many of the non-Pashtun members of the erstwhile security forces were evidently thinking, in the time-honoured manner, first and foremost of their tribal homelands and repaired back there with their arms, ammunition and vehicles in anticipation of being needed there, instead of fighting for an artificial, non-organic force that they didn’t truly identify with.

LESSONS FOR SOUTH AFRICA AND THE WORLD: There can be little doubt that the USA, in particular, has been publicly humiliated by the events in Afghanistan. Firstly, by reason that, despite having thrown in all their own might, they themselves could not best the “rag-tag” Taliban. Secondly, that they couldn’t muster the necessary stamina for the fight, and in the end upped and ran, abandoning a base such as Bagram in the dark of night with indecent haste, before even first ensuring the evacuation of their own civilians. This will clearly impact most negatively on how their adversaries view them. No doubt the jihadis in North and East Africa will have their tails up. Their perception will be that time is on their side, they simply have to hang in there till the Americans lose the will to resist. Russia, China and Iraq will be emboldened.

America’s allies will be gravely concerned about the extent to which they can truly count on America (Pakistan was just such an erstwhile ally, who had correctly anticipated that America would not last and had acted accordingly – showing that countries don’t have friends, just interests). And of course, all of this will lead to self-doubt in the USA and among its national security establishment, about effective and appropriate intelligence and policy-making capacity. All of this will probably allow jihadist forces in places like the Sahel more scope to advance their agendas against less Western resistance there (it should not be forgotten that all of Africa is burdened by the exact same postcolonial realities of being artificial states existing within haphazard imperially-drawn borders and based upon culturally alien Western-style constitutional systems – the self-same determinants which had caused Western-style Afghanistan to implode in the face of the traditionalist Islamist Taliban onslaught).

The USA will probably enter again a protracted period of navel gazing, as after Vietnam. Its appetite for military action outside its immediate sphere of vital interests will likely be severely limited.

Whether they will have the humility and the willingness to learn anything from this, is to be seen…

Globalist elites in the USA and the Anglo-Saxon world seem extraordinarily convinced about two things: the first is that their world-view is the correct one, exactly what the planet needs – in other words, they always know best; and secondly, that ethno-cultural identities and tribalism or nationalism (vide BREXIT) is just so archaic, the root cause of most conflict, which should thus be negated.

There is no evidence that the experience of even European countries in dealing with multi-ethnicism has been taken into account in the grand concept for a new Afghanistan. A mere glance at another country also born as a buffer, roughly at the same time as the Anglo-Russian accord over Afghanistan (being Belgium), would have shown the importance of maximum devolution of power to local level to keep the inter-communal peace. Or Switzerland, for that matter.

Empirical proof that these intellectually pretentious elites often know not what they are doing when venturing beyond their borders, that they don’t understand the driving forces within the foreign environments they are dealing with, can be found in the pitiful results of their interventions in Iraq 26 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

and Afghanistan (results that are unmistakably due to the way that they went about doing things) and most recently in the evident fact that they had not anticipated at all correctly what was likely to happen when they decided to withdraw from Afghanistan in the way that they did.

This fiasco will likely further accentuate the culture wars in the USA between the elites and the public at large, as evidenced by the reactions seen thus far – with the elites lamenting the impact on women’s rights, the possibility of new terror attacks, the loss of face etc., whilst suggesting now that the USA should just have hung in there a little longer, because it could afford the cost… The general public, meanwhile, is saying that the USA should never have gone in there in the first place, since the result now shows that it was never viable. Both sides appear to be partially correct: the USA should not have gone in and done what it did, in the way that it did it; and, once in, neither should it have withdrawn as precipitously, in the shambolic manner that it did so.

The true debate that should now urgently be had, is thus not whether the West should have gone into Afghanistan (obviously Al Qaeda could not have been allowed continued safe haven there, given the Taliban’s unwillingness at the time to kick them out). The questions to ask are: how should they have gone in, and with what objective? As a conventional force of military occupation (as they were perceived) set upon building a new nation in the Western image? Or as a policing exercise to bring terrorists to face legal judgement, working with the tribal realities on the ground, and respectfully leaving Afghans to evolve their own system appropriate to them and their sense of identity? Secondly, once realising that they had gone in there in the wrong manner and with the wrong goals, President Biden is right that they should not have prolonged their error. However, isn’t the true question then, whether they should simply leave, or whether the incorrect approach should have been replaced with an appropriate one? (For example, stating that the military phase had come to an end, and that it was being replaced by a policing one, with appropriate professional and logistical support that will be extended for as long as it takes? By convening a constitutional conference where the Afghans themselves could adjust their political system so that it would meet their aspirations and be true to their history and identity?).

Instead, it appeared that the West had realised that their military strategy and nation-building experiment had failed, so their aim became simply to get out, in a manner that would deflect the blame upon the Afghans and not themselves – essentially hoping that the charade would last a decent enough length of time after the last plane had taken off, so that they would be able to blame, from a distance, the inevitable collapse on the “incompetence” and “lack of the will to fight” of the Afghans. Unfortunately for the West, the Afghans could see the reality of the coming collapse of the house of cards as clearly (or better) than did the Western intelligence and diplomatic services, and they weren’t willing to engage in such a Western face-saving farce which would simply have prolonged their own agony. They wanted urgently to get back to what mattered most to them, namely their tribal interests, and thus abandoned what the West had imposed, even before the set date for final American withdrawal – thereby ruining the West’s intended tut-tutting, head-shaking selfabsolution scenario and leaving the political masters in the West to face the media music. With public opinion rightly based on the old porcelain-shop adage: you broke it, you own it…

Yet, even had the West come to the conclusion that the only way open for them was out, (i.e., instead of admitting the mistakes they had made and trying constructively to rectify them by means of more appropriate policies) then the correct and essential question should have been: how to have done a total withdrawal in a responsible, orderly way, least damaging to civilians and the image and standing of the West? Is the current loss of image of the West, essentially due to their strategic decision to terminate their involvement, or because of the shambolic way in which it was conceived and managed?

27 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Knowing that this humiliation has probably alienated quite a few more of the traditionalist voters in the USA, the Biden administration is likely to double down and go even more woke (as already done, for example, with forgiving student debt for 300,000 Americans with disabilities at the height of the media furore about Afghanistan). More money is likely to be thrown at every problem and at every friendly constituency, which will amplify the growing problem of inflation.

Regarding South Africa: there are many, very worrying similarities with Afghanistan.

The Zulu population are very much like the Afghan Pashtun, in that they are the largest tribe (though neither are a clear majority of their respective national populations). Just as the Pashtun see themselves as the natural ruling class as ordained by history, so do many Zulus look down upon the other tribes as “dogs” (in their parlance) and believe it’s their birth-right to rule. As in Afghanistan, respect for the democratic process as the means for selecting a government is by no means yet cemented in.

Just as the Republic of Afghanistan was endowed with a model constitutional dispensation designed first and foremost to please Western observers, South Africa went the same path with a largely centralised dispensation, without much differentiation or flexibility allowed at provincial and local level, and with little devolution of powers over matters that could well be dealt with more efficiently at a lower level, such as policing, power generation, water supply and group cultural affairs. There is also no evidence yet that this new dispensation has totally captured the hearts of all South Africans, nor that it has replaced the appeal of traditional identity and group identification. In truth, large segments of the body politic are advocating either for a “second revolution” or for secession.

The rampant corruption that typically marks such new systems perceived as artificial, where there is no patriotic, moral or historical identification with the entity and it is seen as a goose to be fleeced, is as evident in the New South Africa as it was in the New Afghanistan that the West had tried to build.

Most disconcerting to note, in the light of the recent large-scale Zuma-instigated looting, arson and unrest, is that the South African security forces are also nationally centralised, consisting mostly of men and women drawn to it by the pay-check at the end of the month. As has happened in Afghanistan, it was therefore not a surprise that they did not intervene in timely and efficient manner to stop the looting and arson. Should, hypothetically, a large component of the Zulu nation, abetted by radical, alienated hangers-on, be manipulated and instigated to rise up and try and take control of the state by violent intimidation, then (given the way in which the Zulus are historically held in awe by the other tribes) it is very unlikely that the current security forces will make more of a fist of it than did the Afghan “nation-state’s” forces against the Taliban/Pashtun. Nor is it likely that there will be better command and control from the very much divided centre.

The upshot is that the most reliable security against such an eventually of generalised insurrection that ordinary South Africans can work towards, will be that provided by local community structures centred on your own neighbourhood. On condition, of course, that this has been properly preplanned, with everybody trained and knowledgeable as to what each should and may do, and the necessary supplies and means pre-positioned. It would be imperative that this be done strictly in accordance with the law, such as those pertaining to neighbourhood watches, community policing forums and volunteer fire brigades, integrated as well with private security firms, and that matters not be made more incendiary by any undertones of racism.

It would also be essential to focus political debate in South Africa on the urgent need for maximum devolution of powers to the local level (i.e., a system of much more direct democracy) to permit neighbourhood communities and provincial structures to develop statutory-mandated contingency 28 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

plans and means. Ideally, provinces should have units akin to the American National Guard, which the local premier can call up in case of natural disaster or insurrection, and provinces should be able to manage essential policing through their own provincial police forces, with the SAPS serving in a national role akin to the FBI. At the national level, it would be important to develop a truly appropriate Imbizo-type participatory African system of government with which to replace the current Eurocentric, Westminster-style system with its winner-takes-all recipe for institutionalising conflict between an ethnically-fixed governing majority and an equally ethnically fixed opposition minority, in order that all groups can feel a sense of identification with the system as truly serving the interests of one and all.

DIE EINDE VAN DIE KOUE OORLOG SE IMPAK OP SUID-AFRIKA: ‘n geleentheidsvenster, maar terselfdertyd ook ‘n drukgang.

Dr. Willem Steenkamp Wat is die waarheid omtrent die vraag hoekom die partye wat in die jare sewentigs en tagtigs se konflikte in Suider-Afrika mekaar hand-en-tand beveg het, ten besluite om die onderhandelingstafel gaan sit het, om vreedsaam tot skikkings te kom – in Angola, Namibië en Suid-Afrika self?

Daar word deesdae baie dikwels gesuggereer, veel-al van die kant van die destydse bevrydingsbewegings, dat dit húlle druk was wat die Blanke SuidAfrikaanse regering geen ander keuse gelaat het nie as om te begin onderhandel vir vrede. Selfs dat die regering se bereidwilligheid om te onderhandel, die gevolg was daarvan dat hy op die slagveld (spesifiek dan by Cuito Cuanavale) die onderspit sou gedelf het en dus haastig-haastig moes vrede soek.

Is hierdie simplistiese voorstelling enigsins waar? Bepaald nie – hoekom byvoorbeeld het die ANC hulle verklaarde doelwit (wat op die kommunistiese lees altoos ‘n totale magsoorname was, wat moes uitloop op ‘n “people’s republic” verkry deur die loop van die geweer) prysgegee? Hoekom was hulle skielik bereid om ‘n kompromis aanvaar, as die Blanke regering werklik verslaan en dermate verswak was? ‘n Kompromis wat in die Nuwe Suid-Afrika die vryemark-ekonomie met beskermde eiendomsregte in stand gehou het, deur ‘n grondwet op die Westers-liberale patroon daar te gestel het, gebaseer op ‘n Regstaat – dus lynreg die teenoorgestelde tipe bedeling as die Marxities-sosialistiese “volksrepubliek” wat hulle vir dekades voorgestaan het?

Die waarheid is dat internasionale geo-strategiese skuiwe tussen die groot olifante, die VSA en die USSR, die Koue Oorlog tot ‘n einde gebring het. Beginnende by die USSR se bloutjie in Afghanistan, die koste van sy avonture in Afrika, en sy noodsaak om sy ekonomiese kaartehuis staande te probeer hou – wat verder bedreig is deur president Ronald Reagan se opwarm van die wapenwedloop met die “Star Wars” inisiatief. Die feit dat die USSR sy wêreldwye wedywering met die Weste moes laat vaar en ‘n internasionale samewerkingsbeleid (“glasnost”) moes aanvaar, het die gehele dinamika verander, om die wêreld heen – ook in Suider-Afrika. Die Sowjet-beleidskentering onder Mikhail Gorbatsjof was die hef-aan; dit kon egter nie die uiteindelike val van die Oosblok 29 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

verhoed nie, en ook nie die ineenstorting van die USSR self nie, wat die slot-hoofstuk was wat die Koue Oorlog finaal tot ‘n einde gebring het. Hierdie nuwe werklikheid in Moskou, wat gedurende die tweede helfte van die tagtigs al sneller vorm gekry het, het geleentheidsvensters oop gemaak vir onderhandelinge om die sg. “proxy wars” wat deur plaaslike partye geveg is met die steun en aanmoediging van die USSR, tot ‘n vreedsame einde te bring. Dit het terselfdertyd die partye ook in drukgange geplaas om die geleenthede wel te bate te neem, want hulle onderskeie onderhandelingsposisies sou vorentoe heelwat swakker kon word.

In daardie besef dat die Suid-Afrikaanse regering se onderhandelingsposisie vorentoe in werklikheid erg bemoeilik kan word deur die beëindiging van die Koue Oorlog (al het dit sy opponente van hulle hoof-borg ontneem) lê een van die hoof-redes opgesluit waarom die destydse Blanke regering gekies het om wel onderhandelinge op daardie stadium deur te voer, hoe paradoksaal dit moontlik op daardie moment vir oningeligtes mag voorgekom het, wat sou kon redeneer het dat – met die USSR van die toneel – dit juis die moment was om vas te skop. (So ‘n vasbyt-strategie sou egter nie die dwang wat voorsien moes word van die kant van die ander magspool, nl. die Weste en veral die VSA met sy groeiende Swart stem-inspraak, korrek evalueer het nie). Hierdie artikel ontleed daardie geostrategiese determinante wat onderhandeling wenslik, moontlik en ook tydig gemaak het, sowel as die kern-belangrike rol wat die veiligheidsmagte en intelligensie-gemeenskap gespeel het om die bereidwilligheid tot onderhandelinge te fasiliteer en so die geboorte van die Nuwe SuidAfrika as ‘n demokratiese regstaat met ‘n vryemark-stelsel (en nie ‘n sg. volksrepubliek nie) help moontlik maak het.

HOE DIE USSR GEDWONGE MOES VERANDER EN UITEINDELIK TOT ‘N VAL GEKOM HET Die USSR was na die 2e Wêreldoorlog in ‘n sterk posisie in veral Europa, met sy Rooi Leër in okkupasie van die Oos-blok lande. Onder Stalin, is aggressief gekompeteer met die Weste, bv. in die bou van eie kernwapens, die ruimte-resies met Sputnik, en rondom die posisie van die WesBerlynse enklawe binne kommunistiese Oos-Duitsland. In hierdie era is die internasionale kommunisme se geo-strategiese posisie enorm versterk deur die kommunistiese magsoorname in Sjina. Warm oorlog het gevolg in Korea, en die wêreld het geleef in vrees vir ‘n kern-Armageddon.

Kroestjof het, na Stalin, hierdie aggressiewe direkte kompetisie-postuur voortgesit, totdat die USSR gedwonge was om sy horings in te trek toe die VSA ernstig terug-gedruk het oor die Sowjet kernmissiele in Kuba. Van daardie moment af het die USSR se metode van kompeteer meer afstandig geword, via sy “proxies” in veral die 3e Wêreld.

Die VSA het in die slagyster van Vietnam getrap, waar sy uiteindelike nederlaag gedurende die middel-sewentigs ‘n ernstige sielkundige impak gehad het op die Amerikaanse publiek en politici se aptyt vir buitelandse militêre betrokkenheid. Die Amerikaanse skroomvalligheid het beteken dat die USSR gedurende die sewentigs stert in die lug was, en sy proxy-betrokkenheid gedurende daardie era in veral Afrika uitgebrei het om munt te slaan uit die ineenstorting van die Portugese ryk. Dit het in Angola en in Suidwes-Afrika, vir Suid-Afrika in direkte konflik gebring met die USSR, en met sy plaaslike proxies die MPLA, SWAPO en ANC, sowel as sy bondgenote soos Kuba en OosDuitsland. Soos elders in Nongqai verduidelik word (in die hoofartikel in hierdie uitgawe), was dit o.a. ook die USSR-leierskap se persepsie dat die Carter-administrasie in die VSA inherent swak was, wat die ou-skool Bresjnef-faksie in die Politburo beweeg het om Afghanistan militêr in te val en te beset. Sonder dat hulle genoegsaam in ag geneem het wat veral Pakistan, in bondgenootskap met die tradisie-vaste Afghaanse Moslem-bevolking, in staat was om te vermag.

Die Soviet-besetting van Afghanistan – die begin van die einde: Die motivering vir die USSR om op 24 Desember 1979 Afghanistan binne te val, was die sg. Bresjnef-doktrine. Dit het bepaal dat, wanneer ‘n Marxistiese staat se voortbestaan bedreig word, dit die plig van sy geesgenoot-state 30 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

was om hom militêr te hulp te stel (die doktrine wat die USSR gebruik het om bv. sy inval in TsjeggoSlowakye in 1968 te regverdig, toe ‘n populêre opstand daar gedreig het om dié land van die greep van die kommunisme te bevry).

Afghanistan was ‘n laat toetreder tot die Sowjet invloedsfeer. In 1978 het ‘n groepie Marxiste onder ‘n radikaal genaamd Hafiszullah Amin deur ‘n bloedige staatsgreep die mag in Kaboel oorgeneem, uit vrees dat die destydse tradisionalistiese regering op die punt was om hulle uit te wis (die staatsgreep was dus nie in wese ‘n USSR-inisiatief nie, maar iets gebore uit plaaslike desperaatheid). Amin se onbeholpe en gewelddadig-diktatoriale Marxistiese bewind het glad nie byval gevind by die tradisioneel-gesinde Afghane nie, en dit was gou duidelik dat dit nie op eie bene sou kon staan nie. Daarom dat die Bresjnef-faksie besluit het om met 100,000 troepe in te val; die eerste ding wat hulle egter gedoen het was om hulle spesmagte in te stuur om Amin te dood en met die meer gematigde Babrak Karmal te vervang.

Die Sowjet militêre okkupasie het egter nie die situasie kon stabiliseer nie, want dit het al die stamme verenig om teen die besetter te veg. Pakistan se ISI (Inter-Services Intelligence) agentskap het ‘n leidende rol gespeel in die ondersteuning van die Moejahidien se guerrilla-eenhede en toe die Reagan-administrasie magtig dat Stinger lugafweer-missiele aan hulle beskikbaar gemaak word, het die voortsetting van die stryd in Afghanistan baie duur begin word vir die Sowjet-Unie.

Die stygende koste van die USSR se besetting van Afghanistan het saamgeval met 'n toenemende begrip in Moskou dat die Koue Oorlog-kompetisie met die Weste en die gepaardgaande noodsaak vir die USSR om die “Sowjet-ryk” in stand te hou, besig was om skaars hulpbronne te verslind en die skuld-belade Sowjet-ekonomie ernstig te oor-belas. Die swak ekonomiese toestand en gevolglike onvermoë om in die materiële aspirasies van die bevolking van die Oos-blok en Rusland self te voldoen, is toenemend gesien as die Sowjet-staat se grootste bedreiging. In Pole bv. het die vakbond Solidarnosc, versterk deur die openbare invloed wat pous Johannes Paul ll uitgeoefen het, die Poolse kommunistiese regering toenemend in gevaar gestel. Die ekonomiese implikasies van ‘n voortgesette beleid van kompetisie met die Weste is vererger deur Reagan se intensifisering van die wapen-wedloop met sy baie duur “Star Wars” inisiatief, wat die USSR kwalik sou kon ewenaar.

Die eerste helfte van die tagtigerjare was ook 'n tyd van ‘n generasie-verandering in die SowjetPolitburo, met die ou-skool hoofleiers (Bresjnef, Andropof en Tsjernenko) wat kort na mekaar dood is. Teen die middel van die tagtigerjare het 'n nuwe leierskap-kader binne die Sowjet-Unie se Buitelandse Sake-apparaat na vore getree, met Anatoli Dobrienin wat Boris Ponomaref aan die hoof van die KPSU (kommunistiese party van die Sowjet-Unie) se buitelandse beleidskomponent vervang het, en Eduard Shevardnadze wat Anrei Gromyko as minister van buitelandse sake opgevolg het. Hulle het ‘n veranderde beleid jeens die Weste begin voorstaan, gemik op samewerking eerder as kompetisie. In die Sowjet-weermag het die besef ook gegroei dat die konflik in Afghanistan nie gewen kon word nie. In Maart 1985 is die relatief jong Mikhail Gorbatsjof tot leier van die USSR verkies, kort na Tsjernenko se dood.

Gorbatsjof het besef dat sy hoop op die verbetering van die Sowjet-ekonomie en die lewenskwaliteit van die bevolking, 'n vreedsame internasionale konteks sou vereis. Voortgesette Koue Oorlog sou die ekonomiese en sosiale stagnasie noodwendig laat voortleef. Slegs tot-nog-toe ongekende OosWes-samewerking (“Glasnost”) sou dit vir die Politburo kon moontlik maak om hulpbronne toe te wys aan die nuwe beleid van binnelandse herstrukturering, bekend as “perestroika”. Met die besef dat die reeds taai ekonomiese en internasionale situasie van die Sowjet-Unie verder bemoeilik word deur sy betrokkenheid by die Afgaanse Oorlog, het Gorbatsjof besluit om terug te trek uit Afghanistan. Hy het die steun van die Politburo daarvoor bekom, reeds teen Oktober 1985. In 31 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Februarie 1986, tydens die KPSU se 26e kongres, het Gorbatsjof benadruk dat regionale konflikte by wyse van politieke onderhandeling beëindig moes word.

Die Geneefse vredesooreenkoms, op 14 April 1988 onderteken deur die USSR, VSA, Pakistan en Afghanistan, het 'n raamwerk verskaf vir die onttrekking van Sowjet-magte. Die finale en volledige onttrekking van Sowjet-strydmagte uit Afghanistan het begin op 15 Mei 1988 en is voltooi op 15 Februarie 1989.

Gorbatsjof het ook die Bresjnef-doktrine laat vaar en die Oos-blok lande groter vryheid gegun om hulle eie sake te reël. Vanaf 6 Februarie tot 5 April 1989 is bv. rondetafel-samesprekings gevoer tussen die Poolse kommunistiese regering en die opposisie, gelei deur die Solidariteit-vakbond van Lech Walesa. Dit het uitgeloop op verkiesings vir ‘n wetgewende vergadering in Junie 1989.

Die USSR se ontknoping uit Suider-Afrika: Siende dat die USSR homself gedwonge gevoel het om die lande van Oos-Europa hulle eie koers te laat gaan en om te onttrek uit Afghanistan (dus gebiede direk aanliggend tot sy eie grense), en om dit te doen ten spyte van die noodwendige negatiewe impak daarvan op sy internasionale magsbeeld, en met risiko ook van die moontlikheid van kettingreaksie destabilisering van die Sowjet-Unie se Moslem-deelstate en die bevolkings van Oekraïne en Belo-Rusland, sowel as die Russiese bevolking self, spreek dit vanself dat dit nie vir die Politburo sin sou maak om duur avonture in afgeleë dele van die Derde Wêreld te bly voortsit nie. Duur konflikte soos in Suider-Afrika...

Die toenemend kritiese beskouinge wat merkbaar geword het in akademiese studies gepubliseer in Moskou gedurende die tagtigs, oor die minder-as-rooskleurige vooruitsigte vir die sosialistiese regimes in die Derde Wêreld, het ook algou in die Gorbatsjof-regering se uitkyk begin reflekteer.

Die ervaring in die harde praktyk met die MPLA-regime in Angola is byvoorbeeld as “rampspoedig” tipeer. Dit was slegs die ekonomiese aktiwiteite daar, van Westerse multi-nasionale maatskappye, wat die MPLA-bewind van ineenstorting gered het. Weens sy ekonomiese krisis kon Angola nie sy skulde aan die USSR betaal nie. Die daling in die olieprys en die genoodsaakte toename in wapenlewering om die stryd teen UNITA en die SA Weermag te kon bly voer, het terselfdertyd die Angolese skuldlas jeens die USSR aansienlik verhoog. Die Sowjets het, as gevolg van hulle eie verslegtende ekonomiese toestande, toenemend probleme ondervind om sulke nie-presterende skuld te bly dra.

Die Sowjet-leierskap was veral geïnteresseerd in die vermindering van die impak van dispute oor Derde Wêreld-kwessies op die ontwikkeling van Oos-Wes verhoudinge. Hulle het erken dat konflikte waarin hulle mededingend betrokke geraak het, vordering m.b.t. sentrale kwessies soos handel met die Weste en wapenbeheer belemmer het. Eduard Shevardnadze het daarom ‘n nie-ideologiese buitelandse beleid voorgestaan met 'n verminderde fokus op klassestryd en klem op 'n gesamentlike diplomasie van konflikoplossing, as deel van ‘n beleid van "universele veiligheid”. In die SuiderAfrikaanse konteks, is die vooruitsigte vir sodanige samewerking as besonder belowend beskou deur Moskou, gegewe die wedersydse belang van die USSR en die VSA om konfrontasie en eskalasie in die streek te vermy.

Gedurende die tweede Sowjet/Afrika-konferensie in Moskou gedurende Junie 1986 het hierdie nuwe uitkyk manifesteer in ‘n toespraak deur die adjunk-direkteur van hulle Afrika Instituut, Gleb Starusjenko, wat gepleit het vir “omvattende waarborge vir die Blanke bevolking van Suid-Afrika”.

Op interstaatlike vlak het die Sowjet-Unie se nuwe benadering jeens Suider-Afrika op 29 Maart 1987 gestalte gekry by wyse van ‘n wedersydse besluit om ‘n hoëvlakse klandestiene skakel-kanaal tussen Suid-Afrika en die USSR daar te stel, via die destydse KGB en die Nasionale Intelligensiediens.

32 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Die voorkeur vir onderhandelde oplossings is verder stukrag verleen deur die bloutjie wat die FAPLA-Russiese offensief vanaf Oktober 1987 in Angola geloop het in die gevegte aan die Lombarivier, waar die SAW die kommunistiese magte ‘n reeks beslissende neerlae toegedien het. Die analise wat die Sowjet-militêre aan Gorbatsjof voorgehou het, was dat die bevrydingsbewegings nie suksesvol gaan wees daarin om die Suid-Afrikaanse regering met wapengeweld omvêr te werp nie.

Die nuwe windrigting in Moskou het Fidel Castro van Kuba genoop om daadwerklik plan te maak om uit Angola te onttrek. Pas terug in Havana van ‘n ontnugterende besoek aan Moskou, het Castro op 15 November 1987 ‘n noodvergadering belê van sy top veiligheidsadviseurs. Daar is besluit op ‘n dubbelloop-strategie: enersyds om direk uit te reik na die Suid-Afrikaanse Dept. van Buitelandse Sake en die VSA om dringend vredesonderhandelinge aan die gang te kry, en andersyds om aktief tot die militêre stryd in die suidooste van Angola toe te tree, met twee taktiese oogmerke – eerstens om te verhoed dat FAPLA uit hulle basis-area by Cuito Cuanavale verdryf word, en tweedens om by wyse van ‘n massiewe ontplooiing van konvensionele elite-magte, ‘n nuwe front te open teenoor die belangrike waterskema by Ruacana (lg. om Suid-Afrika se magte te verdeel en die SA Regering voor die uitdaging te stel om te kies tussen onderhandel, of in ’n werklike oorlog betrokke te raak – soos bevestig deur die destydse Sowjet-adjunkminister van buitelandse sake, Anatoli Adamisjien, was daar egter ‘n geheime ooreenkoms tussen die Russe en die Kubane dat lg. nie sou probeer om die SWA-grens oor te steek nie, want die USSR sou allermins so ‘n werklike eskalasie wou sien).

Dit is bekende geskiedenis dat die SAW se Afdeling Militêre Inligting hierdie skuiwe van Castro korrek interpreteer het as skyn, ter wille van onderhandeling soek met die oog daarop dat die Kubane “eerbaar” kon onttrek en nie alleen met die gebakte pere sou bly sit wanneer die USSR ontknoop nie (alhoewel die SAW uiteraard gebeurlikheidsbeplanning en voorkomende stappe gedoen het, soos die oproep van ‘n groot aantal Burgermag-eenhede). Aangesien dit altoos SuidAfrika se bedoeling was om die kommunistiese magte uit Afrika weg te kry, met die oog op onbelemmerde plaaslike hantering eventueel ook van Suid-Afrika se interne situasie, is die geleentheid om te onderhandel om die Kubane se onttrekking te fasiliteer te baat geneem en het die internasionale akkoorde spoedig gevolg wat tot Namibië se onafhanklikwording gelei het. (Vir Kuba was dit belangrik om nie as verloorder te onttrek nie, en daarom het Castro propaganda-gewys ‘n “defensiewe oorwinning” fabriseer in die vorm van “die slag van Cuito Cuanavale” wat gesorg het dat dié dorpie nie in Unita se hande geval het nie).

Verdere konkrete openbare bewys van die veranderde Sowjet-beleid jeens Suider-Afrika het gekom in Mei 1988, tydens die 25e herdenking van die V.N. se Spesiale Komitee teen Apartheid in New York. Die afgevaardigde van Oekraïne, Gennadi Oedawjenko, het nl. verklaar dat daar betekenisvolle verandering in Suid-Afrika plaasgevind het, sodat omstandighede nie meer was soos wat dit 25 jaar tevore daar uitgesien het nie, en dat die tyd dus aangebreek het dat vorentoe beweeg moet word na ‘n politieke skikking.

Kort hierna, op 17 Mei 1988, het die eerste hoëvlakse ontmoeting in Wenen, Oostenryk, plaasgevind tussen verteenwoordigers van N.I. en die KGB. Terselfdertyd het die ANC se toegang tot Moskou begin taan. Oliver Tambo, destydse ANCpresident, se laaste besoek aan Moskou was bv. in Maart 1989, maar hy is nie deur Gorbatsjof te woord gestaan nie – soos Vladimir Shubin (wat destyds in Moskou ten nouste betrokke was, as hoof van die Afrika-seksie van die KPSU se buitelandse betrekkinge) dit stel: “because it became increasingly difficult to ‘mobilise’ the Soviet leader to meet Africans.”

Gedurende die nag van 9 November 1989 het ‘n menigte Duitsers die Berlynse muur begin afbreek - 'n versperring wat byna 30 jaar lank die Koue Oorlog-verdeling van Europa simboliseer het. Teen 33 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Oktober 1990 is Duitsland herenig, wat deur die vinnige ineenstorting van die ander Oos-Europese regimes gevolg is.

Shubin se insigte oor die veranderde houding in Moskou jeens die partye tot die Suider-Afrikaanse konflikte is insiggewend, en dit is dus nuttig om dit hier direk aan te haal (uit ‘n artikel van hom getiteld “The USSR and Southern Africa during the Cold War”, November 2008): “However, on the threshold of the 1990s the Soviet Union underwent serious political and institutional changes. Its foreign policy, directed by Gorbachev and Shevardnadze, was rapidly changing as well, and not in favour of the liberation struggle. In a speech to the UN General Assembly in September 1989, Shevardnadze pledged “to oppose ... resolutely all kinds of violence, no matter what had caused or motivated it”, and this could be read, in particular, as opposing any resolute action again the racist regime in South Africa.

“The release of Nelson Mandela made it possible for him to visit the USSR for the first time. However, rather unexpectedly his visit became a problem in Moscow’s relations with the ANC. True, an invitation “on behalf of the USSR leadership” was sent to Mandela in the name of Gorbachev, but up to the end of his administration nothing came of it. On the surface, the reasons for this were purely technical, but beneath the surface these delays reflected far-reaching changes in Gorbachev’s policy. Anatoly Chernyaev, then his assistant for international affairs (and a Central Committee member!), who proved to be another turncoat, wrote in his memoirs: Gorbachev had a rather good nose for people who had no prospects and were “useless to us” ... He “froze” his meeting with Mandela, though both academics and Ministry of Foreign Affairs officials (true, with some resistance on my part) more than once argued wordily that it had to be done: that [Mandela] travelled all over the world, everywhere – at the highest level – and yet could not come to Moscow! Gorbachev did not believe that by supporting the ANC and supplying it with arms we were assisting the correct process in South Africa.”

In Maart 1991 het twee KGB-generaals Pretoria besoek, en o.a. met Pres. F.W. de Klerk ontmoet.

Hulle het ‘n boodskap vir hom gehad, van Gorbatsjof: “We are facing serious difficulties with our national economy in providing the country with feeding stocks and foodstuffs.”

Ekonomiese samewerking tussen Suid-Afrika en die USSR was dwarsdeur die tagtigs aan’t versterk. ‘n Belangrike voorbeeld hiervan was die verkoop van Russiese diamante, wat via De Beers se enkel-kanaal in Londen geskied het. So ook was dit logies vir die Sowjet-Unie en Suid-Afrika om saam te werk m.b.t. die bemarking van goud en platinum, waarvan hulle die twee groot wêreldprodusente was. Beweerdelik is die Oppenheimers dus by geleentheid in die Bolshoi-teater in Moskou gesien, en het Sowjet-afgevaardigdes Johannesburg gereeld besoek rondom veral die gemeenskaplike belange rakende platinum.

Dit was ook nie net die Nasionale Intelligensiediens wat bande met saakmakende instansies in die USSR ontwikkel het nie. Dr. Marc Burger, die hoof van sanksie-omseiling by Buitelandse Sake, het gedurende die 2e helfte van die tagtigs toenemend sterker bande met handelsbelange in die USSR gebou. Hy vertel in sy boek “Not the Whole Truth”: “Our approach to the USSR was based upon identifying major actual and potential common interests which would hopefully serve as the foundations for a sound, mutually advantageous relationship that would supersede the distrust and hostility born out of ideological conflict. I believe we got the message across. The first Soviet delegation we brought (discreetly) to SA comprised the heavyweights of all the areas we had chosen as practical priorities. It seems they were equally interested.

Neither I, nor the others involved, could recall a single fruitless meeting in the USSR either. This says that homework was being done - after all, there was precious little first-hand experience of the empire with which we had severed relations in 1956. I had some interesting encounters which 34 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

reminded of earlier days. One official I dealt with in Leningrad (now, once again, St Petersburg) had been born in Pretoria. His father was a Consul in the USSR Consulate-General that we expelled for spying in 1956. For once at least our cops got it right. Dad was now Chief Director of the First Chief Directorate of the KGB - the next most important job after the Chairman! I was glad that Dad was helping, for a change.”

Volgens Hennie van Vuuren se navorsing, soos geboekstaaf in sy “Apartheid Guns and Money” was Krygkor ook kniediep betrokke by die USSR met wapenhandel en -ontwikkeling: “A former senior Armscor official, who asked for his identity not to be disclosed, confirmed that not only were there talks between the parties (USSR & SA), but that it had developed to such an extent by the late 1980s that Armscor had achieved the unthinkable. Armscor had a team of military experts working from within the Soviet Union, including an office in Leningrad. Moreover, a team of Armscor officials, who we should recall received their funding from the Department of Defence, also operated from the Siberian city of Omsk, home to a squadron of MiG-23 and MiG-31 aircraft during the Cold War… The Armscor team in Siberia were involved in jet engine development intended to improve the design of the French-manufactured aircraft which the South African Air Force possessed. In return, the Armscor team taught the Russians how to develop single crystal blade technology for jet engines.”

Gedurende Julie 1991 het Dr. Niël Barnard as NI-DG Moskou op amptelike uitnodiging besoek. Op 10 Julie, na sy program daar haastig herskik moes word omdat sy vader ongelukkig oorlede is en hy dus voor-tydig sou moes terugkeer, het Mikhail Gorbatsjof sy eie program aangepas (o.a. deur ‘n Politiburo-vergadering te herskeduleer) ten einde met Barnard te kon ontmoet vir ‘n gesprek van 40 minute. Steeds egter, is mnr. Mandela nie daar ontvang nie.

Vervolgens het dinge ten besluite heeltemal skeef geloop vir die kommuniste in Rusland, toe op 18 Augustus 1991 ‘n staatsgreep probeer is teen Gorbatsjof, maar wat toe egter uitgeloop het daarop dat die Russiese publiek die strate en parlementsgebou beset het, met die gevolg dat Boris Jeltsien, die president van die Russiese Republiek, die gesag oorgeneem het en die USSR in Desember 1991 ontbind is. Shubin beskryf die effek daarvan op Russiese verhoudinge met die RSA soos volg: “…during stormy events in Moscow the next month, August 1991, when a ‘very strange coup’, organised by a group of people from Gorbachev’s retinue, was followed by a ‘counter-coup’ led by Boris Yeltsin, the banning of the CPSU and then the “dissolution” of the USSR in December. The political renegades and sell-outs who controlled the country and its foreign affairs during that period did their best to distance themselves from the ANC (just as from other old friends of Moscow) and embrace Pretoria. While the Umkhonto cadres were sent away, Pik Botha, visiting Moscow, signed a protocol in November 1991 restoring consular relations between the two countries, then in February 1992 Yeltsin’s notorious Minister of Foreign Affairs, Andrey Kozyrev, signed an agreement on the establishment of diplomatic relations between Russia and South Africa in Pretoria. Finally, instead of receiving Mandela, Yeltsin welcomed de Klerk in the Kremlin in late May 1992.”

President De Klerk is dus in die Kremlin op ‘n staatsbesoek ontvang lank voor mnr. Mandela.

In Oktober 1991 het Jewgeni Primakof, die hoof van die Russiese opvolger-intelligensiediens van die KGB, Suid-Afrika amptelik besoek. Volledige diplomatieke betrekkinge tussen die twee lande, op ambassadeursvlak, is aangeknoop, met professor Gerrit Olivier wat aangestel is as die eerste Suid-Afrikaanse ambassadeur in Moskou.

Vir die duur van die grondwetlike onderhandelinge in Suid-Afrika (maar in wese reeds vanaf ‘n aantal jare tevore), het die ANC dus nie meer vir Moskou as borg gehad nie.

HOE DIE WESTE SE BENADERING JEENS SUIDER-AFRIKA OOK AAN’T VERANDER WAS 35 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Nie net die USSR het ‘n kentering ondergaan in sy beleid jeens Suid-Afrika nie; al die gevaar-ligte was daar dat die Weste se benadering aan’t verander was, en dat dit dramaties sou versnel en intensiveer, met die wegval van die “rooi bedreiging” wat gedurende die era van die Koue Oorlog hulle gehele strategiese denke oorheers gehad het. Die Weste se vrees vir die USSR se militêre mag het nl. gemaak gehad dat hulle (al was dit teen die einde dikwels onder die kombers) steeds met Suid-Afrika saamgewerk het om Sowjet-ekspansionisme te fnuik. Met die Sowjet-bedreiging teen hulle wat weggeval het, was dit logies dat ander oorwegings die Weste, en veral die VSA, se buitelandse beleid sou begin dikteer – oorwegings wat nie in die guns van die Blanke regering in Suid-Afrika sou wees nie.

Dit moet ook onthou word dat, al was die potensiële bedreiging wat die Bresjnef-era USSR met sy gewapende proxy-stryd vir Suid-Afrika ingehou het in sigself baie wesentlik, daardie ouskool-variant van die USSR baie min of prakties geen ander hefbome teen Suid-Afrika gehad het nie. Daar was bv. geen saakmakende ekonomiese bande wat as druk-hefbome gebruik kon word nie. In die geval van die Weste (met wie ons eie, baie oop ekonomie so eng vervleg was) was dit egter ‘n perd van ‘n geheel ander kleur... Boonop het die Weste, militêr-gesproke, met sy vloot van vliegdekskepe en gevorderde lug-vermoë, oor ‘n arsenaal beskik wat direk konvensioneel teen Suid-Afrika geprojekteer sou kon word, waaroor die USSR nooit beskik gehad het nie.

Vir Suid-Afrika was die era van Margaret Thatcher en president Ronald Reagan die een waartydens die meeste simpatie en begrip beleef is (egter steeds grootliks gebaseer op hulle oorheersende oogmerk om die USSR hok te slaan). In die VSA het Reagan se termyn aan die begin van 1989 verstryk en is hy deur George Bush Snr. opgevolg – ‘n meer liberale, globalistiese leier. Dit het al gou duidelik geword dat Bush nie dieselfde aanhang kon mobiliseer as die charismatiese en suksesvolle Reagan nie, en dat die Demokrate een of ander tyd weer aan bewind sou kom.

Demografies-gesproke was die Demokrate se kieserskorps sigbaar besig om te verander, met die Swart stem wat al hoe rigtinggewender geword het in veral hulle voor-verkiesings, wat die aspirantkandidate se intra-party sukses bepaal. Gedurende die 1992-presidentsveldtog was dit dan ook Bill Clinton se wen-resep in die Demokrate se voorverkiesing, deurdat hy die Swart stem oorweldigend op hom kon verenig. In die uiteindelike nasionale verkiesing, het Clinton geseëvier deurdat hy 83% van die nie-Blanke stem kon verower, alhoewel hy slegs maar 39% van die Blanke stem gewen het.

In die VSA, met sy snel-veranderende nasionale demografie (in 1960 was 83% van die bevolking nog Blank, wat teen 2020 reeds gedaal het tot 57.8%, en voor die middel van hierdie eeu sal lei tot ‘n Blanke minderheid), was dit dus duidelik dat die beleidsdruk wat sou kom van die nie-blanke stem en veral van dié van Swart Amerikaners, al sterker sou figureer wanneer die alleroorheersende “rooi gevaar” nie meer daar was nie. Die gevolge van hierdie soort nie-regering gemeenskapsdruk het Suid-Afrika reeds erg aan die lyf begin voel in Augustus 1985, toe die Amerikaanse banke begin weier het om korttermyn-skuld soos vroeër om te rol, uit protes teen Apartheid. Dit het natuurlik later ook omgesit in regeringsdruk, in die vorm van verskerpte ekonomies sanksies.

Dieselfde tendens was in Europa en Brittanje sigbaar, met die mobilisering van die linkerspektrum van daardie gemeenskappe wat deur boikotte en politieke druk, aan Suid-Afrika sy tradisionele uitvoer-markte en sport-vriende begin ontsê het.

Margaret Thatcher het ook, na meer as ‘n dekade aan bewind, haar gewildheid begin sien taan – vanaf Julie 1989 reeds het sy teenstand begin ervaar binne haar eie party van die meer liberale, globalistiese elites wat groter monetêre eenheid met Europa voorgestaan het. In Desember 1989 is sy die eerste keer deur een van haar eie agterbankers om die leierskap uitgedaag. Alhoewel sy daardie rondte maklik gewen het, het die bedanking van haar finans-minister, Geoffrey Howe, op 1 November 1990 gelei daartoe dat Michael Heseltine haar op 14 November amptelik om die leierskap 36 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

uitgedaag het. Toe sy die eerste rondte van daardie verkiesing nie oortuigend kon wen nie (meningspeilings het getoon gehad dat die Konserwatiewes beter onder Heseltine sou vaar as onder Thatcher in die 1992-verkieising) het die “ystervrou” op 28 November 1990 bedank. John Major is as haar opvolger gekies – soos Bush, ‘n minder charismatiese globalis, wat bv. tot die einde Brexit sterk sou teenstaan.

Gegewe hierdie baie sigbare tendense in die Weste, moes die Suid-Afrikaanse regering ‘n inskatting maak van wanneer die mees gepaste tyd sou wees om ‘n nuwe interne bedeling te onderhandel.

Want dat onderhandel sou moes word, was lank reeds duidelik: die SAP-Veiligheidstak het dit reeds in ‘n studie gepubliseer in Februarie 1987 uitgewys gehad (rondom daardie tydsgewrig is dit ook vir die eerste keer in die Nasionale Inligtingswaardering van die gehele intelligensie-gemeenskap gekonstateer as ‘n onvermydelikheid), ‘n siening wat ook algemeen geword het in militêre kringe sowel as by uitstek in die Nasionale Intelligensiediens en die Dept. van Buitelandse Sake.

Die tameletjie was egter – met wie? Die gefragmenteerde, anargistiese UDF en die radikale PAC sou nie realistiese gespreksgenote kon wees nie. Om ‘n interne leier van “binne die stelsel” te probeer verhef, sou nie geloofwaardig geag word nie – soos wel deeglik reeds gesien is in Zimbabwe en Namibië. Die ANC, daarenteen, het ‘n leier gehad wie se statuur nie afgetakel sou kon word nie, in die persoon van mnr. Nelson Mandela, wat dit laat bekend word het dat hy wou onderhandel. Die ANC het dus struktuur en statuur gehad, en was in sy beleid nierassig. Daarby was die ANC op daardie stadium uitermate verswak, met sy militêre vleuel teruggedryf tot in Oeganda en sy hoof-borg, die USSR, wat hom abandoneer het. Die Nasionale Intelligensiediens se amptelike kontak (op gesag van die Staatsveiligheidsraad) met die eksterne ANC se Thabo Mbeki en andere het bevestig dat die ANC bereid was om te onderhandel, sonder onredelike voorwaardes.

Die vraag was dus: wat was die kanse dat daar vorentoe ‘n beter geleentheid sou wees as juis toe?, ‘n Situasie met aantrekliker omgewingsdeterminante? Sou die SA Regering se onderhandelingsposisie vorentoe waarskynlik versterk, of moes dit voorsien word dat dit ernstig kon verswak, veral sou die Demokrate in die VSA aan bewind kom, en die Arbeidersparty in die VK? Hoe sou verdere ekonomiese sanksies en voortgesette interne onrus die Suid-Afrikaanse onderhandelingsposisie vorentoe impakteer? (Want dít was wat bowe-al die aanknoop van onderhandelinge wenslik gemaak het, nie die “gewapende stryd” gevoer deur die ANC nie). Les bes: as puntjie by paaltjie sou kom, watse tipe druk sou die internasionale gemeenskap onder leiding van ‘n Demokratiese administrasie in die VSA op Suid-Afrika kon uitoefen, as die regering summier sou vasskop en weier om te onderhandel?

Hierdie laaste vraag is spoedig beantwoord, deur wat in die voormalige Joego-Slawië afgespeel het onder die Clinton-administrasie. Soos voorsien is, was Amerika nou baie meer bereid om die wapen op te neem teen “halsstarrige” bedreigers van sy interpretasie van wêreldvrede, as wat die VSA kon hoop het om te doen tydens die Koue Oorlog.

Die eerste demonstrasie hiervan was in 1995, toe sg. nie-vlieg sones afgekondig is om die Moslems van Bosnië-Herzegovina te beskerm teen die Bosniese Serwiërs. Dit het uitgeloop op ‘n lug-aanslag teen hulle, wat van 30 Augustus tot 20 September 1995 geduur het, waartydens 3,515 gevegsmissies gevlieg en meer as ‘n duisend bomme gewerp is.

Dit was egter kleingeld in vergelyking met wat van 24 Maart 1999 tot 10 Junie 1999 teen Serwië self gedoen is, a.g.v. van lg. se weiering om sy magte aan die Kosovo-streek van sy eie landsgebied te onttrek. Meer as ‘n duisend vliegtuie (wat 38,000 gevegsmissies gevlieg het) en meer as dertig oorlogskepe, insluitend vliegdekskepe, is ontplooi teen die Serwiese weermag en nasionale infrastruktuur. Meer as ‘n duisend Serwiese weermaglede is gedood, en sowat 500 burgerlikes.

37 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Skade ter waarde van US$29.6 biljoen is aan die land se infrastruktuur aangerig, en die Serwiese lugmag het 121 vliegtuie verloor, sonder dat die NAVO-magte enige gevegsverliese gely het.

As die Clinton-administrasie bereid was om so drasties in te gryp en dit aan ‘n Europese land te doen ter beskerming van ‘n Moslem-minderheidsbevolking, verg dit nie veel verbeelding nie om te dink wat hulle bereid sou gewees het om te doen (onder interne druk van hulle eie sleutel-stemblok) as die Suid-Afrikaanse interne situasie by halsstarrige weiering om te onderhandel bly verswak het, met die nie-Blanke meerderheid wat toenemend die veiligheidsmagte sou uitgedaag het en dan die gevolge daarvan sou gely het... Dieselfde (of nog sterker) sou wis en seker onder die Obama-bewind gebeur het, en veral nou – in die era van Black Lives Matter – onder die Biden-bewind...

Kortom, die val van die USSR en die einde van die Koue Oorlog het vir Suid-Afrika voordeel ingehou deurdat dit die ANC van sy tradisionele borg ontneem en die gevaar van ‘n rooi-gedrewe gewelddadige magsoorname ontlont het. Maar die wegval van die “rooi gevaar” as determinant van Westerse beleid, het ook na die ander kant toe gesny. Dit het nl. die risiko baie ernstig verhoog dat die Weste (wat veel gevaarliker was vir die RSA as die USSR, met baie meer en sterker magshefbome tot sy beskikking) onder interne druk kon besluit om sterk sy wil te begin afdwing, wat die Blanke regering in ‘n benarde onderhandelingsposisie sou gelaat het, effektief gestroop van sy ekonomiese en militêre magspilare – soos dit waarin die Serwiërs hulself uiteindelik bevind het...

Dit was die plig van die intelligensie-gemeenskap om hierdie tipe vooruitskattings te maak, wat wel deur die politici ingesien en op ageer is. Met die voordeel van terug-sig, is dit klink-klaar duidelik dat die analise korrek was, nl. dat die einde van die Koue Oorlog wel ‘n (kortstondige) geleentheidsvenster vir onderhandeling ge-open het, wat eenvoudig te baat geneem móés word. Maar dit was nie ‘n geval dat dit die ANC was wat die regering in ‘n blik gedruk gehad het nie – veel eerder was dit die ANC wat verswak was en sy taktiek van ‘n totale rewolusionêre magsoorname “deur die loop van die geweer” moes laat vaar, asook sy ideaal van ‘n “people’s republic” op Marxistiessosialistiese lees (net soos wat SWAPO ook verplig was om in Namibië te doen).

Dit, danksy die boodskap wat die veiligheidsmagte tot die USSR laat deurdring het, nl. dat die “Boere” nie deur die kommuniste en hulle proxies militêr verslaan gaan word nie en dat voortgesette inmenging húlle ekonomie kon knak. Plus dan die boodskap wat vervolgens aan die wêreld gegee is, nl. dat die Suid-Afrikaanse regering rasioneel en redelik is, en dus wel bereid was om te onderhandel, reeds van die eerste oomblik dat die “rooi bedreiging” vir ons ook weggeval het...

Dr. Willem Steenkamp, nou Nongqai mede-redakteur, is ‘n voormalige N.I. analis en ambassadeur & prokureur, skrywer en politieke wetenskaplike met o.a. ‘n D. Litt. et Phil. graad; hy is die oudste seun van wyle genl. maj. Frans Steenkamp, toenmalige bevelvoerder van die SAP-Veiligheidstak.

AANKLANK BY DIE RUSSE Boek-uittreksel: Barnard, Niël. “Geheime Revolusie” Tafelberg Uitgewers.

Die Russe is in baie opsigte soos boeremense: baie reguit, soms selfs kru, maar hulle is eerlik, gemaklik en onopgesmuk. Hulle probeer jou nie met allerlei tierlantyntjies en dingetjies beïndruk nie.

38 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Rusland se vroeë agtiende- en negentiende-eeuse geskiedenis toe hy saam met Engeland, OostenrykHongarye en die Franse ’n groot moondheid in Europa was, het my nog altyd gefassineer. Daarom het ek genoeg van hulle geweet om nie te dink, soos die meeste van my militêre kollegas, dat elke Rus ’n kommunis is nie. Hulle is net so nasionalisties in hul lewensbeskouing as wat ek is. Om dié redes het ek van die eerste kennismaking met die Russe by hulle aanklank gevind – nie dat dit maklik was nie!

Die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (SAKP) is een van die wêreld se oudste kommunistiese partye buite Rusland.

Die KGB, sekerlik die mees gevreesde en berugte intelligensiediens van die moderne tyd, was deur baie jare ’n getroue ondersteuner van die SAKP. Die Sowjetunie het tydens die Koue Oorlog oral in Afrika en op elke denkbare manier sy belange ten koste van die voormalige koloniale heersers probeer uitbrei.

In Suider-Afrika is wapentuig op groot skaal in veral Angola en ook Mosambiek ingepomp, met verreikende implikasies vir ons deel van die kontinent wat geteister is deur bloedige burgeroorloë wat duisende lewens geëis het en waaroor Suid-Afrika nie sy hande in onskuld kan was nie. Hieroor het ’n verbete woordestryd in die binnekamers van die intelligensiegemeenskap tussen NI en Militêre Inligting gewoed omdat Suid-Afrika deur eie toedoen betrokke geraak het in ’n militêre stryd, by name in Angola, met die lakeie van ’n supermoondheid wie se militêre vermoë eenvoudig oordonderend was.

Ja, ons kon skermutselings en sekere veldslae wen en ander korttermyn suksesse behaal, maar vanselfsprekend kon Suid-Afrika nie op die lange duur as oorwinnaars uit ’n militêre konflik met die Sowjetunie tree nie. Dis ’n redelik eenvoudige som.

Reeds vanaf 16 Junie 1981 het NI onder leiding van Gert Rothmann die onderhandelinge oor die Kozlof-uitruiling gebruik om gesprekvoering tussen ons en die Russe te bewerkstellig. Ons wou na die Groot Beer in sy grot gaan en aan die Russe oordra dat ons self besig was om ons probleme op te los en dat ons nie inmenging van buite wil hê nie. Die Russe is aanvanklik rateltaai en ons gesprekke met die KGB in talle stede in Europa, dikwels in Wene, is ’n gespook om hulle te oortuig van die waarde van ’n geheime diplomatieke kanaal.

Die gesprekke vind plaas met ’n KGB-lid wat ons Leo doop en wat nie in dingetjies soos politiek en diplomasie belangstel nie. By NI is ons egter oortuig ons is op die regte pad en glo as die supermoondhede Afrika in die hande van Afrikane los, sal ons veel gouer in staat wees om ons kontinent se probleme op te los.

Ons maak stadig vordering. Die eerste ontmoeting vind in Augustus 1984 plaas toe ’n afvaardiging van NI en Buitelandse Sake 14 in die Russiese ambassade in Wene die Russe onder leiding van hul ambassadeur daar ontmoet. 15 Die KGB gebruik die intelligensiekanaal om NI te versoek om die Mosambiekse weerstandsbeweging Renamo te oortuig om ’n aantal Russe wat hulle sedert die vorige jaar aanhou, vry te laat. Militêre Inligting weier egter om saam te werk.

Dit verg die toetrede van die eerste minister, wat die Weermag opdrag gee om Renamo te oorreed om die gyselaars vry te laat. Dit gebeur net ten dele, want Renamo hou twee Russiese geoloë, Joeri Gawrilof en Viktor Istomin, as gevangenes agter. Ons spook so wat ons kan by die Weermag om 39 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

dié twee ook vrygelaat te kry, maar dis alles puur verniet, en ná die ondertekening van die Nkomativerdrag in Maart 1984 weier Renamo volstrek.

Uiteindelik word dié uitgerekte episode eers in Januarie 1988 in Wene afgesluit toe die nuwe skakelman, Boris, ons baie emosioneel meedeel dat hulle onweerlegbare inligting het dat Gawrilof en Istomin reeds sedert Mei 1985 dood is ná ’n aanval op Renamo se hoofbasis by Gorongoza in Mosambiek. Ons Russiese kollegas is veral ontsteld omdat hulle vermoed ons geweet het dat die twee nie meer leef nie. Eers ná maande se gesprekke het die verhouding weer begin vlot toe hulle ons kategoriese versekering aanvaar het dat ons niks daarvan geweet het nie.

Dit kan na ’n onbenulligheid in die groter konteks van gebeure lyk, maar in die broederskap tussen spioene skep wedersydse hulp die onontbeerlike vertroue wat later die groot, bykans onmoontlike, verstandhoudings moontlik maak. Klaarblyklik was dié insig bo sommige van ons militêre kollegas se vuurmaakplek.

Uiteindelik maak Rothmann op 29 Maart 1987 die deurbraak waaraan ons so lank gewerk het nadat hy uitvoerig gewys het op die wedersydse voordele op verskeie gebiede wat kan spruit uit gesprek en samewerking. Die Russe stem in tot die vestiging van ’n geheime hoëvlakgesprekskanaal.

Hulle is egter ernstig bekommerd daaroor of die Amerikaners oor die KGB se kontak met NI ingelig is en vra aanhoudend versekerings dat dit nie die geval is nie. Dit kon ons hulle kategories gee. Die Russe hoor by herhaling dat ons nie die lakeie van die VSA is nie en dat Suid-Afrika uit eie reg ’n uiters belangrike streekmoondheid, trouens kontinentale moondheid, in Afrika is. In daardie stadium het ons besef dat Moskou se ekspansionistiese drome vir Afrika aan die verbrokkel is en dat ons die gaping wat dit bied, moet benut.

Eers teen die einde van Oktober 1987 gee die besluitnemers in Moskou finaal die groen lig dat die hoof van NI hulle in Wene kon spreek. Dit vind op 17 Mei 1988 plaas.

By dié ontmoeting het ek die kollega (noem hom “R”) meegedeel dat ek ’n uiters sensitiewe boodskap van my staatshoof het om oor te dra, maar dat ons eers oor ’n paar ander sake duidelikheid moet kry.

Die eerste is dat ons nie oortuig is dat die kanaal tussen die NI en die KGB sy eintlike doel dien nie.

Ons is nie seker of die kanaal deur Moskou as die amptelike skakelkanaal met Suid-Afrika erken word nie. Gevolglik weet ons nie of ons boodskappe in die KGB-burokrasie verstrik raak en of dit ooit die hoogste gesag in Moskou bereik nie. Ons is bewus van talle pogings deur die Russe om met Suid-Afrikaanse diplomate, sakelui, akademici en kerkleiers te skakel, terwyl hulle eerstehands deur NI al die inligting kan kry waarin hulle belangstel.

Tweedens is ons bekommerd dat die Russe nie hulle regmatige rol in die vredesprosesse in SuiderAfrika speel nie. Deur ons bronne in die frontliniestate weet ons dat die Russiese leier, Michail Gorbatsjof, druk op die Kubane en die Angolese uitoefen om tot ’n skikking in Angola te kom, want Rusland sien nie langer kans om die finansiële las van die konflikte in Suider-Afrika te dra nie.

Bowendien, deel ek R mee, lyk dit nie goed dat hulle deur die Amerikaners in die vredesprosesse rakende Suidwes se onafhanklikwording oordonder word nie.

Derdens word R by herhaling en uitdruklik meegedeel dat ons nie die pionne van die Weste of die regering in Washington is nie. Trouens, die CIA én die Britse geheime diens SIS is aktief besig om ons belange te ondermyn. Suid-Afrika sal nie toelaat dat ons uit Washington, Londen óf Moskou voorgesê word nie.

40 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Oor twee weke vind ’n spitsberaad in Moskou tussen pres. Ronald Reagan en Gorbatsjof plaas en ons meen dit sal kortsigtig wees as die KGB nie die Russiese leier kundig voorlig oor verwikkelinge in Suider-Afrika nie. Hulle weet goed waar hulle die bes vertolkte en strategiese inligting in dié verband kan kry.

Vierdens moet die Sowjetunie weet dat nie die ANC of enige ander revolusionêre groep oor die militêre vermoë beskik om die Suid-Afrikaanse regering met geweld omver te werp nie. Dit geld ook vir die frontliniestate. Ons weet dat die KGB se eie ontledings toon dat die ANC nie met geweld kan wen nie. Moskou moet eerder die ANC oortuig om geweld af te sweer en aan die vreedsame politieke proses in Suid-Afrika deel te neem.

Vyfdens weet ons dat die jongste militêre offensief in die suidooste van Angola die Sowjetunie miljoene der miljoene gekos het. Ons meen egter dat Moskou sonder verlies van aansien sy ondermynende aktiwiteite kan beëindig. Suid-Afrika is gereed om te help met die konstruktiewe ontwikkeling van Suider-Afrika en wil graag sien dat die Russe vennote in dié heropbou en herlewing word.

Sesdens is daar talle ander terreine van samewerking wat met groot vrug deur Pretoria en Moskou verder ondersoek behoort te word. Benewens die gebiede van mynbou, landbou en diamanthandel kan daar wat mediese kundigheid en energievoorsiening (byvoorbeeld olie uit steenkool) betref, gesamentlike navorsing en samewerking tot wedersydse voordeel wees.

Ek het die sensitiewe boodskap van die Suid-Afrikaanse president aan R oorhandig, met die versoek dat dit dringend aan die regering in Moskou besorg word. Dit het gelui: “The South African government is prepared to discuss covertly the possibility of signing the NPT [Non-Proliferation Treaty] with the government of the Soviet Union provided that South Africa’s security interests, political autonomy and other interests are recognised and guaranteed.” 16 Die boodskap was ’n manier om die Russe te laat verstaan ons is nie Amerikaanse skoothondjies nie en kan ook met Moskou oor die groot strategiese vraagstukke van die wêreldpolitiek gesprek voer. In daardie stadium was ek al hartlik sat vir ons pogings om altyd die Amerikaners oor die Kernsperverdrag te probeer behaag. In die lig van die Amerikaanse wetgewing oor omvattende sanksies teen Suid-Afrika 17 het ons per slot van rekening nie veel vir ons kniebuigings voor die Amerikaners gekry nie. Dan was dit eerbaarder en meer gebalanseerd om ’n eiesoortige en nie lakeiagtige onafhanklikheid in wêreldsake na te streef.

R het onderneem om dié boodskap en sy sorgvuldige notas van ons gesprek aan die hoogste gesag in Moskou oor te dra. Nog dieselfde nag stuur ek aan PW Botha ’n omvattende gekodeerde verslag oor die detail van die gesprek.

Presies twee weke later het R terugvoering gegee. Suid-Afrika word geadviseer om die saak oor die Kernsperverdrag by die Internasionale Atoomenergieagentskap (IAEA) in Wene aanhangig te maak en dat die Russiese missie reeds opdrag oor sy optrede in dié verband gekry het. Oor die ander sake wat via die “secret channel” geopper is, was hy positief en dui aan dat daar spoedig verdere verwikkelinge verwag kon word. Oor die status van die kanaal het hy niks gerep nie. Ek sou later leer dat dit ingevolge Russiese logika beteken dit word aanvaar.

Vir die eerste keer in dekades het daar aan die internasionale diplomatieke front versigtig bewoorde maar positiewe geluide jeens Suid-Afrika uit Moskou se dampkring begin opklink. Tydens die viering van die 25ste bestaansjaar van die VVO se Spesiale Komitee teen Apartheid in New York in 1988 het die verteenwoordiger van Oekraïne, ene Gennadi Oedawjenko, gesê toestande in Suid-Afrika is nie meer dieselfde as 25 jaar vantevore nie. Hy het verder opgemerk dat “betekenisvolle 41 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

verandering” plaasvind en dat die tyd aangebreek het dat vorentoe beweeg moet word met ’n politieke skikking.

Uit Washington is berig dat druk vermoedelik op Oedawjenko uitgeoefen is en dat ’n Russiese diplomaat kort voor Oedawjenko se toespraak ’n dokument in sy hand gedruk het. 18 Dit sou egter nog geruime tyd, meer as twee jaar, duur voordat groter deurbrake danksy die skakelkanaal met die KGB behaal is. Dit was nietemin deur en deur die moeite, tyd en koste werd.

Dit was ’n wêreldklas prestasie om wedersyds voordelige verhouding met ’n eens geswore vyand te kon opbou.

EINDNOTAS: 14. Die skrywer, Gert Rothmann en Mike Louw het NI verteenwoordig. Die Departement van Buitelandse Sake is verteenwoordig deur Les Manley en Dave Steward.

15. Vir ’n uiteensetting hiervan, sien: Filatova, Irina en Davidson, Apollon. 2013. “The Hidden Thread: Russia and South Africa in the Soviet Era.” Kaapstad: Jonathan Ball.

16. Skrywer se persoonlike aantekening; notulerende verslag nie meer beskikbaar.

17. Die Anti-Apartheid Act van 1986 het verskeie sanksies en ekonomiese strafmaatreëls teen SuidAfrika ingestel. Dié wet was ’n uitvloeisel van die verslag “The Report of the Study Commission on U.S. Policy toward Southern Africa”. 1981. “South Africa: Time Running Out.” Los Angeles: University of California Press. Sien ook Papenfus, Theresa. 2011. “Pik Botha en sy tyd”. Pretoria: Litera.

18. Die Burger, 9 Mei 1988.

42 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

VOORBLADSTORIE

Ons voorbladstorie is deel van ons reeks oor die hoofde – of soos hul amptelik bekend gestaan het: die sekretarisse van die Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad (SSVR).

Die SSVR het sy hoogtepunt bereik tydens die PW Botha-era maar met die verkiesing van mnr FW de Klerk is die SSVR ontbind.

Ons het genl PW van der Westhuizen se CV by hom gekry en ons publiseer dit graag. Hy het ‘n stafkursus by die Ecole de Guere (Stafkurses Kollege), Parys, Frankryk deurloop. Hier is ‘n foto van die geskiedkundige kollege:

Foto: https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89cole_de_guerre

43 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

HOOFBERIG

GENL PW VAN DER WESTHUIZEN Inleiding: HBH Genl van der Westhuizen was eers die Hoof van Militêre Inligting (SA Weermag) en het genl Andre van Deventer as Sekretaris van die Staatsveiligheidsraad opgevolg. Hy was nie die notulerende sekretaris van die staatveiligheidsraad nie. Hy was egter as “sekretaris” die hoof van die sekretariaat van die staatsveiligheidsraad. Hy was die tweede generaal om die pos te beklee. Ek het beide onder hom en genl Van Deventer gewerk. Beide was ware here. Ek het hulle as baie toeganklik en vriendelik aanvaar. Genl Van der Westhuizen het vir my die volgende CV gestuur:

• CURRICULUM VITAE: PIETER WILLEM VAN DER WESTHUIZEN Persoonlike besonderhede Naam: Pieter Willem van der Westhuizen Geboorte Datum: 24 Desember 1936, Plek: Nylstroom Huwelik: Getroud met Stella S. Van Der Westhuizen, néé Smith Akademiese Kwalifikasies: BA (Bacalarium Artes) [ Ekonomie En Aardrykskunde, Universiteit van Suid-Afrika].

Loopbaan Die Departement van Onderwys: Transvaal: 1959. Onderwyser.

Sluit aan by die Suid-Afrikaanse Weermag in September 1959 as luitenant. Doen verskeie weermagskursusse gedurende die volgende diensjare waaronder ‘n stafkursus by die Ecole de Guere (Stafkurses Kollege), Parys, Frankryk.

Beklee verskeie bevels-en stafposte tydens sy loopbaan waaronder bevelvoerder van die SuidAfrikaanse Leërkollege en Kommandement Noord-Transvaal en verskeie buitelandse skakelposte waartydens hy tot brigadier bevorder is. In 1978 word hy bevorder tot generaal majoor in die stafpos van Weermagsinligting en in 1980 as luitenant generaal.

Gedurende 1985 tot 1987 word hy aangestel as die Sekretaris van die Staatsveiligheidsraad van die Republiek van Suid-Afrika.

Gedurende 1987 tot 1991 word hy aangestel as die Suid-Afrikaanse ambassadeur in die Republiek van Chili. Na sy terugkeer vanaf Chili tree hy af uit die Suid-Afrikaanse Weermag in Maart 1992 Dekorasies • • • •

SSA: Ster van Suid-Afrika – SA Weermag SOE :Suid-Afrikaanse Polisiester vir Uitmuntende Diens SM: SA Weermag Suiderkruis Medalje Taiwan: Twee Dekorasies 44 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• •

Paraguay: Een Dekorasie Chileense Buitelandse Sake – Gran Cruz Dekorasie, Orden de Bernarde O’Higgens

Gen Van der Westhuizen gave Walter Volker the following CV

• PIETER WILLEM (“WESSIE”) VAN DER WESTHUIZEN (b. 24 Dec 1936 in Nylstroom, Transvaal) [SA Infantry Corps; SAMIS] Lt Gen Lt Gen Pieter (or “Wessie” as he is often called by friends and associates) van der Westhuizen grew up on the family farm Kareefontein near Nylstroom in the northern Transvaal. He attended primary school at Doornfontein Laerskool on an adjacent farm and matriculated at the Hoërskool Nylstroom in 1954.

He thereafter did eight months of military training at Voortrekkerhoogte. As entry into the Defence Force was difficult, he first studied at UNISA, while working at the same time, also in Northern and Southern Rhodesia and completed his BA degree in 1959.

He then joined the SADF 1960 and was stationed at No. 1 Special Services Battalion (1 SSB) in Bloemfontein. In 1961 he was appointed as a Company commander with the rank of Lieutenant at the 2nd SA Infantry Battalion (2 SAI) in Walvis Bay. In Dec 1962 he was promoted to Captain and became an officer instructor at the Infantry School, Oudtshoorn. During this period, he also attended a staff course in Paris, France at the Ecole de Guerre Militaire in 1965.

He was promoted to Major in 1966 and transferred to the Directorate Military Intelligence.

From 1967 to 1970 he was posted to Paris in a covert role.

In 1969 he was promoted to Commandant (Lt Col). On returning to South Africa in 1971 he was promoted to Colonel and appointed Second in Command at the SA Military Academy, Saldanha.

In 1973 he was appointed OC SA Army College, Voortrekkerhoogte.

During 1975 he was promoted to Brigadier and also appointed as OC Northern Transvaal Command and served for a year (1975) as both OC Army College and OC Northern Transvaal Command.

In June 1976 he was transferred to the Military Intelligence Division as Director Intelligence Collection and Special Tasks. In 1977 he was appointed Director of Military Intelligence.

On 15 June 1978 he was appointed as Chief of Staff Intelligence (CSI), Military Intelligence Division (MID).

On 1 Dec 1978 he was promoted from Major General to Lieutenant General. He served for seven years as Chief of Staff Intelligence. During his time, he was very involved in the Border War of South Africa and played a major role in developing foreign relations in Africa and further abroad, travelling widely in Europe, Africa, the Middle East, the Far East, and North and South America.

His term as CSI ended in June 1985 when he was appointed as Secretary of the State Security Council or SSC until Dec 1987.

45 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Hereafter he was appointed as ambassador to Chile until Dec 1991, upon which he returned to the RSA and retired from the SADF in Feb 1992.

His medals and decorations include the SSA, SOE (SA Police), SM, and from various foreign military defence forces, including the Foreign Relations Decoration of Chile as Ambassador, namely the Order of the Bernardo O’Higgens, Grand Cruz.

After his term as ambassador was completed, he returned to Santiago, Chile and started up a business in the medical field – Sachil Med SA. The youngest son also remained and qualified as a commercial engineer and married an Argentinian girl. In 2016 Pieter eventually “retired” and he and his wife Stella moved back to South Africa.

On 25 June 1960 he married stella Susanna nee Smith in Johannesburg. They have 4 children.

• WIKIPEDIA: PIETER VAN DER WESTHUIZEN From Wikipedia, the free encyclopaedia

Pieter Willem van der Westhuizen

SSAS SM Born

24 December 1937 Colesberg, Northern Cape

Allegiance

South Africa South Africa

Service/branch

South African Army

Years of service

1959-1985

Rank

Lieutenant General

Commands held

Chief of Staff Intelligence OC N Tvl Command

Awards

Star of South Africa (SSA) Southern Cross Medal (SM)

Other work

Ambassador to Chile

46 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Pieter van der Westhuizen (born 24 December 1937)[1] was a South African Army officer who served as the Chief of Staff Intelligence from 1978 - 1985 and later Secretary of the State Security Council.

Background He joined the South African Army as Lieutenant in 1959 and would later serve as a troop commander at the 1 Special Service Battalion and later as company commander at 2 South African Infantry Battalion.[2] In 1964 he was appointed to the Infantry School as an instructor.[2] By 1968, he was appointed as a staff officer at the Directorate of Military Intelligence.[2] He completed the French Command & Staff Course in the sixties and was appointed the Commandant Army College in 1974.[2] He commanded Northern Transvaal Command before becoming a Director of Collection at Directorate Military Intelligence in 1976.[2] He was appointed Chief of Staff Intelligence in June 1978.[1] He held that position until 1985 before becoming the Secretary of the State Security Council until 1988.[3]:Chp2 Awards and Decorations Star of South Africa (SSA) Southern Cross Medal (SM) Military Merit Medal (MMM) Good Service Medal, Gold (30 Years) Good Service Medal, Silver (20 Years) Good Service Medal, Bronze (10 Years) https://en.wikipedia.org/wiki/Pieter_van_der_Westhuizen 3 Dec 2020 Comments by HBH Wikipedia has different information on the General.

• SOME BACKGROUND ON THE SADF AND DEFENCE INTELLIGENCE “SOUTH AFRICAN DEFENCE FORCE (SADF) 30 The Union Defence Force (UDF) was established in 1912. In 1957, a new Defence Act was passed which changed its name to the South African Defence Force. At that stage the SADF consisted of three arms of service - the Army, Navy and the Air-Force. In 1979, a fourth arm, the South African Medical Service (SAMS), was added.

31 The following are some of the components of the SADF that were regarded as significant to the mandate of the Commission: The Military Intelligence Division (MID) 32 The Military Intelligence Division (MID) resided under one of the five staff components of the SADF (personnel, intelligence, operational, logistics, planning and finance). The staff division was run by the Chief of Staff Intelligence (CSI) who was directly responsible to the Chief of the SADF (CSADF).

33 In the pre-total strategy period, the MID was relatively small and said to have a staff of less than 100 in the mid-1970s. However, from the late 1970s it underwent significant expansion and its staff complement is said to have stood at an estimated few thousand by the latter 1980s. It had the capacity to recruit personnel from sectors outside the military, including the civilian as well as police and intelligence. With expansion, also went a process of re-organisation. A structural distinction was 47 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

affected between strategic and tactical intelligence The latter function was organised into parallel staff divisions within each Arm of Service of the SADF. These were: • • • •

GS2 - Chief of Staff Army Intelligence - colloquially referred to in the intelligence world as 'Blennie'; AS2 - Chief of Staff Air Force Intelligence; NS2 - Chief of Staff Naval Intelligence; MS2 - Chief of Staff Medical Intelligence.

34 Although the functions of these directorates were co-ordinated by CSI, some developed a degree of institutional autonomy, especially GS2 in regard to operations in Angola and Namibia, and internally after the decision to deploy the SADF in townships.

35 Responsibility for strategic intelligence was given to the MID which also underwent processes of expansion and re-organisation. By the mid-1980s, MID was organised into three major sub-divisions - military intelligence, counter-intelligence and intelligence operations - and several directorates, one of which was the Directorate of Covert Collection (DCC).

36 An Intelligence Staff Council was responsible for the co-ordination of policy and comprised: CSI (Chair); Chiefs of Staff Army, Air Force, Navy and Medical Intelligence; Chief Directors of Military Intelligence, Counter-Intelligence and Intelligence Operations and the Director of DCC. 37 The post of CSI became one of the most powerful with, under PW Botha, its incumbents being Lt-Gen. P. W. van der Westhuizen (1978-85), Vice-Admiral Dries Putter (1985-89), and LtGen. R 'Witkop' Badenhorst (1989-91). Following Badenhorst, Lt Genl CJ ‘Joffel’ van der Westhuizen was CSI. Lt-Gen. PW van der Westhuizen, after his term as CSI, served as secretary of the SSC until well into 1988”. https://sabctrc.saha.org.za/reports/volume2/chapter3/subsection67.htm (3-12-2020) Anecdote by HBH During the PW Botha-era I was a Major in the Security Branch and once had the opportunity to informally speak to Brigadier Johann Coetzee who was the head of the SB. (We were on a project together). I pointed out to him that we had about 3000 men countrywide in the SB and he, Coetzee, was only a mere Brigadier, while the CSI, Gen Van der Westhuizen, was a Lieut-General and at the same time the head of National Intelligence was a Director General (i.e., a full general). There was a great discrepancy in Police Ranks compared to the rest of the Intelligence Community in South Africa. Later General Coetzee literally flew through the ranks to become the first Lt-Gen as Head of the SB. His successor was a Major-General (Chief Director).

48 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• THE CHANGING OF THE GUARD: GEN VAN DER WESTHUIZEN HANDS OVER TO GEN LLOYD

SADF Officers seconded to the SSSC, in the usual order: Brig-Gen (Dr) WS van der Waals, Gen Alex Potgieter, Gen JFJ Van Rensburg (later a T/Brigadier in the SAP) Gen PW Van der Westhuizen, Gen Charles J Lloyd, Mr AP Stemmet, Maj Gen PJ ‘Kiewiet’ Geldenhuys and BrigGeneral JPB ‘Jan’ Erasmus.

Anecdotes and comments by HBH We were seconded officials who worked in mufti and were, as a general rule, un-armed. I never carried my official firearm because there was no threat. However, one day I saw that one of the above generals was armed. I confronted him and asked him why he was armed? He told me he feared an attack from a certain quarter. I thought at the time it was absurd and I still think so.

Finally, it was quite ‘tough’ as a Police Officer to work in a pure military environment – we each had our own sub-culture. The military had their own “military way of writing” (militêre skryfwyse) and we had to more or less do things their way. Most of the Chiefs were from the SADF, except Mr Stemmet who was a civilian. Lt-Gen (Dr) HS Schutte, later CID Chief, was also seconded to the SSSC and he confessed to me that it was traumatic to be seconded to the SSSC. I also found some days tough there and I had my differences with the men in khaki. However, it was one of the best places I ever served – once one knows the ropes, it was easy to get along with the military mentality.

Once we flew in a SAAF plane from Pretoria to Mariepskop for a “spanbou” (a team building exercise). As we settled in in the conference room, I sort of hid behind a soldier in front of me but Gen JFJ Van Rensburg picked my out and said: “Major Heymans will be the secretary of the week49 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

long team building exercise – I learnt a lot of keeping minutes – “Maar, aai die “Army-soldate” kan baie praat!”

When the late Maj-Gen JFJ van Rensburg went on pension he applied to join the SA Police with the view of becoming a police representative at the SSSC. Gen Johann Coetzee appointed hm as a Brigadier (temporary member). One day a policeman phoned me and asked: Who is this brigadier Van Rensburg who claims to be a retired general of the Defence Force?” I explained as far as I knew he was appointed to serve in a temporary capacity for the police at the SSSC. My view was the upper echelons of the SA Police were not impressed by the workings of the SSSC nor with the NSMS. I thought it was “great” to work there, but my some of my Chiefs were not impressed with the SSSC, which they saw as a nuisance, nor were some Chiefs impressed with PW Botha. He was called the “Groot Krokkedil” by some. If one reads the book Days of the Generals it is clear the SADF, also did not like the SAP very much.

The Police had the Police Act, Police Regulations and Police Standing Orders which covered almost any eventuality and we were happy to serve and protect according to the time-tested doctrines of the Police in general. On the other hand, I think some Police Chiefs did not really appreciate the role of the Military (in grand strategy) nor fully understanding nor appreciating the role and function of National Intelligence. Each department had its own culture, training and ethos.

But as I perceived it. everybody wanted to be a cockerel on his own dung heap! I had a simple view: It was the defence force’s job to protect the people (citizens) and the country from external aggression – and not to be involved in a civil war, National Intelligence had to supply the government with honest central intelligence, while the police were responsible for the internal security of the country and to do that, we had to gather criminal intelligence beyond our borders, protect and safeguard our borders. However, the police lacked funds and manpower. I also believed (Pop Frazer’s theory) that 80% good civil administration was needed. I believe in coordination.

50 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

POLISIEGESKIEDENIS HERINNERINGE Dr Leon Wessels

Ons berede afdeling is een Saterdag in 1964 aangesê om ’n perde- erewag vir doktor Hendrik Verwoerd te ry. Dit was die 50ste verjaarsdagviering van die Nasionale Party by De Wildt. Die dag en die geleentheid het vir my niks beteken nie. Vir my was dit net nóg ’n kans om saam met “die manne” perd te ry. Ek weet nie wat Verwoerd daardie dag by De Wildt alles gesê het nie. Ek onthou net die vreugde om perd te ry. Hoewel ek nie werklik besef het wat daardie dag by De Wildt gebeur het nie, het ek dieselfde oortuigings gehad as die honderde ander mense by die byeenkoms. Soos 51 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

hulle, het ek geglo wit mense se toekoms lê by die Nasionale Party en Verwoerd.

Maar op die dag het die bekende fotograaf David Goldblatt sy nou reeds bekende foto van my, Carl Otto en Bokkie Breed op ons perde Victor, Tiger en Leo geneem, op ons perde geneem. Professor Neville Dubow, indertyd lektor aan die Michaelis- Kunsskool in Kaapstad, skryf op 26 Oktober 1990 in die Vrye Weekblad onder die opskrif “Die man op die witperd en sy hoed” soos volg: ’n Paar jaar gelede was ek op soek na ’n enkele beeltenis wat die versinnebeelding sou kon wees van geïnstitusionaliseerde mag in Suid- Afrika. My keuse het geval op ’n foto wat David Goldblatt in 1964 geneem het.

Dit is ’n bekende beeltenis. Baie Suid-Afrikaners wat visueel geletterd is, sal dit eien. Dit verbeeld ’n groep berede manne, ondersteuners van die Nasionale Party, wat die argitek van Groot Apartheid – Hendrik Verwoerd – na die viering van die party se 50ste bestaansjaar begelei. In vele opsigte is dit ’n klassieke studie; selfs die komposisie verteenwoordig ’n tipiese samestelling: frontaal, simmetries, die elemente eweredig op parallelle vlakke versprei.

Op die frontale vlak sit drie wit mans, hoede stewig op hul koppe, op drie wit perde. Agter hulle, geposisioneer in die tussenruimte, is nog ’n ry ruiters en agter hulle nog ’n ry. Die dramatiese voorverkorting van die drie voorste figure verleen aan die perde se koppe ’n bykans heraldiese kwaliteit.

Dit is lagwekkend, maar ’n mens word herinner aan ’n ry opgestopte wildstrofeë waarop die jagters self gemonteer is. Die gesigte van die ruiters bring effens meer variasie uit as dié van die perde, maar die verskil is marginaal. Die ruiter in die middel se oë is vernou in verbete konsentrasie: As ’n beeltenis tegelyk subtiel én skreiend kan wees, dan vind ’n mens dit hier. Dit spreek van dissipline en selfvertroue, van onvoorwaardelike lojaliteit aan gevestigde mag. Daar is enkele stylfigure waaroor ’n mens kan glimlag – die wyse waarop die prominente, maar elegante ore van die perde herhaal word deur die prominente (minder elegante) ore van hulle ruiters. Maar geen glimlag kan die feit uitwis dat die ruiters stewig in die saal sit nie.

Sny weg van die sestigerjare na die negentigs. Waar is daardie ruiters nou? Dit lyk redelik om te glo dat daardie ruiters nie meer almal getroue ondersteuners van die Nasionale Party is nie. Sommige van hulle mag selfs voel dat hulle party hulle ideologies uitverkoop het. Het hulle by die AWB aangesluit, of by enige van die ander groeperinge regs van die ver-regses? Maar, waar hulle ook al hul saals mag opgehang het, het dit vir my baie waarskynlik gelyk dat daardie ruiters steeds by ons is, op ’n galop op pad na die nuwe Apokalips wat, soms, nog groter op die horison oprys as die nuwe Suid-Afrika. Maar, uit Afrika kom altyd verrassings.

David Goldblatt, die outeur van die beeltenis, het my onlangs meegedeel dat die middelste ruiter sy perd ontgroei het. Hy is nou, het hy gedink, ’n junior minister wat daaraan verknog geraak het om stellings te maak wat so vrysinnig is dat ’n mens wonder of sy hoed nog sou pas?

Wie was hy? My informant kon nie ’n naam aan die gesig koppel nie, en ek ook nie, maar die gedagte het my steeds beet gehad. Enkele weke later het ek die kassie aangeskakel. Daar, op die nuus, was ’n verslag oor die Oslo-konferensie oor haat, onder voorsitterskap van Elie Wiesel.

Daar was bekende gesigte, sommige baie gelief, soos Nadine Gordimer. Maar daar was iemand anders, ook ’n Suid-Afrikaner; sy rang dié van ’n junior minister in die departement van buitelandse sake. Hy het ’n baie ernstige toespraak gelewer. Maar hy was baie meer as bloot ernstig: het dit begin klink na ’n belydenis? Dit was inderdaad die naaste aan ’n gemeenskaplike mea culpa52 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

erkentenis wat ons nog van iemand in die regering gehoor het.

Apartheid was ’n verskriklike fout, het hy gebieg met ’n innigheid en egtheid wat des te meer navrant was omdat hy dit so opdraand gehad het om die toespraak te lewer. Sy naam, is ek ingelig, was Leon Wessels.

Waar het ek hom voorheen gesien? Waarvandaan ken ek daardie opregte, effense bot gesig, met heelwat grys in die eens swart hare, maar nou besielend bo die wit diplomatieke kraag en die onberispelike donker pak? Kon dit dieselfde jong man wees wat eens so vasberade en behoed op sy wit perd in die middel van die foto gesit het? Was dit dieselfde steunpilaar met die stroewe gesig wat sy leier, die skepper van Groot Apartheid, begelei; daardie verloopte dogma wat die party in 1964 nog met oorgawe gevier het? Klaarblyklik is dit.

Het die ruiter nou afgesaal? Bestaan die ruiter se hoed nog? Het hy dit, uiteindelik, geëet?

Kevin Ritchie het ook, 43 jaar nadat die foto geneem is, daaroor geskryf in die Sunday Independent.

Dit was nadat ’n herdruk van David Goldblatt se Some Afrikaners Revisited verskyn het. Annari van der Merwe, die uitgewer wat destyds by Umuzi was, het my kort daarna gevra om die hele storie van die wit perde te vertel. In die Ritchie-artikel het ek onder meer gesê: “In die foto ry ek agter Verwoerd. Jy sien vasberade mense, want ons het al die antwoorde. Daar was geen vrae nie, want ons het geen vrae gehad nie, omdat ons nie toegelaat is om enige vrae te hê nie.”

Dealesville se polisiestasie: Kol Louis Langenhoven

53 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

TROU TOT DIE DOOD Genl Johan van der Merwe Suidwes: Swapo, Koevoet en die Geneefse beraad EK is middel 1979 deur brig. Frans Steenkamp (later generaal) van hoofkantoor gebel en gevra of ek as afdelingsbevelvoerder van die veiligheidstakke in Suidwes-Afrika (nou Namibië) sal oorneem.

In daardie stadium was Suidwes in ʼn verwoede terreurstryd gewikkel en die veiligheidsmagte het gesukkel om die terreur aan bande te lê. Ek het die geleentheid verwelkom en die aanbod aanvaar, maar geweet dat my vrou baie gekant daarteen sou wees. Ek begin toe om my vrou op die skok voor te berei. Ek het geskimp dat ons nou al baie jare in die Vrystaat is en kan verwag om die einde van die jaar verplaas te word. My vrou het ewe gelate geantwoord dat sy geen probleem daarmee het nie, maar met klem bygevoeg dat dit net nie Suidwes moet wees nie. Ná weke van subtiele beïnvloeding het ek haar uiteindelik vertel dat ons na Suidwes verplaas is en dat ek op 1 Desember 1979 diens in Windhoek moet aanvaar. Sy was duidelik nie baie gelukkig nie, maar het soos al die ander polisievroue aanvaar dat dit die lot van ʼn polisieman se vrou is. Die kinders het met groot verwagting na Suidwes uitgesien.

In Windhoek is ʼn beknopte huisie in Akademia is aan ons toegeken en ek moes van ons meubels en ander besittings in die motorhuis stoor. Die manne van die veiligheidstak het my aanvanklik op ʼn versigtige afstand gehou. My voorganger was ʼn gebore Suidwester en nou is hy deur ʼn vreemdeling uit Suid-Afrika vervang.

Dr. Gerrit Viljoen, later rektor van die Randse Afrikaanse Universiteit, was in daardie stadium administrateur-generaal van Suidwes. Pas ná my aankoms, terwyl ons nog besig was om uit te pak, het ek opdrag gekry om ʼn beraad in die onderwyserskollege by te woon. Die beraad was onder voorsitterskap van dr. Viljoen en daar is ernstig besin oor hoe Swapo se terreuraanvalle aan bande gelê kon word. Volgens inligting was Swapo besig om veld te wen en die organisasie het reeds ʼn stewige magsbasis in Ovambo gevestig. Genl. Jannie Geldenhuys was toe hoof van die Gebiedsmag in Suidwes.

Dr. Viljoen was ʼn intellektuele reus en sonder twyfel die skerpsinnigste mens met wie ek ooit saamgewerk het. Hy was ’n harde werker wat lang ure ingesit het en ’n knap administrateur. Die talle vraagstukke waarmee hy daagliks te doen gehad het, het hy ferm en met insig gehanteer. Hy was nie bang om moeilike besluite te neem nie en het nie geskroom om kritiek te lewer nie, maar dit was altyd billik en opbouend.

54 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Die omstandighede in Suidwes het radikaal van dié in Suid-Afrika verskil. Ondanks die feit dat Swapo in ʼn magstryd met die owerheid en die veiligheidsmagte gewikkel was en ʼn sterk magsbasis gehad het, het die verskillende bevolkingsgroepe goeie verhoudinge met mekaar gehad. Ek was verras deur die welwillendheid wat ek oral ervaar het. Daar was ʼn sterk Duitse invloed en talle van die swart inwoners het vlot Duits gepraat. Die terreurstryd was hoofsaaklik tot die noorde van Suidwes beperk en veral in Ovambo het ʼn oorlogstoestand geheers. In die res van Suidwes was daar weinig aanduidinge van die bloedige stryd wat in die noorde gewoed het. Dr. Viljoen het dit uit die staanspoor duidelik aan my gestel dat Swapo besig is om veld te wen en dat die Veiligheidsmagte na sy mening nie daarin slaag om die aanslag daadwerklik en doeltreffend die hoof te bied nie.

Ek het lang ure en baie nagte gewerk om ʼn behoorlike greep op dinge te kry. Die politieke situasie in die land was in ʼn harwar. In teenstelling met die goeie verhoudinge wat oor die algemeen tussen die bevolkingsgroepe bestaan het, was daar groot verdeeldheid en bitterheid tussen die leiers van die verskillende politieke partye. Die Nasionale Wetgewende Vergadering wat in 1978 ingestel is, is grootliks deur die Demokratiese Turnhalle-Alliansie (DTA) oorheers. Tydens die 1978-verkiesing het die DTA daarin geslaag om die meerderheid stemme te kry. Swapo het nie aan die verkiesing deelgeneem nie en die DTA het die kans benut om homself as kampvegter vir menseregte voor te hou. Die DTA het belowe om die onderdrukkende maatreëls wat nog uit die apartheidsera kom, te verwyder. Ondanks Swapo se beroep dat sy ondersteuners nie aan die verkiesing moet deelneem nie, het hulle in groot getalle vir die DTA gestem. Die DTA, asook die SA Weermag, wat die DTA tydens die verkiesing ondersteun het, het dit as ʼn verwerping van Swapo voorgehou, wat ʼn growwe mistasting was. Al het hulle vir die DTA gestem, het Swapo se ondersteuners steeds trou aan Swapo gebly – hulle het bloot die kans aangegryp om teen apartheid te stem.

Die Nasionale Wetgewende Vergadering was uit die staanspoor verdeeld en verskeur. In skrille kontras met die harmonie wat tussen die verskillende bevolkingsgroepe geheers het, was daar vyandskap tussen die blanke ondersteuners van die DTA en die Suidwes Nasionale Party. ’n Groot meerderheid blankes het die Nasionale Party ondersteun. Ondersteuners van dié party het mnr.

Dirk Mudge se wegbreek van die party as troubreuk beskou. Hulle was ook oortuig daarvan dat die DTA in die geheim deur die SA Weermag befonds word. Die politieke vyandigheid tussen die ondersteuners van die Suidwes Nasionale Party en die DTA het my laat dink aan my kinderdae toe enige vriendskap tussen ʼn Nat en ʼn Sap wedersyds as verraad bestempel is. Die vyandigheid het hom op alle terreine in die gemeenskap laat geld ... die skool, kerk, sakewêreld en koerantwese.

Ek het in die kerkraad van die NG gemeente Pionierspark gedien. ʼn Leraar moes beroep word en ʼn vergadering is belê. Daar was ʼn sendeling aan die gemeente verbonde wat ʼn gesogte prediker was. Hy was egter ʼn vurige DTA-ondersteuner, ʼn dodelike diskwalifikasie in ʼn kerkraad waar die meeste, soos in die gemeenskap, Nasionale Party-ondersteuners was. Ondersteuners van die DTA het sy naam op die groslys geplaas, maar soos verwag kan word, het die Nasionale Partyondersteuners bankvas teen hom gestem. Later is ʼn tweede vergadering gehou en presies dieselfde het gebeur. Tydens ʼn derde vergadering wat heelwat later gehou is, het die sendeling se naam weer op die groslys verskyn. Ek het beswaar gemaak en gevra of daar iemand in die kerkraad is wat dalk weet of daar ’n wonderwerk plaasgevind het wat die kerkraadslede van politieke oortuiging laat verander het. Indien nie, mors ons tyd, want almal weet wat die uitslag van die stemming sal wees.

Die kerkraadslede wat sy naam op die groslys geplaas het, wou dit egter nie terugtrek nie. Die sendeling is vir die derde keer uitgestem, gelukkig die laaste keer.

55 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

DIE KAPELAAN SLOEG DEUR DIE MODDER Kol Wynand Schoeman Ek sit in my kantoor op Katima Mulilo in die Caprivi net na middagete dié Woensdag in Februarie 1979 toe die kriptograaf ‘n teleks voor my neersit.

Ewe plegtig word ek meegedeel dat die kapelaan, sover ek kan onthou was dit ds. Basie van Eeden, die stasie gaan kom besoek en die volgende dag halfpad deur die Wes Caprivi afgehaal moes word.

Dié teleks is vanaf die Distrikskommandant op Rundu in die Okavango se kantoor wat padlangs immers 600 kilometer vanaf Katima Mulilo geleë is. Dit is boswêreld, dit is die operasionele gebied en dit is nie net sommer vinnig in ‘n voertuig klim om die kapelaan wat baie welkom was, te gaan optel nie. Van die 600 kilometer was net sowat 80 kilometer in die Oos-Caprivi geteer. ‘n Verdere 120 kilometer tot by die Kwandorivier was nog in aanbou. Die daaropvolgende 200 kilometer in die Wes Caprivi tot by die Okavangorivier was niks meer as ‘n tweespoorpad wat gaar gery is deur die Weermag se Magirus Deutz en Samil vragmotors nie, en eintlik ‘n 200 kilometer lange moddersloot in die reënseisoen. Die laaste 200 kilometer vanaf die Okavangorivier tot by Rundu was ‘n stewige grondpad maar ook maar glibberig wanneer dit reën en reën soos wat daardie wêreld maar ken.

Die probleem was dit was die reënseisoen; die afgelope 48 uur het sowat 150mm reën geval en die Golden Highway soos die pad na Rundu genoem is (met die uitsondering van die 80 kilometer teerpad en die 200 kilometer in die Okavango), onbegaanbaar. Die donkerwolke pak weer saam en ek probeer ‘n boodskap deurkry na die Distrikskommandant se kantoor om te verduidelik dat die Golden Highway onbegaanbaar is en dat ons nie die kapelaan sou kon gaan afhaal nie. Dit is die tyd voor rekenaars, selfone en e-posse en ons enigste kommunikasie is moontlik per radio, radiotelefoon en teleks. Die lae reënwolke en donderweer versleg en maak kommunikasie met Rundu nie net moeilik nie maar onmoontlik en ons kry nie die boodskap deurgestuur nie. Weens die slegte weerstoestande gaan die radioseine nie deur nie en blyk selfs die teleks-opsie in daardie omstandighede nou nutteloos te wees. Daar is letterlik geen manier om te keer dat die kapelaan padlangs gebring gaan word nie. Ons sou die beste van die saak moes maak en die rit, teen ons beterwete, moes aanpak.

Die volgende oggend reën dit nog steeds en lê die wolke laag bokant die boomtoppe. As dit in die Caprivi reën, dan reën dit soms vir dae aanmekaar. Nogtans val ek en sersant Barries Barnard net na ses in die oggend met ‘n Toyota Landcruiser in die pad om die kapelaan te gaan haal. Voor ons vertrek probeer ons vir oulaas radioverbinding met Rundu bewerkstellig maar slaag nie daar in nie.

Al ons voertuie in die Caprivi was met dubbele brandstoftenks van 200 liter toegerus anders sou so rit nie moontlik gewees het nie. Halfpad na die Kwandorivier begin dit erg reën en die water kom neer asof al die sluise oopgegaan het. Op daardie stadium bevind ons ons op die 120 kilometer wat in aanbou is en wissel die pad van ’n grondpad, sandpad tot ‘n twee-spoor moddersloot. Met 4x4 en al val ons vas en moet ons uitklim om die situasie te beredder. Ek en Barries Barnard trek albei ons stewels uit, rol ons broekspype op en klim af in ’n moddersloot. Na ‘n lang gesukkel het ons die 56 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Landcruiser uit die modder en weer op pad. Ons kan egter nie veel vinniger as10 tot 20 kilometer per uur ry nie n kom met rukke eers tot stilstand om te besin of ons links, in die middel of regs van ‘n modderpoel moes deurry of probeer deurry. In die Wes-Caprivi gaan dit nog moeiliker. Barries Barnard moes kort-kort stilhou waarna ek dan uitklim om die modderpoel binne te stap om te bepaal hoe diep dit is en om te kyk of ons daar sou kon deurkom of nie. Barries Barnard bestuur want hy ken die paaie in die Wes Caprivi beter as ek. Hy moet egter ‘n paar keer self uitklim om die “gevoel” te kry hoe hy ‘n modderpoel moes benader. Die modderpoele begin nou ook meer soos damme lyk en is dit stroke water wat lyk of dit nie einde het nie.

So ry ons verby die Weermag se Chettobasis waar die padbouers gebly het en ook verby die Omegabasis se afdraaipad. Op daardie stadium is ons amper van kop tot tone nat, met modder besmeer en moeg. Ons voertuig is so van die modder besmeer, dat mens mooi moes kyk om te sien dat dit ‘n Landcruiser was. ‘n Paar kilometer verder kom die voertuig van sersant Kruger van S.A. Polisie Bagani ons tegemoet gery met die kapelaan as een van sy passasiers en kon hy na ons voertuig oorklim en kon ons die sowat 340 kilometer terugrit begin aanpak. Die Bagani-voertuig was ook maar van de modder maar die pad wat hulle moes aflê was darem meer begaanbaar.

Dit was die eerste keer dat ek in kamoefleerdrag, maar kaalvoet en met modder besmeer ‘n kapelaan tegemoet gegaan het en ek het nogal gewonder wat die man nou eintlik dink. Al wat nie vol modder was nie, was basies net die rangtekens op my skouers. Nadat ons so 20 kilometer gevorder het, val die Landcruiser weer vas en is die 4x4 aandrywing nie sterk genoeg om ons sondermeer uit die modder te haal nie. Ons is tussen nêrens en êrens gestrand met die wete dat ons op ons eie aangewese is. Die kapelaan bied aan om te help stoot. Ons klim almal uit en bevind ons in ‘n modderpoel met water wat hoër as kniehoogte en plek-plek amper tot by my heupe strek.

Die situasie is haglik met feitlik geen moontlikheid dat daar ander voertuie verby gaan kom wat kan help nie. Omdat Barries Barnard die pad beter ken moet hy weer agter die stuurstang in klim terwyl ek en die kapelaan sal help stoot om te kyk of ons die voertuig uit die poel kan kry. Ek verloor in die proses my balans en beland op my rug in die modderpoel. Die kapelaan gly kort daarna self, verloor sy ewewig en beland self op sy rug in die modder. Sy splinternuwe kamoefleeruniform (soos dit vir my gelyk het), wat hy daardie oggend skoon aangetrek het is modder besmeer en papnat. Teen sy wang lê modder asof dit daar vasgeplak is, maar hy slaag daarin om dit af te vee. Na ‘n lang gesukkel kry ons die voertuig uit die moddersloot. Ons is almal gedaan, papnat, van die modder besmeer en uitasem.

Met ons verdere terugrit moes ons nog 3 keer stilhou om te bepaal of ons links, in die middel of regs van ‘n modderpoel moes deurry omdat daar intussen nog reën geval het. Ons kruipspoed was so 10 kilometer per uur maar later kon ons darem so 20 tot 30 kilometer per uur haal.

Ons kom so teen agtuur die aand, koud, nat, modderbesmeer en honger op Katima Mulilo aan.

Dit was die laaste keer dat ‘n kapelaan padlangs vanaf Rundu na Katima Mulilo wou ry. Die kapelane het voortaan direk vanaf Waterklooflughawe na die Caprivi gevlieg.

Ek kan nog die kapelaan se woorde onthou toe ons uiteindelik op Katima Mulilo stilhou: “Kêrels ek kan sien dat die paaie in die Caprivi nie vir sissies is nie!”

Gelukkig het daar met ons aankoms ‘n warm bord kos vir ons gewag wat my eggenote vir ons voorberei het.

57 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1974: SAP MARA Kol Robert van Onselen Beste Brig Hennie, Vertrou u besoek aan die buiteland het goed afgeloop en u is weer veilig tuis sonder verdere beserings.

Ek het so ‘n stukkie geskiedenis aangaande Mara Polisiestasie geleë te Buysdorp teen die hange van die Soutpansberg ten ooste van Vivo op die pad na Louis Trichardt wat ek graag met u wil deel vir moontlike insluiting in n uitgawe van die Nongqai as u dit sou goedvind.

Gedurende die jare 1974 tot 1977 was ek aldaar gestasioneer as stasiebevelvoerder met die rang van sersant.

Met my en Petra en ons oudste seun Charles se aankoms aldaar was ons gul ontvang deur ene Oom Dries van der Walt en sy vrou Tant Anna met koek en tee in die aanklagtekantoor.

Die enigste ander persone teenwoordig was konstabels Wilky Tau en William Mabeso wat saam met die vertrekkende stasiebevelvoerder A/O Koos Vermeulen ons ingewag het.

Nadat die nodige oordragsertifikaat onderteken is, is die vorige stasiebevelvoerder daar weg na sy nuwe stasie, Levubu, en sou ek die stange moes neem op ‘n afgeleë plek teen die hange van die Soutpansberg sonder krag, met ‘n enkele voertuig en geen radio verbinding met my buurstasies Dendron, Alldays, Waterpoort, Louis Trichardt of Bandelierkop en distrikshoofkantoor te Pietersburg nie.

Die uitdaging om na ‘n dienstydperk te Dendron as tweede in bevel, my eie stasie te hanteer was egter vir my ‘n besondere voorreg na ek goed deur A/O Bobby Fourie te Dendron in soverre dit administrasie van ‘n stasie, indiening van opgawes, ondersoekwerk en staatsaanklaer se werk onderrig was.

Langs die polisiestasie het die enigste getroude kwartiere my ander helfte ingewag om met houtstoof en warmwaterstelsel wat van die houtstoof se stook afhanklik was ons ingerig te kry vir ‘n besondere tyd van my loopbaan en ons getroude lewe en sou Robert junior aldaar tot die gesin bygevoeg word.

Oom Dries en Tant Anna het ons egter gou tuis laat voel en na die koek en koffie ontvangs ons afgesien om ons self gevestig te kry en met ‘n uitnodiging om so gou as moontlik hul plaas Bergplaas so 6 kilometers in die rigting van Vivo ook teen die hange van die Soutpansberg te besoek. Oom Dries van der Walt sou ook as Vrederegter optree en gevolglik sou ek dikwels met hom moes skakel om lasbriewe vir verdere aanhouding, na 48 uur, te bekom vir aanhouding tot periodieke hofsittings eenmaal ‘n week.

58 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Agter die polisiestasie sou daar ook ‘n klein hofgebou gewees het waar een keer ‘n week hofsittings sou plaasvind deur die landdros van Louis Trichardt.

Verder agtertoe op die perseel sou die twee swart-konstabels Tau en Mabeso elk kleihutte gehad het waar hul woonagtig was.

Die polisiestasie was net bedags oop en na-ure is die telefoon wat op ‘n partylyn met die Buysdorp gemeenskap was, deurgeskakel na die getroude kwartier en sou deur Louis Trichardt sentrale so 50 kilometer verder bedien word.

59 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Gou sou ek ook met die leiers van die Buysgemeenskap kennis maak en vertroud raak met die geskiedenis van die Buysgemeenskap en die daarstelling van Mara polisiestasie deur President Paul Kruger.

Die weergawe is soos aan my oorvertel deur Coenraad Buys ‘n direkte afstammeling van ene Coenraad Buys ‘n groot fors blanke man met blou oë wat bevriend was met president Paul Kruger in die dae van die ZAR en blykbaar ‘n goeie skut en ou jagtersvriend van wyle president Paul Kruger was.

Coenraad sou volgens oorvertelling aanvanklik in die gebied naby Pretoria rond beweeg het as veelwywer en ‘n redelike groep familielede en aanhangers wat in die ou Transvaal ‘n swerwers bestaan gevoer het, maar tog oor ‘n klompie vee ook beskik het en hoofsaaklik met jag bevriend geraak het met Paul Kruger.

Weens sy veelwywery was hy en sy gevolg egter nie aanvaarbaar vir die meer konserwatiewe Trekkers of inwoners in die Pretoria gebied of elders in die Transvaal nie en so ‘n bietjie van ‘n uitgeworpene in die gemeenskap.

Hy sou ook ‘n swart dogter van ‘n Hoofman Thwane as verdere bruid bekom maar weens sy versuim om die nodige "Lobola" te betaal sou hy en sy gevolg met hul vee noordwaards moes vlug van die Hoofman en sy krygers wat op sy spoor was.

Foto van Buyskop - HBH

Coenraad en sy gevolg sou naby Warmbad ingehaal gewees het deur die Hoofman en het met sy hele gevolg en sy kudde vee Buyskop buite Warmbad ingevlug.

60 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Buyskop kon net van een rigting bestyg word vanweë kranse en het Coenraad wat ook oor ‘n redelike hoeveelheid vuurwapens en goeie skuts in sy geledere beskik het, homself aldaar teen ‘n moontlike aanval ingegrawe teen laatmiddag met die Hoofman en sy krygers op sy spoor.

Die Hoofman en sy krygers bewus van Coenraad se vuurkrag met wapens sou onder die kop saamtrek en oornag met die gedagte om Coenraad en sy gevolg te laat uitdors bo-op die kop.

Coenraad het egter ‘n verkenner gedurende die nag afgestuur na die Hoofman se kamp en verneem van die sogenaamde uitdroog wat op hul wag, waarop Coenraad sy gevolg opdrag sou gee om alle vee en menslike urine gedurende die nag op te vang en teen dagbreek oor die kranse sou uitgooi ter aanskoue van die Hoofman en sy krygers.

Met aanskoue van die uitgooi het die Hoofman besef hy sou Coenraad nie kon uitdors nie en met die wapens tot Coenraad se beskikking en die feit dat die kop slegs van een kant bestyg kon word het hy die aftog geblaas en onttrek.

Coenraad en sy gevolg sou daarvandaan noordwaarts getrek het met die gedagte om hul naby Louis Trichardt te gaan vestig - hy was egter nie welkom nie en het hom tot president Kruger sy ou jagmaat gewend wat toe die plaas Buysdorp tot sy beskikking sou stel met die belofte om ook ‘n polisiepos aldaar te vestig om hul veiligheid te verseker.

President Kruger was ook nie tevrede met die opneem van Coenraad in die gewone samelewing nie vanweë sy veelwywery en oor kleur verhoudinge en Buysplaas tot sy beskikking gestel met die verwagting om Coenraad en sy gevolg gevestig te probeer kry elders as onder die ander Burgers van die ZAR Buysplaas is amptelik oorgedra aan Coenraad Buys met kaart en transport.

Die Buysgemeenskap sou oor baie jare oor n eie verkose bestuur beskik het waarop die stasiebevelvoerder van Mara en die Landdros van Louis Trichardt sou insit om plaaslike regulasies vir die gemeenskap te bepaal.

Geen persoon sonder die familienaam van Buys sou egter grondbesitreg vir n woning verkry nie en almal sou gemeenskaplike grondgebruiksreg op die plaas geniet.

Diegene wat met iemand anders as ‘n Buys sou trou sou haar bewoningreg verbeur en die Buyse het gepoog om deurgaans eintlik die nageslag suiwerder na blank te bevorder en grootliks daarin geslaag en ‘n besondere gemeenskap aldaar gevestig met netjiese huise en gesamentlik die gronde aangewend om groente te verbou en vee aan te hou.

Gedurende my tyd aldaar ‘n goed geordende en vreedsame gemeenskap met wie ek goed oor die weg kon kom.

Terug na Oom Dries van der Walt en Bergplaas sou dit dan ook gebeur dat my oorlede ouers my en my gesin kom besoek het te Mara vanaf Pretoria.

Toe Oom Dries van die besoek verneem het hy daarop aangedring dat my oorlede vader ‘n rooibok moet kom skiet op Bergplaas en is dit ook so gedoen.

Na die jagtog was daar die gebruiklike braaivleis en het my oorlede moeder en my eggenoot en eersteling seun by ons te Bergplaas aangesluit vir n kuier en braaivleis.

61 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Soos wat die aand vorder het my oorlede Vader en Oom Dries maar so bietjie aan die hardehout gevat en te lekker gesels.

Groot sou my verbasing wees om gedurende die kuier die aand te verneem dat hul mekaar reeds in 1941 raak geloop het.

My oorlede Vader sou as Polisieman te Chuniespoort buite Pieterburg gedien het en was opgeroep saam met ander lede om Robey Leibbrandt aan te keer in die Soutpansberg.

Robey sou met ‘n radiostel op die plaas Bergplaas kommunikeer en sou Oom Dries en broers Gert en Frik as lede van die Ossewabrandwag Robey na sy skuilplek op Bergplaas vervoer. ‘n Padblokkade was opgestel en Oom Dries en sy twee broers is gearresteer sonder Robey in die kar maar met ongelisensieerde wapens en sonder rybewyse in hul besit.

Oom Dries en sy broers was inderdaad deur my oorlede Vader en sy kollegas te Mara polisiestasie aangehou en aangekla.

Ek sou ook die aand met die braai verneem dat Oom Dries reeds met my ontvangs as stasiebevelvoerder te Mara die kloutjie by die oor gekry het en vermoed het dat ek die seun was van ‘n polisieman wat in 1941 vir sy arrestasie verantwoordelik was.

Die wyse waarop Oom Dries en my oorlede vader die gebeure verwerk het sonder verwyt na enige kant bly vir my uitsonderlik en sal my altyd bybly.

Gedurende my dienstydperk te Mara sou ek darem daarin slaag om ‘n tweede voertuig te bekom, ‘n Honda kragopwekker te bekom om ‘n battery vir die tweerigting radiostel mee te laai en ‘n verdere drie lede bykomend tot my stasiesterkte te bekom om ‘n Boeregemeenskap en die Buysgemeenskap asook die plaaslike bevolkings in die aangrensende Trustgebiede van die Vendas en Noord-Sotho’s te kon dien eers as sersant en vanaf 1975 as AO tot ek as adjudant-offisier in 1977 na Port Elizabeth verplaas is en ek diens in die Veiligheidstak onder bevel van kol Goosen se bevel sou werk as veldwerker.

My vertrek vanaf Mara sou egter nie sonder emosie geskied nie en die Offisiere te Pietersburg waaronder wyle kol Wiets van Zyl (DK), majoor Kriek Speurtak, wyle genl Johan Viktor toe ‘n majoor

by Veiligheid, luit M P du Preez, A/O Soer (DK-klerk), kapt Roelf du Preez, Messina SB, luit Paul Brand, SB te Louis Trichardt, kapt du Preez SB Pietersburg, A/O Bobby Fourie Dendron, A/O Larry Hanekom, Bandelierkop, sers Karel Naude, SB Alldays en die menige ander lede in Pietersburgdistrik polisiemanne van formaat sou ‘n leemte in my dienstydperk laat.

Offisiere wat deeglike parade inspeksies aangekondig en onaangekondig sou verrig en laat my onwillekeurig dink aan die eerste parade inspeksie wat luit M.P du Preez vanaf Pietersburg DK kantore kom uitvoer het.

Met sy aankoms het hy as jong luitenant eerste die SAP 14 nagegaan waarop hy die selle wou besoek om hom te vergewis van die aantal aangehoudenes.

Ek het kst Mabeso aangesê om die aangehoudenes in die oefenlokaal in die selle te laat aantree waarop ek en luit du Preez die selle betree en die aangehoudenes getel het - daar was egter een kort en kst Mabeso word gevra waar is die ander aangehoudene.

Kst Mabeso met die selsleutels in die hand het so by die deur uitgeloer en gesê: “Luitenant daar kom hy padlangs aangery met die polisiefiets”.

62 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Luitenant du Preez uiters verontwaardig verneem waarom die aangehoudene dan met die polisiefiets ry en kst Mabeso toe antwoord: “Maar Luitenant dit is ‘n parade inspeksie en ek het my polisiefiets gediens vir die inspeksie en die aangehoudene die trap hom net so n bietjie in”.

Arme luit du Preez wat groter stede en stasies gewoond was het maar net sy kop in ongeloof geskud.

Ek sou met my verplasing na Port Elizabeth, Mara polisiestasie oordra aan sers Thinus Nel wat kort na sy oorname van Mara Polisiestasie saam met my uithaler konstabel Wilky Tau naby Vivo ‘n veediefstal-saak sou gaan ondersoek en tydens die ondersoek met ‘n AK 47 deur die long verwond sou word deur ‘n terroris.

Gelukkig kon konstabel Wilky Tau vir sersant Thinus betyds op ‘n plaas kry waar hy met ‘n ligte vliegtuig afgevoer was na Pietersburg en betyds die nodige aandag kry om hom deur te trek.

Mara Polisiestasie sou kort na die voorval elektries omhein word met ‘n groot kragopwekker, veiligheidsligte en krag in die SB-woning, stasie en hofgebou.

Ek sou jare daarna met my dienstydperk te kwartiermeester in 1984 Mara Polisiestasie weer amptelik besoek net om ‘n totaal ander stasie te vind met ekstra kwartiere en geboue en ongeveer 6 voertuie en 24 manne op die stasie.

Ek kon darem met die amptelik besoek ‘n geleentheid vind om oor te slaap by Oom Dries van der Walt en Tant Anna en ‘n netjiese Bosbokram bo-op die Soutpansberg te skiet om terug te neem na Pretoria.

Die verlange na die Soutpansberge, Mara Polisiestasie, Bergplaas, Buysplaas, die toegewyde en bekwame Offisiere en lede van Pietersburg Distrik en die klein buite stasies en die vriendelike Boeregemeenskappe van Dendron en Mara wat ek met trots en passie kon dien het Polisieman op die platteland een groot plesier gemaak en sal my altyd bybly.

Foto Mara Polisiestasie en getroudekwartier 1974.

Beste Robert – baie dankie dit was nou ‘n baie interessante verhaal; reg van die Kaap van Goeie Hoop se dae tot by pres SJP Kruger en Buysplaas, vandaar na Robey Leibbrandt en dan tot by Mara! (Die eerste Heymans aan die Kaap is getroud met Coenraad (de) Buys se broer se dogter!

So ek en die Buyse is aangetroude familie reg van die Kaap se tyd af!!!) HBH

DIE POLISIE SE BEREDE-MANNE VS. DIE PLAASJAPIE-RUITERS Brig Fanie Bouwer 63 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Ek het nogal gewonder hoekom ek nie destyds in 'n berede troep (“Bosluise”) in die polisiekollege beland het nie? Ek kan glad nie onthou dat ek of mý troepmaats gevra is of ons sou belangstel nie.

Ek vra die vraag omdat ek en my broer, 2 jaar ouer as ek, op ons plaas daar op die Transkeise grens as't ware op perde se rûens groot geword het. Ons kan dalk tereg as "natuurlike plaasjapie ruiters" beskou word.

My gesogte eiendom as jong seun was my Gecado 27-windbuks en my bont perd. Lg. het ons 'n 'pie-ball' genoem. Ek kan nie onthou of dit 'n aanvaarbare woord was vir 'n bont perd nie. Ek het later verneem dit kan dalk wees dat ons dit moontlik verwar het met die woord "piebald".

Ek aanvaar ons was van babatyd af op ons plaas op 'n perd se rug gesit was, alhoewel ek nie 'n kiekie het om dit te bewys nie. Dit was maar die gebruik om die kinders van kleintyd af gewoond te maak om op daardie hoogte op 'n perd te sit. 'n Manlike perd is 'n hings en 'n vroulike perd is 'n merrie. Die algemene term vir 'n jong perd is 'n vul. 'n Gekastreerde hings is 'n reun.

Aanvanklik het ons die perde net bloots gery, met ander woorde sonder 'n saal, maar net met 'n toom aan. Die saal het ons eers gebruik op 'n latere ouderdom.

Ons het ook donkies gehad, wat ons ook bloots gery, maar om een of ander rede sommer sonder toom ook. Donkiery is nou weer 'n 'ander ding' en 'n storie vir 'n ander dag.

Ons was eers op 'n plaasskool naby die huis. Toe ons later na die hoërskool in die dorp (Ugie) gegaan het, het ons vir die dorpsjapies vertel (gelieg) dat ons so goed kon perd ry dat ons selfs agterstevoor op 'n perd kon sit en sommer aan die stert vas gehou het. Ons het ons perde ook geroskam en die maanhare netjies gehou met die skaapskêr, ensovoorts.

Ek en my broer het baiekeer met ons perde resies gejaag. Nou, iemand wat nie perdry ken nie, sal nie die opwindende sensasie, selfs effense vrees, ken van 'n perd op hoë spoed nie.

My perd het eenkeer op so 'n hoë spoed vir iets geskrik, regs geswaai en in 'n draadheining vas gehardloop. Ekself het doer anderkant op die grond te lande gekom, opgestaan met 'n taamlike rugseer en skaafwonde en weer op die perd se rug geklim. Dit was noodsaaklik om enige nuutgevonde vrees te oorkom.

Ons het ook wilde perde in pas-geploegde grond gevang om 'in te ry' of mak te maak. Ons het 'n lang stok waaraan 'n tou met 'n lus vooraan geheg en die perd se kop daardeur gekry en dan aan die nek nader getrek. Terwyl ander aan die tou vashou, het een van ons bloots op die perd geklim.

As die perd jou dan in die proses afgooi, het jy darem op die sagte ongeploegde grond te lande gekom. Dalk het party ander maniere gebruik, maar hierdie was ons manier waarmee ons redelik suksesvol was.

Nou iets anders.

As die perd trippel, ry mens dan saalboom, m.a.w. jy lig jouself op en af in die saal om by die ritme aan te pas.

64 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Tog kon ek i.p.v. om die perd te laat trippel, ook die perd aanleer om wat ons genoem het 'n 'gang te loop' (daar was ook gepraat van "vyfgang"), waar die perd dan in 'n soort van wieg-manier te laat trippel en jy dan nie die saalboom-ding hoef te doen nie. Ek het geen idee meer hoe oor hoe ek dit presies reg gekry het nie.

Wat is dit van 'n perd wat daardie fyn aanvoeling het om oombliklik te reageer op jou 'instruksie(s)' d.m.v. die teuels in jou hand?

Nou sit ek en wonder: Wat sou die instrukteur my in die polisiekollege van perde en perdry kon leer?

Sou dit wees hoe om 'n toom vas te hou? Of hoe om met 'n stiebeuel op die perd te klim? Hoe om mooi regop op 'n perd in die saal te sit? (Ter illustrasie is hier 'n foto van Gawie Botha wat dit wys).

Of wat sou dit wees? Ek weet nie. Ek het ook nooit gevra nie. Ek glo daar is wel aspekte van perdry en alles rondom dié dier wat ons plaasjapies seker by kon geleer het.

Ter afsluiting kan ek net sê dat heelwat meer oor perde se aanwending uitgebrei kan word, maar volstaan hiermee in die lig van die dit waarna die opskrif hierbo verwys.

Vlnr: Konstabel Gawie Botha, Brig Paul Bothma en HBH as jong seun op die plaas in Harrismith.

(HBH en die perd het in die plaasdam geswem. Hy het nog nie geleer op “reg te sit” nie). Ek moet toegee daar is niks mooier as ‘n flink polisieman op ‘n mooi geroskamde ros!

MY RUGBYLOOPBAAN - EK HET GEGLO EK IS BESTEM OM 'N SPRINGBOK TE WORD Brig Fanie Bouwer Toe die Bokke en die Leeus mekaar onlangs hier in SA getakel het, het weer terug gedink aan my skooljare. En rugby spesifiek. Daar in die middel 1960's op skool het ek rugby gedink en geëet en geslaap. Ek het in die koshuis al oom Danie Craven se boeke oor rugbytoere aangeskaf en gelees.

So het my akademiese werk op skool ook dan effens aan die agterspeen gesuig. Maar van rugbygeskiedenis kon ek jou alles vertel.

So het ek dan gedroom om ook eendag ’n te Springbok te word. Meer daaroor later. Om 'n drie te kon druk, was een van die beste gevoelens 65 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

vir my. Heerlik en lekker! Ek het gelyk gestel - so het ek gedink - oor hoe daardie ouens wat 'n snuif kokaïne inasem vir 'n rukkie moet voel.

Ons skolespan het teen dorpe gespeel soos Maclear, Elliot, Indwe, Barkly-Oos, Umtata High en Transkei Hoërskool, lg. ook in Umtata.

Op die klein, koue dorp, Ugie, in die Oos-Kaap waar ek skool gegaan het, het die dorpspan partykeer gesukkel om 'n 2de span op die veld te stoot.

Die keurders my en my neef, wat in dieselfde klas as ek was, dan gevra om Saterdae uit te help.

Een Saterdag het nog 2 van my ouer neefs saam met ons in die skrum gesak. Ons het dit toe sommer 'n 'familieskrum' genoem.

Ons het dan soggens vir die skoolspan gespeel en in die middag vir die dorp se 2de span.

Dít was natuurlik ook 'n heerlike ervaring - veral omdat ons skoollaaities baie meer fiks was as die volwasse dorpspelers se tweede span.

In een van ons wedstryde is 'n onderwyser (Mnr. Jan Steenkamp) die skeidsregter gewees. Hy het nooit 'n rede vir 'n strafskop gegee nie.

So raak hy en 'n ander onderwyser (Theuns Tolken) wat vir ons skrumskakel gespeel het, en wie steulbeen af is en toe uit plek gekom het, daaroor in 'n woordewisseling betrokke.

Steenkamp dreig toe om hom van die veld te jaag. Tolken sê toe vir hom: "Jy sal nie die eer hê om mý af te jaag nie - ek loop sommer nou self". En daar stap hy toe af) Ná skool het ek by Umtata by die polisie aangesluit en by die Oprukeenheid buite die dorp gebly.

(Gawie Botha was ook daar as 'n man in sy 20's al. Wyle Willem Nel ook). Daar was 3 rugbyklubs op Umtata - Polisie, Rec (Afrikaanse klub) en Pirates (Engelssprekendes).

Al drie klubs kon 3 ordentlike spanne in die veld stoot. Die polisieklub het geoefen op die kolonel Jackson-veld by die Oprukeenheid. Dit was nou daar in Umtata tussen daardie uitstekende rugbyspelers waar my rugbydrome om Springbok te word, summier aan skerwe gespat het.

Toe ek saam met daardie polisiemanne begin oefen, het dit skielik tot my deurgedring dat ek eintlik so 'n 3-4de-rangse kwaliteit rugbyspeler is. Ek het toe maar opgehou droom en die realiteite van my mindere talente as rugbyspeler aanvaar.

Op Idutywa in 1972 het ons daar 'n rugbyspan op die been gebring. Net een span. Ons het vir Transkei se 3de liga ingeskryf. Die magistraat, Dumpey Matthews, het ons afgerig. Af en toe moes ons van Butterworth 'n speler of twee leen as ons 'n tekort gehad het weens besering of siekte. Ons het toevallig teen Umtata se 3de-liga rugbyspan die eindstryd daardie jaar gewen en met die beker weg gestap.

Op 'n dag in 'n wedstryd op Idutywa se veld terwyl ek senter gespeel het, tekkel iemand my en my regterknie kry ernstig seer. Die distrikgeneesheer boek my later af met "sprained ligaments". Ek moes vir 3 weke lank met krukke loop.

66 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

My knie kon nooit regkom nie en nooit weer rugby gespeel nie. Ek het later op Stellenbosch 'n ortopeed gaan sien. Ná behoorlike ondersoek van die knie sê hy my dat my knie se ligamente destyds mors-af geskeur het.

Hy het toe wat 'n Jones-tegniek genoem word, 'n stuk spier uit my bobeen uitgesny en dit gebruik om vir my 'n vals ligament aan te werk. Dit was 'n sukses en is die knie gestabiliseer. Ek het egter nie weer naby 'n rugbyveld gekom nie.

Kamieskroon-polisiestasie: Kol Louis Langenhoven.

67 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

GENADENDAL: DEEL 1 Maklampies Genadendal1, in die distrik Caledon, is die oudste Sendingstasie in die Unie. Dit is aangelê in die jaar 1738. Die polisiestasie alhier is gedurende Mei 1849 geopen. Die eerste stasiebevelvoerder aangestel, was 'n Bruinman met name sersant Johannes Ruiters. Hierdie sersant het gewerk teen 'n salaris van ongeveer £40 per jaar - £3/6/8 per maand.

Na ongeveer een jaar diens op Genadendal is hierdie sersant verplaas en het 'n blanke oorgeneem omdat daar nie 'n bekwame Bruinman was om die werk te verrig nie. Twee blanke sersante het hom opgevolg en tot 1900 was die stasiebevelvoerders blankes.

Na hierdie blankes is die werk deur Bruin-sersante voortgesit. Hier word van hulle genoem daar sommige van hulle goed bekend is vir goeie werk wat hulle vir die Bruingemeenskap verrig het.

Hulle word in volgorde genoem soos hulle gedien het: •

Sersant Sampson,

•

Sersant Simpson, en

•

Sersant Meyer.

Genoemde drie sersante is almal oorlede. Sers. Meyer het ongeveer 28 jaar diens op Genadendal verrig. Die huidige sersant in bevel van hierdie pos is sersant EJ Paulsen. Sers Paulsen het met die onlangse eksamen na eersteklas-sersant geslaag. Hy is ongeveer 13 jaar op Genadendal gestasioneer.

Genadendal het 'n bevolking van ongeveer 5,000 mense met 'n periodieke hof en ‘n maandelikse misdaadsyfer van ongeveer 30 sake per maand. Die status van hierdie stasie is onlangs verhoog.

Sers. Paulsen het in 1955 vir ongeveer 6 maande as aanklaer opgetree. Hy is deur die landdros onder art. 9 wet 31 van 1937 nou vervang deur wet 56 van 1955 aangestel. Dit is dan, ook die eerste keer sover my kennis strek dat ‘n Bruinman in 'n kriminele hof in die Unie, vervolgwerk in die hof gedoen het.

Daar bestaan 'n moontlikheid dat 'n nuwe polisiestasie en woonkwartiere op Genadendal opgerig sal word, wat natuurlik baie welkom sal wees. Die inwoners is almal Bruinmense, selfs die 3 blanke sendelinge het die dorp onlangs verlaat en hulle dienste word nou deur Bruin sendelinge voortgesit.

Die dorp word deur 'n Raad van Beheer bestuur wat onder die Departement vir Kleurlingsake sorteer.

- Maklampies.

1

Nongqai 1960.03.45

68 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

History: Genadendal Genadendal has a rich spiritual history and was the first mission station in southern Africa. It was founded by Georg Schmidt, a German missionary of the Moravian Church, who settled on 23 April 1738 in Baviaans Kloof (Ravine of the Baboons) in the Riviersonderend Valley and began to evangelise among the Khoi people.

On 10 October 1995 Nelson Mandela visited the mission in Genadendal.

69 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

70 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

GENADENDAL DEEL 2: PLEK VAN OU HARTLIKHEID Me Lizelle Henegan ‘n Vlugtige stop in Genadendal draai onverwags in ‘n verrassende ontdekkingsreis van ‘n hartlike Khoi-verlede uit.

Ons is drie reisigers in ‘n Landrover: ek as ‘n ma, met my elfjarige dogter en haar vriendin. Ons ry met die kronkelpaaie vanaf Stanford in die Wes-Kaap oor die geel rûens van die Overberg na die Riviersonderendvallei op pad na die historiese sendingstasie, op ‘n sonnige Vrydagmiddag. Ons taak, in opdrag van die Nongqai-tydskrif, is om die geskiedkundige polisiestasiegebou in die dorp te gaan opsoek en af te neem. As geskiedenisliefhebbers is ons reeds vertroud met die skilderagtige dorpie se ryk geestelike verlede.

Die streek, vroeër bekend as Baviaanskloof, het eens as geil seisoenale weiding vir verskeie families van die Hessekwa-stam gedien. ‘n Pokkeplaag wat in 1713 uitbreek, saai verwoesting en wis groot getalle van die oorspronklike boorlinge uit. Slegs ‘n handjievol Khoi oorleef en maak voorts ‘n sukkelbestaan in die opgebreekte krale. ‘n Duitse sendeling van die Moraviaanse Kerk, Georg Schmidt, ontferm hom oor die versplinterde oorlewendes en stig op 23 April 1738 ‘n sendingstasie – die eerste van sy soort in suidelike Afrika.

(Die Moraviaanse Kerk dateer uit 1457 uit Moravia, vandag bekend as die Tsjeggiese Republiek.)

Hy slaag kort voor lank daarin om ‘n klein Christen-gemeenskap op die been te bring en leer sy volgelinge om te lees en te skryf. Wanneer hy egter sy bekeerlinge wil doop, ontstig hy die Kaapse Nederduits-Gereformeerde Kerk wat hom in 1744 dwing om sy pos te verlaat.

Onder toesig van latere sendelinge verkry die stasie sy eie biblioteek in 1823, waar inwoners boeke in die leeskamer kan bestudeer of uitleen. Die boeke is in Engels, Duits en Hollands beskikbaar gestel. Die diens was só gewild dat die aanvraag die aanbod dikwels oorskry het en die leenperiode vir boeke voortdurend verkort moes word. Blootstelling aan literatuur lei spoedig daartoe dat die inwoners gepolitiseer word en hul eie politieke bewussyn verhoog.

Dié kenmerk van die dorp sou in die toekoms verdere inslag vind: eerstens met die sendingstasie wat in 1838 as ‘n hawe vir meer as ‘n duisend vrygespreekte slawe dien; en later in die daaropvolgende eeu as ‘n setel vir anti-apartheid aktiviste tydens die Gewapende Stryd.

Genadendal word ook die geboorteplek van die eerste Onderwysopleidingskollege in Suid-Afrika in 1838.

Voormalige president Nelson Mandela besoek Genadendal op 10 Oktober 1995. Hy vereer die dorp as ‘n besonderse plek wat deur die eeue heen verskillende rassegroepe in eenheid saamgesnoer het. As blyk van waardering vir dié erfenis, verander hy die naam van sy eie presidensiële woning in Kaapstad na Genadendal.

Die dorp blyk vandag steeds dié besondere erfenis uit te dra, soos wat ons drie reisigers weldra tydens ons kortstondige besoek sou uitvind.

Ons draai op ons rit van die hoofpad af en volg die enkele perdeskoen-roete verby die ingang na Kersiedorp, die nuwe polisiestasie, die kliniek en welsynsorganisasies, oor ‘n brug tot by die historiese kerkplein, waar ons stop.

Twee dames, wat buite op stoele in die wintersonnetjie bak, verwelkom ons vrolik en nooi ons om rond te kyk en die museum te besoek.

Die oorspronklike kerkgebou, in warm bottergeel en roomwit tone geverf, staan vandag nog in die skadu van talryke eikebome gehul. Die kerk huisves die oudste pyporrel in Suid-Afrika en bied met 71 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

sy wit houtbankies, versprei op twee vlakke, sitplek aan 600 mense. Die pragtige wit kerkklok op die plein is van Stellenbosch afkomstig. Verskeie grasdakwonings en –geboutjies huisves uitstallings van eertydse ambagte, en geskiedkundige klipleivoortjies gelei steeds bergwater na ‘n reusewatermeul. Plaaslike inwoners bedryf vandag die werfkompleks as ‘n gemeenskapsprojek wat die dienste van die museum, watermeul, ‘n historiese drukkery, boekwinkel en plattelandse verblyf aan besoekers verskaf.

Die oorspronklike polisiestasie Terwyl ons rondkyk, kom ‘n jongman in ‘n groen oorpak ons tegemoet. Ons vra hom uit oor die oorspronklike polisiestasie en hy bied aan om ons daarheen te vergesel. Ons stap kuier-kuier aan, verby die eerste paar woonhuise dieper die dorp in, terwyl hy ons meer van homself vertel.

“Ek is Sayyid Wyngaard, seun van die plaaslike prediker. Ek myself is van Moslemse geloof en het onlangs van Kaapstad hierheen getrek. Genadendal is baie goed vir my.”

Hy vertel geesdriftig van die verskeie projekte wat hy tot dusver geloods het: “Ek het die infrastruktuur vir ‘n eertydse kwekery gesien en my pa omgepraat om weer een te begin. Vandag kweek ons onse eie organiese groente en verskaf dit aan inwoners en die mark hier.”

Hy droom ook daarvan om die meer verwaarloosde dele van die werfkompleks asook die omliggende omgewing op te knap. “Ons wil mooi maak hier. Verskillende ambagte begin en handgemaakte ware op ‘n gereelde dorpsmark verkoop. Ons wil die paadjies weer met wit klippe uitlê en die uitheemse bome en bosse oral uitkap. Ons wil die rivier skoonmaak sodat die water weer sterk kan loop.”

Ons stop ‘n paar blokke verder voor die geskiedkundige polisiegeboutjie – vandag tussen ‘n paar woonhuise geleë en in ‘n jeugsentrum vir afvallige leerders omskep. Ek vra hom of ek sy foto hier mag neem en hy stem in.

“Kom, ons is nie klaar nie,” sê hy daarna. Hy beduie ons moet verder met die voetpad deur die huise aanstap. “Kyk, hier het ons ‘n eerste restaurant begin, met ‘n hardewarewinkel langsaan.” ‘n Groep inwoners voor die gebou groet ons gasvry en nooi ons hartlik binne. “Ons maak die beste melkskommels in die land,” sê een.

Die kafee is netjies en eenvoudig; daar is reeds gaste wat bedien word en ons beloof om ná ons toer terug te kom.

“Jy weet,” sê Sayyid op pad terug na die kerkplein, “ons is trotse mense hier. Ons wil die Khoitradisie laat herleef. Van die sesduisend inwoners vandag kan talle hulle herkoms direk na die oorspronklike families teruglei. Maar ons tradisies en geloof is destyds uit ons uitgedwing. Ons was te sag om daarteen te baklei en mense het oor ons geloop. Dit is belangrik dat ons nou opstaan vir onsself. Ons moet aandring op ons grond en hard werk om ‘n ordentlike lewe vir onsself te maak.”

Hy vertel dat jongmense nou gereeld saamkom om die ou taal en kultuur weer te leer ken. “Die Khoi het ‘n eervolle tradisie en ons moet dit weer ten volle uitleef.”

My hart sing by die aanhoor van sy woorde. Ek sien die vuur wat in sy oë brand en die hartstog in sy stem steek my, as mede-landsburger met ‘n gedeelde erfenis, aan.

Ons stap verder en kom uiteindelik tot stilstand voor die bekende geskiedkundige peerboom net buite die kerkplein. “Schmidt het hierdie peerboom geplant en sy kerkdienste hier gehou,” sê hy.

“Meer as driehonderd jaar gelede. Hierdie is reeds die derde verplanting van die oorspronklike boom 72 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

en hy staan op dieselfde plek. Hy dra nou nog die ou DNA uit die verlede …” sê hy, en skud verwonderd sy kop.

Amper nes jy, dink ek by myself, en bewonder van voor af dié tydlose Khoi-man vol durf. Ek kan nie aan ‘n meer gepaste eindpunt vir ons toer dink nie.

Ons neem afskeid van mekaar en ek is amper jammer om die jongman te laat gaan. Ek wens hom die allerbeste met sy toekomsplanne toe. “Ek wil vir jou sê ek glo in jou,” sê ek uit my hart.

“Nou kom kyk dan wat ons doen,” daag hy my uit.

Ek dink nog lank aan sy woorde terwyl ons terugstap, en daarná.

Ons gaan geniet elkeen ‘n melkskommel by die nuwe restaurant – voorwaar die beste in die land!

Ons ry laatmiddag weg, maar ek weet dat ons sal terugkom – en sommer binnekort ook.

Genadendal snoer mense saam en ek is bly dat my eie kind vandag dieselfde waarheid as Madiba van ouds kon beleef.

Bronne • • •

http://www.greytontourism.com/activity/genadendal-historic-village-andmuseum/GENADENDAL HISTORIC VILLAGE AND MUSEUM https://en.wikipedia.org/wiki/Genadendal https://mg.co.za/coronavirus-essentials/2020-06-22-the-man-who-built-a-blockade-tosave-his-village-from-covid/.

In ‘n aparte teksboks MANDELA: PRESIDENTIAL VISIT TO GENADENDAL 1995 Nelson Mandela: “During our term in office as President of the Republic of South Africa, we decided to rename the presidential official residence in Cape Town from ‘Westbrooke’ to ‘Genadendal’ which means ‘Valley of Grace’. We also visited this historic little town on 10 October 1995. The renaming of the official residence was in honour of the oldest mission settlement in South Africa.

Over the centuries it became a place associated with the coming together of people from different racial groups: in addition to being the first permanent Khoi settlement at the Cape, it was also a place of sanctuary for more than a thousand slaves when slavery was abolished in 1838.

Genadendal is blessed with a rich tangible and intangible heritage. It boasts of vernacular architecture, musical traditions and language and a long tradition of humanitarian efforts and political struggle. It is with pleasure that we learned about the completion of the restoration project due to the assistance of the Dutch Government.

The improvements that were effected provided the inhabitants with infrastructure to improve the quality of their lives. May the history of Genadendal continue to inspire especially during the 270th year of its existence. The Challenge of Genadendal presents the results of this important project.’ —Nelson Mandela (former President of South Africa) http://www.greytontourism.com/activity/genadendal-historic-village-andmuseum/GENADENDAL HISTORIC VILLAGE AND MUSEUM

73 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

74 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

75 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Die Kerk te Genadendal

76 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Weereens die “ou “ Polisiestasie te Genadendal:

Die ou polisiestasie 77 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SPESIALIS-EENHEDE IN DIE SA POLISIE WORD IN SAPD AFGESKAF

Hierdie is ‘n baie belangrike onderwerp vir polisiedeskundiges en studente van polisiekunde. Dit blyk dat spesialis-eenhede sonder enige deeglike ondersoek of besinning afgeskaf is.

Ek dink terug: As jongman in die polisie in die Afdeling Port Natal was daar min gespesialiseerde eenhede. Elke stasie het sy twee of drie speurders gehad. Ons het destyds bv. die Veiligheidstak, Moord en Roof, die Handelstak, die Plaaslike Vingerafdrukkantoor, die Goudtak, die Groepsgebiedetak, die Drank-dobbel en ontug-tak gehad. Elke distrik het sy eie aangewese drankoffisier gehad om hotelle en restaurante te inspekteer. Ons het nie eens ‘n voltydse onluste-eenheid gehad nie. Die lewe was maklik en eenvoudig.

In die 1950’s en vroeg 1960’s was ons sommer maar net “gewone polisiemanne”. In die uniformtak het ons patrolliehonde by die blitspatrollie bygekry. Ons het slegs een kapelaan vir Port Natal-, Natal- en die Transkei-afdelings gehad. Daar was nie skakel-offisiere nie. Dit het nie lank so gebly nie!

Die praktyk het egter gewys dat die bevolking toenemend groei en dat misdaad en die gevolge daarvan eerder in streke en metropole ondersoek moet word, as in klein polisiewyke of distrikte.

Die aard en omvang van die misdaad het gegroei. Neem bv. die metropool van die Witwatersrand of Durban: Die misdadiger woon bv. in voorstad X en pleeg die misdaad in gebied Y. Om hom te bekamp moet jy spesialis eenhede hê; toegewyde en kundiges op daardie terrein. (Ek wonder soms watter invloed TV op ons misdadigers het? Mens sien die grusaamste films met baie geslepe kriminele. Maak die Amerikaanse films nie ons mense touwys, wat misdaad betref, nie?)

Dis moeilik vir elke polisiestasie om misdaad oor die grense van verskillende stasiewyke heen te ondersoek. Die stasie beskik nie oor die geheelbeeld van bv. roof in die streek of afdeling nie.

Spesialis-eenhede weet na wie gesoek word en kan ondersoek en opsporing koördineer.

Kundigheid en die werwing van beriggewers vir verskillende misdade is van die allergrootste belang.

As jy bv. in stasiewyk A is, dan is jou beriggewers nie noodwendig in jou stasie wyk woonagtig of werksaam nie, maar eerder ver buite jou stasie se wyk. So kan meer as een stasie na dieselfde verdagte soek. Daarom moet gespesialiseerde eenhede in groter gebiede ontplooi word ten einde ‘n geheelbeeld van misdaadtendense te kan ontwikkel tesame met statistiek en die nodige bekampingsmaatreëls te tref soos bv. die werwing van beriggewers oor ‘n wye gebied. Kundigheid van ‘n bepaalde misdryf of misdrywe soos bv. Moord en Roof gaan met ‘n gepaardgaande geheelbeeld in die metropool of provinsie gepaard.

Selfs uit die veiligheidstak het meer gespesialiseerde eenhede ontstaan: Ek dink bv. aan die Spesiale Taakmag, die plofstofeenheid, die verskillende BBP-beskermingseenhede, die persoonlike lyfwagte, die gespesialiseerde intelligensie-eenhede, sielkundige operasies, teen-spioenasie, die tegniese eenhede, “Spesiale Operasie K” net om ‘n paar te noem, wat uit ‘n reeds gespesialiseerde eenheid ontstaan het.

Omdat die onderwerp vir ons polisiegeskiedenis belangrik is, het ook vir genl George Fivaz vir sy kommentaar gevra nadat beide berigte aan hom voorgelê is. In sy tyd was spesialisasie en dienslewering aan die orde van die dag.

78 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• AFSKAFFING VAN SAPD SE SPESIALE EENHEDE DEUR OUDPOLISIEKOMMISSARIS JACKIE SELEBI Brig Fanie Bouwer Inleiding Om behoorlik gestalte aan hierdie onderwerp te gee, dink ek dit is noodsaaklik dat ek eers die eerste 5 jaar vanaf 1994 van die bestaan van die SAPD herbesoek, asook die sekere aspekte van die regerende ANC se formulering van hulle beleid (ideologie) insake transformasie (vervang wit met swart) van die staat met kaderontplooiing in hierdie tydvak tot en met oud-polisiekommissaris Jackie Selebi se tyd as nasionale polisiekommissaris.

Kommissaris George Fivaz - Januarie 1995 tot Desember 1999 Fivaz sal waarskynlik onthou word as die laaste wit Suid-Afrikaanse polisiekommissaris en moontlik die laaste een wat deur die geledere van onder af daardie posisie bereik het.

In 'n onderhoud met Independent Online (IOL) kort voor sy aftrede, het hy gesê: “Ek is moeg vir hierdie komitees se vrae om te wil weet waarom ons nie verander nie en waarom ons hier steeds met wit gesigte sit".

Hy het bygevoeg dat hy en die minister van veiligheid en sekuriteit, Steve Tshwete, 'n uitstekende werksverhouding het, en dat hy (Fivaz) voorgestel het dat as hy uittree 'n swart kommissaris sy plek moet inneem toe hulle twee sy toekoms bespreek het.

Fivaz het tóé geredeneer dat dit in die beste belang van die polisie sal wees om 'n swart kommissaris te hê - eers dan sal mense glo "in die transformasie van die polisie" - 'n polities-korrekte stelling natuurlik.

Om 'n burgerlike kommissaris te hê, was egter nie die voorstel van Fivaz nie. "Die polisie het hul eie subkultuur en dikwels voel hulle nie reg om aan burgerlikes te rapporteer nie," het hy gesê. "Daardie man, Jackie',' sou baie op die bestaande bevelstrukture moes steun en sal ook op grondvlak met polisielede moet skakel. 'Hy moet 'n polisieman word, nie net 'n bestuurder nie,' het Fivaz gesê. "Jy is net so goed in hierdie posisie as jou ondersteuningsbasis. Hierdie skip is te groot om alleen te stuur."

Die volgende stelling van Fivaz is iets wat stellig van besondere belang en insiggewend was, nl.: "Ons het ook, glo dit of nie, misdaad gestabiliseer. Drie jaar gelede was ons baie bekommerd dat misdaad sou oorneem en totale anargie en chaos sou ontstaan."

Ek persoonlik onthou hierdie tydperk, want ek was nog lid van die SAPD. Dit het dus, eerstens, beteken dat die polisie, met nog baie van die vorige bedeling se gesoute offisiere en lede in diens, soos in die verlede gepresteer het en, tweedens, dat daar geen nodigheid was dat daar onnodig 79 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

aan die polisiestrukture getorring hoef te word nie. Met ander woorde, "if it ain't broke don't fix it".

Meer daaroor ondertoe.

Die ANC se ideologie Ek dink dit is noodsaaklik dat ek ook kortliks hierna verwys.

Die Sunday Times publiseer in die tweede helfte van die 1990's die eerste artikel oor 'n dokument getiteld "Accelerating Change: Assessing the balance of forces in 1999" in hulle sg. 'Umrabulo' nr.

7, 3de kwartaal 1999. Hierdie dokument identifiseer die polisie as die enigste staatsinstelling wat nog nie onder ANC -beheer is nie.

Die dokument sê ook onder andere: "Die magsbalans in die polisie is minder gunstig as in die weermag, en ons moet dus die vermoë verbeter om groot veranderinge in die polisie aan te bring - hetsy deur regulering, wetgewing of implementering."

Die kabinet se besluit oor 'n polisiekommissaris Op 20 Oktober 1999 kondig oudpresident Thabo Mbeki se kabinet verskeie aanstellings in die staatsdiens aan in terme van bg. beleid en ook dat Jacob 'Jackie' Selebi as nasionale polisiekommissaris wat by Fivaz gaan oorneem.

(Selebi was op daardie stadium die direkteur-generaal van buitelandse sake en 'n voormalige ANCLP en leier van die ANCYL. Hy was 'n politieke vertroueling van Mbeki) 'n Kort agtergrond oor die ANC se beleid oor hulle kaders en kaderontplooiing en hulle houding teenoor die wit minderheid.

Teen 1999 was bykans elke staatsinstelling se hoë aanstelling in die staatsdiens en by staatsmaatskappye verantwoordelik teenoor die ANC se Nasionale Werkkomitee (NWK) en was verplig om die wil van die nasionale uitvoerende gesag te verdedig en uit te voer.

Die ANC se strategie en taktiese-dokumente waarsku dan ook dat die "oorhoofse doel" van die blanke minderheid sal wees om "veranderinge in die wiele te ry en om te keer sodat dit uiteindelik 'n stelsel is waarin die sosiale voorregte van apartheid in 'n ietwat aangepaste vorm behoue bly."

Dit alles net so terloops.

Die Jackie Selebi-tydvak In sy inhuldigingstoespraak op 13 Januarie 2000, sê Jackie Selebi, onder andere, die volgende: "Dit is duidelik dat my voorganger, George Fivaz, 'n stewige grondslag gelê het vir polisiëring in Suid -Afrika en ek is nie van plan om die wiel te herontwerp nie. Dit is nodig om eerder voort te bou op die positiewe aspekte wat stewig gevestig is en om die gebiede te verjong waar die resultate nie was wat verwag kon word nie".

Mens kan aanvaar dat Mbeki en Selebi op hierdie stadium alreeds 'n in-diepte gesprek oor die SAPD gehad het en "wat nóg gedoen moes word".

80 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Mbeki, as gevolg van sy paranoia, was die man wat ’n ‘vrees’ vir die spesiale eenhede gehad het oor hulle besondere vernuf, professionaliteit en kapasiteit vir intelligensie. So Selebi was sy “point man” om hulle as't ware te ontman. En van ons eie mense - generaals uit die vorige bedeling - het doodluiters ‘saam gespeel’ en Selebi laat begaan. Die skade/nadeel wat ondersoek en opsporing betref is onbepaalbaar enorm. Die gevolge word tot vandag toe waargeneem en ervaar.

Iemand het eendag gesê: "The ANC’s longevity is intrinsically linked to its ability to bury white domination ..."

Die volgende deel van Selebi se inhuldigingstoespraak is egter insiggewend. Lees dit aandagtig: "Dit is egter ook nodig om aandag te gee aan spesifieke aangeleenthede wat vanweë die menigte kwessies wat tydens die samesmelting, rasionalisering en transformasie van die verskillende polisiemagte in Suid -Afrika behandel moes word, moontlik agterweë gelaat is ...".

Sommer aan die begin van sy dienstydperk het Selebi sy ware (politieke) kleure begin wys. Agterna gesien, was dit natuurlik te wagte.

Dit het reeds in 2001 duidelik geword toe Selebi aangekondig het dat die verskillende SAPD gespesialiseerde ondersoekeenhede in slegs drie eenhede gekonsolideer sou word. Dit was die eenheid vir georganiseerde misdaad, die eenheid vir ernstige en geweldsmisdaad en die eenheid vir kommersiële misdaad. 'n Aantal belangrike gespesialiseerde eenhede is in hierdie tyd gesluit, waaronder die Narkotiese Buro (SANAB) en die interne eenheid teen korrupsie.

Die funksies van eenhede soos SANAB en die voertuigmisdaadeenheid is by ander ingedeel.

Eenhede soos moord en roof en taxi-geweld is by ander eenhede opgeneem. Slegs die eenheid vir gesinsgeweld, kinderbeskerming en seksuele misdrywe en die veediefstaleenheid het hul status behou. Hulle het seker geen gevaar vir die regering ingehou nie.

Verder het Selebi gedink dat omdat die meeste misdade by polisiestasies aangemeld word, alle beskikbare hulpbronne op hierdie vlak toegewys moet word. Hy het op 'n stadium gesê dat "Die herstrukturering van die polisie sal lei tot 'n herontplooiing wat 'n aansienlike toename in personeel by polisiestasies sal veroorsaak.” Die fundamentele idee was dat gespesialiseerde eenhede wat by die SAPD gebaseer was 'gedesentraliseer' word na stasievlak - en sodoende die plaaslike polisiëringshulpbronne versterk. Dit was 'n naïewe idee en die praktyk het dit toe later bewys. Die voordele van spesialisasie het skielik net in die niet verdwyn.

Kommissarisse (voorheen: generaals van die ou bedeling) wat van beter moes weet, het "saam met Selebi gespeel". Hulle het nie die moed gehad om hulle jarelange ervaring en kennis eerder voor te hou nie.

Die volgende onthou ek soos gister: Pas nadat Jackie Selebi aangestel is as nasionale polisiekommissaris, was daar ‘n bespreking op RSG oor misdaadvoorkoming. Sê een van die bekende wit kommissarisse (wie se naam ek nou nie hier gaan noem nie) die volgende: “Kommissaris Selebi se aanstelling is een van die beste dinge wat nog met die polisie gebeur het”.

Dít was nou ‘n soort van “famous last words’.

Gevolglik is die geweldsmismisdaad-eenhede ontbind en gedesentraliseer na die 169 polisiekantore wat geïdentifiseer is as die hoogste vlakke van geweldsmisdaad. Die kapasiteit van die seksuele oortredings-eenhede is versprei onder 176 groter 'rekeningkundige' polisiestasies; stasies wat 81 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

bedoel was om 'n toesighoudende rol te verleen aan vier tot vyf kleiner polisiestasies in die omgewing.

Die 'desentralisasie' van hierdie eenhede het nié die bedoelde uitwerking gehad nie. Dit het eerder gelei tot die verlies aan gespesialiseerde ondersoekvermoë binne die SAPD. Dit is omdat ondersoekers van gespesialiseerde eenhede kundiges word in die identifisering, verstaan en oplossing van spesifieke misdaadtipes. 'n Professionele etos ontwikkel binne sulke eenhede waardeur beamptes lesse en ervarings kan deel en mekaar kan raadpleeg vir advies.

Spesialisondersoekers ontwikkel informasienetwerke en raak vertroud met die opkomende en veranderende modus operandi van misdadigers of netwerke. Hulle is dus in staat om vinnig hul spesialiskennis en vermoë te mobiliseer om moontlike sensitiewe misdade soos moord, verkragting of meer komplekse sake soos korrupsie of georganiseerde misdaad op te los.

Deur spesialispersoneel oor 'n groot aantal polisiestasies te versprei, het die voordele van spesialisasie verdwyn. Hoekom is Selebi nie so geadviseer nie?

Op stasievlak het speurders wat gespesialiseer het in die oplos van verkragting, kindermishandeling of korrupsie, byvoorbeeld hul ondersteuningsstrukture verloor. As gevolg hiervan het baie ervare speurders hul netwerke verloor en is hul kundigheid onbenut gelaat.

Verder het die SAPD die institusionele vermoë verloor om hierdie kapasiteit te behou en te herstel.

Later het die nuwe minister van polisie erken dat die herstrukturering van die gespesialiseerde eenhede 'hersien' moet word en dat daar 'n herinstelling van sommige van hierdie gespesialiseerde eenhede nodig is. Die wiel moes dus herontwerp word. Elders gebeur dieselfde soort van ding.

Dr. Johan Burger van die Instituut van Sekerheidstudies het later gesê dat daar is geen twyfel dat die herstruktureringsproses binne die SAPD onder leiding van Jackie Selebi spesialisering ingeperk het, wat 'n verlies aan kundigheid en ernstige, negatiewe gevolge vir die stryd teen misdaad tot gevolg gehad het. Die tyd hét geleer dat dit inderdaad so was.

Ter afsluiting Ek haal hier onder aan 'n artikel van Jonny Steinburg op 29 September 2012 met die opskrif "CRISIS IN POLICE" wat insiggewende agtergrond gee tot Jackie Selebi se planne - planne weliswaar van 'bo'', soos die artikel inderdaad suggereer.

(Jonny Steinburg: Author and scholar. Works at the Institute for the Humanities in Africa, University of Cape Town).

States rot slowly, invisibly. You do not see it happening. Until, one day, years down the line, a crisis erupts, the capacity that once would have dealt with it is long gone, and all hell breaks loose.

This is one of the many stories behind Marikana.

The genesis of the catastrophic policing witnessed on that day lies 12 years back, at the moment the ANC took control of the police. By this I mean the day the ANC first felt comfortable enough to install its own man as police commissioner.

Until then, the ruling party was sufficiently wary of the police to hold them at arm’s length.

82 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

It was especially suspicious of the organisation’s intelligence and detective functions for it did not control them.

It confined police intelligence work to narrowly criminal matters and it starved the detective service of resources and prestige. But nor did it meddle much in how these institutions were run.

In sending Jackie Selebi into the police in 2000, Thabo Mbeki signalled that the holding pattern was over; it was time for the ANC to take control.

After all, the capacity to gather covert information and investigate malfeasance are powerful tools; no self-respecting Machiavellian would allow them to lie idle for long.

When he arrived at police headquarters, Selebi looked at the detective service and saw a myriad of specialised units: one dealt with drugs, another with serious violent crimes, still another with diamonds, another with crimes against women and children, and yet another with corruption inside the police.

He did not like what he saw. All of these units were so many pockets of power he could not see into or control. And so, he disbanded them and scattered their personnel into police stations.

Selebi probably believed he was doing good. Police stations, after all, were the grassroots institutions that served ordinary people. They were surely the ones that should get the expertise.

But, in the final instance, his motivation was control: he did not like the idea that covert operatives and detectives might work in units into which he could not shine a light. It made him nervous.

And so, he set about destroying an organisation. Units that had become skilled at specialist work disappeared.

Their personnel were sucked into police stations and allocated dogsbody tasks, their expertise unutilised. Carefully calibrated networks of professionals that once cooperated were torn apart.

Senior police officers who knew better helped Selebi implement his destructive plan.

He was the boss now, after all, and if you wanted to keep dancing it would have to be to his tune.

South Africa’s public order policing expertise was among the casualties of this restructuring.

The unit’s personnel were distributed into police areas and thus lost their esprit de corps. Its staff levels were halved.

And its remaining people were allocated work that had little to do with their dedicated training.

Selebi in quick time decimated a vital policing capacity.

Then Selebi was thrown out and Bheki Cele arrived.

To his credit, he recognised the mess his predecessor had left and promised to rebuild the detective service. But he was distracted by another task.

More a warrior than a civilian, he failed from the start to distinguish between soldiering and policing.

83 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

He believed his job was to mow down an enemy. He poured his time and energy into building a new institution trained to use deadly force to apprehend a lethal foe.

This new institution was called the Tactical Response Unit, the very same one that confronted the miners at Marikana.

By the time August 16 2012 dawned, the police’s capacity to manage volatile crowds was a shadow of what it had been a decade earlier.

Instead, it had a brand-new capacity — one primed for warfare, not for angry and violent civilians.

The result was a massacre.

What is the moral of this tale?

At first glance, it is a story of two men blinded by arrogance: men who did not know what they did not know.

On closer inspection, it is something more profound. It is about an ANC that has forgotten, or perhaps never knew, that as the ruling party its primary obligation is pastoral.

It is obliged to take good care of the institutions it has inherited because our children and grandchildren will still need these institutions long after we are dead.

In its hunger to turn the police into an instrument of its will, the ANC forgot to treat the institution with care.

Now it is broken, and who knows whether it will ever work again.

• ONTBINDING VAN SPESIALISEENHEDE IN DIE POLISIE Genl-maj I Smalman Dankie Vrystater, vir jou brief (21 Julie), waarin jy die spyker op sy kop slaan oor die ontbinding van spesialiseenhede in die polisie en die daaropvolgende verval van ons polisiediens. Jy wil graag hoor wat die kenners daaroor te sê het en ek is die persoon wat jou kan help. Die eertydse polisiekommissaris, Jackie Selebi, wat ook hoof van Interpol was, het gesorg dat spesialiseenhede ontbind word. Hierdie eenhede het vir Selebi 'n bedreiging ingehou, hy is later aan korrupsie, rampokkery en regsverydeling skuldig bevind en tot tronkstraf gevonnis, dog het nie een dag van sy vonnis uitgedien nie.

Selebi het hom dit ten doel gestel om alles uit te roei wat aan die apartheidsregering herinner het, en sodoende is Maleoskop, die polisie se opleidingsplaas vir onluste - en skarebeheer, ontbind. Weens Selebi se toedoen is die kommandostelsel op plase ontbind, hierdie stelsel sou deur 'n reserviste eenheid van die polisie vervang word, dog dit het nooit gebeur nie.

Benewens Selebi se sluiting van spesialiseenhede in die polisie, het hy hom vir regstellende aksie beywer, sodoende is bekwame lede vir bevordering oor die hoof gesien. Poste is aan onervare lede toegeken bloot omdat dit bevordering in rang vir sodanige lede beteken het. Ek is as adjunk provinsiale kommissaris deur Selebi uit my amp geskors omdat ek geweier het om 'n senior wit offisier na 'n voormalige tuisland te verplaas om plek te maak vir 'n junior offisier wat voorheen 84 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

nie die mas kon opkom nie. Die arbeidshof het in kaptein Renata Barnard se guns beslis toe sy nie bevorder is nie, ondanks haar kwalifikasies en bekwaamheid in 'n sekere pos in die polisie.

Hierdie beleid van regstellende aksie het direk bygedra tot die verval van dissipline in die polisie.

Offisiere wat dit gewaag het om dissipline toe te pas, is valslik van rassisme beskuldig. Onlangs is twee lede van die polisie in die strafhof aan meineed skuldig bevind en ontslaan omdat hulle 'n vroue offisier valslik weens die gebruik van die "k" woord beskuldig het toe sy hulle departementeel weens wangedrag aangekla het.

Kyk wat het met generaal Johan Booysen, voormalige hoof van die Valke in KZ Natal gebeur. Sy vyande in die polisie, asook die Nasionale Vervolgingsgesag, het saamgespan en hom van verskeie klagtes van moord en rampokkery aangekla, juis omdat hy korrupsie in die polisie beveg het. Die sake teen Booysen is later laat vaar en hy het voor die Zondo kommissie die korrupsiesweer in die polisie oopgesteek.

Dit is vir waarnemers onbegryplik dat 'n eertydse, trotse polisiediens so agteruit kon gaan soos wat hulle hierdie diens nou sien. Dit het tot gevolg dat die duisende eerbare lede wat in die polisie is, oor dieselfde kam as die ondeugsames geskeer word. Ek is vol moed dat daar wel 'n ommekeer na 'n bruikbare diens gaan plaasvind, maar dan moet dit nou gebeur. Izak Smalman Kommentaar HBH Die berig is uiteraard kort omdat dit in die briewekolom van Beeld verskyn het. Die Generaal het op versoek ook sy brief aan die koerant met ons gedeel.

• KOMMENTAAR DEUR GENL GEORGE FIVAZ Hennie, My kommentaar op die twee artikels.

Izak Smalman Alhoewel Izak se mening woord vir woord waar is, kom hy nie by die ideologiese motivering uit waarom die SAPD so opgemors is nie. Dit is waar dat Selebi veranderings aangebring het en skuiwe gemaak het wat ons as trotse beroeps-oud-polisiebeamptes en die gemeenskap as `n geheel verstom het. Sy doelbewuste vernietigingswerk het wetstoepassing so verarm dat die eindresultaat daagliks baie sigbaar is. Die hantering van die jongste opstande en onbeheerde rowery van kritieke voedselverspreidingspunte en selfs skole en hospitale het bewys dat die SAPS geensins toegerus is om hul Grondwet-voorgeskrewe beskermingstaak te verrig nie. Dit alles kan nou beter verstaan word want die man Selebi het werklik soos die spreekwoordelike “bul in `n glaswinkel” tekere gegaan en meeste wat goed gewerk het afgebreek. Dit sal baie tyd, enorme politieke wil en bekwame leierskap verg om die afgetakelde SAPD weer op sy voete te kry.

Fanie Bouwer Fanie Bouwer se stuk met die mening van Johnny Steinburg as rugsteun gee meer perspektief oor Selebi se motivering vir die gemors wat hy veroorsaak het. Selebi het met `n ideologiese agenda gewerk. Hy het in opdrag van sy meesters die SAPD stuk vir stuk afgebreek om totale politieke beheer oor die Swaardmag van die Staat te verkry. Onthou dieselfde aftakeling het dieselfde tyd met die Weermag en Nasionale Intelligensie gebeur.

Bouwer en Steinberg maak beide `n insiggewende waarneming. Waarom het die generaals van die SAPD bloot met Selebi se besluite en vernietigingswerk saamgegaan. Hulle was waarskynlik te bang om teenkanting te toon omrede hul posisies in gevaar kon kom?

85 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Wat my tot vandag toe dwars in die krop steek is dat ons spesiale vermoëns, soos Openbare-orde Polisiëring, met duisende hoë gehalte lede, met net die beste opleiding en toerusting en uitstaande leierskap, teen enorme koste oor die land gevestig het. Hierdie eenheid soos ander spesialis eenhede is bloot van die tafel afgevee met die klaarblyklike medewerking van die generaals wat dit gehelp vestig het! Die powere hantering van alle opstande en optogte spreek boekdele en die onvermoë om komplekse misdade te ondersoek en te beheer is nie `n geheim, maar elke dag op die voorblaaie van die media.

Groetnis, George Fivaz

SITHOLE ADMITS SAPS IS FAILING, DA CALLS FOR DEVOLUTION OF POLICE SERVICES Okkie Terblanche 30 July 2021 National Police Commissioner Genl. Khehla Sitole admitted to the Police Portfolio Committee that the South African National Police Service (SAPS) will be handicapped in fulfilling its mandate following the current organisational restructuring to trim its personnel to meet budgetary requirements.

The reality is of course that SAPS has long been unable to fulfil its mandate of combating and investigating crime in South Africa.

This became patently clear almost three weeks ago when riots in KwaZulu-Natal and Gauteng caused wide-spread violence and destruction and led to the death of 337 people, all while the police seemed unable and sometimes unwilling to intervene.

While the Police Commissioner would like to blame public scrutiny and unclear mandates, it is clear however that it is poor leadership that has caused SAPS to fail in its mandate to protect and serve the public.

The DA has long sought for the decentralization of SAPS from national government to provincial and municipal levels to better serve local communities. The party also passed a resolution at our 2020 Federal Congress to support this.

Not only has SAPS suffered from budget cuts, but also years of mismanagement by career politicians who have never had boots on the ground. Had government prioritized the safety and security of its people over bailouts to pet projects like SAA, SAPS would possibly have been in a better position to combat crime. As it stands, allowing SAPS’ power to sit with provinces and municipalities will ensure that needs of local communities are much better met and will allow local crime rate to plummet.

It is not just the unrest in KZN and Gauteng that shows the decline of SAPS. Their actions since the start of the extended Covid-19 lockdown shows a service that is wholly incapable of combatting real crime and thus forced to persecute law-abiding citizens in order to satisfy a tyrant bent on “skop, skiet and donner”.

86 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Policing can no longer be an ego game. South Africans deserve an honest and professional police service and Police Minister Bheki Cele and Genl. Sitole must finally do what is in the best interest of the country. If they cannot put the interests of ordinary South Africans over their own selfish agendas, then they must make way for people who truly care about SAPS’ mandate and the safety of all South Africans.

Issued by Okkie Terblanche, DA Shadow Deputy Minister of Police, 30 July 2021 https://www.politicsweb.co.za/politics/sithole-admits-saps-is-failing--okkieterblanche?utm_source=Politicsweb+Daily+Headlines&utm_campaign=3881a6e93eEMAIL_CAMPAIGN_2021_08_01_10_51&utm_medium=email&utm_term=0_a86f25db993881a6e93e-130042309

aa CLICK HERE

87 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

CONTROVERSIES Jim Hooper Thirty years after Koevoet was disbanded, controversies still surround it. Perhaps the most pervasive is that the unit routinely tied the bodies of dead insurgents to the mud guards over spare tyres. The accusation has been repeated so many times that it has entered the public consciousness as historical fact. Did it ever happen? Yes, I saw it. Once.

On that one occasion the gevegsgroep I was with was ordered to bring the bodies back for possible identification. If PLAN prisoners could name and, more importantly, link them to specific detachments, the intelligence benefits were obvious. A few gaps in the enemy’s Order of Battle could be filled; force strengths better estimated; targets of future attacks easier to predict. Displaying the corpses was not a ghoulish exercise to intimidate the local population; it was about stopping the enemy and saving security forces lives.

Of the 15 - 20 contacts I witnessed while embedded with Koevoet, only once were the enemy dead not left where they fell. But critics that never rode with the teams enjoy telling stories round the braai.

“When I was a Koevoet” – we all know the type who claims to have been in Ops K, 32 Bn or the Recces but never heard a shot fired in anger – “we did it all the time.” Let’s examine the practical reasons why such claims are nonsense.

Make no mistake, a .50 calibre round can tear a body in two; a 7.62mm or 5.56mm bullet can take off an arm, leg, or remove half a head. I’ve seen it in Namibia with Koevoet; in Angola with Unita; and with all three sides in Bosnia. Very seldom did I take photographs of the scenes: they would not have contributed to my International Defence Review or other magazine articles where the only people they would appeal to were fantasists, wannabes and voyeurs. The one war where I broke my rule was in southern Sudan, where the story was a battle that cost the Islamic government army 2,000 of its soldiers. But by the time I arrived five days later, most had been reduced to skeletons by insects, birds and animals.

Namibia was completely different; the story was why Koevoet excelled in the counterinsurgency role – tracking, tactics, people and equipment. I was also aware that photos of corpses might one day be seen by families, which would have been unnecessarily cruel. In the one I include here the face was hidden. I intentionally framed the shot not to show a left arm almost severed at the shoulder, nor a fist-size hole in the side of the head, nor a leg and a foot traumatically amputated by bullets.

It was anonymous. For those reasons it is the only image of a corpse in Namibia I’ve ever placed in the public domain.

To help put it in context, I’m inserting a passage from the book I wrote about my brother’s tour in Vietnam. Jack Bentley, whose diary entry follows was one of Bill Hooper’s fellow aviators. Lt Mike LaFramboise was a Marine artillery observer who regularly flew with the unit and whose photo appears in the piece I wrote for Nongqai earlier this year.

Jack Bentley: Mike LaFromboise was killed today in Len Bumgardner’s back seat. A 12.7 came through the bottom of the 88 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

airplane. It took off Mike’s right leg and blew his hand off several inches above the wrist. He bled to death before they reached the nearest base.

The airplane became a problem. Mike’s blood had drained into every nook and cranny in the tail section. After a few hours in the intense heat, the smell inside was overwhelming. In the days that followed the maintenance crew dismantled it and steam cleaned the interior of the tail section several times, but the odour remained. No one wanted to fly it.

I ask armchair critics of Koevoet to imagine being a team leader in the veld, as someone who actually saw the aftermath of a fire fight. A radio call says you must return with the corpses. To show “respect” for fighters who have just tried to kill you and your team members you lay the bodies in the centre aisles of your Casspirs.

In the midst of summer, direct sunlight heating up the darker patches of the camouflaged exterior paint scheme could easily cause the metal body to heat up to the extent that blistering would occur when touched by exposed skin.

To prevent injury and serious discomfort to the occupants, these vehicles were covered with a layer of industrial strength carpeting on the inside.

These carpets served a dual function, one was as thermal insulation from the sun and floor heat due to engine and transmission heat radiating up from the floor.

Imagine it’d summer and the temperature is 40+C. Blood and tissue drip onto and soak the 1cmthick cell carpet glued to the floor and spread under seats along both sides. Stomach wounds have sprayed the contents of bladder and intestines, adding yet more gagging smells. To escape the worst of it, your men have to sit around the top of the car. It is the height of the infiltration season.

You may have to drive two or three hours through the bush at 10 - 15kph to reach an RV where the bodies will be transferred to waiting intelligence officers. During those hours, an ambush is a distinct possibility. If it happens, your men are fully exposed and distracted by what’s below them. Those who take cover inside before being hit are hindered in returning fire by having to stand or kneel on bloating corpses. All of which means that, to show how sensitive and caring you are, you have deliberately put everyone’s life at risk. Congratulations.

My five months with Koevoet does not make me an expert. But my amateur’s view is that anyone who places “respect” for dead enemies over the welfare of his men has no business leading them in combat.

Given the realities of Koevoet’s war, perhaps the critics can explain why it was immoral to tie corpses on the outside of the cars yet perfectly acceptable to expose loyal NCOs and constables to bodies torn apart by gunfire. Not even men who had been in scores of firefights were immune to it. I’m looking forward to a logical explanation.

In the end, it was war. Armchair critics gumflap about matters they never faced.

SOUTH AFRICAN CONSTABULARY

89 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

MAJOR KENNETH MCLAREN: HEAD OF THE SOUTH AFRICAN CONSTABULARY RECRUITING OFFICE: LONDON Col Wil Endley Kenneth McLaren was born on 18 October 1860 and completed his education at Harrow2. On 11 August 1880, McLaren graduated from the Sandhurst Military College and was commissioned in the 13th Hussars. He was promoted to Lieutenant on 1 July 1881 and appointed Adjutant of the 13th Hussars from 19 May to 31 August 1886. McLaren was promoted to captain on 3 August 1887.

In 1881, McLaren met Robert Baden-Powell when both were serving with the 13th Hussars in Afghanistan. Fascinated by McLaren’s youthful appearance, Baden-Powell nicknamed him ‘the boy McLaren’. While serving together at various outposts in India, Baden-Powell and McLaren became close friends.

McLaren was a very good horse polo3 player throughout his military service and he represented the Hussars on a number of occasions at competitions and events. He was an umpire at one of the two matches played in the 1908 London Olympics.

Lieutenant McLaren, 13th Hussars, in 1895

Major-General Sir E. R. Elles K.C.B., commanded the Mohmand Field Force4 on the North West Frontier of India and Captain McLaren served as aide de camp to General Elles. For his service in Afghanistan, McLaren was mentioned in despatches in the London Gazette on 11 January 1898. In July 1899, Colonel Baden-Powell was sent to Rhodesia5 to establish two regiments to protect the borders of Rhodesia and the Bechuanaland Protectorate in the event of a war with the Boer republics. Colonel Baden-Powell had approximately twenty regular British army officers to assist him with the task.

Three months before the start of the Anglo Boer, the British military authorities sent eight army officers to South Africa onboard the mail steamship, the 'Norman'.6 One of the officers was Captain

2

Harrow School is a public school in Harrow on the Hill, Greater London, England. The school was founded in 1572 by John Lyon under a Royal Charter of Queen Elizabeth I. Harrow has three terms per academic year. Harrow's history, wealth and influence have made it one of the most prestigious schools in the world.

3 Horse polo or simply called polo, is a contact sport played on horseback. ... The traditional polo is played at speed on a field with measures up to 300 yards. The modern polo game lasts about two hours and is divided into periods which are called chukkas, which is sometimes called chukkers.

4 On 7 August 1897 in Afghanistan, the Mohmands attacked Shabkadr Fort, a few kilometers from the provincial capital Peshawar. Its garrison held out until relieved by the Peshawar Movable Column. The Mohmand Field Force was then formed under command of Brigadier-General E Elles, which imposed peace and fines upon the rebellious tribes during September and October.

5 Initially, the territory was referred to as "South Zambezia", a reference to the River Zambezi, until the name "Rhodesia" came into use in 1895. In 1895 the territories of Matabeleland and Mashonaland became Rhodesia. This was in honour of Cecil Rhodes, the British empire-builder and key figure during the British expansion into southern Africa.

6 The ‘Norman’ was built in 1894 by Harland & Wolff at Belfast for Union-Castle and, at the time, was the largest ship on the Cape Town mail run. In 1895, she grounded near Port Shepstone with slight damage, and her master was stripped of his command. She was built to Admiralty troopship specifications and was requisitioned for use during the Anglo Boer War in November 1899. In 1900, she was transferred to Union-Castle following the merge while on troopship duties.

90 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Harold McLaren. In July 1899, Captain McLaren was A.D.C. to General Sir Baker Russell7. McLaren was ordered to Southern Africa, as Colonel R. S. S. Baden-Powell had applied for his services and selected him for special duties. These eight officers were placed on ‘Special Service’ and only received further instructions when they arrived at Cape Town. From Cape Town, they were sent to Bulawayo in Rhodesia to establish the volunteer force with Colonel Baden-Powell. The officers travelled from Cape Town by train in a journey that took six days to complete. Their mission was considered secret even though it was reported in some local Cape newspapers. All of the special service officers in the group were to wear civilian clothes rather than theiruniforms. They travelled to Bulawayo under false names, keeping their final destination and mission quiet, until they reached Rhodesia.

Recruitment for the regiments started on 10 August. The two regiments were called the Rhodesia Regiment, commanded by Lieutenant Colonel Plumer, and the Rhodesian Protectorate Regiment commanded by Lieutenant Colonel Hore. Both regiments were established, trained, and equipped before the start of the Anglo Boer war. In September 1899, Baden-Powell went to Mafeking taking the Rhodesian Protectorate Regiment with him. He left Colonel Plumer and the Rhodesian Regiment in Rhodesia.

Rhodesia remained relatively quiet and Plumer believed it his responsibilty and duty to try to relieve Mafeking from the north. Plumer’s force of approximately 1500 men had operated on the borders of the Western Transvaal since the start of the war.

Colonel Plumer's advance to Mafeking

7

General Sir Baker Creed Russell GCB KCMG was an Australian-born British Army officer who served with distinction in the Indian Mutiny, Anglo-Ashanti War, Anglo-Zulu War, Sekhukhune Wars, and Egyptian War. Promoted to lieutenant general on 20 January 1897, he went on to be General Officer Commanding Southern District, based in Portsmouth, in 1898.

91 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

On 26 March 1900, a force from the Rhodesia Regiment made an incursion into the Transvaal 19 kilometers from the town of Zeerust8 and, on, n 31 March, Plumer’s force reconnoitred 9 kilometers from Mafeking. A strong Boer force was encountered and, in the ensuing battle, Plumer’s column suffered heavy casualties. Plumer and his regiment was forced to retreat with heavy casualties and some of the more serious casualties had to be left on the battlefield.

“On the first Sunday in April Lieutenant Hanbury Tracy, with two waggons, was sent to bring in the dead, after the unsuccessful but gallant effort made by Colonel Plumer to enter the town on the 31st of March. As has been said, Commandant Snyman’s report of the number of slain was greatly exaggerated, and the wounded he would not give up. Captain Crewe, who had died of his injuries, was buried in the melancholy little cemetery at Mafeking, already a sad memorial of deeds of daring.

Of Lieutenant Milligan nothing definite was known, and it was believed that he was among those who had been buried by the Boers. Captain Maclaren (13th Hussars) was still in the hands of the enemy—a prisoner, and seriously, if not mortally, wounded. The total casualties on Colonel Plumer’s side were said to be seventy-eight. Two officers and six men were killed, three officers and thirty-six men were wounded, and one officer and eleven men were taken prisoners.”9 Colonel Plumer was wounded in the arm and the Rhodesia Regiment suffered many losses.

Captain F. Crewe and Lieutenant Milligan and 6 men were killed while Major Weston Jarvis, Captains Maclaren and Holt, and 30 men were wounded.

McLaren playing horse polo

“Repel Two Attacks. London, April 6.—A special dispatch from Lorenzo Marques says sharp fighting occurred April 2 in the neigborhood of Mafeking. The garrison made a sortie, while Gen. Plumer's cavalry attacked the Boers at Ramathlabama. Both attacks were repulsed. Twenty of Col. Plumer’s men were found dead on the field and six others were made

prisoners. The federal losses were small.”10 In a letter entitled 'from Bulawayo to Mafeking', McLaren wrote about a subordinate officer, Lieutenant Milligan, who was killed next to him.

Ten minutes after Milligan was mortally wounded, McLaren was himself ‘severely’ wounded and lay unattended for 16 hours on the battlefield. McLaren summarised the situation in his letter: “We advanced on Mafeking hoping to draw the Boers away from there and give Colonel Robert BadenPowell a holiday. They were too strong and gave us a very warm time. We only had 200 mounted men and they killed or wounded 40 of us. I was very sorry to have my subaltern killed by my side. Besides being a great friend he had shown himself to be a most reliable officer and full of pluck and judgement. I was able to give him no assistance as 10 minutes afterwards I was severely

8

Established in 1867, the town of Zeerust was originally a farm on which a fort and a church were built. Originally, it was called Coetzee-Rust that became popular as a trading town.

9 https://www.gutenberg.org/files/41017/41017-h/41017-h.htm 10 https://digmichnews.cmich.edu/

92 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

wounded in three places and left on the Veldt from 5pm one day till 11am the next. The Boers came along and took me and two other prisoners 16 miles over rough Veldt to the hospital.”11 LIEUTENANT FRANK MILLIGAN As time has passed, these little known and less remembered so-called minor skirmishes of the Anglo Boer War have generally been forgotten. At the time, later emulated on the much larger scale during the First World War, losses were deeply felt within communities. Frank William Milligan epitomises the losses and anguish experienced on both sides during the conflict. The skirmish at Ramatlabama would have long and enduring negative effects on Major McLaren.

“Amongst lovers of cricket throughout the country, but especially amongst those who follow the fortunes of the Yorkshire county team, the news that Mr. F. W. Milligan has been badly wounded will excite keen regret.”12 Lieutenant Frank Milligan was a member of "C" Squadron of the Rhodesia Regiment. Milligan was born on 19 March 1870 at Low Moor in the City of Bradford in West Yorkshire. He was first employed at Low Moor Iron works and was a well known English cricketer. Milligan played in 81 matches for the Yorkshire county cricket team between 1894 and 1898, and in two Tests for England in South Africa in 1898 and 1899.

“Shortly after the outbreak of the war, he was offered, and accepted, a commission in the Imperial Light Horse as a lieutenant. From time to time news was heard of him, and he was always reported to be well and cheery. A letter from him dated from Macloutsie Fort, Bechuanaland, on November 13th, which was received by Mr. J. B. Wostinholm, the secretary of the Yorkshire County Cricket Club, stated that he intended to be in Sheffield in May for next season's cricket. In the letter Mr. Milligan added that they had been on patrol along the Crocodile River for four days, with no roads, and with only the compass as a guide, and had ridden in that time 189 miles.”13 “LIEUTENANT MILLIGAN'S FATE. [REUTER'S TELEGRAM].

Colonel Plumer's Camp, April 6 (by despatch-rider, via Lourenco Marques, April 7).

A letter has been received here from General Snyman in reference to the British wounded and prisoners in the Boer laager as a result of the engagement of the 31st ult., Captain Craven, it is stated, has died of his wounds. Lieutenant Milligan is not a prisoner, and it is believed that he was among those buried by the Boers. Captain McLaren's condition is reported to be serious, but hopeful. Our casualties amounted to two officers and six men killed, and twenty-six men wounded, and one officer and eight men taken prisoners.”14 Lieutenant Milligan’s death was confirmed: “Archdeacon Upcher and Father Hartman returned from the sad mission of discovering and burying the remains of Lieutenant Milligan, who fell at Ramathlabama.”15 Major McLaren was indeed severely wounded and a prisoner of war. In his letter McLaren also wrote about the six weeks he spent as a patient in a Boer hospital: “I was well treated at the hospital, but much annoyed at meeting the Boer spy who came out with us in the steamship Norman. He was most disagreeable and tried to depress me as much as possible by telling me of English reverses which were lies as Lord Roberts was all the time advancing steadily up the Free State. A British 11

https://www.dailymail.co.uk/news/article-6239805/Army-officers-harrowing-account-ill-fated-attempt-liberate-Britishtroops-Boer-War.html 12 The Keighley News, Saturday 14 April 1900 13 The Keighley News, Saturday 14 April 1900 14 The Keighley News, Saturday 21 April 1900 15 Creswicke, Louis. (1903). South Africa and the Transvaal War, Vol. V (of VI). T.C. & E.C. Jack.

93 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

shell burst through the roof of the hospital where I was lying, our gunman having mistaken the hospital flag for the Transvaal flag.”16 McLaren was released by the Boers but was found medically unfit for further active service in South Africa. On 1 July 1901, McLaren was promoted to the rank of Major. For his service during the Anglo Boer War, McLaren was awarded the Queen’s South Africa medal with three clasps, ‘Transvaal’; ‘Rhodesia’; and ‘Relief of Mafeking.’.

Major McLaren was mentioned in despatches and his ‘mention’ was confirmed in the London Gazette on 19 October 1901. On 27 November 1901, Major McLaren was made a companion of the Distinguished Service Order.

“6305.

LONDON GAZETTE 27 NOVEMBER 1901. 27359. “13th Hussars. To be Companions of the Distinguished Service Order. Captain (now Major) Kenneth MacLaren.”

The Distinguished Service Order was presented to McLaren by King Edward VII on 29 October 1901. After returning from South Africa, McLaren was again placed under command of the now General Baden-Powell in 1901. Major McLaren was the London-based recruiting officer for the South African Constabulary until he retired from the British Army on 8 November 1905.

Major McLaren’s decoration and campaign medals

McLaren was one of the staff at Baden-Powell's Brownsea Island Scout camp in 1907. The camp was a boys' camping event on Brownsea Island in Poole Harbour, southern England, organised by Lieutenant-General Baden-Powell to test his ideas for his book ‘Scouting for Boys’. Baden-Powell convinced McLaren to be his first manager at the C. Arthur Pearson Limited17 office of ‘The Scout’ magazine but McLaren resigned in March 1908.

McLaren was recalled to military service in the First World War, but retired in 1915 due to ill-health.

He was diagnosed with a ‘softening of the brain’ in 1910. Major McLaren had suffered throughout his life from chronic depression18 and he spent his last six years between Camberwel House Asylum and a private mental hospital in Herefordshire until he died in 1924.

16

https://www.dailymail.co.uk/news/article-6239805/Army-officers-harrowing-account-ill-fated-attempt-liberate-Britishtroops-Boer-War.html 17 C. Arthur Pearson Ltd was a British publisher of newspapers, periodicals, books, and comics that operated from 1890 to c. 1965. The company was founded by C. Arthur Pearson, later to be known as Sir Arthur Pearson, 1st Baronet.

18 Persistent depressive disorder, also called dysthymia, is a continuous long-term (chronic) form of depression. A victim could lose interest in normal daily activities, feel hopeless, lack productivity, with low self-esteem and an overall feeling of inadequacy.

94 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

GENERAL LORD RSS BADEN-POWELL : FOUNDER OF THE SAC

95 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

NATAL POLICE

ANGLO BOER WAR 1899: Dundee, Colony of Natal

“Die Vierkleur hoog!” The Vierkleur at the Dundee Police Station during the ABW. [During the stormy WW2 years somebody hoisted the Vierkleur at the SAP Depot to the consternation of all concerned!]

96 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• 1916: Dundee

POLISIESTASIE: NEWLANDS, GENL JOHANN COETZEE, LATER SOPHIATOWN

Kol Marius Morland Hallo oom Hennie, Sophiatown was deel van die Newlands-omgewing in Johannesburg. Gedurende die 1960’s is die dorpsgebied geherstruktureer as 'n witwoongebied, met die naam van Triomf, Newlands. Hierdie woongebied was net noord van Newlands-polisiestasie.

Gedurende die 1980’s is die Newlands Polisiestasie ook hernoem na die genl Johann Coetzee-polisiestasie, na die kommissaris genl Johann Coetzee. So, is ek in 1989 vanaf Saldanha na genl Johann Coetzee-polisiestasie verplaas.

97 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Ek was na kollege uitgeplaas na Brixton Blitspatrollie, en is daarna in 1979 na Diepkloof Onlusteeenheid verplaas, toe die eenheid gestig is as permanente eenheid. Hier word ek terug verplaas Johannesburg toe in 1989 na genl Johann Coetzee-polisiestasie, en ek het nie 'n idee waarheen ek verplaas is nie. Navrae deur my is gedoen, en toe vind ek uit dit is die ou Newlands-polisiestasie.

Gedurende 1996 word ek terug verplaas na genl Johann Coetzee-polisiestasie as stasiebevelvoerder.

In dieselfde jaar stel me Jessie Duarte 'n taakspan aan om 'n nuwe naam vir die polisiestasie te ondersoek. Ek as stasiebevelvoerder word ook genooi om 'n voorlegging te doen. My voorlegging het in kort behels, jy noem nooit 'n polisiestasie na 'n persoon nie, maar na die woongebied waarin die polisiestasie geleë is. Ek het dus twee voorleggings gemaak, nl.: •

Ons keer terug na Newlands-polisiestasie.

•

Of ons vernoem hom na Sophiatown-polisiestasie.

Daar is toe na verskeie deelname van die publiek, politieke partye en ander belanghebbende persone besluit op die naam van Sophiatown-polisiestasie.

Oom Hennie in kort, my weergawe.

Ek het in my tyd 1978-1979 die polisiestasie leer ken as Newlands. Ek het in 1989 terug gekeer na Johannesburg en op die stasie gewerk as genl Johann Coetzee-polisiestasie. Gedurende 1996 was ek die stasiebevelvoerder toe hy verander is na Sophiatown-polisiestasie.

My mening/opinie, die stasie is reg vernoem.

98 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

OU SOPHIATOWN

Foto’s: Ek het die foto’s by die SAPS-museum gekry. Ek weet die SAP was behulpsaam met die verskuiwing van die mense - HBH. 99 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SOPHIATOWN in Wikipedia, die vrye ensiklopedie “Sophiatown is 'n voorstad van Johannesburg, Suid-Afrika. Die aanvanklike naam was ook Sophiatown, maar die township is onder apartheid gesloop en 'n wit woonbuurt genaamd Triomf is in die plek van die voormalige swart buurt gestig. In 2006 is die dorp weer na Sophiatown hernoem.

Sophiatown was een van die vier townships buite die stad Johannesburg waar swartmense eiendom kon besit, tesame met Alexandra, Martindale en Newclare. In 1913 is 'n nuwe wet ingestel wat hierdie voorreg egter van swartmense ontneem het. Sophiatown het in die 1940's en 1950's die simboliese sentrum van swart kultuur in Johannesburg geword. Net soos Harlem in New York Stad, het dit 'n fokuspunt vir die kunste, politiek, religie en vermaak geword. Sophiatown is in 1899 gestig en na een van die oorspronklike beleggers se vrou vernoem. Witmense het meestal belegging in eiendom in die gebied gestaak nadat die Johannesburgse Stadsraad 'n nuwe rioolaanleg langsaan Sophiatown beplan het. Swartes, kleurlinge, Indiërs en Sjinese het begin om die onverkoopte erwe op te koop en om huise daarop te bou. Terwyl apartheid en skeiding al hoe meer in Suid-Afrika gewortel geraak het, het mense van alle rassegroepe steeds in Sophiatown gewoon.

Ná die Tweede Wêreldoorlog het die bevolking van die township skerp toegeneem namate die land al hoe meer op nywerhede begin steun het en die Johannesburgse Stadsraad opgetree het om krotbuurte in die stadsentrum op te ruim. Daar het veral meer en meer werklose en ongeskoolde jong mans begin woon. Mense het hutte op hul erwe opgerig sodat hulle geld kon verdien van huurders wat uit die stad gedwing is. Blanke grondeienaars het kasernes gebou en uitverhuur. Vele daaglikse aktiwiteite het in gemeenskapserwe en -strate plaasgevind. Die lewe in Sophiatown is deur armoede, oorbevolking, geweld en die tekort aan openbare dienste gekarakteriseer. Maar die lewe hier is ook deur 'n gevoel van gemeenskap, musiek, dans en tuisgemaakte bier gekenmerk.

Bierbrouery, meestal deur vroue om hul inkomste aan te vul, en bierdrinkery, meestal deur mans, was beide onwettig. Die vroue se drinkkamers het ook sentrums vir mondelingse en instrumentele musiek en dans geword.

Kerke was belangrike rolspelers in die voorsiening van opvoeding en die bedryf van klinieke in Sophiatown, maar hulle kon nie in die behoeftes van die groeiende bevolking voorsien nie. Daar was twee rolprentteaters in Sophiatown. Een van hulle, die Odeon, is gereeld vir politieke vergaderings gebruik. Die Odeon was ook die plek van jazz tydens die Odeon-konserte wat die Jazz Epistles roem in Sophiatown help verwerf het. Verblyfpermitte was nie benodig nie en slegte verwysings in 'n indiwidu se pasboek het nie outomaties tot veroordeling gelei nie. In 'n tyd waar die apartheidswette mans tronk toe gestuur het indien hulle nie hul pasboeke gedra het nie, was die etikettering van 'n persoon as 'n krimineel geen aansienlike rede vir kommer nie. Hierdie omstandighede het tot 'n toename in die aantal bendes en misdaad gelei. 'n Bendelid het in die township as 'n tsotsie bekend gestaan. Dit is 'n korrupte vorm van die woord "zoor-suit", wat na die jong mans se modieuse kleure verwys het. Hierdie tsotsies het 'n informele taal, genaamd "Tsotsitaal", gepraat.

Die Anglikaanse kerk van "Chirst the King" is in 1933. In 1940 is vr. Trevor Huddlestone as rektor aangestel. Hy was 'n uitgesproke teenstander van die apartheid en die kerk het 'n baken in die vryheidstryd geword. In 1955, tydens die gedwonge verskuiwings, is Huddelstone teruggeroep Engeland toe. In 1997 is dit opnuut as Anglikaanse kerk ingewy. Biskop Huddlestone se as word op sy versoek hier geberg”.

100 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1968: IN ZAMBIESE TRONK: ERIC WINTER EN SAKKIE BOSMAN Mnr Louis Lubbe “Wyse manne leer van hul vyande” – Aristophanes (c.450 – c.385 v.C.) Augustus 1968. Die enjin brul oop-ketel en die sonnetjie skyn lekker. Sakkie Bosman , Eric Winter, Raymond Matale en ʼn swart huiswerker ry stroomaf op die Zambezi op pad na Kasane om voorrade te gaan optel. Hulle het hierdie 120 km-rit vanaf Katima Mulilo na Kasane al dikwels met die polisieboot en is goed bekend met die statjies wat aan weerskante van die oewers lê.

By Ngwezi, aan die Zambiese kant, ry hulle by ʼn statjie verby en word nader gewink deur die inwoners. Hulle soek vuurhoutjies en vra ook dat Sakkie Bosman vir hulle ʼn paar goedjies by die winkeltjie op Kasane sal koop en met die terugkomslag saam te bring. “Dit was nie ʼn vreemde versoek nie, want ons het dit al ‘n hele paar keer vantevore gedoen. Ons het niks teen die plaaslike mense nie. Hoekom sal ons dit nie doen nie - goeie menseverhoudinge, as jy verstaan wat ek bedoel…?”

Soos belowe, doen hulle by die statjie aan op pad terug Katima Mulilo toe. Toe hulle die stat nader, sien die manne op die boot ʼn polisievoertuig hoër op teen die wal in die rigting van die stat ry, maar dit skeel hulle min want hulle het geglo dit is ʼn vriendelike situasie. Trouens die polisie het hulle ook nader gewink.

Die vierstuks gaan aan wal. Die oomblik toe hulle behoorlik aan wal is, kom die polisie egter tussen die bosse met ‘n haelgeweer en ʼn .303 baie dreigend nader. Tussen die vier van hulle, het hulle net ʼn pistool en ʼn HMK - en ook nie eens in hulle hande nie; die wapens lê in die boot.

“And what do you think you are doing on Zambian soil?” bulk die een wie ooglopend die senior polisieman is.

“But you invited us!” wil Bosman nog protesteer. Die senior polisieman het op die boot geklim en die wapens gevind.

Eric het onderlangs aan Sakkie gesê dat hulle in die boot moet terugspring en jaag, maar met twee vuurwapens op jou gerig was dit nie slim nie. Hulle word net daar en dan gegryp, geboei en agter in die wa gestop, reguit Livingstone toe. Volgens Winter het dit gevoel “soos ‘n skaap wat na die abattoir gelei word.” Al vier word in aparte selle aangehou. Bosman het die Zambiese polisie oorreed om die huiswerker te laat gaan, omdat hy inderdaad slegs ‘n huiswerker is en niks anders van die polisie bedrywighede weet nie. Hy is toe vrygelaat. ʼn Onbekende wit gevangene word ook saam met hulle opgesluit en was hý darem vir jou giftig teenoor Kaunda! Dit was net “… Kaunda is a pig… en….f##k the ###irs… en … en ...” Bosman het egter gou besef dit was ʼn wit Zambiese polisieman wat in die selle saam met hulle “geplant” is en dat dit net ‘n poging was om verdere klagtes teen hulle op te bou. Hy het natuurlik nie enigsins saamgepraat of saamgestem hierdie mede “prisonier” nie.

Winter is na ‘n kamer geneem vir ondervraging, wat hy later as die “blou kamer” gedoop het – blou gordyne en blou mure. Hier is sy hande geboei terwyl hy ondervra is. Daar was niks te sê nie want, wat hom betref was hulle onskuldig arresteer. “My ondervraers het egter nie saamgestem nie en ek het ‘n paar vet klappe en ‘n hele paar skoppe gekry terwyl ek geboei was. Ek het nie gedink dat ons ooit lewendig uit daardie plek kom nie”.

Katima-basis was totaal onbewus van die arrestasie, totdat Zambiese boere hulle ingelig het dat hulle kollegas aangehou word. Die drie manne is oorgeplaas na die Sentrale Gevangenis in Lusaka vir hul eerste hofverskyning. Bosman, Winter en Matale se verhore was geskei.

101 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Saam met die driestuks in die Sentrale Gevangenis is daar ook ‘n hele klomp verhoorafwagtende PAC lede aangehou, waaronder Potlako Leballo (PAC se eerste sekretaris generaal 1959 - en later “.. acting president in exile”).

Ironies dat ons saam met ons “vyand” onder dieselfde dak sit. Toe die PAC-lede aangehou, waaronder Potlako Leballo (die PAC se eerste sekretaris-generaal1959- en later ...acting president in excile”).

Ironies dat ons saam met ons “vyand” onder dieselfde dak moes sit. Toe die PAC–lede hoor hierdie wittes is SAP-lede, kan jy jou maar indink oor hul gesindheid teenoor ons, maar dis ongelooflik hoe die koue gesindheid opgewarm het toe Winter begin het om met hulle Zoeloe te praat”, vertel Bosman.

Terwyl hulle in aanhouding was, is destydse Kommissaris van die SA Polisie toegelaat om hulle ʼn paar minute te besoek. Net genoeg tyd om vir hulle te sê: “Pleit skuldig manne, pleit skuldig!”

“Anders as wat ons verwag het, is ons uiters goed behandel deur ons medegevangenes – en selfs ook deur die tronkpersoneel. Een van die bewaarders het selfs een middag die loergaatjie in die deur oopgemaak en met ʼn: “This is for you morena” tien sigarette deur die loergat gedruk.

Die beskuldigdes is skuldig bevind aan: “Illegal importation of weapons into Zambia, and illegally entering Zambia” en elk is met 900 kwatcha per klagte beboet. Die Landdros wou weet of ek iets te sê het, maar as jy skuldig pleit, hoef jy mos niks verder te sê nie, en daarom het ek net stil gebly” vertel Bosman. . Hulle is sewentien dae aangehou .

Na die hofsaak en die betaling van die boete is die lede na Victoria Falls-brug geneem waar Chris Pio ( van SAP Veilligheidstak op Victoria-valle), hulle aan die Rhodesiese kant ingewag het.

Soos te wagte is die gekonfiskeerde wapens nie teruggegee nie – maar die boot wel - tot ons aangename verrassing.

Storie soos vertel aan Louis Lubbe deur Sakkie Bosman Junie 2010 en sekere feite korreleer met Sakkie in Mei 2012

102 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

CAPE POLICE 1900: Wynberg

Cape Police - Main Road, Wynberg circa 1900.

STAATSPRESIDENT PW BOTHA

Van links na regs: Kaptein “Ters” Ehlers, mnr PW Botha, generaals Viljoen en Coetzee 103 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

KOOS KOKKEROT Kol Chris van Vuuren (Foto)

Op die suid-oostelike hoek van Rebecca- en Mitchell strate, in Pretoria-Wes, was “Koos Kokkerot” se winkel. Deur die jare het duisende polisiestudente voor hulle die kollege se terrein betree het, eers by Koos aangedoen vir noodsaaklike inkopies vir die maag! Kyk polisiestudente was altyd knaend honger!

Almal in die kollege het maar van “Koos Kokkerot” gepraat – dis glad nie negatief bedoel nie!

Studente is gewaarsku om nie die terrein te verlaat om daar inkopies te gaan doen nie.

Behalwe vir basiese opleiding was ek ook in die kollege tuis vir ’n veiligheidskursus, vir ‘n tin-kursus en ‘n drie maande-lange offisierskursus. Gewoonlik was ons “huis” toe oor naweke en as ons Sondagaand in Pretoria aankom, het ons eers by “Koos Kokkerot” stil gehou vir die koerant, koeldrank ens. In Pretoria het mens ‘n lekker koejawelkoeldrank gekry – iets wat nie elders beskikbaar was nie. Ja, en die lekker koeksisters en melk! Ek het nooit so ver ek kon onthou: vis en skyfies daar gekoop nie.

Een student het gedurende die 1950’s ‘n polisieperd “geleen” om van die kollege by Koos versnaperinge te gaan koop.

Later is ek permanent na Pretoria verplaas maar het altyd wanneer ek verby Koos Kokkerot gery het, op pad na die kollege, daardie “Sondagaand-verlange gevoel” gekry – HBH

104 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1980: BOBBEJAANKOP, MESSINA Kol Dana Kruger Ek was gedurende 1980 op 'n 6-weke TIN-opleidingskursus by die Hondeskool in Pretoria en ook te Messina gewees.

Gedurende die 6-weke intensiewe kursus met my ou getroue 4 been kollega, Dango, aan my sy het ons baie goeie en minder goeie tye beleef.

Nou gedurende die 2-weke praktiese opleiding te Messina het jy nie oor enige geriewe beskik nie.

Slegs jou ou seiltjie tussen boompies gespan, het jou darem 'n dakkie oor jou kop gegee.

Vir die duurte van die 2-weke kursus het jy jou waterbottel by 'n sleepwa met 'n watertenk gaan volmaak en het jy ook 'n addisionele waterbottel gedra op jou ou patrolliehond ook so nou en dan 'n lekseltjie water te kon gee.

Daar in die vlaktes van Messina, met sy haak-en-steekbosse en kremetartbome, het die son jou gebrand.

Alhoewel ons kamoefleerdrag gedra het, kon ons nie vir die son wegkruip nie.

Nee, die son het ons loep uithaal daar waar jy agter 'n bos weggekruip het.

Daardie warmwater uit jou waterbottel was maar nie die antwoord vir jou grootdors nie.

Ek sweer ek kan nou nog daai warmwater met sy plastiek smakie van die waterbottel proe.

Maar so moes jy oorleef.

Nou ma se grootste en enigste seun, wat plankdun was, dit is nou ekke, kon mos nie vol word nie.

Kyk, eet was nou my passie vir 'n groeiende jongman en om nou net te oorleef op 'n "ratpack" was nogal 'n stryd.

Ek kon nie vol word nie en ek glo jy kon my hongerpyne en gegrom van my maag hoor daar in die stilte van die bos.

Nou daai “ratpack” met sy kenmerkende Tarzanbar en houer met Pronutro-pap, het ek verslind.

Ek eet tot vandag nog nie Pronutro-pap nie.

Ek kan nie daai goed in my lyf kry nie.

Dan het ek nog so 'n paar manne wat nie die kos nie wou eet nie, bymekaar gemaak.

So het ek soms tot 5 houers Pronutro-pap geëet, om krag te kry vir die dag.

Een oggend het ek uit tyd gehardloop deur ek nou so ewe besig was om my pappies te eet, toe ek opmerk dat al my kollegas al weg is om aan te tree vir oggendparade.

Kom ek daar aangedraf met my hond, terwyl ek nog pap afvee.

Ons het ook oor geen bad en toilet geriewe beskik nie.

Jy moes maar water gaan haal by die sleepwa en net so daar in die stilte in die bos, was wat gewas moes worre.

105 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Gelukkig het ek een van ma se koekblikke waarin sy vir my padkos gepak het, by my gehad.

Dit was dan my wasbak of bad vir die 14 dae.

Vir nommer "twee" moes jy 'n grafie gryp en 'n rol SAP 1000 (toiletpapier) en rigting kry bos toe.

Jou ding doen en dan weer mooi die gat toemaak, so asof jy begrafnis hou.

Ja, dit was maar 'n gedoente daar op jou hurke terwyl jy so oor die bosse uitkyk vir 'n luiperd of daai ander spesie wat seil, waarvan ons heelwat teëgekom het.

Jy wou nie letterlik met jou broek op jou knieë gevang word nie.

Bedags het jy met jou program aldaar baie oefeninge gedoen wat jou slaggereed sou maak vir jou grenstrippie, wat net na die 6-weke kursus dadelik in aanvang neem.

Oor en oor het jy geskiet, kopdeursoeking en vlakte deurkruisings oefeninge gedoen.

Asook die agtervolging van "terroriste", wat eintlik die instrukteurs op die kursus sou wees.

Maar dors word was ook maar 'n groot ding daar op die kursus.

Daar waar jy in die veld was, moes jy jou water spaarsamig gebruik, want as dit op was, was dit op en kon jy wees laat middag by die kamp weer water aan vul.

So sit ons daar onder die kremetartboom terwyl elke lid een vir een sy polisiehond vooruit stuur om Bobbejaankop te deurkruis.

Daarbo op die kop was 'n staalkrat versteek, waarin 'n instrukteur weggekruip het en moes jou hond hom uitruik en uitblaf.

Nou sit ek daar saam met die ander manne en my beurt afwag ,terwyl jy stink van die sweet.

Jy het net een stel kamoefleerdrag gehad vir 14 dae .

Hy het later geblink van die vullis.

Jou sweet trek die klein lastig Mopanie-vlieë.

Hulle suis hier om jou ore en laat jy nou net waag om die kinders van "Rommel" weg te waai, dan was dit 'n teken van die Mopanie vlieë om aan te val.

Van orals duik hulle op jou af, net om jou te verpes.

So gou het jy geleer dat jy nie waai nie.

Laat hy maar hier in jou neusgat of oor inklim as hy dan nou wil, maar waai aikôna jy doen nie daai waai ding nie.

So sit ek eendag, terwyl die son my skroei, blink gesweet en met 'n klomp Mopanie-vlieë hier om my, met 'n vae uitdrukking van pyn en verlange na ma se kos of dalk was ek inne trans.

Man ek droom van 'n heerlike en yskoue bier, waarvan die druppeltjies so teen die glas afrol.

En hier voor my staan sersant Hennie Otto (R. I. V.) een van die instrukteurs, met 'n blikkie yskoue Fanta koeldrank wat hulle vir hom van die dorp gebring het.

Man ek ruik al daai Fanta koeldrank en pleit by die man om die blikkie aan my te verkoop vir R5.

Nou R5 was baie in 1980.

106 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Hy lag en vra my "is jy dors"?

Ek sê toe "ja vreeslik".

Sal die gemene man toe nie daai einste blikkie koeldrank omdop en die koeldrank in die sand uitgooi, terwyl dit verdamp in die warm sand nie.

Ek het nie gedink dat dit "funny" was nie.

Die laaste drie dae van die tyd daar by Messina, moes ons die "terroriste" agtervolg.

Nou ons was seker hier by die 40 lede op kursus en dit het lede wat ook die spoorsnykursus deurloop het, ingesluit.

So met die V-formasie het die spoorsnyers takties voor aan beide flanke van die V-formasie geloop.

Ons lede met die polisiehonde het dan agter hulle die 2 flanke van die V - formasie gedek.

Die uwe, dit is nou ekke, was heelagter op die regter flank gewees.

So loep verdwaal daai spoorsnyers net ons formasie, toe hulle die spore van beeste volg en die terroriste se spore totaal mis.

Man jy het mos nou al ou "moewies" gesien van manne in die woestyn wat seëbeelde of wat ook al, daar oppie horison sien en as hulle naderkom is dit weg.

Nou kyk met die verdwaal geite, loep ons formasie mos nou betreklik stadig.

Elke paar meters is dit handseine dat ons moet grondtoe sak en spoorverloop seine en diesmeer.

Man en daar sien ek daai seëbeeld of refleksie van 'n kafee innie bos.

Ek kon beswaarlik my oge glo.

Ek vry my oë en ja werklikwaar, daar is die kafee, innie bos.

Net die mooi tannies oppie stoep is nie daar nie, soos in die "moewies".

Ek kyk weer voor my uit en sien die manne loep mos stadig.

A/O Boetie Wessels (R. I. V) die hoofinstrukteur het mos altyd loep en vertel dat ons 'n waardering moet loep maak.

Man, ek besluit dat ek daai einste waardering nou gaan loep maak en ek verlaat my posisie daaragter en hardloop na die kafee toe.

Dit was 'n plaaswinkeltjie en met ons verdwaalde spore volg, het ons verby die winkel beweeg.

Kyk ek maak my polisiehond daarvoor op die stoep vas en storm daai winkel binne, amper soos 'n cowboy wat daai swing-deure by die kroeg loep oopstamp.

En my oog vang die Coke-yskas.

Ek maak daai deur oop en vat 'n botteltjie yskoue Coke vas.

Daai nat bottel in my hand loep ek af oppie tannie by die "till".

Ek sê “dag” en slaan daai Coke weg.

107 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Dit vat nie kant nie.

Sy beloer my hier van onner af.

Seker 'n aardige besigheid, as sy die vuil en verwese dienaar vannie gereg, so moet loep gade slaan.

Ek betaal vir die Coke wat ek daar gedrink het en koop 'n bruinbrood.

Daar’s nie tyd vir shopping doen nie.

Ek moet terug voor iemand my as verlore aanmeld.

Man, ek val weer in my plek in, sonder dat iemand my gewaar het en nog minder die instrukteurs, wat jou met farlookers, ag ek meen, verkykers dophou.

Daardie aand loep span ons uit in die Sandrivier.

Letterlik en figuurlik is dit net sand waar die rivier eens oppe tyd gevloei het, vandaar sy naam.

Nou moet elkeen maar vir homself loep sorg vir dinner by candlelight.

So met my espitstofie aan die werk, om my boeliebief en baked beans warm te maak, pluk ek mos daai bruinbrood daar uit my rugsak uit, amper soos 'n kulkunstenaar.

Amper was daar 'n riot in die bos.

Sien my kollegas mos daai geheime move van my, toe daai brood daar uit die niet te voorskyn kom.

Ek moes toe maar deel en kon darem die korsie oorhou.

Maar so het ons oorleef en kon jy nie wag om oppad terug na Pretoria, met daai einste vuil klere by 'n kafee te stop, vir 'n groot morsige en sappige hamburger en slaptjips en ja, jou eie botteltjie Coke nie.

Raar maar waar.

Groete ekke Dana Kruger •

Ons vriend Dana is ‘n reuse man! So lank, dat ‘n chopper het hom eenmaal raak geslaan het – maar dis ‘n storie vir ‘n ander dag! Hier staan hy langs genl Van der Merwe. - HBH

108 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1980: SAP COLLEGE CHATSWORTH: DURBAN Col Logan Govender

SOSSUSVLEI – PIET PENS OELOFSE I spotted this 4X4 Donkey cart on the road between Sossusvlei & Maltahohe. Noticing the load and registration number it is clear that it still has to go a long way, and therefore perhaps the reason of having a trailer – Piet Pens Oelofse.

109 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1982: SAP COLLEGE CHATSWORTH: DURBAN Col Logan Govender

Augrabies se polisiestasie: Kol Louis Langenhoven

110 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1986: SAP COLLEGE CHATSWORTH: DURBAN Col Logan Govender

CENTRAL SOUTH AFRICAN RAILWAYS POLICE Mr Carl Vieira

111 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1902: CSAR: JOHANNESBURG Dr James Findlay

No further particulars.

1914: REBELLION: GEN CR DE WET: LT COL JSG DOUGLAS, DSO Dr James Findlay

112 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

113 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

114 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

FORMER SCHOOL TEACHER QUITS THE CHALKBOARD IN 1961 TO PROTECT AND SERVE HIS COMMUNITY: DG (DUDLEY) MAHARAJ Col Logan Govender

Dudley Maharaj was born in Pietermaritzburg in 1936 and recently turned 85 years of age.

He attended the St Anthony's School in Retief Street and completed his secondary education at the old Woodlands Secondary School in Chota Motala Road (Now Forest High School).

After matriculation he attend the Springfield Training College of Education for Indians in Durban before he qualified as a teacher. During 1958 he married his dear wife who was also an educator. He taught at the Fountain Head School in Umkomaas and Louisiana School in Port Shepstone from 1959 to 1960. He quit the chalkboard to serve in the SA Police instead in its efforts in the prevention and investigation of crime.

Dudley Maharaj joined the South African Police in April 1961 and served at Pietermaritzburg Central (Loop Street) until he was called up for police basic training at the SA Police, Indian Training Depot in Wentworth. Whilst at the Police Training Depot he encountered two prominent brothers, AG Vurdan and GV Govender (both late), all former Stalwarts of Mountain Rise. He was one of the first Indians in the 1960's who joined SA Police with a teaching qualification.

After completing police basic training, he was reposted to Pietermaritzburg Central where he served until his promotion to the rank of second-class Sergeant after which he was transferred to Plessislaer. After his successful completion of the Sergeants examination, he was promoted and transferred to the Child Protection Unit thereafter to Mountain Rise where he served for a number of years. He was respected amongst the Indian community and was affectionately known as "Station Commander Maharaj". He was always neatly attired in uniform He carried himself well and is eloquent in the English language. He was considered a senior amongst those that worked alongside him. Maharaj was respected by Police members and equally in civilian when off duty and punctual.

He was considered a strict disciplinarian. Maharaj was transferred back to Plessislaer where retired on 28 March 1993, with 32 years of meritorious and loyal service.

Recently Brigadier Bala Naidoo and I visited Maharaj at his home and was well received. On behalf of the Retired Police members of Pietermaritzburg and & Durban, we wish you a very Happy 115 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Birthday, Sir and acknowledge and thank you for you for the unstinted service towards the SA Police and its various communities. You have served well. We respect and salute you.

Photograph 2 Dudley Maharaj and Brigadier Bala Naidoo Photograph 3 Sergeant AG Vurdan, first Indian Recruiting Officer in PM Burg

Port Nolloth se polisiestasie: Kol Louis Langenhoven

116 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

c1900 SA CONSTABULARY Dr James Findlay

117 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

c1906 OLD FLORIDA POLICE STATION WEST RAND Dr James Findlay

1976: ONLUSTE: KAAPSTAD Kapt Rudolph de Villiers My gedagtes gaan vanaand terug na die 1976 jare, onluste in die Kaap! Ek, Leon Esterhuizen, en nog paar man van SAP Dieprivier was op die destydse Wynberg Distrik-onluste peloton. Dinge het oral in die Skiereiland begin handuit ruk en ons is opgeroep Wynberg DK toe.

14 dae was ons die nagwerkers en het ons vrouens en familie net met briefies laat weet dat ons nog in die rondte is. Kruispad was toe nog net 'n opkomende plakkerskamp. Daar word toe opdrag gegee dat ons en baie ander eenhede die plek moes omsingel en dan stelselmatig binnedring en deursoek vir wapens ens.

Ek was daardie tyd sersant en het 5 man onder my gehad. Geen koeëlvaste baadjies nie, gewapen met ,38 Smith & Wesson rewolwer, Browning haelgeweer of R1. Toe ons die koue winters oggend so 6h30 die Kruispad kamp ingaan, het die mense redelik oproerig geraak. Op die radio het ek gehoor dat aan die regterflank is een persoon dood geskiet, en het ek my manne gemaan om uiters versigtig te wees.

Die plakkerhokke was so meter diep in sand gebou, met die gevolg dat ons oor die dakke die terug trekkende rasende en klipgooiende mense kon dophou. Die probleem was dat hulle ons ook kon sien. So het ons stadig hok vir hok deursoek, maar moes ook nog die oproerige skare dophou dat ons nie omsingel word nie. Op een stadium het die klomp oproeriges in 'n groep van seker so 50 op ons afgestorm en ons met halwe bakstene en klippe begin gooi. My waarskuwings aan hulle het net tydelik gehelp, en nadat ek twee skote voor hulle in die sand geskiet het, het hulle eers gehalt.

118 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Ek en my manne het laag agter 'n sinkhok gebuk en na 'n rukkie het ek besluit om bo-oor die dak van die hok te loer waar die klomp is. Ek is seker die ou het my ingewag, want die volgende oomblik gooi hy 'n halwe baksteen wat op die sinkdak skiet en my vol op die bors tref! Ek het soos 'n paal agteroor geval, maar toe is daar nie tyd vir verdere speletjies nie.

Ek en my manne en nog 'n groep wat langs my beweeg het, het vorentoe gestorm en toe maak daai lot gatskoon! Ons was die hele dag besig in Kruispad, en daardie nag moes ons weer kordon om die plek gooi. Ek was in Lansdowne-weg en is ondersteun deur weermag-dienspligtiges.

Ons polisiemanne was vrek van die honger, maar geen kos is voorsien nie. Die weermag ouens het warm kos in kossleepwaentjies gekry, maar ons mag nie daarvan kry nie. Daardie oggend 5h00 toe die eerste broodlorry verbykom, het ons hom gestop en genoeg witbrood opkommandeer vir ons polisiemanne. Vuurwarm, uit die oond byna. Die naaste Babbiewinkelier is uit sy huis geskop en hy moes winkel oopmaak en blikkies kerrievis en bullybeef gee. Ek dink ons het daarvoor betaal. Praat nou van lekker katkoppe as jy honger is!

Later is ons in Guguletu en Nyanga ontplooi om veral die oopgebreekte drankwinkels te bewaak, asook die skole. Ek kan vandag sê dat ek bo op dosyne brandewyn bottels geslaap het! Traanrook was ons grootste probleem. Die WP Onlus-eenheid was kwaai bedrywig, en meestal het ons agter hulle beweeg. In baie gevalle waar hulle kwaai rook gegooi het, het ons in die rook ingery voordat ons gasmaskers kon opsit. Dit was nou 'n geproesery en hoesery!

Maar daardie dae was ons jonk en fiks en het niks van politiek geweet nie. Ons het net ons job gedoen en nie gekla oor min slaap of kos nie. Ons was ook nie oortyd betaal nie, en na die onluste onder beheer gebring is, het ons net normaalweg weer ons werk by ons stasies hervat. Niemand het daardie tyd gekla nie. Baie van my mede oudkollegas is in ander stede ontplooi, en het erger as ons deurgeloop.

Een van my vriende is a.g.v. van die trauma van skiet en necklaces jare later medies ongeskik verklaar. Wat 'n jammerte dat so baie van ons manne deur hierdie blootstelling aan die kortste ent getrek het. Mens wonder soms of Suid Afrika se inwoners weet van die onnodige en erge blootstelling wat bloedjong polisiemanne daardie tye moes deurmaak?

Ek wonder maar soms net.

1929: SAP DEPOT & HEIMWEE Kapt Rudolph de Villiers SAP DEPOT 1929 en my oorlede vader se troepfoto. Hy was 42 jr lid van SAP en ek was 30 jr lid. Dink ons twee sou redelike dik boek kon skryf oor ons ervarings in die polisie. My vader het bv. alle vervoermiddels in polisie gery, beat gestap, bicycle gery, perd gery, kameel gery, Harley Davidson met sidecar gery en al nie nuwer voertuie.

Ek self was gelukkig en het nie beat gestap nie, maar het enkele kere fiets gery, vans gery van alle soorte en Caspirs op grens.

My vader was in 2de WO in SAP 2de Divisie onder genl Klopper in Noord Afrika waar hy te Tobroek krygsgevangene geneem is, en later na Italië gestuur is waar hy sowat 3 jr in krygsgevangenekamp was noord oos van Rome. Hy het saam met honderde ander

119 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

soldate uit die kamp ontvlug en drie maande in die Italiaanse berge suidwaarts geloop totdat Kanadese soldate hom aangekeer het.

Met sy terugkeer na SA het hulle 5 dae per militêre vliegtuig vanaf Kaïro na Pretoria gevlieg! Hy het daarna sy polisie loopbaan voortgesit.

Ek het weer ander ervaring gehad soos baie van my oud kollegas. Grensdiens in Caprivi en Rhodesië en ook op ons eie landsgrense.

Interessant genoeg, beide ek en my vader het ons polisie loopbane terdeë geniet en ongelooflike lewenservarings opgedoen. Ek sal dit weer doen as ek die kans kon kry. Ek is trots om te kon dien in die SAP en ek weet my vader was ook 'n trotse polisieman na wie ek altyd opgesien het.

•

Troepfoto is te onduidelik vir publikasie - HBH

DIE SLAG VAN ONGULAMBASHE: 26 AUG 1966 Kol Corrie Prinsloo Corrie Prinsloo: Vandag... teruggedraai in die geskiedenis na 1966, het die Bosoorlog eintlik regtig begin... Op die bygaande foto, deur my Ovambo spanleier onder my bevel Hidipo Shiweda (RIV) afgeneem in Junie 1986... drie kilometer suidoos van Ongulambashe, Uukwaludhi stamgebied, WesOvamboland. Een sommer maar net werkende Suidwester besig met 'n algemene taak in sy dagverrigtings...

120 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Ek en die span het 'n draai by die ou SWAPO opleidingsbasis van Ongulambashe gaan maak... ek wou graag sien en my vir 'n oomblik inlewe op die plek waar die eerste werklike kontak tussen ons met PLAN (People's Liberation Army of Namiba - SWAPO se gevegsvleuel) geslaan is. En ek het die spoorsnyers die geskiedenis van daardie historiese veldslag vertel... Maar nie voordat ek eers 'n lastige TM 57 teen-tenk landmyn moes "liberate" wat deur 'n PB (lid van die plaaslike bevolking) aan ons uitgewys is nie! Onortodoks... maar dit is maar soos ek was. Dit het gewerk, so nie sou ek nie nou met julle kon sit en herinnerings deel nie, nè?

Terwyl ons deur die ou basis-oorblyfsels gestap het - ons kon nog hier en daar 'n ou vervalle loopgraaf raaksien - en by die ou waterput gaan sit het, het ek die Ovambos vertel van die dag toe die Polisie, Weermag en Lugmag vir PLAN uitge-"sort" het. Dit was op 26 Augustus 1966 daar rond, as ek nou reg kon onthou. Ongulambashe het die geskiedenis ingegaan as die aanvang van die Bosoorlog ... alhoewel daar al vroeër hier en daar onderling 'n skoot in woede uitgeruil is. Deesdae is Ongulambashe ingerig as 'n nasionale besienswaardigheid. Dit was die enigste, gevestigde "permanente" basis wat SWAPO ooit op SWA grondgebied gehad het... behalwe vir 'n paar diep tydelike basisse wat egter 'n paar binne weke opgespoor en uitgewis is...!

Die legendariese polisieman, majoor Theuns (Rooi Rus) Swanepoel en die nog meer legendariese kaptein Jan Breytenbach (Kolonel Jan - 32 Bn) het die aanval geloods, met 'n polisie-brigadier (Dillon) as oorhoofse bevelvoerder... Tog, al die jare is geglo dat slegs die polisie met die Rooi Rus vooraan, die kontak afgedwing het! Maar dit was kolonel Breytenbach met 'n groep valskermsoldate wie die voorpunt van die aanval gevorm het. En omdat die Weermag se direkte betrokkenheid nie uitbasuin kon word aan die wêreld op daardie stadium, moes die stille soldaathelde eenkant staan en my kollegas (polisiemanne) het met die volle eer weggestap. Twee PLAN lede is gedood en nege is gevangene geneem. Die res van die oorspronklike groep van ongeveer dertig vyandelikes kon daarin slaag om te ontsnap. Met ons latere hoë standaarde seker nie eintlik 'n dawerende sukses nie - maar boeta! Die Grensoorlog is ingeskiet! En SWAPO het een ding vir seker geweet... die Boere was ernstig beduiweld!

Toe my manne hoor dat die stigterbevelvoerder van 32 Bn eintlik die voorvegter was, het hulle spontaan hande geklap... groot respek vir die 'Terríveis' gehad! En omdat die aanval van Ruacana af geloods is (die Alouettes is daarvandaan ontplooi), het dit my buddies goed laat voel. Ons as Ruacana mense kon onsself vereenselwig met Ongulambashe, al was dit nou ook amper twintig jaar later...

En niemand sou seker vandag sommer kon raai dat die Suid-Afrikaanse valskermsoldate toé reeds hulle stempel op die Bosoorlog afgedruk het nie. So stilletjies onder die radar deur! Die Weermag het eers grootskaals op die Grens betrokke geraak toe die eeue-oue Portugese beheer oor Angola ineengestort het in 1974, toe Generaal Antonio de Spinóla sy 'angelier' revolusie (geweldloos) in Portugal uitgevoer het. Ná sy boek... 'Portugal e o futuro - Portugal en die toekoms', natuurlik! En waarna Portugal toe al sy oorsese kolonies skaamteloos slag-loos afgestaan het... Ons polisiemanne het toe die soldate ingeroep, deur monde van die politici... by wyse van spreke.

Ons kon nie meer by onsself al die keerwerk doen ná 1974 nie...! SALUUT... Ongulumbashe krygers!

(Op die foto bevoel hierdie Suidwester die bokante van die TM 57 teen-tenk landmyn. Hom toe wel pynloos beveilig en herwin. Die enigste twee vertroostings... nommer een op die Genade van Bo, en nommer twee - Chesterfield in die hand en sak...! ).

121 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

VEILIGHEIDSTAK | SECURITY BRANCH

Amptelike Naam Die amptelike naam van die van die Veiligheidstak is die Veiligheidstak soos per Magsorder 21(A) van 1955 en gepubliseer in Die Nongqai: November 1955 p 1271. In die tyd van genl HJ van den Bergh het die Veiligheidstak bekend gestaan as die Veiligheidspolisie selfs by Veiligheidshoofkantoor toe ek daar begin het in Februarie 1972 was die bordjie in Polley’s-deurloop gemerk: “ Veiligheidspolisie / Security Police” en selfs in die Nongqai en daaropvolgende Justitia (voorloper van Servamus) is na die veiligheidspolisie verwys (Sien foto van genl Van den Be 8. VEILIGHEIDSTAK: S.A. POLISIE. Die aandag van alle lede van die Suid-Afrikaanse Polisie word op die bepalings van artikels 6 bis (a), (b), (c) en (d) van die ,,Politiewet, 1912" gevestig.

Net soos in die geval van subartikels (b), (c) en (d) van artikel 6 bis, bestaan daar vir ko-ordinasie doeleindes en ander voor die hand liggende redes, sedert 1947, 'n afdeling van die Mag wat die funksie soos bepaal deur subartikel (a) waarneem.

Die amptelike benaming van hierdie afdeling is ,,Veiligheidstak" en nie ,,Spesiale Tak" soos dit dikwels genoem word nie.

Dit bly nogtans die plig van elke lid van die Mag om al die bepalings van artikel 6 bis (a), (b), (c) en (d) na te kom en in alle opsigte heelhartig saam te werk.

Indeks: Veiligheidstak—S.A. Polisie.

MO[A] No21, 1955.

Genl van den Berg: Inspekteur-generaal en hoof van die Veiligheidspolisie (sic). Genl Van den Berg se kantoor was op die regterkantse hoek op die tweede vloer van Kompol gebou.

122 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

45TH ANNIVERSARY OF MAPETLA MOHAPI Imtiaz Ahmed Cajee Press Release: On Thursday, 5 August 2021, South Africa commemorates the 45th anniversary of the death in detention of South African Student's Organisation (SASO) and Black Consciousness Movement (BCM) leader Mapetla Mohapi.

After a month of the start of the June 1976 Soweto uprising, Mohapi was detained without charge on 16 July 1976 when security police swooped on Black Consciousness activists. Twenty days after his arrest, Mapetla died in police custody at the Kei Road Police Station in King Williams Town, on 5 August 1976. He was the 25th detainee to to die in police detention between 1963 – 1990. https://mail.google.com/mail/u/0/?tab=rm&ogbl#inbox/FMfcgzGkZkPKFvNJDTMxtJcgnrXZTSnC

PRESS RELEASE: REOPENING OF HAFFEJEE INQUEST Imtiaz Ahmed Cajee August 15, 2021

Dr Hoosen Mia Haffejee PRESS RELEASE: The re-opened inquest into the death of Dr Hoosen Mia Haffejee is scheduled to commence at the High Court, sitting in Pietermaritzburg, on Monday,16 August 2021. The proceedings will be heard in Court A before the honourable Judge ZP Nkosi presiding.

Haffejee, a 26-year-old dentist, was driving to work on 2 August 1977 when he was abducted and arrested by members of the Special Branch of the South African Police (SAP), including James Taylor and PL Du Toit. Taken to Brighton Police Station. Within 20 hours he was dead. It was alleged that Haffejee hung himself with his trousers from a grille door. He was the 45th detainee to have died in police detention.

123 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Magistrate Trevor Blunden presided over inquest proceedings in 1978. Police officers Taylor and Du Toit testified and denied having tortured and/or killed Haffejee claiming that injuries Haffejee sustained were due to the scuffle that had ensued when he refused to enter into the car during his arrest. The State Pathologist found the cause of death consistent with hanging.

However, the Haffejee family commissioned their own pathologist, Dr David Hobson Biggs. He noted several factors that were inconsistent with hanging by suicide: “The cause of death appeared to be suffocation, rather than the sudden arterial block one would expect from a self-induced hanging; Haffejee’s neck was twisted at a strange angle; He was found in a seated position, a position from which it is almost impossible to hang oneself; He was found hanging from the lower third of the cell door, which would be unlikely in the case of suicide; Additionally, there were over 60 wounds on his body, including the removal of several pieces of skin”.

Despite the contradictory findings of the pathologists, the Court ruled that Haffejee had committed suicide. Additionally, it also found that the injuries he’d sustained were ‘due to third degree methods, were pure speculation unsupported by evidence’, and thus unrelated to his death. As a result, no one was deemed responsible for his death.

In a letter to the Natal Witness, penned in 1978, Haffejee’s mother Fatima wrote:“I think the time has arrived for us, the blacks, to pray that God will open a door to protect our destiny from the cruel injustice of the South African Security Police. I hope our prayers are answered before it’s too late for us all. As a grieving mother I cannot forget this terrible ordeal. My heart will always cry for my son.”

Haffejee’s brother, Yusuf testified to the TRC Hearings in Durban in 1996 asking the Commission to assist the family in their quest for justice. Former Security Branch officer, Mohun Gopal testified witnessing Taylor and Du Toit interrogate, assault and torture Haffejee. He believed that the 1978 inquest evidence had been deliberately fabricated. The TRC subpoenaed Taylor who denied all allegations against him. Neither Taylor nor any of the other officers involved in the interrogation applied for amnesty.

Former Minister of Justice, Adv TM Masutha, approved the reopening of the Haffejee inquest on 18 September 2018. In August 2019, James Taylor passed away.

Haffejee’s sister Sara states, “The reopening of the Timol inquest in 2017 has given all the families of apartheid-era victims a glimmer of hope that we too would get answers on how our loved ones were murdered by the security police. Many other families continued to live without answers about the deaths of their loved ones in detention. While we are very pleased for the reopening of the inquest into our brother’s death, the families of others, such as Nokuthula Simelane and Nicodemus Kgoathe, continue to live with their pain,” she added.

Haffejee was not married. His parents, Mahomed Essack and Fatima and brother Yusuf have passed on without knowing what happened to Dr Hoosen. He is survived by siblings Ismail Haffejee and Sarah Lall.

The evidence leader is Advocate Dernardo Macdonald. The Haffejee family is represented by Advocate Anwar Suleman Jessop, Advocate Howard Varney and Advocate Zak Suleman. Counsel for the police have not yet been appointed. ….Ends https://www.ahmedtimol.co.za/reopening-of-haffejee-inquest/ 124 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1982: GO Dr Haffejee Adv Chris Marnewick Ek sien dat die tweede geregtelike ondersoek (GO) na die dood van Dr Haffejee gister (16 Augustus) in Pietermaritzburg begin. Ek was toevallig vir 'n uur of so in die hof in die landdroshofgebou in Durban terwyl een van die polisiemanne in die oorspronklike GO in 1982 voor landdros Trevor Blunden getuig het. Ek was in die hof langsaan besig maar my saak is vroeg afgehandel.

Toe ek vir Willem Booysen, SC, daar by 'n hof sien instap, besluit ek om te gaan loer wat daar aangaan.

Booysen (later 'n regter en net verlede week oorlede) het die polisie verteenwoordig. Dr Wilf Cooper het namens die Haffejee-familie opgetree.

Die polisie se weergawe was dat Haffejee selfmoord gepleeg het. Cooper het volgehou dat die polisie vir dr Haffejee aangerand en vermoor het, en dat dr Haffejee onskuldig was en daarom nie 'n motief gehad het om selfmoord te pleeg nie.

Dit is hier waar die middag se verrigtinge interessant geword het. Dr Cooper het in 'n argument betrokke geraak met die polisieman in die getuiebank en stel dit aan hom dat die polisie geen getuienis gehad het om dr Haffejee met terrorisme of enige ander misdaad te verbind nie, en dat daar gevolglik nie 'n geloofwaardige rede vir hom was om selfmoord te pleeg nie. Die polisieman het dit ontken en getuig dat die polisie verdoemende getuienis teen dr Haffejee gehad het, maar dat hy nie die inhoud van daardie inligting kan openbaar maak nie. 'n Ellelange argument het toe gevolg, met Booysen wat teen die bekendmaking van daardie inligting betoog het, en dr Cooper wat 'n oortuigende argument aangebied het en die hof oortuig het om dit toe te laat. Landdros Blunden het toe dr Cooper se versoek toegestaan en die polisieman beveel om die vrae te antwoord.

Wat toe gebeur was 'n fiasko vir dr Haffejee se ondersteuners want... Die inligting wat dr Haffejee met terrorisme verbind het was van 'n dokumentêre aard: Planne in dr Haffejee se handskrif vir 'n bom wat op 30 000 voet (9000 meter) sal afgaan.

Daar is natuurlik geen nut vir so 'n bom anders as om 'n vliegtuig op te blaas nie.

My indruk - ek was nog heel onervare - was dat Booysen vir dr Cooper in 'n lokval gelei het deur heel ernstig aan te voer die inligting nie bekend gemaak moet word nie. Die indruk wat hy met sy weerstand geskep het, en ek het dit self so verwag, was dat die sogenaamde inligting die polisie se weergawe sou benadeel.

Ek wonder hoe die Haffejee se familie daardie inligting in die huidige GO gaan behandel.

My eertydse kollega David Gordon SC was lief om te sê, "You can't cross-examine bullet holes out of a corpse, or entries out of a book, or a fingerprint off the murder weapon."

125 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

WAPENBROERS Kol Corrie Prinsloo Of jy nou geveg het in Nutria Browns, Camoes of Olive Greens... maak dit saak?

Die jong soldaat in Browns staar na die bospolisiemanne in kamoefleerdrag en Koevoet se Olive Greens - en wonder...

Julle is polisiemanne... wat maak julle hierbo in die Oorlog? Moet julle nie diewe, verkragters en rowers vang iewers suid van die Rooilyn by Oshivelo en die res van SWA en die RSA nie? Julle is Koevoet en Veiligheidstak - en ons weet van julle! Julle word beskou as van die suksesvolste teen-insurgensie vegters in die Wêreld. Ons loop julle raak diep in Angola noord van die jati - deel van ons Ops’e of alleen op hakkejag. Of as julle opslagplekke gaan lig. Of beriggewers agter vyandelike linies te gaan plaas of optel. Is julle nie veronderstel om dossiere oor huisbrake en veediefstalle aan die howe voor te lê nie? Maar nee...! Julle veg aan ons sy! Julle leer vir ons hoekom julle so suksesvol in guerilla- en semi-konvensionele oorlog is...! Die dun lyn van ons broers in blou - nou verruil vir Camoes en Olive Greens, en vegtend op die front...

Die geharde polisieman in Camoes of Olive Greens staar na die jong soldaat in Nutria Browns - en wonder...

Jý... soldaat! Net nog jong seun, maar man! Dankie dat jy die Grens hou. Dat jy en jou Lugmag die sambreel vorm waaronder ek my werk kan doen. Dankie vir die gunships en die Pumas as ons hulle nodig het. Dankie vir die logistieke ondersteuning en as julle rondduik vir skuiling as die Migs en Hinds oorkom. Ons veg omdat dit deel van ons roeping is. Eendag sal ons weer dossiere hof toe dra en jou dorp se strate patrolleer. Maar nou help ons jou eers - die vyand is een...

Ja makker... ek het my deel bygedra in my Camoes! Die Koevoet in sy Olive Greens en jy in jou Nutria Browns! Die stilswyende, ongeskrewe wedersydse respek het ons staande gehou daar bo.

Ons het ons kant gebring - dit is nie ons skuld as die politiek ons gefaal het nie...

126 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SAP(V) & NVBS DIE CRADOCK-VIER Genl JV van der Merwe en mnr AP Stemmet Onderhoud met genl. Johan van der Merwe - Oud Polisiehoof (In 1985 tweede in bevel van die Veiligheidstak van die SA Polisie) Daar was uiteindelik 6 lede van die veiligheidstak wat om amnestie aansoek gedoen het vir die moord op die Cradock 4. Hoe was hulle betrokke?

(Verbatim) Mens sal natuurlik mooi moet kyk na die omstandighede wat geheers het op daardie tydstip. Mens sal dit moet in gedagte hou, as jy dit nie doen nie, dan kan jy nie perspektief kry nie. Daar het 'n revolusionêre stryd geheers. Dit was kort nadat die bomvoorval by die Kerkstraatgebou plaasgevind het, waar daar 21 weerlose persone, dit was die persone wat betrokke was by die stryd, vrouens en kinders gedood is, 217 ernstig beseer en vermink is. So daar, in die algemeen was daar 'n atmosfeer van geweld en doodslag gewees, wat in daardie omstandighede, wat hulle van weë die feit dat die vier persone volgens hulle mening betrokke was by die onrus en ook in 'n sekere mate die klimaat van geweld wat daar teen die owerhede bestaan het en hulle van mening was dat die persone 'n wesenlike bydrae gelewer het om die onrus en geweld te bevorder en as gevolg daarvan dat hulle besluit het om hulle om die lewe te bring. Ek dink dit sal vir almal baie beter wees en ek dink dit sal ook, so ver dit die objektiewe beoordeling van die feit betref, beter wees as hulle net hulle gaan bepaal by wat op hierdie stadium reeds gedoen is uit 'n regsoogpunt sover dit die eerste geregtelike doodsondersoek, die heropening van die geregtelike doodsondersoek en ook die amnestie verhoor. In al hierdie gevalle het Adv. Bizos en regspan die familie verteenwoordig, was daar deurtastende ondersoek ingestel. Tydens die amnestieverhoor, het die lede wat betrokke was, aangevoer dat hulle onder die indruk was a.g.v. verskeie faktore, o.a. die sein, wat ek dink, mnr Stemmet volledig mee sal handel, dat daar op hoë vlak goedkeuring verleen is dat hierdie persone om die lewe gebring mag word en gevolglik het hulle hulle nie op die sein as sodanig beroep nie.

Daar was verskeie ander faktore wat 'n rol gespeel het, o.a. het brig. Harold Snyman wat die bevelvoerder van die veiligheidstak was, aangevoer dat hy by geleentheid juis i.v.m. die onrus wat daar bestaan het, met mnr Louis le Grange, wat toe die Minister van Wet en Orde was, gesels het 127 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

en dat die minister vir hom gesê het, “jong julle moet 'n plan maak, dit kan nie so aangaan nie”. Hy het daarvan afgelei dat die minister bedoel het, dat hierdie mense moet uit die samelewing verwyder word. Al wat ek sê is, dat dit beslis nie waar is nie, die Staatsveiligheidsraad het nooit so 'n besluit geneem nie. Daardie sein het toe in elke geval nie oorweeg nie. Ek het al by twee geleenthede in die openbaar leunverklikkertoetse gedoen om te sien of daar volgens my kennis en betrokkenheid by die Staatsveiligheidsraad, het hulle nooit enige moord goedgekeur of selfs goedgekeur dat enige onregmatige daad verdoesel word nie. So, die bewerings dat mnr de Klerk en mnr Barend du Plessis betrokke was, is 'n klomp snert, absoluut in hierdie stadium ongegrond en van alle waarheid ontbloot.

Van waar het die opdrag dan gekom dat die Cradock 4 vermoor moet word?

Kyk, volgens die lede wat vir amnestie aansoek gedoen het, het hulle beweer dat hulle was onder die indruk dat dit op hoë vlak goedgekeur is, hulle het nie gesê hulle het nadruklike opdrag ontvang om dit te doen nie. Hulle het gesê, volgens al die uitlatings wat gedoen is, ek aanvaar het die sein ook 'n rol gespeel het, daar by hulle die persepsie ontstaan, en ek het ook by herhaling na Bessie oorgedui, daar was 'n algemene persepsie gewees dat op 'n hoë vlak dit in hierdie stadium eintlik van jou verwag word, in belang van die land se veiligheid, om hierdie mense om die lewe te bring. Dit was 'n persepsie, daar was nooit so 'n opdrag gewees nie. In hierdie geval was daar beslis ook nie so 'n opdrag gewees nie, maar dat hulle wel onder die indruk was dat dit die goedkeuring weg sou dra op hoë vlak, dit is gewis en seker.

Hoekom is die Goniwe 4 destyds as so verskriklik gevaarlik beskou?

Ek dink vanweë die feit dat die persoonlikhede van persone wat 'n leidende rol gespeel het in die gemeenskap, 'n baie belangrike faktor was sover dit die aanwakkering van geweld en verset betref en ek dink hulle was van mening dat hierdie vier persone oor daardie vermoë beskikking, daardie invloed op die gemeenskap gehad het om dit op een of ander wyse te bevorder.

Generaal, hoe het jy persoonlik gevoel dat daar teen hulle opgetree word?

Ek persoonlik, na die voorval plaasgevind het, was van mening dat dit 'n redelike sinlose handeling was. Ons was van mening by hoofkantoor gewees, dat jy kan d.m.v. inperkings redelik goed, om vanuit ‘n leunstoel te beoordeel is baie makliker natuurlik as om op die toneel te wees, maar jy kan dmv inperkings dit kon beheer, so ek was nie rondom dit, enigsins van mening dat dit 'n sinvolle optrede was nie, nie dat dit ooit sinvol kan wees as mens in gedagte hou dat dit in daardie tyd was sulke voorvalle, soos die bomvoorval, was nie sinvol gewees nie. Maar hoe dit ookal sy, ek was onder die indruk dat, wie dit ookal gedoen het, dit was 'n redelike onbesonne optrede gewees.

128 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Onderhoud met Adamus Stemmet - Destydse Hoofkoördineerder van die Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad.

Ek het verskillende funksies gehad, ek is aangestel in Augustus 1980. Daar was nooit amptelik 'n tweede in bevel nie, ek het opgetree as 2de in bevel. Later het ek ander ondersoeke gaan doen en toe het genl. Van Rensburg opgetree as 2de in bevel, maar dit het gewissel tussen ons twee. Ek kan nie presies onthou, was hy of ek die baas in 1985 nie, maar dit maak eintlik nie saak nie, ons twee het baie goed saamgewerk, maar ek was in beheer van 'n groot deel van die SVR Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad en hy was die hoofstrateeg gewees.

Wat was die doel destyds van die SVR? Die doel van die SVR volgens die wet van die Wet 64 van 1972, is om die regering te bedien met advies oor veiligheid.

Wie het gewoonlik hierdie SVR vergaderings bygewoon?

Die SVR het bestaan uit die Eerste Minister, die Minister van die Veiligheidsmagte, dis nou die verdediging, die minister van polisie, die minister van buitelandse sake, die minister van justisie en dan ook hulle amptenare en ook die hoof van nasionale intelligensiediens en dan ander ministers, as daar iets opgeduik het of op die agenda was van wat hulle portefeuljes geraak het, het hulle ook bygewoon. So het FW de Klerk partykeer bygewoon, alhoewel hy nooit betrokke was in enige veiligheidsdepartement nie. Barend du Plessis het bygewoon as minister van finansies, omdat ons geargumenteer het, dat wat ookal daar besluit word, sal finansiële implikasies hê.

Het FW de Klerk die vergaderings van SVR bygewoon?

Sommige.

Is so 'n besluit om aktiviste te vermoor in die SVR geneem?

Nooit ooit nie, dis die grootste bog ooit. Kom ek sê net vir u, ons het daardie “verwyder uit die samelewing”, by die Sekretariaat hanteer, daarna, daar was 'n geregtelike nadoodse ondersoek wat 'n landdros gehou het in 1989, as ek reg onthou, Landdros Eric de Beer van Port Elizabeth. Daarna, in 1992, toe hierdie sein van “permanent uit die samelewing verwyder word” openbaar is, het mnr FW de Klerk opdrag gegee dat die hooggeregshof so 'n ondersoek moet instel. Ek het twee dae gaan getuig daarso en verduidelik wat gebeur het, daarna is ons beskuldig dat ons sou tonne dokumente vernietig het oor hierdie episode. Ek het voor 'n komitee verskyn van die Waarheids en Versoeningskommissie en ek kon bewys waar elke dokument was en nou nog is, wat betref die “permanent uit die samelewing verwyder”. Daar was nooit ooit so 'n besluit geneem nie. Dit sal 129 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

absoluut gek wees dat daardie aanbeveling, dit is terminologie van onderwys en opleiding, maar terloops, mnr de Klerk was nooit die minister van onderwys en opleiding, soos mnr Calata Jnr beweer nie. Dit was terminologie van hulle, dit gaan oor die verplasing van onderwysers. Daardie aanbeveling het gekom van die hoof en het by ons beland of het by ons ingevoer deur mnr Jaap Strydom van onderwys en opleiding. Hy het dit gekry van die Streekhoof van onderwys en opleiding, ek het sy naam vergeet, dis 'n dr. iemand en hy het dit gestuur en ons het dit hanteer en ons was nog in 'n fasilitering onder die staat se sekretariaat dit hanteer. Die polisie het daarteen geskop, onderwys en opleiding was ten gunste daarvan en ons het dit ondersoek en ons was nog besig daarmee toe die berig kom van hierdie moord. Die sein van die 7de Junie wat uit kol. Lourens du Plessis, as ek reg onthou, hy dit onderteken, hy was die sekretaris van die Gesamentlike Bestuursentrum van Port Elizabeth. Die het in 'n ander kanaal na ons toe gekom, toe het die saak reeds ons aandag geniet omdat mnr Jaap Strydom dit ingevoer het daarso en daardie sein is sover as ek weet, nooit voor die staatsveiligheidsraad gedien nie.

CLICK HERE

130 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

POLISIESIELKUNDE | POLICE PSYCOLOGY

DIE DINAMIKA EN HANTERING VAN ONLUSTE, OPROER EN BUITMAKERY Dr Coert Mommsen News24 se verslaggewer Nasifa Sulaiman beskryf ʼn toneel gedurende Julie 2021: “Dit was soos iets uit ʼn gruwelfilm - hordes mense wat afstorm op winkelsentrums in KwaZulu Natal en Gauteng, wat vat wat ookal hulle wil hê en enigiets waarop hulle hul hande kan lê. Vragmotors is aan die brand gesteek en geboue word met klippe bestook Padblokkades en bewoners bewapen met vuurwapens, stokke en knuppels, smelt saam om magte teen te staan en weerstand te bied teen golf-op-golf stormende buitmakers.” https://www.news24.com/you/news/local/inside-the-mind-of-a-looter-expertsexplain-the-motives-behind-the-mayhem-20210723 Die chaos van die Gauteng Kwazulu Natal onluste het aand na aand op die Nasionale Televisie verskyn – elke kyker kan waarskynlik lank ná die tyd onthou watter tonele die mees ontstellende was en verklarings probeer uitdink oor hoe dit begin het en hoekom dit aanhou voortgegaan het en erger geword het. Net wanneer mens dink jy’t die oplossing vir die oorsaak, soos byvoorbeeld hongersnood, dan sien jy een plunderaar wat met ʼn TV skerm weghardloop en die ander met ʼn kas drank.

Die plunderaars het ʼn soort onrustigheid en kommer by kykers ontlok wat hulle heeltyd gedurende die onluste en ook daarná bygebly het. Die leiers van die land het verduidelikings vir die oproer gesoek en wys opgetree deur nie deur die gewelddadigheid en chaos met bloedvergieting aan te spreek nie, soos Dr. Willem Steenkamp in sy artikel What were the Zuma insurrectionists thinking verklaar: Dr Steenkamp wys daarop dat daar gedurende die 2021 opstande geen overte tekens van tipiese protes was nie. (Geen marsjering, plakkate of stellings nie). “Mense is in busse vervoer en na strategiese punte geneem. Hierna was daar buitmakery op massiewe skaal wat oorgegaan het in die afbrand van infrastruktuur en vaste eiendom ter waarde van tien maal meer as die goedere wat buitgemaak is.” Hy meen hierdie onluste is per definisie, nie ʼn protesaksie nie, maar ʼn oproer, soos president Ramaphosa (ook) regtens daarop gewys het.”

Dr Steenkamp onthul die “olifant in die kamer” verskynsel vir die man op straat en hoe belangrik dit is vir die Suid Afrikaner om die KZ-N Gauteng oproer te verstaan en dit in perspektief te sien.

Deur groepsgedrag beter te verstaan en doeltreffend te hanteer, is van groot belang vir Suid Afrika.

Die doodmaak van betogers het Suid Afrikaners één ding geleer en dit is veral, dat die gebruik van geweld en die neem van lewens, oproer-gedrag net laat eskaleer, intensifiseer en voortleef in die geheue van die veronregtes.

Die skrywer Adeoye Oyewole van The Punch newspaper gedateer 27 November 2020 meen “Policymakers and leaders must have an understanding of the psychodynamics of this looting behaviour such that it can be prevented and better managed.” punchng.com © 1971-2020 https://punchng.com/psychology-of-looting-behaviour/ 131 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Dit is belangrik om massagedrag te verstaan ten einde dit korrek te hanteer. Van die belangrike eienskappe van massagedrag is deur verskeie skrywers geïdentifiseer soos byvoorbeeld professor John Brewer, voorsitter van die Britse Sosiologiese Vereniging.

Hy wys op verskeie ken-elemente van onluste waaronder: die feit dat van die mense wat aan die oproer deelneem, dit ʼn klein minderheid is wie se motief dit is om ʼn misdryf te pleeg, dat skares irrasioneel is, asook dat skaregedrag dinamies en onvoorspelbaar is. Sociologists' offer to unravel the riots. You van 23 Julie 2021 Dr. Matthew Radburn & professor Clifford Stott van Keele Universiteit (VK) verwys na die filosoof Thomas Hobbes wat van mening was dat die gemeenskap ʼn gedrewenheid het na chaos en vernietiging. Hulle verwys verder na drie “klassieke” verklarings vir skaregedrag wat voortleef in die populêre verbeelding, nl. die “mal menigte”- teorie en die “Kollektiewe geweld”-teorie.

Laasgenoemde is die skepping van bose kriminele: individue wat hul persoonlike gewelddadige tendense in dieselfde gemeenskaplike ruimte uitleef asook buitestaanders wat misbruik maak van die misleibaarheid van die skare ten einde hulle te gebruik as ʼn instrument van vernietiging” . “Die bose wat die besetene lei”, “The psychology of riots – and why it’s never just mindless violence Radburn, M. & Stott, C. November 15, 2019 12.24pm SAST. Dr. Michael Wellner is die outeur van The psychology of mob violence, looting, why it spreads and how to prevent it, ABC News, 11 August 201100: 42 wys op enkele karaktertrekke van massageweld waaronder jong mense wat aangetrokke is tot die geweld van onluste en hierby aansluit om gesag uit te daag, dat massageweld, insluitend buitmakery tipies ontstaan met baie min voorafbeplanning, dat mense nie op hul eie buit nie en dat nabootsing ʼn rol speel. (Byvoorbeeld: mense kyk rond en sien hoe die persoon langsaan ’n baksteen of Molotov-bom gooi en steel sonder dat hy/sy weerstand van gesag kry; en plundering en geweld elders voortgaan en nageboots word terwyl die media die massagedrag toeskryf aan “Woede” en “Ontnugtering” .

In haar artikel beskryf Gayook Wong van die oorsprong van “massa mentaliteit” as volg: Mense verloor hul sin vir individuele identiteit; emosies (wanneer ʼn mens deel is van ʼn groep kan dit aanleiding gee tot ʼn verhoogde emosionele toestand, of dit nou opgewondenheid, woede of vyandigheid ens. is, en verder: Aanhitsing deur ʼn charismatiese leier kan reeds bestaande emosies om ʼn doelwit te bereik, vererger. Vermindering van verantwoordelikheid: Om deel te wees van ʼn groep skep die persepsie dat gewelddadige of onaanvaarbare gedrag nie die individu se skuld is nie, maar dié van die groep is. .”

Gayook Wong MSW https://www.psychologytoday.com/us/blog/facing-trauma-together/202101/the-psychology-mobmentality Januarie 24, 2021F. Ten einde uit ʼn woordelikse ontleding van bogenoemde bronne blyk dit dat die vier outeurs die volgende kern kenmerke uitwys wat deel uitmaak van massagedrag (Die kenmerke is versamelname vir die oorspronklike individuele kern kenmerke in die tabel hierby : Tipe Gedragseienskap

Frekwensie van Rangorde van geïdentiGeïdentifiseerde fiseerde Gedragseienskap Gedragseienskap

Individuele dinamika O.m.: Nabootsing

12

1

132 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Skaregedrag o.m.: Aanhitsing

5

2

Perspektief o.m.: Verlies van...

5

3

Motief van deelnemers o.m.: opwinding, diefstal

4

4

Leierseienskappe o.m.: wat is die motief van die leier?

3

5

van 2

6

2

7

Hoeveelheid deelnemers o.m.”90% skare is nie deel van plaaslike inwoners

“Skare-identiteit” o.m.: “Skare is dinamies”

Die komponente van skaregedrag soos deur die skrywers uiteengesit, verwys meesal na gedrag wat plaasvind tydens onluste. Enkele skrywers hierbo verwys na noodsaaklike kenmerke van groepsgedrag, bv. Die rol van leiers. In een spesifieke opsig is die rol van leiers minder dinamies ten opsigte van die onluste, in dié opsig dat opsweping en aanhitsing merendeels vóór die eintlike optog plaasvind. Leiding móét dus plaasvind. Die motiewe van die leiers is belangrik – wat is hulle motiewe? Is dit boos of gewelddadig? Is dit gerig op omverwerping van die plaaslike of nasionale orde?

Die geheel-aard van die onluste mag help om lig te werp op die hantering daarvan. Bevelvoerder Joel McNelly, (Polisie Bevelvoerder wat spesialiseer in intelligensie, Ondersoeke, Fisiese Sekuriteit, Skade Evaluering en Leierskap met meer as 20 jaar ervaring) meen: “Betogings kan binne ʼn spektrum ingedeel word. Van vreedsaam en wetsgehoorsaam tot gewelddadig, onwettig en destruktief. Hy groepeer onlus-aksies in die volgende klasse, t.w.: Feestelik Spontane Onluste (FSO’s) (Die meeste hiervan ontstaan kort ná ʼn groot sport oorwinning maar kan ook na politieke oorwinnings plaasvind. Alkohol speel hier ʼn belangrik rol). Spontane onluste wat aangewakker word deur ʼn betwisbare insident (SOABI’s) (Hierdie tipe onluste verskyn meer dikwels in dig bevolkte gebiede waar massas mense vinnig uit hul huise kan stroom en byeen kan kom deur gebruik te maak van openbare vervoer), georganiseerde onluste voortspruitend uit spontane onluste. (GOVSO’s) ( Hierdie tipe onluste kan teen ʼn ongelooflike spoed voortsnel en aangeblaas word deur opportunistiese organiseerders wat gereed en gewillig is om feitlik enige kontroversiële gebeurtenis in ʼn uitgerekte gebeurtenis te verander.) Volgens McNelly word hierdie tipes onluste ge-netwerk deur leiers wat daarin bedrewe is om mense te organiseer deur middel van direkte-aksie opleiding. Terwyl hierdie leiers nie self aan die oproer deelneem nie, sal hulle aktief in die agtergrond ʼn ideaal aanblaas en kapitaliseer op die woede van die groep ten einde verdere bedrywighede aan te wakker. Baie van hierdie leiers word betaal deur verderflike groepe om chaos en vals inligting te versprei. Die laaste tipe onluste waarna McNelly verwys is: Onluste 133 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

binne opgestelde protes-aksies (OBOP). Hierdie protes-aksies vind plaas wanneer groot beplande betoog-aksies buite beheer raak en verander in plundering. Bron: American Security Today. 4 Types of Riots: Keys to Quickly Regaining Control (Multi-Video) By Tammy Waitt - August 13, 2018 Cmdr.

Joel McNelly Op die oog af wil dit voorkom asof die Gauteng/Kwa-Zulu Natal onluste baie van die eienskappe van ʼn “GOVSO” wys. Sodra mens die tipe onluste klassifiseer, ontstaan allerlei vrae oor die leierskap van die onluste en hulle motiewe. Wat hierna volg, bv. hul middele en metode is redelik prominent (maar nie so hul motiewe nie). ʼn Volgende belangrike vraag wat ontstaan is hoedat onluste deur wetstoepassers hanteer behoort te word. In dié opsig mag dit van waarde wees om die kernfunksie van die wetstoepasser duidelik te omlyn en kan dit van waarde wees om by ander wetstoepassers kers op te steek. Volgens die Encyclopedia Britannica bestaan daar vier basiese strategieë vir die hantering van onluste t.w.: deur middel van Militêre magte, paramilitêre magte, gemilitariseerde polisie-eenhede en ongespesialiseerde polisiemagte. Bron: https://www.britannica.com/topic/police/Methods-of-crowdpoInternasionale Polisie Strategieë in die hantering van onluste Dit is belangrik om in gedagte te hou dat onluste allerlei emosies by die publiek, die regering en verdedigingsmagte ontlok en mense dan geneig is om nie rasioneel te dink nie. Veral is belangrik om te onthou dat individue gedurende sulke tye geneig mag wees tot veralgemening. Wanneer veralgemening ʼn rol spel in die beheer van onluste, kan dit duidelik lei tot ʼn toename van chaos en anargie. Strategieë vir die hantering van onluste moet derhalwe met omsigtigheid oorweeg word.

Die Internasionale Vereniging van Polisiehoofde (International Association of Chiefs of Police) het in 2019 ʼn modelbeleid opgestel vir die hantering van Massa-onluste. Die aanhef vir die beleid bestaan uit twee dele: Die doel en die beleid. Die doel word omskryf as “om riglyne daar te stel vir die beheer van skares, om individuele regte te beskerm en vrede te bewaar gedurende betogings en burgerlike onrus”. Die beleid word as volg omskryf: Dit is die beleid van hierdie agentskap om individuele regte ten opsigte van vryheid van spraak te beskerm, skares doeltreffend te beheer, om die verlies van lewens en besering te voorkom en om die ontwrigting van individue wat nie by die betoging betrokke is nie, se ontwrigting te minimaliseer.

Die beleid maak melding van die volgende strategieë in die hantering van oproer skare beheer tegnieke (Tegnieke wat gebruik word om wettige byeenkomste te bestuur, vóór gedurende en ná byeenkomste.) Skare Bestuur: Die doel hiervan is om die wettige status van die byeenkoms in stand te hou d.m.v. geleentheidsbeplanning. Voorafkontak met die organiseerders, uitreiking van permitte soos van toepassing, inligting insameling, personeelopleiding en ander metodes geld. Die gebruik van apparaat soos Impak projektiele, Elektroniese beheerwapens, Pepersproei, fisiese metodes, knuppels en chemiese stowwe as metodes om skares uiteen te jaag of te gebruik as verdedigingsmiddels. Bron: IACP model policy IACP Law Enforcement Policy Centre, April 2019 (This document was developed in conjunction with the International Association of Chiefs of Police (IACP)/ University of Cincinnati (UC) Center for Police Research) https://www.theiacp.org/sites/default/files/2018-08/ResearchPartnershipsPolicy.pdf Die Sacramento Polisie (VSA) het ʼn Handleiding saamgestel vir die beheer van onluste wat onder meer, die volgende insluit: “taktiese oorwegings en konsepte, pligte van die groepleier, pligte van die spanlid, die behoud van formasie integriteit: gelyke afstand en belyning, voetbeweging en ritme...” Bron: SACRAMENTO POLICE DEPARTEMENT CROWD & RIOT CONTROL MANUAL RM 532.11 https://www.cityofsacramento.org//media/Corporate/Files/Police/Transparency/RMs/RM-53211-Crowd-and-Riot-as-of1298.pdf?la=enDie 134 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Hong Kong Polisie se hantering van onluste is redelik goed gedokumenteer: Hong Kong het massabetogings gehad in 2003 (500,000 betogers), 2014 en 2019. Die laaste hiervan het toenemend gewelddadig geword. “Namate die spanning tussen die betogers en die polisie in Hong Kong toegeneem het, het beamptes toenemende krag gebruik en ʼn arsenaal van skare-beheer maatreëls ontplooi, insluitend traangas, rubberkoeëls, peper sproei, spons granate en boontjiesak-rondtes.

Betogers het ook hul eie aktiwiteite vermeerder en petrolbomme gegooi, skade aan banke aangerig en besighede wat in vasteland Sjina gesetel sou wees of pro-Beijing sou wees. Bakstene is na polisiestasies gegooi en daar is met polisie in die strate geveg, in sommige gevalle met yster stawe...

Bron: Cheung, H., Hughes, R. Why are there protests in Hong Kong? All the context you need, BBC News 21 Mei 2020.

Volgens die polisie het hulle 6,000 traangas rondtes afgevuur 2,400 rubberkoeëls, 700 sponsgranate en 500 boontjiesak rondtes gevuur het by ten minste 11 geleenthede.” John Ruwitch, J., Tam, F., Westbrook, T., Jim, C., Torode, G. Roantree, A., Reuters.Com Hong Kong 31 Oktober 2019 https://www.reuters.com/investigates/special-report/hong-kong-protests-violence Sommige skarebeheer apparaat word as nie-dodelik geëtiketteer. Dit wil nie sê dat sulke apparaat nie noodwendig skadeloos is nie. Skares behoort vóór die gebruik van beheer-apparaat gewaarsku te word. Skarebeheer-bevelvoerders moet sélf besluit oor die apparaat wat aangewese in elke situasie is. Die doel van hierdie artikel is om groep-dinamika aan te spreek en nie voorstelle te maak in terme van die beheer van onlustegroepe nie. Verskeie tipes toerusting bestaan vir die beheer van massa-onluste.

Van die mees onlangs geïdentifiseerde nie – dodelike apparaat vir skarebeheer word as volg in die literatuur beskryf: Die “Sticky Shocker”. Dit is ʼn afstandtoegepaste skokapparaat wat afgevuur word, vassit aan die rolspeler se klere en ʼn elektriese skok toedien.

Bron: https://splintercell.fandom.com/wiki/Sticky_Shocker.

Die sogenaamde “Skunk”(Muishond) is deur die Israeli-militêr het hierdie meganisme ontwikkel vir gebruik in onlusbeheer. Dit behels die gebruik van ʼn besonder onwelriekende vloeistof: Dit is heeltemaal organies, kan selfs deur ʼn mens gedrink word.

Die Lazer Dazer word deur Robert D. Battis beskryf as “ʼn humanitêre wapen wat beide die lewens van die wetstoepasser en die bedreiging by langer afstande. Die toepasser sal nie meer sy/haar eie lewe in gevaar bring deur nader aan die rolspeler te beweeg nie. Die wapen kan aaneen gevuur word en as die toepasser sy/haar teiken mis, kan die straal op die betoger se gesig gefokus gehou word totdat die teiken getref word, anders as ander nie-dodelike wapens wat herlaai moet word net werk op kort afstande doeltreffend is.” Bron:https://www.laserfocusworld.com/laserssources/article/16566670/laser-energetics-launches-dazer-laser-nonlethal-laser-weapon Die Hong Kong Polisie het in ʼn stadium die gebruik van skok- en netgewere oorweeg om die Hong Kong onluste te beheer: “ Hong Kong police consider arming officers with electroshock devices and net guns amid protests. Leung, C., South China Morning Post van 15 January 2020: • “Stun guns and other electroshock weapons assessed by force chiefs for frontline policing, security minister backs review • Safety fears raised over their potential deployment, which would come with city in grip of antigovernment demonstrations” Nassauer. Volgens Professor Anne Nassauer van die Vrye Universiteit van Berlyn bied die wetenskap van die Sosiologie en kriminologie makro-en mikro-benaderings om die ontstaan en 135 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

vermyding van massageweld te verklaar. Volgens Nassauer dui Studies daarop dat beamptes met geweld reageer wanneer hul gesag bedreig word. Sulke situasionele faktore speel ʼn kritieke rol in die beampte se besluitnemingsprosesse wat lei tot die gebruik van geweld. Sy meen rolspelers (betogers) se motiverings alleen, kan nie die ontstaan van geweld verklaar nie. Sy meen verder dat onlangse literatuur daarop dui dat deur te fokus op situasionele interaksies en emosies kan help om spesifieke riglyne te formuleer om protesgeweld te vermy en skaregedrag vreedsaam te hou.”

Bron: (ACPO, ACPOS en NPIA, 2010; Hoggett en Stott, 2010; Reicher et al., 2004) violence.

In haar artikel getiteld: Effective crowd policing: empirical insights on avoiding protest violence beskryf Professor Nassauer die gedrag van ʼn protesgroep waar betogers ontevrede was oor ʼn beplande vergadering van die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie in Kehl, Duitsland. Dié spesifieke protes illustreer volgens haar, haar bevinding van die belangrikheid van kommunikasie tussen protesteerders en polisie in belang van vreedsame betoging.

Gedurende die optog is territoriale grense gekruis toe polisie die beplande roete geblokkeer het as gevolg van eiendomsbeskadiging aan die Franse kant van die brug. Mediamateriaal toon hoe protesteerders gehalt is op die goedgekeurde roete en hoe daar geen verandering vir ʼn potensiële ommekeer in die vooruitsig was nie.

Ook toe protesteerder in die voorste ry teen polisie gedruk het, het daar geen gewelddadige verandering plaasgevind nie. By een geleentheid is ʼn beampte teruggestoot en hy het onmiddellik sy arms omhoog gehou as teken van vreedsame bedoeling (? CM*) of onskuld (? CM*) en die situasie het gekalmeer. Hoe is dit moontlik? vra sy.

Nassauer se ontleding van die situasie dui daarop dat kommunikasie tussen die twee partye noodsaaklik was sodat rolspelers hul inhibisie-drumpel vir geweld oorkom het en spanning en vrees te beheer. Visuele beeldmateriaal wys hoedat polisie en betogers luidsprekers verskeie kere gemaan het: “Bly asseblief kalm!” (Swiola2, 2009) Verskeie parlementslede het met die polisie gekommunikeer en die na die ander kant van die brug beweeg om eerstehandse inligting te bekom.

Terug aan die Duitse kant is die inligting via luidsprekers aan die betogers oorgedra. Polisie en betogers het albei hul doelwitte vreedsaam bereik. Die onderhandelaars vir elke groep het ontmoet, onderhandel en hul eie groepe ingelig.

Professor Nassauer se siening word deels deur die volgende woorde van Dr. Michael Welner ondersteun: “A brutal police force is not the solution. Nor is mere arrest. For perpetrators recognize that legal consequences of looting and destruction of property are limited, especially amid chaos.

But there are other societal tools available to eliminate this behaviour. Dr. Michael Welner ABC News.https://abcnews.go.com/Health/london-riots-2011-psychological-myths-factssolutions/story?id=14276532 Samevatting en Aanbevelings: 1. Daar moet nie veralgemeen word oor individue wat deelneem aan ʼn betoging nie. Bevelvoerders moet bewus wees van die heterogeniteit van die skare-samestelling.

2. Skade aan oproermakers moet vermy word. Waarsku betogers vooraf vóór die moontlike skadelike apparaat.

gebruik van

3. Goeie kommunikasie tussen betogers en polisie is belangrik.

4. Voorbereidings vir elke betoging-optog is belangrik.

5. Die opstel van formele beleide vir die hantering van onluste deur die polisie is belangrik.

136 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

6. Insluitings- en uitsluitingskriteria vir die toepassing van apparaat (pepersproei ens.) tydens betogings is belangrik.

7. ‘n Skaal vir die tipering en omvang van onrus behoort ontwikkel te word.

8. In Situ Arrestasie prosesse moet regverdig, doeltreffend en vaartbelyn wees.

Hierdie artikel is geskryf, vryelik vertaal en saamgestel deur Coert Mommsen, D.Phil., M.A. Sielkunde en EEG Tegnikus. Donderdag 19 Augustus 2021 10:39

POLISIESIELKUNDE | POLICE PSYCOLOGY

WANNEER MENS GETREITER WORD… Dr Coert Mommsen My eerste herinnering aan treitering/uittarting (provokasie) kom van my skooldae. Ek onthou 'n paar van ons onderwysers wat by geleentheid BAIE kwaad geword het vir van my klasmaats. Dit was meesal seuns. Ek kan nie onthou dat 'n onderwyser ooit sy humeur verloor het met 'n meisie nie. Die teenoorgestelde het soms gebeur. 'n Leerling het homself/haarself vir 'n onderwyser vererg. By geleentheid het 'n seun 'n onderwyser bygedam. (Dit was 'n groot en ernstige gebeurtenis).

Vandag blyk dit asof ʼn heen-en weer getartery in Amerikaanse en Engelse skole aan die orde van die dag is wanneer mens kyk na temas van gewilde films en video’s en beskikbare riglyne oor hoe om dissipline in die skool-opset te hanteer Ek het as skoolseun, nie veel kennis gehad oor provokasie nie- net geweet van die algemene begrippe wat hieroor gegeld het, o.a., dat as 'n man sy vrou betrap by 'n ander man en hy haar vermoor, hy nie gehang sou word nie omdat die beskou was as 'n "crime of passion".

Ook: as 'n onderwyser blootgestel was aan voortdurende tartery deur 'n skolier en hy/sy uiteindelik sy humeur verloor en homself te buite gaan: • •

HY/ SY NIE VERANTWOORDELIK GEHOU KAN WORD VIR SY / HAAR OPTREDE NIE OF HY/ SY WAARSKYNLIK STRAFVERSAGTING SOU VERDIEN IN GEVAL VAN ENIGE KLAG TEEN HOM /HAAR.

Dus, het jy maar weggebly van enigiets wat naastenby ooreengekom met tartery of provokasie.

Ek onthou ook ʼn insident van ʼn verkeerspolisieman wat een nag ʼn verdagte voorgekeer het by 'n vulstasie in die dorp. Hul gesprek het op 'n stoeiery uitgeloop en die beampte het die verdagte se nek vir enkele minute tussen sy bene vasgeknyp waarna die verdagte dood is. Ek weet nie waarvoor die beampte aangekla was nie en of tartery enigsins ʼn rol gespeel het nie, maar die 137 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

verkeerspolisieman was uiteindelik onskuldig bevind aan moord. (Miskien a.g.v. selfverdediging ek kan nie onthou nie) Ek was destyds ook geskok toe ek besef mens kan so maklik en vinnig kan sterf as iemand die slag aar/e in jou nek toedruk. Ek het gewonder of die beampte self dit geweet het...

WAT IS DIE VERBAND TUSSEN EMOSIE EN GEDRAG? Volgens ʼn artikel getiteld The Science Of Emotion: Exploring The Basics Of Emotional Psychology van die UWA (Universiteit van Wes-Alabama) bestaan daar baie gedagtes oor die verloop van emosies en gedrag blyk daar in die algemeen, ooreenstemming te wees oor die volgende nl. dat emosies saamgestel is uit drie dele: subjektiewe elemente alle emosies met ʼn subjektiewe ervaring (waarna daar soms verwys word as ʼn stimulus), hierna volg ʼn fisiologiese reaksie en dan ʼn gedragsrespons. UWA (Universiteit van Wes Alabama). Volgens die outeurs van die artikel “maak dit nie saak hoe intens die ervaring is nie, die ervaring kan baie emosies ontlok in ʼn enkel individu.

Hierbenewens sal die emosie wat elke individu ervaar, verskillend wees. Byvoorbeeld sal een persoon woede en berou ervaar as gevolg van die verlies van ʼn geliefde, terwyl ʼn ander intense hartseer ervaar. https://online.uwa.edu/news/emotional-psychology/ Ter illustrasie van die driedelige samestelling van emosies hierbo, kan mens een van die kere toe jy groot geskrik het, in gedagte roep. Gewoonlik skrik mens die grootste wanneer jy iets sien wat jy nie verwag het nie. Slange, skerpioene en spinnekoppe is vir die meeste mense bo-aan die lys van skrik-goeters. Amper elke volwassene sal waarskynlik kan vertel toe hy/sy die dag geskrik het vir iets wat hy/sy waargeneem gebeur het (subjektiewe ervaring). ʼn Mens verstar wanneer jy die skrikverskynsel (stimulis) sien, jou hart klop vinniger (fisiologiese reaksie) jy maak ʼn opsomming van die situasie en reageer op die een of ander manier (gedragsrespons).

GEDRAGSREPONSE Die gedragsrespons-faset van die emosionele reaksie is in werklikheid, die eintlike uitdrukking van die emosie. Gedragsresponse/reaksies kan wissel en afhang van • •

samelewingsnorme en: persoonlikheid.”

So ook kan provokasie verskillende reaksies by verskillende individue ontlok. Dit is moontlik dat uittarting aggressie by ʼn individu kan opwek/ontlok.

NEURALE (FISIOLOGIESE) GRONDBEGINSELS VIR AGGRESSIE Lickley & Sebastian https://doi.org/10.1080/1068316X.2017.1420187 onderskryf die volgende verklaring vir ʼn neurale (fisiologiese) basis ten opsigte van aggressie wanneer hulle sê: “Baie navorsing is gedoen deur gebruik te maak van beserings (neurologiese letsels CM*) onder knaagdiere en nie-menslike primate (ape). In volwasse manlike knaagdiere is daar gevind dat letsels in die anterieure hipotalamus en die mediale amigdala aanleiding gee tot verminderde aggressie en soortgelyke veranderinge is gevind by nie-menslike primate (Bv. Hipotalamiese letsels.)

Die bevindinge suggereer dat hierdie brein areas van deurslaggewende belang is vir ʼn aggressiewe reaksie. Benewens die neurale (fisiologiese) verband tussen aggressie en provokasie (hierbo bespreek), is daar verskeie navorsers wie se werk hierdie verbintenis ondersteun: Repple, Pawliczek en andere (BMC Neuroscience volume 18, Article number: 73 (2017)), Neurobiology of 138 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Aggression and Violence Siever, Klasen, Wolf et al: Serotonergic Contributions to Human Brain Aggression Networks | https://doi.org/10.3389/fnins.2019.00042 Dit is derhalwe duidelik dat die verband tussen aggressie en provokasie ʼn uiters komplekse sisteem is, en dat dit met sorgvuldigheid hanteer moet word veral wanneer daar byvoorbeeld gekyk word na kriminele toerekeningsvatbaarheid. Veral sekere beroepe (soos geregsdienaars, uniformpersoneel en persone wat groepe mense hanteer) is volgens die outeur meer dikwels blootgestel aan provokasie. Dít blyk duidelik uit die inhoud van die etiese kode vir die Internasionale Organisasie van polisiehoofde: “As a law enforcement officer, my fundamental duty is to serve the community; to safeguard lives and property; to protect the innocent against deception, the weak against oppression or intimidation and the peaceful against violence or disorder; and to respect the constitutional rights of all to liberty, equality, and justice.

I will keep my private life unsullied as an example to all and will behave in a manner that does not bring discredit to me or to my agency. I will maintain courageous, calm in the face of danger, scorn or ridicule; develop self-restraint; and be constantly mindful of the welfare of others. Honest in thought and deed both in my personal and official life, I will be exemplary in obeying the law and the regulations of my department. Whatever I see or hear of a confidential nature or that is confided to me in my official capacity will be kept ever secret unless revelation is necessary in the performance of my duty. “ https://www.theiacp.org/resources/law-enforcement-code-of-ethics Aangesien beroepe soos dié van wetstoepassers en uniformpersoneel meer dikwels blootgestel word aan openlike en skaamtelose provokasie by tye, is dit nodig dat lede van hierdie beroepe sielkundig hierteen gestaal word én bly. ʼn Amerikaanse polisieskrywer, luitenant Dan Marcou gee sy gedagtes oor die hantering van provokasie deur polisiebeamptes in ʼn artikel getiteld “To Stay cool is to be Cool” as volg: WENKE VIR DIE UNIFORM-BEAMPTE OOR DIE HANTERING VAN PROVOKASIE Volgens die tydskrif Psychology Today, “is daar verskeie maniere hoedat ʼn mens jou emosionele situasie ten goede kan beïnvloed...” https://www.psychologytoday.com/us/basics/emotion-regulation AF-REGULERING Hiervolgens kan die intensiteit van emosies verminder word. ʼn persoon wat hartseer is of treur, kan sy/haar hartseer af-reguleer deur te dink aan ʼn amusante gebeurtenis.

OP-REGULERING Hiervolgens kan mens jou emosies versterk wanneer die omstandighede dit vereis ten tyde van naderende gevaar of uitdaging wat ʼn intense mate van angs op opwinding verg.” https://www.psychologytoday.com/us/basics/emotion-regulation “ONTHOU, ‘N REAKSIE VAN JOU IS WAT HULLE WÍL HÊ” Sou jy jou humeur verloor en oorreageer is dit vir hulle soos om die Lotto te wen. Moet hulle nie gee wat hulle wil hê nie. Bly kalm.

JY HÉT DIE VERMOË OM TE REAGEER 139 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Nieteenstaande enige opruiing, opstoking, moet jy in gedagte hou dat jy die vermoë het om te reageer op enige manier wat jy verkies. Berei jouself voortdurend voor deur middel van opleiding en deur eerlike ná-skof self-ondervraging (“Debriefing”). Dit sal jou vermoë om veggereed te reageer verbeter, ook namate jou loopbaan vorder.

EERSTENS, DIS JOUSELF WAT JY MOET BEHEER Ten einde toereikende diens op elke toneel te verrig, is die eerste persoon wat jy moet beheer, jy sélf. Jou vermoë om kalm te bly en doeltreffend te reageer te midde van chaos is wat van jou ʼn professionele persoon maak.

NEEM KENNIS DAARVAN HOE OM ANDER DOELTREFFEND EN WETLIK TE BEHEER Jy kan, deur fisies jou hande te gebruik, ander oombliklik beheer wanneer jy die wettige regverdiging het om dit te doen selfs al wil hul nie beheer word nie. Laasgenoemde gee jou waardevolle selfvertroue gedurende elke kontak..

Kortom, wanneer dit vir jou moontlik is om doeltreffend op te tree, bestaan die kanse dat jy nie sal oorreageer nie.

KEN EN BEHEER JOU SNELLER-DRUKKNOPPIES Dink na oor woorde en sinne waarvoor jy hipersensitief is vóórdat hulle na jou geslinger word. Nadat jy jou kwetsbaarhede geïdentifiseer het, moet jy ʼn veiligheidsknip op hierdie snellerwoorde te sit. Sê vir jouself dat jy nooit sal toelaat dat hierdie woorde en sinne sal veroorsaak dat jy oorreageer nie want jy is ʼn professionele persoon en ʼn oorreaksie by jou, is wat die verdagte wil hê BEGRYP DAT NIKS PERSOONLIK IS NIE Niks wat hulle sê is persoonlik nie, so moet dit nie so opvat nie. Dis aanstootlike mense wat skree op die uniform. Die uniform het alles gehoor en die uniform kan dit vat... Kan jy?

JY GAAN NIE NA ’N OM MISDAADTONEEL OM BELEDIGINGS OP TE SLURP NIE. JY GAAN SOONTOE OM GETUIENIS IN TE SAMEL Maak seker dat jy ʼn duidelike begrip het vir die gronde is vir arrestasie in jou jurisdiksie sodra jy saamgestel het wat gesê is en die omstandighede waaronder dit gesê is.

Wanneer jy bewapen is met hiérdie kennis, moet jy besef dat jy nie daar is om beledigings op te slurp nie, maar dat jy daar is om getuienis in te samel. Onthou, wat gesê is, wie dit gesê het, wat gesê is onder daardie spesifieke omstandighede in dáárdie omgewing was dít wat daarvan ʼn oortreding maak. Nadat jy ʼn wettige arrestasie gemaak het, moet jy alles in jou verslag dokumenteer.

HANDHAAF ‘N TAKTIES-GESONDE POSISIE EN OEFEN HARD HIERAAN Jy kan ʼn oorreaksie voorkom deur die ondersteuning te behou wat jy nodig het en deur gebruik te maak van gesonde strategieë.

OEFEN OM ARRESTASIES KALM UIT TE VOER Die positiewe voordeel wat groep-arrestasies te doen terwyl jy kalm bly en kalm lyk, is dat dit ʼn positiewe invloed het op die omstanders, die verslaggewende media en diegene wat die arrestasie miskien later moet beoordeel indien die verdagte besluit om die saak hof-toe te vat. Jy kan lyk soos die goeie ouens en meisies terwyl jy van spierkrag gebruik maak om weerstand te oorkom as jy oefen om die situasie as ʼn span te benader, ʼn arrestasie te maak en te beheer. Twee goed opgeleide beamptes kan ʼn arrestasie gladder uitvoer as 10 swak opgeleides wat as enkelinge werk.

140 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

RAAK “BEAMPTE-NEGATIVERINGSFIKS” (“OFFICER-OVERRIDE FIT”) : “HULLE SOEK JOU OP DIE RADIO” ʼn Teken behoort vooraf uitgewerk te word vir wanneer ʼn bystandbeampte sien dat ʼn verdagte die kontakbeampte begin manipuleer/beïnvloed en die moontlikheid van ʼn oorreaksie naby is.

Die bystandbeampte kan sê: “Kollega, hulle roep jou op die radio” Wanneer hy dit as voorafopgeleide beampte hoor, moet hy eenkant staan en die bystandbeampte toelaat om die kontakproses oor te neem.

KONSENTREER DAAROP OM WEERSTAND TE BIED TEEN OOREAKSIE EN OM AGITASIE TE VOORKOM Verdeel gedurende opleiding ʼn groep in spanne. Een span is die polisie groep en die ander groep het instruksies om die eerste groep te beledig met gebruiklike beledigings en dreunsang.

Na elke pouse in die aktiwiteit moet die persoon wat leiding aan die groep gegee het, geïdentifiseer en gemerk word as dié een wat aangewys is vir arrestasie. Bespreek die beste taktiese/ordelike arrestasie en gaan fisies deur die bewegings daarvan. Ruil dan groepe.

Die grootste voordeel van hierdie oefening is dat dit beamptes “inent” teen daardie woorde en hulle voorberei en hulle voorberei om kalm en professioneel te bly ten aanhoor en aanskoue van verbale beledigings.

MAAK ’N GEREELDE BESPREKINGINSTELLING VAN DIE “BEAMPTE OORREAKSIE”DEMONSTRASIE Wys spelers aan om die rol van kontakbeampte, bystandbeampte en verdagte te vertolk wat opgeteken moet wees in ʼn draaiboek wat hiervoor bygehou word.

Die interaksie wat uitgebeeld moet word, is ʼn situasie waartydens: •

•

kontak tot in só ʼn mate versleg dat die kontakbeampte fisies oorreageer. (Hierdie moet spesifiek in die draaiboek ingeskryf wees en deur die beamptes gerepeteer word om beserings te voorkom).

Sodra die kontakbeampte oorreageer, moet die bystandsbeampte intree om hom te stop.

(Hierdie gedeelte moet ook in die draaiboek opgeteken wees en saam gerepeteer word).

Op hierdie punt moet die onderbreek word en die volgende bespreek word: Die metodiese (taktiese) probleme wat vir beide geskep word deur die beampte wat oorreageer is: • • • • • •

Die taktiese voordele wat dit vir die verdagte inhou wanneer ʼn uniformbeampte oorreageer: Beheerprobleme wat dit vir die bystandsbeampte skep wanneer hy gelyktydig beide ʼn verdagte én ʼn kontakbeampte moet beheer.

Die dilemma wat dan geskep word, is: wanneer ʼn verslag oor die insident wat aanleiding gegee het tot inhegtenisname, geskryf moet word, Dit ʼn dilemma vir beide beamptes sal wees, (omdat hul verslae nie akkuraat sal wees nie); en Laasgenoemde skep ʼn siviele dilemma vir beide beamptes.”

Luitenant Marcou sluit sy artikel af met die volgende woorde: “Ter afsluiting deel ek graag die woorde wat ek nooit vergeet het sedert my straatpatrollie-dae nie: 141 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

“Die mens wat jou kwaad maak het jou oorwin”.

Bron: van die artikel: To stay cool is to be cool. The first person at every scene you must control is you. Lieutenant Dan Marcou Apr 1, 2021 https://www.police1.com/patrol-issues/articles/tostay-cool-is-to-be-cool-YstXNyfZ3HVXdXkW/ Hierdie artikel is geskryf, vryelik vertaal en saamgestel deur Coert Mommsen, D.Phil., M.A. Kliniese Sielkunde en EEG Tegnikus Saterdag 31 Julie 2021 - 10:40.

RUGBY IN DIE SAP

1922: VADER VAN RUGBY IN SAP: MAJ AJ DE BEER

142 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

143 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Bron: Nongqai 1959-11-56 & 57

144 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

1963 SAP | BSAP RUGBY J Visagѐ

145 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

S A SPOORWEGPOLISIE | SA RAILWAYSPOLICE

BRIG HANNES SLABBERT HOOFSTUK 9.

Ons kom op die plaas aan. Een blye ontmoeting want oupa en ouma wil die seuns graag naby hulle hê. Ek is moeg na die lang reis en gaan slaap ‘n rukkie.

Ons het gereël dat ons meubels in Port Elizabeth gestoor sal word totdat ons blyplek gekry het. Daar woon familie in Despatch en dit lyk al meer of ons maar daar sal koop. My pa se broer en van sy kinders woon daar en nog ander familie ook. Almal moedig ons aan om ook daar ‘n huis te koop. Dit het ook so gebeur toe ons ‘n huis by Draaistraat 2 koop. My pa het die huis in sy naam gekoop en ons het hom huur betaal want ons wou so graag ‘n nuwe huis laat bou.

Die huis in Draaistraat is groot en gerieflik maar die toilet is buite en nog ‘n emmerstelsel. Ons het goeie bure in die Botha’s en oom en tannie Marais wat oorkant die straat woon.

Op 7 Januarie 1965, nadat ons lank gesukkel het om die huurders uit ons huis te kry het ek voet neergesit en hulle uitgesit. Dit was nie lekker nie maar ma was hoog swanger en kon die spanning nie dra nie. Daardie aand het ons in ons eie bed geslaap.

Einde Januarie 165 word ons dogter, Marina gebore en ons gesin is voltallig.

In 1966 laat ons n huis bou in Conradiestraat regoor my niggie oor wie ons baie erg is. Aan ons een kant woon Nicolaas Londt en sy familie en aan die ander kant Manie Swanepoel en sy gesin.

Dis nog grond straat maar dit skrik ons nie af nie. Daar is darem ‘n binne-toilet en ‘n baie groot erf waar ek sommer dadelik begin tuinmaak. Ons is tevrede- ons is in ons eie kaia. Dis nou al die sesde keer dat ons trek.

By die werk is dit eers personeel leer ken. Waar ons in Potchefstroom net 4 speurders was is nou seker so 15 of wat. Ons kantore is in ‘n gebou in die hawegebied.

Kaptein W. Roelofse is die speuroffisier en speurder-adjudant-offisier James Gretton is ons direkte toesighouer. ‘n Man wat duidelik sy witbroodjies het en my belas met minderwaardige werk alhoewel ek een van die speurdersersante klas 1 is. Die ander twee is William Bates en P.J. Hollenbach.

Laasgenoemde sit eenkant in ‘n klein kantoortjie en ek weet nie eintlik wat hy doen nie behalwe omtrent 30 keer per dag sy hande te gaan was. Later het ek gehoor dat hy aan erge depressie ly.

Na sy aftrede het hy verhuis en ongelukkig sy eie lewe geneem. Die speurderkonstabels is almal ou manne wat nie in bevordering en verplasing belangstel nie. Meeste van hulle het eie huise wat reeds klaar betaal is, Een more word ons in kennis gestel dat die liggaam van ‘n man naby Mount Stewart langs die spoorlyn gevind is. Wonder bo wonder vertrou James Gretton my toe met die ondersoek aangesien dit my grootwordwêreld is en ek die mense in die omgewing goed ken.

146 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Ek stel vas die oorledene is ‘n ou bekende wat by geleentheid ook by my pa op die plaas gewerk het. Daar is net ‘n wond aan sy kop. Sy seun en dogter word dadelik as moontlike verdagtes gesien want hulle drie het die dag van sy dood in daardie omgewing gaan hout haal.

Na ‘n paar dae se ondervraging word die twee aangehou. Daar is geen direkte getuienis nie maar omstandigheidsgetuienis is myns insien genoeg om hulle aan te kla.

Hulle verskyn in ‘n voorlopige ondersoek in die landdroshof in Steytlerville. As ek reg onthou was meneer Rossouw die landdros. Na al die getuienis gelewer is het hy egter bevind dat dit nie genoegsaam was om die twee vir verhoor te verwys nie en hulle ontslaan.

Daar is ‘n paar interessante lede op die personeel. Een is sersant Joe Shamley. Hy het meer male vertel hy is van Libanese afkoms. ‘n Man wat uit sy pad gaan om sy medemens te help, in die kerkraad dien en werklik ‘n voorbeeldige lei. Ek het later die geleentheid gehad om sy vrou, Babs te ontmoet. Sy het die lekkerste kos gekook en die beste koeksisters gebak. ‘n Ander een was sersant Sakkie de Jager wat in Uitenhage gewoon het. Hy was ‘n regte grapmaker en ‘n lojale WP rugbyondersteuner. Hulle een seun, Uys was ‘n goeie rugbyspeler en het later vir WP en Boland, waar hy kaptein was, gespeel.

Nog ‘n lid wat die lewe vir my maklik of sleg kon maak, was sersant Willem (Bill) Greyling. Hy was al diep in die jare voor hy ‘n sersant geword het. Groot man met dik arms wat geen nonsens geduld het nie. Maar hy het een swakpunt gehad - hy was rof met ‘n motorkar. Hy het die gewoonte gehad om die petrolpedaal diep in te trap en die koppelaar stadig te los wat veroorsaak het dat die kar hewige revolusies opgebou het. Ander kere het hy die koppelaar sommer gelos en dan het die kar met skreeuende wiele weggetrek.

Daar was ‘n paar Ford motorkarre wat deur die speurders gebruik is. Hulle rathefbome het aan die linkerkant agter die stuurwiel gesit. Hulle departementele nommers was R 9237 en R9238.

Op ‘n middag net na twee kom sersant Greyling na my toe en vra ‘n kar om iets te gaan doen. Ek gee hom die sleutel van een van die twee Fords en vra hom spesifiek om versigtig te wees want ons het nie voertuie om al die werk te doen nie. Hy loop uit en ek gaan aan met my werk. Ongeveer 10 minute later kom hy die kantoor in en sê lelike woorde oor Ford produkte. Ek vra wat aangaan en wraggies daar staan hy met die rathefboom in die hand. Hy het die hefboom so hardhandig hanteer dat dit afgebreek het. Ek het nie geweet of ek moet lag of huil nie.

Ons het destyds nog tot half vyf in die middag gewerk en die trein het om 20 voor 5 vertrek met ander woorde ons wat trein gehaal het moes wikkel om betyds by die trein te kom.

Een middag net na vier kom sersant Sakkie de Jager in die kantoor in. Ek sien dadelik daar is fout want hy is so wit soos n ‘n laken en hou sy bors stewig vas. Hy drafstap reguit badkamer toe en ek volg hom. Hy sê hy het ‘n geweldige pyn in sy borskas. Kaptein Roelofse wat al gereed gemaak het om te loop gee opdrag dat ek en sersant Hardy Mey dadelik vir Sakkie na die Provinsiale Hospitaal moet neem. Iemand bel intussen ‘n dokter en ons ry so vinnig ons kan hospitaal toe. By ongevalle aangekom is ‘n dokter daar en Sakkie word dadelik ondersoek. Dokter deel mee dat hy dadelik opgeneem moet word maar sê nie wat fout is nie. Hardy Mey en ek help die suster om hom na ‘n saal te neem. Ek vra hom ‘n paar keer of ek sy vrou moet bel maar hy weier dat ek dit doen. Die suster wil of kan ook nie sê wat die probleem is nie maar dis duidelik Sakkie is n baie siek mens.

Net na ek by die huis aangekom het bel ek die hospitaal net om te hoor Sakkie is dood minute na ons hom in die saal ingestoot het. Hy het n massiewe hartaanval gehad. Dit was ‘n groot skok want hy was een van ons staatmakers en ‘n goeie vriend.

147 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

In 1965 verneem ek met skok dat daar vir die volgende paar jaar nie eksamens vir bevordering gehou sal word nie aangesien nuwe lesings opgestel word. Die laaste eksamen wat wel afgeneem sal word is diè na adjudant-offisier. Ek weet ek kwalifiseer nog nie om te skryf nie maar dien nietemin in aansoek in. Die terugvoering wat ek kry is dat my belangstelling raakgesien is maar daar kan nie aan my versoek voldoen word nie. Intussen is ek steeds belas met minderwaardige werk naamlik ondersoek van eiselêers- iets wat my tot vervelens toe dryf.

Iets wat destyds heelwat gebeur het is dat mense in die see ingery of gespring en verdrink het. Ons het talle sulke gevalle gehad en dan moes sersant J. (Baby) Waterson die ondersoek doen. Een van die mees tragiese gevalle was toe ‘n ma en haar twee kinders in die see ingejaag het. Getuies het vertel hoe sy eers heen en weer in die hawe rondgery het en toe ewe skielik oor die kant van die kaai gejaag het.

Dit was hartseer toe die lyke uitgehaal is. Ek het ook gesien dat ‘n man se lyk altyd op sy maag dryf terwyl diè van n vrou op die rug dryf. Niemand kon tot op hede nog vir my die rede gee waarom dit so is nie.

In 1965 woon ek ‘n kursus vir sersante in Esselenpark by. Tydens een van die lesings merk die lesinghouer op dat lede wat nog net standerd ses het, kennis moet neem dat hulle later nie meer offisiere sal word nie en moedig diesulkes, waarvan ek een is, aan om ten minste matriek te verwerf.

Terug by die huis gesels ma en ek oor die moontlikheid dat ek matriek deur n korrespondensiekollege moet aanpak. Broer At loseer by ons en ons albei skryf in vir die kursus.

Hy het darem standerd agt agter sy naam.

Ek studeer met ywer en neem selfs n week of twee verlof om my goed voor te berei. Ek sukkel maar met die Engels maar weet dat indien ek sou slaag daar ‘n mooi toekomspad vir my voorlê.

In November 1965 skryf ons die eksamen in ‘n lokaal in Uitenhage en toe is dit die lang wag want die uitslae word nie voor in Januarie verwag nie. Ek sien een more in die destydse Oosterlig dat die uitslae die volgende more by die koerant se kantoor in Cawoodstraat beskikbaar sal wees. Daardie nag slaap ek omtrent nooit want ek het darem hoop dat ek geslaag het.

Die more wat die uitslae bekend gemaak word ry ek na die betrokke kantoor. Ek onthou my eksamennommer nog duidelik =102060. Broer At was 102059. Daar kry ek die goeie nuus dat ek met een onderskeiding geslaag het maar At het een vak gedruip. Konstabel Callie Rautenbach wat saam met my is omhels my amper van blydskap.

Terug by die kantoor vertel ek die blye nuus aan almal wat dit wil hoor en laat ma ook dat ek geslaag het. Ek word terstond na die bevelvoerende offisier, luitenant-kolonel Jurie van Rooyen se kantoor geneem. Hy is net so opgewonde en toe hy my gelukwens sê hy, hy is hoogmoedig op my. Seker bedoel hy is tros op my.

Jonger broer, Louwtjie, wat in Steytlerville op skool was het ook in die matriekeksamen geslaag en At het die vak oorgeskryf en geslaag.

Die jare stap aan en ek is ongeduldig omdat daar nie bevorderingseksamens is nie. Ek het die leer begin klim en wil hoër gaan.

Die goeie nuus kom uiteindelik- daar gaan ‘n eksamen gehou word. Maar waar ons vroeër ses vakke geskrywe het is daar nou nege wat beteken daar is heel onbekende vakke bygebring. Ek kry my lesings, rig die buitekamer in as studeerkamer en begin studeer. Saans leer ek tot so 1 of twee uur in die oggend en bedags oor die etensuur sonder ek my af om te leer.

148 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Eksamentyd breek aan. ‘n Klomp kandidate daag op en ons skryf twee vakke op Maandag en Dinsdag, een op Woensdag en dan weer twee op Donderdag en Vrydag. Sersante Kinghorn, Bates, Staines, Ackhurst en Mey is van diè wat skryf. Die Vrydagmiddag haal Mey en ek ‘n trein om 10 oor vyf. Ek is so moeg ek raak sommer in die trein aan die slaap. Ek voel egter tevrede met my poging en die aand neem ek vir ma en die kinders na die inry om dankie te sê dat sy my so ondersteun.

My telefoon lui. Dit is die bevelvoerende offisier se klerk, sersant Matthee wat my na die baas se kantoor ontbied. Omdat ek nie die uitslae so gou verwag nie wonder ek wat aangaan. Ek klop aan die deur, maak oop en stap in. Daar sit al die offisiere rondom die teetafel. Die kolonel vra ewe streng ‘ jong wat het jy nou weer aangevang?” Ek is baie verbaas want ek is seker ek het niks verkeerds gedoen nie. Toe kom die goeie nuus dat ek suksesvol was in die eksamen. Kinghorn, Ackhurst en Mey het ook geslaag. Ek het die derde trappie op die bevorderingsleer met sukses geklim.

Kort daarna word ‘n eksamen vir bevordering na luitenant gehou en ek kwalifiseer. Maar voor ons kan skryf moet ons voor ‘n paneel offisiere in Hoofkantoor verskyn. Toe die vreeslike teleurstelling – ek word nie gekeur nie maar kry darem die goeie nuus dat daar vroeg in 1970 weer ‘n eksamen vir bevordering na luitenant sal wees.

Op 1 Augustus 1969 word ek ‘n speurder-adjudantoffisier in Port Elizabeth en neem beheer van die Padmededingingskantoor. Ironies genoeg neem ek oor van adjudantoffisier Gretton wat vroeër my direkte toesighouer was en nou na die uniformpersoneel oorgeplaas word.

Laat 1969 verskyn ek weer voor die paneel offisiere in Hoofkantoor. Hierdie keer voel ek beter en ry net ‘n geruste gemoed huistoe.

Dis Oujaarsdag 1969. Ek het ‘n dag vry en ons gaan Steytlerville toe. Ek hoop steeds die uitslag van my onderhoud gou sal kom en dit positiewe nuus sal wees.

Toe ons voor die huis stilhou sit ‘n paar van my kollegas vir my en wag en ek kry die wonderlike nuus dat ek toegelaat is om aan die eksamen in April deel te neem. Ek bars amper uit my vel van blydskap en opgewondenheid. My kollegas sê hulle gaan die aand groot partytjie hou maar ek besluit ek gaan studeer.

Die buitekamer word weer netjies gemaak en ek pak die boeke uit. Daar lê harde werk voor. Net soos met die vorige eksamen studeer ek elke beskikbare oomblik. Gelukkig het ek baie verlof tot my beskikking en ek neem sommer ‘n maand verlof. Ek studeer van so twee uur af in die oggend.

Dan is dit lekker stil en kan ek behoorlik konsentreer. So by 7 uur loop ek saam met Marina na haar skooltjie en daarvandaan na my ouerhuis waar ek koffie drink. Op pad terug gebruik ek notas om hersieningswerk te doen en by die huis aangekom gaan slaap ek vir so drie ure.

Op die 3de April groet ek die personeel. Toe ek Gretton groet sê hy ewe ‘see you in two week’s time’. Die eksamen sou oor twee weke strek - een vak per dag vir nege dae. My antwoord aan hom was ‘no sir I’ll see in two month’s time’. Die suksesvolle kandidate moes ‘n kursus van ses weke deurloop wat die afwesigheid twee maande gemaak het. Hy was egter nog nie klaar nie en sê “ you must remember you are going to write a commissioned officers examination and that is not chicken feed” Al wat ek kon sê was ‘I will make chicken feed of it”.

Op die 4de April 1970 vertrek ek per trein na Esselenpark. Ma en die kinders het my stasie toe geneem en ons het maar swaar afskeid geneem.

149 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• Ons het die verhaal hervat waar ons opgehou het in Maart 2021.

1914: TROEPETREIN

150 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

MY PRE-POLICE CRIME STORY Keith Blake The following story was when I was about 16 years of age and even then, I dreamed one day that I wanted to become a policeman all thanks to a fascinating radio program called SQUAD CARS. We were at that stage living at nr. 33 Esher Street, Claremont and it was a Saturday afternoon. My bicycle was a size 24, a back pedal and I decided to go to a shop with this bicycle on the corner of Esher and Rosemead Avenue Claremont. When I left home my late daddy was relaxing in the lounge with ice cold beer and listening to the radio. At the shop I noticed my brother Trevor with his blue bicycle with high rise handles and a friend also with a bicycle were two shops away, at fish and chips shop playing games on a ping pong machine. I parked my bicycle in the doorway of the shop, bought me a bottle of Pepsi and sucking the contents with a straw I went to the comic shelve and browse through the comics on display but now and then "gooied an ogie" on my bicycle. While in this mode a about 20 tear old white guy with long blonde hair came into the shop. I still remember looking at him and he reminded me of that famous American General Custer and crossed him out as a possible thief and continued browsing through a comic.

All of a sudden, suddenly the shop assistant shouted that my bicycle was being stolen and I looked up and here I saw the white guy a replica of General Custer riding off to do battle at Little Bighorn on his horse, but this guy was riding off on my bicycle. I ran to the fish and chip shop and shouted to my brother Trevor about my bicycle theft and he and his friend gave chase. I meantime overweight and unfit ran to our house and shouted to my late daddy that a guy had stolen my bicycle. My daddy jumped up grabbed his car keys and we jumped into his light blue 6-cylinder Valiant and sped off to Rosemead Ave and turned left towards Belgravia Road, searching for my brother and or the bicycle thief. Suddenly we saw a chemist delivery man on a motorcycle and he pointed to a road on the left leading into an upper-class resident area. My daddy drove down this road and then we saw my brother Trevor and his friend and they pointed towards a road on the left and as my daddy turned down this road, we saw the bicycle thief on my bicycle. My daddy was left handed and he carried his watch on his left hand, but at that moment he took his watch and placed it on his right wrist and I knew from experience "hier kom groot k..k". The thief as we slowly approached him was singing and using his hand as a beat was drumming on my bicycle handle. At a stop street my daddy swung his car right in front of the guy and he with shock fell with my bicycle on the road. My daddy jumped and here smacks was dished out and my daddy in this action kicked the guy on his backside but in this kick my daddy had kicked onto a stainless-steel flute, this thief had in his pants. The next moment motorists were stopping and on hearing what this guy did each gave him a smack and drove off if I think back that smacks by the motorist were the birth of mob justice. Well the guy apologized and my daddy told me to put my bicycle in the car's boot. As we drove off my daddy winced with pain as he realized that kick on the stainless-steel flute had left a pain of note on his foot. At home the pain was so bad that my late mommy took my daddy to hospital where he received treatment and a plaster of Paris and a pair of crutches.

That same night on a farm in Ottery my one council was celebrating her wedding and we were quests. My dad who loved dancing had to sit out but every wedding quests on entering asked him about the plaster of Paris on his foot and he had to tell what happened over and over again.

151 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SPOORWEG COLLEGE MENUS Keith Blake In January 1978 I with many other young recruits started our S A. Railway Police careers at Essellen Park College. I want to highlight a few menus that I experienced. The first one was when we in the morning had porridge, I noted that some of my "maats” would place butter and jam on their bread and then place this under the pap and then eat. That I could never do and it was strange to me a "Kaapenaar". The second menu I really enjoyed was I think every Wednesday we had fish and chips… The other menu was every Sunday evening we had salads with cold meats/polonies.

Then when after doing "Wapenleer" theoretical we as the whole company did shooting with the 38 revolvers at the range at the back of the college. While this was happening, I saw these huge black pots on fires and the brazier were using poles to turn the contents. When it came to eating I saw these big black pots contained mieliepap. I as a “Kaapenaar” refuse to eat pap, with my wors and chops with “tamatie bredie”. My colleagues almost begged me to try it and finally I did and up today I am hooked to pap, bless and tomatoes, onion "sous".

There was never ever Chicken served on our plates in the college but one of our colleagues when we were off brought a roast chicken in his bag every Sunday, but due to a large following we each got a small "stukkie hoender". But one weekend I went to Pretoria station when I stayed with my late Mommy’s cousin Samuel and his wife Nelia who stayed in Rustenburg and they asked me on the way to their flat what I would like for supper. Shyly and humbly, I stated I crave for chicken as there was no "hoender" in the college. Well, my family bought a barrel of Kentucky Fred Chicken with the trimmings.

Then the only time we had chicken, a whole half chicken on our plates when we had the company farewell dinner, it was the only time chicken was placed on our plates. During our training I remember one afternoon after a last period hectic drilling "op die parade grond", I went to the shop, hot and sweaty next to where our hair was cut. Here in the fridge was for the first-time bottles of Fanta Grape and after that first swallow, I was hooked on that cool drink.

I remember that our platoon sergeant the then Ampie Myburgh told us that we were going to have our platoons farewell dinner at a restaurant called the Red Fez in Kempton Park and it would cost us R12.00 a ticket. He then stated that those who lived in the Transvaal could bring their girlfriends or wives but only on the same R12.00 ticket. That bothered me but I kept my thoughts to myself.

That evening we were driven to the Red Dez and a few of our colleagues had their girlfriends or wives and we sat at our tables. We were served huge T bone steaks with chips and salads and each was given a bottle of Grunberger Stein wine. When I finished my steak I was still "honger" and took a second deep look at my R12.00 ticket. I then read it said R12.00 a double, no wonder our colleagues with wives and girlfriends only paid R12.00. I discussed the issue with my single colleagues and I was nominated spokesperson. I told the waiter who had a red few on his head I wanted to see the manager. When the manager arrived, I enlightened him about the R12.00 a double and he agreed and told the waiters to serve us a double portion. Well all I can say was Bon Appétit or in Afrikaans “Lekker Eet".

152 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

REGSPLEGING | ADJUDICATION

TAALGEBRUIK IN DIE HOF “Privaat”: Johan Bezuidenhout Dit was altyd vir my verstommend en fassinerend hoe verskriklik ordentlik onse mense se taalgebruik word as hulle as getuies in die hof moet verskyn. Hierdie ordentlikheid het soms selfs tot die ontstaan van neologismes gelei waarmee die Afrikaanse taal aansienlik uitgebrei en vernuwe kon word. En dit het veral deurgeslaan in sake wat handel oor seksuele vergrype; onse mense praat nie graag reguit in ‘n hof oor sake van die onderlyf nie! Dit kon egter ‘n probleem word vir ‘n Staatsaanklaer tydens die vorige eeu.

Die probleem het veral kop uitgesteek in verkragtingsake. Daardie jare, voor die definisie van verkragting deur wetgewing aansienlik uitgebrei is, moes die Staat die gemeenregtelike misdaad van verkragting bewys deur getuienis aan te bied dat die beskuldigde se manlike geslagsorgaan die slagoffer se vroulike geslagsorgaan gepenetreer het. Daar het die moeilikheid gewoonlik begin, want onse mense is te ordentlik om die geslagsdaad by die naam te noem as hulle in die hof is.

Buite die hof is dit natuurlik ‘n ander saak, en kan hulle daardie woord in al sy vorme aanwend: werkwoord, bywoord, selfstandige naamwoord, byvoeglike naamwoord, voornaamwoord. Ek verneem hulle werk nog aan die moontlikheid om dit ook effektief as lidwoord te kan gebruik. Maar nie in die hof nie. Op rondgang was dit altyd interessant om die verskillende streekeufemismes te hoor vir die geslagsdaad. In die Hottentots-Holland kom sou ‘n getuie/slagoffer sê “hy het ougat saam met my gemaak”, in Stellenbosch “hy het lelik saam met my gemaak” en in die Malmesburyarea sou die mees beskrywende eufemisme gebruik word: “Hy het op my gelê en knak.”

Ongelukkig kon ‘n hof nie sondermeer geregtelik kennis daarvan neem dat hierdie eufemismes die geslagsdaad beskryf wat penetrasie insluit nie, en daarom het Staatsaanklaers soms erg gesukkel om ‘n getuie sover te kry om die misdaad voldoende te beskryf.

So gebeur dit dat ‘n voormalige kollega van my weer die getuienis van die klaagster in ‘n verkragtingsaak lei, maar hy kan haar net nie sover kry om te sê dat die beskuldigde haar geslagsdeel met syne gepenetreer het nie. Sy hou net vol “hy het ougat saam met my gemaak”.

Later, uit desperaatheid, sê die Staatsaanklaer: “Juffrou, ons is alles gewoond in hierdie hof. Jy hoef nie skaam te wees om reguit te praat en die ding by die naam te noem nie. Ons is dit gewoond.”

Die klaagster het net daarvoor gewag en trek los: “My Agbare, die beskuldigde het sy p..l binne-in my p..s in gedruk.”

Daar was vir ‘n oomblik ‘n geskokte stilte in die hof, en toe chaos. Die Streeklanddros, ‘n taalpuris wat uiters gesteld was op die dekorum van sy hof en wat onder praktisyns as “Die Hof” bekend gestaan het, was so geskok dat hy bloedrooi geword en sy bril opgewasem het. “Aggenee, o aarde, Juffrou, sulke kru taal sal ek nie in my hof duld nie. Dit sal vir my voldoende wees as u in die vervolg na ‘sy privaat’ en ‘my privaat’ verwys. En daarmee bedoel ek nou nie Die Hof se privaat nie, maar u eie privaat. Verstaan u nou mooi wat Die Hof vir u sê?” – “Ja, ek verstaan, my Agbare.”

“Nou gaan dan voort.” - “Dankie my Agbare. Ja, soos ek nou alreeds gesêrrit, my Agbare, daai beskuldigde vat toe mos sy private p..l en druk hom in my private p..s in.”

153 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Die hof het hierop in chaos verdaag, met Die Hof wat eers ietsie in sy Kamers moes gaan inneem om sy omgekrapte gemoedstoestand genoegsaam te herstel om met die verhoor voort te gaan.

Goeie middag Brigadier, Geen probleem nie, hy sê u kan dit met graagte plaas.

Ek hoop en vertrou dit gaan goed met u?

Hartlike groete

VULLER: BLOKHUIS | BLOCK HOUSE Jako Bezuidenhout

154 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

MILITARY HISTORY | KRYGSGESKIEDENIS SADF: PEDALLING IN THE KRUGER NATIONAL PARK Jim Hooper "I had the honour to meet Col Johan Potgieter, who was awarded the HC as an artillery officer during Op Savannah. (Never learned the details.)

In 1991 or '92 he organized a visit to the KNP, where he knew the SADF officer in charge of the anti-poaching unit. That gentleman broke all the rules by allowing us to join one of his teams for two days. On bicycles. Pedalling past lions and Cape Buffalo was an interesting experience, but I reckoned the Sotho chaps didn't want to get eaten or gored any more than I did, then there was no need to worry."

155 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

156 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SA LEËRGIMNASIUM Paul Els

157 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

INTELLIGENSIE

DIE PRESIDENT MUFAMADI

SE

NUWE

VEILIGHEIDSADVISEUR:

SIDNEY

Brig Fanie Bouwer Hy was in 1994 as 'n relatiewe jongman die ANC se eerste minister van polisie.

In 2018 was hy die voorsitter van 'n 10-man hoëvlak komitee wat die kaperjolle van die Staatsveiligheidsagentskap (SVA), wat onder die bevel van Zuma se simpatiseerder, Arthur Frazer, was, ondersoek het. As gevolg van dié ondersoek is Frazer verwyder maar, snaaks genoeg, as DG van Korrektiewe Dienste aangestel. Oud-adjunkkommissaris van die SAPD, André Pruis, was lid van die hoëvlak komitee.

Nou so bietjie terug in die geskiedenis.

Kort ná April 1994 kry ek opdrag om vir Mufamadi (foto links) in sy kantoor in die ou Hendrik Verwoerd-gebou naby ons kantore te gaan sien oor een of ander probleem met optogte.

Oo daardie stadium van mý lewe het ek nog nie aan 'n swartman gerapporteer of ge-"ja meneer" of ge-"nee meneer" nie. My politieke sentimente was toe ... kom ek sê maar ook nie juis behulpsaam nie.

Hoe dit ook al sy; op die gegewe tyd klop ek aan by Mafumadi se sekretaresse se deur, stel myself voor en sy nooi my vriendelik in en verneem of ek daar is vir die afspraak?

Op daardie selfde tyd stap hy uit sy kantoor en sluit by ons aan. Ewe vriendelik vra hy my of sy my al tee en koekies aangebied het en nooi my sy kantoor in.

Ek weet nie wat ek presies verwag het nie, maar Mufamadi se jintelmanhouding en nederigheid het my beïndruk. Ook die respek wat hy teenoor my geopenbaar het. Ons het dié vergadering etlike dae daarna met sy nuutaangestelde adviseur, advokaat Peter Gastrow (Sien foto bo), opgevolg.

Die SVA moet nou direk aan die Presidensie rapporteer en wel aan adjunkminister Zisi Kodwa ('n man wat nou die dag moes bontstaan oor bewerings van korrupsie teen hom) in CR se kantoor.

Ek met Mafumadi as CR se nuut-aangestelde veiligheidsadviseur daarby, dink en sal daar beter beheer oor die SVA wees, want daar word vermoed daar nog etlike intelligensie-amptenare daar is wat eerder Zuma se RET-groepering se duistere ideale nastreef en bevorder.

Foto’s verskaf.

158 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

INTELLIGENSIE

INLIGTING EN INTELLIGENSIE Mnr Johan Mostert Hallo Hennie, na aanleiding van jou navraag, die volgende: Die begrippe intelligensie en inligting skep soms verwarring en word dikwels alternatiewelik gebruik. Dit is egter twee verskillende dinge.

Intelligensie het in die oertyd begin as spioenasie. Primitiewe stamme het hulle omgewing verken en inligting ingewin om hulle teen moontlike gevare te beveilig.

Deur die millennia heen is dit deur opeenvolgende gemeenskappe bedryf. Maar dit was veral met die konsolidering van nasionale state in Europa wat groot burokrasieë geskep het, en die industriële revolusie wat komplekse tegnologie tot gevolg gehad het, dat die inligting wat die spioene ingebring het te omvangryk en te kompleks vir die ontvangers daarvan geword het om sin daaruit te maak.

Teen die einde van die negentiende eeu het daar gevolglik eenhede by spioenasie-organisasies tot stand gekom om die inligting wat ingesamel word, te verwerk. Dit is die skepping van hierdie eenhede wat aanleiding gegee het tot die benaming intelligensie.

Intelligensie word naamlik gedefinieer as: the faculty of understanding. Intelligensie is dus ‘n verwysing na ‘n vertolkte of verwerkte produk wat betekenis toevoeg tot inligting (informasie).

Inligting is die rou materiaal, die boustene, van ‘n finale intelligensieproduk. Dit is internasionale praktyk – intelligence en information.

In die artikel hieronder word die twee begrippe alternatiewelik gebruik omdat inligting (in plaas van intelligensie) tot met die naamsverandering van die Departement van Nasionale Veiligheid (DNV) na Nasionale Intelligensiediens (NI) in 1980 in algemene gebruik was. Selfs daarna is die term inligting gebruik wanneer intelligensie bedoel word.

Intelligensie kan basies in twee kategorieë verdeel word.

Strategiese intelligensie en taktiese intelligensie. Strategiese intelligensie het te make met tendense oor ‘n langer termyn terwyl taktiese intelligensie fokus op spesifieke situasies en gebeure oor ‘n korter termyn.

In die term nasionaal strategiese intelligensie dui nasionaal daarop dat dit verteenwoordigend is van al die belanghebbende instansies in die staatsopset.

Groete.

Johan

159 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

THE STASI: THE FORMER EAST GERMAN INTELLIGENCE AND SECURITY SERVICE Wolfgang Witschas The Ministry for State Security "Ministerium für Staatssicherheit (MfS) or State Security Service commonly known as the Stasi was the official state security service of the German Democratic Republic (East Germany, GDR). It has been described as one of the most effective and repressive intelligence and secret police agencies ever to have existed. The Stasi was headquartered in East Berlin, with an extensive complex in Berlin-Lichtenberg and several smaller facilities throughout the city. The Stasi motto was Schild und Schwert der Partei (Shield and Sword of the Party), referring to the ruling Marxist Socialist Unity Party of Germany (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED). This also echoed the motto of the KGB, the Soviet counterpart and close partner of the Stasi, with respect to the KGB’s own ruling party, the Communist Party of the Soviet Union (CPSU). Erich Mielke was the Stasi's longest-serving chief, in power for 32 of the 40 years of the GDR's existence.

Historical overview: Formed on 08 February 1950 and was Dissolved on 13 January 1990.

Type: Secret police, Intelligence agency Headquarters: Lichtenberg, East Berlin, German Democratic Republic (DDR) Motto: Schild und Schwert der Partei (Shield and sword of the Party) Employees: 91,015 regular employees, 174,000 informal employees (or IMs) (1989) Agency executives: • Wilhelm Zaisser (1950–1953) • Ernst Wollweber (1953–1957) • Erich Mielke (1957–1989) • Wolfgang Schwanitz (1989–1990) < Part of the former Stasi HQ in east Berlin, with "Haus 1" in the centre One of the Stasi’s main tasks was spying on the population, primarily through a vast network of citizens turned informants, and fighting any opposition by overt and covert measures, including hidden psychological destruction of dissidents (Zersetzung, literally meaning "decomposition"). It 160 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

arrested 250,000 people as political prisoners during its existence. Its Main Directorate for Reconnaissance (Hauptverwaltung Aufklärung) was re- sponsible both for espionage and for conducting covert operations in foreign countries. Under its long-time head Markus Wolf, this chief directorate gained a reputation as one of the most effective intelligence agencies of the Cold War. The Stasi also maintained contacts, and occasionally cooperated, with Western terrorists.

Creation The Stasi was founded on 8 February 1950. Wilhelm Zaisser was the first Minister of State Security of the GDR, and Erich Mielke was his deputy. Zaisser tried to depose SED General Secretary Walter Ulbricht after the June 1953 popular uprising but was instead removed by Ulbricht and replaced with Ernst Wollweber. Following the June 1953 uprising, the GDR Politbüro decided to downgrade the security apparatus to a State Secretariat and incorporate it under the Ministry of the Interior under the leadership of Willi Stoph. The Minister of State Security simultaneously became a State Secretary, of State Security. The Stasi held this status until November 1955, when it was restored to a full ministry. Wollweber resigned in 1957 after clashes with Ulbricht and Erich Honecker, and was succeeded by his deputy, Erich Mielke.

In 1957, Markus Wolf became head of the Hauptverwaltung Aufklärung (HVA) (Main Reconnaissance Administration), the foreign intelligence section of the Stasi. As intelligence chief, Wolf achieved great success in penetrating the government, as well as political and business circles of West Germany with spies. The most influential case was that of Günter Guillaume, which led to the downfall of West German Chancellor Willy Brandt in May 1974. In 1986, Wolf retired and was succeeded by Werner Grossmann. Numerous Stasi officials were prosecuted for their crimes after the fall of East Germany. After German reunification in 1990, the surveillance files that the Stasi had maintained on millions of East Germans were opened, so that all citizens could inspect their personal file on request. Until 17 June 2021, these files were maintained by the Stasi Records Agency when it became part of the German Federal Archives.

Relationship with the Soviet KGB Although Mielke's Stasi was superficially granted independence in 1957, until 1990 the KGB continued to maintain liaison officers in all eight main Stasi directorates, each with his own office inside the Stasi's Berlin compound, and in each of the fifteen Stasi district headquarters around East Germany. Collaboration was so close that the KGB invited the Stasi to establish operational bases in Moscow and Leningrad to monitor visiting East German tourists and Mielke referred to the Stasi officers as "Chekists of the Soviet Union". In 1978, Mielke formally granted KGB officers in East Germany the same rights and powers that Stasi officers enjoyed in the Soviet Union.

Organization The Ministry for State Security was organized according to the Line principle. A high-ranking official was in charge of a particular mission of the Ministry and headed a division in the Central Apparatus (Zentrale). A corresponding division was organized in each of the 15 District Departments for State Security (Bezirksverwaltungen für Staatssicherheit in the Berlin Capital Region plus the 14 regional districts or Bezirke). At the local level the Stasi had Area Precincts for State Security (Bezirksverwaltungen für Staatssicherheit — one each for the 227 cities and municipal districts and the 11 city boroughs (Stadtbezirken) of East Berlin. A single case officer held responsibility for the particular mission in each area precinct. The line principle meant that the case officers were subordinated to the specialized divisions at the district departments. The specialized divisions at the district departments were subordinated to the specialized division in the central apparatus and the whole line was under the direct command and control of the high-ranking Stasi 161 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

officer in charge of the mission. The Stasi also fielded Location Detachments (Objektdienststellen) at state-owned enterprises of high importance (such as the joint USSR-East German Wismar

uranium mining company). Shortly before the transformation of the Stasi into the Office of National Security the Ministry had the following structure: Ministry for State Security • Minister for State Security • Policy Board (Kollegium des MfS, including the Minister and his deputies) Central Apparatus (Zentrale): Organisation *Divisions directly subordinated to the Minister, Army General Erich Mielke (Dem Minister für Staatssicherheit direkt unterstellte Diensteinheiten) • Office of the Minister (Sekretariat des Ministers) • Main Division II (Hauptabteilung II) - Counter-intelligence • Division M (Abteilung M) - Postal control / interception • Main Division IX (Hauptabteilung IX) - Investigative body • Division X (Abteilung X) - International liaison with partner agencies from the Socialist Bloc • Division XIV (Abteilung XIV) - Criminal prosecution and Stasi prisons • Executive Group of the Minister (Arbeitsgruppe des Ministers) • Felix Dzerzhinsky Guards Regiment (Wachtregiment Berlin "Feliks E. Dzierzynski") • Finances Division (Abteilung Finanzen) • Bureau for Policies Implementation (Büro der Leitung) • Central Management Bureau of the security services sports club, SV Dynamo (Büro der Zentralen Leitung der SV Dynamo) 162 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• Main Division for Cadre and Education (Hauptabteilung Kader und Schulung) • Central Medical Service (Zentraler Medizinischer Dienst) • Stasi High School (Hochschule des MfS) • Main Division for Close Protection (Hauptabteilung Personenschutz) • Central Group for Computing and Information (Zentrale Auswertungs- und Informationsgruppe) • Division XII (Abteilung XII) - Central information service and archive • Division XIII (Abteilung XIII) - Central computing station • Legal Office (Rechtsstelle) *Divisions directly subordinated to the Deputy Minister Colonel General Werner Großmann (Dem Stellvertreter GO Großmann unterstellte Diensteinheiten - his predecessor was the legendary Colonel General Markus Wolf) • Office of the Deputy Minister Colonel General Großmann (Sekretariat des Stellvertreters des Ministers GO Großmann) • Main Directorate for External Intelligence (Hauptverwaltung A) *Divisions directly subordinated to the Deputy Minister Colonel General Rudi Mittig (Dem Stellvertreter GO Mittig unterstellte Diensteinheiten) • Office of the Deputy Minister Colonel General Mittig (Sekretariat beim Stellvertreter des Ministers GO Mittig) • Central Operational Staff of the Stasi (Zentraler Operativstab) • Central Executive Group for Protection of Classified Information (Zentrale Arbeitsgruppe Geheimnisschutz) • Executive Group for Commercial Coordination (Arbeitsgruppe Bereich Kommer-sielle Koordinierung) • Executive Group E (Arbeitsgruppe E) • Main Division XVIII (Hauptabteilung XVIII) - Security of the People's economy • Main Division XIX (Hauptabteilung XIX) - Surveillance of transport, post and media • Main Division XX (Hauptabteilung XX) - Surveillance of the state apparatus, cultural and religious institutions and underground movements • Rear Services Directorate (Verwaltung Rückwärtige Dienste) *Divisions directly subordinated to the Deputy Minister Lieutenant General Gerhard Neiber (Dem Stellvertreter GL Neiber unterstellte Diensteinheiten) • Office of the Deputy Minister Lieutenant general Neiber (Sekretariat des Stellvertreters des Ministers GL Neiber) • Central Coordination Group (Zentrale Koordinierungsgruppe) • Main Division I (Hauptabteilung I) - Counter-intelligence in the National People's Army and the Border Troops • Main Division VI (Hauptabteilung VI) - Passport control, surveillance of tourists and the stateowned Interhotel chain • Main Division VII (Hauptabteilung VII) - Counter-intelligence in the Ministry of the Interior and the Volkspolizei • Main Division VIII (Hauptabteilung VIII) - Surveillance and covert following of suspicious citizens • Executive Group XVII (Arbeitsgruppe XVII) - Surveillance of citizens of West Berlin visiting the East German part of the city • Main Division XXII (Hauptabteilung XXII) - Counter-terrorism *Divisions directly subordinated to the Deputy Minister Lieutenant General Wolfgang Schwanitz (Dem Stellvertreter GL Schwanitz unterstellte Diensteinheiten) (Schwanitz was appointed as the chief of the Stasi successor agency - the Office for National Security) • Office of the Deputy Minister Lieutenant General Schwanitz (Sekretariat des Stellvertreters des 163 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Ministers GL Schwanitz) • Main Division III (Hauptabteilung III) - Signals intelligence and counter-measures • Division XI (Abteilung XI) - Cipher service • Division 26 (Abteilung 26) - Phone-tapping • Signals Division (Abteilung Nachrichten) • Armament and Chemical [Nuclear, Chemical and Biological Defence] Service (Abteilung Bewaffnung / Chemischer Dienst) • Operational Technical [Equipment] Sector (Operativ-Technischer Sektor) District Departments and Area Precincts • District Department for State Security Berlin (Bezirksverwaltung für Staatssicherheit Berlin (BVfSBerlin)) • Location Precinct Technical University and Other Institutions of Higher Education (Objektdienststelle Technische Universität / Hochschulen) - surveillance of university professors and students for dissenter tendencies • District Department for State Security Erfurt (Bezirksverwaltung für Staatssicherheit Erfurt (BVfSErfurt)) • 136 Area Precincts for State Security (Kreisdienststellen (KD)): • 157 rural precincts: KD Angermünde, KD Beeskow, KD Bernau, KD Eberswalde, KD Bad Freienwalde, KD Fürstenwalde, KD Seelow, KD Strausberg Selected Stasi Departments: • Administration 12 was responsible for the surveillance of mail and telephone communications.

• Administration 2000 was responsible for the reliability of National People's Army (Nationale Volksarmee, NVA) personnel. Administration 2000 operated a secret, unofficial network of informants within the NVA. Administration 2000 was the name of the division in NVA documentation. Its Stasi name was Main Division I. • Administration for Security of Heavy Industry and Research and Main Administration for Security of the Economy: protection against sabotage or espionage.

• Division of Garbage Analysis: was responsible for analysing garbage for any suspect western foods and/or materials • Felix Dzerzhinsky Guards Regiment: the armed force at disposal of the ministry, named for the founder of the Cheka, the USSR’s Bolshevik secret police. The members of this regiment, who served at least three years, were responsible for protecting high government and party buildings and personnel. The regiment was composed of six motorized rifle battalions, one artillery battalion, and one training battalion. Its equipment included PSZH-IV armoured personnel carriers, 120 mm mortars, 85 mm and 100 mm antitank guns, ZU-23 antiaircraft guns, and helicopters. A Swiss source reported in 1986 that the troops of the Ministry of State Security also had commando units similar to the Soviet Union's Spetsnaz GRU forces. These East German units were said to wear the uniform of the airborne troops, although with the violet collar patch of the Ministry for State Security rather than the orange one of paratroopers. They also wore the sleeve stripe of the Felix Dzerzhinsky Guards Regiment.

• Guard and Security Unit (Wach- und Sicherungseinheit (WSE)) each of the 15 district departments had its own GSU, directly subordinated to the district department chief. The manpower of the units ranged roughly between 200 and 400 men. They had four roles - security of the Stasi headquarters in the district, combat training of personnel of the district department, initial posting for newly appointed Stasi officers for a couple of years until their careers advance to specialized positions and (most importantly) Quick Reaction Alert tactical intervention units. As 164 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

such the GSUs were armed and equipped as motor rifle units with APCs, automatic rifles, grenade launchers etc.

• HVA: focused its efforts primarily on West Germany and the North Atlantic Treaty Organization, but it also operated East German intelligence in all foreign countries.

• Main Administration for Struggle Against Suspicious Persons was charged with the surveillance of foreigners—particularly from the West—legally traveling or residing within the country. This included the diplomatic community, tourists, and official guests.

• Main Coordinating Administration of the Ministry for State Security: coordinated its work with Soviet intelligence agencies.

• Main Department for Communications Security and Personnel Protection: provided personal security for the national leadership and maintained and operated an internal secure communications system for the government • Penal System: to facilitate its mission of enforcing the political security of East Germany, the Stasi operated its own penal system, distinct from that of the Ministry of the Interior. This system comprised prison camps for political, as opposed to criminal, offenders.

Operations - Personnel and recruitment Between 1950 and 1989, the Stasi employed a total of 274,000 people in an effort to root out the “class enemy”. In 1989, the Stasi employed 91,015 people full-time, including 2,000 fully employed unofficial collaborators, 13,073 soldiers and 2,232 officers of GDR army, along with 173,081 unofficial informants inside GDR and 1,553 informants in West Germany.

Regular commissioned Stasi officers were recruited from conscripts who had been honourably discharged from their 18 months' compulsory military service, had been members of the SED, had had a high level of participation in the Party's youth wing's activities and had been Stasi informers during their service in the Military. The candidates would then have to be recommended by their military unit political officers and Stasi agents, the local chiefs of the District (Bezirk) Stasi and Volkspolizei office, of the district in which they were permanently resident, and the District Secretary of the SED. These candidates were then made to sit through several tests and exams, which identified their intellectual capacity to be an officer, and their political reliability. University graduates who had completed their military service did not need to take these tests and exams.

Full-time officers were posted to all major industrial plants (the extent of any surveillance largely depended on how valuable a product was to the economy) and one tenant in every apartment building was designated as a watchdog reporting to an area representative of the Volkspolizei (Vopo). Spies reported every relative or friend who stayed the night at another's apartment. Tiny holes were drilled in apartment and hotel room walls through which Stasi agents filmed citizens with special video cameras. Schools, universities, and hospitals were extensively infiltrated, as were organizations, such as computer clubs where teenagers exchanged Western video games.

The Stasi had formal categorizations of each type of informant and had official guidelines on how to extract information from, and control, those with whom they came into contact. The roles of informants ranged from those already in some way involved in state security (such as the police and the armed services) to those in the dissident movements (such as in the arts and in the Protestant Church). Information gathered about the latter groups was frequently used to divide or discredit members. Informants were made to feel important, given material or social incentives, and were imbued with a sense of adventure, and only around 7.7%, according to official figures, were coerced into cooperating. A significant proportion of those informing were members of the SED. Use of some form of blackmail was not uncommon. A large number of Stasi informants were tram conductors, 165 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

janitors, doctors, nurses and teachers. Mielke believed that the best informants were those whose jobs entailed frequent contact with the public.

The Stasi's ranks swelled considerably after Eastern Bloc countries signed the 1975 Helsinki accords, which GDR leader Erich Honecker viewed as a grave threat to his regime because they contained language that bound signatories to respect "human and basic rights, including freedom of thought, conscience, religion, and conviction". The number of IMs peaked at around 180,000 in that year, having slowly risen from 20,000 to 30,000 in the early 1950s, and reaching 100,000 for the first time in 1968, in response to Ostpolitik and protests worldwide. The Stasi also acted as a proxy for the KGB to conduct activities in other Eastern Bloc countries, such as Poland, where the Soviets were despised.

The Stasi infiltrated almost every aspect of GDR life. In the mid-1980s, a network of IMs began growing in both German states. By the time that East Germany collapsed in 1989, the Stasi employed 91,015 employees and 173,081 informants. About one out of every 63 East Germans collaborated with the Stasi. By at least one estimate, the Stasi maintained greater surveillance over its own people than any secret police force in history. The Stasi employed one secret policeman for every 166 East Germans. By comparison, the Gestapo deployed one secret policeman per 2,000 people. As ubiquitous as this was, the ratios swelled when informers were factored in: counting parttime informers, the Stasi had one agent per 6.5 people. This comparison led Nazi hunter Simon Wiesenthal to call the Stasi even more oppressive than the Gestapo. Stasi agents infiltrated and undermined West Germany's government and spy agencies.

In some cases, spouses even spied on each other. A high-profile example of this was peace activist Vera Lengsfeld, whose husband, Knud Wollenberger, was a Stasi informant who attended a two-year officer training programme at the Stasi college (Hochschule) in Potsdam. Less mentally and academically endowed candidates were made ordinary technicians and attended a one-year technology-intensive course for non-commissioned officers.

By 1995, some 174,000 inoffizielle Mitarbeiter (IMs) Stasi informants had been identified, almost 2.5% of East Germany's population between the ages of 18 and 60. 10,000 IMs were under 18 years of age. From the volume of material destroyed in the final days of the regime, the office of the Federal Commissioner for the Stasi Records (BStU) believes that there could have been as many as 500,000 informers. A former Stasi colonel who served in the counterintelligence directorate estimated that the figure could be as high as 2 million if occasional informants were included.

The main entrance of the Stasi HQ in Berlin

There is significant debate about how many IMs were actually employed.

Zersetzung The Stasi perfected the technique of psychological harassment of perceived known as Zersetzung – a term borrowed from chemistry which literally means "decomposition". ...the Stasi often used a method which was really diabolic. It was called Zersetzung. The word is difficult to translate because it means originally "biodegradation". But actually, it's a quite accurate 166 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

description. The goal was to destroy secretly the self-confidence of people, for example by damaging their reputation, by organizing failures in their work, and by destroying their personal relationships.

Considering this, East Germany was a very modern dictatorship. The Stasi didn't try to arrest every dissident. It preferred to paralyze them, and it could do so because it had access to so much personal information and to so many institutions — Hubertus Knabe, German historian.

By the 1970s, the Stasi had decided that the methods of overt persecution that had been employed up to that time, such as arrest and torture, were too crude and obvious. It was realised that psychological harassment was far less likely to be recognised for what it was, so its victims, and their supporters, were less likely to be provoked into active resistance, given that they would often not be aware of the source of their problems, or even its exact nature. Zersetzung was designed to side-track and "switch off" perceived enemies so that they would lose the will to continue any "inappropriate" activities.

Tactics employed under Zersetzung generally involved the disruption of the victim's private or family life. This often included psychological attacks, such as breaking into homes and subtly manipulating the contents, in a form of gaslighting – moving furniture, altering the timing of an alarm, removing pictures from walls or replacing one variety of tea with another. Other practices included property damage, sabotage of cars, purposely incorrect medical treatment, smear campaigns including sending falsified compromising photos or documents to the victim's family, denunciation, provocation, psychological warfare, psychological subversion, wiretapping, bugging, mysterious phone calls or unnecessary deliveries, even including sending a vibrator to a target's wife. Usually, victims had no idea that the Stasi were responsible. Many thought that they were losing their minds, and mental breakdowns and suicide could result.

One great advantage of the harassment perpetrated under Zersetzung was that its subtle nature meant that it was able to be plausibly denied. This was important given that the GDR was trying to improve its international standing during the 1970s and 80s, especially in conjunction with the Ostpolitik of West German Chancellor Willy Brandt massively improving relations between the two German states.

International operations After German reunification, revelations of the Stasi's international activities were publicized, such as its military training of the West German Red Army Faction terrorists.

Examples • Stasi experts helped train the secret police organization of Mengistu Haile Mariam in Ethiopia; • Fidel Castro's regime in Cuba was particularly interested in receiving training from the Stasi.

Stasi instructors worked in Cuba and Cuban communists received training in East Germany. Stasi chief Markus Wolf described how he modelled the Cuban system based on the East German one.

• Stasi officers helped in initial training and indoctrination of Egyptian State Security organizations under the Nasser regime from 1957 to 58 onwards. This was discontinued by Anwar Sadat in 1976.

• The Stasi's experts worked to help create secret police forces in the People's Republic of Angola, the People's Republic of Mozambique, and the People's Republic of Yemen (South Yemen).

• The Stasi organized and extensively trained Syrian intelligence services under the regime of Hafez al-Assad and Ba'ath Party from 1966 onwards and especially from 1973.

• Stasi experts helped to set up Idi Amin's secret police.

• Stasi experts helped the President of Ghana, Kwame Nkrumah, to set up his secret police. When 167 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Nkrumah was ousted by a military coup, Stasi Major Jürgen Rogalla was imprisoned.

• The Stasi sent agents to the West as sleeper agents. For instance, sleeper agent Günter Guillaume became a senior aide to social democratic chancellor Willy Brandt, and reported about his politics and private life.

• The Stasi experts trained African National Congress (ANC) members of the Directorate Intelligence and Security (DIS) as well as members of the South West Africa People’s Organisation (SWAPO).

• The Stasi operated at least one brothel. Agents were used against both men and women working in Western governments. "Entrapment" was used against married men and homosexuals.

• Martin Schlaff – According to the German parliament's investigations, the Austrian billionaire's Stasi codename was "Landgraf" and registration number "3886-86". He made money by supplying embargoed goods to East Germany.

• Sokratis Kokkalis – Stasi documents suggest that the Greek businessman was a Stasi agent, whose operations included delivering Western technological secrets and bribing Greek officials to buy outdated East German telecom equipment.

• Red Army Faction (Baader-Meinhof Group) – The terrorist organization which killed dozens of West Germans and others received financial and logistical support from the Stasi, as well as shelter and new identities.

• The Stasi ordered a campaign in which cemeteries and other Jewish sites in West Germany were smeared with swastikas and other Nazi symbols. Funds were channelled to a small West German group for it to defend Adolf Eichmann.

• The Stasi channelled large amounts of money to Neo-Nazi groups in the West, with the purpose of discrediting the West.

• The Stasi allowed the wanted West German Neo-Nazi Odfried Hepp to hide in East Germany and then provided him with a new identity so that he could live in the Middle East.

• The Stasi worked in a campaign to create extensive material and propaganda against Israel.

• Murder of Benno Ohnesorg – A Stasi informant in the West Berlin police, Karl-Heinz Kurras, fatally shot an unarmed demonstrator, which stirred a whole movement of Marxist radicalism, protest, and terrorist violence.

• The Economist describes it as "the gunshot that hoaxed a generation". The surviving Stasi Records contain no evidence that Kurras was acting under their orders when he shot Ohnesor • Operation Infektion—The Stasi helped the KGB to spread HIV/AIDS disinformation that the United States had created the disease. Millions of people around the world still believe these claims.

• Sandoz chemical spill—The KGB reportedly ordered the Stasi to sabotage the chemical factory to distract attention from the Chernobyl disaster six months earlier in Ukraine.

• Investigators have found evidence of a death squad that carried out a number of assassinations (including assassination of Swedish journalist Cats Falck) on orders from the East German government from 1976 to 1987. Attempts to prosecute members failed.

• The Stasi attempted to assassinate Wolfgang Welsch, a famous critic of the regime. Stasi collaborator Peter Haack (Stasi codename "Alfons") befriended Welsch and then fed him hamburgers poisoned with thallium. It took weeks for doctors to find out why Welsch had suddenly lost his hair.

• Documents in the Stasi archives state that the KGB ordered Bulgarian agents to assassinate Pope John Paul II, who was known for his criticism of human rights in the Communist bloc, and the Stasi was asked to help with covering up their tracks.

• A special unit of the Stasi assisted Romanian intelligence in kidnapping Romanian dissident Oliviu Beldeanu from West Germany.

168 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• The Stasi in 1972 made plans to assist the Vietnam People's Public Security in improving its intelligence work during the Vietnam War. • In 1975, the Stasi recorded a conversation between senior West German CDU politicians Helmut Kohl and Kurt Biedenkopf. It was then "leaked" to Stern magazine as a transcript recorded by American intelligence. The magazine then claimed that Americans were wiretapping West Germans and the public believed the story.

Famous Stasi secret sources in high places in the West • Christel Boom • Gabriele Gast • Günter Guillaume • Karl-Heinz Kurras • Lilli Pöttrich • Rainer Rupp • Hans Sommer • Werner Teske Alleged informants: • Vic Allen, University of Leeds professor • Helmut Aris, co-founder of the Association of Jewish Communities in the GDR • Horst Bartel, Marxist–Leninist historian.

• Almuth Beck, SED/PDS politician • Jutta Braband, civil rights activist and PDS politician • Siegfried Brietzke, three-time gold medal-winning Olympic rower • Harald Czudaj, bobsledder • Richard Clements, adviser to Neil Kinnock.

• 18 of the 72 players (every fourth player) who played at least once for football team Dynamo Dresden between 1972 and 1989 were listed as unofficial collaborators (IM). This included players such as Ulf Kirsten, who was listed under the codename "Knut Krüger" • Gwyneth Edwards • Horst Faas, journalist.

• Uta Felgner, hotel manager • Eduard Geyer, former football coach at Dynamo Dresden, Eduard Geyer was listed as an informant for more than ten years under the codeame "Jahn" • Horst Giese, actor • Paul Gratzik, communist writer • Victor Grossman, American publicist • Gerhart Hass, Marxist historian • Brigitte Heinrich, Alliance 90/The Greens politician • Anetta Kahane, journalist, activist and founder of the Amadeu Antonio Foundation • Heinz Kahlau, socialist writer.

• Heinz Kamnitzer, Marxist–Leninist academic.

• Sokratis Kokkalis • Karl-Heinz Kurras, policeman and shooter of Benno Ohnesorg.

• Christa Luft, left-wing politician.

• Lothar de Maizière, last prime minister of East Germany.

• Thomas Nord, Left Party politician.

• Helga M. Novak, writer.

• Robin Pearson (Lecturer at the University of Hull) 169 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

• Aleksander Radler, Lutheran theologian • John Roper, Baron Roper of Thorney Island • Bernd Runge, CEO of Phillips de Pury auction house • Martin Schlaff, billionaire businessman.

• Holm Singer • Ingo Steuer, figure skater and now trainer • Barbara Thalheim, popular singer and songwriter.

• Christa Wolf, socialist writer.

East Germany’s Stasi Culture From monitoring telephone conversations, bugging buildings, having suspects followed, through to reading mails, the Stasi surveillance was all-pervasive.

This was well captured in the award-winning 2006 German film “The Lives of Others”. Here’s the link for watching the trailer on YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=FppW5ml4vdw&list=PLivZCMQZSvIpAkRcqYgMuUR8ehd61X Juq The Stasi tracked all of the few foreigners who were allowed into East Germany. In fact, there was a division whose job was to detect whether any citizens had illegal western foods in their garbage!

Early in her career, German Chancellor Angela Merkel was apparently approached by the Stasi and asked to be an informant for the state. She turned down the offer and got off by explaining that she was a blabbermouth who couldn’t keep her mouth shut.

It’s a wonderful story, especially since she became known as a very close-mouthed leader of one of Europe’s most important countries.

With this anecdote, let’s look at some activities that the Stasi—the internal security force of East Germany—undertook during its heyday.

The Stasi Scent Strategy The Stasi even took odor samples to enrich their files on their suspects. If you go to the Stasi museum today, you can see them—rows of jars with yellow cloth inside.

The Stasi systematically, and secretly, collected the smells of suspected dissidents for use as a comparison. For example, dogs might compare the smell on a flyer for a protest meeting against the smell from a suspected organizer.

Stasi’s Army of Informants What distinguished Stasi from other surveillance systems was the massive number of its informants.

In Germany, they were known as informal collaborators, or—“Inoffizieller Mitarbeiter”—IMs. Though estimates vary, we can say with confidence that in 1989, on the cusp of the fall of the Berlin Wall, the East German government employed more than 170,000 of these IMs. 170 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

When you consider that the entire population of the country was only 16 million at the time, this means that more than 1% of the population served as informants.

Stasi’s Informal Informants Here’s an example of how such surveillance worked. The German news magazine Der Spiegel once reported how a nosey hausfrau—who had been asked by her neighbours to water their plants while they were away—went snooping through their cupboards and found the makings for a delicious and, by the standards of austere East Germany, lavish West German pudding.

Once the nosey neighbour informed state security, that was enough for the family breadwinner to be fired from his job, and for the entire household to plunge into destitution.

Stasi Agenda: Catch Them Young Perhaps worst of all, some 10,000 of those informants were under the age of 18. They were children, many of them, perhaps, spying on their parents. John O. Koehler’s book Stasi: The Untold Story of the East German Secret Police, suggests that if occasional informants were included, as many as 2 million East Germans were watching their fellow citizens. If true, such a number surely validates Nazi hunter Simon Wiesenthal’s belief that the Stasi were even more oppressive than the Nazi Gestapo.

Stasi's creation of Cover Identities for covert Operators/Illegals The Stasi created identities for their covert operators or illegals in the form of "Doppelgängers", which meant that their biographies were modelled of those of real people, some alive some deceased, whose names they were given. (Deceased peoples' names were mainly obtained from cemeteries). This method lessened the danger of their falling victim to random security checks revealing that they do not exist. Under the Stasi's method, they existed all right - as two people sharing the same identity. They had to be legalized in a third country where the vetting procedures were not so strict. The Stasi often used South Africa, South West Africa (SWA now Namibia), Australia and South America for this purpose. In the case of SWA and South Africa the names were of German origin as especially SWA, which was a former German colony (1884 to 1915) and has a substantial German speaking community to this day and in the case of South Africa which has a large German émigré community dating back to the late 1700s to early 1800s. After WWII (1945) many former German Nazis emigrated to Argentina, Brazil, Bolivia to escape prosecution for their Nazi ties.

These coverts operators or illegals had to live in the interim country for a couple of years before moving to the target country so as not to rouse suspicion and were instructed not to conduct any intelligence activities for some time after that. They were "sleepers" who were activated when the time was ripe.

Working against apartheid The East German Stasi also contributed propaganda to the global anti-apartheid movement. They sought to kill two birds by working to expose West German cooperation with South Africa. Tasked by the Communist Party’s Central Committee in May 1964, the Department of Agitation began collecting information on Bonn’s military assistance to the apartheid regime and details of the involved personnel.

The resulting report made much of West Germany’s interest in South African uranium as a possible ingredient for developing its own nuclear weapons.

171 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Of particular interest was Friedrich von Mellenthin, formerly a Major-General in the German Army during the Second World War, whose presence in South Africa was believed to hold great propaganda potential. The Stasi could not find much on him; the general's most sinister plot was to write a still-popular apologia on Wehrmacht armoured tactics.

The report received some press coverage in 1965 and reappeared two years later, when it was cited by the Soviet representative during negotiations for the nuclear Non-proliferation Treaty. British diplomats cabled their embassy in Bonn for an evaluation, which found few facts to check: “We do not really feel that there are properly speaking any "hard allegations" in the East German pamphlet. There are a few facts about German/South African collaboration in nuclear energy and space, a lot of surmise, and some innuendos. […] We have no means of knowing for sure if there is anything sinister in Germany's activities. We can only say that from the facts her activities seem to be logical commercial ones.”

The work to expose Western collaboration—real and imagined—with the South African government continued beyond the 1960s. Much of the language and allegations used in the Stasi documents reappear in the publications of the Anti-Apartheid Movement’s disarmament branch. Known as the World Campaign Against Military and Nuclear Collaboration with South Africa, the group campaigned to enforce the arms embargo and have South Africa expelled from the IAEA. (I haven’t seen direct proof of Stasi contributions to the group, but financial and logistical support would be consistent with Communist-bloc intelligence practice).

Epilogue Vladimir Putin’s Stasi ID: A Press Sensation and Its Historical Reality Recently, a press sensation began in Germany and spread across the globe when an identification card from the East German Ministry of State Security (MfS, or Stasi) was found in the Stasi Records Archive with the name and picture of the Russian President Vladimir Putin. It has been a well-known fact that Putin served from 1985 to 1990 as a KGB officer in Dresden; now, some journalists decided, he had worked for the Stasi as well! It turns out, of course, that this was not the case.

Tools of Stasi spying Jars containing dust cloths used to capture the body scent of people the Stasi was trying to track; a deer statuette with a camera hidden inside; a Swiss-made Tessina 35-mm miniature camera.

Apart from the devices in these photos, other ingenious spy tools of the Stasi were bugs hidden in an ashtray, a camera concealed inside a pen, or even a bra. A chair that captures your body scent when you sit on it, to facilitate tracking your movements later.

172 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Stasi Identity card

Markus Johannes Wolf

Markus Johannes Wolf Born on 19 January 1923 and died on 09 November 2006 at the age of 83, was head of the Main Directorate for Reconnaissance (Hauptverwaltung Aufklärung 'HVA') the foreign intelligence division of the Stasi. He was the Stasi's number two for 34 years, 1952 to 1986, which spanned most of the Cold War. He is often regarded as one of the most well-known spymasters during the Cold War. In the West he was known as "the man without a face" due to his elusiveness. He was called so because he was a figure of such secrecy that took almost twenty years before Western Intelligence had any idea what he looked like. He was the West's greatest adversary in the secret war for intelligence, information and advantage. Wolf is regarded as the greatest spymaster of the 20th century, a shadowy legend throughout the Cold War and continuing mystery – until after the fall of the "Wall".

One of Marcus Wolf's greatest achievements was the recruitment and handling of Günter Guillaume, who was the top aid of the then West German Chancellor Willy Brand. Guillaume's unmasking forced Brand to resign in 1974.

Other agents of Wolf seduced lonely West German ministerial secretaries in Bonn to obtain top secret documents.

Wolf was sentenced to six years imprisonment after the German unification and lived in Berlin from 1996 until his death in November 2006.

Wolf together with Anne McElvoy, wrote the book: Memoirs of a Spymaster; in 1997. Also published under the title "Man without a face: the memoirs of a spymaster (Jonathan Cape, 1997). Wolf wrote six books between 1989 and 2002 but this is the only one translated into English.

Famous words of Markus Wolf: “Sex and Spying certainly go together – that is an old tradition” The Stasi's interest in General - Major Friedrich von Mellenthin in South Africa 173 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Born 30 August 1904 in Bresslau Germany and died on 28 June 1997 in Johannesburg. He was a German general during World War II. A participant in most of the major campaigns of the war. In 1942 he was the Senior Staff Officer (SSO - Operations) to Field Marshall Erwin Rommel. Von Mellenthin surrendered to the British Army on 03 May 1945 and spent two and a half years in an internment camp until end of 1948.

He became known after his release for his memoirs Panzer Battles which is a "Study of the Employment of Armor in the Second World War". First published in 1956 and reprinted several times since then. After his release, Mellenthin emigrated to South Africa, founded Trek Airways, worked together with Luxair and represented Lufthansa in Africa from 1961 until 1969. He died in Johannesburg in 1997.

In 1987 the then Colonel Roland De Vries of the South African Defence Force (SADF) Deputy Chief of the SA Army and former Officer Commanding the famous 61 Mechanised Battalion Group (61 Mech) during the Border War; wrote his first book "Mobile Warfare- A Perspective for Southern Africa" and the Foreword was written by Von Mellentin.

Suspected Stasi agents operating in SWA/N: 1981 to 1989 The National Intelligence Service (NIS) in Windhoek investigated two suspected agents of the Stasi during the period 1981 to 1989.

• A German Veterinarian and a horse breeder on a farm north of Windhoek near the town of Okahandja; • A German Evangelical Lutheran Pastor at the Lutheran Mission station at Otjimbinwe, west of Windhoek, near the town of Karibib; • During March 1985 a suspected Stasi covert member/illegal visited Windhoek and his activities were monitored by physical and electronical surveillance by the Windhoek Regional Office of the NIS. Source credits: Google: https//af.m.wikepedia.org/wiki/stasi Google: https//af.m.wikipedia.org/wiki/ Markus_Wolf Books: Memoirs of a Spymaster: 1997: Markus Wolf with Anne McElvoy Pages: 298 – 299; Organogram of the Stasi I Lie for a Living: Anthony Shugaar: International Spy Museum; and National Geographic: Page 32

INTELLIGENCE: DETENTION GUANTANAMO BAY

Forgotten prisoners in the jail that shames America: The savagery at Guantanamo Bay appalled the world and led Barack Obama to vow to shut it down. Yet as the US pulls out of Afghanistan, DAVID ROSE reveals how dozens are STILL held without facing trial

By David Rose for the Daily Mail Published: 22:55 BST, 3 August 2021 | Updated: 07:45 BST, 4 August 2021 174 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

A broiling Cuban evening, October 2003. Major General Geoffrey Miller, a squat, pugnacious artillery officer who is now commandant of the U.S. prison camp at Guantanamo Bay, stands in the shade of a palm tree by his headquarters.

His interrogators, he tells me proudly, 'are developing enormously valuable intelligence' which has prevented terrorist attacks in both America and Britain: 'I think of Guantanamo as the interrogation battle lab in the war against terror,' he says.

Their methods, he assures me, are humane. Occasionally, dealing with a hardened suspect, they may have to become 'aggressive'. But usually they get their information by 'establishing a rapport' and the prisoners give up their secrets because they have come to admire the decent, civilised values that Guantanamo represents.

To viewers of the acclaimed film drama The Mauritanian, the true story of former Guantanamo prisoner Mohamedou Ould Slahi, Miller's assertions may seem hard to believe.

Arrested in his home country on the edge of the Sahara after a bogus tip-off that he was an alQaeda terrorist, Slahi was taken to Guantanamo in 2002. On Miller's watch, he was subjected to shackling in agonising 'stress positions' for hours on end and to extremes of heat and cold, sleep deprivation, sexual humiliation and beatings. He was even forced to drink seawater when he said he was thirsty.

The use of these 'enhanced interrogation' techniques has long been documented in U.S. government reports, in relation not only to Slahi but to hundreds of others.

As for Miller, by the time he was awarded a Distinguished Service Medal on retiring in 2006, he had been publicly accused of overseeing the abuse of prisoners not only at Guantanamo but at the prison he ran both before and afterwards, at Abu Ghraib in Iraq.

Attempts were made to prosecute him for war crimes, and he faced questioning by the U.S. Congress. But he vehemently denied being responsible for torture and claimed orders he gave were 'misunderstood'.

Nowadays, Guantanamo rarely makes the news, especially in Britain. The last of its 18 British prisoners, Londoner Shaker Aamer, was released in 2015.

But although it now houses only 39 prisoners, down from more than 650 in Miller's prime, it is still open. On the day after he took office in 2009, President Barack Obama promised to close it within a year. Eight years later, when he gave way to Donald Trump, he had failed.

175 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

A U.S. Army soldier stands at the entrance to Camp Delta where detainees from the U.S. war in Afghanistan live April 7, 2004.

It is by far the world's most expensive jail. According to official U.S. figures, America spends almost £10 million on detaining each prisoner every year, thanks to the cost of maintaining Guantanamo's garrison. Housing an inmate in a 'supermax' federal prison costs about one-fortieth as much.

Of the Guantanamo inmates who remain, 17 are deemed 'high-value' and will probably never be released.

They are held in Guantanamo's Camp 5 — a facility so secret that for years America denied it had been built — and include Khalid Shaikh Mohammed and Ramzi bin al-Shibh, the alleged masterminds of al-Qaeda's attacks on Washington and New York on September 11, 2001 that killed almost 3,000.

But the remaining 22 'low-value detainees' are deemed to pose little risk, and nine of them have already, in theory, been formally cleared as safe to release.

Their conditions, in Camp 6, are more humane: their cells are larger and they are allowed out of them for 14 hours a day. They can eat meals communally and spend time in the hot, dusty yard outside.

Yet they remain stuck in indefinite limbo, with the U.S. seemingly unwilling to send them home.

Almost a third of these 'LVDs' share the same British lawyer, the human rights expert Clive Stafford Smith. Thanks to the pandemic, he has not been able to visit his clients since early last year, and will make his first trip back to Guantanamo this month.

176 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

He has been able to talk to them by video call, though, and says he is 'deeply concerned' for their mental and physical health.

One of them, Pakistani taxi-driver Ahmad Rabbani, 51 — a victim of mistaken identity — has been on hunger strike since 2013 and is force-fed daily, strapped to a 'feeding chair' kept on his cell block.

He used to resist this, but that meant being dragged there violently by the 'extreme reaction force' of six powerful guards in body armour. Now, says his lawyer, he no longer has the strength to fight.

'He says he is neither being allowed to live, nor to die,' Stafford Smith says. 'He used to weigh 169lb.

Now he's 79lb. The way he puts it is that 54 per cent of him has managed to escape.'

So why is this symbol of tainted justice still in existence, as U.S. forces withdraw from Afghanistan — and two decades after 9/11?

Moves to establish the site began immediately after that atrocity, when Vice President Dick Cheney vowed to 'take the gloves off' against terrorism and warned that this would require America to 'work through the dark side'.

In hindsight, this wasn't surprising. The day after the attacks, Milton Bearden, who had led the CIA's campaign to support Afghan rebels against the Soviet invaders in the 1980s and worked closely with commanders who later joined the Taliban, told me 9/11 was a 'catastrophic intelligence failure'.

It seemed that the approach taken in the 1990s — to treat al-Qaeda as a matter for law enforcement agencies — had failed. Instead came what President George W. Bush called 'the war on terror', using methods that hawkish supporters in the CIA and the Pentagon believed would prevent terrorism and would be attractive to a U.S. people fired by an understandable desire for revenge.

Fighters captured in the military campaign that ousted the Taliban from Afghanistan in late 2001 would be deemed not prisoners of war, with their rights protected by the Geneva Conventions, but illegal 'enemy combatants'.

Soon that label was being applied to terrorist suspects captured just about anywhere — including Pakistan, the Middle East and countries such as Mauritania.

The Geneva Conventions say PoWs need state only their name, rank and number, but enemy combatants could undergo years of extreme interrogation.

Later, as Guantanamo's British prisoners began to be released, I interviewed most of them. All had endured such interrogation too.

But why set up a prison to use this approach at Guantanamo Bay, a tiny U.S. enclave on the southeastern tip of communist Cuba?

It had several advantages. It was remote: a three-hour flight from Florida. It had an established U.S. naval base, and access could be strictly controlled. Above all, as a senior Pentagon lawyer named William Lietzau argued in October 2001, it was beyond the reach — and legal protections — afforded by the U.S. Constitution. To him, and to the Bush administration, that made it ideal.

A former British Law Lord put it another way: for anyone trying to defend a Guantanamo prisoner, the camp was a 'legal black hole'.

177 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

By the time of my first visit, Guantanamo had been open for 22 months. A huge public relations effort was being made to counteract the first — and still the only —photographs of prisoners taken by journalists, showing some of the first arrivals cuffed and blindfolded, kneeling in orange jumpsuits, and being shuttled to interrogation rooms chained to hospital trolleys.

By 2003, the first cells — the cages, open to the elements, of what was known as Camp X-ray — were no longer being used. They had been replaced by Camp Delta, a vast compound of prefabricated metal blocks in which each cell was only slightly larger than a king-size bed.

The passageway leading into the camp was shrouded by nets and tarpaulins, but as I walked down it, I heard hissing directed at me and my escorts: 'Nazi liars!'

My guides wanted me to look at the camp kitchens, keen to impress that the prisoners were given 'culturally appropriate' food, such as hummus and dates. But the facade soon slipped. I was also shown the medical wing, where the first inmates who went on hunger strike were being force-fed.

On one ward, a young man lay chained to his bed, being fed high-protein mush through a tube, inserted into one nostril, which extended into his stomach.

'He has refused to eat 148 consecutive meals,' naval surgeon Dr Louis Louk told me. 'In my opinion, he's a spoilt brat.'

Little by little, the truth about Guantanamo — that it was a place of harsh conditions, torture and injustice — began to seep out, thanks in part to this newspaper.

U.S. Defence Secretary Donald Rumsfeld had claimed it contained only the 'worst of the worst', yet more and more inmates were being released without charge — more than 500 by the time George W. Bush's presidency ended in 2009.

And still it did not close, even as its prisoner numbers diminished.

By the time of my second visit, ten years later, the sense of depression among guards and inmates alike was palpable. In 2003, the Americans had been fired by a sense of righteousness, convinced they were fighting the good fight on behalf of the 9/11 victims.

By 2013, they seemed to accept it was pointless and that the 'extremely valuable intelligence' described by Miller had been illusory — the product of torture victims being ready to say anything to make the torture stop.

One senior Pentagon intelligence analyst told me Guantanamo had not stopped a single terrorist attack — though attacks continued, perpetrated by people with no link to Guantanamo prisoners, such as the new wave of IS killers spawned in Syria and Iraq.

In Washington, I met Lietzau, Guantanamo's legal apologist — who had just retired from the military.

He said that if he could have his time again, he would argue the camp should not be built. That was eight years ago.

Unable to muster the Congressional votes to close Guantanamo, Obama did set up a system under which prisoners' cases were examined by a panel of six senior intelligence officers, known as a Periodic Review Board — and by the time he left office in 2017, they had decided that five of the 23 low-value detainees should be freed. Another four were later cleared.

178 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

But so far, only one, Abdul Nasser, who returned to Morocco after more than 19 years last month, has been freed, because Donald Trump ordered that no one should be freed from Guantanamo, no matter how long they had been there or how innocent they might be.

A mobile guard tower stands over a camp for Chinese Uighur detainees at the U.S. military prison for 'enemy combatants' on October 28, 2009.

The effect on those who remained, says Stafford Smith, 62, has been disastrous: 'To go through so much, be told they were cleared, then just stay — to them it feels like this is their forever prison.'

The evident injustice makes it worse. For example, Rabbani, the eight-year hunger striker, was arrested in Karachi in 2002 and is the father of a son born just after he was detained, whom he has never seen except on Skype.

Like many Guantanamo prisoners, he was denounced by bounty hunters, who claimed a reward of $5,000 being offered by the Americans for 'terrorist' suspects. They claimed he was living under a false identity and was actually a killer named Hassan Gul. Before reaching Guantanamo, Rabbani was tortured in the notorious 'Dark Prison' near Kabul, run by the CIA, where, Stafford Smith says, he was suspended by his arms for days on end, deprived of water and beaten — techniques that an official Senate report says were in widespread use.

Yet the real Hassan Gul was there at the same time and was also tortured — but then released, only to be killed by a U.S. drone in 2012. No one seriously disputes this. Yet under Guantanamo's impenetrable regime, Rabbani remains a prisoner.

179 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Another client is businessman Saifullah Paracha, 73, who lived for years in New York. After he was abducted by U.S. agents on a business trip to Thailand in 2003, the plane that took him to Guantanamo refuelled in Scotland. He, too, was tortured but continually protested that allegations he supported al-Qaeda were false.

Finally, in 2018, one of the Guantanamo boards cleared him — but three years later he is still a prisoner, afraid he will die before he is reunited with his family.

Then there is Asadullah Haroon, Guantanamo's last Afghan inmate. He is a prisoner because he had the misfortune to be brought up during the Soviet era in a refugee camp run by the powerful rebel commander Gulbuddin Hekmatyar, then a U.S. ally.

Years later Hekmatyar decided to support the Taliban and this, Stafford Smith says, was enough for his client to end up in Guantanamo, where his plight is desperate: 'No one else speaks his language, Pushtun, and as he's the only Pushtun-speaking prisoner left, they have even stopped subscribing to Pushtun TV.' For these and other low-value detainees, every day is the same. Every few months there is a Red Cross visit and, once a month, a video call with their families.

They have access to books and, if they can understand it, TV. They are allowed to play football. 'But there are too few low-value prisoners to raise two teams any longer,' Stafford Smith points out.

For the high-value detainees in Camp 5, life is worse. There, as Shaker Aamer told me after being sent there as a punishment, the cells are tiny and thick metal walls stop the prisoners communicating. For almost 20 years, America has been promising to put some of these men on trial in special courts, including the 9/11 architects. But the chief prosecutor has just resigned after five years in the job and no trial date has been set.

It is no accident that when al-Qaeda in Iraq, the murderous forerunner of IS, began beheading British and American hostages, they were shown on video wearing Guantanamo-style orange suits. Over the years, numerous senior British and American intelligence officials have told me that the camp has turned out to be a highly effective recruiting sergeant for extremism.

Of course, no one is suggesting that dangerous criminals who wish the West harm should simply be released. Yet America is a country of laws — and many believe that the rightful place for its prisoners is not legal black holes on foreign shores.

Democrat leaders say they want to close Guantanamo now. But they have a wafer-thin Senate majority — and last month Republican senators implored President Biden not to act, saying the camp still 'ensures justice'. Trying to close it would be deeply divisive and, so far, Biden has given no indication he wishes to make the political effort.

Major General Miller must be pleased. Running Guantanamo, he said when he retired, 'has given me the opportunity to help this nation win the global war on terror'. Many would argue that the camp is, instead, a stain on America's conscience.

Share or comment on this article: David Rose reveals the savagery at Guantanamo Bay https://www.dailymail.co.uk/news/article-9858021/DAVID-ROSE-reveals-savagery-GuantanamoBay.html

180 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

INTELLIGENCE

Afghanistan Abandoned to terror: His father won the MBE for saving the British Embassy from the Taliban... but as murderous fanatics advance, this loyal Afghan is denied sanctuary in Britain

Afghan translator Mohammad, 45, fears he will soon be abandoned by the UK and left at the mercy of the Taliban. Mohammad followed in the footsteps of his father Zahoor (left) and brothers in becoming a guard, security supervisor and translator at the British Embassy in Kabul (inset). But when he applied for sanctuary in the UK fearing Taliban reprisals once Western troops withdraw, his case was rejected. The father of two said the Taliban have every reason to remember his family's ties to the British. Pictured right: Taliban fighters on the streets of Lashkar Gah. https://www.dailymail.co.uk/news/article-9857967/His-father-won-MBE-loyal-Afghan-deniedsanctuary-Britain.html Comment The British and Americans will find it very difficult to recruit Afghans for their Intelligence services because of the political dictates of the various governments. This reminds us of the RSA’s treatment of former Koevoet and 32 Battalion members – HBH

181 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SOUTH AFRICANS’ COMMONWEALTH WAR CASUALTIES BURIED ACROSS THE WORLD – PART FOURTY THREE

By Captain (SAN) Charles Ross (SA Navy Retired) South Africans took part in almost every theatre of war during both the First and Second World Wars. According to the Commonwealth War Graves Commission Casualty Data Base 7 290 (includes 607 unknown) First World War casualties and 9 986 (includes 84 unknown) Second World War casualties are buried in 1 207 cemeteries while 2 959 First World War and 2 005 Second World War casualties are commemorated on 48 memorials. This does not include the 1 750 members of the South African Native Labour Corps and the 306 from the South African Book of Remembrance, whose names are in the process of being added to the Commonwealth War Graves Commission’s Casualty Data Base.

With South Africans having served far and wide, it is not surprising that you would find single or small group graves in cemeteries across the world. Here are some of those cemeteries where one or a tiny group of South Africans are buried.

PERTH CEMETERY (CHINA WALL) – BELGIUM The cemetery was begun by French troops in November 1914 (the French graves were removed after the Armistice) and adopted by the 2nd Scottish Rifles in June 1917. It was called Perth (as the predecessors of the 2nd Scottish Rifles were raised in Perth), China Wall (from the communication trench known as the Great Wall of China), or Halfway House Cemetery. The cemetery was used for front line burials until October 1917 when it occupied about half of the present Plot I and contained 130 graves. It was not used again until after the Armistice, when graves were brought in from the battlefields around Ypres and from smaller surrounding cemeteries.

There are now 2,791 Commonwealth servicemen of the First World War buried or commemorated in this cemetery. 1,369 of the burials are unidentified and special memorials are erected to 27 casualties known or believed to be buried among them. Other special memorials bear the names of 104 casualties buried in the cemeteries concentrated here, whose graves could not be found.

The cemetery was designed by Sir Edwin Lutyens.

•

Seven South African casualties from World War One are buried in the cemetery.

182 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

POTIJZE CHATEAU LAWN CEMETERY – BELGIUM The Potijze Chateau Cemeteries. The old chateau grounds at Potijze are the site of three Commonwealth War Graves Commission cemeteries containing over 850 Commonwealth burials of the First World War. Potijze Chateau Grounds, Potijze Chateau Lawn, and Potijze Chateau Wood cemeteries were all formed in the spring of 1915 and used for the burial of Commonwealth soldiers until 1918.

For almost the entire period of the First World War the village of Potijze was held by the Commonwealth forces but stood directly behind the Allied trenches and was well within range of German guns. It was here that soldiers entered the communication and support trenches that led to the front-line. In the spring of 1915, during the Second Battle of Ypres, it was headquarters of the 27th Division, then under the command of Major-General Thomas D’Oyly Snow. The ground floor was later used as an Advanced Dressing Station while the first floor, which commanded views of the German lines, served as an observation post.

The architectural features of the cemeteries were designed by Sir Reginald Blomfield in the 1920s.

•

Nine South African casualties from World War One are buried in the cemetery.

WYTSCHAETE MILITARY CEMETERY – BELGIUM Wytschaete (now Wijtschate) was taken by the Germans early in November 1914. It was recovered by Commonwealth forces during the Battle of Messines on 7 June 1917, but fell into German hands once more on 16 April 1918.

The village was recovered for the last time on 28 September. The cemetery was made after the Armistice when graves were brought in from isolated positions surrounding Wytschaete and small battlefield cemeteries.

There are now 1,002 servicemen of the First World War buried or commemorated in this cemetery. 673 of the burials are unidentified, but there are special memorials to 16 casualties known or believed to be buried among them. Other special memorials commemorate casualties known to have been buried at the Cemetery near Rossignol Estaminet, RE (Beaver) Farm and Rest and be Thankful Farm, whose graves could not be found on concentration.

The cemetery was designed by Sir Edwin Lutyens.

•

Eleven (one known and ten unidentified) South African casualties from World War One are buried in the cemetery.

183 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

PLYMOUTH NAVAL MEMORIAL – PLYMOUTH UNITED KINGDOM After the First World War, an appropriate way had to be found of commemorating those members of the Royal Navy who had no known grave, the majority of deaths having occurred at sea where no permanent memorial could be provided.

An Admiralty committee recommended that the three manning ports in Great Britain Chatham, Plymouth and Portsmouth - should each have an identical memorial of unmistakable naval form, an obelisk, which would serve as a leading mark for shipping.

The Plymouth Naval Memorial was unveiled by HRH Prince George on 29 July 1924.

After the Second World War it was decided that the naval memorials should be extended to provide space for commemorating the naval dead without graves of that war, but since the three sites were dissimilar, a different architectural treatment was required for each.

The extension was unveiled by HRH Princess Margaret on 20 May 1954. A further unveiling took place on 11 November 1956, when panels honouring those who died on shore, but who had no known grave, were unveiled by Admiral Sir Mark Pizey.

In addition to commemorating seamen of the Royal Navy who sailed from Plymouth, the First World War panels also bears the names of sailors from Australia and South Africa. The governments of the other Commonwealth nations chose to commemorate their dead elsewhere, for the most part on memorials in their home ports. After the Second World War, Canada and New Zealand again chose commemoration at home, but the memorial at Plymouth commemorates sailors from all other parts of the Commonwealth.

Plymouth Naval Memorial commemorates more than 7,200 sailors of the First World War and nearly 16,000 of the Second World War. More than a quarter of the men commemorated at Plymouth were lost at The Battle of Jutland which began on 31 May 1916. This includes most of the crews of the battlecruiser HMS Indefatigable and the armoured cruiser HMS Defence.

•

225 South African casualties from World War Two are commemorated on the memorial.

184 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

FAYID WAR CEMETERY – EGYPT The cemetery was opened in June 1941 (as Geneifa New War Cemetery) for war burials from the numerous military hospitals in the area. It was planned by the military authorities for ultimate use as a garrison cemetery and was so used until Commonwealth forces finally withdrew from Egypt, the last burials being made in 1955.

The cemetery contains 765 Commonwealth burials of the Second World War, 190 of which were brought in after the war from the remote Qassassin African Cemetery, where permanent maintenance would not have been possible. The non-war graves, those of members of the forces, their dependents and civilian organisations attached to the garrison, number 616. There are also 440 war graves of other nationalities in the cemetery.

At the far end of Fayid War Cemetery stands the FAYID MEMORIAL which commemorates 265 men from East Africa, West Africa, High Commission Territories, Palestine, Middle East Territories and Sudan, serving either in their own forces or in Commonwealth units, who died in non-operational zones of Egypt and whose graves, so situated that permanent maintenance was impossible, could not be moved to a war cemetery on national or religious grounds.

•

81 South African casualties from World War Two are buried in the cemetery.

185 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

EX AFRICA SEMPER ALIQUID NOVI – Ep.2 Dr. Willem Steenkamp Ai, die liewe Ekwatoriaal-Guinee... Klein landjie, enigste ex-Spaanse kolonie in Afrika: deels ‘n eilandjie in die Golf van Guinee, deels ‘n blokkie plat aarde aan die Weskus, net Noord van die ewenaar. Net bokant Gaboen, waar ek van 1993 - 1997 die eer gehad het om te woon as die Nuwe Suid-Afrika se eerste ambassadeur na Swart Afrika. Vanwaar ek ses lande in my “gemeente” moes bedien, insluitend Ekwatoriaal-Guinee.

Soos ek in Episode 1 beduie het, gedurende die middel-negentigs was die plekkie nog brand-arm, maar vandag rol die elites daar in die petro-dollars.

Daardie jare was dit ‘n aardigheid om soontoe te moes vlieg (soos in die vorige episode verhaal), en net so ‘n aardigheid om daar in die hoofstadjie, Malabo, op Bioko-eiland te moes oorbly in die Impala Hotel – soos wat ek aanstons gaan vertel.

Gelukkig het Suid-Afrika op die eiland, in die nek tussen twee vulkane (Bioko is deel van die vulkaniese ketting wat vanaf Kameroen die Atlantiese Oseaan in strek) in die tagtigs ‘n model-beesplaas begin ontwikkel as landbou-bystandsprojek, sodat daar iets was om na uit te sien op die ampsbesoeke aan die eiland.

Na daardie rare vlieg-ervaringe waarvan ek u reeds vertel het, toe ons die eerste keer uitvlieg het Malabo toe om diplomatieke betrekkinge met hulle georganiseer te kry, het dit aanstons tyd geword om formeel my geloofsbriewe as ambassadeur te gaan oorhandig, aan president Teodoro Obiang Nguema (wat nog steeds vandag president is – die langs-dienende staatshoof in Afrika!). Hy het in 1979 met ‘n staatsgreep aan bewind gekom nadat hy sy oom, Francisco Macias Nguema, omvêr gewerp en laat tereg stel het. Francisco, die eerste president na onafhanklikheid van Spanje in 1968, het die land tot totale ruïnasie gelei gehad – hy was die kêrel wat beweerdelik uiteindelik sy donkie as sy hoof-raadgewer aangestel het, wat hom glo sou “adviseer” het by wyse van die beweging van sy ore in respons op die gewigtige landsvraagstukke wat Don Francisco aan hom voorgelê het. Mens weet dus nie met sekerheid nie, wie van die donkie of die president die meeste verantwoordelik was vir die volksmoord gedurende lg. se bewind, toe twee-derdes van die bevolking gedood of in ballingskap gedryf is...

Darem is dinge nou baie anders daar. Vierbenige esels dien nie meer as adviseurs nie. In die beste demokratiese tradisie, is Papa Teodoro nou al vir meer as veertig jaar aan bewind, telkens herkies met meerderhede in die hoë negentigs (waarskynlik danksy die feit dat die land in die 144e plek pryk op die VN se menslike ontwikkelings-indeks, met een kind uit elke twee wat voor ouderdom 5 186 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

sterf – of dalk danksy die nog veel erger gesondheidsrisiko’s wat dit inhou, as enigeen hom probeer opponeer). Papa Teodoro se seun, Teodorin, is ‘n internasionaal-gesogte persoonlikheid (hy word deur al die wêreld se leidende polisiemagte gesoek). Van sy nederige begin (die oplettende leser sal onthou hoe ek in episode een vertel het hoe hy by geleentheid, asvaal van die honger, by my ampswoning in Libreville, Gaboen, kom kos bedel het) het hy nou met deursetting en in die sweet van sy aanskyn, gevorder tot vise-president. In daardie posisie het knap bestuur van sy staatsdienssalaris hom in staat gestel om ‘n eiendoms-empire op te bou in al die wêreld se mees gesogte lokaliteite, o.a. ons eie Kaapse kus, in die VSA en in Parys, Frankryk. Hierdie ruim paleise was ‘n praktiese noodsaaklikheid, gesien hoeveel garage-spasie hy uiteraard benodig het vir sy vloot van Lamborghinis, Maseratis en Ferraris.

Natuurlik was die Weste soos gewoonlik erg afgunstig op sy sukses as sakeman, en in Julie vanjaar het Frankryk se hoogste hof beide die konfiskasie van sy klein pied-a-terre in Parys se Avenue Foch (101 vertrekke, gimnasium, haarsalon en diskoteek met ‘n bioskoop-skerm) en ook sy boete van 30 miljoen Euro en opgeskorte gevangenisstraf van drie jaar, bekragtig. Vervolgens was dit natuurlik blote toeval dat ses Franse weermaglede net die volgende dag in Ekwatoriaal-Guinee aangehou is

by Bata-lughawe, toe hulle helikopter daar roetinegewys geland het om te hervul...

Dit dan die president en entourage aan wie ek plegtig-seremonieel my geloofsbriewe moes oorhandig, een gedenkwaardige oggend in Malabo, daar op die Noord-kus van Bioko-eiland. Vir die geleentheid het ons oornag gehad in die Impala-hotel, wat toe die enigste redelik gangbare blyplek was. Veiligheidshalwe het ons maar weer gehou daarby om soggens, smiddags en saans (in die beste tradisie van diplomate wat uithang-etes geniet), Coca-Cola en droë “katkoppe” as maaltyd te bestel – lg. die ronde Portugese-styl broodjies...

Die oggend van die seremonie is ons kom haal met ‘n lang swart Mercedeslimousine, met swart gordyntjies wat lustig in die briesie gedans het (want sien, die wa se ruite het lank terug al die stryd teen swaartekrag verloor gehad, en in-geval, in die deure in).

Binne die eerste paar tree moes ek die bestuurder opsluit maak stop, want ek bemerk toe dat die Suid-Afrikaanse landsvlag, wat styf wapper voor regs teen die enjinkap, onderstebo is (en ons het ons darem nou nie sodanig in gevaar gevoel, dat ons gemeen het dié sinjaal van nood is geregverdig nie).

By die paleis aangekom was die militêre erewag in posisie, die orkes slaggereed en die rooi tapyt uitgerol. Die manne was opgetof in beste uniform, met sulke Oosblok-styl staaldakke, en toe ek vervolgens die parade begin inspekteer, stamp die mannetjie wat die vaandel dra sy voet baie gedetermineerd neer, met volle krag, soos wat hy op aandag spring. Sy helmet was egter heelwat aan die te groot kant vir sy skedel-omtrek, met die gevolg dat die oordadige voet-stampery die ding se voor-rand laat afgly het tot op sy neus-brug. Want beteken het dat hy sy kop en nek heeltemal agteroor moes knak, om enigsins voor hom te kon sien onder die helmet deur – soos mens kan opmerk op die foto hierbo.

187 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Die gesprek met president Obiang was gemoedelik en konstruktief, want ons plaas was op daardie stadium die enigste bron van vars rooivleis (uitgeslote nou bos-vleis) op die eiland. So tussen hakies, die algemene term vir die groot riet-rotte wat mens algemeen teengekom het in die “slaghuise” in die streek se markte, was “ground beef” – synde vleis wat na aan die grond leef.

Apies was die ander bron van proteïne en by geleentheid van ebola-koors – hulle is verbruikervriendelik voorberei en in die markte uitgehang, met die hare afgeskroei (wat die arme gediertetjies met die aakligste grynslaggies gelaat het) en die stert gesplit en om die nek geknoop, sodat mens dit gerieflik soos ‘n “sling-bag” oor die skouer huis-toe kon dra...

As deel van die seremonie moes ek ‘n toespraak afsteek in Spaans (die lande in my streek was ‘n taal-uitdaging, met onderskeidelik Frans, Engels, Spaans, Portugees en Arabies as amptelike tale tussen die ses van hulle). Ek het dit laat voorberei en uit-tik, en dit toe in-geoefen so goed ek kon, maar dit het maar ge-tarra – gelukkig, so tussen my Afrikaanse en Franse vermoë om die rrr’e te rol, kon ek die aksent darem naastenby verstaanbaar kry. Die plaaslike staats-TV het die hele ding verfilm, en tot my konsternasie (en ek glo die kykerspubliek se renons), is die toespraak van my toe die volgende twee dae konstant her-wys, soos die Engelse sê, ge-“loop”.

Gelukkig was daar in daardie tydvak nie alteveel televisiestelle op die eiland nie...

Na die seremonie was ons al angstig om te ontsnap plaas-toe, maar die plaaslike protokol-diens het aangedring om ons eers op ‘n besigtigingstoer te neem na van die plase in die omgewing. Die eiland was voor onafhanklikheid bekend vir sy produksie van kakao, koffie en palm-olie. Toe ons by ‘n laan aankom wat oploop na so ‘n eens-pragtige maar toe gehawende oliepalm-plantasie, sit daar ‘n oumatjie daar langs die pad-aansluiting. Die protokol-man knoop toe dadelik gesprek met haar aan, en ek hoor hoe vra hy vir haar in Spaans wat sy die graagste sou wou hê dat die SuidAfrikaanse ambassadeur vir hulle mee moet help. Sy’t duidelik geen tyd gehad vir hom of sy regering nie, en na sy eers betekenisvol hier langs haar in die gruis gespoeg het, sit sy haar hande in haar heupe, kyk hom neerhalend van bo na onder, en sê toe vir hom: “hombres blancos” (witmense)!”.

Die protokol-kêrel het nie geweet wat om te maak nie. Ek vra toe ewe gemaak-onskuldig vir hom, so asof ek nie verstaan het nie, wat sy gesê het – siende dat hy homself as tolk aangebied gehad het. Hy staan behoorlik bont, en maak dit in Engels af dat sy sommer nonsens praat, maar die oumatjie was nie onder ‘n kalkoen uitgebroei nie en het hom deeglik maak verstaan hy beter reg vertaal. Een van my handelspersoneel, ‘n baie knap plaaslik-gewerfde gekleurde dame van Gaboen wat vlot Spaans kon praat, het hom toe “te redde gekom” deur die korrekte vertaling uit te basuin, wat die oumatjie met verbete kop-knik be-aam het.

Ek het altyd met ‘n tikkie weemoed gewonder watter prys dié kordate oumatjie dalk daarna vir haar eerlikheid betaal het...

Ewentwel, terug by die hotel het Mike le Roux, my landbou-attaché wat die plaas bestuur het, vir ons gewag met een van die projek se Toyota Hilux dubbelkajuit-bakkies om ons berg-op te neem vir ‘n lekker boere-braaivleis die aand. Vervolgens sou ons oornag in die gastehuis, in die wonderlike klimaat wat ‘n tropiese ligging geseën met hoogte bo seespieël altyd bied – permanente lente-weer!

Deel van die span was ‘n staatsveearts van Pretoria, wat ingevlieg gehad het saam met ons huurvlug van Libreville na Malabo, om die kudde bees (Drakensbergers en Ngunis) en skape 188 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

(Dorpers) te kom ondersoek. Na ‘n heerlike braai en goeie nagrus, ontdek Mike toe die volgende oggend dat die skaap-ram, sy spog teel-ram, die skerpte van begrip gehad het om juis op daardie stadium dat die vee-arts ter hand was op die toneel, sy linker-voorbeen te gebreek het. Die plaas was uiters volledig toegerus, so die nodige was daar om die been te kan spalk. Maar nie verdowing nie. Die probleem was dus dat die ram se insig – skaap wat hy is – nou nie so vêr gestrek het as om te verstaan dat hy hom stemmig moet gedra wanneer die veearts hier met sy voorpoot begin lol nie. Bygevolg moes hy toe vasgevat word, daar in die modder en mis van die skaap-kamp...

Gelukkig was ek daardie dae nog aan die suidekant van veertig, so ek is aangesê om die meneer se agterlyf vas te pen, met Mike se vrou, Annerie, wat om die pens sou klou, en Mike self wat die voorlyf en kop in ‘n doodsklem sou hou, terwyl die veearts die been beheer en spalk. Daar het ek toe die perke van my “buitengewone en gevolmagtigde” titel besef, in die arena van die skaapkamp, met ‘n geensins respekvolle spog-ram wat wriemel en worstel en ons spannetjie wat dan bo, dan onder hom deur die mis-modder-mengsel ploeg, dikwels kop-eerste. Maar wen was ons vasbeslote om te wen, en teen die vier van ons was sy gô uiteindelik uit, en kon ons hom lank genoeg in bedwang hou dat die gips kon set.

Natuurlik, presies op daardie tydstip toe ons baie selftevrede maar pikswart gepleister daar oor die ram lê en, terwyl die gips stadig-stadig set, mekaar verknies met ons interpretasies van watter prestasie ons pas behaal het, daag daar ‘n bakkie op met Amerikaanse diplomatieke nommerplate (die ander diplomate het dikwels op die plaas kom vleis koop). Die twee Amerikaanse diplomate wat toe so ewe spiekeries opgedress daar uitklim, was Afro-Amerikaners. Beide reeds bekend aan Mike, slaan hulle ons toe gade waar ons daar so lê-lê en steeds klouende aan die ram, bekend gestel word. Erg was hulle verbasing toe hulle hoor dat die spektakel wat die gatkant van die gedierte beet het, die nuwe Suid-Afrikaanse ambassadeur is vir wie hulle tot satwordens toe op die TV moes kyk...

Na ‘n vinnige stort en verklee (weer in plaas-drag – kortbroek en t-hemp, met sandale) is ons toe gereed om ons twee Amerikaanse kollegas die plaas te gaan wys – meer spesifiek die bul-kamp.

Hulle was stadsjapies, en het versigtigrig gekies om maar liefs op die agterbank in die dubbelkajuit te sit, eerder as om saam met my en die vee-arts agter op die oop bak te ry. By die kamp aangekom, was hulle verskoning dat ‘n omskrywe van hulle State Department gewaarsku het dat die lang gras van die eiland vol bosluise is, so hulle wou vir geen geld in die wêreld afklim om die veld in te stap om die bulle van naderby te gaan besigtig nie. Daar het ek besef hoe 100% Afrikaan ons Afrikaners geword het, in vergelyking selfs met mense wie se DNA meer van ons kontinent mag wees as ons eie...

Altyd sal ek daardie plaas by Moka tussen die vulkane onthou vir die omgewing se natuurskoon en weligheid. Tydens een besoek het ons opgeklim na die krater-meer binne die vulkaan-keël, en wat ‘n gesig was dit nie! Al was dit telkens ‘n urelange nier- en blaasskuddende rit om van die hoofstad tot bo by Moka te kom. En altyd sal ek vol bewondering en waardering wees vir die Suid-Afrikaanse pionier-diplomate wat daardie tipe pos in die hart van Donker Afrika met blymoedigheid, enorme effektiwiteit en patriotisme aanvaar het – baie vêr verwyder van die algemene beeld van diplomate as laventelmannetjies wat die vleespotte en sjampanje-kuipe van hierdie wêreld geniet op koste van die belastingbetaler!

As voorbeeld: Mike het daar so amper-amper vir Annerie, sy vrou, verloor aan plasmodium falciparum – serebrale malaria – die chloroquin-weerstandige vorm wat angswekkend vinnig toeslaan en gewoonlik dodelik is. Met Annerie reeds in ‘n koma en in die besef dat daar nie sprake was van betyds ‘n noodvlug uit reël nie, het hy by die Rooi Sjinese kollegas gaan aanklop vir wat toe hulle eksperimentele doepa teen malaria was (‘n aftreksel van die artemesinin-plant, vandag ‘n 189 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

standaard-behandeling) en dit self vir Annerie ingespuit met ‘n bees-spuit. Genadiglik, letterlik binne minute is haar koors gebreek en het sy haar bewussyn herwin...

Om hierdie episode af te sluit (volgende keer sal ons kyk na wedervaringe in die Sentraal-Afrikaanse Republiek) ‘n paar fotos van Bioko eiland: die pad berg-op na die plaas by Moka, met die tropiese reënwoud se weligheid omheen, ‘n “brug” oor daardie einste pad en ook die enorme sambreel-bome wat in die koloniale tyd geplant is om skadu te verskaf vir die kakao-plantasies, welke bos-reuse die destydse E.G.-regering loop staan en verkoop het vir afsaag en uitvoer as timmer-hout, met die gevolg dat die plantasies voorspelbaar nog verder die kreeftegang gegaan het...

190 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SALM: HIER KAN JY NET VLIEG! Lt Barry Taylor Dink daaraan: ‘n Vier-uur-lange vlug na Doha en jy wil toilet toe gaan. Daar is mos nie teveel toilette op ‘n lugmag vliegtuig nie.

Vlieg eenkeer van Waterkloof na Rundu. Voor ons opklim kom daar so ‘n moerse groot lugmag kolonel, die loods, en staan daar en sê vir al ons polisiemanne - so 95 van ons: “xx en xx klaar daar is nie ‘n toilet op die vliegtuig nie”, (dis) ‘n Flossie wat oorlaai was.

Verder vra hy: “Wie rook?” en ‘n paar steek hulle hande op. Hy sê toe: “Geen gerook op die vliegtuig want ons neem twee ton dinamiet ook saam!”

Toe ons op die vliegtuig klim is die dinamiet in bokse onder die seats ingeskuif.

Nodeloos om te se niemand het probeer rook nie!

Cheers

Grens toe: In dae voor Camou – foto: Braam Duvenhage

191 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

BOOKS A HUNDRED FEET OVER HELL Jim Hooper PREFACE In his ten months in Vietnam, my brother had flown more than 250 missions and logged 913 hours of combat time. It was not unusual to land with bullet holes in his airplane but nothing had touched him. This day would be different.

27 March 1969 Demilitarized Zone South Vietnam SURROUNDED BY JETS, BOMBS, ARTILLERY AND ENEMY GROUND FIRE — a setting he knew well — Bill Hooper’s luck ran out. His struggle to remain conscious, aided by the steady voice of another Catkiller flying alongside, lasted long enough to reach a dusty airstrip, where he was lifted from the cockpit and rushed to a trauma team. Two days later, the 23-year-old pilot was stretchered aboard a heavy transport and flown halfway around the world to an Army hospital in Georgia.

The success of the first surgery, to assemble the splintered bone fragments and save what remained the muscle would take time to assess. While awaiting the next operation, Bill was given two weeks’ convalescent leave at home and now my kid brother was sitting across from me. But his mood baffled us. Rather than sharing our joy at his return, Bill was angry. Not because of the crippling wound received in an unpopular war—he accepted that as part of what he had signed on for. The anger came from being here. In a demonstration of uncompromising loyalty over logic, it was, he believed, a betrayal of the warrior family he’d left behind.

His arm immobilized inside a shoulder-to-waist cast that held him rigidly upright, the physical injury was obvious. What could not be seen were the effects of months of almost daily combat. The happygo-lucky teenager I remembered had metamorphosed into a mature and deadly serious man, unforgiving of error and curiously detached from everything around him.

Our mother, tearful and grateful for her youngest son’s homecoming, had long since gone to bed.

Bill and I remained at the kitchen table; a bottle of Jack Daniels close to hand. Outside, jasmine and orange blossoms sweetened the air, palms rustled in a warm breeze and the Anclote River flowed past our backyard to the Gulf of Mexico. But Florida was a foreign land and the serenity of the night did nothing to soften his bitterness or the need to make me understand. He was still in Vietnam, the war too recent and raw to relate dispassionately. Pleas for help through his earphones. Sonic booms of heavy-caliber bullets slamming past him. Blare of piston engine straining through violent maneuvers. All this and more, far more, remained vivid. That was where he belonged.

Places and phrases that meant nothing to me ricocheted around the room: Dong Ha, Ben Hai and Tallyho; Dask, From my mark, Cleared hot. Listening to the flood of words, I gradually understood that each represented part of a stage or a line from an ever-flexible script that came as naturally as breathing.

192 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Names of men I’d never met tumbled out: Doc Clement, Sarge Means, Mike LaFramboise, Lee Harrison and, the most repeated of all, Charlie Finch, all of them actors in a morality play based on duty, honor and courage. Some had come home in flag-draped coffins; others were still on that stage, where death was real and grief never an act. These were the men against whom he measured himself, men who spoke the same language of the time and place, men who had shared the fear and exhilaration of combat with him. And here, tonight, his ties to them were stronger than to us.

They were the Catkillers of the U.S. Army’s 220th Reconnaissance Airplane Company, based in Phu Bai, Quang Tri Province, Republic of Vietnam. Flying 100-mile-per-hour Cessnas, vulnerable to every enemy weapon on the battlefield, they patrolled the most violently contested real estate on earth. Bullet and shrapnel holes in their antiquated airplanes warranted little more than shrugs; frontline maintenance crews taped them over and the next morning aircraft and boy pilots were again over the guns.

THE STORIES I HEARD THAT NIGHT stayed with me for many years, but it was only after learning for myself fear under fire that I felt ready to record them. Assignments as a freelance journalist to various post-Vietnam conflicts made the writing a slow process, with many pauses and detours, dead ends and reversals. But as the work progressed it became clear that what began as a tribute to my brother could not be told in isolation; the men he flew with were an equal part of the story. Yet two decades had passed since Bill left the Army and lost contact with them. Finding those men was a challenge. The long search led to a surprised Sarge Means, who, understandably cautious about a writer claiming to be the brother of a cherished comrade, dialed me into the Catkiller net. The response was immediate and over the next weeks Bill’s telephone burned hot as they laughed and relived moments forever branded into their memories.

My suggestion that those moments might make a book was met with guarded consent. But then, backed up by diaries and logbooks, faded photographs and yellowing copies of old orders—all found stored away in closets and garages—the first sketches began to develop density, motion and personality. And the more I read and heard, the stronger my conviction that what they had done was extraordinary; to forget would be an injustice—not just to them, but the history of the Vietnam conflict.

A more difficult task was tracking down veterans of the ground war that had been supported by the Catkillers. Queries to a range of Vietnam websites were met by silence. Another dead end. But then fortune intervened in the person of Command Sgt. Maj. Gary Huber, Vietnam veteran and webmaster for the Society of the 5th Infantry Division. Gary printed my request in the society’s Red Diamond newsletter and some weeks later an email arrived from former Platoon Sgt. Jim Roffers, whose recollection of my brother’s actions had not dimmed since the Battle of Kinh Mon. Then others who had been there stepped forward to share memories that had been set aside for half a lifetime; they would add an entirely new dimension to those of two Catkillers flying over them that day.

The National Archives in College Park, Maryland, provided an unexpected wealth of information on the battle. When the package arrived, it contained not only the official After Action Report but the unedited and more revealing Duty Officer’s Log, which established a timeline for interweaving the accounts of infantry and airmen. Included were copies of penciled “spot reports” made in the Tactical Operations Center during the fighting; on them, scrawled in haste by a forgotten hand on 25 October, 1968, was my brother’s call sign: Catkiller 12.

But no matter how graphic the telling, this tale must serve as a mere outline of what these men experienced. All lived through far more than is written here and only they know how much and how often they risked everything for their fellow Americans. Thus, it is by no means the complete story of the Catkillers, nor of the forward air controller’s role in the Vietnam War. Not only did pilots in other Bird Dog companies and other services—Army, Marines and Air Force—exhibit astonishing 193 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

commitment and courage when called on, so did those who served before and after the men you will meet in these pages. The legacy they inherited from previous generations that answered the call to war survives among those who guard America today. All deserve to be remembered and honored.

Jim Hooper 2021

Top: Bill Hooper. Above left: Damage from ground fire, above right: low over the DMZ. 194 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Above: Bill Hooper receiving Silver Star. Below: Catkiller flight line at Dong Ha.

195 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SOSIAAL BRIG JWN POLLEY: BESOEK VENTERSBURG POLISIEMUSEUM Kapt Petro Engelbrecht Brig JWN Polley – een van ons bejaarde veterane - is een van die oprigters van die Ventersburgpolisiemuseum. Hy was nou onlangs met besoek aan die gedenkwaardige museum. Kaptein Petro Engelbrecht het vir ons die foto’s gestuur:

196 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

197 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

198 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

BRIEWE | LETTERS

NYALA’S VAN DIE BLITSPATROLLIE: SOWETO “Martin”

Hallo Brigadier Die Nongqai Vol 12 No 9B uitgawe oor Transport | Voertuie was baie interessant.

Onthou Brigadier nog die Blitspatrollie Nyala’s van Soweto?

Ons was nogal uniek met daardie Nyala’s. ‘n Blitspatrollie met gepantserde voertuie?

O wee!

As ek met ander polisiemanne op Stasies, en lede van die Wesrand en Johannesburg Blitspatrollie, gesels het, het ek altyd gevind dat hulle 'n bietjie geskok was as hulle hoor dat ons ook Nyala’s, saam met die Blitspatrolliekarre ry. Wat ook al, die TPA het in Soweto gebruik gemaak van gepantserde ambulanse, soms het mens sulke dinge daar nodig gehad.

Die Nyala’s was toe splinternuut. (Ek onthou nog die 1991 Servamus met die storie oor die nuwe Nyala’s vir die Onluste Eenhede) en het van Maleoskop gekom. Daar was 4 van hulle (as ek reg onthou) en al die Soweto Blitspatrollie aflossings moes hulle deel. Van ons lede, wat nie die nieKode 10 lisensies gehad het nie, moes op 'n spesiale Nyala-kurses gaan. Vir die eerste paar dae moes daar, op elke Nyala, ook een lid van die Onluste Eenheid saam op patrollie wees.

199 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Nou ja, die Nyala’s was nie baie gewild by ons nie. Deel van die "pret" by die Blitspatrollie was altyd die jaag van gesteelde voertuie. Ons het almal die dag se uikyklys neergeskryf in die hoop om te "Chase".

Voertuig jaag in 'n Nyala is nie baie maklik nie! Selfs nie as die oumanne ons stories sou vertel oor hoe hulle voorheen met Landrovers gejaag het. Baie van die manne het oor die Nyala’s begin kla en, gelukkig vir ons, moes ons, uiteindelik, net een per skof ry.

Op daardie stadium was daar 'n bevel dat sagtebak-voertuie nie meer in 'n hostel toegelaat was nie.

Dit was problematies vir ons en ons moes Hostel-klagtes vir die Onluste Eenheid gee. Die Nyala’s het ons toegelaat om dit self te doen.

Nyala’s was ook baie geskik vir die ongeteerde paaie en dit was my aflossing se Nyala die kinders uit 'n oorstroomde Plakkerskamp gered het.

Ons Nyala het ook 'n ambulans, wat voor Baragwanath met 'n ander voertuig in 'n ongeluk betrokke was en omgeslaan het, weggesleep. As gevolg daarvan kon 'n baba, wat die in die ongeluk vasgekeer was, gered word. Ja, ek onthou dat staatsvoertuie nie ander voertuie mag sleep nie, maar dit was 'n noodgeval.

Ons het die Nyala’s ook vir die begelei van VIP’s (Besoekende offisiere, beamptes, buitelandse gaste, politici ensovoorts) en die voertuie van Baragwanath mediese personeel gebruik. 'n Paar gebeurtenisse wat vir my persoonlik uitstaan met die Nyala’s: Ek, kst Louwrens en kst Shibambu het na 'n Hostel - (ek kan, ongelukkig, nie meer onthou watter Hostel dit was nie) - toe gejaag nadat daar op ander Blitspatrollie- voertuie geskiet is. Omtrent die hulle aflossing het toe opgedaag om te help. Ons het, min of meer, die hele wapenkluis in daardie Nyala gelaai, nadat die ander Blitspatrollie voertuie vir ons gevra het om meer wapens en ammunisie te bring. R1s, R5s, Uzi’s en al die magasyne wat ons kon vind. Die vloer was vol wapens!

Ons het daardie Nyala hard gery op pad daarheen en as hy spoed opgebou het was hy nie so stadig nie!. Toe ons daar aangekom het, het die skote geklap ens ons was baie dankbaar vir die Njala, wat vir ons goeie dekking gebied het.

Ons het 'n paar keer saam met die Honde Eenheid saamgewerk, met 'n hond en 'n hondeman saam met ons in die Nyala. Die een hond was klein maar kwaai. 'n Nyala het so 'n rol beweging as hy om die kurwe gaan. Dit het vir haar onseker gemaak en sy het dit op ons uitgelaat. Om in 'n geslote voertuig vas te sit met a kwaai Polisiehond is nie lekker nie! Snaaks genoeg het die hondemanne van die Nyalas gehou en gesê dat een met 'n hondehok vir hulle nuttig sou wees.

Ek was, as passasier, in 'n Blitspatrolliekar, vroeg in 1992, in a staatsongeluk, op die Impala-pad, betrokke en het my rug nogal erg beseer. Ek onthou hoe ongemaklik dit was om daarna in die Nyala’s te ry. Dit het gevoel al of ek in 'n skottelwa sit en my beseerde werwel het gevoel asof hulle aanmekaar vryf. Soms, na 'n 12 uur skof in die Nyala, was dit vir my moeilik om regop te staan.

Dankie vir die herinneringe Brigadier!

Groete uit Oostenryk waar die somer tot 'n einde kom.

Martin 200 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

NAWOORD: 4 JULIE 1964 – 4 JULIE 2022 HBH Soos ek ouer word, ek word 76, begin ek goed uit my verlede so duidelik soos daglig onthou! Ja, ek onthou “die goed en die sleg” – ook waar ek “kwaad” gedoen het.

Ek onthou duidelik hoe ek per trein van Durban na Pretoria gereis het op pad na die polisiekollege.

Die trein het by Germiston ingedraai en na ‘n ruk vertrek die trein en dit voel of ons weer in die verkeerde rigting ry. Die lokomotief is nou aan die anderkant van die trein en dit voel of ons terug ry na Durban. Ek was saam met ‘n oudsoldaat in die kompartement en ek onthou nog sy een storie wat hy my vertel het. Ons kom in Pretoria aan. ‘n Netjiese sersant – iemand na wie mens kan opsien – kry my by die trein en vra of ek hier is vir opleiding in die SAP-kollege.

Ek onthou nog die rit, in ‘n opruktrok, van Pretoria-stasie na die kollege op 13 Januarie 1964 en die daaropvolgende “in-sweerdery” wat in polisietaal “attestasie” genoem word. Daardie dag het ek No 43607 student-konstabel J Visagѐ ontmoet en ons het steeds kontak na al die jare.

Die voor-1952 Attestasie-vorm

201 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Na ‘n paar dae in die voettroep land ek in die berede-troep. Hier loop ek vir Leon Wessels raak.

Ons was saam in std 5 (Laerskool Port Natal) en in dieselfde Sondagskoolklas te Durban-Suid. Hy word ons troepleier en wyle Paul Eilers word ons onder-troepleier – later is Paul Eilers ‘n beroemde akteur!

Wat ‘n wonderlike opleiding het ons nie gehad nie! Ons het “polisie-Engels” by ‘n luit-kol Solomon gekry – hy was swaksiende maar ‘n briljante Oubaas! Ek dink hy het maar genadebrood ontvang om as kolonel vir studente “polisie-Engels” te leer. Ons moet verklarings in Engels leer skryf en ons moes regsuitdrukkings en regswoorde leer wat ek nooit op skool in Durban gehoor het nie. Hy het eenmaal gesê: “A policeman is not above the Law but subject to the law like anybody else.” Later het ek ietsie van die reg geleer en dit is: Ons is almal onderworpe aan die reg maar nie noodwendig aan dieselfde wette nie!

Ons het rolmodelle uit die boonste rakke gehad – dit was 20-jaar na die tweede wêreldoorlog en baie van die kollege personeel was oudlede van die SAP-brigade en baie het titels na hul name gehad soos OBE en MM. Daar was oral Springbokke in die kollege – atlete, boksers en rugbyspelers. Ystermanne!

Ons het ook die polisie-kultuur geleer. Daar was een lied, die orkes het dit ook gespeel: “Ons is die SAP, Vaderlands wakende oog, reg sal ons eis met ons kragte en misdaad ook nimmer ook gedoog!”

So met die kultuur saam het ons die etos van de polisieman in die kollege opgeslurp! Ons het ook ‘n vak genaamd opvoedkunde gehad – dit was baie interessant! Die hele opleiding was vir my interessant! Ek het die opleiding geweldig geniet en was super fiks! Woensdae met oggendparade het ons ‘n pragtige vlaghysingseremonie gehad – die vlag is gehys en die Stem is gespeel – ek het nie aan apartheid of aan politiek gedink nie, maar wel gedink aan: “Ons sal lewe ons sal sterwe, ons vir jou Suid-Afrika!” Troue vaderlandsliefde het by my opgekom – niks polities nie!

Ons het op 2 Julie 1964 voor die bevelvoerende offisier van die Suid-Afrikaanse Polisie-kollege uitpasseer. Sy naam was kol Maritz, in werklikheid no. 13001 kol DJJ Maritz, en sy vrou was die bekende skryfster, Empie Maritz.

Wel die dag toe ons voor hom uitpasseer het, het hy ons toegespreek en hy het iets gesê wat ek nooit vergeet het nie: “n Polisieman is nooit laat nie, vyf minute voor die tyd is die regte tyd!” Dankie, kolonel ek het dit my hele lewe lank onthou!

Die volgende dag passeer ons voor die kommissaris, lt-genl JM Keevy, uit. Hy was ‘n ware heer en my hart het sommer gebons toe ek hom sien! Vir my was die kommissaris “baie hoog”! Ek kan nie mooi onthou wat hy gesê het nie maar ek het steeds die indrukke in my gemoed wat hy op ons gemoed daardie dag gelaat het.

Die 4 Julie het ons voor die minister uitpasseer – as ek reg onthou was dit minister Trollip. Die politici se praatjies tydens parades was nooit iets om oor huistoe te skryf nie - gewoonlik was die toesprake ver bo ons koppe en die gehoor was maar die media of die algemene kiesers-publiek.

202 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Hoog op my polisieperd, Turk, het ek die wêreld betrag! (Ek was maar altyd iemand vir gemak en het geglo om eerder perd te ry as om te dril – min het ek geweet ons het baie meer leerwerk gehad om te politoer, te poets en te bone!) Ek het ‘n karbonkel in my oksel gehad en die pyn was iets verskriklik – maar ek het gehou! (Destyds het die woord ‘vasbyt’ nog nie in my woordeskat bestaan nie.) Met elke beweging van die perd se kop het die pyn deur my geskiet – maar ek het geglo as ek nie uitpasseer nie, sal ek in Desember weer moes uitpasseer. Daarvoor het ek nie kans gesien nie!

So ek het maar die pyn gevat.

Toe ons afmarsjeer – ons was vyf voettroepe en een berede troep toe speel die polisie-orkes en die res van die kollege sing ons toe: “Bly by my Heer” en ek verbeel my “Sal ons ou Kennisse ooit vergeet?” Daardie dag het my lewe verander en ek het die Mag se groot kameraderie aangevoel.

Weereens wat ‘n wonderlike Mag het ons nie gehad nie? – ons het in die reent en koue gewerk, beat gestap, van dakke afgespring en inbrekers gejaag en gevang! Ons het wagdiens gedoen in hospitale en by sleutelpunte. Ons het allerhande dinge gedoen wat geen ander staatsamptenaar ooit kon droom om te doen nie – ons het patrollies gestap, dagga plante uitgekap – vuil water gedrink want daar was niks anders om te drink nie! Ons het misdadigers gejaag, lyke langs die see opgetel, fetusse in die hawe uitgehaal – arme klein ongebore mensies!

Ek het mense sien skrik – mense wat ek arresteer het, sien hulle broeke nat maak, een van ‘n groep van drie gewapende terroriste het na ‘n opdrag kaal uit die motor geklim op sy maag agter die voertuig gaan lê en ook van skok oor die pad urineer, ‘n ander man wat ek in Umlazi gearresteer het, het spierwit geword toe ek hom deursoek en sy wapen – gesteel - tussen die muur en matras vind. ‘n Ander man wat ek arresteer het, se mond het so droog geword dat die velletjies op sy lippe letterlik gekraak het! Lyk soos skilfers op sy lippe.

Die polisiemag was in sy vyftigste bestaansjaar en dit het vir my voorgekom asof die polisie gedurende die 1980’s ontsaglik uitgebrei het met gepaardgaande spesialisasie.

Kollegas wat saam met my uitpasseer het, het kort na uitpassering gesneuwel. Tydig en ontydig is kollegas van ons stasie en buurstasies oorlede - veral op die grens.

Ek kyk terug oor sowat 70 jaar – ek onthou die Union Jack by Durban se stadsaal, ek onthou “God Save the Queen” in die bioskope. Ek onthou hoe Engels Durban was! Ek onthou die praatjies rondom die “Torch Commando” van Sailor Malan.

My Vader het ons verplig om Kerk by te woon – maar hy het skofte gewerk en meeste Sondae was hy of op oggend-, middag- of nagskof. [Later is ek self in die polisie en kon nooit verstaan waarom ons op Sondae skofte geruil het nie – die arme man wat van nagdiens gekom het, het Sondag oggend van diens gekom en dan weer Sondagmiddag gewerk en weer Dinsdagoggend – vir my ‘n rowwe ervaring!]

Maar as ek so terugkyk is ek dankbaar vir die swaarkry, die relatiewe armoede van ‘n polisieman se lewe, wat egter aan die anderkant weer sorg vir so ‘n ryk en vol lewe vol van aksie en veral diensbaarheid!

Ek het net mense geken wat aan die Verenigde Party (Sappe) behoort het – daar was geen Nasionale Party in Durban nie! Tog in die 1990’s het oud-konstabel Gys Muller van die NP die burgemeester van Durban geword!

Behalwe vir die verpligte kerkbywoning het ons as kinders baie koerante gelees! Ons het al die koerante gelees en dit het my baie balans in die lewe gegee.

203 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

Nog iets wat ons gestaal het teen die uitdagings van die ‘60’, 70’s, 80’s en 90’s was ons goeie opleiding en dissipline! Ons was gerugsteun deur deurwinterde offisiere en baie goeie toe- en uitrusting. Ons – die SAP - het self die proto-tipe van die Casspir ontwerp.

Die SAP en SAW het teen die bestes geveg wat deur die kommuniste in Kuba, die USSR, China, Vietnam, Angola en elders opgelei is – en met behulp van die Allerhoogste het ons baie goed gevaar – kyk maar net na ons ongevalle! Die Hand van God is hier duidelik sigbaar.

Vandag word ons die “apartheidspolisie” genoem – watter louter onsin is dit nie! Ons was ‘n goeie polisiemag. Wat gaan die politieke korrekte mense die ou republikeinse en koloniale polisiemagte noem? Ons is maar die opvolgers in titel van die ou Magte!

Wat noem mens die SAP voor 1948? Ook ‘n aprtheidspolisiemag?

Apartheid? Het ek as jong polisieman ooit aan ‘apartheid’ gedink? Natuurlik! Baie dinge in apartheid was louter onsin! Baie dinge i.v.m. apartheid het ons geërf en sommige aspekte het in daardie tydsgewrig sin gemaak!

Wat het nie sin gemaak nie?

Ek was ‘n blanke wyksersant op ‘n patrollievoertuig met ‘n swart-konstabel as bemanning; maar ‘n enjin-drywer mag nie ‘n swart stoker hê nie! (Dit was om blankes te beskerm? Werkreservering? Ek weet nie?) Ek glo nie daaraan om mense te beskerm nie – ek glo aan ‘n meritokrasie! Die beste persoon moet “bo” uitkom!

Een maal het ek en ‘n swart kollega op die navrae en ondersoek-personeel per bus ons navrae gedoen en ek moes hom met een of twee navrae bystaan. Ons het die meeste van die tyd met die “groen Mambas” gery – munisipale busse vir nie-blankes reserveer. Toe ons ‘n “rooi bus” – ‘n munisipale bus vir blankes - wou haal wou die busbestuurder glad nie mense van kleur op “sy” bus toelaat nie – ek het verduidelik dat die konstabel ‘n polisieman in uniform is wat aan diens was maar hy wou nie kopgee nie, ons moes was vir ‘n “groen” bus!

Wat my as mens seergemaak het was kwetsende apartheid: bv. wanneer hysbakke gemerk was “blankes” en “Nie-blankes en Goedere”, of slegs “Blankes” op parke se banke – maar laasgenoemde is dinge was ons van die ou Britse setlaars in Durban geërf het. Daar was bitter min openbare toilette, selfs vir witmense – dink maar aan die gevolge! Nie-blanke toilette was besonder vuil!

Opgevoede dames van kleur moes dit doodeenvoudig besoek.

Ons polisiemanne het as wit en swart saamgewerk teen misdaad. Swart sersante het ons as jong wit konstabels “al die werk” geleer – veral in die aanklagtekantoor. Ja, hulle het borg aan witmense verleen deur die borgkwitansie te teken. Nooit het ek sogenaamde “klein-apartheid” in die Mag teëgekom nie, bv. dat swart lede “agter in die patrolliewa moes ry nie”. [Genl. Morgan Chetty het my egter van twee voorvalle vertel waarby hy betrokke was; nl. oorslaap in Port Edward na ‘n parade en die verkryging van ‘n permit om deur die Vrystaat te reis.] Maar die samelewing in Suid-Afrika was dinamies en aan gedurige verandering onderworpe.

Ons het ons eie sub-kultuur in die Mag gehad. Dit is hoe dit was. Ja, ons het aparte toilette gehad – daar was selfs vir elke rang ‘n aparte toilet op party plekke gewees. So het konstabels ook alleen in die menasie geëet met sersante elders in menasies. Ons het as ‘n span saamgewerk en daar was min ideoloë in die Mag! My getroue swart-konstabel het talle kroeggevegte saam met my bygewoon waar matrose dan drink en baklei. Met sy kierie het hy my rug beskerm! Nooit het ek iets alleen geëet nie, ek het altyd met 204 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

my bemanning gedeel. Melk en brood is saam op nagdiens geëet. Ons krag en ons ondersoek vermoëns het in ons samewerking gelê.

As polisieman het ek ‘n diskresie gehad en het nooi iemand aangekla i.t.v die sogenaamde ontugwet nie – dit was louter snert! Dit was m.i. nie ‘n polisieman se taak om “seks oor die kleurgrens”-sake voor die hof te bring nie. Die dader se vrou of gemeenskap self moet teen sulke mense optree. Ek onthou die belaglike saak van ‘n wit professor wat ‘n verhouding met ‘n pragtige anderskleurige dame gehad het. ‘n Kolonel moes die saak ondersoek en die paartjie is na ondersoek skuldig gevind.

Dis onsin! Die wet het so baie skade berokken – ek het dit self ervaar waar ‘n kollega sy polse sny het!

Daar is “goeie” dinge tydens apartheid gewees maar ook “slegte” dinge. Vandag het ons die “Nuwe Suid-Afrika” en ons geskiedenis bly maar ironies! Raai, ons het meer apartheidsweë as voorheen!

Die land is in ‘n gemors en misdaad is buite beheer. Ons het nie meer apartheid nie – ons het nou ‘n ander vorm van ongeregtigheid waaronder ons ly!! Tans is daar geen plek vir minderhede nie!

Die slotsom is: Ons was goeie polisiemanne wat die land en sy mense na die beste van ons vermoë gedien het.

Servamus et Servimus!

EK BID AS DIE LAND BRAND ... EN ELKE ANDER DAG OOK Prof Stephan Joubert Julie-maand was afbrandmaand in Suid-Afrika. Ons almal was (en is) nog besig om te treur oor soveel geliefdes, wat gesterf het as gevolg van Covid, toe bars chaos los. Winkelsentrums en fabrieke is geplunder en geboue is afgebrand. Dit was traumaties. Vanuit alle oorde is ons opgeroep om te bid. Terwyl ek dit gedoen het, het ek vir ’n oomblik gewonder hoekom roep mense mekaar eintlik net in krisistye op tot gebed. Voordat jy my verkeerd hoor, ons moet mekaar vir seker aanspoor om te bid. Maar ons doen dit nie net as die land brand nie. Of as die reën nie val nie. Die Bybel sê ons moet dag en nag bid. Sonder ophou moet ons die Here se aangesig soek.

Israel het ’n gewoonte daarvan gemaak om net in krisistye God se hulp te soek. In Jesaja 58 weier die Here egter om by een so ’n vasdag van die volk op te daag. Hulle daaglikse lewe is propvol liefdeloosheid en korrupsie. Daarom weier die Here om na hulle gebede te luister totdat hulle hulle lewens met hulle gebedebelyn het. Dit geld vir ons ook. Ons moet reg leef en reg doen sodat ons reg kan bid. Ons mag God nie net aanroep om ons in ons krisisse te help nie. Dit is Jesus se punt in Johannes 6 as Hy weier om vir ’n tweede keer brood te vermeerder vir die skare, wat dit van Hom vereis. Hy vertel dan vir hulle dat hulle grootste nood hulle eie verlorenheid is. Hulle benodig Hom heel eerste as die Brood van die Lewe, nie net as ‘n daaglikse verskaffer van tydelike brood nie. Die reuse skare loop dan weg, omdat Jesus weier om aan hulle versoek te voldoen. Slegs Petrus en die dissipels bly oor. Petrus se rede is aangrypend: hulle het Jesus se woorde geproe, wat vir ewig lewe gee! Dit geld steeds in Augustus 2021. Vandag nog wil Jesus hê mense moet Hom heel eerste aanroep, omdat Hy lewe gee!

(Met toestemming geplaas)

205 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2

SLOT | END

Dear reader Please note that in this quasi-historical magazine we make use of various sources and consequently it is obvious that the document contains various diverse and personal opinions of different people and the author of the Nongqai cannot be held responsible or be liable in his personal capacity.

Geagte leser Vir hierdie kwasiehistoriese tydskrif maak ons van verskeie bronne gebruik en bevat die dokument uiteraard uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende persone en die opsteller van die Nongqai kan nie in sy persoonlike hoedanigheid daarvoor verantwoordelik of aanspreeklik gehou word nie. © 2020 Brig. HB Heymans (SAP Ret.)

206 NONGQAI VOL 9 – SSVR DEEL 2