Nongqai Vol 13 No 9B - Dames/Ladies by Hennie Heymans, Nongqai Publications

2 PUBLISHER | UITGEWER

3 PUBLISHERContents | UITGEWER 2 NONGQAI: OORSPRONG & OOGMERKE.....................................................................................6 NONGQAI: ROOTS & GOALS.........................................................................................................7 ELEKTRONIESE BEDIENING | E SERVICE 8 RIVER OF LIFE ...............................................................................................................................8 Pastor Frieda Muller.....................................................................................................................8 VOORWOORD | FOREWORD 9 Sarie van Niekerk: Redakteur.......................................................................................................9 VOORBLAD | FRONT VROU,SarieEMILYDESEMBEREMILYDIETROUPOLISIEGESKIEDENISCOVER......................................................................................................11|POLICEHISTORY12TOTDIEDOOD..................................................................................................................12Genl.JohanvanderMerwe.......................................................................................................12GLORIEJAREVANDIESUIDAFRIKAANSEPOLISIEMAG16SarievanNiekerk.......................................................................................................................16HOBHOUSESETOESPRAAKBYDIEOPENINGVANDIEVROUEMONUMENTOP16191317SarievanNiekerk.......................................................................................................................17HOPHOUSESETOESPRAAK19vanNiekerk19DISWATJYIS..................................................................................................................27MarciaduPont(deurDavidCJantjies)27 PRES. CYRIL RAMAPHOSA ON WOMEN’S DAY AUGUST 9 2022 29 Via Sarie van Niekerk.................................................................................................................29 GEBROKE VROUE HET SOVEEL MEER NODIG 34 Via Sarie van Niekerk 34 HOE BEHANDEL JY JOU GELIEFDE?.........................................................................................38 Susan Rothmann Lyons 38 CAPTAIN RONELLE ALBERTS 39 Saps Newsroom Western Cape .................................................................................................39 POP TRAINER. MY DAD TRAINED ME VIGOROUSLY WO.(f) ANEL ESTERHUIZEN............41 SAPS Newsroom and Fanie Bouwer 41 BOM DISPOSIL SPECIALIST COL. FIONA HAWKINS.................................................................44 SAPS Newsroom........................................................................................................................44 SAL DIE GEHEIM VAN DIE BABA WAT IN ‘N WINKELSENTRUM WEGGEGEE IS, OOIT OPGELOS WORD?.......................................................................................................................45 Sarie van Niekerk 45 NONGQAI TRUST | IT 002701/2018(T) 50 THANK YOU! | DANKIE!................................................................................................................51 'N LOJALE ADVOKAAT VIR DIE POLISIE 52

4 Hennie van Deventer..................................................................................................................52 THE MANAGERIAL ROLE OF WOMEN IN THE SOUTH AFRICAN POLICE SERVICE. THE CASE JOHANNESBURG SAPS 54 Johlene HENNEYKATOUTORITEITBosch............................................................................................................................54INDIENAAMVANJESUS59SusanRothmanLyons59VREETR17000OPINNAG.................................................................................................60SarievanNiekerk60ENHENNIE ‘N SPROKIE UIT DIE OU SUID AFRIKA 64 Hennie van Deventer..................................................................................................................64 DIE VOLKSKASBELEG, SILVERTON, PRETORIA 1980 65 Geskryf deur Dana Kruger en ingestuur deur Marcia du Pont 65 DIE BANKBELEG SOOS VERHAAL DEUR WYLE GENL.MAJ. KAREL JOHANNES (SUIKER) BRITZ. 68 Sarie van Niekerk 68 MY LIFE SkrywerMATTERS.......................................................................................................................71onbekend:IngestuurdeurCillaBresler71 I CHOSE POLICE MY FRIENDS CHOSE VARSITY 72 Liz DIEEVERYPELOTON1998:WANNEERSwart.....................................................................................................................................72IEMANDDOODGAAN72MarciaduPont72KINDERBESKERMINGSEENHEID.....................................................................................7335197574ONCEINAWHILE75ViaLizSwart(Skryweronbekend).............................................................................................75POLISIESE75STEHERDEKINGSMEDALJE78SonjaBotha78 “EK HET MY MAN VERMOOR”.....................................................................................................79 Marcia du Pont (een van Benjamin Bennett se stories wat in 1978 vir Huisgenoot verwerk is) 79 • Ellen Pakkies 81 HY HET MY VERWURG. MY SEWE JAAR VAN TIK-HEL............................................................82 Sarie van Niekerk 82 “DIE HERE IS MY HERDER.” 83 Ellen POLISIEMANMOSSIEMOSSIEDAGPakkies..............................................................................................................................8386MarciaduPont86PROJEK1cSTUKKIES..................................................................................................88SarievanNiekerk88VANBETONMETKOEKVEREER89HennievanDeventer..................................................................................................................89

5 WIE OF WAT IS ‘N WARE VRIENDIN?.........................................................................................93 Sarie van Niekerk 93 NOG ‘N KOLLEGA WAT IN DIE AFGELOPE MAAND AFGESTERF HET, RIV, CHRISTELLE SLOTMAYAFUDISAPSOORKONDESROBERTS......................................................................................................................................95VIRORRELIS96IsabelKruger96MPUMALANGAMOUNTEDUNIT.......................................................................................97ReneeLombaard9798SarievanNiekerk.......................................................................................................................98|END100

6 NONGQAI: OORSPRONG & OOGMERKE

7 NONGQAI: ROOTS & GOALS

Pastor Frieda Muller Hierdie maand kom ons Christus boodskap uit ons eie geledere. Past. Frieda Muller was lid van die eerste groep vroue wat in 1972 opgelei is, maar het na sowat tien jaar die polisie verlaat en na die Verenigde Koninkryk verhuis waar sy ook haar man ontmoet het. Hulle het later weer na Suid- Afrika teruggekeer, hulle bekeer en Frieda het as pastoor gaan studeer en is georden. Sy het vandag haar eie kerk in die Kaap, A City South After Ministries. Baie dankie Frieda vir jou pragtige boodskap

You must be born again. See John 3:1 6. Nicodemus, a learned teacher of Israel and a righteous man living according to the Old Testament Law, came to enquire of Jesus concerning the way by which he could enter the Kingdom of God. Jesus gave him a surprising answer! He said, “Most assuredly, I say to you, unless one is born again, you cannot see the Kingdom of God.” Nicodemus did not understand the reply Jesus gave him, because Jesus was speaking about a spiritual reality and Nicodemus was thinking about a physical impossibility. What then, was Jesus saying? He was referring to the fact that with the Fall of Man in the Garden of Eden, man had ‘exchanged’ his pure, spiritual soul for a fleshly (unspiritual, natural) soul contaminated with the sin nature of Satan and that without God regenerating man’s soul no one could enter or even see the Kingdom of God. Because man was now “dead” in his trespasses and sins, his soul had to be made “alive unto God” again for spiritual fellowship to be restored between God and man. When this happens, man is born again and his journey into the Kingdom of God begins.

RIVER OF LIFE

ELEKTRONIESE BEDIENING | E-SERVICE

Ons dra hierdie uitgawe van ons maandblad die maand op aan die nagedagtenis van wyle genl. Johan van der Merwe. Hy is op Sondag 29 Augustus in die Montana hospitaal in Pretoria oorlede. Hy is aanvanklik opgeneem na ‘n beroerte aanval by sy huis. Dae later terwyl steeds in die hospitaal

9 VOORWOORD | FOREWORD Sarie van Niekerk: Redakteur

Ons het nou so pas die lente betree. Die eerste bloeisels is al aan die bome en die bome begin weer groen raak. Aan almal ‘n baie voorspoedige lente, geniet die goeie weer wat ons hopelik gaan ervaar na die koue wintersweer wat hopelik nou sy pad na die noordelike halfrond gevind het. Lekker lees en pas julle self op, wees veilig, die lewe is baie kort en geniet elke oomblik maar moet nie dinge oordryf nie. Ek hoop julle gaan die groot verskeidenheid stories geniet.

Hulle het weer na Suid Afrika teruggekeer, hulle bekeer en beide tot die bediening toegetree. Frieda het vandag haar eie kerk A City South After Ministries in die Kaap.

10 het hy nog ‘n beroerte aanval gehad. Hy het weer tot so mate aangesterk dat hy na die rehabilitasiesentrum in die hospitaal opgeneem is, maar is weer terug intensiewesorgeenheid toe nadat hy ‘n hartaanvalgekry het. Hy was die laaste kommissaris van die Suid-Afrikaanse Polisiemag en vir baie duisende polisiemanne en vroue was hy die voorbeeld van die perfekte polisieman. Hy wou altyd ander mense help en het selfs na sy aftrede, tot die dag toe hy siek geword het, weer besig om lede van die veiligheidsmagte wat nou weer deur die ANC aangekla word, met hulp en raad by te staan vir hul opkomende hofsake. Hy was die “polisiemanne se advokaat”. Ons eer en salueer hierdie seder wat nou ontwortel is RIV, generaal.

Baie dankie aan Frieda vir die pragtige inspirerende oordenking wat sy vir ons gestuur het.

Dankie weer eens aan almal van julle wat hard saamgewerk het om hierdie uitgawe weer ‘n sukses te maak. ‘n Spesiale woord van dank aan brig (afgetree) Hennie Heymans vir al sy hulp en ek wil regtig ook ‘n woordjie van dank uitspreek teenoor my dogter, Natasja, vir al haar geduld en hulp

Hierdie maand kom ons oordenkingsstukkie ook uit eie geledere uit. Past. Frieda Müller, wat dit vir ons gestuur het, was lid van die 1972 groep dames. Sy het later uit die polisie bedank en na Engeland verhuis waar sy baie jare gewoon en gewerk het en selfs haar man ook daar ontmoet het.

Ek het ook ‘n oud koerantkollega van my, Hennie van Deventer, nader getrek om ‘n paar van sy uiters interessante stories uit ‘n baie lang joernalistieke loopbaan met ons te deel.

Daar is hierdie maand ‘n groot verskeidenheid stories wat geweldige interessante leesstof oplewer.

Marcia du Pont het ook hierdie maand bietjie in die verlede gedelf en vir ons n heerlike ware verhaal gestuur. Ek self het ook bietjie in my joernalistieke dae gaan delf en vir julle ‘n paar heerlike stories gestuur. Ons volg die pad van die kat wat R17 000 se visse in een nag opgevreet het.

Hennie en ek is besig om verhale bymekaar te maak oor die lewe van wyle genl. Johan van der Merwe vir ‘n baie spesiale uitgawe van Nongqai wat ons aan hom gaan wy. As daar dus enigiemand van julle is en ek is seker daar is baie van julle, wat julle ervarings met hom met ons wil deel, asseblief laat kom daardie verhale en foto’s as julle het. Onthou tog asseblief om ‘n fototjie van jou self oor saam te stuur.

Hierdie maand wy ons nog ‘n klompie artikels en foto’s aan ons vroue, om so ons bydrae tot Vrouedag af te sluit.

Tot ons weer ontmoet, aan almal ‘n pragtig geseënde maand aan almal. Begin so lank skryf aan julle stories vir ons volgende uitgawe. Die jaar is feitlik ver by en daar is nog ongelooflik baie van julle wat nog van julle laat hoor het nie.

VOORBLAD

Julle kan julle verhale en foto’s stuur na sarievanniekerk123@gmail.com en cc dit asseblief aan heymanshb@gmail.com

FRONT COVER

Capt. Renee Lombaard of SAPS Mpumalanga Mounted Unit is gracing our front cover this month. She has 31 years’ service in the South African Police Service. She holds the rank of Captain and is the Unit Commander of the Mpumalanga Mounted Unit. She says: “I have the best job in the world and would never exchange it for anything else. I work with horses during the week, I have my annual riding certificate but unfortunately not my own working horse” Out special thanks to Dr Willem Steenkamp who designed the front cover.

12 POLISIEGESKIEDENIS | POLICE HISTORY

oudkollegas en vriende het by my gepleit om die gebeure in die Suid Afrikaanse Polisie tydens my dienstyd te boekstaaf en só daardie deel van ons geskiedenis in perspektief te plaas. Ek het weggeskram en gehoop een van my voorgangers, genl. Johann Coetzee, sou dié taak op sy skouers neem. Hy het trouens dikwels tydens ons gesprekke te kenne gegee dat dit sy voorneme is, maar hy is oorlede sonder dat hy daarby uitgekom het. As laaste kommissaris van die SA Polisiemag wat oor dekades heen wet en orde in Suid Afrika gehandhaaf het te midde van terreur en politieke konflik, ag ek dit my plig om my verhaal te vertel as huldeblyk aan al my oudkollegas wat alles vir hul taak veil gehad en hierdie land en sy bevolking met oorgawe gedien het. Hulle het net één strewe gehad: om te beskerm en te dien. My verhaal is ook dié van duisende oudkollegas wat steeds kosbare herinneringe het aan ŉ polisiemag wie se roemryke verlede deur propaganda en politieke uitbuiting besoedel is. Van my voormalige kollegas se wedervaringe word ook geskets om die rol wat die Suid Afrikaanse Polisiemag in die geskiedenis van ons land gespeel het, beter toe te lig. Ek wei in hierdie boek nie uit oor die talle heldedade en prestasies van die Polisiemag nie. Om al die feite hieroor weer te gee, sou intensiewe navorsing verg waartoe ek my nie in staat voel nie. Ek laat dit aan my jonger oudkollegas oor. Omdat ek nooit ’n begeerte gehad het om my wedervaringe te boek te stel nie, het ek tydens my dienstyd en later geen aantekeninge gehou of dokumente versamel om as agtergrond te dien nie. Ek maak dus grootliks staat op my geheue, oudkollegas se

TROU TOT DIE DOOD Genl. Johan van der Merwe VerskeieVOORWOORDvanmy

13 weergawes, verslae van die Waarheids-en-versoeningskommissie, enkele dokumente waaroor ek nog beskik en algemeen beskikbare bronne. Ek het deurgaans alles in my vermoë gedoen om alle gebeurtenisse so getrou as moontlik te verhaal. Natuurlik is dit nie ŉ objektiewe weergawe nie; daarvoor was ek te intens betrokke by die konflikte van die verlede. Die veiligheidstak en die oorgrote meerderheid blankes het die lede van Umkhonto weSizwe, Apla en ander “bevrydingsorganisasies” as terroriste beskou wat weerloses lafhartig en gewetenloos aangeval het. Vir alle wetlike doeleindes, in Suid Afrika of internasionaal, het die meeste dade van Umkhonto weSizwe en die ander militante organisasies op terreur neergekom. Elkeen van ons het sy eie morele oorwegings gehad en in ŉ mindere of meerdere mate het die doel soms die middele geheilig. Ek probeer nie om in hierdie verhaal enige dade te regverdig nie, maar bloot om al die faktore aan te stip waarmee rekening gehou moet word wanneer hierdie dade beoordeel word. In die meeste gevalle bestaan daar verskillende weergawes van gebeurtenisse en voorvalle; dit sou ŉ onbegonne taak wees om in elke geval alle feite te verskaf wat die “ware” verhaal sou vertel. Trouens, ek het opnuut besef dat waar drie mense dieselfde voorval aanskou, dit dikwels tot drie verskillende weergawes lei. Dit is waarom dit dikwels gebeur dat die Hooggeregshof ná ŉ lang en indringende verhoor uitspraak lewer wat later deur ŉ volbank omvergegooi word en soms vind die Appèlhof op sy beurt fout met die volbank se bevinding. Myns insiens het die WVK in dié opsig skromelik gefaal: dat eensydige weergawes van voorvalle as die evangelie aanvaar is. En steeds word wilde beweringe gedoen wat die konflikte van die verlede eensydig en verwronge as die waarheid opdis en die konflik laat herleef. My beskrywing van gebeurtenisse het nie ten doel om enige persoon of instansie in ŉ swak lig te stel nie. Dit is egter belangrik om sover moontlik alle faktore wat ’n rol gespeel het, bloot te lê, byvoorbeeld die verwarring oor die vertolking van opdragte en besluite wat soms op die hoogste vlak voorgekom het. Ek is jammer as ek in my weergawe van gebeure kwetsende opmerkings oor mense maak of hulle te na kom. Ek sou dit graag wou vermy het, maar dan sal dit nie die hele verhaal wees nie. Natuurlik het ons almal foute begaan. Ons is per slot van rekening maar almal feilbare mense. Soms het ons onder politieke druk geswig en in ander gevalle uit patriotisme en nasionalisme vrywillig saamgewerk om bepaalde politieke doelwitte te verwesenlik. Dit het egter altyd in goeie trou geskied sonder enige kwaadwillige bedoelinge. Rassehaat, wraak, persoonlike belang of eer het nooit, ooit ŉ rol gespeel nie. By terugskoue het ek dikwels aan die slotstrofe van Eugène Marais se gedig “Skoppensboer” gedink: Gewis is alles net ŉ grap! Ons speel in die komedie mee

My hartlike dank aan al my kollegas wat my met die skryf van die boek bygestaan het, in besonder genl. Johan Viktor, wat baie moeite gedoen het en wie se kennis van die verlede van groot waarde was. Hy is een van die veterane van die veiligheidstak en dit is jammer dat sy omvattende kennis

vrou Ans en ons vier kinders, Len, Zelda, Armand en Werner, my innige dank vir hul liefde en onderskraging. Soos alle lede van die Polisie is ek gereeld verplaas en ons het die land, asook Namibië, deurkruis. Dit het soms groot ontwrigting en ontbering veroorsaak. My oudste seun was in 1964, 1965 en 1966 op drie verskillende skole in onderskeidelik Standerton, Pretoria en Ficksburg. My dogter Zelda moes in 1979 haar studie aan die Universiteit van die Vrystaat staak om ons na Namibië te vergesel. Ons het nie kans gesien om haar alleen agter te laat nie. Dikwels moes gesinsreëlings op die nippertjie gekanselleer word. Ons was egter altyd ŉ hegte gesin wat met die koms van kleinkinders nog meer geheg aan mekaar geraak het.

14 geblinddoek met ŉ lamfer-lap wat selfs die son ŉ skadu gee. Wat treur ons tog? Viool en fluit maak nog geluid; en lank die nag wat voorlê nog. Al kan ons nooit volmaaktheid raak, nog blink die oog en gloei die huid wat heel die winter blomtyd maak. Dus onverlee lag ons maar mee met elke toer van Skoppensboer! In my dienstyd het die SA Polisiemag altyd as span saamgewerk. Elke ondersoek of optrede van watter aard ook al het uit spanwerk bestaan. Sonder die hulp en steun van sy manskappe kon geen bevelvoerder sy taak volvoer nie. Ek het tydens my dienstyd in verskillende bevelsposisies die lojaliteit en heelhartige steun van alle lede van die Polisie geniet. Tydens my laaste jare as kommissaris het die generaals se onwrikbare steun dit vir my moontlik gemaak om talle krisisse die hoof te bied en politieke druk uit verskeie oorde te weerstaan. Ek is innig dankbaar dat die bande wat ek met alle lede van die Polisie gesmee het, behoue gebly het en dat dieselfde samehorigheid steeds geld. Aan al my voormalige kollegas my hartlike dank vir al hul ondersteuning onderskraging en Ooklojaliteitaanmy

My seun Armand het my voortdurend aangepor om my herinneringe neer te pen. Hy het seker dikwels gedink sy pa gaan nooit sover kom nie. Maar uiteindelik is die boek daar. Dankie, Armand, dat jy so aan my getorring het!

My grootste dank gaan egter aan ons Hemelse Vader wat ons ondanks al ons gebreke, tekortkominge en foute wonderlik gelei en beskerm het. Aan Hom al die eer, lof en dank.

Genl. Magnus Malan, mnr. Adriaan Vlok en dr. Leon Wessels het ook ŉ besondere rol gespeel wat die dank van al die lede van die veiligheidsmagte verdien. Dr. Wessels het dikwels van ons verskil en ek onthou dat hy by geleentheid opgemerk het: “Kêrels, die duiwel gaan ons nog vang!”

15 nie volledig geboekstaaf kan word nie. Ook aan brig. Hennie Heymans ’n spesiale dankie vir al die hulp en wenke. Ek kan nie nalaat om mnr. F.W. de Klerk te bedank vir die wyse waarop hy altyd na ons geluister het en vir sy bereidwilligheid om te help nie, al het dit nie al ons probleme opgelos nie. Mnr. De Klerk was altyd bereid om ons te woord te staan en al is ek van mening dat hy verskeie oordeelsfoute begaan het, doen dit nie afbreuk aan my innige waardering vir sy gesindheid nie.

Hy het ons egter altyd ondersteun en nooit daarvan teruggedeins om aanspreeklikheid te aanvaar nie, hoewel hy dikwels sy hande in onskuld kon was. Verskeie ander voormalige ministers het ons ook bygestaan en ook aan hulle my dank.

Adv. Louis Visser en mnr. Jan Wagener wat my en ander voormalige polisielede tydens die amnestieverhore verteenwoordig het, het nie net baanbrekerswerk gedoen nie, maar met hul omvattende regskennis en kundigheid die struikelblokke oorkom wat doelbewus in die pad van lede van die veiligheidsmagte geplaas is. Alle oudlede van die veiligheidstak is groot dank aan hulle Ditverskuldig.ishelaas onmoontlik om elke lid van die gemeenskap, kerk en samelewing wat ons deurgaans onderskraag en bygestaan het, by name te bedank. Aan elkeen ’n groot dankie.

Ek wil ook namens myself en voormalige lede van die Polisie my waardering betuig vir die rol wat regter Andrew Wilson, adv. Chris de Jager, mnr. Wynand Malan en adv. Francis Bosman gespeel het om te verseker dat die amnestieverhore in die gees van die slotdeel van die Tussentydse Grondwet verloop het. Hoewel hulle soms ŉ stem roepende in die woestyn was, het dit ŉ groot bydrae gelewer om te voorkom dat die hele proses skeefgeloop het.

Ek is ook groot dank verskuldig aan Jelleke Wierenga wat die manuskrip geredigeer het. Sy het die uiters moeilike taak gehad om herinneringe wat oor 42 jaar in die kultuur en gees van die Polisie geweef is, te omvorm sodat dit vir die gewone mens verstaanbaar is. Haar talle skerpsinnige vrae het herinneringe ontsluit waarvan ek vergeet het. Sy het baie foute raakgesien en reggemaak. Sonder haar sou ek verlore gewees het.

Genl. Johan van der Merwe Montana, Pretoria Augustus 2009

Ek is gevra om ‘n boodskap te lewer aan die Suid Afrikaanse Polisiemag ter viering van sy honderdste herdenking na die stigting van die Mag op1 HoewelApril1913ek baie geëerd voel om hierdie baie besonderse boodskap te bring, is dit gewis nie ‘n maklike taak nie. As ons vandag van die Suid Afrikaanse Polisie praat, praat ons van twee totaal verskillende polisiedeparemente.

VAN DIE SUID-AFRIKAANSE POLISIEMAG

DIE GLORIEJARE

Na 1994 het die nuwe regering besluit om eerstens weg te doen met die polisie se sogenaamde militaristiese naam en aanslag en die naam te vervang met die Suid Afrikaanse Polisiediens (SAPD). Die militêre range is vervang met burgerlike range wat onmiddellik ‘n minder vasberade polisie teweeggebring het. Die beeld van die polisie is ook verander na ‘n polisiediens wat, volgens hulle, ingestel is op diens en nie so erg op die bekamping van misdaad nie. Misdaad is die hoogte in. Die burgerlike range is later weer met die ou militêre range Ekvervang.rigdus

hierdie gelukwense aan die groep polisieman en vroue waarvan die meeste waarskynlik al afgetree of uit die polisie bedank het. Hulle wat die afgelope honderd jaar die bekende dun blou lyn gevorm het tussen gewone Suid-Afrikaners en

Sarie van Niekerk Ek kry ook gereeld navrae oor die gedenkalbum wat uitgegee is toe die polisie in 1913 hul 100ste herdenking gevier het. Ek het dus besluit om elke maand ‘n storie daaruit te publiseer. Die toe 93jarige wyle dr. Willem Cruywagen, voormalige administrateur van Transvaal, het toe vir ons die voorwoord geskryf. Hier volg die eerste aanhaling uit ons boek Gloriejare van die Suid-Afrikaanse Polisiemag DR. WILLEM CRUYWAGEN. OVDG, SOE, VOORMALIGE ADMINISTRATEUR VAN TRANSVAAL.

EMILY HOBHOUSE SE TOESPRAAK BY DIE OPENING VAN DIE VROUEMONUMENT OP 16 DESEMBER 1913 Sarie van Niekerk

Aan die afgetrede lede wil ek vandag dankie sê vir julle onbaatsugtige diens wat julle oor honderd jaar gelewer het. Aan diegene wat vandag nog dien, wat nog steeds bereid is om onbaatsugtige diens aan die inwoners van Suid Afrika te lewer en te dien en te beskerm, wil ek sê: “Staan vas.

Die Suid Afrikaanse Polisiemag was nog altyd ‘n Christelike Mag. Moet Nooit uit die oog verloor nie dat ons in werklikheid net aan een Persoon verantwoordelikheid moet doen oor hoe ons ons taak uitgevoer het en dit is nie aan die kommissaris van polisie nie. Aan die nuwelinge wil ek tog ook ‘n boodskap gee. Neem ‘n paar goue reëltjies uit die boeke van jul voorgangers en gee julle alles vir jul land en sy mense. Onthou: Die polisie se taak is om te dien en te beskerm.

17 misdadigers. Wie se kollegas op ons land se grense die hoogste offer gebring het om ons land teen in sypeling van terroriste te beskerm. Ook daardie dun blou lyn was wat met hulle lewens geboet het om ons, die gewone burgers van Suid-Afrika, te beskerm. Om ons te beveilig. Ongelukkig het daar ná 1994 grootskaalse uittog uit die polisie plaasgevind. Kundigheid en ondervinding is op groot skaal verloor. Die manne en vroue wat bereid was om alles op te offer ter wille van die eed van getrouheid wat hulle afgelê net, was nie meer daar om dit te doen nie.

Die skare by die onthulling van die Vrouemonument op 16 Desember 1913 was grootliks ‘n Boere of Afrikanergehoor. Tog het Emily Hobhouse se toespraak wat by dié geleentheid voorgelees, grandiose kulturele verwysings na Brittanje as ‘n imperiale moondheid bevat ofskoon een wat in sekere opsigte fouteer het. Al het sy baie simpatie met Afrikaners gehad soos duidelik uit haar toespraak blyk, was dit steeds ‘n toespraak deur ‘n middelklas - Britse vrou uit ‘n imperiale Hierdieagtergrond.geskiedkundige konteks is belangrik om die breë aanslag van haar toespraak en haar soms profetiese stellings te verstaan. Sy het ‘n literêre agtergrond gehad en was geneig tot ernstige besinning oor geregtigheid en die onskendbaarheid van lewe. Haar pleidooie het ‘n universele toon juis omdag dit erkenning gee aan die teenstrydige elemente binne ‘n imperiale wêreldbeskouing. In

Wees getrou in die dienslewering wat van jou verwag word.” Wanneer ons terug kyk oor die afgelope honderd jaar is daar baie hoogte en laagtepunte wat ons altyd sal bybly. Onthou, dit gaan nie oor wat presies oor die afgelope honderd jaar gedoen is nie, maar of jy die taak wat aan jou opgedra is, na jou beste vermoë gedoen het. Waaraan sal jou jare in die polisie gemeet word? Nie net aan die goeie dade wat jy gedoen het nie, maar aan alles wat jy na die beste van jou vermoë gedoen het. Of jy jou opgelegde taak met alles tot jou beskikking uitgevoer het en oor die trots om lid te kon wees van die polisiemag.

18 ‘n sekere sin het Hobhouse die oorlog beskou as ‘n toets vir wat met Britse waardes en begrippe van geregtigheid en beskawing sou gebeur as dit op die lewe en lot van mense in wit kampe, was Suid-Afrika dus bloot toevallig die omgewing waarbinne die omgewing waarbinne hierdie breër kwessies getoets kon word. Ten spyte van die universele aanslag van haar toespraak, het dit op ‘n buitengewone wyse tog tot die unieke Suid Afrikaanse situasie gespreek. In die konteks van die tyd was die duidelikste voorbeeld hiervan haar pleidooi vir beter verhoudings tussen wit en swart mense. Sy het die idee probeer tuisbring dat Vryheid as’t ware ondeelbaar is en dus nie deur slegs een groep opgeëis kan word nie. Ter ondersteuning van haar argument het sy verwys na die Amerikaanse president Abraham Lincoln se veldtog van 1861 tot 1865 om slawerny te verbied. Wit Suid-Afrikaners was in 1913, en vir baie dekades daarna, egter nie geneë om sulke verhewe idees van ‘n gemeenskaplike mensheid te aanvaar nie. Ewe opvallend is die prominensie wat Hobhouse aan vroueregte gee wat in pas was et haar ondersteuning vir die suffrajet beweging (wat stemreg vir vroue gevra het) in Brittanje. Sy het ‘n analogie getref tussen oorlog en volle burgerregte vir mans en die argument weerlê dat burgerregte net aan mans toegeken kan word omdat slegs húlle by oorlogvoering vir die vaderland betrokke is.

(Uit Die Oorlog Kom Huis Toe Vroue en gesinne in die Anglo Boereoorlog. Redakteurs: Albert Grundlingh en Bill Nasson bladsy 251)

Die gebeure in die Anglo-Boereoorlog, waaraan vroue natuurlik nie kon ontkom nie, het gehelp om haar argumente te versterk. Hobhouse het hierop uitgebrei deur die universaliteit van vroueregte te beklemtoon en die monument as ‘n wêreldmonument vir vroue te beskryf. Hoewe dit ‘n edele gedagte was, het dit nie tred gehou et minder ambisieuse en veel enger plaaslike oorwegings wat sou keer dat dit dié status verwerf. Ten slotte moet ‘n mens versigtig wees om in haar boodskappe te lees wat buite die geskiedkundige verband staan. Daar is egter nóg ‘n dimensie aan haar toespraak wat dikwels oor die hoof gesien word en wat vanuit die hedendaagse perspektief waarskynlik van waarde is: Hobhouse se liberale sosiopolitieke agtergrond word weerspieël in haar vermaning oor die valstrikke van ongebreide voorspoed of welvaart. Sy waarsku dat “groot materiële voorspoed te dikwels met ‘n agteruitgang in die nasionale karakter gepaardgaan”. Sy het moontlik verwys na die kapitaliste wat volgens haar by die oorlog gebaat het. Tog is n mens binne die Suid Afrikaanse konteks in die versoeking om te wonder of haar waarskuwing nie ook van toepassing kan wees op die politieke en ekooiese elites in die hedendaagse Suid Afrika wat materiële welstand bo alle ander dinge stel nie.

Dit was my voorreg om baie van hulle te kon ken. Hoe vreemd om te dink dat daar vandag uit hul nagedagtenis ‘n sterker invloed ten goede vloei as uit húlle wat oorleef het en welvarend was. Op hierdie wyse word die visie van die profeet dalk vervul: “Só sê die Here: By stil, moenie huil nie, moenie trane in jou oë hê nie! Vir al jou swaarkry sal jy vergoed word, sê die Here, jou kinders sal uit die vyand se land terugkom. Daar is ’n toekoms vir jou nageslag, sê die Here, jou kinders sal na hulle besitting toe terugkom” Ontmoet ons hulle nie in die ware sin vandag weer nie? Maar nog ‘n gedagte dwing my om hierdie eerbewys te bring.

EMILY HOPHOUSE SE TOESPRAAK

Eenkeer het ‘n groot man gesê: Dade behoort met dade vereer te word, nie met woorde nie,” en dit is waar. Tóg, noudat ek op julle versoek so ver gekom het om deel te hê van hierdie plegtige inwyding en omdat ek nóú met hulle saamgeleef het in die laaste ure van hul bestaan, voel ek my verplig om ‘n eerbewys te bring aan die nagedagtenis van daardie vroue en daardie klein kindertjies wat in die konsentrasiekampe dood is.

19 Sarie van Niekerk (Uittreksels en foto’s geneem uit Die Oorlog Kom Huis Toe. Vroue en gesinne in die AngloBoereoorlog. Redakteurs: Albert Grundlingh en Bill Nasson bladsy 250) Vrouedag, 16 Desember, 1913. ‘Would ye be wise, ye cities, fly from war!

Euripides The Trojan Women. Vertaal deur Gilbert Murray Vriende, van heinde en verre het ons vandag saamgekom om húlle te gedenk wat eens dapper gelewe en edel gesterf het.

Yet if war come, there is a crown in death For her that stiveth well and perisheth Unstained’.

Kom ons gebruik hierdie oomblik om weer te dink waar ons nou staan en wat hierdie lesse is.

Van antieke tye af het mans lofrede gelewer oor die grafte van hul medeburgers wat vir die vaderland gesneuwel het. Vandag, ek meen vir die eerste maal, is n vrou gekies om die gedenktoespraak te lewer oor nasionale dooies – nie soldate nie, maar vroue – wat hul lewe vir hul land gegee het. My vriende, hierdie dag hierdie Vrouedag is goed. Soos die Sabbat in die week, onderbreek dit die jare wat verbysnel en in hierdie pouse kan die verlede kalm onthou word; kan ons opnuut asemskep uit sy inspirasie, sy lesse weer inneem.

Julle het uit alle windstreke saamgekom om hierdie plek te wy aan vroue en kinders wat gestroop is van huise en grond, van hoenders en vee, van meubels en selfs van klere. Gestroop van die aardse goed, was dit goed om te sien hoe hulle nog steeds hul siele besit het. “Dis tragies,” sê ’n skrywer, “hoe min mense ooit hul siele besit voor hulle doodgaan.” Dat dit met hulle wel die geval was, weet ek, want ek het dit gesien. In my geestesoog oorbrug ek die jare, die dertien jaar, en loop weer rond tussen die tente wat die heuwel witgeverf het. Weggeskeur uit die eenvoudige lewe waaraan hulle gewoond was, gedompel in siekte en verlatenheid, omring deur vreemdelinge, was daardie arme siele kaalgestroop. Dié gesig het geroep om simpatie, maar simpatie het nie oorheers nie. Heel ander gevoelens het dit verswelg. Selfs dwarsdeur die diepste ellende was groter simpatie elders nodig. “Christus,” het ek gelees, “was jammer vir die armes, die laagstes, die bandiete, die lydendes en só ook ons; maar onthou dat Hy veel meer simpatie gehad het vir die rykes, die hardvogtiges, hulle wat slawe was van hul goed, wat deftige klere gedra het en in paleise gewoon het. Vir Hom het rykdom en plesier na groter tragedies as armoede en verdriet gelyk.” As ons dus terugdink aan die stormagtige wêreld van dertien jaar gelede, kom daar simpatie in ons op, maar vir wie is ons jammer? As ’n mens kon sien watter innerlike en geestelike grasie hulle te midde van uiterlike en sigbare verwaarlosing uitgestraal het, sou jy sekerlik nie gedink het dat die

21 gevangenes in daardie vieslike kampe was wat simpatie die nodigste gehad het nie. Die rykes en die hooggeplaastes, die finansiers wat oorlog wou hê, die onbeholpe politici wat hul werktuie was, die mans wat in magsposisies was, die strompelende staatsmanne van daardie donker verhaal – al hierdie miserabele gesagsfigure wat nie die verskriklike omstandighede kan hanteer wat hulle self geskep het nie húlle het ons groter meegevoel nodig gehad en het dit steeds nodig. Daardie groot tragedie het, soos dit op sy bloedige pad deur jul land gespoel het, uiteindelik van aangesig tot aangesig gekom met die groot skare vroue en kinders die swakkes en die jonges. Heeltemal onskuldig aan die oorlog, maar nogtans opgeroep om die spit af te byt, het hulle edel opgestaan om die toets tegemoet te gaan wat op hulle gewag het. Meegevoel wou hulle wel hê en het hulle ook gekry, maar hulle het bó ons simpatie uitgetoring. En daarom die geleentheid van vandag. Wat het stukrag aan hierdie beweging gegee? Wat het julle beweeg om pennies in te samel vir hierdie monument? Wat het julle van heinde en verre hierheen gebring. Dit was nie meegevoel nie, dit was eerbetoon. Maar as julle julle simpatie voel en ‘n bietjie oor het, gee dit dan selfs nou nog aan hulle wat steeds lewe en in hul harte die swaar wete moet dra van die onbeholpe wandade waardeur hulle daardie oorlog aangestig het. Ek en julle is vandag hier slegs met eerbied vervul vir hul heroïese en onskuldige slagoffers wat deur die vuur gegaan het. Want hierdie monument is ‘n simbool. Ver weg in Rome was ek bevoorreg om te sien hoe dit gestalte gekry het. Ek het die geboorte van die idee in die beeldhouer se gedagtes beleef, ek het die eerste model in gewone klei gesien: gevorm deur sy hand, is dit herskep in wit gips; uiteindelik geboetseer na sy sin en reg vir die finale beproewing, is die smeltkroes van gloeiende metaal, waaruit die volmaakte werk te voorskyn gekom het.

Net só het die Noodlot die Magtige Beeldhouer soos klei in sy hande daardie eenvoudige vroue en kinders uit hul stil huise geneem, hulle gevorm en geboetseer deur opeenvolgende fases van hul lyding totdat hulle uiteindelik, gesuiwer en vervolmaak volgens die Meesterplan deur die verskroeiende vuur van hul beproewing, uit die sig van mense verdwyn het om ewig te lewe in die heilige herinnering van jul land. Hul gees, wat ons vandag so ná aan ons voel, waarsku deurentyd: “Moenie vergeet wat in die verlede daardie stryd veroorsaakhet nie. Onshet gesterwe sonder om te mor en só ons deel gedoen om ons land te red van hulle wat hom nie liefhet nie, maar net sy rykdom wil hê. Moenie dié twee kwessies met mekaar verwar nie en dan hande vat met hulle wat na die land kyk met grypsug in hul oë eerder as met liefde nie. Dit is nie uit eerbied vir daardie weerlose slagoffers dat ons hierdie beginsel kan neerlê nie. In dié Suid Afrika van ons lê ware patriotisme in die eenheid van hulle wat in die land woon en hom liefhet, eerder as hulle wat op hom teer maar buite sy grense woon. Die patriotte en die parasiete. Hierdie tema hoewel dit van ouds af was is nog altyd by julle. Dis vandag nog lewend: Stemme van die dooies roep na hulle, hul siele lê ‘n hand op julle om julle terug te hou, terwyl hulle pleit: “Hier is die ware verdeling waarnaas ander skeidings niks beteken nie. Daar kan geen permanente skeiding wees tussen hulle wat die land liefhet, wat in hom woon en wat met hom verweef is nie.

As julle eer betoon aan dié wat dood is, begrawe word en bitterheid vir ewig aan die voet van hierdie monument. In plaas daarvan, vergewe want julle kan dit bekostig die rykes wat gierig was na meer rykdom, die politici wat nie landsake kon bestuur nie, die powere generaals wat oorlog gemaak het teen kwesbares en babas vergewe hulle, want slegs op hierdie manier kan julle groei tot volle edelheid van inbors en ‘n onbevange en edele nasionale lewe.

Edele karakter vorm ‘n groot nasie. Politici wat mik na materiële voorspoed asof dit ‘n doel op sigself is, vergeet of het nooit besef nie dat groot nasionale voorspoed te dikwels gepaard gaan met ‘n agteruitgang van die nasionale karakter voorspoed te dikwels gepaard gaan met ‘n agteruitgang van die nasionale karakter en die hoogste welsyn van die bevolking.

Onderliggende is almal een.” Naas die eer wat ons aan die heilige dooies betoon, moet vergifnis ook ‘n plek vind. Ek het gelees dat toe Christus gesê het, “Vergewe jou vyande,” was dit nie net ten behoewe van die vyand wat Hy só sê nie, maar vir ons eie heil, ”want liefde is mooier as haat”. Sekerlik weet jul dooies dit met die wysheid wat nou vir hulle beskore is want om haat te Koester, is noodlottig vir jul eie selfontwikkeling: Dit laat ‘n letsel, want haar haat soos roes vreet aan die siel van ‘n nasie nes dit met ‘n individu maak.

Want wat regtig saak maak, is karakter. Dit leer die geskiedenis ons.

In hierdie tyd is mense op ‘n vreemde manier verward, oë is verblind en daar is ‘n amper universele aanname dat die allesoorheersende saak vir ‘n land materiële voorspoed is. Dis vals.

Want wanneer die gemeenskap tot in sy fondamente geskud word, dan roep dieptes na dieptes. Dan blyk die onderliggende eenheid van ons aard; ons leer dat “die hele wêreld familie is”. En sekerlik word die eer van ‘n land nie bepaal deur die onbeholpe dade van die een of ander verbygaande administrasie of swak militêre bevelvoerders nie, maar lê dit in die somtotaal van sy beste tradisies, ter verdediging waarvan die breë bevolking in opstand sal kom nie.

By wie gaan die edele voorbeeld waardeur hulle steeds leef, ongesiens verby?

My vriende: Herinneringe en emosies raak deurvleg. Dertien jaar is verby sedert ek elke dag onder die brandende Januarie son van jul doringdraadomheinde dorp gestrompel het na daardie koppie van baie trane. In dié kamp, soos later in ander, het ek daagliks van tent na tent beweeg, getuie van onbeskryflike lyding, maar ek was altyd verbaas oor die hoë ideale wat die kinders en vroue van jul land begeester het. So vinnig leer lyding ‘n mes dat selfs jong kindertjies die gees van die stryd aangevoel het en siek, honger, naak of sterwend gebid het vir “geen oorgawe”.

Want dis nie die rykes en die vooruitstrewendes wat die meeste saak maak nie, maar julle wat die eenvoudige lewe lei en wat in die laaste instansie, wanneer die beproewing kom onderwerp gaan word aan die toets van nasionale karakter. Hierdie gedagte veredel die eenvoudige lewe. Die dooies wat ons nou eer, het aangemeld vir daardie toets en nie teruggedeins nie. Hulle het vir vryheid gesterf: Hulle het daaraan vasgeklou in die onwrikbare vertroue dat God hul kinders dit sou laat erf. Die jare het veranderinge gebring waarvan hulle nie sou kon droom nie, maak Suid Afrika eendragtelik vry. Sy Vryheid is gebaseer op alles wat hulle gedoen het: Hulle het gely, hulle het gesterwe, méér kon hulle nie doen nie. Die hoogste offer is gebring: die hoogste prys is betaal. Hul opoffering dra steeds vrugte. Selfs al sou die grafte kon oopgaan en die dooies opstaan, sou ons nie daardie vroue terug wou wens nie, ook nie vra dat hulle die belangrike posisie wat hulle verower het, prysgee nie. Selfs die kinders sou ons nie wou terugroep nie; die kinders wat as mens die verlore jare sou bytel nou voor ons sou staan as sowat 20 000 jeugdige seuns en meisies, mooi en gesond ‘n edele skare wat die kale vlaktes sou kon bewoon. Want wie voel nie vandag hul gees hier onder ons roer nie?

In hierdie reuse menigte sal ’n mens één siel vind wat nie geraak is nie? Een hart wat nie van hier af sal weggaan met die vaste voorneme om só te leef dat ons die dooies waardig is nie.

Dink hoe dit vir ‘n vrou uit Engeland gevoel het om sulke dinge te sien. Het julle julself ooit afgevra hoekom ek julle tot hulp gekom het in daardie donker uur van nood? Ek het jul land nooit vantevore gesien of een van julle geken nie. Dus was dit nie een of ander persoonlike hand wat my hierheen gebring het nie. Politieke simpatie van enige aard het my ook nie tot die reis aangespoor nie, Ek het gekom heel eenvoudig uit gehoorsaamheid aan die solidariteit van ons vrouwees. En aan daardie edeler tradisies van die Engelse lewe waarin ek opgevoed is en wat myne is deur oorerwing deur die eeue heen.

24 Soos die edelste mense altyd bereid is om ‘n fout te erken en reg te stel, het Engeland, so gou hy oortuig was van die onreg wat in sy naam aan swakkes en weerloses gedoen is, dit erken en reggestel deur daardie kampe deeglik te hervorm en vir mense bewoonbaar te maak. Só het hy boete gedoen. Ek staan hier as n vrou uit Engeland en ek glo opreg dat alles wat goed en menslik in Engeland is, vandag ook in die gees by julle staan. Daar is oormoedige simpatie met julle in hierdie gedenkdiens en in jul wens om jul dooies ten volle te huldig. Ek en julle is deur vreemde wette van die noodlot in daardie donker uur aaneengesnoer; ons staan nou vir die laaste maal van aangesig tot aangesig. Een ding wil ek julle vra. Wanneer julle die euwel onthou wat gepleeg is, onthou ook die Dinkboetedoening.ookaanalles

wat julle gewen het deur hierdie grootse episode, aan dít wat aan julle deur die dooies nagelaat is. Laat ek verduidelik. Dis nie hoofsaaklik hartseer wat julle vandag vul nie; tyd het reeds persoonlike verdriet versag. Daarom kan baie mense sê en sê inderdaad dat dit nutteloos is om trietsige herinneringe aan die lewe te hou, soos ons vandag doen. Maar presies hierdie herinneringe is nodig omdat hulle daardie kosbare nalatenskap uit die verlede beliggaam. My eie gesig is nou weswaarts gekeer en binnekort sal dié van ons wat getuies was van die lyding in die konsentrasiekampte heengegaan het na ons eie rus; maar solank as óns wat daardie dinge gesien het nog lewe, sal hulle binne ons bly lewe, nie as aandenkings van hartseer nie, maar as heroïese inspirasie. Want wat nooit sterf nie, en nooit mag sterf nie, is ‘n grootse voorbeeld. Dieselfde is waar van jul dooies as wat Perikels van sy medeburgers gesê het: “Daarmee het hulle die indrukwekkendste grafsteen van al verdien. Hulle s’n is nie een waaronder menslike beendere neergelê word nie, maar liewer hul reputasie onder toekomstige geslagte wat by elke gepaste feesviering weer opgehaal en herdenk gaan word, Want helde het die ganse aarde as ‘n graf. En hul verhaal is nie net op ‘n

25 gedenksteen in hul vaderland gegraveer nie, maar leef voort ver buite sy grense, sonder ‘n sigbare teken, verweef met die lewens van talle ander mense.” Jul sigbare monument sal hierdie groot doel dien: Om ‘n inspirasie te word vir alle Suid-Afrikaners en vir vroue in die besonder. Geslag ná geslag sal hier staan en hulself in stilte hierdie mooi woorde inprent: In jul hande en in dié van jul kinders lê die nag en die Vryheid wat gewen is; julle moet nie net dié heilige geskenk in bewaring hou nie, maar dit laat groei. Wees genadig teen die swakke, die vertrapte, die vreemdeling. Moenie jul hekke oopmaak vir die ergste vyande van Vryheid nie tirannie en selfsug. Behels dié twee nie juis om ánder onder julle beheer dieselfde vryhede en regte te ontsê wat julle wou hê en vir julself gewen het nie? Só sal die monument met julle praat. Baie nasies het hulle al op hierdie rots te pletter geloop. Ons in Engeland is self maar steeds domkoppe in die groot wêreldsskool; ons leiers sukkel steeds met die ongeleerde les dat Vryheid ‘n gelyke reg en erfenis is van elke kind of mens, sonder onderskeid van ras, kleur of geslag. ‘n Gemeenskap wat die moed kort om sy burgerskap op hierdie breë basis te bou, word ’n stad wat verdeel is teen homself, wat nie kan staande bly nie”. Gryp dan hierdie ideal van Vryheid aan en koester dit. Sou jul politici vyandig of koud neutraal wees sou jul ryk manne korrup wees, sou jul pers wat moet inlig en die Vryheid van alle sektore van die gemeenskap moet verdedig, slegs mislei hou moed hulle is nie die nasie nie. “Die nasie,” se John Bright, “is in die plaashuis.” Julle is die nasie, julle wat ek vandag hier sien, julle van wie die meeste in klein dorpies en op stil plase woon en eenvoudige, hardwerkende lewens lei. Julle is jul nasie se ware siel en op julle rus die verantwoordelikheid om sy ideale te handhaaf deur jul eie karakters.

Die ou, ou Credo “Vryheid, Broederskap, Gelykheid” roep uit die graf. Wat hierdie vroue, so eenvoudig dat hulle nie geweet het dat hulle heldinne was nie, op prys gestel het en waarvoor hulle gesterf het, begeer alle mense met dieselfde drif. Moet die geregtigheid en die Vryheid waarvoor julle so lief is, nie uitgebrei word na alle mense binne jul grense nie? Die ou Grieke het ons geleer dat jy nie kan weet wat in mense steek tot jy hulle mag gegee het nie.

Die toetstyd het nou vir julle aangebreek.

Ons ontmoet op Dinsdag, die dag waarop julle ‘n oorwinning oor ‘n primitiewe volk gedenk. Ook ons, die groot beskaafde nasies van die wêreld is steeds maar barbare op ons manier, solank ons aanhou om ontsaglike somme te beseer om mekaar dood te maak of beplan om mekaar dood te maak uit grypsug na grond of goud. Is dit nie net regverdig om vandag te onthou hoeveel duisende mense van donker gelaat ook in die konsentrasiekampe omgekom het in ‘n twis wat nie hulle s’n was nie? Het hulle nie op die manier vir die verlede vergoed nie? Het ons nie hier ‘n geval van daardie gemeenskaplike belang wat, omdat dit almal saambind, rassewrewel uitroei nie?

Want dink ‘n oomblik na.

27 VROU, DIS WAT JY IS Marcia du Pont (deur David C Jantjies)

Gevorm uit die weefsels van God se hart Getooi uit die selle van Sy diepste wese Uit die fynste sagte sy geskep en in witter as wol geweef Want vrou, jy is dié prag van God se skepping Jy is dié blom in Sy fraaiste tuin Jy is Sy oogappel Die ander verbleek en verdor Maar jy is diamant, hard, dog duur geslyp Jy is koraal, veelkleurig gespel Jy is goud, getemper, deurlouter En jy, jy verander volgens God se behoefte Jou liggaam, siel en gees transformeer Om lewe te skenk Om te versorg Om te help Om te troos Om te verpleeg Om te beraad Om te bemin Jy is dogter Dan JyMoontlikSomsverliefdeverloofdebruidraakma

Dog jy het ‘n ma Jy Dogvertroosjybenodig vertroosting Maar jy is vrou Jy veg soos ‘n tier En jy beskerm jou kroos Jy word dikwels deur wrede woorde en dade hard geslaan Jy pyn Jy pyn van wonde aan jou liggaam Jy pyn van wonde in die hoeke van jou siel En ja, jy versplinter Jy breek soms Maar jy weet God maak pronkstukke uit brokstukke Jy kan verneder word, maar jou kop bly hoog Jy word vertrap, verguis en verkrag Jy pyn in liggaam en inherent, maar môre is jy weer op jou pos Jy kan beklad word, maar jy skyn soos die son Jy kan belieg en bedrieg word, maar jy skitter soos die sterre Kyk hoe straal jy en laat hulle straal Kyk hoe blom jy en laat hulle blom Kyk hoe lag jy en laat hulle lag Dog jy huil alleen Jy vertel dit vir Jesus Julle twee beding en maak heimlik ooreenkomste En hulle wonder hoe kry jy dit reg om uit en met min, baie te maak.

Al is dit ook net met jou hande in jou skoot En ‘n traan En ‘n sug Dog dis jy wat jou kinders leer om ook te bid En jy leer hulle glo En jy leer hulle vertrou Op jóú

NetInInStandvastigGodjougebedehoekiejouslaapkamerjyenJesus

Dan bly daar nog oor vir die haweloses Vir die gestremdes en die geremdes Die ding is, jy weet om te bid En jy weet hóé om te bid

Want jy is ‘n vrou Dis wat jy is Ek sien jou in jou nederige trots Onbeweeglike rots Weergalose sieraad van die Lewende God Jy, bekroonde skoonheid van die skepping Jy, o pragtige vrou

In South Africa today, girls learn alongside boys in our primary and secondary schools and receive equal education. Last year, more females passed the matric exams and got more distinctions than their male Therecounterparts.arecurrently

more female students enrolled at institutions of higher learning than males. Close to half of our Members of Parliament, judges and magistrates are women. More than 60 per cent of public servants are women. In South Africa today, women are champions. Like our Banyana Banyana, who brought home their first Women’s Africa Cup of Nations trophy last week.

Today is a celebration of all the women of our great country, black and white, young, and old, urban, and rural, our mothers, our daughters, and our sisters.

Babekhona nababephuma KwaZulu Natali, organised by our great women leaders, uMama Dorothy Nyembe, uMama Fatima Meer, uMama Florence Mkhize and others.

Sixty six years ago, more than 20,000 women marched to Pretoria to tell the apartheid Prime Minister that no, they would not carry the dompas. They came as thousands of women from around the country, emabhasini, ezimotweni, ezitimeleni, ngisho nagezinyawo, bazincama babeletha izingane emhlane.

29 PRES. CYRIL RAMAPHOSA ON WOMEN’S DAY AUGUST 9 2022

Via Sarie van Niekerk

Some of the women travelling from KwaZulu-Natal were stopped by police and were forced to turn Butback.many did get to the Union Buildings, where they joined the march shouting their warning to the Prime Minister, “Strydom, Wathint Abafazi, wathint’ Imbokodo”. Ngenxa yabesifazane bango 1956, because of their bravery and their sacrifices, the women of South Africa today have equal rights and opportunities that their grandmothers, great-grandmothers and great great grandmothers were denied.

This was thrown into the spotlight with the victory of Banyana, whose players still earn less than the men’s national soccer team.

Women do not get paid for caring for the elderly, children, and other family members.

And the time that women spend doing work in the home limits their ability to earn money through employment or run their own businesses. There are limited opportunities, especially for young people.

Mothers and grandmothers have access to comprehensive social services, including child support Togrants.support poor families, especially those from single parent households, learners are exempted from paying school fees and receive meals at school.

Three-quarters of female-headed households live in poverty. The slow growth of our economy and the impact of the COVID 19 pandemic has been particularly hard on women, youth, and persons with disabilities.

With the right support, they can become anything they want to be, from star soccer players to fighter pilots, judges, members of Parliament, businesswomen and entrepreneurs. But for many young women, there are several obstacles they first need to overcome.

Lapha, eRichmond, iphethewe abesifazane, nearly half of all households are female headed. Since the advent of democracy, we have implemented policies to address the impact of poverty on women.

Women are more likely to be unemployed than men.

Just as the pioneers of the Women’s March of 1956 were role models, the young women, and girls of today have no shortage of role models.

In South Africa, like many countries around the world, women bear the brunt of poverty.

Around half of all women in South Africa are unemployed, including those who have given up looking for Onwork.average, women still earn far less than men.

The provincial government, through the Radical Agrarian Socio Economic Transformation programme, is also helping women access land for farming and get their produce to market.

Government is working to enable women to participate in the economy. Gender equality will not be achieved unless women are financially secure and independent.

Between September this year and January next year, we plan to reach all 11 districts in KwaZuluToNatal.ensure better access to finance, we want entities like the Industrial Development Corporation, Public Investment Corporation and National Empowerment Fund to make further resources available to women-owned businesses.

So far, it has assisted over 3,500 farmers, with the majority being women and youth from rural areas like WomenuMgungundlovu.entrepreneurs

Gender-based violence is a stain on our celebrations today. Hardly a day goes by in this country without a report of women being attacked, being violated, and being killed by men. This cannot continue. The women of South Africa have had enough of being afraid. Afraid to go out after dark. Afraid of being attacked in their own homes Afraid of being preyed on in the classroom.

need companies, departments, and customers to buy their products and Goverservices.nment has committed to set aside 40 per cent of public procurement spend to women owned Webusinesses.havebeen holding workshops countrywide to equip women with skills to do business with both government and the private sector.

We also have the problem in this country of young girls being taken out of school early to perform household duties, to care for younger siblings and to look for work to support the family. We need to change this so that young girls can finish school.

Here in the Umgungundlovu District Municipality we are providing temporary work opportunities to women through the Community Works Programme, the Expanded Public Works Programme and by supporting community caregivers and community health workers.

Female entrepreneurs, especially small business owners, are supported through the province’s Rural and Township Economies Revitalisation Strategy.

Perpetrators will get harsher sentences.

It is a problem of men who think culture, custom and religion empowers them to hit their wives, sisters, and daughters and to deprive them of their rights.

Silence is no longer an option. Asikwazi ukuthula. We have to break the silence.

This is not the South Africa for which the women of 1956 marched. hey did not sacrifice to see the end of the slavery of the apartheid, only for today’s women to live in prisons of fear. Earlier this year, we passed three important laws that will strengthen the fight against gender-based Theseviolence.laws give greater protection to victims of domestic violence. The new laws empower the police to enter premises without a warrant and, if necessary, arrest a Policesuspect.can also remove dangerous weapons from a suspect. Complainants will be able to apply for protection orders online. New provisions expand the scope of the National Register of Sex Offenders and place a legal responsibility on us all to report any sexual offences committed against vulnerable persons. There are now far stricter conditions under which a suspect may be granted bail.

Afraid for the safety of their children, even from their own relatives. Afraid of being a woman in South Africa. We should not see this as a women’s problem, when it is in fact inkinga yamadoda, a men’s problem. It is a problem of men with no respect for women, who feel they can do what they like with their girlfriends or partners because they buy them airtime or groceries. It is a problem of men who lack the maturity to accept the end of a relationship and hunt down their ex wives or ex girlfriends.

It is a problem of men who hold positions of influence and authority who prey on women and take advantage of them. Here, in Richmond, like in many places around the country, sexual assaults and other violent crimes are connected to alcohol abuse, and many take place in or around places where alcohol is sold, amathaveni, amashibhini.

Silence is the dark corner in which women and children are abused, beaten, raped, and killed.

Silence is the dark cloud under which men allow their friends to ill treat women, children, and members of the LGBTQIA+ community as a display of their manliness.

On this Women’s Day I want to call on every South African to play their part in the fight against gender based violence and femicide by speaking out.

In 2021, we introduced a 100-Day Challenge to pilot interventions to fast-track the provision of services to survivors of gender based violence. In the sites where the challenge has been implemented, sexual offences cases have been reduced by more than 42 per cent, case backlogs reduced by 80 per cent and survivors of gender based violence are able to access legal and psycho-social support services more easily.

But we also gather here to celebrate the achievements of many South African women, from all parts of the country, from all walks of life, who have overcome many obstacles to excel in their chosen Wefields.gather here to say that we will spare no effort to build a non sexist society in which men and women have equal opportunities and prospects.

In November we will hold the second Presidential Summit on Gender Based Violence and Femicide, where will do a detailed assessment of the implementation of our National Strategic Plan and chart the way forward. We gather here today to mark Women’s Day deeply aware of the many challenges that the women of South Africa confront every day. We gather here knowing that poverty, discrimination and violence continues to hold back the progress of the country’s women and girls.

The women who marched on the Union Buildings 66 years ago demonstrated the power and resolve of the women of South Africa. They were determined that women should take their rightful place in a free and democratic society. As we honour their bravery, let us continue their struggle. And let us achieve their vision.

Silence is the cancer that eats away at women who protect their husbands, sons, partners, and boyfriends who abuse them, their children, and other women because they are financially dependent.

GEBROKE VROUE HET SOVEEL MEER NODIG

Jong leiers inspireer Daar is baie jong, inspirerende vroueleiers in die land, soos Nonhle Mbuthuma, woordvoerder van die Amadiba krisiskomitee, en Simamkele Dlakavu, een van die jong vroue wat ons in 2016 met hul plakkate by oudpres. Jacob Zuma se toespraak ná die plaaslike verkiesings daaraan herinner het om Kwezi die vrou midde-in die Zuma-verkragtingsaak te gedenk. Maar dit is van kernbelang dat vroue weer in groot getalle fisiek mobiliseer om ’n kragdadige politieke

Ons vier jaarliks op 9 Augustus Vrouedag om hulde te bring aan die 20 000 vroue van verskillende rasse, tale en etnisiteite wat op hierdie dag in 1956 na die Uniegebou in Pretoria gemarsjeer het in protes teen die paswette. Die interne paspoorte wat alle swart Suid Afrikaners destyds ingevolge apartheid moes dra, het hul arbeid en beweging in hul geboorteland gereguleer en hulle van hul burgerregte vervreem. Die protesoptog is bekend om die lied “Wathint’Abafazi Wathint’imbokodo!” (noudat julle die vroue aangeraak het, het julle ’n rots getref) en vir die dissipline en waardigheid van die optoggangers.

Die Women’s National Coalition (WNC), wat in die vroeë 1990’s gestig is, het ten doel gehad om vroue se belange te verteenwoordig gedurende die politieke oorgang en die skryf van die nuwe Grondwet. Weer eens het vroue van oor die politieke spektrum heen en al die bevolkingsgroepe byeengekom uiteindelik is sowat 2 miljoen vroue gemobiliseer. Die belangrikste sake op die agenda was vroue se regstatus; hul toegang tot grond, water en ander bronne; geweld teen vroue; gesondheid en werk. Hoewel ons dus ’n trotse tradisie het van Suid Afrikaanse vroue se politieke, niegewelddadige en nierassige aktivisme, wil dit lyk asof die huidige geslag daardie tradisie begin verwaarloos het.

Via Sarie van Niekerk

Die gesprekke op Vrouedag fokus deesdae meer op die maniere hoe vroue tot slagoffers gemaak word eerder as op hoe vroue kan terugbaklei teen die wrede onderdrukking wat hulle in die nuwe bedeling beleef. Natuurlik moet ons sake soos geweld teen vroue aanhou opper solank as wat dit nodig is. Maar as Suid-Afrikaanse vroue moet ons ook ons voormoeders se krag, moed en organiseringsvermoë vir onsself toeëien en begin werk aan nuwe vorme van eietydse aktivisme.

Die 1950’s was die eerste keer sedert 1913 dat die regering probeer het om vroue aan paswette te onderwerp. In 1913 het die Oranje Vrystaatse regering bepaal dat swart vroue in die stedelike gebiede elke maand nuwe toegangspermitte moes koop. ’n Paar jaar lank het die vroue van die provinsie afvaardigings na die regering gestuur, griefskrifte met duisende handtekeninge opgestel en massaprotesoptogte gehou om die permitvereiste teen te staan. Onrus het in die hele provinsie voorgekom en honderde vroue is tronk toe gestuur. Uiteindelik het hulle daarin geslaag om die wetgewing herroep te kry. Werk aan eietydse aktivisme

35 stem te laat hoor oor klas-, ras-, taal en ander grense heen. Volgehoue, langdurige, strategiese en massa optrede kán magshebbers dwing om byvoorbeeld seksuele geweld te prioritiseer. Prof. Erica Chenoweth, Amerikaanse politieke wetenskaplike verbonde aan die HarvardUniversiteit, het baanbrekerswerk gedoen op die gebied van burgerlike weerstand. Chenoweth het in 2011 die boek Why Civil Resistance Works: The Strategic Logic of Nonviolent Conflict gepubliseer waarin aangetoon word dat niegewelddadige veldtogte tussen 1900 en 2006 twee keer meer doeltreffend as gewelddadige veldtogte was. Doeltreffendheid is vir die doeleindes van die boek gemeet op kort en lang termyn. Korttermyndoeltreffendheid is gemeet aan of ’n veldtog sy oogmerk bereik het binne ’n jaar vanaf die hoogtepunt van mobilisasie. ’n Oogmerk kan onder meer wees om ’n regimeverandering te bewerkstellig. Langtermyndoeltreffendheid is gemeet aan die vlak van inwerkingstelling van menseregte vyf jaar nadat die sukses behaal is. Gandhi, vroue en die ANC Chenoweth se navorsing bevestig daarmee die aanvoeling van mense soos Mahatma Gandhi en Martin Luther King, naamlik dat niegewelddadige maatskaplike verset en verandering nie net moreel beter nie, maar inderdaad prakties en polities verkieslik is bó gewelddadige verset. Boonop het Gandhi sy strategie vir niegewelddadige verandering genaamd Satyagraha (wat beteken die krag van waarheid/liefde) in Suid Afrika ontdek en verfyn, en sy eerste groot sukses hier behaal met sy veldtog van September 1913 in Natal en Transvaal. Vroue het ’n sentrale rol gespeel in die sukses van Gandhi se veldtog. Baie het tronkstraf uitgedien en in 1914 móés die Suid Afrikaanse regering met Gandhi onderhandel onder druk van Delhi en Londen. Daar is aan al die belangrikste eise van die Satyagraha toegegee. Nie net het Gandhi daarna sy siening oor vroue in Satyagraha verander nie (hulle moes voortaan die leiding neem in baie van die optredes), maar die voorbeeld van die 1913 sukses het ’n langdurige invloed gehad op die ANC se beleid van nie geweld. Gandhi en John Dube, eerste president van die ANC (aanvanklik die South African Native National Congress), was bure in Phoenix in Natal. Vroue kan geweld voorkom In ’n meer onlangse werk, Women on the Frontlines of Revolution, neem Chenoweth dié navorsing verder en fokus op die rol van vroue aan die fisieke fronte van versetbewegings. Vroue van oor die wêreld heen rapporteer dat hul frontwerk vergeet, wanvoorgestel of uitgevee word. Vroue neem deel aan alle revolusies, maar hul teenwoordigheid maak veral ’n groot verskil as hulle sigbaar is as minstens die helfte van die aktiviste aan die frontlinies. Sodra vroue in sulke groot getalle deelneem, begin versetbewegings buite-proporsionele suksesse behaal. As mense kan sien dat vroue gelykop verteenwoordig is in ’n beweging, groei die deelnemergetalle tipies meer as sewevoudig. Sowel die breë steun wat die veldtog geniet, as die niegewelddadige aard daarvan, word met vroue se massadeelname onderstreep. ’n Beduidende teenwoordigheid van vroue help voorkom dat gewelddadige faksies binne die organisasie ontstaan. Gewelddadige splintergroepe veroorsaak dat die opposisie sterker verenig word en moontlike bondgenote vervreem word van die veldtog. Daarteenoor veroorsaak ’n

36 beginselvaste niegewelddadige beweging dikwels dat die opposisie opbreek en dat lede van die veiligheidsmagte byvoorbeeld begin dros en hulle by die verset aansluit. ’n Grootskaalse oorlopery gebeur veral wanneer baie vroue sigbaar is in ’n aktiviste-groep omdat vroue se tipies wye horisontale netwerke van vriendskap en familie beteken dat soldate makliker begin dink iemand wat hulle ken, is moontlik in die versetgroep en daarom ’n opdrag om te skiet, sal verontagsaam. Sulke afvalligheid of oorlopery is ’n duidelike teken dat die weerstandsbeweging besig is om te slaag. Sowel Gandhi as King en ander het die waarde van breë bondgenootskappe verstaan. Strategiese kennis Boonop, argumenteer Chenoweth, bring vroue gewoonlik ’n besonder strategiese kennis van watter hefbome in die samelewing sensitief is vir druk wat daarop uitgeoefen word. Wanneer vroue hul dienste, arbeid en praktiese vaardighede onttrek en weier om hul alledaagse werk te doen waarmee hulle gemeenskapstelsels in stand hou, stort sulke stelsels gewoonlik in duie. Vroue se werk is dikwels onsigbaar, onbetaald en ondergewaardeer, maar nietemin onontbeerlik vir enige bestel. As ons die jongste navorsing van wetenskaplikes soos Chenoweth saamlees met die lang geskiedenis van vroue aktivisme in ons land, kan dit dien as hernude motivering om as vroue, in solidariteit met mekaar en met ondersteunende mans wat ons leiding aanvaar te organiseer vir verandering. Ons moet strategies saam besin, soos die Lysistrata in die Griekse komedie wat saam met ander vroue besluit het om mans seks te weier ten einde ’n oorlog te beëindig. Dís ’n voorbeeld van hoe vroue niegewelddadige, maar nietemin volgehoue en sekuur geteikende druk kan toepas om kernfigure en -organisasies te dwing om aan ons as ’n sentrale belangegroep verantwoording te doen. (Louis Du Toit is ’n professor in filosofie aan die Universiteit Stellenbosch.

38 HOE BEHANDEL JY JOU GELIEFDE? (uit my reeks oor huweliksberading) Susan Rothmann Lyons

●Wees sag en liefdevol. Julle het albei immers jul lewens vir mekaar opgeoffer. Dit maak seer wanneer julle ongeskik en onbeskof teenoor mekaar is omdat julle geïrriteerd is. Wees sag. (Efe. 4:2)

●Vergelyk nie jou maat met ander nie. Jou maat was en is jou keuse. (2 Kor. 10:12)

●Behandel mekaar met respek voor ander en ook wanneer jul alleen is. Hanteer verskille met liefde en oop kommunikasie wanneer julle privaat is, nie voor ander en nie voor kinders nie. (Matt. 1:19)

●Deel nie mekaar se intimiteit met ander nie. Dis owerspel. (Matt. 5:28)

●Maak saam kos sonder kritiek en geniet die samesyn in die kombuis of wys waardering vir mekaar se kookkuns. (Spr. 31:14)

●Stel nie die kinders se belange voor mekaar nie. Julle het mekaar eerste immers lief. Stel ook nie die familie eerste nie. (Gen. 2:24)

●Spandeer kwaliteit tyd bymekaar en laat mekaar belangrik voel. (Jak. 5:16)

●Jou maat se liggaamsbou bepaal nie hul waarde nie. Waardeer en bemin mekaar tot jul oud is. (Efe. 5:29)

●Weerhou nie intimiteit van mekaar nie. Jul liggame behoort aan mekaar. (1 Kor. 7:5)

●Moenie op mekaar skreeu wanneer julle verskil nie. Dit doen skade aan julle verhouding. (Spreuke 15:1)

●Negatiewe kommentaar teenoor mekaar is afbrekend en doen skade aan jul verhouding sekuriteit.

●Sê gereeld vir mekaar julle waardeer mekaar en respekteer mekaar en dat julle mekaar se moeite en opofferings waardeer. (1 Tes 5:18)

●Belê in mekaar se geestelike groei deur geestelike leesstof aan te skaf en bid vir mekaar. Jou en jou maat se verhouding met God is baie belangrik. (Efe. 5:26)

●Moenie kwaad praat van mekaar by ander nie. Jou woorde het krag. (Gen. 2:19)

●Gee nie plek vir geheime nie. Julle is een. Geheime veroorsaak verdeeldheid. (Gen. 2:25)

Julle wil veilig voel bymekaar en mekaar bou.

●Maak tyd om met mekaar te speel en te lag. Die lewe het genoeg stres en dinge. Julle skryf die verhaal van mooi in jul lewens en julle is daar om mekaar gelukkig te hou. Doen dit terwyl julle kan. (Pred. 9:9)

●Moenie dat geld julle vreugde bepaal nie. Maak seker dat dit nie n wapen teen mekaar is nie en onthou jul albei verdien die inkomste al is net een op n payroll. (1 Pet. 3:7)

●Moenie mekaar se swakhede blootstel nie maar bedek dit eerder, jy kan jou eie swakheid so bloodstel en jouself sleg laat lyk. Beskerm mekaar, dit sal jou waarde verhoog. (Efe. 5:30)

●Eer mekaar se ouers en reik uit na die kinders. (Hoogl 8:2)

The Provincial Commissioner of the South African Police Service in the Western Cape, Lieutenant General Thembisile Patekile has commended Captain Ronelle Alberts for being an ambassador for the South African police Service after her remarkable achievement as a Combat Rifle Champion and gold Duringmedallist.the week of Monday, 08 August until Saturday, 13 August 2022, De Brug rifle range in Bloemfontein played host to the National Combat Rifle Competition, which saw the inclusion of a female competitor as a member of the national Captainteam. Alberts, stationed as a sector manager in the picturesque town of Worcester in the Boland, attended the competition with 18 years of experience in combat shooting. The contestants were exposed to extreme weather conditions and intense competition, where males and females were treated equally. The competition is marked by extreme testing of fitness levels, concentration, accuracy, comradery, and faith.

●Groei in jou Christenskap, dis die enigste manier hoe jy n goeie en Goddelike man en vrou kan wees. (Rom. 8:29)

●Moet nooit nalaat om haar te vertel dat jy haar liefhet nie. Sy wil dit altyd hoor. (Efe. 5:25)

CAPTAIN RONELLE ALBERTS Saps Newsroom Western Cape

Swartbooi says Alberts stayed calm and focused throughout the strenuous competition she endured from her male counterparts and ensured that she obtained a good score, despite minor challenges that could have had an impact on the results.

Her courage and dedication were rewarded when she was decorated with several medals which ultimately paved the way for her being the recipient of a gold medal for her participation and inclusion as a member of the Combat Rifle National team. her participation and inclusion as a member of the Combat Rifle National team.

The Provincial Commissioner of the South African Police Service in the Western Cape, Lieutenant General Thembisile Patekile has commended Captain Alberts for being an ambassador for the South African police Service after her remarkable achievement.

The 47-year-old female competitor stayed calm and focussed throughout the strenuous competition she endured form her male counterparts and ensured that she obtained a good score, despite minor challenges that could have had an impact on the final results. Her courage and dedication were rewarded when she was decorated with a number of medals which ultimately paved the way for her being the recipient of a gold medal for her participation, and inclusion as a member of the Combat Rifle National team on Friday, 12 August 2022 at a Gala event at Bobby’s Park in Bloemfontein. She experienced her first international competition on Saturday, 13 August 2022, where she emerged victoriously and secured gold after competing against the National team of the Netherlands She was part of the 2022 Protea team and the only woman on the team.

During the week of Monday 08 August until Saturday 13 August 2022, De Brug rifle range in Bloemfontein played host to the National Combat Rifle Competition, which saw the inclusion of Alberts as a member of the national team, the first time a woman has been included in 10 years.

Police spokesperson Joseph Swartbooi says Alberts showed courage and determination to emerge Tvictorious.hecontestants were exposed to extreme weather conditions and intense competition, where males and females were treated equally. The competition is marked by extreme testing of fitness levels, concentration, accuracy, comradery, and faith.

Theenvironment.allrounder

SAPS celebrates WomenInPolicing: meet Warrant Officer Esterhuizen: A POP trainer, a medic, a nyala and water cannon operator

41 POP TRAINER. MY DAD TRAINED ME VIGOROUSLY - WO.(f) ANEL ESTERHUIZEN. SAPS Newsroom and Fanie Bouwer

with 31 years of uninterrupted service, is a training instructor in the public order police environment, a trained medic who first started with a basic ambulance course. Her instructors at the College where she was studying were so impressed with her theory and practical results that they encouraged her to study further to broaden her knowledge.

A male-dominated environment has never intimidated Warrant Officer Esterhuizen. Perhaps because she was raised by her father after losing her mother when she was only three years old. It therefore comes as no surprise that she chose to work in the Public Order Police (POP)

Her next training was in medical rescue where she attained a level five qualification. Her thirst for knowledge saw her completing a three month level seven immediate life support (ILS) qualification that led to her getting a license.

During a Phenomenal Women feature interview, Esterhuizen said that her father taught her self "Mydefence.dadbrought me up and he taught how to physically defend myself and how to get out of tight situations. It helped a lot because being in a male-dominated field did not intimidate me."

Warrant Officer Esterhuizen is an all rounder within the South African Police Services (SAPS), with 31 years of uninterrupted service as a training instructor in the public order police environment. She is also a trained medic who first started with a basic ambulance course. Esterhuizen also drives the Casspir and its replacement, the nyala, as well as the water cannon truck used during protests and riots. However, she said that it was hard achieving all those skills.

"It was a lot of hard work in training, my commanders gave me a chance to go further in my career. My husband was with me all the time helping me raise our small child and he helped me a lot as I was going through training," the warrant officer said.

Warrant Officer Anel Esterhuizen was almost brought to tears remembering how tough it was being raised by her father after her mother died when she was only three-years old, but she said that being raised by her father gave her the courage to be able to work in a male dominated environment.

Armed with an array of courses in crowd management, she is a resident trainer at the Western Cape public order police unit and is passionate about training other members of the SAPS.

Fanie Bouwer Warrant Officer Anel Esterhuizen, a public order policing trainer, medic, a nyala and water cannon operator shares how she's navigated working in a male dominated environment.

42 With a code 10 license, she began driving the then Casspir and later Nyala. The Nyala is an armoured vehicle used by police during raids and public protests.

"I’m not worried about going up the ranks as my passion is in helping members of the police, especially when injured at a scene," Esterhuizen said.

The strength, innovation and unwavering resilience of our women in blue are celebrated through a series of profile articles of female SAPS employees who are not only ’game changers’ in their respective fields, but also often go beyond the call of duty.Colonel Fiona Hawkins is just over 1,5m tall and the perfect epitome of the age old saying ‘dynamite comes in small packages’. In this instance the pun rings true since Hawkins is a Bomb Disposal specialist. She’s like dynamite Col. Hawkins is just over 1,5m tall and the perfect epitome of the age- SAPS celebrates WomenInPolicing: Meet Colonel Fiona HawkinsThe South African Police Service (SAPS) in Gauteng is observing WomensMonth by celebrating the significant strides made by our government in its endeavours to improve the livelihoods of women and girls from all walks of life.

The South African Police Service (SAPS) in Gauteng is observing Women Month by celebrating the significant strides made by our government in its endeavours to improve the livelihoods of women and girls from all walks of life.

44 BOM DISPOSIL SPECIALIST COL. FIONA HAWKINS SAPS Newsroom SAPS celebrates WomenInPolicing: Meet Colonel Fiona Hawkins

Sarie van Niekerk Op 4 Januarie 2001 het ek van ‘n gebeurtenis in ‘n winkelsentrum in Balitobaai gehoor waar ‘n tien dae oue babadogtertjie deur ‘n vreemdeling, vermoedelik die vrou aan haar geboorte gegee het, in ‘n vrou van Brakpan se arms gedruk is met die enkelwoord woorde wanneer sy verjaar. Dit wat jare lank hoofopskrifte wêreldwyd in koerante en nuusberigte gemaak het, klink soos ‘n verbeeldingsvlug van ‘n dromer, maar glo my dit is die heilige waarheid.

She is a bomb disposal specialist of the South African Police Service with gigantic responsibilities, including making sure venues are “swept” for explosives before VIPs enter.

Dit het alles begin met een enkele oproep deur ‘n kontak by die destydse brandweerdienste op Brakpan. Toe Jorrie weg val met “jy gaan nie glo wat ek jou nou gaan vertel nie,” het ek sommer dadelik geweet hier kom ‘n groot storie. Hoe groot sou ek eers baie later besef. Hy het gesê “ons het nou net gehoor van ‘n gesin hier op die dorp wat ‘n baba as geskenk gekry het, en dit in ‘n

SAL DIE GEHEIM VAN DIE BABA WAT IN ‘N WINKELSENTRUM WEGGEGEE IS, OOIT OPGELOS WORD?

winkelsentrum! Die gesin was met vakansie in Balitobaai en het die dag voor Oujaarsdag in ‘n winkelsentrum daar geloop toe ‘n wild vreemde jong vrou by haar verby stap, ‘n baba in haar arms druk met die woorde “sy is op 19 Desember gebore” en weer net so vinnig tussen die mense in die oorvol winkelsentrum verdwyn het. Die gesin is nou weer terug by hul huis, met hul geskenkbaba. Hier is die adres en telefoonnommer.” Dit was al, toe sit hy die telefoon neer.

Ek was stomgeslaan! Ek het nie geweet wat om te doen nie. So iets gebeur tog net eenvoudig nie!

Toe skielik besef ek maar hier is iets groots aan die gang. Ek het die nommer gebel en mev. A het geantwoord. Ek het verduidelik wie ek is en gesê ek het gehoor wat met hulle gebeur het, ek wil hulle asseblief kom sien. Sy was eers bietjie huiwerig maar ek het haar oorreed. Ek het my destydse kollega in Johannesburg, wyle Jan Hamman gebel en gesê ‘kom bring jou kameras en ontmoet my baie dringend by hierdie adres.’ Al wat Jan gesê het ‘sê net vir die mense hulle praat met geen ander koerant nie.’ Ek het die nuusredakteur gebel en vertel, hy het regtig gedink ek maak ‘n grap, maar toe ek vir hom sê Jan ek is op pad na die mense toe, was hy geweldig opgewonde gewees.

Die verhaal wat die dag daar ontvou het, klink vandag amper, 22 jaar later, steeds soos ‘n verhaaltjie in ‘n kinderstorieboek, maar daar het die vrou met haar gesin om haar en die babatjie in haar arms voor my op ‘n bank in haar sitkamer gesit. Hier volg haar verhaal: “Ons het hierdie jaar vir die eerste keer in ‘n lang tyd weer besluit om ‘n slag in Balito te gaan vakansie hou. Die einde van ons vakansie het al nader gekom en op Oujaarsmiddag het my sussie en ek besluit om ‘n laaste paar inkopies in die groot winkelsentrum te gaan doen. Ons was omtrent klaar met ons inkopies toe ek ‘n jong vroutjie, nog skone kind, met ‘n baba in ‘n kombersie toegewoel, van vooraf gesien aangestap kom. Ek het nie juis notisie van haar geneem nie, want dit is mos maar ‘n algemene ding om jongvrouens met babas in hul arms in winkelsentrums te sien.

Maar, toe kort nadat die oproep gemaak is, het De Vos egter by die gesin se huis opgedaag en die baba verwyder om haar in ‘n plek van veilige bewaring te plaas. Die egpaar het alles gedoen om die baba weer in hulle sorg te kry. Die dag toe die baba van hul af weggevat is, het later, na baie trane en baie seer, plek gemaak vir woede en vasberadenheid om hul geskenkdogtertjie terug te Metkry. hul optrede het die CMR hulself die argwaan en woede van die land se gemeenskap op die hals gehaal. Hulle is uit alle oorde veroordeel vir hul optrede en van gevoelloosheid beskuldig.

Toe skielik het sy reg voor my gaan stilstaan, die bondeltjie in my arms gestop en net gesê dat die baba op 19 Desember gebore is. Dit was al, toe was sy weg. Ons het nog probeer soek na haar, maar sy was net weg.” Mev. A vertel toe dat hulle van die winkelsentrum af na die polisiestasie gery het en daar ‘n saak gaan aanmeld het, want hulle het gevoel die saak moet ondersoek word. Volgens haar het die polisie gesê aangesien dit so ‘n pap baba is, hulle haar maar tydelik moet hou totdat die regte ma opgespoor word. Die gesin het opgepak en met hul bondeltjie vreugde teruggekeer na hul huis. Hulle het reeds drie seuns gehad maar het besluit om die babatjie te hou totdat die wettige ma opgespoor word.

Die gesin is betrokke by fondsinsamelingsprojekte vir die CMR en het De Vos goed geken. Volgens mev. A het De Vos aanvanklik gesê die baba kan in hul sorg bly terwyl ‘n ondersoek gedoen word na haar herkoms.

Jan en ek is daar weg met die storie en foto’s wat nog wêreldwyd opslae sou maak. Natuurlik, die volgende dag was die storie saam met ‘n pragtige foto van mev. A en haar geskenkbaba in die koerant. Teen al wat ‘n lamppaal was, is die nuus in groot vet letters bekend gemaak: “Vrou kry baba present.” Die vreugde het egter nie baie lank geduur nie. Na die gesin se terugkoms in hul tuisdorp het hulle vir mev. Evie de Vos, destydse programbestuurder van die Christelike Maatskaplike Raad (CMR), gebel en van die voorval vertel.

Die vreugdevure het weer hoog gebrand! Ongelukkig het dit weer nie lank gehou nie. In April dieselfde jaar maak die egpaar bekend hul geskenkie lê in die hospitaal met ‘n infeksie. ‘n Dag later bel ‘n huilende mev. A my met die nuus dat baba K met MIV vigs gediagnoseer is. Sy het daardie dag aan my gesê dat hulle aanvanklik nie kon aanvaar hul babadogtertjie het vigs nie. Hulle het aanvanklik eers stil gebly oor haar toestand en die toetse oor-en-oor laat doen, want hulle was seker dat iewers ‘n fout gemaak is met die toetse. Hulle moes dit toe maar net eenvoudig aanvaar en besluit toe om dit openbaar te maak. Sy gee toe toestemming dat ek dit in Beeld kan publiseer. Aanbiedings van hulp, raad en gebede het van oral oor die land na mev A ingestroom. Daar word ‘n fonds vir die kleinding gestig want die egpaar wil haar graag na die profeet T.B. Joshua in Lagos neem vir gebede. Geld het ingestroom na die fonds toe, maar die egpaar sien toe af van hul planne om haar na Lagos te neem.

“Van landdroste tot verteenwoordigers van die departement van welsyn stem saam dat die optrede van De Vos, hoewel tegnies korrek, moreel en eties oordryf is. Ek het haar juis gekontak oor die voorval omdat sy ons goed ken en weet dat ons vir die baba kan sorg. Sy ken ons huislike en finansiële omstandighede en weet die babatjie sal goed versorg word en by ons beter daaraan toe wees as in ‘n staatsveiligheidsplek, het mev. A later gesê.

Die feit dat haar geboorte toe nog nie geregistreer was nie en sy nie ‘n geboortesertifikaat gehad het nie, was die hoofrede wat ‘n beslissing oor haar in die wiele gery het.

Dié oomblik het mev. A destyds as volg beskryf: “Die oomblik was amper te groot toe ek uiteindelik, ná twee dolle weke, weer my geskenkdogtertjie in my arms kon optel en teen my kon vas druk.”

De Vos se reaksie was “die wet bepaal die baba moet in ‘n staatsveiligheidsplek geplaas word en daar gehou word totdat ‘n familielid opgespoor kan word, of totdat besluit is wat met haar gedoen moet word.” Na ‘n stryd van twee weke is die egpaar as pleegouers goedgekeur. Die bevel om baba K uit hul sorg te verwyder moes net die regte persoon se handtekening kry dan kon hulle die baba by die plek in Johannesburg waar sy geplaas was, gaan haal, maar op die laaste nippertjie het die hooflanddros op die dorp wat ook die kommissaris van die plaaslike kinderhof was, geweier om die vorms te teken.

Die volgende dag is die egpaar egter gebel en meegedeel hulle kan hul baba die middag in Johannesburg gaan haal.

Op19 Desember 2004 het ‘n sprankelende op die oog af gesonder dogtertjie toe haar vierde verjaarsdag met ‘n Barbie roomkoek gevier en soos enige vierjarige dogtertjie was sy die middelpunt van die dag. Mens kon skaars glo dit is dieselfde dogtertjie om wie se koppie van haar geboorte soveel dinge verloop het. Wat sy alles moes deurmaak en die kere toe sy as baba dodelik siek in

“Sy is altyd aan die gang en met daardie gladde bekkie vertel sy jou baie gou wat sy dink.”

49 die hospitaal moes veg om haar lewetjie aan vigsverwante infeksies. Sy was ‘n borrelende bondeltjie op haar vierde verjaarsdag. Met haar sesde verjaarsdag het sy begin gereed maak om die volgende jaar vir die eerste keer skool toe te gaan. Soos alle dogtertjies maar is wanneer hulle die eerste keer na die groot skool toe gaan, kon sy nie uitgepraat raak oor die onbekende wat vir haar voor gelê het nie. Die skoolkleertjies het netjies in die kas gehang met die paar swart skoolskoene wat netjies onder in die kas gepak was, net reg om aan te trek. Oor haar siekte het haar aangenome ma die dag met haar verjaarsdag gesê “solank sy elke dag haar medisyne gebruik, lei sy ‘n vol lewe. Soos enige ander vyfjarige meisie. Sy is n regte klein woelwater.

Baba K is ook in haar aangenome ouers se naam geregistreer, maar op haar geboortesertifikaat is daar geen naam van haar wettige ma nie Daar staan dat sy ‘n vondeling is. Die groot vraag bly steeds, sal haar eie maar ooit opgespoor word? Watter ma is bereid om ‘n tien dae oue babatjie in ‘n besige winkelsentrum in Balitobaai in ‘n wildvreemde vrou se arms te stop en letterlik soos mis voor die son verdwyn? Mens wonder of haar eie ma ooit aan haar dink en daai dag in die winkelsentrum ooit weer voor haar oë afspeel. Wonder sy ooit hoe lyk haar dogtertjie vandag. Die onbeantwoorde vraag bly steeds, wat was haar ma se omstandighede wat haar toe so ‘n stap gedryf het. Getrou aan ‘n belofte wat ek aan haar en haar aangenome ouers gemaak het die dag voor sy vir die eerste keer skooltoe is, het die koerantberigte daar opgehou en daar is nooit weer ‘n woord oor baba K geskryf nie. Tot nou.

Toe dit daardie dag tyd geword het om foto’s te neem, het mens dadelik op gemerk dat die skaam meisietjie van ‘n paar jaar tevore toe ewe kordaat was. Sy het geposeer, gelag en met die fotograaf geflankeer soos net ‘n ware dametjie dit kan doen.

Dit is eintlik hard om te glo hoe vinnig die tyd omgevlieg het, oor ’n paar maande word daardie klein bondeltjie wat op 29 Desember 2000 in ‘n winkelsentrum in ‘n wildvreemde vrou se arms gedruk is, al 22 jaar oud.

50 NONGQAI TRUST | IT 002701/2018(T)

51 THANK YOU! | DANKIE!

Een helder herinnering is aan die Silverton bankbeleg in my Beeld dae in die jare 70. Frik was, terloops, aan die spits van die ondersoek. Ek sou hom egter eers meer as drie dekades later oor ‘n tjoppie en ‘n glasie wyn, die eerste van vele, in Sabiepark leer ken.

LOJALE

'N ADVOKAAT VIR DIE POLISIE

Hennie van Deventer Een vakansie bring my Sabieparkvriend Frik Nel, voorheen brig. Frik Nel van die Veiligheidspolisie, vir my die boek Trou tot die dood toe, deur die laaste polisiekommissaris in die ou bedeling, genl. Johan van der Merwe, wat gisteraand na ‘n beroerte oorlede is. In die boek kyk hy terug op ‘n bewoë stuk geskiedenis wat ek as joernalis self intens beleef het. Toe ek begin lees, is ek dadelik geboei. In hoofstuk na hoofstuk ontvou die brandpunt episodes. Sommige het al ietwat vervaag. Die hoofstuk oor die Cato Manor-opstand voer my byvoorbeeld terug na ‘n amper vergete Saterdagmiddag in die jare 60 op Stilfontein in die ou Wes Transvaal toe ek as studenteverslaggewer die huwelik van ‘n oorlewende bygewoon het. Die bruidegom in sy blou polisie uniform se gesig was vol permanente letsels.

“Die mense sal die bliksems so wil sien.”

Natuurlik sal sommige kritici niks wil weet nie. Niemand is mos so fel in hul verwerping nie as diegene wat eensydig alle gruweldade van die terroriste oorlog net by die veiligheidstak en veral net by wit Afrikaners wil soek. Hierdie leser had plek-plek ook onbeantwoorde vrae oor bepaalde buitensporighede en optredes, maar een ding moet ek sê: ‘n beter advokaat as Johan van der Merwe sou sy era se geregsdienaars ver moes gaan soek.

Die polisieman Mof de Klerk se onskuldige swanger vrou is in die chaos in die bank dood. Die storie van sy desperate pleidooi om aan die stormloop deel te neem, gryp my opnuut aan. Sulke herinneringe laat my besef hoe in die kol. Bob daardie aand was. Die mense WOU groot foto’s van dooie terroriste sien om die weersin uit hul bloed te kry.

Nie net as ywerige pleitbesorger het hy respek afgedwing nie, maar ook as toegewyde aktivis vir elke polisieman se persoonlike en kollektiewe belang.

Sy bitterheid oor die vrotsige hantering van die kritieke kwessie van algemene amnestie is opgeteken in woorde van gal wat duidelik steeds in sy mond opgestu het.

Dit voel soos gister toe die foto’s van die voos geskiete terroriste binne die bank die aand by Beeld op my lessenaar beland. Soveel bloed en sulke stukkende liggame op die voorblad? Die gedagte het my aanvanklik laat terugdeins.

“Gooi dit groot,” was die advies van my kollega wyle Bob van Walsem, ‘n beredeneerde Hollander.

Later,met die Kerkstraat bom in die jare 80, toe ek alby Die Volksblad redakteur was, het ekgewens dat ons sulke grafiese foto’s gehad het om tot troos en stigting van ons lesers te plaas, nie net foto’s van die dood en verwoesting in die eie kamp nie.

Genl, Van der Merwe skryf volledig en openhartig oor omstrede insidente en sensitiewe sake soos hakkejagte oor landsgrense heen, Vlakplaas, Dirk Coetzee en Eugene de Kock, asook die onheuglike openbaarmakings by die WVK. Hy erken dat soms te ver gegaan is. Maar hy spaar nie die roede oor sekere politici se rol nie. Die polisie is deur sekere vername here gruwelik in die steek gelaat, betoog hy.

Hoe het die persepsie wyd in die polisie ontstaan dat bepaalde dade tot op die hoogste vlak ondersteun en selfs goedgekeur is? Generaal Van der Merwe gee ‘n verklaring wat na my oordeel nogal geloofwaardig is. Mense met kort geheues kan gerus kennis neem.

Johlene Bosch CHAPTER 1: ORIENTATION 1.1 INTRODUCTION

54 THE MANAGERIAL ROLE OF WOMEN IN THE SOUTH AFRICAN POLICE SERVICE. THE CASE JOHANNESBURG SAPS

The South African Police (from 1994 the South African Police Service) was established in 1913 and it operated as a male-dominated organisation for 59 years (Groenewald. 1962:7). The Federation of Women's Organisations requested during 1966 for women to be appointed as police officers.

Before2000:45).females

were able to assume their early and limited role as police officers they entered law enforcement as matrons, both in prisons and in police station lockups. It was the desire of these women to protect women from the potential abuses they were exposed to when they were thrust into the all male world of prisons and police (Segrave. 1995 1.5). The first policewomen were employed on an experimental basis. In part to avoid embarrassments caused by men's behaviour towards women suspects. In Australia, women were employed as police officers in the first instance to prevent crime and engage in moral rescue rather than law enforcement. The justification was couched in termsof women being engaged in the control of women (Broun &. Heidensohn. 2000:45). When women were first employed by the police they had to cope in a hostile. Male dominated environment in police work and had to adapt to the stress of being "tokens". It is by becoming either policewomen or policewomen. They had to assume a tough, hard approach to their work that had to fit in with the male dominated police model or accept the typical female or domestic tasks (Snyman 6: Smit 700 1).

Women entered law enforcement work in the late nineteenth century and early twentieth century. This was a time when a strong feminist movement was altering the position of females in society. Women agitated for a variety of measures to move them toward equality with men. One area of concern was that of the imprisonment and detention of women by the police (Sergrave. 1995: 1). The duties of these women were basically those of a matron and they were involved in domestic tasks such as the preparation of food and tec doing of laundry for male police officers and prisoners (Bezuidenhout. 2000). According to Feinman (in Heidensohn. 1992: 33). matrons were concerned with homeless and drunken women and their prime interest centred on eliminating prostitution. because it was argued police matrons were necessary to prevent sexual abuse and attacks upon arrested and incarcerated women by policemen and male prisoners and to protect young girls and first offenders from hardened criminals. Social purity connections also underpinned movements for the employment of women in policing in the United States and Australia (Brown & Heidensohn.

On I January 1972 the South African Police accepted the first two white women and they were appointed as the first two commanders of the newly established ‘women police force'. (Groenewald. 1982:7). It was basically their duty as the first female managers to recruit new women police officers into the force. During March 1972 the first white women were trained to be police officers in the South African Police. They were used to search female suspects and deal with female complainants and witnesses (Groenewald. 1982:7). They were excluded from certain units in the South African Police to the extent that a separate women's police section was instituted to deal with all female related personnel issues in the South African Police. Because of this separate post structure for policewomen the South African Police appointed two females to manage this section in the police. They can be regarded as the first female 'managers' in the South African Police. It was basically their duty to recruit new female police officers in the force (Groenewald. 1982:7). During the early 1980s only a few women started to enter management ranks and were appointed as commanders of stations and branches in the South African Police.

It was the opinion of some male colleagues that "women in this high heels and skirts cannot even run to catch a bus" and therefore should not be in jobs that were traditionally seen as exclusive male occupations. Especially in the case of policing the question was raised if women who "cannot execute simple tasks that require physical power". Will be able to catch criminals who were usually males and were physically more powerful than they were. Research has since shown that women are as capable as men in the execution of all types of police work (Bezuidenhout. 2000).

As a result of this, women in the South African Police were initially nor optimally used for general police functions, such as patrols and disposal functions. Women were mainly employed in the areas of victim support and administration. and were given functions such as typists. issuing of licenses for firearms. compiling of medical boards. etc. Only late in the 1970s and the beginning of the 1980s were women allowed to work as crew on patrol vehicles for investigation of dockets, act as under cover agents in drug smuggling. etc. (Groenewald. 1982:7).

During 1971 the then parliament approved the appointment of women as police officers in the South African Police (Groenewald. 1982:7).

Although women have been rejected as female police officers in the past. the latest trends in the South African Police Service (SAPS. post 1994) have placed more emphasis on a "softer" service approach, which is highlighted by the introduction of community policing. The previously maledominated institution showed little tolerance for female colleagues, but the institution in its present form has become more accessible to women. The focus on providing a service and not so much on being a 'policeman" as being a person who enforces the law has contributed significantly to the role of women within the SAPS (Bezuidenhout. 2000). Women in management positions in the SAPS can play a significant role in reducing police brutality, improving police response to crimesof violence against women, and improving community relations (More. 1998:203).

• Women develop men’s presence within the family within society and as trainers in the family we take responsibility for process:

• The question may arise why the presence of women is so important in managerial positions. According to Tanron (1994:8). the police need to develop the presence of women (change the profile of the work place. create reprehensive diversify) because:

• and there is still opposition to women in positions of high status;

• Women's values are label emotional while men's are seen as real: Women are still disadvantaged in management:

• The physical settings in which training takes place are often uncomfortable for women: • Issues for men and women within organisations are complicated by issues of culture:

According to Vinnicombe & Colwill (1995:92). several writers have identified the major barriers to women's representation in management as including: • the attitudes and behaviour of male managers:

• search and recruitment methods: selection and assessment methods: and

• The power context in which people work gets lost: Women and men are different in the sense that they start from different places. with different pictures in their minds:

• and organisational policies and structures that create insurmountable problems for those who care for other family members.

In 1995 Stevens and Yach. in the acknowledgement section of their book, Community Policing in Action (Kenyn: Juta). indicated that the proceeds of the sale of the book would be placed in a trust for the development of women in the South African Police Service (SAPS). as women are underrepresented in the organisation. The authors addressed gender and policing from a community-policing perspective. calling for a bigger involvement of women in policing from both the community and women in the SAPS. Their viewpoint is that women have different community safety. problems and that the policing environment should address these problems (Stevens & Yach. 1953) According to these authors. a large percentage of officials are female and the) are mainly deployed in administrative functions and in managing women and children as victims and perpetrators of crime. Stevens and Yach also state that it is necessary to recruit women into the Service and to eliminate all aspects of the police culture which may tend to undermine women’s advancement into senior levels. From a gender perspective women and men socialise differently and often function in different domains of the community although there may be interdependence (Steven & Yach. 1995:). The question that now arises is how women managers in the SAPS experience their role as managers in the new dispensation and are they acknowledged for the important role the) have a place in the Service.

• Women's needs are diverse but still stereotyped as united:

Documentations such as magazine articles and media reports, and information available on the Internet will be collected. These documentary resources will be compared with data already gathered ad then added as new information where it can be of use.

Divisional Commissioner: Career Management. and Divisional Commissioner: Legal Services. Their talent and input in their respectable fields had been proven that women can perform as well in their jobs as men and have been a catalyst for greater achievements in the SAPS (Chetty 2004:S).

The objective of this study. are to: Determine how women in the South African Police Service experience their role as competent managers in the South African Police Service with specific reference to Johannesburg. Determined how members under female command experience the competency of women as their managers in the case of Johannesburg SAPS. Make recommendations to improve the perceptions regarding the competency of female officers as managers in the South African Police Service.

1.3 CENTRAL

A literature study and interviews will he used in conducting research on this topic.

Secondary and primary literature mill be used for this research. Books, periodical. and other documents will be consulted. Documentation of a conference where the researcher was the co ordinator that was held during 2000 and 2001 and was entitled. Empowering of Woman in the Force or a Myth also be consulted and used.

Computer searches for relevant material have also been undertaken by die Gold Fields library of Technikon SA (since 2004 referred to as Unisa). Prelimanary analysis indicated that enough material and literature are available to do research on this topic

1.4.2 Empirical study

Stevens and Yach (1995) maintain that women must be recruited into the service and that all obstacles in their advancement in management echelonsmust be eliminated. From this the following central theoretical statement can he deduced: Women as managers can be just as competent as their male counterparts in the SAPS. Since 1995 four women have been appointed in the following senior management positions: Deputy National Commissioner. Head: Personnel Services.

Through a qualitative research design. semi structured interviews with relevant role players involved in the area of policing in the area of Johannesburg will be conducted. These role players are female commanders at the stations specific ally station commissioners and members on the police stations working under their command so that enough information on the topic could be obtained. Police

57 1.2 RESEARCH OBJECTIVES

1.4.1 Literature study

1.4 METHOD OF INVESTIGATION

THEORETICAL STATEMENT

1.1.3 Data basis

Chapter 1 of this study deals with the general discussion of women in policing and provides a brief explanation of the origin of policewomen in South Africa. Chapter 2 presents an overview of legislation by the Government as well as policies. directives and programmes implemented by the SAPS with regard to the achievement of equality. Chapter 3 focuses on women in the workplace, the role and performance of women in the policing environment and presents a historical overview of women in the SAPS. Chapter 4 focuses on the research methodology of the study and discusses the analysis of the results obtained from interviews held with relevant respondents. Chapter 5 concludes with a summary, conclusions, limitations of the study, and possible recommendations for further research.

1.6 CONCLUSIONS

STRUCTURE OF THE STUDY

c) Catalogue of books: The University of South Africa (d) NRF: Nexu 1.5

The following data basis were consulted to ascertain the availability! of material for the purpose of this research and to determine whether a similarly research topic had been registered: (a) Catalogue of books: Technikon S.4 (b) Catalogue of books: Ferdinand Postma Biblioteek (PU for CHE)

58 stations in the area of Johannesburg where women have been appointed as station commissioners will be identified through the human resource department of the area Johannesburg. The total research population is approximately 120 people. From this population a random sample of 20 will be drawn. To ensure internal reliability. source and method triangulation will be done. In terms of source triangulation. the labour relations and sender policies of the SAPS as well as relevant literature will be analysed. In addition. interviews with 11 the sampled respondents will be used to verify. the data.

This chapter introduced the rationale for the study, the research, objectives. Method of investigation as well as the structure of the study. Policewoman as part of the human resource structure of the SAPS are an important benefit to the organisation as well as the communitythey serve. It is therefore important that policewomen in general should be included in the spheres of the policing environment. Government policies as well as policies within the SAPS have been implemented to oversee that equality between men and women is achieved. In the next chapter the statutory and regulatory. framework will be discussed.

Mattheus 28:18 "En Jesus het nader gekom en met hulle gespreek en gesê: Aan My is gegee alle mag in die hemel en op aarde."

Johannes 14:14 "As julle iets in my Naam vra, sal Ek dit doen." Jesus het al die mag op Hemel en Aarde. As kind van God het u toegang tot hierdie mag. Ek het baie jare gelede 'n fliek gaan kyk waar iemand ‘n demoon wou gaan uit dryf. Die film was nou nie juis iets om oor huis toe te skryf nie, maar dit het ‘n baie belangrike les gehad wat ek aan julle wil oordra. Een van die karakters in die film het dapper vorentoe gestap met 'n metaal kruis in sy hande en die demoon beveel om te wyk. Die besete man het agter uit sy keel gelag, vorentoe getree, die metaal kruis tussen sy vingers gegryp en dit opgefrommel. Daarna het hy vir die man gesê: "Jy moet geloof hê vir dit om op my te werk!"

Dit laat my dink aan 'n getuienis wat ek baie lank gelede gehoor het van 'n leraar wat vir mense gebid het om gesond te word. Hulle bring toe vir hom 'n vrou in 'n rolstoel. Hy het nog nooit vir

59 DIE NAAM VAN JESUS

Wie van julle sal vir Prins Harry 'n klap gaan gee dat hy sterretjies sien? Ek hoor al die verskonings: "Is jy kranksinnig?"

Susan Rothman Lyons Ek wil hierdie week so bietjie met julle gesels oor outoriteit. Wat beteken outoriteit? Letterlik beteken dit met gesag en wettige mag. Hoeveel van ons word dag in en dag uit deur satan se volgelinge versoek? Hoeveel keer oorwin satan in jou lewe deur jou met vrees te intimideer? Waarom laat ons dit toe? Omdat satan vir ons lieg oor die outoriteit wat ons regtig het, want hy weet dat sy werk aansienlik moeiliker gaan wees as ons eendag moet besef hoeveel outoriteit ons regtig het!

OUTORITEIT IN

Toe ek dit hoor het ek skielik besef wat ons as Christene se grootste probleem is. Ons het nie die geloof nie! Ons wil vir satan allerhande bevele gee, maar sonder die geloof is dit hol en leë woorde!

Jy sal duiwels kan uit dryf en hulle terug stuur waar hulle vandaan gekom het! Die Bybel leer vir ons dat die demone Jesus gesmeek het om hulle nie terug te stuur hel toe nie! Dis hoeveel mag tot ons beskikking is!

"Wil jy hê ek moet in die tronk gaan sit?" Nou vra ek my vraag weer: Waarom laat ons dan toe dat satan met ons doen wat hy wil en daarmee wegkom? Is ons dat nie kinders van die Koning nie? Kom ons kyk wat sê die Bybel: Johannes 1:12 "Maar almal wat Hom aangeneem het, aan hulle het Hy mag gegee om kinders van God te word, aan hulle wat in sy Naam glo;" As u vir Jesus aangeneem het as u persoonlike salig maker, dan is u 'n kind van God. God is die Koning van alles, dus is u 'n kind van 'n Koning! Het u geweet dat u deur daardie mag 'n prins/prinses is?

Satan lag vir ons en ons is te dom om dit agter te kom! As jy 'n bevel in die naam van Jesus uitreik en dit met hart, siel en verstand glo, gaan satan sidder tot in sy toonnaels in! Dit belowe ek vir julle!

Hierdienie!

60 iemand in 'n rolstoel gebid nie, maar sy geloof het nie gewankel nie, al was die werk hoe groot! Hy het by die vrou in die rolstoel gaan kniel, maar voor hy kon begin, vra satan vir hom: "Wat gaan jy maak as die vrou nie uit die rolstoel opstaan nie?" Sonder om te twyfel, vra die leraar toe: "Wat gaan jy maak as sy wel opstaan en loop?" Satan het hom verlaat en daardie aand nooit weer versoek is die tipe outoriteit wat ons as Kinders van God het! Dis tyd dat ons daardie outoriteit weer terugvat en dit gebruik! Jy hoef nie vir satan bang te wees nie, want Jesus is groter en baie sterker! Onthou! Jy MOET glo om dit te laat werk. Dis die sleutel! Prys die Naam van die HERE!

KAT VREET R17 000 OP IN NAG Sarie van Niekerk Ek weet hierdie storie wat hier volg het nie iets met die vrouepolisie te doen nie, maar dit is een van koerantstories wat ek deur die jare geskryf het, wat my tot vandag toe nog altyd laat skaterlag as ek net daaraan dink. Wie van ons kan nie doen ‘n bietjie lekker lag nie? Ek hoop julle geniet die storie wat oor ‘n hele week elke dag in die koerant verskyn het. Maandagoggend 11 Januarie 1993 het soos enige ander oggend in my loopbaan as joernalis begin. Soos gewoonlik het my wekker om presies 05:00 opgestaan. Ek het weer nog lekker deur die slaap kombuis toe geloop vir my eerste koppie koffie om my behoorlik wakker te maak. Toe badkamer toe om te gaan pad, kamer toe om klere aan my lyf te kry spieël toe om my grimering aan te sit en dan die laaste van die proses net my hare kam. Op pad kombuis toe om my ontbyt te gaan eet voordat ek die telefoon gewoonlik nader trek en begin rondbel om uit te vind wat le vir my voor vir die dag. Wel hier is dit toe net waar my gewone roetine eensklaps onderstebo gegooi is. Skielik het die telefoon gelui. Toe ek optel was dit ‘n dame van Delmas, een van die dorpie (toe nog ‘n klein dorpie) se upper class, maar tog plat op die aarde se dames. Sy het histeries geskreeu, gehuil en gelag deurmekaar. Ek het al my moeite gehad om haar te kalmeer en uit te vind waaroor die histeriese oproep eintlik gaan.

Toe kom dit uit: “’n dekselse kat of iets, het al my pragtige Koi visse gevreet. Ek sê jou die dam is leeg. Party lê dood gebyt langs die visdam op die gras, ander is halfpad gevreet en ander is net eenvoudig nie daar nie.” Ek kon natuurlik nie my lag hou nie maar ek het baie gou agtergekom dat mev. Annatjie Verwy baie ernstig is end at sy die koerant daar soek, want sy gaan nie rus voor dit wat ookal haar visse gevreet het, nie meer ‘n asempie in sy liggaam het nie. Wel mev. Verwey het nie gejok nie. Toe ek minder as ‘n uur later by haar huis opdaag, was daar nie ‘n enkele lewendige vis te sien nie. Verwoesting is behoorlik onder die vis gesaai en iemand of iets het heerlik fees gevier. Hoe meer ek gelag het, hoe meer het mev. Verwey gehuil.

Dit was eers toe ek begin uitvra oor die visversameling en die waarde daarvan dat ek besef hoekom sy so huil. R17 000 in een nag opgevreet kom dit toe deur haar trane en snikke. Ek kon my ore nie glo nie, maar daar was die bewyse.

Met die volgende beriggie is die eerste hoofstuk van die geheim van die R17 000 se vermiste en halfgevrete vis toe die volgende op die voorblad van Beeld begin. Dinsdagoggend 12 Januarie 1993 weer het my oggendroetine op die gewone manier begin. Ek maak al my oggend oproepe kry allerhande nuuswenke en vergeet skoon van die visstorie. Totdat ek die nuusredakteur, soos elke oggend, moet bel om my dagrooster vir hom te gee. “Die baas het gesê jy moet die visstorie opvolg.” Ag tog, dink ek by myself, daar kan tog seker wragtig nie nog ‘n storie uitgedruk word nie, die visse is mos weg so wat wil die baas nou nog hê.

Ons het toe begin spoorsnyerswerk doen op die groot groen grasperk waar die visdam aan die agterkant van die huis was en wat in geheel omring was met ‘n 2m hoë heining. Die kant toe, dan daai kant toe dan weer terug visdam toe en dan weer daai kant toe. Uiteindelik het die vermeende dief die fout gemaak waarna ons gesoek het. Op pad na die heiningmuur toe na die bure aan die regterkant van hulle, het dit ‘n spoor gelaat. ‘n stukkie van een van die visse le toe sowaar daar naby die heiningmuur. Verdere inspeksie toon bloedkolletjie soos die vis teen die heining opgesleep Baieis. opgewonde oor die onmiskenbare tekens van die dief besef ons skielik maar dit is die heining tussen hulle eie huis en die van hul seun hulle. Nee dit moet verkeerd wees, haar eie seun sal dit tog nie doen nie. Ons laat dit maar daar vir die dag, neem toe maar net ‘n paar foto’s want ek het nog ander werk ook gaan wat ek moes gaan doen.

Almal het raad gehad en almal het ewe kliphard na die vreeslike moordenaar gesoek. Intussen is daar nog ‘n hele paar hoofstukke in die koerant geskryf voordat die geheim uiteindelik meer as ‘n week later opgelos is. Soos ek vroeër gesê het, is daar tekens van moord aan die heiningmuur tussen die Verwey gesin se huis en die van hul seun, Andre en sy vrou Tudie se huis en die het van die begin ontken dat hulle enigsins iets met die vismoorde te doen gehad het.

Tot my grootste verbasing bel mev. Verwy wraggies weer, baie opgewonde borrel die nuus uit: “Ek het weer Kois gekry!” Het sy wraggies weer ‘n klomp geld gaan uitgee om weer Koi visse te koop en dit terwyl die vermeende moordenaar nog op vrye voete is. Soos gesê Delmas was toe maar nog ‘n ou klein dorpie. Nuus het vinniger as weerlig versprei en toe die berig nog op die voorblad van Beeld verskyn toe het almal van die slagting geweet. Maar Delmas se mense het ook nog geglo om mekaar by te staan en te help. Dit is toe mnr. Gys Breedt haar bel en sê hy en sy vrou het Koi visse wat hulle in ‘n vistenk aanhou en die visse begin nou te groot word vir die vistenk. Hulle wil graag die visse vir haar gee om te vergoed vir haar verlies! Gedink mnr. Breedt het ‘n grap gemaak toe hy die visse vir haar as geskenk aangebied het? Glad nie dit was toe ook nie veel later nie toe kom hy daar aangery met die tenk met visse agter op die bakkie. “Hier is vir jou ‘n geskenk. Ek hoop dit kan help om die hartseer bietjie te versag.” Sonder seremonie en met groot dankbaarheid is die visse in die visdam gegooi. Natuurlik was Beeld met kamera en al toe reeds op die toneel . Hier word hoofstuk twee van die visstorie op Delmas toe geskryf. Dit was toe nog lank nie die laaste hoofstuk van die iets wat die koi visse op daardie Sondagaand gevreet, doodgebyt of halfpad op gevreet nie. Die mense in Delmas was mos maar boere en die ou dorpie was ‘n totale boeregemeenskap. Raad en hulp het ingestroom. Een vrou het uit Pretoria laat weet nee sy is oortuig daarvan dat dit nie ‘n katmoordenaar was nie, maar veel eerder ‘n hadida wat die visse gevang het. Ander een het laat weet nee ‘n hadida sal nie die visse in die nag vang nie.

Toe breek die dag aan dat die laaste hoofstuk, wel eintlik die tweede laaste hoofstuk, van die verhaal geskryf sou word. Dit was toevallig ook ‘n Sondagnag gewees toe Trudie haar man wakker maak en sê sy is seker daar is ‘n inbreker in hulle huis, sy het gehoor toe die dief ingebreek het. Andre het versigtig opgestaan en sowaar in die sitkamer is die eerste tekens van ‘n inbraak. Die gordyne

Die inbreker moet tog net nie die kans gegun word om die gesinsmotor te steel nie dus beweeg hy voetjie vir voetjie na die motorhuis wat deur ‘n deur uit die kombuis binnegegaan kan word. Ja sowaar! Daar is iemand in die motorhuis. Hy hoor die beweging en sien goed beweeg. O genade hy het nie ‘n wapen by hom nie, maar toe hy sy hand uitsteek gryp hy die tuinvurk raak. Hy beweeg versigtig in die rigting van die venster waar hy die groot geraas en geskreeu hoor. Sowaar, daar

hang in repe, van die ornamente en ‘n tafeltjie lê op die grond. Andre beweeg stadig en spits sy ore, hy is oortuig hy hoor nou die inbreker in die motorhuis.

En so het die Koi-storie en die vermeende moordenaar toe eidelik tot ‘n einde gekom met hierdie sportprent deur Beeld se destydse spotprenttekenaar, Orin Scott. Ek hoop julle het hierdie Koi storie geniet en saam met my weer ‘n slag gelag dat die trane oor julle wange gerol het.

64 tussen die venster en die veiligheidsheining sit die moordenaar vas. ‘n Yslike onbekende kat. Hy gryp die tuinvurk en met een steek word die moordenaar toe tereggestel. ‘n Bondeltjie hare het nog aan die vurk agtergebly. Die laaste hoofstuk was steeds nog nie geskryf nie. Toe begin die diereliefhebbers van hulle kant af mnr. Andre Verwey aanval oor die wrede manier waarop die arme kat toe eindelik aan sy einde gekom het. “Daar was seker darem ander maniere om van die kat ontslae te raak. Hoekom kon mnr. Verwey nie maar die kat gevang en net oor die heining na buite gegooi het, of uitgevind het wie se kat dit was nie. Die kat het sekerlik straf verdien as daar bewys kon word dat hy wel die visse en geëet het, maar darem sommer met ‘n tuinvurk doodgesteek te word is net eenvoudig te wreedaardig.” Dit was maar enkele van die klaagliedere van die diereliefhebbers wat Beeld ook kwalik geneem het omdat die storie se einde so beskryf is.

HENNEY EN HENNIE - ‘N SPROKIE UIT DIE OU SUID-AFRIKA Hennie van Deventer

gevang

Een oomblik was Clarence Henney nog 'n taamlik junior Ekstra-verslaggewer by Die Volksblad (Ekstra was die naam van die uitgawe gerig op bruinmense), die volgende was hy ‘n LUK, lid van die Vrystaatse Uitvoerende Komitee 'n politieke swaargewig. Van sy piepklein, karige kantoortjie met die ou LC Smith tikmasjientie in Voortrekkerstraat 79, Bloemfontein, is hy gevuurpyl tot in ‘n deftige suite met donker houtpanele in die HF Verwoerdgebou. Sy sekretaresse se kantoor was indrukwekkender as sy oue en haar tikmasjien veel groter, nuwer en duurder. Sy ampsmotor was ‘n swart sessilinder.

Met die dood van Clarence (74), vermoedelik weens hartversaking, is die herinneringe aan die sprokiesverhaal uit die ou SA skielik weer glashelder. Om dit nog ‘n kinkel te gee, het ek op ‘n heel eienaardige manier van die gelukkie van my jong kollega te hore gekom.

Die Van Deventers was in 1986 op besoek aan Israel en ‘n opportunistiese grypdief verduister toe die arme Tokkie se beursie met al ons kaarte en dinge uit haar rugsak terwyl ons op ‘n Saterdagmiddag tussen ‘n skare deur die smal straatjies van Jerusalem se ou stad voortbeur. By die hotel gekom, bel ek dadelik my buurman dr. Chris van Rensburg in Bloemfontein met opdragte vir die bank en dies meer. “Staan jy of sit jy?” vra hy in ‘n stadium. “Ek staan,” antwoord ek. “Sit liewer,” beveel hy aan. Hy het twee verrassings om my mee te deel, kondig Chris toe aan. Die eerste is dat die Vrystaat die WP die middag onverwags in ‘n belangrike Curriebekerwedstryd geklop het; die tweede dat een van my verslaggewers LUK geword het.

Een van die nuwe byvoordele vir eerwaarde Alan Hendrickse van die bruin Arbeidersparty was dat hy in ‘n volgende vakature ‘n Vrystaatse LUK van sy keuse kon benoem. Sy keuse het geval op Clarence wat in die aanloop tot die referendum met netjiese, betroubare en simpatieke beriggewing die aandag van die nuwe politieke leidsliede getrek het.

Vreemd soos die situasie was, het ek en Clarence in die nuwe gesagsverhouding goeie betrekkinge bly handhaaf. Sommer vroeg vroeg het hy my vir twee en koekies na sy kantoor genooi. Hy wou my graag persoonlik inlig dat hy sou verkies as ek hom Clarence bly noem nie mnr. Henney nie. Hy sou my steeds mnr. Van Deventer bly noem – nie Hennie nie. Aan daardie status quo het nie een van ons ooit getorring nie.

DIE VOLKSKASBELEG, SILVERTON, PRETORIA 1980

Geskryf deur Dana Kruger en ingestuur deur Marcia du Pont "Ek was daar, tot die end.” Skryf Dana Kruger

“Watter een?” vra ek verstom. “Clarence Henney.” Natuurlik moes ek dit kon raai. Slegs in ‘n volslae nuwe politieke bedeling sou so ‘n onwaarskynlikheid moontlik kon wees. En in Suid Afrika het die era van die driekamer parlement kort tevore tot stand gekom.

Ek was verbonde aan die honde eenheid te Silverton Pretoria, gedurende 1980. Ons was op parade met die begin van ons eerste dag skof op die betrokke dag.

By die bank aangekom blok ons die strate af met ons polisievoertuie. (Chryslers en Valiants.) Ons wend ons polisiehonde aan om die publiek en omstanders weg te hou van die misdaadtoneel af.

Die bank se vensters aan die buitekant was donker getint en ons kon nie deursien na binne nie, maar hulle kon wel ons mooi dophou, daar buite in die straat.

Ons word "verskoon" van parade en word aangesê om dadelik te gaan om die klagte by te woon. Ons gryp net ons toerusting en laai jou polisiehond. Daar was nie tyd dat jou polisiehond eers sy bene kon "rek" nie. Nee, daar was nie tyd nie.

Die bank was op 'n straathoek geleë en dus kon die "bankrowers" deur twee kante van die bank se vensters, die polisie se bewegings buite in die straat dophou.

Brig. Bert Wandrag was daar en later die Nasionale Polisiekommissaris, genl. Mike Geldenhuys. Met die verloop van die middag, merk ek dat my polisiehond nie lekker lyk nie en effens "af " was. Ek vra toestemming om hom spoedig by die veearts by die hondeskool te kry. Daar aangekom toe sê hulle dat hulle die polisiehond daar moet hou vir toetse.

Ek is toe terug na die banktoneel om verder daar hulp te verleen. Dit was die laaste wat ek vir A1959 Simba, my polisiehond lewendig gesien het. Hy was later na Onderstepoort se Veeartsenykunde instituut gestuur en hulle het toetse daar op hom gedoen. Daar was toe bevind dat hy bloedkanker het. Hy was toe dae later uitgesit. Terug by die bank, het ons voortgegaan om die publiek weg te hou van die bank, terwyl daar beplan was hoe om die terroriste uit die bank te kry. Verskeie bankamptenare was gyselaar gehou.

Daar begin toe 'n ure lange gewag vir ons op die toneel, terwyl daar met die terroriste gepraat en onderhandel word. Die Polisie se elite taakmag daag daar op.

Wat ons toe daar uitvind, was dat dit nie bankrowers was nie, maar terroriste. Binne minute toe daag verskeie afdelings van die Suid Afrikaanse Polisie Mag op die toneel op.

Daar kom toe 'n klagte deur na radiobeheer van 'n gewapende roof by die Volkskasbank, net so 'n klipgooi vêr van die radiobeheer/honde eenheid kantore te Silverton.

Die hondeeenheid het op die toneel gehelp As ek reg kan onthou was dit om en by 19:00 toe die taakmag die gebou van bo binne die bank binnegekom het en die terroriste aangeval het binne die banksaal.

Namate dit begin donker word, het die skerp, binneligte binne die bank, in "ons" (die polisie) se guns gedraai. Dit het die polisie toegelaat om die terroriste se bewegings binne die bank te kon waarneem , terwyl die helder ligte binne die gebou, die terroriste se visie na buite beïnvloed het.

Een van die terroriste, het 'n handgranaat by hom gehad, waarvan die "pen" alreeds getrek was en het dit met sy laaste asem, gegooi. Die handgranaat het die glas by die teller se hokkie getref en dié het toe terug geval en ontplof. Dit het toe veroorsaak dat beserings en sterftes onder bankpersoneel voorgekom het. Lede van die polisie was ook beseer in die aanval.

Ek onthou toe ons later die banksaal binne is, het jy die half geëete borde kos en blikkies coke op die toonbanke gesien staan, wat deur die polisie gestuur was, tydens die Volkskasbeleg Daar was nog handgranate wat in "tinfoil" toegedraai was en op die toonbanke rond gelê het. Ek. onthou die bebloede lyke van die terroriste en baie bloed op die "banksaal" se vloere laat vloei. Die betrokke dag was ook vir my besonders, deurdat ek my polisiehond dié dag, vir die laaste keer gesien het.

DIE BANKBELEG

SOOS VERHAAL DEUR WYLE GENL.MAJ. KAREL JOHANNES (SUIKER) BRITZ. Sarie van Niekerk

68 Saluut vir die taakmag en ander polisielede wat daardie dag, daar betrokke was. Ek loop latere jare die koerant raak, wat die fotos en artikel gedra het, oor die bankbeleg . Ja en daar op die voorblad tussen al die fotos staan ek sonder my polisiehond. Goeie herinneringe van vergange se dae gister so 'n klompie jare gelede."

Twaalf jaar gelede, toe ons besig was om te skryf aan die Gedenkalbum ‘Die Gloriejare van die Suid-Afrikaanse Polisiemag’ het ek en brig. Hennie Heymans op ‘n dag ure lank by die legendariese genl.maj. Suiker Brits by sy huis in Centurion gekuier. Hy is intussen oorlede maar wat hier volg is die Silverton Volkskas beleg soos hy dit beleef het.

Op Vrydag, 25 Januarie 1980 o 12:56 het drie lede van Umkonto weSizwe, gewapen met AK47 gewere en handgranate by die Volkskasbank in Silverton ingestorm. Hulle het skote in die lug geskiet en die mense in die bank skreeuend beveel om saam te bondel en hul hande in die lug te steek. Daar was in dié stadium 22 bankamptenare en ongeveer 10 kliënte in die bank. Twee verbygangers het die voorval gesien en die polisie gebel. Die bankbestuurder, mnr. N. Lighthard, was op pad om te gaan eet en het die polisie se radiobeheer gebel.

Suiker, in daardie stadium ‘n kaptein, was saam met kapt. Mickey de Swardt naby Mamelodi woonbuurt in die onmiddellike omgewing van die bank. Hulle het dadelik daarheen gejaag en was binne vier minute op die toneel. Hulle was onder die indruk dat dit ‘n gewone bankroof is en het onmiddellik die bank binnegestorm. Binne die bank het hulle drie swart mans wat met AK47 gewere gewapen was, aangetref. Die drie het verskeie kliënte as gyselaars aangehou.

Radiobeheer het op hulle beurtdie moord en roofeenheid laat weet.

Die MK lede was onverbiddelik in hul eise en het gedreig dat hulle sou begin om die gyselaars dood te skiet as daar teen 19:30 nog nie aan hul eise voldoen is nie. Dit was duidelik dat hulle desperaat

Die polisie taakmag is ontbied wie, onder aanvoering van lt.genl. Vic Venter en brig. Bert Wandrag (later generaal) vinnig op die toneel aangekom het.

Lede van die veiligheidstak op die toneel het intussen daarin geslaag om ‘n meeluisterapparaat deur die dak in te laat sodat die gesprekke wat in die bank plaasgevind het, afgeluister kon word.

• Die oorhandiging van die knapsack met ammunisie en handgranate wat die MK lede in die voorportaal van die bank gelaat het. Dis die knapsack wat Suiker saam met hom geneem het toe hy die bank verlaat het.

Kapt. de Swardt het ‘n gesprek met die terroriste aangeknoop en hulle oortuig dat hy met die onderhandelinge kon help Hulle het hom toegelaat om weer sy klere aan te trek en tot in die voorportaal van die bank te beweeg. In die voorportaal het hy onder andere met kapt. Suiker, brig.

• die teenwoordigheid van die eerste minister, mnr. PW Botha, die staatspresident, mnr. John Vorster en die minister van verdediging, genl. Magnus Malan

• die vrylating van mnr. Nelson Mandela en die MK lid James Mange

Bankamptenare

op die eerste verdieping van die gebou is na veiligheid gebring.

Johann Coetzee (die latere kommissaris met generaalsrang) en brig. Wandrag geraadpleeg. Hy het daarna wéér met die terroriste in gesprek getree en hulle oorreed om brig. Coetzee toe te laat om met hulle te onderhandel oor die voorwaardes wat hulle gestel het. Die oogmerk was om al die omstandighede so deeglik as moontlik te verken sodat daar op die terroriste toegeslaan kon word Tydens die onderhandelinge het die MK lede ingewillig dat die gyselaars die toilet kan gebruik. Hulle het egter gedreig dat hulle ‘n gyselaar sou doodskiet vir elkeen wat ontsnap. Koeldranke en sigarette is aan die gyselaars en die MK-lede voorsien. Skerpskutters van die taakmag het intussen op strategiese plekke stelling ingeneem.

Suiker en Micky de Swardt het dadelik besef dat dit terroriste is. Toe die drie terroriste hulle gewaar, het hulle onmiddellik die AK’s op hulle gerig. Een van die terroriste het suiker begin vloek en hom beveel om die bank te verlaat. Terwyl Suiker besig was om uit te stap, het hy ‘n knapsack by die deur van die voorportaal gewaar. Hy het dit gegryp en saam met hom na buite geneem. In die knapsack was ammunisie en handgranate wat hy aan die plofstofdeskundiges oorhandig het. Kapt. De Swardt is intussen deur die terroriste beveel om sy klere uit te trek. Hy kon net sy onderbroek aanhou. Die terroriste het mnr. Tiekie Witmore en ‘n vrouebankamptenaar na buite gestuur met ‘n nota waarop die volgende geëis is:

Daarna het die skerpskutters blitsig toegeslaan en twee van die MK lede summier doodgeskiet. Kapt. Charles

Brazelle van die taakmag het die ‘n luik in die vloer te voorskyn gekom en op die derde MK lid afgestorm. Dié het ‘n handgranaat waarvan die veiligheidspen reeds uitgetrek was, in sy hand gehad. Hy het die handgranaat laat vale n is saam met kapt. Brazelle deur die krag van die ontploffing weggeslinger. Nog voor hy kon grondvat, is hy deur ‘n taakmaglid doodgeskiet. Hy het egter in sy doodsnikke die sneller van sy AK geweer afgetrek, wat op vol outomatiese vuur was. Dit het ‘n koeëlreën tot gevolg gehad. Mej. C. Anderson, ‘n bankamptenaar, is deur ‘n koeël getref en het kort daarna aan die wond beswyk. Mev. Annatjie de Klerk, kapt. Mof, se vrou, is ook getref en het die volgende dag gesterf. Kapt. Mof en sy vrou Annatjie was genl. Suiker se bure en

Genl. Mike Geldenhuys, destydse kommissaris, wat inderhaas van Kaapstad na Johannesburg gevlieg het, het toe pas op die toneel aangekom. Toe kapt. Mof de Klerk, bevelvoerder van die Silverton polisiestasie, hom gewaar, het hy hom aan die arm gegryp en gepleit dat hy (kapt. De Klerk) die gebou saam met die skerpskutters bestorm. Kapt. De Klerk se vrou, Annatjie, was ‘n bankamptenaar en een van die gyselaars. Genl. Geldenhuys moes noodgedwonge weier, want dit kon die skerpskutters ontwrig. Toe die afstand tussen die MK lede en die gyselaars die gunstigste was, het kapt. De Swardt die kodewoord gegee. Die kodewoord was “please, gentlemen.”

70 was en enige oomblik hul dreigement kon uitvoer. Daar was geen ander keuse as om hulle uit te wis nie. Die optrede is sorgvuldig beplan sodat daar so min as moontlike risiko vir die gyselaars sou

Kapt.wees.De Swardt het weer 19:04 met die lede van die taakmag in die voorportaal geskakel. Die plan was dat kapt. De Swardt die skerpskutters met ‘n kodewoord oor die meeluisterapparaat sou waarsku sodra die MK lede in die meeste kwesbare posisie is. Een terroris het aanhoudend heen en-weer geloop eb dit het enige optrede bemoeilik. Die skerpskutters wou dan onmiddellik toeslaan.

71 Annatjie se dood was vir hom persoonlik ‘n harde slag. Drie ander gyselaars is ernstig gewond en 17 ander het minder ernstige beserings opgedoen. Die gewondes is onmiddellik na die destydse HF. Verwoerd hospitaal (Steve Biko hospitaal) geneem MY LIFE MATTERS Skrywer onbekend: Ingestuur deur Cilla Bresler

My friends went to university, I went off to the Police. When they woke up to decide if they'd go to school or work, I'd already been at work for hours. Their alarms woke them up, my alarms sent me to crime scenes or riots.

I joint the South African Police Force (now the South African Police Service) in 1991 and still serving.

When we both look back on our respective lives, they'll like theirs and I am VERY proud of mine.

72 I CHOSE POLICE MY FRIENDS CHOSE VARSITY

WANNEER IEMAND DOODGAAN Marcia du Pont Dan is dit altyd vir my interessant van wie wil wat van die oorledene hê. Vreemdste situasies wat ek al teëgekom het.

Ander kere soek niemand enigiets nie.

Soms kan gekies word van die los roerende goedere, dan sal iemand vuisslaan oor ‘n half nuttelose item soos ‘n duvet of ‘n mikrogolf.

Liz Swart

They made plans based on how they felt, I did as the orders stated and country demanded. They couldn't wait to leave their homes; I couldn't wait to get back.

I’m still proud to be a Lady in Blue.

Met my eie ouma en oupa (aan moederskant) het een kleinkind alles geërf, ‘n pandjieswinkel opdrag gegee om die algehele huisinhoud te gaan laai en ‘n globale bedrag geld aan hul te betaal. Niemand anders mog enigiets uit daardie huis gekry het nie.

Dan was daar die geval waar een seun hom binne in sy pa se huis letterlik toegesweis het (‘n huis is aan hom en sy twee susters gesamentlik bemaak). As enigeen daar naby gekom het, het hy hul met ‘n koeël voor hulle in die grond gegroet. Hy het net van takeaways geleef wat deur ‘n venster vir hom aangegee was. Daai huis was op die einde sooo vrek vuil want hy net niks skoongehou nie, ek onthou nog die vuil toilet en bad....

Petra de Klerk Meyer

iemand

Die dag as jy doodgaan: weet enigiemand waar al jou goed is soos jou testament, jou polisse, jou begrafnispolis, is jou begunstigdes daarvoor in orde en dateer jy alles gereeld op, ken iemand al jou passwords, ook vir jou Facebook en social media accounts, ken iemand jou bankpin wie jy vertrou, weet iemand waar jy bank, wat van jou diere moet word en wat hul eet, moet jy begrawe of veras word, of dink jy ook jy gaan vir altyd lewe (soos party mense dink) en nooit aandag gee aan hierdie tipe goed nie.... moet maar met jou aardse dinge suffer en alles uitpluis??? dan kom die probleem ook as die Meester om een of ander rede NIE jou testament wil aanvaar nie.

1998: KINDERBESKERMINGSEENHEID

Dan kry jy die wat alles verdeel, een item vir jou en een item vir my. Op die ou einde wonder ekself wat gaan van al die junk in my eie huis word..

74 PELOTON 35 1975 Engela Rossouw

"Before U assume anything Lady, consider this": "For The Job" Every once in a while, I have to sit and think. Is this the call that's gonna do it, push me to the brink? I know I truly love my job, and u put me to the test. But even every now and then,

75 EVERY ONCE IN A WHILE Via Liz Swart (Skrywer onbekend)

Consider this next time You see a Medic, Fireman, Traffic Officer, or Policeman, taking a break whilst not attending to some or another Emergency: A Policeman is sitting in His Duty vehicle whilst his Partner attends to a Complainant in a Shop. A lady with Cell Phone in handstands looking at Him. The Officer smiles and says to her:

When the Public see a Uniformed Person sitting in a vehicle, or walking with their Family in a shopping centre, or buying lunch at a takeaway, judgement is quick to take place...

76 I deserve a little rest. We put our lives on the line, to make life safer for u. Do we ever hear a thanks, maybe on an occasion. U do not know what we see, u haven't got a clue. U see it in the papers & on the news. We live our lives day to day, and have to watch our backs. U don't even try to help us, u let us slip into the cracks. If we didn't do our jobs, and keep u out of harm’s way. This country would be a mess, and you'd really have to pray. We are not the bad guys, we should be dressed in white. We are the ones u call, when u get into a fight. This is the job I chose, and I took an oath for u. So, every time I leave my home, please say a prayer or two. So, when u see a police officer, they're the one that's dressed in blue. They may be trying to save your life, or be there to comfort u. Unfortunately, there may come a day, when my life could end. Will u even miss me, or know I was someone's friend. Will u help raise my children, teach them right from wrong. Will u tell them all about me, please tell them to be strong.

Tell them that I love them, and I'll always be right here. They may not be able to see me, but they'll know that I do care. Tell them I was doing my job, that they put me to the test. That what I did was to save a life, and now I'm laid to rest. My job will never done, even from heaven I will see. this is the job that I love, it is the only one for me. So, the next time u sees a Police Officer, tell them they are great, Because the next time u may see them, they could be standing at heavens gates.

'SERVING & PROTECTING With PRIDE

78 DIE POLISIE SE 75STE HERDEKINGSMEDALJE Sonja Botha

Dit is ‘n bekentenis dat ek my man, Lindsay Harry Blyth, op 2 Januarie 1939 vermoor het deur hom met arseen te vergiftig. Irene Blyth

Hy het hom toe gaandeweg aan drank oorgegee, van een betrekking na die ander en van een kroeg tot die volgende geswerf en sy gesin verwaarloos. Hulle was dikwels honger en swak gekleed en die huishuur was dikwels agterstallig. In 1936 het Lindsay aan delirium tremens en alkoholiese gastritis begin ly. Hy is in die hospitaal opgeneem en was ook ‘n ruk lank ‘n pasiënt in ‘n eenheid vir dranksugtiges. In 1938 het sy leefwyse sy tol begin eis: Hy het ernstige hart- maag- en lewerkwale gehad. Hy het na ‘n ernstige rusie met Irene twee onse soutsuur gedrink, maar is deurgehaal.

Die briefie wat die weduwee in haar eie handskrif in Engels aan die polisie geskryf het, is as volg in Afrikaans vertaal)

Irene Adelaide Blyth is in 1925 getroud met Lindsay Harry Blyth, ‘n ystersmid. Hulle het vyf kinders verwek. Dit het goed gegaan in die huwelik totdat Lindsay ‘n oog in ‘n ongeluk verloor het.

Vyfdelaan 107

Die brief is deur die speurhoofkwartier in Marshallplein oopgemaak. Was dit van ‘n ekshibisionis, aandagsoeker of versteurde persoon? Maar hulle had geen keuse nie en moes die saak ondersoek.

Almal was seker dat die alkoholis hom doodgedrink het en hy is sonder ‘n lykskouing begrawe. Maar op ‘n dag het sy weduwee ‘n brief aan die polisie gepos: “Ek het my man vermoor.”

79 “EK HET MY MAN VERMOOR” Marcia du Pont (een van Benjamin Bennett se stories wat in 1978 vir Huisgenoot verwerk is)

Irene se geduld was aan die opraak. Sy was besig om haar beste jare te slyt met ‘n luiaard en ‘n dronklap. Daar was vir haar een oplossing: Die vroeë dood van haar man.

19MayfairOktober

NUWE MINNAAR ‘n Paar maande later het sy haar intrek by ‘n minnaar geneem. Alles het goed gegaan totdat sy agterkom dat haar nuwe liefde ook lief is vir die wynstok se vrug. Op 19 Oktober 1939 was daar ‘n hewige uitval oor die bedrae geld wat haar minnaar uitgee. Irene het woedend ‘n pen gegryp, ‘n briefie geskryf en dit aan die polisie gepos. Hoofkonstabel Daniël Wessels is ná die lees van die briefie na haar adres gestuur. Sy het senuweeagtig erken dat sy die briefie in ‘n oomblik van woede geskryf het. Sy het later ‘n beëdigde verklaring afgelê en ontken dat sy haar minnaar vergiftig het. “Ek het sommer die gek geskeer.” Toe dit later blyk dat Lindsay wel voor sy dood gebraak het, het die staatspatoloog sy lyk laat opgrawe. Lindsay se ingewande, milt, lewer, niere, hare en naels het arseen bevat. Die arseen se aankoopregister is ooknagespoor en daar was genoeg bewyse dat die vervalste handtekening Irene s’n was. Die staat is geen keuse gelaat nie en haar verhoor het op 22 April 1940 in die Randse strafhof voor regter O.D. Schreiner en twee assessore begin. Die staatsadvokaat was J.R. Dickinson.

So het sy begin om drie dosisse arseen onder ‘n vals naam en adres aan te koop. Haar man was ernstig siek, maar in hierdie stadium het niemand hulle meer aan sy klagtes gesteur nie. Op Nuwejaarsdag 1939 was Lindsay so in ‘n waas van besopenheid dat hy nie die arseen in sy drank kon proe nie. Dit het later geblyk dat sy hom nog gif ingegee het en op die oggend van 2 Januarie het Irene haar jong seun met ‘n briefie na haar skoonsuster gestuur om haar van haar broer se dood te verwittig. Die dokter het geen onraad vermoed nie. Daar was geen teken van braking nie en sy sertifikaat het aangedui Lindsay aan hartklepsiekte oorlede is. Die perfekte moord as Irene haar mond gehou het.

GROOT RAAISEL En dit bring ons by die groot raaisel. Sy moes tog geweet het haar man sal nie meer lank leef nie, en tog het sy besluit om hom te vermoor. Sy kon dalk geredeneer het dat ‘n gifdood as selfdood gesien sal word en geen agterdog sou wek nie.

afslag gekry ook met die koningsbesoek van 1947 en is op 22 Februarie op parool vrygelaat ná die voltooiing van sewe jaar en drie maande van haar lewenslange vonnis.

“Maar,“ het die regter vervolg, “die ander lede van die hof is van mening dat daar versagtende omstandighede is. Ek moet nietemin die doodsvonnis oplê, maar is bereid om jou staf tot lewenslank te versag.” Irene het flou geword en moes na die selle gelei word.

MODEL GEVANGENE

Dickinson het jare later aan Benjamin Bennett vertel hy was bly dat hy haar nie in kruisverhoor moes neem nie.

• Ellen Pakkies

In die sentrale gevangenis was sy ‘n model gevangene en het sy baie toegewings ontvang, hoewel haar reg tot appèl geweier is. Nadat sy vyf jaar van haar vonnis uitgedien het, is dit tot 12 jaar Syversag.hetnog

81 DIE UITSPRAAK

Regter Schreiner het in sy uitspraak gesê hy vind geen versagtende omstandighede nie en Irene het na haar asem gesnak.

“Sy het ‘n verskriklike moord gepleeg, maar was geen koelbloedige, gewetenlose gifmoordenaar nie. Sy was vir my eerder ‘n ongelukkige vrou wat tot wanhoop gedryf was.”

Hierdie storie herinner aan die geval Ellen Pakkies, wat in 2012 haar dwelmverslaafde seun vermoor het. Sy het ‘n opgeskorte vonnis van drie jaar gekry en moes 280 dae gemeenskapsdiens verrig. Daar is ‘n rolprent oor die gebeure gemaak.

Twee jaar later het Irene Blyth haar vir die laaste keer by die polisie aangemeld en die lewe as 44 jarige voortgesit op ‘n plek waar niemand van haar ongelukkige verlede geweet het nie.

Pakkies het na haar vonnisoplegging gesê as sy tog net hulp gekry het, sou Adam miskien ’n ander kind gewees, terwyl trane oor haar wange geloop het. Volgens Pakkies het sy die maande voor sy

Sarie van Niekerk (aan die heinde van die vorige artikel word daar verwys na die geval Ellen Pakkies. Danksy Beeld se biblioteek kon ek die Ellen Pakkies-storie hier vir julle plaas)

82 HET MY VERWURG. MY SEWE JAAR VAN TIK-HEL

‘Hy’t my gevloek en gedreig’ “As ek net hulp kon kry, sou dit nooit gebeur het nie.” Só het mev. Ellen Pakkies, wat op 12 September 2011 haar tikverslaafde seun Adam (2) vermoor het, gesê kort nadat sy na haar eerste verskyning in die hof, toe sy op borgtog van R1 000 vrygelaat is. Nadat sy hom verwurg het, het sy haarself by die Lavender Hill-polisiestasie in die Wes-Kaap gaan oorgee. Die geval Ellen Pakkies, wat uit desperaatheid haar tikverslaafde seun verwurg het, het die land geruk en die gevaar van die dwelmmiddel tik wat toe soos ‘n veldbrand onder veral die jonger geslag gemaai het, weer opnuut na vore gebring. Tik was veral op die Kaapse vlakte, maar ook in ander provinsies toe op elke straathoek beskikbaar en kinders so jonk as 10 jaar het aan die dwelm verslaaf geraak.

Pakkies is van moord aangekla en is die volgende jaar tot drie jaar gevangenisstraf, in geheel opgeskort en gemeenskapsdiens gevonnis.

Adam is die Saterdag na sy dood begrawe. “Ek het op die begrafnis aan die mense gevra om my te vergewe. Ek glo God het my vergewe.

Ruite is stukkend gegooi en sy moes noodgedwonge haarself in haar kamer toesluit, het sy vertel. “Hy het op my gevloek en my gedreig.” Pakkies het gesê toe sy en haar man die dag voor Adam se dood by die huis kom, het Adam verdag opgetree. “Ons het gesien hoe hy na die agterplaas (waar Adam gebly het) hardloop met ’n sakkie in sy hand.” Die dag daarna, 12 September, het sy die oggend om 06:15 na Adam se kamer gestap om te gaan kyk wat aangaan. Sy het hom op die grond gevind, hom tee aangebied en gesê hy moet op die bed gaan slaap. Sy het gesê hy het in die drie dae voor sy dood nie geslaap nie. “Hy het aan die slaap geraak . . . ek het eers gehuiwer, begin bewe en toe die tou om sy nek gesit.” Volgens haar het al die verskriklike dinge wat hy aan haar gedoen het deur haar kop gemaal. “Hy het wakker geskrik en gevra: ‘Hoekom wurg ma my?’” Sy het toe glo gesê: “Hoekom hoor jy nie, hoekom verneder jy my so?” voordat sy hom verwurg het. Pakkies het haarself dieselfde dag aan die polisie oorgegee.

Ellen Pakkies Dít is die Psalm en lied wat Ellen Pakkies die aand, enkele ure ná haar vonnisoplegging, in die stilte van haar huis in Lavender Hill gesing het “Ek het nie gedink nie. Daar is niks meer om te dink nie.

“Toe ek die De Novo-rehabilitasiesentrum nader oor Abie (Adam se troetelnaam) se tikprobleem, is ek gesê ek moet R5 000 opdok. Daar was niemand om my te help nie.” Pakkies het gesê Adam het haar en haar man, Odneal (58), die voorafgaande sewe jaar geteister. “Ek is al met ’n mes op die hand gesteek,” terwyl sy gewys het na ’n merk op haar hand. “Ek is al met water in my gesig gegooi terwyl ek slaap; ek kon net nooit rustig slaap nie.” Die polisie is al talle kere na haar huis ontbied.

Pakkies het haarself ná die moord aan die polisie oorgegee nadat ses jaar se hoop dat haar seun sy lewe sal omkeer, tragies tot ’n einde gekom het. Sy vertel haar seun was 14 jaar oud toe gedragsveranderinge weens sy tikverbruik begin en hy begin steel het. Dr. Andreas Pluddemann, wat toe ‘n senior wetenskaplike by die Mediese Navorsingsraad was wat in tiknavorsing

83 haar kind vermoor het, tevergeefs aan die deure van die hof, ’n rehabilitasiesentrum en ’n daghospitaal geklop in ’n poging om haar seun van sy verslawing te genees. Sy het Adam ‘n maand voor sy dood na die Lavender Hill-daghospitaal geneem, maar dat die dokter hulle só sleg behandel het dat sy hom maar weer huis toe geneem het. Pakkies was daardie tyd ’n versorger by ’n tehuis vir bejaardes. Sy het die howe verkwalik, want het sy gesê die kere toe Adam in hegtenis geneem is omdat hy haar goed of geld gesteel het, het hy ‘gratis’ borgtog gekry en is hy weer huis toe gestuur.

Toe sing ek maar.” Pakkies is die vorige dag drie jaar tronkstraf, opgeskort vir drie jaar, opgelê nadat sy skuldig bevind is aan die moord op haar tikverslaafde seun, Adam (Abie) Pakkies (20). Sy is ook gevonnis tot drie jaar korrektiewe toesig.

“DIE HERE IS MY HERDER.”

84 spesialiseer, het gesê volgens syfers wat rofweg gegrond is op verslaafdes wat by rehabilitasie klinieke aanmeld, staan die getal verslaafdes op sowat 150 000 in die Kaapse metropool. (syfers tot en met begin 2012) “Dié syfer kan veel hoër wees.” Volgens hom is daar wel ondersteuningsdienste en rehabilitasiesentrums wat deur die staat gesubsidieer word, maar het die Pakkies saak weer gewys dit is nie naasteby genoeg om in die groeiende vraag te voorsien nie. Die vrou wie se daad ’n gesig aan die lot van talle families se stryd teen tik hier gegee het, meen daar was vir haar nie ’n breekpunt nie. “As ek na my kind gekyk het. Het ek niks gesien nie. Net my eie verlede wat elke keer teruggekom het om by my te kom spook.”

Sy is sedert haar kinderjare mishandel. “Ek het gefaal. Ek het nog elke dag berou,” het sy vertel van die oggend toe sy haar seun, ná sy soveelste aggressiewe tik episode, met ’n tou verwurg het. “Niemand word gebore om kinders groot te maak nie. Ek het meestal self nie van die fynere kunsies van ouerskap geweet nie.” Pakkies het ook vertel van die dag toe Abie gebore is. “Ek was histeries en het geskree totdat hulle my moes kalmeer. Hy was my laaste kind.” Sy het na die vonnisoplegging gesê dit is moeilik om te sê hoe sy voel. “Maar ek is bly ek weet nou waar ek staan.” Die vonnis van Ellen Pakkies, die ma van Lavender Hill wat haar tikverslaafde seun ná jare se trauma doodgemaak het, ís regverdig en sal nié ’n presedent skep nie. So het talle kenners gemeen ná Pakkies se vonnisoplegging. Die toe streekhoflandros in die Wynberg streekhof, streeklanddros Amande von Leeve, het Pakkies gevonnis tot drie jaar tronkstraf, opgeskort vir drie jaar. Pakkies is tot ’n verdere drie jaar korrektiewe toesig gevonnis, asook 380 uur gemeenskapsdiens.

“As iemand dink sy het tronkstraf verdien, het hulle nie empatie nie,” was toe die mening van mnr. William Booth, die toe voorsitter van die strafregkomitee van die Wetsgenootskap van die Kaap die Goeie Hoop. “Moord is ’n ernstige misdaad, maar in Pakkies se geval was daar besondere versagtende omstandighede. Sy het wrede trauma deurgemaak. Sy beleef reeds die wreedste straf, want sy sal vir ewig die moord op haar seun met haar saamdra.” Ondanks die feit dat talle ouers in soortgelyke posisies is met tikverslaafde kinders wat hul gesinne vernietig, is Booth oortuig dié vonnis sal nie ’n presedent skep nie. Volgens me. Amanda Diffel wat toe verbonde was aan die Sentrum vir die Studie van Geweld en Versoening is geen moordsaak dieselfde nie en kan dit dus nie oor dieselfde kam geskeer word nie. Me. Lisa Vetten, senior navorser en beleidsontleder by die Tshwaranang Legal Advocacy Centre, het gesê die gemeenskap se steun dui nie noodwendig op goedkeuring van die moord nie, eerder net begrip vir Pakkies se omstandighede.

Sy het toe volgehou dat sy nie vir hom sou geld gee nie, want het sy gesê die lewe is nie maklik vir haar nie en dat sy dikwels sukkel om net kos op die tafel te sit. Sy het gesê sy sal ernstig met hom moet praat, want sy weet hy het hulp nodig. Sy het gesê dat sy geen ander keuse gehad het asom haar seun van die huis af te jaag nie en dat hy toe maar besluit het om nie weer terug te kom nie.

Vroeg in 2012 het sy ook haar kleinseun, Otniel Tamboer verloor as gevolg van tik en gangsterism.

85 Ellen Pakkies die ma van Lavender Hill wat haar tikverslaafde seun Adam,wat haar gereeld aangerand het, op 12 September 2011 vermoor het terwyl hy op sy bed gelee en slaap het, het tydens die hofsaak in 2012 gesê sy sit ook met Adam se ouer gesinslid wat ook ‘n tikverslaafde geword het. Sy het Adam met ‘n tou om sy nek verwurg na sewe jaar se hel met hom. Sy het gesê die twee dae voor sy dood het hy niks geslaap nie en toe hy die dag met sy dood onder verdagte omstandighede, met ‘n pakkie in sy hand by die huis gekom en na sy kamer in die agterplaas gegaan het, het sy na sy kamer gegaan om te gaan kyk wat gaan aan. Hy het op die vloer gelê. Volgens haar het sy vir hom gesê om op sy bed te gaan lê en dit is toe sy die tou om sy nek gesit en hom begin wurg het. Hy het volgens haar op ‘n stadium vir haar gevra hoekom sy hom so seer maak, maar sy kon haarself nie meer keer nie en hom verwurg. Sy het haar daarna self by die polisie gaan oorgee. Pakkies is in hegtenis geneem en het op ‘n aanklag van moord in die hof verskyn. Sy is later ‘n opgeskorte vonnis van drie jaar opgelê. Sy is ook tot gemeenskapsdiens gevonnis en dit is in die tyd dat sy ‘n gemeenskapswerker geword het. Sy was later aan die voorpunt in die geveg teen die hel van tikverslawing.

Sy het huilend vertel dat sy dwelm misbruik steeds erger begin word het. Hy wou werk maar daarvoor het hy ‘n identiteitsdokument benodig en as sy vir hom geld gegee het om te gaan vir sy identiteitsdokument, het hy dit gebruik om dwelms te koop.

Tamboer, het sy gesê, het ten tye van sy dood al vir baie jare tik gebruik. Hy is in April 2012 in die kop geskiet tydens ‘n dwelmverwante skietery. Sy het ook later vertel hoe haar familie weer eens deur tik vernietig word. Sy het toe gesê haar oudste seun het nie werk gehad nie en het dikwels hoog van tik by die huis gekom op soek na geld. Sy het gesê hy het reeds dwelms begin gebruik toe Adam nog geleef het. Sy het geweet haar seun het tik en Mandrax gebruik.

MOSSIEDAG

“Ek weet dit is baie erg en ek weet dit is nie maklik nie. Ek smeek as daar enigiemand is wat my kan help om ‘n verskil te maak in ons gemeenskappe, kom tog asseblief na vore,” was haar woorde gewees.

Oor haar seun se verslawing was haar reaksie dat hulle nooit daarmee moes begin het nie. Sy het verder gesê sy is seker daarvan dat hy ookal moeg vir sy verslawing is maar dat sy hom nie die heel tyd kan gaan ondersteun nie.

Pakkies het bygevoeg die tyd toe Adam dood is, was daar so baie aanbiedinge van mense wat haar sou help, maar dat daardie aanbiedings net eenvoudig verdwyn het. Mense het na haar uitgereik maar die wat belowe het om te help, het nooit weer teruggekom nie. Sy was nietemin baie dankbaar vir geestelike hulp wat sy toe ontvang het.

Volgens haar was dit beter om hom nie by die huis te hê nie. Sy het toe bygevoeg dat sy hom nie eintlik meer sien nie ek hou nie van hom as hy onder die invloed van dwelms is nie.

Pakkiesnie.

Marcia du Pont PRAGTIGE VERHAAL HET JY GEWEET? In die konsentrasiekamp, meer as 100 jaar gelede, sit Anette Marais op ’n stomp en skud die stof van haar verslete klere af. Rondom haar sit die groepie bekende gesigte van moeë vrouens. Net ’n paar tree verder is die hoë draad van die konsentrasiekamp. Sy slaan haar Bybel oop en begin lees. Sy het in die donker ure van die nag geworstel met God en Hom gesmeek vir ŉ boodskap om hierdie vrouens te bemoedig, want wie weet hoe lank nog. Anette lees die woorde van Matteus 10:29 “Is twee mossies nie vir ’n sent te koop nie, en tog sal nie een van hulle op die grond val sonder die wil van julle Vader nie.”

Sy het tydens en na die hofsaak gesê daar was toe baie moeders by ander kerke wat vir haar gebid het en, het sy gesê, ek is baie dankbaar vir daardie moeders. Maar sy het ook gesê daar buite is baie ander moeders wat deur die dieselfde gaan waardeur sy gegaan het en steeds met die vloek van dwelms moet saam leef maar die hulp wat hulle regtig so nodig het, is net eenvoudig nie daar het ook toe gesê dat sy gereeld jongmense ontmoet wat aan tik verslaaf is wat hulp soek maar nie weet waarheen om te gaan nie. Sy het gesê vir hulle wat hulp soek doen sy wat sy kan.

Terwyl sy besig is om hierdie woorde te lees, kom sit daar ’n vaal klein mossie op haar skouer. Die groepie vrouens staar in verbasing na wat voor hulle gebeur, en so word die mossie, die teken van hoop in die onmoontlike omstandighede van die konsentrasiekamp in Bethulie. Dit was fantasties om in die maande wat volg te sien hoe die mossies van Bethulie ’n baken van geloof en hoop word vir hierdie vrouens. Op 21 Mei 1902 was die oorlog verby, Anette het op pad terug na haar huis gestop by ’n vrou met invloed en haar vertel van die “mossie” boodskap, sy het dit weer oorvertel en genl. Jan Smuts het in 1923 die mossie op die land se kleinste muntstuk (kwartpennie) laat verskyn. Amper 80 jaar later sit Jak de Priester in ’n park in Londen. Sy geld is op, hy kry nie werk nie, hy mis die meisie van sy drome en sonskyn en biltong. Hy slaan sy klein silwer Bybeltjie oop en lees die “mossie”-boodskap en bid vir die soveelste keer vir werk! Vroeg die volgende oggend lui sy telefoon en dis die oproep waarvoor hy gewag het, hy spring op die eerste trein en begin met ŉ lang dag se onderhoude. Moeg maar gelukkig en met ’n permanente werk klim hy weer laatmiddag op die trein. Toe hy inklim sien hy ’n muntstuk op die vloer lê, hy tel dit op, en daar, op ’n trein in Londen, hou hy ’n Suid Afrikaanse 1c in sy hand, met ’n mossie agter op. Hy vertel dat die wêreld rondom hom gaan stilstaan het, dat hy besef het dat God daar by hom op die trein is en dat gebed sy waarborg in hierdie stukkende wêreld is. Vandag ’n paar jaar later, skud ek my beursie uit. Ek sit ŉ 1c neer vir my vriendin met borskanker, nog ŉ 1c vir huwelike wat sukkel, ’n 1c vir iemand na aan my hart se werksomstandighede, vir enkelouers en weduwees, en ek besef die “mossie” boodskap is dalk net een versie in ’n dik Bybel, maar ’n Almagtige, liefdevolle God staan agter dit! Here, dankie, dat daar altyd hoop is. Dankie, vir bakens langs die pad wat ons help om geduldig te wees, terwyl ons wag vir U, om op die perfekte tyd ons omstandighede te verander. Gister terwyl ek vir my kliënte sit en wag en ek dieselfde boodskap vir my vrou gestuur het, het drie mossies op my voertuig se voorste bushbar kom sit en het ek dadelik geweet ons Koning praat met my om my gerus te stel. Daar is niemand soos Hy nie en Hy sal altyd na ons kyk en ons versorg. Hy's net 'n gebed ver. Geseënde “mossie”-dag vir jou. Vrede vir jou. Deel met ander om te bemoedig en maak die Here se naam groot! Mag God Homself ook vandag op ‘n besonderse manier aan jou openbaar!

MOSSIE PROJEK 1c STUKKIES

“Mossiedag” het nou weer opnuut na vore gekom met ‘n groep bejaardes van Bloemfontein wat onlangs meer as van 4000 “mossiemunte” ingesamel het vir ’n inisiatief om hedendaagse helde te vereer en te bemoedig. Die FAK se mossiemunt insamelingsprojek sluit aan by dié van tant Mossie, oftewel Joan Abrahams, wat tydens die Grensoorlog vir sowat 20 jaar lank briewe aan soldate gestuur het om hulle emosioneel te ondersteun. Elke brief, wat hoofsaaklik deur leerlinge van Grey Kollege en die Hoër Meisieskool Oranje aan die valskerm-sentmunt, met twee mossies daarop, en ’n Bybelvers bevat, geskryf is.

Dednam sê hoewel baie mense ’n sent of twee bygedra het, wil sy veral twee mense uitsonder wat loshande die meeste tot die eindtal bygedra het. “Alta Wessels (73) en Johan Moolman (80) het onderskeidelik met ’n Ricoffy blik en ’n 1 kg Stork margarienbakkie tot bo vol munte by my aangekom.” Volgens haar het hulle al meer as 1 000 munte bygedra. Dednam het self 200 eensentmunte by hul versameling gevoeg. “Ek het oor verskeie jare die kleingeld in ’n blikkie gegooi omdat dit min werd is en dit my beursie swaar gemaak het,” sê sy.

Nou, jare later, moedig die FAK Suid Afrikaners aan om hul mossiemunte in te dien sodat hierdie weldoenerswerk voortgesit kan word. Bejaardes van die Rosenheim aftreeoord in Bloemfontein het meer as 4 000 een en halfsentmunte ingesamel. Engela Dednam (68) wat die projek in die aftreeoord aangewakker het, sê die munte, wat van sowat 15 skenkers gekom het, weeg altesame 8,5 kg.

88 Sarie van Niekerk

“Dit is uitmúntend hoe die gemeenskap gereageer het op die FAK se versoek om ou 1c-en halfsentmuntstukke aan ons te skenk,” sê Malan.

Volgens hom is daar ook al ver meer as 1 000 munte by hul tak in Pretoria ingesamel. Malan sê die verhaal van mossies en hul besonderse betekenis kom oorspronklik uit die Bethulie konsentrasiekamp in die Vrystaat. “Hoewel daar verskillende variasies is, is die bekendste sekerlik die een waar die predikant uit Matteus 10:29 31 gelees het. Dit handel oor die mens wat meer werd is vir die Here as mossies. “Ná die oorlog is daar gevra dat die mossies altyd op die kleinste munt gedruk word en in 1923 het die eerste mossies op die kwartpennie verskyn.” Marianda Schlebusch, bestuurder van FAK projekte en kultuurnetwerke, sê dié munte gaan nes destyds op kaartjies gemonteer word en eersdaags aan Afrikaans- en geskiedenisonderwysers uitgedeel word. Dednam, Wessels en Moolman meen egter dat die munte te midde van die Covid 19 pandemie ook aan gesondheidwerkers gestuur moet word omdat hulle bemoediging verdien vir hul dapper stryd teen die virus (Inligting en foto oor die mossiemunt-insamelingsprojek uit Volksblad, 28 Junie 2021)

Volgens Jan-Danie Malan, projekorganiseerder van FAK kultuurnetwerke in die Vrystaat, het hy al nagenoeg 8 000 beloftes van en fisieke muntstukke gekry.

“Ek het in Volksblad gelees dat die FAK ’n insamelingsprojek hou, hulle gekontak en ’n kennisgewing in die oord geplaas sodat almal wat wil ook ’n bydrae kan lewer,” vertel sy.

Toe die agt oud Tukkies van Kollegetehuis kalwers van die jare 1958 en 1959 in Junie 2017 die knusse wildtuinkampie Orpen hul koshuislied met dieselfde passie as toentertyd aanhef, kon jy sweer ‘n indrukwekkende besnorde polisieman is die eregas. Die polisieman gelukbringer was inderdaad teenwoordig nou nie in sy oorspronklike betongedaante nie, dié weeg iets soos 250 kg maar spoggerig in versiersuiker op ‘n ontwerperskoek uit die kombuis van bobaas bakster Kristie Thompson uit Skukuza.

Die Rosenheim aftreeoord het sover die meeste munte ingesamel.

POLISIEMAN VAN BETON MET KOEK VEREER Hennie van Deventer

Een aand na ‘n mislukte “raid” (strooptog) op Damestehuis (die “Fant”) se gelukbringer is besluit om gekneusde Kollege ego’s te salf deur ‘n eie gelukbringer te bekom. Die polisieman in Gezina het hom in verbeeldingryke gedagtes opgedring. Met ‘n Chev tweesitplekmotor met sy ruim kattebak is die konstabel in die nagtelik ure gaan haal. In doodse stilte is die tuin binnegesluip. Die ongeoorloofde verwydering het voorspoedig verloop hoewel ‘n paar manne effens in die hek vasgesit het. Die nagstilte is weens hierdie onvoorsiene gebeure met allerlei krete en uitroepe versteur. Die eienaars was gelukkig vaste slapers en die gereg van vlees en bloed nie in die omgewing nie.

Die vorige vyf jaar voor die Orpen saamtrek is in die boskampie Balule naby Olifants gekuier.

Die koshuis se verbintenis met Sarge Bourke begin in 1942, 80 jaar gelede. Kollegemanne het hom lank bespied waar hy in Gezina, Pretoria, halfpad tussen die hospitaal en die Wonderboom, langs ‘n tuinhek op aandag gestaan het: die bewaker oor ‘n menigte beeldjies en figuurtjies van diertjies, dwergies en selfs ‘n helderkleurige Hollandse miniatuur windpompie.

90 Sy naam is Sarge Bourke. Vir hom het baie generasies kollegemanne ’n diepe respek gehad, Hy is waarskynlik meer kere gesalueer as die vernaamste generaal.

Met die simboliese sny van die koek is ‘n nuwe tradisie van Orpenkuiers ingelui saam met al die ou en geliefde tradisies gevestig van ‘n koshuis wat, heel gepas, in die jaar van die rebellie in 1914 begin het. Kollege het toe as derde gebou op die Tukskampus verrys.

vier Kollegemanne besluit: tot hiertoe en nie verder nie. ‘n Omvattende operasie is van stapel laat loop om Sarge Bouke te gaan ontset. Dit het ondermeer. ingesluit ‘n minder geslaagde fondsinsameling vir petrolgeld en die “leen” van ‘n vriend se pa se ruim Cadillac danksy die welwillende medewerking van die vriend se liefdevolle moeder. Die Caddie was mooi groot genoeg. Dit kon boonop laat waai as dit moet.

91 Die dienaar van die gereg was langer en swaarder as vermoed en die Chev se agterstel het omtrent op die grond gesleep. Ligdag het hy sy intrek in Kollege geneem. Hy het langs ‘n omstrede tuinbank “voor die hoofgebou (met sy onbelemmerde uitsig op verbygaande asters) ‘n ere staanplek gevind om van toe af ‘n wakende oog oor die tehuis se inwoners te hou”. Sy geskiedenis het allerlei kinkels. In 1946 is die polisieman toe al bevorder tot die rang van sersant en weens onbekende redes die van Bourke toegeken deur die Witsies van die Randse buur universiteit kom steel. Hy is leedvermakerig op ‘n klein balkon op die eerste verdieping van College House op die Witskampus Inuitgestal.1950het

Vieruur die Saterdagoggend sit hulle die ou toe in die voorportaal van Kollege neer, maak kringetjie om hom en bulder die Tukkiekreet: A ra ra ratio Roera! Die kamerdeure vlieg oop. Kollege juig. Sarge Bourke is terug, Sarge Bourke is terug …!

Daar in Ou Kollege op die kampus het ons klomp hom 65 jaar gelede aangetref en altyd aan hom die nodige eer betoon. Toe ons in 1960 Proefplaas toe trek, is hy saam. By die nuwe tuiste het hy allerhande maatjies gekry. Die sarges staan in ‘n gedenkboek van 1985 vyf in ‘n ry! Maar vir ons generasie is die oorspronklike snorreman soos Bart Nel. Hy is nog hy. Hy leef in ons elkeen se hart. Daarom die spesiale koek tot Sarge Bourke se eer.

Skielik ontstaan amper ‘n moles. ‘n Baie vaak Witsie verskyn in sy kamerdeur, skynbaar op pad badkamer toe. Een van die kollegemanne beveel met groot gesag: Go to bed, you Fresher en hy gehoorsaam. Met hul laaste kragte, maar met pompende adrenalien, kon hulle die waardevolle buit in die Cadillac laai en Pretoria toe laat waai.

Drie betroubare ienks (eerstejaars) is opgekommandeer en die sewestuks is oor Wits toe: ses om Sarge Bourke te dra en een om die Witsies se voertuie onkapabel te stel deur die vonkpropdrade uit te trek of die wiele af te blaas.

Die ses is op hul sokkies College House binne. Die deur na die balkon was gelukkig nie gesluit nie en Sarge ook nie deur die Witsies ge elektrifiseer, soos die legende was nie. Hy is versigtig op handdoeke omgekeer en skuifelend die gang afgedra. Brandasem van moegheid en vrees, is hulle met die gewigtige vrag die trappe af. Die laaste entjie voordeur toe is die ou selfs skouerhoog gedra.

‘n Beste vriendin is iemand wie jy sal bystaan as daar siekte in haar huis is. Saam met haar om die siekbed van ‘n geliefde staan, dag na dag, totdat die geliefde sy/haar laaste asem uitblaas.

Sy is een wat altyd bereid is om ‘n drankie saam met jou te drink wanneer dit nodig is.

‘n Beste vriendin is iemand wat sommer in jou huis instap met twee bakkies botter en sê hierdie was op special toe koop ek sommer vir jou ook twee bakkies.

‘n Beste vriendin is iemand wat spesiaal ‘n enkele suurlemoen van die boom af sal gaan pluk om vir jou suurlemoen saam met jou tee te drink omdat sy weet jy hou daarvan.

‘n Beste vriendin is iemand wat vroegoggend na jou toe sal jaag as jy siek voel, jou na die dokter sal neem en as jy in die hospitaal opgeneem moet word, jou nog hospitaal toe neem en elke besoektyd kom kuier.

‘n Beste vriendin is iemand wat alles met jou deel, dinge wat sy nie met haar eie mense deel nie, want sy weet dit bly net by jou.

Sy is die een wat elke dag jou nagklere na haar huis toe vat om dit te gaan was.

Hier is ‘n stukkie wat ek baie lank gelede geskryf het ‘n Beste vriendin is iemand wat jy weet jy altyd op kan staatmaak.

‘n Beste vriendin is iemand wat nooit jou verjaarsdag of ander belangrike dae in jou lewe vergeet nie.

93 WIE OF WAT IS ‘N WARE VRIENDIN?

‘n Beste vriendin is iemand wat die datums van jou afspraakboek beter onthou as jy self.

‘n Beste vriendin is iemand met wie jy alles in jou lewe deel, jou geheime, jou probleme en jy weet dit gaan nie verder nie.

‘n Beste vriendin is iemand wat altyd ‘n sneesdoekie byderhand het as jy een nodig het.

Sarie van Niekerk Ons praat so maklik van my beste vriendin, maar hoe lyk ‘n mens se beste vriendin?

‘n Beste vriendin is iemand wat saam met jou huil wanneer jy hartseer is en ook lekker saam met jou lag wanneer dit nodig is.

Sy is een wat nie omgee as daar vuil skottelgoed in jou kombuis staan as sy by jou huis kom nie.

‘n Beste vriendin sal kilometers ver ry om jou te gaan help as jy met jou motor langs die pad gaan staan.

‘n Beste vriendin is iemand wat al die geduld in die wêreld met jou het, maak nie saak of sy vir jou moet wag nie, sy bly geduldig.

‘n Beste vriendin is iemand met wie jy elke dag van jou lewe gesels, die dag voel nie reg as jy nie vroegoggend met jou beste vriendin gesels nie.

Sy is iemand wat jy in die middel van die nag kan bel en sê jong my vriendin ek het regtig nou jou hulp nodig.

‘n Beste vriendin is iemand wat saam met jou plat op die grond sal sit en slap chips sal sit en eet.

• Ek het hierdie stukkie jare gelede op die vliegtuig gesit en skryf toe ek na my beste vriendin van meer as 50 jaar, se begrafnis op pad terug huistoe was. Die dag toe ek van haar graf af weggestap het, het ek werklik besef wie en wat is ‘n ware vriendin. Hulle is baie yl gesaai. Ek het jare na hierdie vriendin van my se dood weer so ‘n ware vriendin gevind. Ek pas haar soos ‘n stukkie goud op, want sy is die beste diamant in my lewe.

‘n Beste vriendin is iemand wat, as sy kos maak waarvan sy weet jy hou, vir jou ‘n bakkie kos sal uitskep en vir jou bring.

‘n Beste vriendin is iemand wat saam met jou deur die spreekwoordelike vuur sal stap.

‘n Beste vriendin is iemand wat ver sal loop om jou in die hospitaal te besoek omdat sy nie kan motor bestuur nie. ‘n Beste vriendin is iemand na wie selfs jou kinders sal gaan om dinge met haar te bespreek wat hulle nie met ma of pa wil bespreek nie

‘n Beste vriendin is iemand wat jou steun in besluite wat jy neem maar ook nie sal huiwer om jou reguit te sê as sy dink jy is op die verkeerde pad.

‘n Beste vriendin is iemand wat altyd vir jou sal sê jou kos smaak lekker, al weet jy self dit is nie jou beste poging nie.

‘n Beste vriendin is iemand vir wie jy in die middel van die nag sal opstaan en in jou kar klim en haar gaan sien as sy jou nodig het.

‘n Beste vriendin is iemand wat jy weet nie jou begrafnis sal mis nie of vir wie se begrafnis jy bereid is om enige plek heen te vlieg om haar begrafnis by te woon.

‘n Beste vriendin is die een mens wat maar net altyd daar is. Wie se vriendskap jare lank duur sonder dat die vriendskap afwater. Sy is die spesiaalste mens in jou lewe.

95 NOG ‘N KOLLEGA WAT IN DIE AFGELOPE MAAND AFGESTERF HET, RIV, CHRISTELLE ROBERTS Marcia du Pont

96 OORKONDES VIR ORRELIS Isabel Kruger Saterdag 27 Augustus. SAKOV vergadering in die Odeion van die Universiteit van die Vrystaat. Oorkondes vir orrelis/te vir meer as 40 jaar diens. Wat ‘n voorreg. Baie geluk aan die orreliste maar met hul prestasie maar ‘n spesiale gelukwensing aan ons eie kollega, Isabel Kruger (tweede van links voor)

Good day dear members. I just want to share some good today with you. I have 31 years’ service in the South African Police Service. I am a Captain and Unit Commander of the Mpumalanga Mounted Unit.

MOUNTED UNIT

Renee Lombaard

I have the best job in the world and would never exchange it for anything else. I work with horses during the week, I have my annual riding certificate but unfortunately not my own working horse.But I ride any horse for patrols when I get the opportunity. As a hobby I do Western Mounted Games and Endurance riding. I am proud to say that I will participate in the National Event for my Province, Mpumalanga, SAWMGA in Parys in October. And although I am older than 50 years it still gives me so much pleasure and I am really enjoying my life as an equestrian and a Police Officer.

97 SAPS MPUMALANGA

oudag-herinneringe

Hennie Heymans

MAYAFUDI Sarie van Niekerk Hierdie maand wil ek ons blad afsluit met hierdie pragtige verhaal oor die wel en wee van die olifant Mayafudi in die boek Spore in die Bos deur die voormalige hoof van koerante van Naspers, Hennie van Deventer. Min mense beskik oor die vermoë om hierdie verhaal weer te gee soos wat Hennie hier doen nie. Hou die sneesdoekies byderhand maar gaan gerus in die bos 2/ waar julle hierdie treffende verhaal verniet kan aflaai en lees. Hier is net ‘n prikkel stukkie om julle te dwing om saam met Mayafudi die ou maaifoedie ‘n epiese swerftog aan te pak deur die Kruger Wildtuin. Stropers, storms, brande, uitdunning, konfrontasie met mense gelouter deur rampe, durf Mayafudi ‘n epiese swerftog aan op die voetspore van sy beroemde oupa, Mafunyane, berugte kwaai bul met die manjifieke tande. Rou herinneringe bring Mayafudi tot ‘n gewelddadige uitbarsting. Die groot olifant storm ‘n safarivoertuig. As hy vir sy lewe moet vlug, dryf sy hom terug na sy kleindae-kontrei. Die lewensmoeë olifant vind rus vir sy onstuimige hart langs die graf van sy kloeke moeder, Ukuthula. Hier in die oewerbos langs die Sabierivier wag ook ‘n heerlike ontdekking … Slotwoord Aan al ons blou-bloed polisiedames baie dankie vir u belangstelling en die bewaring van ons kulturele erfnis. Ons dames in die polisie was ware “voorlopers” – hulle wat ongekende en ongebaande wee verken het! Ons salueer u! Namens dr Willem Steenkamp in Guatemala, Frans Bedford-Visser in Skotland en myself wil ons vir ons vroue-redaktrise, Sarie van Niekerk, hartlik bedank vir ‘n besonderse uitgawe!

https://www,denovowebs.co.za/produccy/sporena

100 SLOT | END