De Nieuwe Kampioenen 2015

Z AT ER DAG 16 M EI 2 015

De Nieuwe Kampioenen 2015 Een zoektocht naar de topbedrijven van morgen

DEZE SPECIALE UITGAVE IS MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

Word ook een nieuwe kampioen.

Probeer het FD nu 6 weken voor â‚Ź 18,-

Stopt automatisch.

Meld u aan op www.fd.nl/proef of bel 0800 - 666 666 7 (gratis)

IN HOU D

Colofon

Thema

De nieuwe energiemix

De Nieuwe Kampioenen 2015 Algemeen directeur/uitgever

Eugenie van Wiechen

20.

Hoofdredacteur

Jan Bonjer Redactie

Rutger Betlem, Gijs den Brinker, Klaas Broekhuizen, Arend Clahsen, Joost Dobber, Frank Gersdorf, Yteke de Jong, Hans de Jongh, Jeroen Koot, Rob de Lange, Sandra Olshoorn, Eva Rooijers, Jeroen Segenhout, Richard Smit, Nelleke Trappenburg, Jan Verbeek, Charlotte Waaijers, Job Woudt, Ilse Zeemeijer Eindredactie

Annelies Kooijman Vorm & beeld

Karin Aalberts (vormgeving), Antoine Hamers (art direction), Hans Spoelman (hoofd design) Infographics

Ramses Reijerman Commercieel directeur

Tijmen Bos (+31 20 592 8585) Druk

Habo Dacosta bv, Vianen

Photanol Gebruikt gemodificeerde bacteriĂŤn om geur- en smaakstoffen te maken.

22. Algae Food & Fuel Kweker van droge algen.

23. HyGear Verkoopt minifabriekjes die waterstof maken.

Thema

De groeiende stad 12.

Priva Klimaatcomputers voor glastuinbouw.

14. Tvilight Slimme straatverlichting.

15. Movares Advies- en ingenieursbureau kiest voor open innovatie.

Thema

De strijd tegen het water 16.

Optiqua Plaatst optische sensoren in waterleidingen om veiligheid drinkwater te garanderen.

18.

Dutch Docklands Zet water om in bouwgrond.

19. SkyGeo Controleert bodem op verzakking.

De Nieuwe i Kampioenen 2015 M E I 2 015

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

3

IN HOU D

Thema

Thema

Creatief Nederland: van mode tot gaming 36. NewBeTV Formats die geschikt zijn voor tv en internet of een combinatie |van die twee.

38. E-Semble Gespecialiseerd in virtuele trainingen voor brandweer, politie en medische diensten.

Thema

Internet of things 28.

Dacom Landbouwsensoren waarmee boeren hun gewassen in de gaten kunnen houden.

42. Symbid Crowdfunder die aandelentransacties faciliteert.

43. Skeye Zet drones in voor inspectie boorplatforms en het in kaart brengen van kuststroken.

Thema

Thema

Eten in 2025 32.

34.

Dutch Sprouts Werkt aan een goedkopere en snellere manier van bodemonderzoek.

Salt Farm Texel Teelt groente op zilte grond.

35. Foodcase Ontwikkelt lang houdbare vliegtuigmaaltijden.

4

40. YoungCapital Vacaturewebsite voor werkzoekenden tot 30 jaar.

39. Abbey Games Ontwikkelaar van games.

30. GreenPeak Producent van slimme Zigbee-chip.

31. SmarterVision Maker van zelfdenkende camera voor zorginstellingen.

Nieuwe dienstverleners

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

Gezondheidszorg van de toekomst 44. Synthon Fabrikant van generieke en innovatieve geneesmiddelen.

46.Focal Meditech Maker van medische hulpmiddelen.

47. Ziekenhuis Gelderse Vallei Zet voeding in bij genezing van patiĂŤnten.

M E I 2 015

VO ORWO OR D

Gezonde groei Thema

Nieuwe materialen 48.RGS Development Maker van siliciumwafers.

50.Polyscope Producent van hoogwaardige kunststof.

51. Transmare Groene producten, waaronder bamboe en biopolymeren.

Bedrijven a bovensta angemerkt met an genomine d icoon zijn erd voor d e

Publieksp rijs Ga naar fd.nl/pu blieksp en stem rijs !

M E I 2 015

W

at is er bij jullie aan de hand? Waar is jullie zelfvertrouwen gebleven? Wat is er over van jullie piratenmentaliteit?

We hadden vreemde, buitenlandse ogen en woorden nodig om te beseffen dat het economisch herstel in Nederland een zompige indruk maakte.

Kijken we wel goed, zien we zaken over het hoofd, hebben we onze tentakels op de goede plekken in ondernemend Nederland? Die journalistieke onrust deed ons besluiten onze zoektocht naar gezonde groei nieuw leven in te blazen.

We wilden het onszelf niet gemakkelijk maken.

Bij de FD Gazellen stellen we, terugkijkend, vast welke bedrijven in de afgelopen drie jaar 20 procent of meer omzetgroei realiseerden. Nu wenden we de blik naar de toekomst. Wie zijn de nieuwe kampioenen? Dan doelen we op bedrijven die het verschil maken in termen van vernieuwing en substantiële omzet.

Waar zitten de nieuwe kampioenen en wie zijn het? We definieerden negen groeisectoren en we vroegen aan zes experts met verschillende achtergronden ons te begeleiden. U komt hen en hun zienswijzen tegen in dit eenmalige magazine: Eva Gladek, Dirk Hoorn, Alex Oostvogel, Peter van Lieshout, Justin Jansen en

Aalt Dijkhuizen wil ik zeer bedanken voor hun inzet en betrokkenheid.

Nieuwe kampioenen zijn ook ondernemers van vlees en bloed die weten om te gaan met voortdurende verandering. Wat maakt juist hen geschikt voor deze groeifase? Concreet: wie zijn de nieuwe Daniel Ropers (bol.com), de nieuwe Harold Goddijn (TomTom)? Het is belangrijk dat zij vertellen hoe zij tien, vijftien jaar geleden naar de wereld keken, hoe zij ondernemingsplannen maakten en los durfden te laten. Het is cruciaal dat deze kampioenen bereid zijn om nu opkomende ondernemers te coachen.

In dit magazine bunde-

len we onze bevindingen.

Waar ligt in Nederland groeipotentieel? Waar kan het in alle vrijheid tot wasdom komen en wat kunnen samenleving, overheid en politiek doen om te stimuleren?

De Nieuwe Kampioenen betreft geen wetenschappelijk onderzoeksproject. Journalistiek blikt doorgaans terug en duidt wat is geschied.

Anticiperende journalistiek is kwetsbaar en minstens zo relevant.

Op onze redactie zetten routinier Klaas Broekhuizen en ‘nieuwe kampioen’ Ilse Zeemeijer zich extra in voor het welslagen van dit onconventionele FD-project. Met di-

Dit zijn ondernemers die met

voortdurende

verandering weten om te gaan verse schrijvende collega’s haalden zij stimulerende en ook ontnuchterende verhalen binnen. Hun komt alle lof toe. De eindverantwoordelijkheid voor deze voorspellende journalistiek draagt uiteraard de hoofdredactie.

Jan Bonjer, hoofdredacteur Het Financieele Dagblad.

Reageren? jan.bonjer@fd.nl DE N I EU W E K A M PIOE N E N

5

D

De E N se ze ct be IE or d op rij UW zij ven nk k E op unn KA ze en tte m M n e et PI n e hu O en n d EN po ien te st EN nt , p iĂŤ ro V le d A do uc N or t o br f t 20 aa ech 15 k v no er lo oo gi rz e e ak en en .

O va m is n ze do be tc or la ijfe sl ng rs ag , z ge im ijn ve pa nd ct

HOE HET BEGON

D o o r K L A A S BROEK H U I Z E N E N I L SE Z EE M EI J ER

E

en familiebedrijf dat zichzelf na vijftig jaar opnieuw uitvindt en oplossingen bedenkt om de voedselproductie te laten stijgen met minder water en energie.

Een ondernemer die bestaande inzichten naast zich neerlegt en laat zien dat het wel degelijk mogelijk is om groente te telen

6

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

op zilte grond. Een bedrijf dat de stijgende zeespiegel en ruimtegebrek aangrijpt om drijvende eilanden aan megasteden te verkopen.

Het zijn drie voorbeelden van bedrijven die het FD en BNR het afgelopen jaar hebben geportretteerd in de serie De Nieuwe Kampioenen. Met hun dienst, product of technologie kunnen deze bedrijven een sector op zijn kop zetten en een potentiĂŤle doorM E I 2 015

HOE HET BEGON

braak veroorzaken. Ze zijn niet alleen uniek, maar zijn ook in staat om een sleutelrol te vervullen in een bepaalde sector of bij het oplossen van een maatschappelijk vraagstuk. In Nederland, maar ook internationaal.

De zoektocht naar Nieuwe Kampioenen startte met een rondgang langs investeerders, onderzoekers en experts. Deze gesprekken leverden een lijst op met negen thema’s die de komende tien tot vijftien jaar cruciaal gaan worden (zie infographic op pagina 24). Denk aan verstedelijking, voeding en energie. Welke bedrijven werken aan een oplossing om de steeds groter wordende steden leefbaar te houden? Welke bedrijven zijn nu al bezig met de ideale maaltijd in 2025? Wie ontwikkelt het nieuwe alternatief voor fossiele brandstoffen? De omzetcijfers van een bedrijf zijn belangrijk, maar doorslaggevend is de impact.

Harde financiële cijfers

De selectie van bedrijven is gemaakt door een onafhankelijk expertpanel, dat sinds de start van de serie in februari 2014 maandelijks bijeen is gekomen om de lijst met kanshebbers te bespreken. Elke expert putte uit zijn of haar eigen ervaring in het beoordelen van de bedrijven.

Zo deed allrounder Peter van M E I 2 015

Het startsein

Economen in debat Econoom Lex Hoogduin kaart in januari 2014 in het FD het in zijn ogen te trage herstel van de Nederlandse economie aan.

Het is het startsein voor het FD Groeidebat.

Kan de economie, die wordt gekenmerkt

door middelmatigheid, niet sneller herstellen? Het pleidooi van Hoogduin roept veel reacties op.

Na de meningen nu de meters, zo kondigt hoofdredacteur Jan Bonjer na het debat aan.

De Nieuwe

Lieshout eerder onderzoek naar het verdienmodel van Nederland voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Alex Oostvogel gebruikte zijn ervaring als commissaris en voormalig financieel directeur bij bedrijven als Endemol en Shell Portugal. Justin Jansen zette als hoogleraar ondernemerschap zijn wetenschappelijke bril op, Dirk Hoorn bekeek de zaken juist als investeerder, waarbij hij zijn financiële expertise combineerde met zijn kennis over de circulaire economie. Eva Gladek bleek de perfecte expert om een verkoopverhaal van een ondernemer over impact en duurzaamheid

Kampioenen, een journalistieke zoektocht naar de topbedrijven van morgen, laat de groeikansen zien en de bedrijven die de potentie hebben om de Nederlandse economie een boost te geven.

door te prikken. Aalt Dijkhuizen, president van de Nederlandse topsector Agri & Food en voormalig voorzitter van de raad van bestuur van Wageningen UR, lette op de omvang en de ondernemer achter het bedrijf. ‘Disruptie’ is mooi, maar wat zeggen de harde financiële cijfers?

In totaal hebben ruim tweehonderd bedrijven aan De Nieuwe Kampioenen meegedaan. Ze zijn door de redactie benaderd of hebben zich zelf aangemeld.

Op een handvol na behoren alle ondernemingen tot het middenen kleinbedrijf. De helft van de groep bestaat uit bedrijven met maximaal twintig medewerkers in dienst. Het thema Internet of things – de ontwikkeling waarbij steeds meer apparaten, van lantaarnpaal tot reiskoffer en van thermostaat tot fiets, zijn verbonden met internet – bleek met dertig aanmeldingen het populairst, gevolgd door Creatief Nederland: van mode tot gaming en Nieuwe dienstverleners.

Miljardenbedrijf

Elk bedrijf heeft een vragenlijst ingevuld. Op basis van deze antwoorden en de informatie die al beschikbaar was, heeft het expertpanel per thema drie bedrijven geselecteerd. Een wisselend team van twee FD-redacteuren ging vervolgens bij het bedrijf DE N I EU W E K A M PIOE N E N

7

HOE HET BEGON

op bezoek. Kloppen de verwachtingen van het expertpanel?

Wat maakt dit bedrijf succesvol?

Zo gingen we langs bij Synthon, met een omzet van € 218 mln het grootste onafhankelijke farmaceutische bedrijf van Nederland. Synthon heeft de afgelopen drie jaar ruim 30% van de omzet in onderzoek en ontwikkeling (R&D) geïnvesteerd.

Aan ambitie geen gebrek. Medeoprichter en grootaandeelhouder Jacques Lemmens zegt zonder blikken of blozen te streven naar een ‘miljardenbedrijf’.

De bedenker van wifi, Cees Links, gaf een kijkje in de keuken van zijn bedrijf GreenPeak, dat een grote toekomst voorziet voor zijn slimme Zigbee-chip, een microprocessor die een sleutelrol kan vervullen bij Internet of things. ‘Wie tijd steekt in het onderzoeken van de concurrentie komt al snel tot de ontdekking dat wij de beste zijn’, zegt Links zonder een greintje valse bescheidenheid.

Van alle 27 bedrijven die zijn geportretteerd, springen er drie uit: Priva, Optiqua en Photanol.

Deze drie winnaars krijgen het predicaat ‘Nieuwe Kampioen 2015’ en zijn volgens het expertpanel het meest veelbelovend.

Priva verkoopt apparatuur waarmee glastuinbouwers over de hele wereld meer gewassen 8

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

Stemmen

FD Publieksprijs Nu het expertpanel Priva, Optiqua en Photanol heeft aangewezen als winnaars, is de keuze aan het publiek. Wie verdient volgens u de titel ‘Nieuwe Kampioen 2015’?

Tot maandagmiddag 18 mei 13.00 uur heeft u de kans om

uw stem uit te brengen op een shortlist van tien bedrijven, die is samengesteld door het expertpanel.

Benieuwd naar welke bedrijven dit zijn?

Ga dan naar www.fd.nl/ publieksprijs en stem mee! De winnaar van de publieksprijs

wordt maandagavond 18 mei tijdens de uitzending van het radioprogramma BNR Newsroom bekendgemaakt.

U bent vanaf 17.00 uur van harte welkom bij deze finale in café Dauphine in Amsterdam.

Aanmelden kan via fd.nl.

Wie zijn er nu al bezig met

de ideale maaltijd in het jaar 2025?

met minder water en energie kunnen produceren. ‘Priva heeft een unieke technologie ontwikkeld die overal in de wereld toepasbaar is’, aldus Aalt Dijkhuizen. ‘Ik verwacht dat er internationaal veel vraag zal komen naar hun producten.

Meiny Prins is een directeur met visie en iemand die knokt voor de toekomst van het bedrijf.’

Optiqua levert optische sensoren die de veiligheid van drinkwater kunnen monitoren.

Het geheim van het succes ligt volgens directeur Jos-Willem Verhoef in de drie-eenheid techniek, financiering en marketing.

Met de techniek op zak overtuigt de bedrijfseconoom Verhoef investeerders en subsidieverstrekkers. Met dit geld – ‘zonder subsidies waren we niet van de grond gekomen’ – ontwikkelt Optiqua de eindproducten. Het Nederlandse Vitens en het waterbedrijf van Singapore zijn vervolgens als eerste en meedenkende kopers net zo belangrijk als de subsidies.

Door middel van snelle expansie wil het bedrijf voorkomen dat eventuele concurrenten een kans krijgen. Justin Jansen omschrijft Optiqua als een ‘ware nieuwe kampioen met veel potentieel’.

En: ‘Ik voorzie een snelle groei in opkomende landen. De kwaliteit en veiligheid van drinkwater worden steeds belangrijker.’

Ook van Photanol zijn de verwachtingen hooggespannen. De jonge onderneming zet bacteriën in die CO2 kunnen omzetten in bruikbare chemische producten.

Denk aan alternatieven voor benzine of vliegtuigbrandstof kerosine. ‘Photanol kan een bijdrage leveren aan vermindering van onze impact op het milieu door het gebruik van fossiele brandM E I 2 015

E X P E R T PA N E L

Zij kozen De Nieuwe Kampioenen van 2015 Zes onafhankelijke experts kwamen sinds de start van het project maandelijks bijeen om de lange lijst kanshebbers te bespreken.

stoffen’, aldus Dirk Hoorn.

De fors lagere olieprijzen en de afgezwakte wetgeving over het bijmengen van bio-ethanol in transportbrandstoffen gooien vooralsnog roet in het eten.

Het bedrijf richt zich daarom eerst op geur- en smaakstoffen.

‘Ik ben opgevoed met voortschrijdend inzicht’, aldus Dirk den Ouden, die sinds april dit jaar bij Photanol aan het roer staat. ‘We beginnen met specialistische producten waarmee we snel winst kunnen maken. Daarna volgen de bulkchemicaliën en brandstoffen.’

Ondanks de onderlinge verschillen hebben de drie winnaars een gemeenschappelijke deler: ze zijn niet in een hokje te vangen.

Zo opereert Priva op het snijvlak van voeding, energie en ICT. Photanol gebruikt technieken uit de biotechnologie om oplossingen voor zowel de energiesector als de voedingsmiddelenindustrie en chemie te zoeken. Optiqua heeft natuurkundigen in dienst die de chip voor de sensor kunnen ontwikkelen en gespecialiseerd zijn in elektronica en algoritmes die nodig zijn voor de dataanalyse. Eva Gladek: ‘We hebben gezocht naar bedrijven die inspelen op wereldwijde trends en in staat zijn om te groeien. Dit zijn bedrijven die de potentie hebben om de wereld te veranderen.’

M E I 2 015

Alex Oostvogel

Eva Gladek Adviseur

Investeerder

Adviseur, consultant en professioneel toezichthouder, lid van de raad van commissarissen van Habion en Ploeger-Oxbo Groep, mentor bij Startupbootcamp. ‘Ik houd van out of the box-denken.’

Directeur van Metabolic, een advies- en ingenieursbureau op het gebied van systeeminnovatie en duurzaamheid. Een van de Duurzame Jonge 100, een lijst van jonge mensen met innovatieve ideeën.

Medeoprichter van de participatiemaatschappij Convent Capital. ‘Het credo van Convent Capital is “Creëer de winnaars van de toekomst”. Dit sluit naadloos aan bij de zoektocht van het FD.’

Aalt Dijkhuizen

Peter van Lieshout Filosoof

Justin Jansen

Hoogleraar

Oud-voorzitter van de raad van bestuur van Wageningen UR. ‘De Nieuwe Kampioenen helpen ons scherper in te zien waar in de toekomst economische groei vandaan komt.’

Lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), auteur van het WRR-rapport ‘Naar een lerende economie’. Parttimehoogleraar Theorie van de zorg aan de Universiteit Utrecht.

Hoogleraar ondernemerschap aan de Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit. ‘We moeten leren van De Nieuwe Kampioenen en hun manier van ondernemen stimuleren.’

Toezichthouder

Bestuurder

Dirk Hoorn

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

9

D E N E G E N T H E M A’ S U I T G E L I C H T

Wereldwijde uitdagingen, Nederlandse oplossingen Nieuwe Kampioenen zijn niet alleen goed in het verkopen van hun product, dienst of technologie, maar kijken verder vooruit. Deze bedrijven weten welke trends en thema’s de komende tien jaar cruciaal gaan worden en zien dit als een unieke kans om het bedrijf verder te laten groeien.

Creatieve industrie: van mode tot gaming

De energiemix van morgen Internet of things Het internet der dingen staat voor de ontwikkeling waarbij steeds meer apparaten, van de lantaarnpaal tot de reiskoffer en van de thermostaat tot de eigen fiets, zijn verbonden met internet. Onderzoekers schatten dat u nu twee apparaten bezit die met elkaar communiceren. Over een jaar of vijf zijn dat al zes apparaten. Bij zo’n snelle verdrievoudiging liggen er kansen voor veel bedrijven.

10

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

Welke bedrijven worden de spil in de markt voor hernieuwbare energie? Wie ontwikkelt slimme energieoplossingen, speelt in op de circulaire economie en de energietransitie, de overgang van fossiele naar duurzame energie?

18

Inwoners van Westerse landen gebruiken gemiddeld 18 vaten olie per persoon per jaar. In China en India, over 14 jaar de twee grootste landen, staat de teller op respectievelijk 2,1 en 1.

Nieuwe dienstverleners Nederland is en blijft een kenniseconomie. Kennis en vaardigheden blijven cruciaal om mee te doen in een globaliserende wereld. Welke Nederlandse consultants, financieel specialisten, ontwerpers en publiciteitsexperts zijn straks onmisbaar? Wie denkt nieuwe dienstconcepten uit?

Niet alleen de ‘mooimakers’ van het Dutch Design, de bekende dj’s en architecten zetten Nederland op de kaart, maar ook de eigenwijze game-ontwikkelaars en ondernemers die virtual reality gebruiken om politie en brandweer voor te bereiden op een ramp.

€

7 mrd

De Nederlandse creatieve sector genereert jaarlijks een omzet van €7 mrd.

M E I 2 015

D E N E G E N T H E M A’ S U I T G E L I C H T

De groeiende stad

De gezondheidszorg van de toekomst Robots, nieuwe medicijnen, innovatieve medische diensten of apparatuur, de ultieme seniorenwoning of de scootmobiel van de toekomst.

Welk bedrijf werkt aan een cruciale innovatie waardoor de zorgkosten afnemen?

Wie ziet de mondige 65-plussers wereldwijd als een nieuwe afzetmarkt?

€

94,2 mrd In 2013 is € 94,2 mrd uitgegeven aan zorg, 1,6 % meer dan in 2012.

M E I 2 015

Eten in 2025 Welke Nederlandse bedrijven zijn straks onmisbaar om de wereld in 2025 te voeden? Kweken we wormen op oude pizza’s? Vervangen we granen voor insecten?

Wordt onze maaltijd geprint met 3D-printers? Nederland is als superexporteur, met Wageningen als wetenschappelijke basis, het aangewezen land om juist hier nieuwe kampioenen voort te brengen.

Binnen vijftien jaar is het aantal inwoners van grote steden bijna verdubbeld tot 6 miljard. Niet langer geldt de almaar groter wordende stad als bron van zorg. Bedrijven biedt dit kansen om te innoveren en te groeien. De ondernemer die dit beseft, staan fascinerende tijden te wachten.

54%

Meer dan 54% van de wereldbevolking woont in stedelijke gebieden.

In 2050 is dit 66%.

Nieuwe materialen De strijd tegen het water Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel en dat heeft honderden bedrijven opgeleverd die hun specifieke kennis over de wereld kunnen verkopen. Bij een wereldbevolking die zo snel groeit, en bij zo veel vervuiling, is ook watermanagement en het dreigend gebrek aan schoon water een belangrijke missie.

Bio- en nanotechnologie doet in steeds meer sectoren haar intrede, bijvoorbeeld omdat er allerlei nieuwe materialen mee ontwikkeld worden. Dat gaat van farmacie tot autobouw. De potentie wordt breed erkend. Denk bijvoorbeeld aan manieren om nieuw huidweefsel te kweken of ramen waar geen druppel regenwater op blijft hangen.

$

50

De kosten van 1 gram nanobuisjes zal de komende tien jaar dalen van $1000 naar $50.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

11

12

r oo nt ka et H

D

I

n 2050 moeten er volgens berekeningen van de Verenigde Naties meer dan 9 miljard monden gevoed worden. Vooral in de uitdijende steden zal de vraag naar voedsel sterk groeien. ‘Een stad als Tokio heeft 35 miljoen inwoners.

Dergelijke grote steden kijken hoe ze de voedselproductie dichterbij kunnen brengen’, zegt directeur Meiny Prins van Priva, leverancier van apparatuur waarmee het klimaat in gebouwen en kassen kan worden beheerst. Bijvoorbeeld een computer die precies registreert hoeveel dorst een plant heeft en het water doseert.

Aan de ene kant leidt de groeiende vraag tot een toename van kleinschalige stadslandbouw. Lokale voedselproductie

M E I 2 015

R E M M U

1

N

S E bi teed GR ed s en gr O Pr ote EI iv r w E au o N itz rde D ich nd E t o e s ST p i ted A nt en D er e K na n tio een A na st NS le ijg E ex en N pa de ns w ie. ere ld be vo lk in g

M en et vo w m ed a in t se er de lp t r ro och en du m er ce ee gie re r n

. er Li LD e E D OGV in O a H iv RT Pr : BA n TO va FO

Door E VA RO OI J ER S

is de nieuwe hype. Aan de andere kant zal de vraag naar voedsel uitmonden in grootschalige hightechtuinbouw. En die high-techtuinbouw zal volgens Prins steeds vaker dicht in de buurt van steden plaatsvinden.

Zo worden de steden minder afhankelijk van de brandstof die nodig is voor het transport.

Duurzame productie wordt over de hele wereld steeds belangrijker, voorspelt Prins. ‘Ook in China hebben ze genoeg van de luchtvervuiling en willen ze gezond voedsel.’

Priva is met zijn klimaattechnologie uitgegroeid tot marktleider voor de glastuinbouw.

Toekomstige groei zal vooral van de internationale activiteiten moeten komen. Het bedrijf is al actief in 100 landen en heeft ook buitenlandse kantoren. Potentiële klanten zijn niet meer alleen DE N I EU W E K A M PIOE N E N

13

Procenten

Groot voordeel is dat het bedrijf midden in het Westland is gevestigd. ‘Overal staan kassen die op onze systemen draaien’, zegt Jan Westra, projectmanager bij Priva.

‘Bovendien is de technische universiteit Delft om de hoek.’

Prins: ‘Om onze klimaatcomputers te maken is ontzettend veel kennis nodig.

Van het zaadje tot de software. Door samen te werken met telers, installateurs en wetenschappers kunnen we blijven innoveren.

Bovendien is het hierdoor moeilijk voor concurrenten om ons te kopiëren.’

Om een nieuwe generatie klanten aan zich te binden neemt Priva deel aan projecten die pas op lange termijn winst opleveren. Zo werd het bedrijf benaderd door de lokale Mexicaanse overheid. Die had 40 plastic kasjes laten neerzetten.

In ieder kasje werkte een gezin. Priva leverde basistechnologie 14

Meiny Prins van Priva.

FOTO: BART HOOGVELD

zoals watereenheden en nutriëntendoseersystemen en trainingen. De resultaten mogen er zijn. Verdienden de gezinnen eerst $ 1000 per jaar, na een jaar begeleiding en het plaatsen van simpele apparatuur bracht de voedselproductie $ 10.000 per jaar op.

Alleen al door slimmer water te geven kan een productiewinst van tientallen procenten worden geboekt’, zegt Prins. ‘Als je te veel water geeft, worden planten lui, je moet ze een beetje hongerig houden.’ De opzet is dat de gezinnen zo veel meer gaan verdienen, dat ze in de toekomst geavanceerdere en dus duurdere apparatuur van Priva kunnen aanschaffen.

‘In feite proberen we deze groep mensen een stapje hoger te brengen, waardoor zij op termijn onze klanten kunnen worden’, zegt Prins. ‘En ik zeg

DE NIEUWE K AMPIOENEN

Priva De Lier

AANTAL WERKNEMERS

418

Hoge kwaliteit

OMZET 2013

€ 64,5 mln

AANTAL LANDEN ACTIEF

100

Priva is in 100 landen actief

Van Leeuwen ziet net als Prins de groei vooral vanuit de uitdijende steden komen. Consumenten en dus ook de retailers stellen wereldwijd steeds hogere eisen aan de kwaliteit van voedsel.

‘Ze willen een constant hoge kwaliteit zonder hoge niveaus van pesticiden.

Dat betekent dat er steeds meer onder beschermde omstandigheden in kassen wordt verbouwd.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 16 mei 2014.

M UM

2

wel eens: als je ooit op een Apple hebt leren werken, is het moeilijk overstappen op een pc.’

Priva trekt regelmatig op met de Nederlandse zaadveredelaar Rijk Zwaan.

Priva biedt de technologie waarmee de teler een maximale productie kan behalen tegen een minimaal gebruik aan energie en optimaal hergebruik aan water, Rijk Zwaan biedt de genetica.

Commercieel directeur Marco van Leeuwen ziet een groot groeipotentieel.

Hij wijst op de 9 miljard te voeden monden. ‘Dat betekent dat de voedselproductie per oppervlakte-eenheid moet verdubbelen.

Daar heb je klimaatcomputers als die van Priva voor nodig.’

N

de installateurs van tuinders, maar ook steden, grote supermarktketens als Wall Mart die zelf voedsel gaan verbouwen en private investeerders in China die goede rendementen denken te kunnen behalen in de glastuinbouw.

‘Bij Priva is enorm veel kennis en technologie aanwezig om in te spelen op deze ontwikkelingen’, zegt Prins.

ER

DE GR OE I E N DE STA D

Het slimme licht van Tvilight De Amerikaanse acteur Mark Ruffalo, vertolker van de Hulk, wil dat de straatverlichting in Los Angeles voortaan wordt verzorgd door het Nederlandse bedrijf Tvilight.

Niet gek voor een start-up, die met 25 medewerkers vanuit een bedrijfsverzamelgebouw in Groningen de kost verdient.

Energieverbruik

De wens die Ruffalo op internet plaatste, vervult Tvilightoprichter Chintan Shah zichtbaar met trots. Met zijn slimme straatverlichting trekt hij veel aandacht. Zo berichtten de Amerikaanse nieuwszender CNN en het hippe magazine Wired over de vinding die Shah bij de TU Delft bedacht.

Op het campusterrein sleutelde de in India geboren ingenieur aan een sensor waarmee lantaarnpalen hun licht kunnen aanpassen aan weggebruikers.

Zo kan de verlichting optimaal inspelen op M E I 2 015

Tvilight Groningen

AANTAL WERKNEMERS

25 DATUM OPRICHTING

29-12-2011 MOGELIJKE BEURSGANG

2017

Chintan Shah, ceo en oprichter Tvilight.

FOTO: JEROEN VAN KOOTEN

meente Nuenen was de eerste klant.

Tvilight werkte daar samen met Enecodochter CityTec, een bedrijf dat straatverlichting installeert en beheert. Accountmanager Jos Markus van CityTec schat in dat de energieM E I 2 015

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 14 mei 2014.

M UM

3

rekening van Nuenen al snel met de helft omlaaggaat.

Tvilight-ceo Shah kan al wijzen op andere opdrachten, zoals voor de gemeente Assen, voor ProRail en een project in de Groningse buitenwijk Hoogkerk. Ook heeft het bedrijf van de Indiase Groninger de eerste buitenlandse opdrachten binnen, amper twee jaar na de oprichting.

Maar Shah vermoedt dat de concurrentie, zoals Philips Lighting en General Electric, niet stilzit en vergelijkbare systemen ontwikkelt. Hij zet daarom sterk in op verdere vernieuwingen. ‘Je moet innoveren om de voorsprong vast te houden.’

Grootaandeelhouder in Tvilight is Ponooc. Dat is een participatiemaatschappij van Wijnand Pon, de mediaschuwe erfgenaam van het automobielbedrijf Pon Holdings. Het jaar 2017 geldt als omkeerpunt voor Tvilight. Het bedrijf zou dat jaar naar de beurs kunnen gaan, dan wel een strategische alliantie aangaan. Dat hoeft niet per se met een fabrikant van verlichting.

Ook ICT-bedrijven, zoals Cisco, IBM en Google, richten zich meer en meer op de ‘slimme stad’.

N

de behoefte aan licht, waardoor het energieverbruik per saldo fors omlaag kan.

Om weersomstandigheden en dieren het hoofd te bieden, koppelt het apparaat van Tvilight acht sensoren. Als een chef-kok combineerde Shah die net zo lang totdat hij het juiste recept had gevonden.

De Brabantse ge-

ER

DE GR OE I E N DE STA D

Heilig geloof in open innovatie Ze zijn dun gezaaid: bestuursvoorzitters die niets voelen bij kwantitatieve groeidoelstellingen.

‘Erg Angelsaksisch.

Alsof dat het hoogst bereikbare doel is’, zegt Johan van den Elzen van het Utrechtse advies- en ingenieursbureau Movares. Hij wil in de eerste plaats ontwikkelen en innovatieve concepten op de markt brengen.

‘Als we dan groeien: fantastisch. Als die groei er niet komt, vind ik het ook best.’

Moeilijke markt

Groeien deed Movares de afgelopen jaren inderdaad niet. Het ingenieursbureau zag in een moeilijke markt de opdrachten teruglopen en de tarieven onder druk staan.

Toch schreef het bedrijf geen rode cijfers.

Een deel van het antwoord van Movares op de moeilijke marktomstandigheden is open innovatie. ‘We zijn afgestapt

van het aanvragen van patenten en hebben de deuren wagenwijd opengezet voor iedereen die met ons wil samenwerken’, zegt Van den Elzen.

‘Want vaak is een oplossing al ergens bedacht, alleen niet toegepast binnen ons vakgebied.’

Daarnaast wil Movares een specialist blijven die zich concentreert op de zaken waar het goed in is. Voor het ingenieursbureau, dat in 1995 is afgesplitst van de Nederlandse Spoorwegen, zijn dat bovenal het spoor en stations. ProRail is nog altijd de belangrijkste opdrachtgever.

Wel is het werk-

Movares was betrokken bij de herinrichting van Utrecht CS. FOTO: ROB VOSS

Movares Utrecht

AANTAL WERKNEMERS

1100 OMZET 2014

€ 133 mln NETTOWINST 2014

€ 3,3 mln

gebied groter geworden. ‘Stations bevinden zich vaak in het hart van de stad en de cirkel die we om dat station hebben getekend, is steeds groter geworden’, zegt Van den Elzen.

Zo ontwerpt Movares nu ook plannen om alle vervoersstromen in de regio Rotterdam goed op elkaar te laten aansluiten.

Een algemeen ingenieursbureau wil Movares nadrukkelijk niet worden. ‘Dan verlies je onderscheidend vermogen’, zegt de directeur.

Toonaangevend

‘Innovatie is voor ons geen keuze’, zegt Frits Makkinga, hoofd innovatie van de Movares-divisie Rail. ‘Het is ons lot.

Op het moment dat we stoppen met innoveren, zijn we niet meer toonaangevend, maar volgend en uitvoerend. Dan ben je al snel geen interessante partij meer voor grote opdrachtgevers.’

Voor Van den Elzen is dat de reden om ontwikkeldoelstellingen te formuleren en geen groeidoelstellingen.

‘Ik ben bang dat die groeidoelstelling zo heilig zouden worden verklaard en dat al het andere ondergeschikt wordt.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 15 mei 2014.

D E N I EU W E K A M PI O E N E N

15

F

. ua iq pt rO eu ct re di f, oe TEN rh OO Ve N K A em V ill EN W RO s- : JE Jo OTO

ME I 2 0 1 5

16

D

D

rinkwaterbedrijven controleren drinkwater overal: als het nog in de grond zit, als het gezuiverd wordt en bij de mensen thuis.

Maar niemand weet wat er met ons drinkwater gebeurt als het door de leidingen stroomt.

Drinkwaterbedrijven hebben daarom ogen in de leidingen nodig, vindt Jos-Willem Verhoef, directeur van Optiqua. ‘Je hoort zelden dat het fout gaat’, voegt hij snel toe. ‘Maar ook kleine verontreinigingen zijn belangrijk om snel te meten.’ Dus besloten hij en mede-directeur Melchior van Wijlen met Optiqua die ogen te gaan maken, zodat drinkwaterbedrijven ‘real time’ het water in de gaten kunnen houden.

Die ogen zijn in werkelijkheid optische sensoren, legt Verhoef

MEI 2 0 1 5

1

N

U

M

M

ER

O G IE

S E ke cho ST nn on R is en I ov ve JD er il wa ig d T te rin EG rk k E op wa N pe te H lt r i m sd E et e T se m W ns iss A or ie T te va E ch n R no Op lo ti TE gi qu ee a C nd ,d H at at NO a.

L

V va eil to n ig tL L d r e as eu in V w kw eg ar a as de te n r

Door CH A R L O T T E WA A I J ER S

uit, die het licht meten dat door het water in de leidingen gaat.

‘De sensor meet veranderingen in de brekingsindex van water.

Licht wordt getransporteerd door water, en afhankelijk van het medium gaat het langzamer of sneller. Iedere stof die je toevoegt aan water heeft effect op die brekingsindex. Als de index verandert, weet je dat de samenstelling van het water verandert. Dat hebben we op een slimme manier in die chiptechnologie gevat.’

Draagbaar apparaatje

Op basis van deze technologie maakt Optiqua twee producten.

Het eerste is EventLab, een netwerk van deze sensoren dat de Enschedese onderneming aan waterbedrijven verkoopt.

Zij kunnen dan ‘real time’ op een website volgen wat de waterkwaliteitsveranderingen DE NI EU W E K A MP I O E N E N

17

D E S T R I J D T E G E N H E T WA T E R

van algoritmes voor data-analyse.’

Jos-Willem Verhoef: ‘Onze werknemers moeten breed inzetbaar zijn.’

Verdienmodel

De ontstaansgeschiedenis van Optiqua is atypisch, vindt Verhoef. ‘De meeste hightechbedrijven worden opgericht door een technoloog.

Ik heb zelf een achtergrond als bedrijfseconoom.’ Dat heeft volgens de directeur wel het voordeel dat hij de taal van de investeerders spreekt, iets wat hem goed van pas komt als hij geld moet aantrekken om zijn bedrijf van de grond te krijgen.

‘Kijk, ik kan heel lang over de zoveelste variant van de MachZehnder-interferometer praten, maar dat interesseert een investeerder niet. Die wil het hebben over groei, over exit-mogelijkheden, over of je in staat bent om alvast klanten aan je te binden, en een team om je heen hebt dat dit kan uitvoeren.’

Data-analyse

Sinds zijn start in 2006 heeft Optiqua

18

FOTO: JEROEN VAN KOOTEN

zijn verdienmodel moeten veranderen.

‘In het begin verkochten we alleen de hardware, maar gaandeweg kwamen we erachter dat we die niet konden verkopen zonder aanvullende diensten: zoals de data die de sensoren verzamelen, begrijpbaar en bruikbaar maken voor waterbedrijven, zodat ze weten hoe ze eventueel kunnen ingrijpen als de samenstelling van het water verandert.’

Dat vergde ook een aanpassing van de organisatie. ‘We zijn geen Philips met aparte afdelingen, onze werknemers moeten breed inzetbaar zijn. We hebben een gepromoveerd natuurkundige in huis die begon met het ontwerpen en produceren van de chip, vervolgens onze elektronica is gaan ontwikkelen, en nu is hij een van onze experts op gebied

DE NIEUWE KAMPIOENEN

Optiqua Enschede

AANTAL WERKNEMERS

17 OMZET 2013

€ 1,5 mln AANTAL SENSOREN IN SINGAPORE

25

Optiqua heeft in het centrale zakendistrict van Singapore 25 sensoren in gebruik

Het bedrijf, dat weliswaar in Nederland slechts zeven en in Singapore tien medewerkers telt, begint langzaam uit zijn kleren te groeien.

‘We staan nu op een tweesprong’, zegt Verhoef. ‘We zijn de ontwikkelfase aan het verlaten en verkopen nu producten en projecten. We moeten meer commerciële mensen aannemen.’

Want de sprong naar de internationale markt is duur. ‘Om van een techniek een product te maken, dat kost miljoenen.

Wil je dat naar de internationale markt brengen, dan moet je dat bedrag verdubbelen.’

Op dit moment praat Verhoef met het waterbedrijf van Las Vegas, dat geïnteresseerd is om het water voor alle casino’s op de strip in Las Vegas te bewaken. De sensors van Optiqua worden daar nu getest.

Als het project slaagt, hoopt Verhoef dat Las Vegas als een springplank naar de rest van Amerika kan dienen.

En uiteindelijk de rest van de wereld. Want, zoals hij zelf zegt: ‘Wij willen wereldwijd de marktleider voor veilig drinkwater worden’.

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 7 november 2014.

2

Snelle groei

N UM M ER

in hun netwerk zijn, en waar die ontstaan.

‘Event geeft aan dát er wat loos is.’ Om ter plekke vast te stellen wát er loos is, levert Optiqua MiniLab: een draagbaar apparaatje dat binnen een half uur zegt of er gevaarlijke stoffen in het water gezeten hebben. Door de sensors van Optiqua kunnen waterbedrijven metingen van laboratoriumkwaliteit buiten het lab, bij de leidingen zelf uitvoeren.

‘Als je op water bouwt, kan er opeens zoveel meer’ Een grote belofte krijgt eindelijk vaart.

Dutch Docklands haalt al een jaar of acht de publiciteit met zijn drijvende eilanden met volledig ontwikkelde concepten als resorts, hotels of conferentiecentra.

Tot bouw kwam het tot voor kort niet, maar nu is het bedrijf gestart met de aanleg van een project in de Malediven, als eerste in een serie van vijf.

De Ocean Flower wordt een atol met 185 luxe drijvende villa’s van $ 2 mln tot $ 6 mln per stuk.

Het totale project heeft een waarde van circa $ 400 mln.

Heilige graal

Het is slechts een begin, als het aan oprichters Paul van de Camp en Koen Olthuis ligt. Wereldwijd worden interessante waterlocaties geïnventariseerd en gekocht. Van de Camp: ‘We moesten uitvinden wat de heilige graal nu precies is. Dat was best een ME I 2 0 1 5

Dutch Docklands Delft

AANTAL WERKNEMERS

18 VESTIGINGEN WERELDWIJD

4 INVESTERING WATERPOSITIES PER JAAR

€ 10 mln

Privé-eiland in het project Amillarah in Miami.

FOTO: DUTCH DOCKLANDS

nam of in Nederland op kleinere schaal.

Onze technologie maakt het echter mogelijk grotere oppervlaktes op water te bebouwen.’

Olthuis: ‘Door een gepatenteerde technologie kunnen we MEI 2 0 1 5

met lagen beton en piepschuim veel grotere drijvende platforms maken dan tot dusver gebeurde.

We kunnen oppervlaktes van 50 bij 100 meter maken.’

Privé-eilanden

‘Maar het echt unieke’, aldus Olthuis, ‘is dat we een volledig ontwikkeld concept aanbieden aan overheden. Op vijftien hoofdcriteria met 71 parameters als waterkwaliteit, ecosysteem, luchtvochtigheid, vervuiling, stroming en diepte rekenen we volledig door wat de beste waterlocaties zijn.

We tonen overheden dat we van water bouwgrond kunnen maken. We doen het van begin tot eind.

We maken het contact met de overheid, kopen water, ontwerpen en ontwikkelen het concept en doen de bouw. Niemand doet dat.

In Miami hebben we 75 hectare water gekocht. We gaan daar dertig privéeilanden met luxe villa’s bouwen van $ 12 mln tot $ 13 mln per stuk. We zitten in de laatste fase van het vergunningentraject en dan kunnen we bouwen.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 11 november 2014.

3

moeilijk proces, dat met name de laatste twee jaar vaart kreeg.

Bouwen op water is niet nieuw. Grofweg gebeurt het nu op twee manieren: opspuiten, zoals Boskalis en anderen doen, of blijvend inpolderen. Drijvend bouwen gebeurt ook, al eeuwenlang uit noodzaak in landen als Thailand en Viet-

N UM M ER

D E S T R I J D T E G E N H E T WA T E R

Nooit meer dijkdoorbraken ‘We hebben een hoge mate van enthousiasme voor gekleurde punten in dit bedrijf’, zegt ceo Pieter Bas Leezenberg van SkyGeo. Ter opheldering laat Jos Maccabiani, directeur Professional Services bij het bedrijf, een satellietfoto zien van een Nederlands dorp dat bezaaid is met honderden groene, oranje en rode stippen. Elke elf dagen maken satellieten op 800 kilometer hoogte een foto van dit gebied. Deze foto’s legt het bedrijf vervolgens over elkaar, waarna eigen software tot op de millimeter nauwkeurig kan aangeven of de bodem in de tussentijd verzakt is.

Hoe roder, hoe verder verzakt. SkyGeo controleerde onder meer de Afsluitdijk en de Hondsbossche Zeewering op verzakkingen.

Verzakkingen

Aan de hand van de gegevens die SkyGeo levert, kan bijvoorbeeld een gemeente

zien op welke plekken langs de riolering de bodem zodanig verzakt is dat ze problemen kan verwachten. Door daar gericht te inspecteren kunnen problemen voorkomen worden, of versneld verholpen. Deze nieuwe manier van bodemverzakking meten is een stuk efficiënter dan de ouderwetse handmatige wijze.

Het idee om de metingen door satellieten toe te passen op diensten voor het onderhouden van infrastructuur, ontstond samen met medeoprichter en professor Ramon Hanssen. Hij ontwikkelde aan de

SkyGeo-oprichters Pieter Bas Leezenberg (l) en Jos Maccabiani.

FOTO: WIEBE KIESTRA

Technische Universiteit Delft het algoritme dat de grote hoeveelheden data uit de satellieten kan verwerken.

Een van de groeimarkten waar het bedrijf zich nu op richt, zijn de nutsbedrijven. Maccabiani: ‘We doen veel voor bedrijven als Alliander, Stedin en Oase, die drinkwater en ook gas, explosief materiaal, door woonwijken heen pompen. Daar gaat best vaak wat mis, onder andere doordat de bodem daalt. Onze huizen staan op palen in zand, die bewegen niet. Maar de rest van de grond wordt langzaam ingedrukt.

Dus als er een gaspijp het huis in gaat en de bodem daar daalt, wil die wel eens afbreken.’ Dat kost sommige van die bedrijven zo’n € 50 mln per jaar aan vroegtijdige vervanging van leidingen, legt Maccabiani uit.

Inspecties

SkyGeo Delft

AANTAL WERKNEMERS

14 OMZET 2013

€ 1,5 mln AMBITIE OMZET 2025

€ 150 mln

Met behulp van de data die SkyGeo levert, kunnen ze gerichter inspecties en vervangingen uitvoeren, wat veel kosten kan besparen.

‘Met een aantal van deze projecten zijn we nu zo ver dat we terugkerende klanten hebben’, aldus Maccabiani.

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 12 november 2014.

DE NI EU W E K A MP I O E N E N

19

20

DE NIEUWE K AMPIOENEN

M E I 2 015

In

D

R E

1

M

P E ge hot NI br an E ui ol U ke zo W n, ek bi t m E jv oo an EN rb ier E ee en R ld o G vo m I or CO E ge 2 M ur ui I -e td X ns el O m uc M aa ht B ks te U to ‘va I ffe n G n e ge EN n b n’ e ra n n nd ut st tig of t fe e N n.

U M

F

. ol L an NO ot TA Ph HO n :P va OTO

B gr ra no o nd g en, st ni g o et ew f u go il it ed d, ba ko m ct op aa eri r ën :

m iu or at or ab tl he

Door GI JS DEN BR I N K ER

D

e Amsterdamse start-up Photanol claimt een biologisch alternatief voor fossiele brandstof te kunnen maken. Daarvoor worden gemodificeerde bacteriën aan het werk gezet.

Op de bodem van het kweekschaaltje ligt een groene drab.

De substantie roept niet bepaald associaties op met fris beddengoed of zonovergoten Franse landschappen, maar zodra het glazen deksel van het potje gaat, stijgt de geur van lavendelbloesem op.

‘Dit is een kolonie cyanobacteriën’, zegt Michiel Lensink in een laboratorium in Amsterdam-Oost. ‘Ons werkpaard.’

Lensink is directeur van Photanol, een jong chemiebedrijf gevestigd op het Amsterdamse

M E I 2 015

Science Park. Minister Henk Kamp van Economische Zaken riep het concern in mei vorig jaar uit tot een van de vier koplopers in de Nederlandse kringloopeconomie. Deze zogeheten ‘biobased economy’ bestaat uit bedrijven die natuurlijke alternatieven zoeken voor producten die gemaakt zijn van olie, gas of kolen.

De cyanobacterie doet wat alle planten doen. Zij zet het broeikasgas CO2 met hulp van zonlicht om in suikers (fotosynthese), alleen doet ze dat efficiënter dan de meeste planten.

Chemische producten

De kunst van Photanol is dat het bedrijf de genen van de bacterie dusdanig wijzigt dat het organisme bruikbare chemische producten afscheidt in plaats van simpele suikers. Daarvoor DE N I EU W E K A M PIOE N E N

21

Stukjes DNA

Juist omdat de concurrentie met fossiele brandstoffen zo lastig is, kiest Photanol ervoor om zich eerst te richten op de productie van geur- en smaakstoffen die onder meer te gebruiken zijn in de voedingsmiddelenindustrie en voor schoonmaakproducten. Vandaar 22

Partnerships

Het ontwikkelingsproces in het laboratorium van Photanol.

FOTO: PHOTANOL

de lavendelgeur uit het potje. Het zijn hoogwaardigere producten die volgens Lensink eerder geld opleveren.

Lopend door het lab legt de directeur uit hoe het ontwikkelingsproces werkt.

De eerste ruimte staat vol reageerbuizen, pipetten en schudmachines. Hier voegen werknemers stukjes DNA toe aan de chromosomen van de bacterie. Daarna begint het grote schiften. Gekweekte bacteriën worden getest; alleen de beste mogen door naar de volgende ‘ronde’. Dat proces wordt veelvuldig herhaald en op steeds grotere schaal. In de aanpalende ruimte staan flessen van 50 liter gevuld met een groene vloeistof. Om het groeiproces te versnellen wordt met paarse ledverlichting de fotosynthese een handje geholpen.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

Photanol Amsterdam

AANTAL WERKNEMERS

18 OPRICHTING

2008 OMZET 2014

0

Photanol heeft nog geen omzet. Dat moet binnen twee jaar veranderen.

Lensink verwacht dat Photanol binnen twee jaar met de eerste introducties komt, op het gebied van geur- en smaakstoffen. Voor de ontwikkeling heeft het bedrijf geld gekregen van zijn aandeelhouders Icos Capital en de Universiteit van Amsterdam. Samen met de commerciele opbrengsten en partnerships met multinationals als AkzoNobel levert dat de financiering op voor nieuwe productontwikkelingen en -lanceringen.

De productie van biobrandstof ethanol staat voor Photanol inmiddels achteraan qua planning. ‘Ik denk dat we bij de “oude” olieprijzen, van rond de € 120 per vat, over zeven tot tien jaar een op prijs concurrerend product op de markt kunnen hebben.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 24 februari 2015.

M UM

2

Helemaal aan het eind van de ontwikkelingsfase belanden de bacteriën in een ‘mini-fabriek’ in de kassen naast het complex. Daar is een stelsel met buizen te zien waar de groene substantie doorheen stroomt, zodat maximaal kan worden geprofiteerd van het zonlicht.

N

heeft de spin-off van de Universiteit van Amsterdam vijftien microbiologen en scheikundigen in dienst. ‘Wij helpen de bacterie de weg op die hij op moet gaan.’

Het uiteindelijke doel is dat de bacteriën brandstoffen maken, als alternatief voor benzine of vliegtuigbrandstof kerosine. ‘Technologisch is er geen reden waarom het niet zou kunnen’, zegt Lensink.

‘Maar het punt is dat je concurreert in een wereld waarin mensen kunnen kiezen voor olie en gas, die er miljarden jaren over hebben gedaan om te ontstaan. Fossiele brandstoffen zijn in dat licht spotgoedkoop, zeker als je ook de kosten buiten beschouwing laat die de uitstoot van CO2 met zich meebrengt.’

Wat ook niet meehelpt, zijn de dalende olieprijzen en de wetgeving. Zo zijn de Brusselse regels over het verplicht bijmengen van bio-ethanol in transportbrandstoffen de afgelopen jaren afgezwakt.

ER

DE N IEU W E EN ERGIEMIX

Lucratief broodje algen uit Almere Tik ‘algenpillen’ in op Google en aanbiedingen van heilzame groene pillen vliegen voorbij, al dan niet tegen forse bedragen.

Maar die algen moeten wel worden gekweekt, en dus richtte Arnout van Diem met mede-ondernemer Taco Neeb het bedrijf Algae Food & Fuel op, dat machines maakt om in korte tijd veel algen te kweken.

Paarse luchtbel

Wie hun werkruimte in Almere binnenloopt, botst al meteen tegen een proefexemplaar op. In een grote, glazen buis staat een dikke oersoep van algensmurrie te kolken.

Af en toe schiet er een felgekleurde paarse luchtbel naar boven, en naast de installatie staat een emmertje met wat natte algen die al uit het proces gewonnen zijn. Op een loopband worden de algen gedroogd en verwerkt.

Verderop in de ruimte staan meerdeM E I 2 015

Algae Food & Fuel Almere

AANTAL WERKNEMERS

7 PRODUCTIEKOSTEN PER KILO ALGEN

€ 25 KOSTEN ALGENKWEEKMACHINE

€ 30.000

Arnout van Diem en Taco Neeb van Algae Food & Fuel FOTO: MARK HORN

pakken. De plantjes zijn dol op het paarse licht en groeien in zo’n reactor veel sneller.

Maar wie willen deze machines kopen? ‘Vooral onderzoeksinstituten’, zegt M E I 2 015

Onderzoeksfase

Toch is het nog niet zover. Algae Food & Fuel zit nu vooral in de onderzoeksfase, met zeven personeelsleden in dienst en klanten hoofdzakelijk in Nederland.

Het bedrijf verdient wel aan de verkoop van lampen en kleine kweekreactoren, maar verwacht pas over twee jaar winst te gaan maken.

Dat de energiekosten zullen dalen, belooft het bedrijf zelf ook. Neeb: ‘Als je hem elke seconde maar een tiende van een seconde laat branden, dan groeien de algen ook.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 3 maart 2015.

M UM

3

Neeb, terwijl hij de buis van een 1-literreactor in zijn hand houdt. ‘We hebben er hier vijftien van verkocht, en helemaal compleet brengen ze € 30.000 per stuk op.’ Maar ook zouden sommige boeren een kweek willen beginnen als aanvulling op de bestaande agrarische producten. Zij zullen vooral de grote installaties willen kopen, verwachten de ondernemers.

‘De grote installaties kunnen we verkopen voor € 75.000,’ zegt Van Diem, nadat hij even met Neeb ruggespraak heeft gehouden over de prijs.

N

re kleine installaties, die vrijwel helemaal automatisch werken.

En nog iets verder staat hun pronkstuk; een ronde installatie van anderhalve meter hoog, met een transparante tank waar oogverblindend fel paars licht uit straalt.

Het is een nieuwe, volautomatische algengroeier voor wie het groots wil aan-

ER

DE N IEU W E EN ERGIEMIX

Hollandse waterstof in Rusland en de VS ‘Kijk, hier gaat het om’, zegt ondernemer Marinus van Driel en hij klapt twee grote deuren open. Er komt een levensgrote foto in beeld met de binnenkant van een container. Er staan gasflessen, leidingen, een ingepakte tank en veel elektronica.

Dit zijn minifabriekjes van het Arnhemse HyGear en met deze installatie belooft het bedrijf de industrie veel geld te besparen.

hebben we installaties in Rusland, in de VS en in Europa staan.’

Schone brandstof

Maar hoeveel kansen heeft het bedrijf om sterk te groeien? De keus voor waterstof lijkt niet vreemd, mede omdat de Nederlandse overheid dit gas stimuleert als schone brandstof.

Langs de A15 bij Rotterdam ging vorig jaar het eerste tankstation voor personenauto’s open en de bedoeling is dat er veel meer van dit soort stations in Nederland, maar ook in Duitsland komen.

Ook blijft het gas

Directeur Marinus van Driel van HyGear FOTO: HH

Een gebruikelijke installatie van HyGear kost wel rond de € 550.000 per generator en dat kan een behoorlijke aanschaf zijn, zeker omdat er gemiddeld meerdere systemen per fabriek nodig zijn. ‘Een project is vaak € 1,5 mln of groter’, zegt Van Driel.

Maar hij wijst erop dat de kosten daarna laag zijn. De containers draaien op aardgas en dat is relatief goedkoop. Ook gaat HyGear de systemen verhuren om de drempel voor klanten te verlagen.

Verdubbeling

Een kleine dertig systemen heeft het bedrijf nu verkocht, waarvan er twintig draaien. In 2018 wil het bedrijf 25 systemen per jaar verkopen en moet het personeelsbestand zijn verdubbeld naar 130 man. Winstverwachtingen geeft het bedrijf niet, maar het meldt wel dat het al sinds 2008 winst maakt.

Veiliger

Hun systemen maken overal waterstofgas, waar de klant maar wil. En dat is handig voor glasfabrieken, metaalbedrijven, margarinefabrieken en zelfs voor automobilisten. Een generator van HyGear kan naast een gewoon tankstation staan en daar de brandstof maken voor de waterstofauto’s. ‘Fabrieken kopen nu vaak waterstofgas in flessen in’, zegt Van Driel. ‘Maar dit is goedkoper en veiliger en daarom

nodig in de industrie, en in alle gevallen zal waterstof moeten worden gemaakt, want het is niet zomaar te winnen uit de grond. Wie het gas goedkoop kan maken, heeft dus kansen.

HyGear Arnhem AANTAL WERKNEMERS

60 GESCHATTE JAAROMZET

€ 7 mln tot € 12 mln GESCHATTE WINST

€ 1 mln tot € 2 mln

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 26 februari 2015.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

23

I N FOGR A P H IC

Impact van De Nieuwe Kam Groeiende stad Groeiende stad

Movares

Priva

Mobiliteit

Groeiende stad

Tvilight

Voeding

Nieuwe materialen

Nieuwe materialen

RGS Development

Polyscope

Energie & Milieu

Nieuwe materialen

Transmare

Water

Gezondheidszorg Gezondheidszorg

Focal Meditech

Synthon

Chemie

Sectoren

VISUAL SECTOREN

De producten, technologie en diensten die De Nieuwe Kampioenen ontwikkelen, hebben de potentie om een doorbraak te forceren. De meeste Nieuwe Kampioenen zijn niet in een hokje te vangen, maar bedenken oplossingen die voor allerlei sectoren geschikt zijn.

Eten in 2025

Dutch Sprouts

Eten in 2025

Salt Farm Texel

Eten in 2025

Foodcase

Nieuwe energiemix

Photanol

Nieuwe energiemix

Algae Food & Fuel

Winnaars 2015

24

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

M E I 2 015

I N FOGR A PH IC

pioenen op de economie Strijd tegen het water Gezondheidszorg

Gelderse Vallei

Internet of things

GreenPeak

Verstedelijking

Nieuwe energiemix

HyGear

M E I 2 015

Internet of things

Dacom

Zorg

Dienstverlening

Skeye

Dienstverlening

Symbid

Internet of things

SmarterVision

Strijd tegen het water

SkyGeo

Veiligheid

Dienstverlening

YoungCapital

Creatief Nederland

E-Semble

Optiqua

Strijd tegen het water

Dutch Docklands

Internet

Creatief Nederland

NewBeTV

Creatief Nederland

Abbey Games

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

25

Gezocht: nog meer innovatieve ondernemers Nederland heeft ambitieuze ondernemers zoals de Nieuwe Kampioenen nodig. Ze maken ons land beter, duurzamer en welvarender en bieden extra kansen op de wereldmarkt. Het ministerie van Economische Zaken helpt hen met financiering en brengt ondernemers, onderzoekers en het onderwijs bij elkaar. Voor de uitvoering van regelingen en diensten werken we nauw samen met de Kamer van Koophandel, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, bedrijven en regionale partners. Zo helpen we Nederland vooruit.

Financiering

Een greep uit wat de overheid betekent voor Nieuwe Kampioenen

Heleen Willemsen, eigenaar van BabyBloom Healthcare

Stap naar de markt

“In 2009 zaten we met BabyBloom in een kip-en-eisituatie: investeerders waren enthousiast, maar wilden eerst een protoype zien van onze kind- en oudervriendelijke couveuse. Mede dankzij een Innovatiekrediet konden we dit prototype ontwikkelen. Als echt Zuid-Hollands bedrijf met wortels in Leiden, Delft en Rotterdam paste de investering van InnovationQuarter in 2014 perfect in het plaatje. Hiermee kunnen we nu de stap naar de markt maken.”

49 In 2014 kregen bedrijven

ruim 49 miljoen euro aan Innovatiekrediet. Hiermee

financiert het ministerie van Economische Zaken nieuwe producten, processen of diensten met een sterke businesscase.

Bedrijven die technologie ontwikkelen in samenwerking met partners uit andere landen, kunnen financiële ondersteuning krijgen via Eurostars.

30 In 2014 verstrekten de vijf Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen waarin het ministerie van EZ participeert in totaal 30 miljoen euro aan risicokapitaal aan starters en snelgroeiende bedrijven.

ADVERTENTIE

Jeroen van Erp, creatief directeur Fabrique

Precies dat zetje

100

miljoen Het kabinet draagt circa 100 miljoen euro bij aan publiek-private onderzoeksprogramma’s via Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI).

“Binnen de Creatieve Industrie hebben we te maken met veel kleinere bedrijven. Het Topsectorenbeleid biedt veel mogelijkheden om krachten te bundelen en dat is nu precies het zetje dat de boel in beweging zet. Dat is voelbaar binnen bijvoorbeeld onderzoeksprogramma’s en de internationale initiatieven. Het uitgebreide programma dat de Topsector Creatieve Industrie de komende jaren richting Duitsland uitrolt, is daar een prachtig voorbeeld van. Daar gaan wij als Fabrique van mee profiteren, we verwachten er veel van.”

Ondernemers, onderzoekers en overheden werken samen in negen topsectoren waarin we wereldwijd toonaangevend zijn. Vanuit de topsectorenaanpak wordt geïnvesteerd in het MKB. De topsectoren zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van onze export en leveren daarmee een cruciale bijdrage aan onze economische groei.

Netwerk 50

miljoen MKB-ondernemers kunnen sneller innoveren met behulp van de MIT. Rijk en provincie stellen 50 miljoen euro beschikbaar in 2015.

914 bedrijven werken op 35 locaties samen met het MBO aan innovatie en vakmanschap. 990 bedrijven werken op 25 locaties samen met het HBO aan innovatie en expertise. Zo wisselen ondernemers en onderwijs kennis en ervaring uit.

Talent

José Leenders, mededirecteur Klift Metaalbewerking

Scholen en bedrijven vinden elkaar

“Ik zie een duidelijke kentering van het techniekklimaat ten opzichte van 10 jaar geleden.

Het Techniekpact heeft daaraan bijgedragen.

Techniek wordt nu door scholen als een goede keuze aan de leerlingen gepresenteerd. Scholen zijn ook actiever in het organiseren van stages. Bedrijven en scholen vinden elkaar beter en gaan met elkaar aan tafel om de aansluiting tussen opleiding en bedrijven zo goed mogelijk te krijgen.”

StartupDelta verbindt meer dan 10 Nederlandse startup hubs om het grootste en best verbonden ecosysteem van Europa te vormen.

Het techniekpact werkt aan voldoende en vakbekwame technici, gericht op kiezen, leren en werken in de techniek.

Voor een volledig overzicht van wat de overheid voor jouw onderneming kan betekenen, ga naar rvo.nl/denieuwekampioenen

IN T ER N ET OF T HINGS

28

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

M E I 2 015

IN T ER N ET OF T HINGS

Bodemsensor bespaart water en vergroot oogst

1

N

U

M

M

E

R

INTERNET OF THINGS IMPACT Dacom combineert digitalisering en duurzaamheid. ‘Het groeipotentieel is enorm’, aldus expertpanellid Justin Jansen.

Door JO O S T D OBBER EN RU T GER BE T L E M

D Janneke Hadders van Dacom bij een landbouwsensor waarmee boeren hun gewassen in de gaten kunnen houden.

FOTO: MARK HORN

M E I 2 015

e ambitie was groot toen Dacom in 2003 de stap naar de Verenigde Staten zette. Een grote leverancier van gewasbeschermers had besloten dat zijn prioriteit voortaan niet meer lag bij zo veel mogelijk bestrijdingsmiddelen verkopen, maar bij het geven van een dynamisch spuitadvies aan zijn klanten: spuiten als het moet, maar het laten zitten als het eigenlijk niet nodig is.

Daarvoor waren de landbouwsensors van Dacom nodig. Dacomdirecteur Janneke Hadders: ‘In theorie een mooi model, maar we hadden dus niet nagedacht over het businessmodel. Hun mensen kregen betaald voor iedere liter beschermingsmiddel die ze verkochten. Niet voor de besparing.’

Na vier jaar stopte de samenwerking. Nu, ruim een decennium later, staat het Drentse bedrijf weer op het punt de Amerikaanse markt te betreden.

Bietenrooier Amity Technology gaat voor Dacom de distributie in de VS doen. Het tweetal richt er een nieuwe onderneming voor op. Hadders: ‘Het gaat nu gebeuren in de VS, of het komt er nooit van.’

Schimmel

Het bedrijf van Hadders maakt landbouwsensoren waarmee boeren hun gewassen in de gaten kunnen houden. Door te meten hoe het staat met het vochtgehalte in de grond en de schimmelgevoeligheid van het gewas bij de huidige weersomstandigheden, kunnen boeren hun opbrengst maximaliseren en overmatig gebruik van water, bestrijdingsDE N I EU W E K A M PIOE N E N

29

McDonald’s

De sensoren van het bedrijf, dat in 1987 werd opgericht door Jannekes vader Jan, kunnen overal ter wereld worden geplaatst. In het klantenbestand zijn grote namen als PepsiCo en McDonald’s te vinden, maar na een paar jaar 30% groei is de buitenlandse expansie gestagneerd.

Hadders: ‘De hardware en interface was gewoon te ingewikkeld.’

En dus werden de 30

Tij mee

Janneke Hadders van Dacom.

FOTO: MARK HORN

sensoren van het bedrijf drastisch versimpeld. De oude sensor – compleet met kabels, regenmeter en lokale simkaart – werd vervangen door een eenvoudige bodemvochtsensor op zonne-energie die alleen maar in de grond hoeft te worden geprikt. Ook de app werd vervangen: niet langer ingewikkelde grafieken, maar een groen scherm als het veld in orde is, rood als er gesproeid moet worden en blauw als er te veel water in de grond zit.

‘Die versimpeling viel mijn vader wel zwaar’, zegt Janneke, die de leiding van het bedrijf twee jaar terug van hem overnam.

Zij doet nu de commerciële kant, terwijl vader Jan nog bij het bedrijf is betrokken als productontwikkelaar. ‘Mijn vader was een technicus, een uitvinder. Voor hem waren die uitgebreide

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

Dacom Emmen

AANTAL WERKNEMERS

25

OMZET SCHATTING PER JAAR

€ 3 mln KOSTPRIJS PRODUCT

€ 995

De kostprijs van één bodemvochtsensor van Dacom.

‘Wat helpt, is dat we het tij mee hebben’, vervolgt Hadders. ‘We zijn allang bezig met slimme agricultuur, maar pas de laatste jaren bereiken we de traditionele boer.’

Met 19 man personeel in Emmen en nog een handvol in Zuid-Afrika en Saoedi-Arabië, ontbreekt het de onderneming aan de slagkracht om de wereld te veroveren. ‘Als we nu hard gaan groeien, struikelen we over onze eigen voeten.’

Een nieuwe interne directeur is bezig de organisatie door te lichten, en intussen wordt er nagedacht over de financiering van de groei. ‘Er zit nu geen extern geld in, maar een strategische partner kan interessant zijn. Daarbij gaat het om partijen met toegang tot de markt in landen waar we nu nog niet zitten. Als je me nu alleen een zak geld zou geven, zou ik zeggen: “Neem maar weer mee”. Pas later wordt die zak geld interessant. Daarin zijn we wel een echt familiebedrijf.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 7 oktober 2014.

E M M U

2

gegevens van belang.

Een voordeel is dat we de extra data die we nu weglaten, als een betaalde dienst kunnen aanbieden aan boeren die daarin geïnteresseerd zijn.’

N

middelen en mest voorkomen. De sensoren van Dacom sturen hun meetgegevens naar het hoofdkantoor in Emmen, waar de data verwerkt worden tot meldingen die de boer in kwestie op zijn trekker met zijn smartphone kan oproepen. Het gevolg: Nederlandse boeren hoeven 30% minder te spuiten tegen aardappelschimmel phytophthora en in het droge SaoediArabië blijken boeren met de helft minder water af te kunnen dan ze altijd dachten.

Toch ligt de prioriteit van het bedrijf niet bij duurzaamheid. ‘We zijn altijd gericht geweest op maximaal rendement van het veld, niet op duurzaamheid. Toen we begonnen bestond de term nog helemaal niet.’ Al geeft Hadders toe dat ze trots is op de besparing die de sensoren van Dacom realiseren.

R

IN T ER N ET OF T HINGS

Lerende chip die patronen herkent GreenPeak voorziet een grote toekomst voor zijn slimme Zigbee-chip.

De microprocessor zal een sleutelrol vervullen bij The internet of things.

Iedere dag gaat de koelkast voor 9.00 uur open, maar vandaag niet. Direct slaat het sensorsysteem alarm.

In plaats van ouderen uit te rusten met een draagbaar alarmsysteem of privacygevoelige camera’s, ontwikkelde de Utrechtse chipmaker GreenPeak een platform dat gebruik maakt van sensoren.

Binnen enkele weken herkent het systeem de vaste patronen van zijn eigenaar.

Het is slechts een van de toepassingen voor de minuscule chips van GreenPeak.

Hun ZigBee-microprocessoren worden gebruikt om apparaten via een wifiverbinding eenvoudig aan internet te koppelen. Voor het ouderenproject, Family Lifestyle, werkt M E I 2 015

GreenPeak Utrecht

AANTAL WERKNEMERS

70 OPRICHTING

2007 GESCHATTE OMZET PER JAAR

€ 25 mln

Cees Links van GreenPeak.

FOTO: MARK HORN

kunnen wonen.

Het zijn bij uitstek projecten die GreenPeak de aansluiting tot de doelgroep geven.

Oprichter Cees Links moet de industrie M E I 2 015

Kaskraker

Links is geen onbekende in het wereldje van draadloze ontvangers. Hij stond aan de basis van wifi en verkocht de oplossing voor draadloos internet hoogstpersoonlijk aan Steve Jobs.

Met GreenPeak denkt hij een volgende kaskraker in huis te hebben.

Op het moment verkoopt GreenPeak zo’n 1 miljoen chips per week, goed voor een geschatte omzet van zo’n € 25 mln per jaar. Rond de 90% van de microprocessoren komt terecht in de afstandsbediening of settopbox. Binnen enkele jaren moet 60 tot 70% van de omzet uit andere markten komen.

‘Het slimme huis van Chriet Titulaer is al 25 jaar oud. Pas nu ontstaan er bruikbare toepassingen.’ Er is nog een lange weg te gaan, waarschuwt hij.

‘Dit is veel ingewikkelder dan wifi.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 3 oktober 2014.

E M M U

3

overtuigen van de toepassingen. Als chipproducent chips verkopen is een ouderwetse benadering van de markt, vindt hij. ‘Bij nieuwe technologie moet je dat juist omdraaien. Wifi is begonnen bij de consument, dat zal bij Zigbee ook zo zijn.’

N

GreenPeak samen met een aantal partners, waaronder een leverancier van cloudsoftware, een data-analist, een applicatiebouwer en een onderneming in sensoren.

Drieduizend huishoudens in Duitsland en vijftigduizend in China testen het systeem dat families op de hoogte houdt van de gezondheid van hun ouders, die daardoor nog zelfstandig

R

IN T ER N ET OF T HINGS

Nieuwe kijk op zorg voor ouderen De zelfdenkende camera van SmarterVision verovert het verzorgingstehuis en de wereld van de beveiliging. In plaats van ouderen om de zoveel uur wakker te maken, kijkt de camera van SmarterVision naar beweging in de ruimte. Is er beweging buiten de normale patronen, dan pas slaat het systeem alarm.

Dat is ingewikkelder dan het klinkt, vertelt SmarterVisionoprichter Eugène de Geus. ‘Dit is geen bewegingsdetectie.

Het systeem mag niet aanslaan als er alleen een deken op de grond valt.’

Die precisieoefening moet de software van SmarterVision ook uitvoeren in de andere markt waar het bedrijf actief is: beveiliging. Ook op bedrijventerreinen moeten valse meldingen vermeden worden; denk aan een kat die over het terrein loopt of vlaggen die wapperen in de wind.

Alleen als de camera een detectie doet – een bejaarde die ten val komt of een inbreker die over het terrein sluipt – wordt er een alarm uitgestuurd naar smartphone of tablet.

Is er twijfel over de waarschuwing, dan kan er een clipje van tien seconden bekeken worden. De bewoners worden onherkenbaar in beeld gebracht – zeker in verzorgingstehuizen is de technologie van SmarterVision privacygevoelig. De Geus spreekt daarom ook liever over ‘slimme optische sensoren’.

Oprichter Eugène de Geus met de zorgsensor SOS. FOTO: MARK HORN

SmarterVision Assen

AANTAL WERKNEMERS

6 JAAROMZET 2014

€ 750.000 PRODUCTPRIJS ZORGSENSOR

€ 1000

De sensor slaat geen beelden op.

De bevlogen astronoom De Geus heeft een opmerkelijke carrière. Hij deed jarenlang onderzoek aan de universiteit van Maryland in de Verenigde Staten, was uitgever van wetenschappelijke boeken en was nauw betrokken bij de ontwikkeling van Lofar – ’s werelds grootste radiotelescoop. Sinds 2007 is hij zelfstandig ondernemer. Vorig jaar fuseerde zijn DySi met branchegenoot SmarterEe – beide actief in de markt van videoanalyse. Partnerbedrijf OpenXS uit Terwispel zorgt voor de hardware.

Mantelzorgers

Zorg en beveiliging vormen nu de hoofdmoot, maar de ondernemer kijkt ook naar de ontwikkeling van een camera voor recreatieruimtes in verzorgingstehuizen, een beveiligingscamera voor de consumentenmarkt en een camera voor de thuiszorg. ‘Rond het wakker worden zijn patiënten het meest valgevaarlijk. Ik hoor schrijnende verhalen.

Denk aan mantelzorgers die niet kunnen slapen omdat ze bang zijn dat hun dementerende partner ’s nachts aan de wandel gaat.’

Dit artikel verscheen eerder in het Financieele Dagblad van 10 oktober 2014.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

31

ETEN IN 2025

32

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

M E I 2 015

ETEN IN 2025

CSI voor de landbouw speurt naar betere oogsten voor boeren

1

N

U

M

M

E

R

ETEN IN 2025 CREATIVITEIT Dutch Sprouts ontwikkelt betaalbare technologie voor boeren.

De oprichter ziet miljoenen potentiële klanten wereldwijd.

D o o r R ICH A R D SM I T E N N EL L EK E T R A PPE N BU RG

‘D Door een goedkope en snelle manier van bodemonderzoek kunnen boeren wereldwijd hun oogstopbrengst met minstens een kwart verhogen.

FOTO: GETTY

M E I 2 015

it allemaal’, wijst Henri Hekman op een laboratorium vol peperdure apparaten, ‘is straks niet meer nodig.’ Alles kan vervangen worden door een kleine handscanner en een grote database. Dutch Sprouts, een groep bedrijven in Wageningen, werkt met deze vinding aan een goedkopere en snellere manier van bodemonderzoek. Hierdoor kunnen boeren wereldwijd hun oogstopbrengst met minstens een kwart verhogen.

De handscanner is nog niet uitontwikkeld, maar het prototype kan met nabij-infrarood licht de bodem scannen. Het weerkaatste licht wordt als scan doorgestuurd naar een database vol bodemgegevens, waar onder

meer de pH-waarde en de voedingsstoffen worden vastgesteld.

De informatie wordt – in de vorm van een bemestingsadvies – teruggestuurd naar een app op de telefoon van de boer.

De juiste bemesting

Wanneer boeren meer weten van hun grond en de juiste bemesting, is de beschikbare landbouwgrond beter te benutten, vooral in arme landen. Met de nieuwe methode moeten de kosten van een bemestingsadvies dalen van $25 à $50 naar $5. Bovendien hoeft een boer geen grondmonsters meer op te sturen naar een laboratorium en een week te wachten op de uitslag. Als er al een lab in de buurt is. ‘Er zijn tussen de 500 en 600 miljoen boeren in de wereld’, zegt Hekman. ‘Daarvan hebben 5 tot 8 miljoen toegang tot een lab. De rest is onze markt.’

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

33

Uit eigen zak

De ontwikkeling van het systeem, vooral van de database met bodemgegevens, slokte al € 10 mln op.

Daar komt de komende drie jaar nog € 10 mln tot € 15 mln bij. Tot nu toe heeft Hekman, die intussen ook met durfinvesteerders praat, heeft tot nu toe alles uit eigen zak betaald.

Dat kon hij dankzij de verkoop van het lab voor bodemonderzoek en mestonderzoek BLGG AgroXpertus in Wageningen aan het internationale Eurofins. Dat laboratorium had de ondernemer in 2005 gekocht, nadat hij het als binnenkomend directeur in bijna failliete staat aantrof.

Eurofins kocht het lab zónder de onderzoeksafdeling, die Hekman inmiddels 34

De handscanner waarmee landbouwgrond snel kan worden geanalyseerd is het kroonjuweel van Dutch Sprouts.

heeft uitgebouwd tot een concurrerend initiatief, dat een enorme kostenbesparing belooft. Een regulier lab kost € 0,5 mln tot € 1 mln, een mobiel lab in een Landrover nog maar een ton, en een handscanner voor een boer moet in 2018 minder dan € 500 kosten.

De handscanner voor bodemanalyse is volgens Hekman het kroonjuweel, maar de Dutch Sprouts-groep heeft meer activiteiten. Zo zijn er twee bedrijven die zich bezighouden met het opsporen van ziektes en plagen. Met het bedrijf Cropwatch is een methode ontwikkeld om insecten te detecteren. Zo weet een boer hoe schadelijke soorten zich ontwikkelen en kan hij deze gericht bestrijden.

Weer een ander onderdeel van Dutch Sprouts, ClearDetections, verkoopt tests voor het opsporen

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

Dutch Sprouts

Wageningen

BEOOGDE PRIJS HANDSCANNER

€ 500

INVESTERING HANDSCANNER

€ 10 mln BOEREN

600 miljoen Wereldwijd zijn 500 tot 600 miljoen boeren werkzaam.

De meesten hebben niet de middelen voor bodemonderzoek.

Copycats

Volgens Hekman zijn er concurrerende initiatieven in de wereld, maar hij is niet bang voor copycats.

Hij denkt een voorsprong vast te kunnen houden, omdat voor zijn systemen enorm veel data nodig zijn.

Eerder lag hij nog wel eens wakker met de vraag of het technisch allemaal wel te ontwikkelen was, maar dat is nu in grote lijnen gelukt. ‘Waar ik nu nog wakker van kan liggen, is de opschaling van dit spelletje. Wij mikken op miljoenen klanten.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 16 januari 2015.

E M M U

2

van microscopisch kleine wormpjes of aaltjes (nematoden) in de grond. ‘Twintig procent van gewasopbrengsten gaat jaarlijks wereldwijd verloren door schadelijke nematoden in de grond.’ De test wordt geleverd in een pakket, waarmee elk laboratorium in de wereld een grondmonster kan testen op schadelijke nematoden. Het is de bedoeling dat de boer dat ergens in de komende vijf jaar ook zelf kan. ‘Straks lepel je iets uit de grond en dat wordt meteen geanalyseerd’, zegt Hekman. ‘Dit is een beetje de CSI voor de landbouw.’ De wormpjestests moeten dit jaar grootschalig op de markt komen.

N

Volgens de ondernemer is het systeem voor de handscanner, dat op de markt wordt gebracht door het bedrijf SoilCares, maar een beetje minder nauwkeurig dan een traditioneel lab.

Herman Vedder, het brein achter het nieuwe systeem, drukt zich iets voorzichtiger uit: ‘Alle onderdelen werken. Nu moet duidelijk worden of het geheel ook werkt.’

Hekman heeft daar alle vertrouwen in: volgens hem werkt het systeem al in de vier Landrovers die in Kenia rondrijden als een soort mobiel laboratorium.

R

ETEN IN 2025

Piepers van de brakke grond ‘Dit is een nietbestaande wortel’.

De Texelse ondernemer Marc van Rijsselberghe trekt een flinke oranje peen uit het proefveldje. De voormalige biologische boer weet dat het volgens de bestaande inzichten helemaal niet kan: groente telen op zilte grond. Toch komen van het land van Salt Farm Texel aardappelen, biet, sla, gerst, aardbeien, uien en kool die zijn gegroeid op een mengeling van zoet water en het zeewater dat hier onder de dijk door sijpelt.

Dat kan dus. Als je maar de juiste pieper of biet plant.

De meeste soorten zijn na enkele weken verpieterd, maar na het testen van 160 bestaande soorten landbouwgewassen blijken er toch planten bestand tegen zout. De vlag kan uit, zou je zeggen. Van China tot Amerika en de Afrikaanse woestijn, verzilting is een groeiend probleem in M E I 2 015

Toch merkt Van Rijsselberghe dat niet iedereen staat te juichen bij het experimentele werk in het winderige zuiden van Texel. Bij boeren hoef je niet over ver-

Salt Farm Texel Texel

OMZET 2014

€ 400.000 SUBSIDIES

€ 6 mln TESTVELD

1 hectare

Het testveld waar Salt Farm Texel experimenteert met de zoutresistentie van gewassen.

FOTO: SALT FARM TEXEL

zilting te beginnen.

Die zijn als de dood voor zout water en willen er niet over praten, zelfs niet over mogelijke oplossingen, heeft Van Rijsselberghe onderM E I 2 015

Risico

Het Texelse bedrijf verwacht dit jaar zwarte cijfers te schrijven. Voor de toekomt ziet Salt Farm Texel maar één risico. ‘Als iemand erin slaagt om DNA zo te versleutelen dat er een zoutbestendig ras uit komt, zijn wij misschien uitgespeeld’, zegt de financiële man Robin Konijn.

Maar die kans acht hij niet zo groot.

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 13 januari 2015.

E M

3

Het bedrijf met negen medewerkers draait voorlopig vooral op subsidies. Er wordt geld verdiend als testlocatie voor telers die de zoutresistentie van hun producten willen laten testen.

Een bed – ze zijn nog niet allemaal vol – kost zo’n € 35.000 voor een groeiseizoen.

Verder verkoopt de ondernemer al producten van de zilte grond onder het merk Marc. Zo liggen er aardappels bij winkels van Makro en Dekamarkt. Die zijn aan de kleine kant, maar wie ze eet, denkt zeker niet aan aardappels die groeien op zeewater.

Testlocatie

M

Experimenteel

U

vonden. ‘Ze zien het als een monster dat uit de sloot komt en hun oogst vernietigt.’

N

de wereld. Als al dat land gebruikt kan worden, is de honger goeddeels de wereld uit.

R

ETEN IN 2025

Minder verspilling van eten in vliegtuig Passagiers hebben het waarschijnlijk niet door. Een aantal luchtvaartmaatschappijen serveert sinds enige tijd een nieuw soort maaltijden.

Het eten is niet direct lekkerder, de keuze is ook nog steeds tussen kip, rundvlees of vegetarisch. Maar de nieuwe maaltijden kunnen tot wel drie maanden bewaard blijven zonder dat er een vriezer aan te pas komt. Voor de luchtvaartbedrijven betekent dit dat ze minder eten hoeven te verspillen en dus goedkoper uit zijn.

Optimalisatie

De maaltijden zijn een vondst van het bedrijf Foodcase uit Wageningen. Wilbert de Louw, een van de oprichters, schat dat luchtvaartmaatschappijen met hun product de verspilling van eten tot 35% reduceren. Maatschappijen zijn hierdoor ook minder afhankelijk van lokale leveranciers. De Louw:

‘Voedselproducenten in Afrika en Azië leveren niet altijd wat de maatschappijen willen. Op deze manier kunnen ze hen omzeilen.’

Foodcase maakt namelijk gebruik van sterilisatie, een houdbaarheidstechniek die al jaren wordt toegepast. De nieuwigheid zit hem in de optimalisatie van deze techniek in de specifieke markt van vliegtuig-eten. Dit bleek niet eenvoudig.

De druk in een vliegtuig heeft namelijk effect op eten. Zo kan de smaak wel 20% afwijken. Naast een aantal techneuten, moesten er daarom

Service aan boord van een KLM-toestel in 1955.

FOTO: HH

Foodcase Wageningen

DOELSTELLING MAALTIJDEN EN SNACKS PER JAAR

5 miljoen REDUCTIE VERSPILLING

-10% JAAR VAN OPRICHTING

2010

een aantal voedingsexperts aan te pas komen om de maaltijden te ontwikkelen.

Groene erwten

Zo bleek het lastig om de kleur van groenten te kunnen behouden.

‘Doperwtjes kunnen we inmiddels groen houden, maar bij boontjes is dit moeilijker’, aldus De Louw.

Ook is het de experts van Foodcase nog niet gelukt om vis naar tevredenheid te steriliseren. ‘De structuur van vis is kwetsbaarder en wordt snel kapot gekookt.

Kip en rundvlees gaat wel goed.’

Foodcase is in 2010 gestart en levert inmiddels aan negen Europese klanten.

Doordat het product gebaseerd is op bestaande techniek, kon het snel naar de markt. Daarnaast had het bedrijf het geluk dat een van de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen bereid was de maaltijden te testen. Foodcase heeft geen patenten, dus elke concurrent kan in principe hetzelfde gaan doen.

Volgens De Louw is het daarom zaak om voorop te blijven lopen. ‘Wij hebben een ecosysteem van wetenschappers uit Wageningen om ons heen, dat kan niet iedereen zeggen.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 19 januari 2015.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

35

C R E A T I E F N E D E R L A N D : VA N M O D E T O T G A M I N G

36

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

M E I 2 015

C R E A T I E F N E D E R L A N D : VA N M O D E T O T G A M I N G

‘Jonge kijker is een sluipmoordenaar voor traditionele televisie’

1

N

U

M

M

E

R

CREATIEF NEDERLAND VERFRISSEND De aanpak van NewBeTV is slim, aldus het expertpanel.

Het bedrijf loopt op internet voor op gevestigde partijen.

Door ROB DE L A NGE E N J EROE N SE GE N HOU T

S

Jeroen Koopman van NewBeTV op werkbezoek in Cannes.

FOTO: NEWBETV

M E I 2 015

tipt half acht ’s morgens neemt Jeroen Koopman zijn eerste slok koffie in zijn favoriete Rotterdamse koffiezaak om de hoek bij zijn woning. Om de files te vermijden beantwoordt hij tot negen uur de ingekomen mailtjes, stapt dan in zijn auto en hangt onderweg een uur lang aan de telefoon.

Tegen tienen komt hij aan op het kantoor van zijn bedrijf NewBeTV aan de Piet Heinkade in Amsterdam. Meestal keert hij pas tien uur later terug bij vrouw en kind in Rotterdam.

Koopman houdt van een strak dagritme en leeft voor de zaak (‘Hoewel ik tegenwoordig niet meer in de weekenden werk’). De ijver en vlijt van de dertigjarige entrepreneur zijn ook nodig.

NewBeTV, dat zijn vijfde jaar in gaat, groeit als kool en dwingt in televisiekringen respect af.

De bijna achteloos tegen de muur gezette prijzen en nominaties vormen het zichtbare bewijs.

Het bedrijf bedenkt formats die geschikt zijn voor tv en internet of een combinatie van die twee.

Daarnaast zag onlangs NewBeChannels het licht.

Daarmee wil Koopman YouTube-kanalen helpen bij de productie van video’s en richt hij zich nog meer op internet als drager van entertainment.

‘Van de vier best bekeken Nederlandstalige YouTubevideo’s in 2014 zijn er twee door NewBeChannels geproduceerd.

We zijn de nummer één in de lijst met zelf ontwikkelde content.

In televisieland is NewBeTV een bescheiden speler, maar op internet laten we zelfs grote DE N I EU W E K A M PIOE N E N

37

Laatste centen

Koopman is ondernemer pur sang. ‘Op mijn veertiende wilde ik al een eigen bedrijf opzetten.’ Het kwam er pas echt van toen hij 19 was. Zijn moderne castingbureau 38

Theaumes, YouTube-ster verbonden aan NewBeTV. FOTO: THOMAS SMAGGE

met online boekingssysteem en automatische facturatie, opgezet tijdens zijn studie tv-wetenschappen, werd na tien maanden al overgenomen.

Daarna volgde een leerzame tijd. ‘Ik had dollartekens in mijn ogen gekregen. Als het zo makkelijk gaat, dacht ik, dan doe ik dat kunstje nog een keer.’ Hij startte twee bedrijfjes tegelijk.

Die bleken minder succesvol en in 2010, met zijn laatste centen op zak, besloot hij een jaar uit te trekken om te bedenken wat hij nu echt wilde. Dat werd de interactieve dramaserie Who’s In, Who’s Out, met een groot onlineplatform, die in co-productie met Tuvalu Media een plek kreeg bij BNN. Koopman ontdekte dankzij deze serie dat hij zich met crossmediale en onlineproducties kon onderscheiden van

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

NewBeTV Amsterdam

AANTAL WERKNEMERS

10

OMZET VERWACHT VOOR 2015

€ 2 mln KANALEN

13

NewBeTV heeft dertien internetkanalen onder beheer waar het eigen content op plaatst.

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 13 april 2015.

E M M U

2

andere partijen. ‘Het was daarna zaak om een trackrecord op te bouwen en op eigen kracht te groeien met kleinere producties.’

Voor NewBeTV is het nu van belang om met zijn producties ‘meer mainstream’ te worden, ook omdat de huidige jonge doelgroep ouder wordt en andere kijkinteresses zal krijgen. Over vijf jaar moet de omzet zijn vertienvoudigd tot € 15 mln, zegt Koopman.

Is hij daarmee een nieuwe John de Mol in de dop? ‘Hij is wel een rolmodel voor me. Hoewel ik schrok toen ik hem laatst hoorde zeggen dat hij zijn bedrijf had verkocht, mede omdat hij de zakelijke kant zo zat was. Hij loopt nu pas tegen die frustratie aan, dacht ik toen, terwijl ik nu al opzie tegen die ene dag in de week die ik eraan kwijt ben.’

Koopman wil ervoor waken dat zijn creativiteit gaat lijden onder de commerciële gang van zaken en de successen. ‘Ervaring stompt creativiteit af. In het begin was ik ongeremd. Vooral door de tv-wereld en de co-producties die we daar maakten, ging ik steeds meer zoals de klant denken.

Nu ontwikkelen we alleen wat we zelf leuk vinden.’

N

partijen als RTL en SBS achter ons.’

Vanwaar de nadrukkelijke keuze voor internet, terwijl het aantal kijkminuten voor tv ieder jaar nog toeneemt? Koopman maakt een breed wegwerpgebaar.

‘Schijn bedriegt.

De jonge doelgroep, 13 tot 19 jaar en de groep daarboven, 20 tot 34, haakt massaal af en kijkt vooral online. Het is een sluipmoordenaar.

Over vijf jaar zien de kijkcijfers op tv er totaal anders uit.’

Een op de vijf consumenten kijkt minimaal een uur per week naar YouTube, zo blijkt uit onderzoek van adviesbureau Bain. Daardoor zijn er op YouTube ook nieuwe sterren ontstaan die eigen kanalen exploiteren.

NewBeTV is op dit fenomeen ingesprongen door zelf in rap tempo internetkanalen te ontwikkelen en door enkele internetpersoonlijkheden in Nederland aan zich te binden, onder wie Bardo, Theaumes en Kud. De kunst is om hun creativiteit vervolgens te gebruiken op allerlei mediaplatformen. Traditionele tv-bedrijven zien daar nu ook waarde in.

R

C R E A T I E F N E D E R L A N D : VA N M O D E T O T G A M I N G

Omgaan met complexe situaties Ook vanuit een verouderd kantoorpand kun je dankzij de modernste technologieën de wereld veroveren. E-Semble uit Delft bewijst dat met eigen simulatiesoftware voor het trainen van brandweer, politie en medische diensten. Met een virtual reality-bril en een gamecontroller of joystick loopt de hulpverlener door gebouwen die zijn werkterrein kunnen zijn.

‘We hoeven niet het meest vooruitstrevende technologiebedrijf te zijn’, aldus medeoprichter StevenLohman.

‘Betrouwbaarheid en gebruiksgemak tellen zwaar voor onze klanten, daarom richten we ons op hardware die prettig is in het gebruik.’

Die nuchtere benadering past bij de achtergrond van de oprichters. Lohman trad na een studie bedrijfseconomie in dienst van de Verenigde Naties, waar hij zich bezighield M E I 2 015

E-Semble Delft

AANTAL WERKNEMERS

45 OMZET 2014

€ 3,5 mln AFZET OMZET BUITENLAND

80%

Simulatieruimte om rampscenario’s te oefenen.

FOTO: ROB VOSS

inhoudelijke kennis van het vakgebied.

De doorbraak kwam toen grote korpsen de technologie omarmden. In Nederland waren dat het brandweerkorps M E I 2 015

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 15 april 2015.

E M M U

3

Gelderland-Midden en de Veiligheidsregio Utrecht, een samenwerkingsverband van 26 gemeenten op het gebied van brandweerzorg, crisisbeheersing en geneeskundige hulpverlening. In het buitenland was de brandweeracademie in Frankfurt am Main een belangrijke binnenkomer.

Het platform van E-Semble, XVR genoemd, moet hulpverleners vooral leren omgaan met complexe situaties.

Daarbij gaat het om beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming. ‘De kapitein van de Costa Concordia was nooit door onze simulator gekomen’, zo stelt ceo Joost Beerthuis van E-Semble fijntjes vast.

Dit cruiseschip kapseisde in 2012 voor de Italiaanse kust, waarna de kapitein voortijdig het schip verliet.

32 mensen kwamen om het leven.

Vijf jaar geleden kwam 80% van de omzet uit Nederland en 20% uit het buitenland. Nu is dat andersom. Over drie jaar moet de omzet zijn verdubbeld in vergelijking met de € 3,5 mln in het afgelopen jaar. Daar past ook een verhuizing bij: E-Semble gaat – hoe toepasselijk – boven de brandweer in de Prinsenstad werken.

N

met rampenbestrijding. Zijn kompaan Martijn Boosman was industrieel ontwerper en werkte korte tijd voor het Rode Kruis.

Samen met Paul van Laar, die niet meer bij het bedrijf werkt, zochten ze nieuwe technologieën voor rampenbestrijding. Dat werd een softwareplatform, met als sterke pijlers didactiek en

R

C R E A T I E F N E D E R L A N D : VA N M O D E T O T G A M I N G

Games die iedereen zich kan herinneren Twintigers Maarten Wiedenhof, Bas Zalmstra, Adriaan Jansen en Manuel Kerssemakers leerden elkaar kennen op de universiteit. Van hun studie informatica kwam steeds minder terecht. De meeste tijd brachten ze door in de kelder van het instituut waar alle game-nerds elkaar ontmoeten, uitdagen en ervaringen uitwisselen. Daar werd ook in 2011 het plan geboren een nieuw spel te ontwikkelen: Reus, een zogeheten ‘god game’, waarbij de speler als een ‘master of the universe’ een hele planeet kan besturen.

Het pc-spel was bij de introductie in mei 2013 een ongekend succes en ging binnen een week honderdduizenden keren over de digitale toonbank. De teller staat nu op 760.000 en loopt nog op. Eind 2013 sleepten de vier gamemakers zo’n beetje alle prijzen in

de wacht bij de Dutch Game Awards: Best PC/Console Game, Best Entertainment Game Design en de overall prijs: de Control Industry Award.

Abbey Games maakt een stormachtige ontwikkeling door en biedt de vier jongens naar eigen zeggen nu al voldoende inkomsten om van te kunnen leven.

Afgelopen jaar bedroeg de omzet € 1,7 mln. De groei was zo sterk dat ze geen gebruik meer maken van faciliteiten van de Dutch Game Garden, een initiatief dat met overheidssteun

Bas Zalmstra, Maarten Wiedenhof, Manuel Kerssemakers en Adriaan Jansen.

FOTO: MARIJN ALDERS

Abbey Games Utrecht

AANTAL WERKNEMERS

11

Nederlandse gamesbedrijven promoot.

Belangrijk ingrediënt in het succes was ook dat de eigendomsverhoudingen meteen goed op papier werden vastgelegd, met eigen bv’s voor de oprichters. Bij veel jonge bedrijven ontstaan grote problemen als de grondleggers aanspraak maken op een groter deel van het bedrijf.

Vorige maand bezocht een Abbeydelegatie een grote gamesbeurs in Boston. Toen drong weer even het besef door dat het bedrijf zich in een heel grote wereld begeeft.

Zalmstra: ‘Op deze beurs was het wel heel moeilijk belangrijke media te interesseren voor Renowned Explorers. Maar het was goed om even je gezicht te laten zien.

En we kregen goede reacties.’

De ambitie van de vier is ‘groter worden en betere games maken’. Uiteindelijk moet een game worden afgeleverd die iedereen zich nog kan herinneren, zo zeggen ze. De kans daarop wordt groter als verschillende teams aan meerdere projecten kunnen werken.

Die structuur spreidt ook de risico’s.

OMZET 2014

€ 1,7 mln AFZET PC-SPEL REUS

760.000

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 16 april 2015.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

39

NIEU WE DIENST VERLENERS

40

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

M E I 2 015

NIEU WE DIENST VERLENERS

Bij YoungCapital is de IT-afdeling het hart van het bedrijf

1

N

U

M

M

E

R

NIEUWE DIENSTVERLENERS AANPASSING Young Capital heeft oog voor de veranderde behoeften van jonge professionals en past daar ook het verdienmodel op aan.

Door F R A N K GER SD OR F E N Y T EK E DE JONG

H

Ceo Ineke Kooistra van YoungCapital en Rogier Thewessen.

FOTO: ELMER VAN DER MAREL

M E I 2 015

et begon met een eigen zoekvraag.

Rogier Thewessen, Bram Bosveld en Hugo de Koning zochten in 2000 een baan voor naast hun studie en besloten een website te lanceren, een vacaturesite specifiek voor studenten. Hiermee waren ze in Nederland toevallig de eersten die gebruikmaakten van het internet om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Het platform, begonnen onder de naam StudentenWerk, groeide in het afgelopen decennium uit tot een bedrijf met een verwachte omzet van €100 mln en een operationeel resultaat van €8 mln.

De afgelopen jaren groeide het bedrijf, inmiddels omgedoopt tot YoungCapital, in omzet

steeds met minimaal 15%. Vanuit Hoofddorp hebben de eigenaren een leidende positie weten op te bouwen op de Nederlandse uitzendmarkt voor jongeren.

YoungCapital heeft meer dan 25 websites, die zich vooral richten op bemiddeling van werkzoeken-den tot 30 jaar.

De ‘digitale kaartenbak’ telt nu de namen van bijna 3 miljoen personen. YoungCapital bemiddelt tot nu toe zo’n 45.000 werkenden per jaar.

Twee jaar geleden, in januari 2013, kwam er een bestuursvoorzitter aan boord in de persoon van Ineke Kooistra, die de opdracht kreeg het bedrijf naar een volgende fase te leiden. Kooistra heeft een achtergrond in de uitzendwereld, ze werkte eerder bij Adecco en USG People. YoungCapital richtte zich aanvankelijk op het klassieke uitzendwerk DE N I EU W E K A M PIOE N E N

41

42

die bij het profiel passen.

YoungCapital Hoofddorp

Ongewone cv’s

YoungCapital profiteert van de enorme database die in de loop der jaren is opgebouwd. ‘We zijn erachter gekomen dat pianospelers goede programmeurs zijn’, zegt Ineke Kooistra om duidelijk te maken dat mensen met ‘ongewone’ cv’s ook mogelijkheden zijn.

Vroeger ging dat minder makkelijk, omdat die informatie niet werd gegenereerd. In de financiële sector worden ook mensen geplaatst met een opleiding van de hogere hotelschool. ‘Zij weten zich dienstbaar op te stellen naar de klant, iets wat bij personen met een gewone financiële opleiding minder ontwikkeld is.’

Het persoonlijke contact is er altijd, ondanks het feit dat internet een

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

AANTAL MEDEWERKERS

300 OMZET 2014

€ 100 mln DIGITALE KAARTENBAK

3 miljoen Bij elkaar opgeteld heeft YoungCapital bijna drie miljoen personen in de digitale kaartenbak.

Jaarlijks bemiddelt het bedrijf voor zo’n 45.000 personen.

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 10 december 2014.

E M M

2

FOTO: ELMER VAN DER MAREL

groot deel van het selectieproces heeft ondervangen. ‘Dit voorkomt ook fouten’, zegt Thewessen. ‘Stel je voor dat iemand te klein is om bij de balie te kunnen waar hij of zij dient te werken.

Dat soort details zijn lastig te ondervangen op internet. De eerste indruk is nog altijd doorslaggevend.’

De komende tijd verwacht Kooistra enkele miljoenen te investeren in het bedrijf, onder meer in automatisering, innovatie en naamsbekendheid voor YoungCapital. Het bedrijf werkt al met eHire, een zelf ontwikkeld systeem waarbij opdrachtgevers online en 24 uur per dag uitzendkrachten kunnen zoeken en boeken, zonder tussenkomst van een recruiter. Het gaat om ‘bekende en betrouwbare’ uitzendkrachten die eerder voor YoungCapital hebben gewerkt.

Ook buitenlandse expansie staat op de agenda. ‘We willen de wereld veroveren’, zegt Kooistra. Er is interesse geweest van grote uitzenders voor een overname, maar dat wijzen de eigenaren voorlopig van de hand. Groei op eigen kracht, dat is waar het hen om te doen is.

U

Ineke Kooistra en Rogier Thewessen.

N

en detachering, maar in toenemende mate doen ook steeds meer grotere ondernemingen en multinationals een beroep op het bedrijf uit Hoofddorp.

‘Bedrijven als KPN of Rabobank huren ons ook in voor de werving van hun toekomstig managementtalent’, legt Kooistra uit. ‘Dit soort bedrijven kennen steeds kleinere afdelingen personeelszaken, omdat ze dit werk uitbesteden.

Wij nemen het aannameproces helemaal over.’

De IT-afdeling van YoungCapital vormt het hart van het bedrijf, want daar wordt verder gewerkt aan de ontwikkeling van sites en applicaties.

De nieuwste uitdaging is de smartphone: 35% van de kandidaten zoekt vandaag de dag met gebruik van de mobiele telefoon naar een baan. Een inschrijving bij een uitzendbureau of het sturen van een sollicitatie vindt steeds minder plaats achter een vaste computer.

En dat vereist aanpassingen bij bemiddelaars zoals YoungCapital. ‘Met een smartphone is het niet echt handig als je een paar schermen met informatie moet invullen’, zegt de 38-jarige oprichter Rogier Thewessen.

Na de online inschrijving krijgt de inschrijver via e-mail dagelijks vacatures

R

NIEU WE DIENST VERLENERS

Symbid is helemaal klaar voor de VS Pizza’s en bier.

De aandeelhouders in Symbid kregen op de jaarvergadering van het Rotterdamse crowdfundingsbedrijf een hapje en een drankje dat bij het nog jeugdige karakter van het bedrijf past.

‘Een pizza eet je met één hand. Dan heb je de andere nog vrij om een paar keien te versjouwen’, zegt directeur Korstiaan Zandvliet.

Symbid bestaat sinds begin 2011.

Maar Zandvliet en zijn twee compagnons, Robin Slakhorst en Maarten van der Sanden, waren toen al vier jaar lang met de voorbereidingen bezig. Zij sleutelden aan software die op een eenvoudige manier vraag en aanbod koppelt en die transacties volledig online afhandelt. In 2010 kwam de verlossende brief van de Autoriteit Financiële Markten: een vergunning als bank of beleggingsinstelling is niet nodig.

M E I 2 015

Symbid Rotterdam OMZET 2014

€ 276.325 BELEGGERS MET SYMBID-AANDELEN

ruim 30.000 MEDE-EIGENAAR MINIMAL INLEG

€ 20

Directeur Korstiaan Zandvliet van Symbid.

FOTO: PETER STRELITSKI

ten. ‘We zouden het startkapitaal kunnen opbreken in kleine stukjes en die via internet verkopen.’

Die ‘stukjes’ staan nog steeds aan de basis van Symbid. Voor € 20 kan iemand zich M E I 2 015

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 8 december 2014.

E M M U

3

mede-eigenaar van een start-up noemen.

Eind 2014 hadden bijna 27.649 beleggers via Symbid aandelen gekocht. Samen staken zij € 5.953.278 in 86 bedrijven.

Symbid claimt de eerste crowdfunder te zijn geweest die aandelentransacties faciliteert en niet bemiddelde bij leningen of donaties. De geldschieters worden mede-eigenaar. Dit is niet zo bij het Amerikaanse Kickstarter, het grootste crowdfundingsplatform ter wereld.

Een reden waarom Symbid in elk geval in de Verenigde Staten geen krachtige concurrent heeft, is de Amerikaanse wet.

Het is in de VS vooralsnog verboden om aandelen via crowdfunding aan te bieden aan beleggers die niet vermogend zijn.

Zandvliet verwacht dat deze markt in de loop van 2015 open kan gaan omdat de wet wordt aangepast.

Sinds 2013 heeft Symbid al een lege vennootschap met een notering aan de beurs voor starters OCTQB in New York.

‘Zodra de wet wordt afgehamerd, kunnen wij er aan de slag’, zegt Zandvliet. ‘De essentie is dat wij in één klap de scheiding tussen publieke en private bedrijven wegvagen.’

N

De drie kennen elkaar van de masteropleiding Entrepreneurship & New Business Venturing van de Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘Het verbaasden ons dat het niemand in onze klas lukte om startkapitaal bijeen te krijgen’, vertelt Zandvliet. Via social media hadden de honderd studenten meer dan een miljoen contac-

R

NIEU WE DIENST VERLENERS

Met drones de grens over Voor € 25 kan elke particulier een klein onbemand vliegtuigje kopen en er mee vliegen. De film op YouTube waarin de Domtoren in Utrecht centraal staat, is een hit. Terwijl amateurs hun gang lijken te kunnen gaan, is het voor ondernemers anders. Ondanks de strenge regelgeving is het bedrijf Skeye uit Leiderdorp sinds de oprichting in 2013 stormachtig gegroeid. Pieter Franken begon vorig jaar met de onderneming, gesteund door compagnon Deep, een bedrijf dat zich bezighoudt met onderwatertechnologie.

Hij kwam in het vak terecht door zijn carrière bij bodemonderzoeker Fugro uit Leidschendam, dat ook een afdeling Survey heeft. Deze afdeling brengt allerlei objecten of gronden in kaart met behulp van fotografie, voor uiteenlopende doelen. Franken zag hier mogelijkheden voor

drones, omdat deze kleiner en wendbaarder zijn. De markt kwam in 2012 in een versnelling, toen bedrijven vaker drones gingen inzetten.

Vooruitzien

Dat Skeye in Nederland voorloopt op de concurrentie, is te danken aan de vooruitziende blik van Franken. Hij wist dat vliegen aan tal van veiligheidsmaatregelen gebonden is.

Daarom ontwikkelde hij, in afwachting van ontheffing van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, een lijvig instructieboek. De ‘bijbel’ van Skeye is in totaal ruim 200 bladzijden dik.

Pieter Franken, oprichter van Skeye.

FOTO: ROB VOSS

Skeye

Leiderdorp AANTAL WERKNEMERS

8 OMZET 2014

De drones worden ofwel gebruikt voor survey, waar landmeten deel van uitmaakt. Een grote klant is bijvoorbeeld de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), waarvoor de conditie van gaswinningsputten in kaart worden gebracht.

De ondernemers hebben in hun tweede jaar gerekend op een omzet van € 250.000, maar dit wordt een half miljoen. Nederland is nu al te klein voor Skeye.

‘De groei zit in het buitenland, omdat daar soms ook meer mogelijk is doordat de regelgeving minder streng is’, zegt mede-eigenaar Jan van Liebergen.

Om de volgende stap met de onderneming te kunnen zetten, is Skeye in gesprek met een strategische investeerder uit de Verenigde Staten. Van Liebergen benadrukt dat het absoluut niet het plan is om Skeye nu al te verkopen. Er is wel interesse geweest voor een overname door twee grote internationaal opererende bedrijven. Pieter Franken en Jan van Liebergen: ‘We willen meer. Het is zonde om nu al te stoppen.

Want we zijn nog maar net begonnen.’

€ 500.000 VERKOCHTE DRONES IN NEDERLAND

60.000

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 5 december 2014.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

43

G E Z O N D H E I D S Z O R G VA N D E T O E K O M S T

44

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

M E I 2 015

G E Z O N D H E I D S Z O R G VA N D E T O E K O M S T

Bouwen aan een portfolio van nieuwe geneesmiddelen

1

N

U

M

M

E

R

GEZONDHEIDSZORG VAN DE TOEKOMST EIGENZINNIG Synthon werkt aan een doorbraak in de gezondheidszorg met een gerichte aanval op een breed scala van kankercellen.

Door JA N V ER BEEK E N S A N DR A OL S T HO OR N

H

Terrein van Synthon in Nijmegen.

FOTO: ROB VOSS

M E I 2 015

et directieteam van Synthon steekt zijn ambities niet onder stoelen of banken. ‘Met generieke geneesmiddelen zijn we een miljoenenbedrijf geworden, maar met de ontwikkeling van eigen producten worden we straks een miljardenbedrijf.’

Jacques Lemmens, grootaandeelhouder en een van de directeuren van het farmaceutische bedrijf uit Nijmegen, is ervan overtuigd dat de missie ook gaat slagen.

Het is een lange weg die veel geduld en toewijding vraagt. Maar in de geneesmiddelenindustrie kijk je niet op een paar jaar.

Aan de wieg

De grote sprong voorwaarts moet straks komen van de verkoop van

een of meer succesvolle geneesmiddelen die het bedrijf momenteel zelf ontwikkelt. Die beoogde status van miljardenbedrijf is nog wel ver weg. Synthon realiseerde in 2014 een omzet van €218 mln, een lichte stijging in vergelijking met een jaar eerder.

Lemmens stond aan de wieg van het in 1991 opgerichte farmabedrijf. Het hoofdkantoor staat in Nijmegen, waar 475 mensen werken. Synthon heeft een internationaal netwerk van bedrijven. Zo is er een R&D- en productievestiging met 300 werknemers nabij Barcelona. Het totale personeelsbestand telt ruim 1400 werknemers. De oprichters hadden destijds twee doelen voor ogen: financieel zelfstandig blijven en relevante geneesmiddelen op de markt brengen. ‘Alles wat daarvoor nodig is, doen we zelf’, vat Lemmens samen.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

45

G E Z O N D H E I D S Z O R G VA N D E T O E K O M S T

46

Laboratoriumtest bij Synthon.

FOTO: ROB VOSS

van nieuwe geneesmiddelen. Een combinatie daarvan komt zelden voor.

Synthon hanteert daarbij een bijzonder verdienmodel. Het geld dat het bedrijf jaarlijks verdient met het namaken van merkmedicijnen, wordt onder andere aangewend voor de ontwikkeling van eigen geneesmiddelen. In 2014 stak het bedrijf € 37 mln in deze biofarmaceutische tak. Dat kan zolang ruime winsten worden geboekt met generieke geneesmiddelen.

Synthon Nijmegen

AANTAL WERKNEMERS

1443

UITGAVEN AAN R&D IN 2014

€ 87 mln

Onderzoek

Het stelt Synthon in staat zeer hoge investeringen te doen in onderzoek en ontwikkeling (R&D).

De afgelopen drie jaar stak het farmabedrijf eerst € 95 mln, daarna € 88 mln en toen € 87 mln in R&D. Dat is veel meer dan 30% van de omzet,

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

INVESTERING

€ 37 mln

Synthon stak in 2014 € 34 mln in de biofarmaceutische tak van het bedrijf.

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 27 augustus 2014.

M M U

2

Het bouwen aan een portfolio van nieuwe geneesmiddelen is een ingewikkeld proces. De technologie die Synthon daarbij aanwendt, is ADC, antilichaam-geneesmiddel-conjugatietechnologie. Daarbij worden kankercellen gericht aangevallen met een middel dat deze cellen herkent en alleen in die cellen een sterk celdodende stof beschikbaar maakt. Met het ontwikkelingstraject en de klinische studies zijn bedragen gemoeid van vele tientallen miljoenen euro. Het bedrijf kiest daarbij voor een beperkt aantal therapeutische velden, namelijk oncologie en auto-immuunziekten. Synthon hoopt in 2016 een licentiepartner te vinden. ‘We zouden dan in 2019 een eerste product kunnen afleveren.’

Opgekocht worden door een van de grote farmagiganten is voor Synthon geen optie, zegt Lemmens.

‘Voor ons zijn zowel generieke medicijnen als biofarmaceutische geneesmiddelen van belang. Op den duur moeten beide onderdelen hun eigen broek kunnen ophouden.’

N

Techniek

Wereldmarkt

De Gelderse onderneming legde zich aanvankelijk volledig toe op de productie van generieke geneesmiddelen. Binnen die wereldmarkt zocht het naar de complexe producten, zoals geneesmiddelen waar een slepende octrooistrijd over was.

Zeven jaar geleden werd de strategie gewijzigd. Dat had te maken met marktontwikkelingen: de productie van generieke geneesmiddelen werd steeds populairder.

Lemmens: ‘Generieke geneesmiddelen worden steeds meer een commodity, terwijl wij juist willen opschuiven naar een hoger segment van de farma-industrie.’

Synthon besloot om naast de productie van generieke geneesmiddelen ook eigen geneesmiddelen te gaan ontwikkelen. Door middel van biotechnologie, dus productie van therapeutische eiwitten in zoogdiercellen.

Het is een weg die zelden wordt gekozen in de sector. Je kiest ofwel voor generieke geneesmiddelen ofwel voor de lange weg, de ontwikkeling

R

ongekende bedragen voor de sector.

E

Synthon ontwikkelt dus een potentieel geneesmiddel, schrijft het octrooi en de aanvragen, en doet alle klinische studies.

Alleen de verkoop laat het bedrijf over aan de grote concerns.

Zelfstandig door medische robots Directeur Paul Groenland herhaalt de zin enkele keren tijdens de rondleiding door de fabriek, steeds vol overtuiging: ‘Een mens voelt zich het prettigst als hij zo veel mogelijk zelf kan blijven doen.’

Die ervaring deed hij jaren geleden al op als beginnend ondernemer en het vormt in feite nog steeds het fundament onder zijn technologiebedrijf.

Twintig jaar geleden richtte werktuigbouwkundige Groenland Focal Meditech in Tilburg op, samen met een collega. De instrumentenmaker ontpopt zich als een nichespeler in de wereld van de medische hulpmiddelen. Omdat er weinig hulpmiddelen zijn voor de arm- en handfunctie, is dit het specialisme van het Brabantse bedrijf. Het levert dertig hulpmiddelen waarvan er twaalf eigen producten zijn.

Zo levert het bedrijf ‘personal robot’ M E I 2 015

G E Z O N D H E I D S Z O R G VA N D E T O E K O M S T

Focal Meditech Tilburg

AANTAL WERKNEMERS R&D

7 AANTAL HULPMIDDELEN

30 OMZET 2014

€ 4,5 mln

Sleutelen aan een van de hulpmiddelen van Focal Meditech.

FOTO: VERBEELD

van de arm.

De ontwikkeling was zeer tijdrovend: Focal spendeerde zes jaar aan het bedenken van soft- en hardware. Het techbedrijf ontwikkelt M E I 2 015

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 26 augustus 2014.

M

3

Focal beschikt over een R&D-afdeling van zeven medewerkers: van technisch natuurkundigen en werktuigbouwkundigen tot softwareengineers. Daarnaast werkt het bedrijf samen met technische universiteiten en hogescholen.

Door de bescheiden omvang is Focal kwetsbaar. Het businessmodel vraagt om internationale groei en om snelheid maken, maar dat lukt niet. Groenland: ‘De factor tijd is onze grootste vijand.

De technologie verandert heel snel. We groeien te langzaam.’

Heeft Focal Meditech niet gewoon te veel producten? Zou het niet beter zijn als het bedrijf zich zou concentreren op enkele hulpmiddelen, liefst met een sterke partner? Groenland is stellig: ‘Dat moeten we niet doen. We zijn als Focal zo ver gekomen, doordat we vrijheid en zelfstandigheid hoog in het vaandel hebben.

Daardoor zijn we steeds intuïtief te werk gegaan, ook als de cijfers de andere kant op wezen.’

U

Kwetsbaar

M

E

R

en assembleert alle instrumenten zelf.

N

Jaco, een robotmanipulator die de armfunctie deels kan vervangen. Jaco helpt bij allerlei dagelijkse handelingen, zoals boekpagina’s omslaan, eten, thee inschenken of zelfs op het hoofd krabben.

De robotmanipulator is heel intuïtief te besturen, met bijvoorbeeld de voet of de vingers. Een ander product, Darwing, is ter ondersteuning

Gezond menu, sneller herstel Al bij de parkeergarage van Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede wordt duidelijk dat men hier een missie heeft. Vanaf een enorm spandoek lacht een dame met een sappige appel de bezoekers toe.

De boodschap: hier draait alles om gezond eten.

Ziekenhuis Gelderse Vallei profileert zich als hét voedingsziekenhuis van Nederland. Door patiënten gezonder te laten eten en beweging te stimuleren, al vóór de daadwerkelijke opname en ook in de periode erna, kan het aantal dagen dat iemand in het ziekenhuis verblijft omlaag.

Dat is de overtuiging van cardioloog en bestuurder van het ziekenhuis Tom van Loenhout. Ook neemt het aantal complicaties rond een operatie af als de patiënt in goede conditie is.

Wetenschappelijk bewijs voor deze claims ontbreekt nog,

erkent Van Loenhout.

‘Maar ze worden continu onderzocht door mensen van de Universiteit van Wageningen.’ Die universiteit (WUR) heeft voeding ook als speerpunt. Tientallen promovendi doen in Ziekenhuis Gelderse Vallei onderzoek rond voeding en gezondheid.

De maatschappelijke opbrengsten zijn, in potentie, zeer groot. Hoe korter de opnameduur, hoe lager de zorgkosten.

Hetzelfde geldt voor het terugdringen van het aantal heroperaties. Van Loenhout schat de potentiële besparing op € 10.000

Het maaltijdservicesysteem stimuleert de patiënt gezondere keuzes te maken.

FOTO: ROB VOSS

Gelderse Vallei Ede

AANTAL WERKNEMERS

2550 AANTAL PATIËNTEN OPNAMES PER DAG

tot € 20.000 per patiënt. Als het lukt de gemiddelde patiënt op langere termijn tot een gezondere leefstijl te bewegen, kan de opbrengst nog veel hoger zijn. Geëxtrapoleerd naar de hele zorg gaat het om miljarden euro’s.

Resultaat

Het meest concrete resultaat van de samenwerking is het inzicht in het belang van eiwitrijke voeding voor de conditie van een patiënt. De inname van eiwit versnelt het herstelproces significant.

Ziekenhuis Gelderse Vallei doet er alles aan om de inname van eiwit bij de patiënten te verhogen.

Voor de patiënt valt ‘At your request’ het meest in het oog.

Sinds 2012 kunnen patiënten de hele dag door eten bestellen van een uitgebreide menukaart, ook voor bezoek. Een servicemedewerker neemt de bestelling telefonisch op, krijgt het dieet van de patiënt op zijn beeldscherm en geeft suggesties.

Het maaltijdservicesysteem stimuleert patiënten gezondere keuzes te maken, maar dringt ook de enorme verspilling van voedsel terug.

400 POTENTIËLE BESPARING PER PATIËNT

€ 10.000

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 28 augustus 2014.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

47

N I E U W E M AT E R I A L E N

48

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

M E I 2 015

N I E U W E M AT E R I A L E N

Noord-Hollands bedrijf mikt op doorbraak batterijtechnologie

1

N

U

M

M

E

R

NIEUWE MATERIALEN NICHES Het bedrijf RGS Development wil op een revolutionaire manier silicium maken. Als dit lukt, lonkt een enorm afzetgebied.

Door H A N S DE JONGH E N RU T GER BE T L E M

N V.l.n.r.: Bert Kraaijveld, Maarten den Heijer en Axel Schönecker van RGS Development.

FOTO: JACQUELINE DUBBINK

M E I 2 015

et ten noorden van Alkmaar staat een fabriek met welgeteld één machine – maar dan wel meteen een heel bijzondere. Het apparaat is een bakbeest van tien meter hoog, tien meter breed en tien meter diep. Het hightechgevaarte zit vol buizen en slangen die om een peperdure oven en koelinstallatie lopen. In de ontwikkeling en de bouw is een kleine tien jaar gaan zitten plus €10 mln – allemaal om de wereld te veroveren met goedkope plakjes (zogeheten ‘wafers’) silicium.

Doorbraak

Het geheim van deze machine, eigendom van het bedrijf RGS Development, is dat die wafers kan maken voor een derde van de

normale prijs. Dat is een voordeel waarmee de onderneming uit Broek op Langedijk een doorbraak wil forceren op verschillende markten om elektriciteit op te wekken dan wel op te slaan.

Zover is het nog niet. Een potentiële afnemer, Tata Steel, moet bijvoorbeeld nog beslissen of het een proefproject met RGS begint. ‘Op papier ziet het er veelbelovend uit’, aldus R&Dchef Hans van der Weijde van Tata. RGS voorziet ondertussen dat zijn fabriek binnen twee jaar op volle toeren zal draaien. Dat is het begin. Als alles volgens plan verloopt, zijn er over vijf jaar nog twee machines bij gebouwd en telt RGS geen elf werknemers meer, maar honderd, verwacht ceo Maarten den Heijer.

Den Heijer is met twee andere directieleden eigenaar van een bedrijf dat een korte, DE N I EU W E K A M PIOE N E N

49

Handelsoorlog

Oorspronkelijk was het de bedoeling dat RGS wafers zou leveren aan producenten van zonnecellen. Een zonnige toekomst lonkte – totdat de mondiale solarmarkt zes jaar geleden instortte en zo’n beetje elke Europese producent van zonnecellen failliet ging.

Een woelige periode volgde voor het Noord-Hollandse bedrijf. Het kwam in handen van het Zeeuwse nutsbedrijf Delta, maar werd in 2010 aan het Ameri50

FOTO: JACQUELINE DUBBINK

kaanse Dow Corning verkocht toen de solarsector steeds dieper in het slop raakte.

Deze siliciumonderneming zag nog afzetmogelijkheden in China, maar had niet gerekend op een handelsoorlog waardoor de grenzen in 2012 grotendeels dichtgingen. Dow Corning greep drastisch in en nam afscheid van een groot deel van zijn solartak, inclusief RGS. Den Heijer en zijn mede-directieleden zagen nog wél een toekomst voor het bedrijf, maar dan buiten de zonne-energie.

Van Dow Corning mochten ze de machine houden en met de helft van het aantal werknemers gingen ze vorig jaar verder.

Sindsdien heeft RGS zijn pijlen gericht op twee nieuwe afzetmarkten. De eerste betreft het omzetten van restwarmte in elektriciteit, een toepassing die inte-

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

RGS Development Broek op Langedijk

AANTAL WERKNEMERS

11

OPRICHTING

2000

RESULTATEN

0

RGS zit nog in de investeringsfase en heeft nog geen winst of omzet behaald.

Het bedrijf wil in 2016 productieklaar zijn.

ressant kan zijn voor alles van staal- tot autoproducenten.

RGS gaat voor dit soort afnemers elementen maken op basis van een relatief nieuwe siliciumlegering. Die legering maakt het voor het eerst mogelijk bij heel hoge temperaturen elektriciteit te winnen.

RGS voorziet een snelgroeiende vraag naar de nieuwe elementen. ‘Wij kunnen silicium met de juiste structuur op industriële schaal maken.

Daarmee lopen we voor op andere start-ups in dit domein’, zegt mede-directeur Bert Kraaijveld.

RGS verwacht ook veel van de batterijmarkt. Daar wordt gewerkt aan nieuwe types met een grotere opslagcapaciteit, waarbij koolstof is vervangen door silicium.

De solarmarkt laat RGS voorlopig even links liggen. Om die sector alsnog te betreden, zou verdere ontwikkeling nodig zijn om de effïciëntie van de wafers te verbeteren. Daarvoor is extra geld nodig en dat is in het huidige klimaat moeilijk te vinden, zegt Den Heijer. ‘Bovendien gaan we niet zwalken. We hebben vorig jaar gekozen voor een andere koers en we gaan niet twee dingen tegelijk doen.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 24 juni 2014.

2

maar veelbewogen geschiedenis achter de rug heeft. De onderneming werd in 2000 opgericht door onder meer Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) uit Petten. Het was de bedoeling een giettechnologie te perfectioneren die al in de jaren tachtig was ontdekt door de Duitse chemiereus Bayer.

Het principe van deze gepatenteerde technologie is snel te vatten: de wafers worden gemaakt door zuiver silicium te smelten en in mallen te gieten. Dat is veel zuiniger dan het gangbare proces waarbij grote siliciumblokken worden opgezaagd in flinterdunne plakken. Hierbij gaat ongeveer de helft van het silicium verloren, terwijl bij gieten alles gebruikt wordt. Met andere woorden: wie giet, kan veel goedkopere wafers maken.

N UM M ER

N I E U W E M AT E R I A L E N

Doorbraak van superkunststof SMA Na jaren van zendingswerk kloppen de klanten nu uit zichzelf aan bij Polyscope, een producent van polymeren uit Geleen.

De hoogwaardige kunststof van het bedrijf zit in de nieuwste Ferrari en Bentley en staat gepland voor de nieuwe Volkswagen Phaeton.

Het kan echter ook gebruikt worden als vervanger voor latex, het maakt gipsplaten vochtbestendiger en computerproducent Cisco stopt het in zijn printplaten. Het wondermiddel is al in 1990 ontwikkeld door DSM, maar begint nu pas aan zijn grote doorbraak.

Hittebestendig

Tot voor kort werd styreen-maleïnezuuranhydride (SMA), want daar hebben we het over, vooral gebruikt voor de dragende constructie in dashboards. De lichte kunststof was populair vanwege zijn robuustheid en hitteM E I 2 015

Polyscope Geleen

AANTAL WERKNEMERS

50 OPRICHTING

2006 OMZET 2014

€ 40 mln

Patrick Muezers op de productiefaciliteit in Geleen.

FOTO: ANNEMIEK MOMMERS

Opvallend genoeg praat Muezers liever niet over de branche die nog altijd het grootste deel van zijn omzet bepaalt.

Oud nieuws. Hij wil het hebben over innovaties. Hoewel de dashboardindustrie nog altijd goed is M E I 2 015

voor 60% van de omzet, denkt Muezers dat dat tegen 2017 geslonken is tot een kwart.

De komende jaren gaat het over frames voor zonnedaken, de hoogwaardige printplaatindustrie, maar ook over isolatiemateriaal. Polyscope is betrokken bij ongeveer driehonderd onderzoeksprojecten.

‘Daarin gaan we verder dan het aanleveren van een pot polymeren. We nemen actief deel aan het onderzoek’, vertelt Muezers, die meer dan een derde van zijn personeel continu inzet voor R&D.

Snelle groei

Het bedrijf maakt een product met schier oneindig veel eindtoepassingen, maar heeft nauwelijks concurrenten. De enige twee andere aanbieders zitten in de VS en vervullen een bijrol in de markt waarin Polyscope wereldmarktleider is.

De marktexperts van Polyscope vormen de drijvende kracht achter de snelle groei in de vele deelmarkten waarin Polyscope actief is.

Maar het maakt het bedrijf ook kwetsbaar. Muezers: ‘Het enige dat onze groei kan tegenhouden, is dat we niet de juiste keuzes maken.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 25 juni 2014.

3

bestendigheid, maar was door de grove structuur minder geschikt voor delen die in het zicht zijn.

Inmiddels is dat anders. SMA is geschikt voor zo veel toepassingen dat het zelfs Polyscope-ceo Patrick Muezers wel eens duizelt. ‘Je komt SMA steeds vaker tegen op plekken waar je het niet verwacht.’

N UM M ER

N I E U W E M AT E R I A L E N

Bamboe moet het hem gaan doen Toen Peter Wolf vier jaar geleden de leiding overnam bij chemiebedrijf Transmare, zette hij meteen alle kaarten op groen. De onderneming, een Rotterdams familiebedrijf, deed van alles, maar niets helemaal goed.

Wolf, die zich had ingekocht, zag het meteen: er was behoefte aan focus.

Wolf koos voor bamboe, en niet voor niks. Transmare had een manier ontdekt om plantenvezels te maken die bijvoorbeeld in autodashboards verwerkt kunnen worden.

Milieuwinst

Dat klinkt makkelijker dan het is. Vaak zijn de vezels niet van de juiste lengte en heeft een fabrikant ook de vochtigheid, geur en kleurvastheid niet onder controle.

Transmare wel. ‘Er was veel kennis op dat gebied binnen het bedrijf, alleen deden ze er niet zo veel mee.

Het was iets wat, zeg

maar, ergens lag,’ aldus Wolf. ‘Ik heb het eruit gehaald.

Dat is het enige wat ik heb gedaan.’

Het bleek een goede zet. Het ZuidLimburgse chemiebedrijf Sabic, ’s werelds grootste leverancier van kunststoffen voor de auto-industrie, zag wel heil in de verwerkte bamboe.

Autofabrikanten vragen steeds vaker om dit soort groene toevoegingen, aldus Wolf. De milieuwinst zit hem vooral in het feit dat er minder fossiele grondstoffen gebruikt hoeven worden, aldus Gilbert Curtessi, directeur business development. ‘Het is het

Ceo Peter Wolf van chemiebedrijf Transmare.

FOTO: ANNEMIEK MOMMERS

Transmare Rotterdam

AANTAL WERKNEMERS

35 OMZET 2013

€ 18 mln GROEI PER JAAR SCHATTING

30% - 40%

verhaal van minder olie en minder CO2uitstoot.’

Transmare is eind vorig jaar begonnen met de productie van bamboemengsels, zij het voorzichtig aan.

‘Het gaat nog om kleine hoeveelheden.’

Het gewas wordt in China volgens een uniek ‘recept’ verwerkt. Dit procedé is niet gepatenteerd.

Dat kost veel geld voor weinig bescherming, zegt Wolf. ‘Wij vertrouwen erop dat we kunnen profiteren van de voorsprong die we nu hebben.’

Het bedrijf heeft zijn pijlen ook gericht op biopolymeren, dat wil zeggen plastics die afbreekbaar zijn.

Op dit terrein werkt Transmare onder meer samen met een andere klinkende naam binnen de chemische industrie, Basf.

De biopolymeren worden inmiddels al een paar jaar afgezet nadat Wolf had besloten vol in te zetten op deze groene plastics.

‘Toen ik hier binnenkwam, in november 2010, was er net een afspraak gemaakt met Basf. Vervolgens heb ik gezegd: jongens, als zo’n grote onderneming hier trek in heeft, dan is dat zó interessant, dan moeten we daar voor de volle 100% gas op geven.’

Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad van 26 juni 2014.

DE N I EU W E K A M PIOE N E N

51

Wat gebeurt er als ik mijn dienstverlening ‘appificeer’?

Goeie vraag.

De realiteit van vandaag is dynamisch en stelt u elke dag weer voor nieuwe uitdagende vragen. Vragen die u alleen kunt beantwoorden als u een kampioen bent: in uw visie, in uw processen en in uw systemen.

Wij helpen u een kampioen te worden, zodat u een antwoord heeft op elke vraag. Altijd, ook als het gaat om emerging markets, nieuwe technologische ontwikkelingen of groeiversnelling.

Meer weten over het antwoord op deze goeie vraag? Bel met Luc Daemen op telefoonnummer 088 676 9067.

Of kijk op watisuwgoeievraag.nl (c) 2015 Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. Alle rechten voorbehouden