Pensioenbijlage

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

Pensioen De toekomst van ons pensioen De contouren van een nieuw stelsel worden zichtbaar

W INTERVIEW

COLLECTIEF

‘LUMP SUM’

KOSTEN

Pagina 6

Pagina 11

Pagina 21

Pagina 26

Staatssecretaris Klijnsma doet ‘voorwas’ voor nieuw stelsel

Samen pensioen opbouwen, of individueel – wat is beter?

Britten kunnen hun pensioen sinds kort in één keer opnemen: werkt dat goed?

Wie belegt voordeliger: pensioenfonds of particulier?

Het Centraal Beheer Algemeen Pensioenfonds:

een reuzensprong vooruit

Nieuw.

Het pensioen dat de toekomst heeft.

r ee

ntraal Beh Ce

SPONSO van deze tijd. We zien een groeiende behoefte aan andere oplossingen.

Daarom werkt Centraal Beheer aan de oprichting van het Centraal Beheer Algemeen Pensioenfonds. Hier bundelen we de krachten van pensioenfondsen, werkgevers en werknemers. Zo realiseren we schaalvoordelen in administratie, vermogensbeheer en besturing. Om zo een onbezorgde oude dag mogelijk te maken voor iedereen.

Meer weten? Kijk op www.centraalbeheer.nl/apf

FD

De huidige generatie pensioenen voldoet niet meer aan de wensen en eisen

Pe

n sio e n D eba

t

R

ACTIEF BEHEERDE BELEGGINGEN. VOOR EEN ACTIEVER PENSIOEN.

Dankzij een actief beheer biedt het fonds Carmignac Patrimoine u meer uitzicht op het pensioen waar u recht op heeft.

Het fonds wordt sinds zijn oprichting beheerd door hetzelfde team en wordt niet beperkt door een benchmark. Wij handelen altijd op basis van onze overtuigingen en nemen regelmatig individuele, ‘contrarian’ beleggingsbesluiten.

Hierdoor kon Carmignac Patrimoine de afgelopen 25 jaar een jaarrendement van 8,29% realiseren.* Uiteraard vormen in het verleden behaalde resultaten geen garantie voor toekomstige resultaten en is er aan het fonds een risico op kapitaalverlies verbonden.

Neem voor een actief pensioen contact op met uw financieel adviseur. carmignac.nl

Neem voor meer informatie contact op met ons lokale team: CARMIGNAC GESTION LUXEMBOURG, City Link – 7, rue de la Chapelle – L-1325 Luxemburg Tel: (+352) 46 70 60 1 *Bron: Carmignac Gestion. Rendement van 31-08-1990 t.e.m. 31-08-2015. Carmignac Patrimoine is een door Carmignac Gestion beheerd beleggingsfonds naar Frans recht. Datum van de eerste NAV: 07-11-1989. De ICBE biedt geen kapitaalgarantie en de aanbevolen minimale beleggingstermijn is 3 jaar. De kosten zijn in de resultaten begrepen. De toegang tot het fonds kan beperkt zijn voor bepaalde personen of in bepaalde landen. Dit fonds mag met name direct noch indirect aangeboden of verkocht worden ten gunste of voor rekening van een ‘U.S. person’, zoals gedefinieerd in de Amerikaanse ‘Regulation S’ en/of de FATCA. De risico’s en kosten staan beschreven in het EBI-document (essentiële beleggersinformatie). Het prospectus, het EBI-document en de jaarverslagen van het fonds zijn te vinden op de website www.carmignac.nl of kunnen worden aangevraagd bij de beheermaatschappij. De belegger dient over het EBI-document te beschikken voordat hij op het fonds inschrijft. Carmignac Gestion -Portefeuillebeheermaatschappij (AMF toelating n° GP 97-08 van 13/03/1997) Naamloze Vennootschap met een kapitaal van 15 000 000 € - Parijs Handelsregister B 349 501 676; Carmignac Gestion Luxembourg -Filiaal van Carmignac Gestion Portefeuillebeheermaatschappij van de ICBE (CSSF toelating van 10/06/2013) Naamloze Vennootschap met een kapitaal van 23 000 000 € - Luxemburg Handelsregister B 67 549

inhoud 5

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

Ten geleide MARISKA VAN DER WESTEN

Beeld toekomst wordt scherper

H

oe ziet het pensioen van de toekomst er uit? Met die vraag trok staatssecretaris Jetta Klijnsma vorig jaar het land in, in het kader van de Nationale Pensioendialoog. Het huidige systeem van collectief sparen via werkgever of bedrijfstak is immers aan modernisering toe. De tijd dat de doorsneewerknemer veertig jaar voor dezelfde baas werkte, ligt achter ons. Mensen veranderen geregeld van werkgever en niet zelden ook van bedrijfstak. En ons land telt inmiddels bijna een miljoen zelfstandigen zonder personeel, die goeddeels buiten de collectieve pensioenspaarboot vallen.

Bovendien is het paternalisme van het ‘oude’ stelsel achterhaald. We leven niet meer in de jaren vijftig. De betutteling en gedwongen solidariteit die in het bestaande stelsel zitten ingebakken, beginnen te wringen.

Klijnsma’s rondje langs velden en wegen leverde hoofdlijnen voor groot onderhoud. Er moet serieus wordt gekeken naar een stelsel op basis van persoonlijke pensioenpotjes. Zzp’ers moeten – desnoods misschien verplicht – binnenboord worden gehesen. Er is meer ruimte nodig voor maatwerk. En er wordt een punt gezet achter de zogenaamde ‘doorsneesystematiek’ die ervoor zorgt dat jongeren meebetalen aan het pensioen van ouderen.

De staatssecretaris houdt zich het komende jaar vooral bezig met ‘de voorwas’; spijkers met koppen moeten wachten tot een volgend kabinet. Maar er is geen glazen bol meer nodig om een beeld te krijgen van het pensioen van de toekomst. In deze bijlage schetst Pensioen Pro voor u de contouren.

Pensioen Pro is dé vakpublicatie voor institutionele beleggers en pensioenprofessionals van het Financieele Dagblad en de Britse uitgever IPE.

Mariska van der Westen is hoofdredacteur van Pensioen Pro. mariska.vanderwesten@ipe.com.

RHONALD BLOMMESTIJN

‘Pensioenmarkt opgeschud’ Kleine pensioenfondsen gaan op in grotere gehelen, verzekerde regelingen verdwijnen.

Een nieuwe type pensioenfonds, het ‘algemeen pensioenfonds’, versnelt die trend.

Pagina 18

14 24 29 32 34

Als ik kon kiezen met pensioen...

Het kabinet studeert op meer keuzevrijheid met het pensioen. Maar welke keuzes willen mensen dan precies kunnen maken?

Kabinet wil af van pensioensubsidie van jong naar oud

De doorsneesystematiek in het pensioenstelsel moet vanaf 2020 verdwijnen.

Maar de overgang is ingewikkeld en komt mogelijk met een miljardenrekening.

‘Met pensioenplicht neem je zzp’er tegen zichzelf in bescherming’

Hogere inkomens mogen echter meer vrijheid met hun pensioenopbouw hebben, meent ervaren pensioenexpert Albert Akkerman.

Indexatie laat nog jaren op zich wachten

Pensioenen lopen door gemiste indexatie nu 10 tot 15% achter op inflatie. De verwachting is dat die achterstand de komende jaren verder oploopt.

Opinie: ‘Gooi de bescherming van buffers niet weg’

Financieel-economen houden niet van collectieve buffers in pensioenfondsen, maar ze zijn goed voor deelnemers en economie, betoogt Jan Tamerus (PGGM).

Benieuwd naar Pensioen Pro? Neem een proefabonnement van vier weken via fd.nl/pensioenpro. Gratis. Want Pensioen Pro bestaat 1 jaar, en wie jarig is, trakteert.

COLOFON Alg. directeur/uitgever Eugenie van Wiechen. Hoofdredacteur FD Jan Bonjer. Hoofdredacteur Pensioen Pro Mariska van der Westen. Coördinatie bijlage Maarten van Wijk en Mariska van der Westen.

Bijdragen van Sameer van Alfen, Frank van Alphen, Olaf Boschman, Leen Preesman, Jan Tamerus en André de Vos. Vorm en beeld Rhonald Blommestijn, Wiebe Kiestra, Marjolein Luiken, Liesbeth Melkert, Hans Spoelman, Peter Strelitski en Rob Voss. Advertenties Natasja Veldman, Sales Manager (020-5928854).

6 fd.pensioen

‘Dit kabinet doet voorwas voor nieuw stelsel’ Een persoonlijke pensioenrekening, meer keuzevrijheid met het pensioengeld en meer pensioen voor zzp’ers. Dat zijn enkele grote veranderingen waar het Nederlandse pensioenstelsel op af stevent. ‘Wij moeten het stelsel aanpassen aan het tijdsgewricht’, zegt staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken.

Door Olaf Boschman en Maarten van Wijk

H

et Nederlandse pensioenstelsel staat aan het begin van een vergaande hervorming. Doelen zijn transparantie over het eigen pensioenvermogen, keuzevrijheid met dat geld en het afschaffen van elementen die flexwerkers benadelen.

Tegelijk staan decenniaoude zekerheden deels of geheel ter discussie, zoals de spaarplicht voor aanvullend pensioen, de solidariteit binnen pensioenfondsen en de pensioenopbouw die voor jong en oud gelijk is (de doorsneesystematiek).

Pensioenrevoluties gaan echter niet snel. Het stelsel is een ingewikkeld polderproduct: het wordt bestierd door vakbonden en werkgevers, die honderden pensioenfondsen en diverse verzekeraars aan het werk hebben gezet om tienduizenden pensioenregelingen uit te voeren. Er is een pot gespaard van €1200 mrd.

De belangen zijn dus groot. Een eerdere hervorming, in 2010, liep uit op grote ruzie binnen de FNV. Verantwoordelijk staatssecretaris Klijnsma benadrukt dan ook vaak dat er nog ‘gesondeerd’ wordt, dat

We moeten kijken naar de positie van zzp’ers in het pensioenstelsel

zaken nog ‘heel goed bekeken moeten worden’ en dat we het ‘met zijn allen’ doen. ‘Het gaat ten slotte om het pensioen van mensen.’ Een basiselement van het stelsel, namelijk dat er collectief gespaard wordt, wil ze behouden, zegt ze vooraf al.

Klijnsma startte vorig jaar met een ‘Nationale Pensioendialoog’. Dit voorjaar ging een nota met hoofdlijnen voor een nieuw stelsel naar de Kamer. Het zijn de eerste stappen voor een grote hervorming die pas door een volgend kabinet zal worden afgemaakt, aldus Klijnsma.

Waarom zijn grote hervormingen volgens u nodig?

‘Het gaat erom dat we het stelsel steeds aanpassen aan het tijdsgewricht. De AOW-leeftijd moesten we aanpassen omdat mensen tegenwoordig veel langer leven dan ten tijde van Drees. Nu hebben we bijvoorbeeld te maken met een flexibele arbeidsmarkt. Dat is een aanleiding om de doorsneesystematiek aan te pakken en om te kijken naar de positie van zzp’ers.’

Wilt u zzp’ers een pensioenplicht opleggen, zoals bij werknemers?

‘Nee. Uitgangspunt is een fatsoenlijk pensioen voor iedereen. In de nota staat verder, dat we er goed over moeten gaan nadenken of je een vorm van verplichting zou moeten opleggen of niet. Ook is belangrijk wát je die zzp’ers dan voor mogelijkheden aanbiedt om pensioen te sparen.’

FOTO’S: WIEBE KIESTRA

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober

7

opnemen, dan moeten ze daarna wellicht een beroep doen op andere financiële voorzieningenvandeoverheid. Dan betaalt de samenleving de rekening.Ikzouernietonmiddellijk voor kiezen.

Een alternatief is dat een deelnemer kan zeggen: ‘‘bij het begin van de oude dag wil ik meer pensioen, bijvoorbeeld om te reizen, en als ik 75 ben, dan kan ik met minder toe.’’

Diemogelijkheidbestaatnualendie zou je nog kunnen vergroten.’

In hoeverre laat u daarbij uw oren hangen naar de vakbonden?

‘Je moet echt kijken wat de samenleving vindt. We hebben geregeld contactmetorganisatiesvanzzp’ers.We hebben de Nationale Pensioendialoog gehad, er volgt nog een debat en een hoorzitting in de Kamer. We zitten nog in de fase van het aftasten hoe je hier mee om kan gaan.’

Bonden en werkgevers verplichten mensennuombijeenspecifiekpensioenfondstesparen.Isdatnognodig?

‘Datiseenheelfundamentelekwestie dieweindezediscussiegaanbespreken. Zelf vind ik dat pensioen in de tweedepijlereenarbeidsvoorwaarde is.Datbetekentdatdevakbondenen werkgeverseenduidelijkerolhebben.

Vanuit die premisse wil ik acteren.’

Eenanderideeuitdeplannenismeer keuzevrijheid. Hoe ver gaat die? Mogenmensenookstoppenmetsparen en zich beperken tot de AOW? ‘De AOW is echt een basisvoorziening. Ik vind het prima dat mensen verplichtdaarbovenopsparen.Vooral omdatdegedachteaanpensioensparen bij jonge mensen niet op nummer één staat.’

Een prominent onderdeel van de plannenzijn‘persoonlijkepensioenrekeningen’.Erwordtgeprobeerddat te combineren met collectief delen van risico’s, bijvoorbeeld tussen generaties. Kan dat wel?

‘Mensen willen meer zicht hebben op hoeveel ze hebben gespaard, dat is uit de Nationale Pensioendialoog gebleken.Maarzewillendatpotjeook niethelemaalzelfbeheren.Datisrisicovolenmensenzeggendatze eronvoldoendeverstandvanhebben.Het is hartstikke fijn als werisico’s, zoals datvanlangerlevendanverwacht,collectiefkunnenoplossen.Diewensen wil ik allemaal meenemen.’

Moet sparen ook verplicht blijven voor hoge salarissen? Voor salaris boven bijvoorbeeld €60.000 kunnen mensen die vrijheid mogelijk best aan. Het CPB en De Nederlandsche Bank hebben dit jaar suggesties in die richting gedaan.

‘Dat is onderdeel van de toekomstdiscussie. De hoogte van het salaris waarover je opbouwt, is in zekerezin arbitrair. We hebben het nu bij een ton neergelegd, dat is heel goed verdedigbaar.Hetkanookwatlager,het kanookwathoger.Dieafwegingmoet je als samenleving maken.’

DNB waarschuwde ook dat mensen die verplicht volledig hun huis aflossen,teveelspareninhethuidigepensioenstelsel.

‘Meteenvolledigafgelosthuishebje minder woonlasten en zou je inderdaad ook iets minder pensioen hoevenhebben.Ergaanstemmenopdie zeggen: ‘‘als je versneld aflost, dan hoef je minder premie te betalen.’’

Of: ‘‘laat mensen met die premie de hypotheek aflossen’’.

Ik zeg niet dat ik die ideeën direct omarm, maar deze vorm van keuzevrijheid hoort bij de discussie.’

Wat vindt u van het idee om mensen de keuze te geven om hun pensioen ineens op tenemen?Zo’nlump sum is in Engeland ingevoerd.

‘Als mensen ineens hun pensioen

Maardiecollectieveoverdrachtenzijn een bron van conflicten, terwijl het CPB heeft aangegeven dat het voordeelbeperktis.Ishetnietveelsimpeler om mensen puur een individuele pot voor zichzelf te geven?

‘DiewenshebiknietuitdeNationale Pensioendialooggehaald.Mensengevenaandathetsysteemzoalshetnuis waardevolgeachtwordt.Datmoeten weentenopde21eeeuw.Hetrapport van het CPB zegt dat collectieve en individuele pensioenen beide meerwaarde hebben. Je kunt dat rapport op meerdere manieren opvatten.’

U wilt dat jongeren meer pensioen gaanopbouwenvoorhunpremie,omdat dat economisch gezien eerlijker is:hunpremierendeertlanger.Maar hoevoorkomtudatditmensenvan45 raakt? Die hebben het nadeel gehad en missen zo het voordeel.

8 fd.pensioen

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

De rekening mag niet bij één generatie vallen In fondsen zit meer geld dan ooit.

‘Ik krijg die vraag erg vaak, op straat eninzaaltjes.‘‘Jetta,eriszoveelgeld, waarom krijg ik geen pensioenverhoging?’’ Mijn antwoord is steevast: pensioenfondsen hebben ook veel verplichtingen naar de werkenden van nu. Als nu de fondsen snel zouden indexeren, dan heeft dat gevolgen voor jongere generaties.

Bovendien:alswedenieuweregels niethadden,hadeenbehoorlijkaantalfondsendepensioenennumoeten verlagen. Het is een balans.’

‘Ermagnieteengeneratiezijndiede hele rekening krijgt. De overgang is heelingewikkeld,enwemoetengoed kijkenhoewedatkunnendoen.Daarvoor is alle expertise welkom.’

Derekeningisbecijferdop€100mrd.

Wie gaat die betalen?

‘We moeten nog zien of er een rekeningisenhoehoogdiedanis.Alsdie er is,danzal hetRijkdie niet volledig op zich nemen, maar moeten we er samennaarkijken.Geldkanuitmiddelen van de fondsen komen, of uit premies of belastingen. Het kan zijn dat je iets meer premie gaat betalen en minder ontvangt. Van alles is mogelijk.Wemoetendaareengoedemix van maken. We weten ook nog niet hoelangdeovergangsperiodewordt.’

Dus dit plan gaat een veertigjarige pensioen kosten?

‘Daar kun je dus echt niets over zeggen.Wewetennoghelemaalniethoe desituatieisin2020.Alshetdanheel goed gaat, economisch gezien, dan hebbenweeenveelmakkelijkereoplossing dan als we aan lager wal zitten, als Nederland.’

Vakbonden en werkgevers doen nu in de SER onderzoek naar een nieuw pensioenstelsel. Stel dat ze er niet uitkomen, zoals in 2010? Gaat u het dan zelf doordrukken?

‘Het lijkt me wijs om naar iedereen

Jetta Klijnsma

CV

1990-2002 Gemeenteraadslid in Den Haag 1998-2008 Wethouder in Den Haag (Welzijn, daarna Financiën) 2008-2010 Staatssecretaris Sociale Zaken, kabinet Balkenende-IV 2012-nu Staatssecretaris van Sociale Zaken

te blijven luisteren. Niet alleen naar de sociale partners, maar ook naar jongeren, ouderenbonden, wetenschappers, pensioenfondsen, verzekeraars, en meer.

DeSERiseenheelbelangrijkepartner. De uitkomsten van hun onderzoek zijn voor ons erg interessant.’

Maakt u zich afhankelijk van sociale partners? Als er niets uit hun studies komt, doet u dan ook niets?

‘De studie naar de doorsneesystematiek doen wij als ministerie ook, samen met het CPB. Maar dat zijn natuurlijk geen volledig gescheiden trajecten. Op het eind van de rit moetenTweedeenEersteKameriets besluiten. Maar dat moet altijd met draagvlak van de samenleving.’

Eenhoofdzorgvanmensenoverpensioen wordt niet behandeld in de voorstellen: het gebrek aan indexatie. Kunt u daar iets aan doen?

‘Het stelsel is gebaseerd op het gezamenlijk beleggen van middelen.

Na 2008 zijn we in zwaar weer gekomen en in 2015 is de rentestand zo, dat het moeilijk is geworden om te indexeren.Hetheeftnietmetdewetgevingtemaken,maarmetfinanciële en economische omstandigheden.’

Is dat zo? Er wordt vaak beweerd dat Nederlandse fondsen zichzelf ‘arm rekenen’ met een lage rekenrente.

Maar toch: De Nederlandsche Bank verlaagde in juli de rekenrente weer een stap. Kunt u de regels versoepelen, als de Kamer dat wil?

‘De aanpassing van de rekenrente vloeit voort uit een rapport van een onafhankelijke commissie. Dat was ook een wens van de Kamer, juist omdat we niet willen dat de politieke waan van de dag de rekenrente voor fondsen bepaalt. DNB beslist, ik heb er niks over te zeggen. Als de Kamer het anders wil, dan moet de wet veranderd worden.’

Hoe gaat u nu verder met de toekomstdiscussie?

‘De Tweede Kamer organiseert binnenkorteenhoorzittingenikwilzelf ook graag in debat met de Kamer.

Wellicht kunnen we op onderdelen besluiten nemen in deze regeerperiode, als er een meerderheid voor is.

Voorhetoverigeentamerenweindit kabinet de discussie. Ik doe de voorwas.Vervolgenskunnenpartijendaar ietsmeeinhunverkiezingsprogramma’s voor 2017. En kan een nieuw kabinet de wetgeving vorm geven.’

Duurt dit niet allemaal erg lang?

‘Er is al veel gebeurd. In deze kabinetsperiodezijnvierpensioenwetten aangenomen,overbeterecommunicatie,bestuur,financiëlerekenregels endebeperkingvandeopbouw,omdat mensen nu langer werken.

Nu kijken we naar fundamentelere hervormingen. De invoering van de AOW duurde vanaf het begin van de 20e eeuw tot Drees. Het huidige stelsel is vanaf de jaren vijftig stap voor stap opgebouwd. Het zijn dingen die we niet zomaar even doen!

We moeten er als samenleving over beslissen en dus is het goed als pensioen kan meespelen bij de komende verkiezingen.’ P

Amundi, de grootste Europese Asset Manager(1)

Uw vertrouwen winnen met het beste indexbeleggen.

Amundi Indexing

De concurrentiekracht van Europa’s leidende vermogensbeheerder met USD 1.100 mld vermogen in beheer(2).

Flexibele oplossingen volledig afgestemd op de behoeften van onze cliënten.

Sterke ervaring in maatschappelijk verantwoord beleggen en met innovatieve Smart-Beta(3) beleggingsoplossingen.

25 jaar bewezen track record voor internationale cliënten.

indexing.amundi.com

(1) No.1 Europese asset manager op basis van de wereldwijde activa onder beheer (AUM) en het hoofdkantoor gevestigd in Europa - Source IPE “Top 400 vermogensbeheerders”, gepubliceerd in juni 2015 en op basis van AUM per december 2014. (2) Amundi Group gegevens per juni 2015. (3) Smart-Beta strategieën streven naar een hoger rendement door het passief volgen van een index die niet op de gebruikelijke wijze is gebaseerd op marktkapitalisatieweging. Dit materiaal is geen wettelijk voorgeschreven document en evenmin een aanbeveling, beleggingsadvies, verzoek of aanbod om beleggingen, of daaraan verbonden financiële instrumenten, te kopen of te verkopen. Om te bepalen of de belegging voor hen geschikt is, moeten alle ontvangers van dit document, voordat zij een beleggingsbesluit nemen of een verplichting aangaan, advies over de geschiktheid van een belegging inwinnen van hun juridische en/of fiscale raadsman of hun financieel adviseur.

Beleggen houdt risico’s in. Het kan zijn dat u het oorspronkelijk geïnvesteerde bedrag niet terugkrijgt. Amundi aanvaardt geen enkele directe of indirecte aansprakelijkheid die kan ontstaan door gebruik van de in dit document vermelde informatie. Amundi kan nooit verantwoordelijk worden gesteld voor een beslissing of belegging op basis van deze informatie. De informatie in dit document mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Amundi niet worden gekopieerd, gereproduceerd, aangepast, vertaald of doorgegeven aan een derde, natuurlijke of rechtspersoon, in welk land of rechtsgebied ook waar Amundi of een van zijn producten registratieplichtig is of als onwettig zou kunnen worden beschouwd, en mag evenmin worden verspreid aan “US Persons”, zoals omschreven in de Securities Act van 1933. Financiële aanbieding uitgegeven in Nederland door Amundi SA, een Franse naamloze vennootschap met een maatschappelijk kapitaal van €596.262.615 - Portefeuillebeheerder gereguleerd door de Franse toezichthouder onder het nummer GP04000036 - Hoofdkantoor: 90, boulevard Pasteur - F - 75015 Paris - Frankrijk - 437 574 452 Handelsregister (RCS) Parijs. Oktober 2015. |

Simplify your life.

Richtinggevend voor bedrijven en pensioenfondsen elipsLife verzekert u graag. Als risicoverzekeraar bieden wij heldere oplossingen, transparante premieberekening en contracten zonder kleine lettertjes. En dat doen we voor alle klanten, ongeacht hun omvang. Vertrouw op elipsLife. www.elipsLife.com

fd.pensioen 11

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

Pensioen opbouwen: samen of alleen?

Een collectief pensioen, waarin risico’s gedeeld worden met een grote groep. Of een individueel pensioen, met keuzes en risico’s voor eigen rekening. Welk van de systemen levert nu een beter pensioen op? En is er een synthese mogelijk?

Door Maarten van Wijk

O

nder bedrijven is de trend al jaren aan de gang: werkgevers zien, als ze de mogelijkheid hebben, graag af van de traditionelemiddelloonregelingvoor pensioen, waar een uitkering wordt beloofd van traditioneel 70% van het salaris. Het nieuwe pensioen wordt dan een ‘beschikbare-premieregeling’.Hetbedrijfstortgeldineenpotje van de deelnemer, die het daarna individueel belegt, of laat beleggen.

Datisplezierigvoorhetbedrijf:dat hoeft alleen nog maar premies te betalen, zonder zich zorgen te maken over financiële tegenslagen op de beurzen. Die leiden dan niet tot hogerepremiesofnaheffingenvoorhet bedrijf,wéltoteenlagerpensioenvan de werknemer. Het risico ligt bij de deelnemer, heet het dan.

‘Meer risico’ klinkt als slecht nieuws. Maar is een premieregeling nu echt minder goed? ‘Als je het vergelijkt met pensioenregelingen van vroeger,gegarandeerddoordewerkgever, afgestemd op het eindloon, dan waren die laatste zeker beter’, meent actuaris Edwin Schokker van TowersWatson.‘Maartegenwoordig ontloopt het elkaar weinig.’

Ookbijmiddelloonregelingenvan pensioenfondsenislangzamerhand veelrisiconaardewerknemergeschoven.Zozijnernogweinigwerkgevers

die bijstorten bij een zware tegenslag. Ook is vaak afgesproken dat de premie niet meer omhoog gaat om tekorten in te lopen. Door de vergrijzing hielp dat sowieso al minder. Inflatiecorrectie van het pensioen is niet meer gegarandeerd en is de afgelopen vijf jaar bij veel fondsen ook uitgebleven.

In 2013 en 2014 werd tot slot voor iedereen duidelijk dat de uitkering bij pensioenfondsen niet écht zeker was: meer dan honderd fondsen verlaagdendeuitkeringen,degrotemetaalfondsen met zo’n 7%.

Er bestaan nog wel ‘échte’ gegarandeerde pensioenregelingen, bij verzekeraars.Daarzijnnognooitverlagingen geweest, maar die regelingen hebben hun langste tijd gehad, zegtJeroenKoopmansvanactuarieel bureau LCP. Door de lage rente zijn verzekeraarsgaranties,dieleunenop zeerveiligbeleggen,extreemduurgeworden. ‘De kans op verhoging van de opgebouwde rechten is de laatste jaren uit de contracten gehaald, om ze betaalbaar te houden. Zeker voor jongeren is dat erg ongunstig. Je kan echtbetervoorjezelfbeleggenineen premieregeling.’ Bedrijven heffen deze regelingen in groten getale op.

Bij middelloon is veel risico naar de deelnemer gegaan

12 fd.pensioen

Fonds versus individueel Daarmeeresterentweehoofdopties: middelloonbijeenpensioenfondsof een individuele pot. De meeste deskundigen zijn het er over eens dat de resultaten in het eerste op dit momentnogbeterzijndaninhettweede.

Maar hoe groot het verschil is, daar verschillen de meningen over.

Pensioenfondsen als Zorg & Welzijn en ABP hameren erop dat pensioenfondsenhunrisico’s,zoalsdieop eendalingindebeurzen,verspreiden over alle generaties in het fonds, dus jongenoud.Datgebeurtbijvoorbeeld door het aanhouden van een gezamenlijkebufferenhetuitsmerenvan pensioenverlagingen over tien jaar.

Daarmee voorkomen ze dat er generatieszijndiepechhebben(debeurs crasht vlak voor pensioendatum) en anderegeneratiesmetgeluk(zegaan met pensioen op het moment dat de beurzen op hun top staan).

Door die risicodeling tussen generaties hebben pensioenfondsen, ondanks het feit dat er meer risico’s naardedeelnemerszijngegaan,nog steeds een voorsprong op individuele potjes, menen zij.

Deaanbiedersvanindividuelepensioenen, zoals verzekeraars, stellen daartegenover dat hun regelingen ditrisicoookkunnenindammen.Dat gebeurtmetde‘lifecycle’,waarbijeen deelnemer op jonge leeftijd veel beleggingsrisico met aandelen neemt, om zo veel rendement te maken,terwijl richting de pensionering de beleggingen steeds veiliger worden.

Het blijkt lastig om uit te rekenen watnupreciesbeteris.Verschillende studies geven verschillende resultaten. Een vergelijking van Aon Hewitt geeft aan dat een 25-jarige met een modaalinkomenineenmiddelloonregelingopditmomentmagrekenen opeenpensioenvan78%vanhetlaatsteverdiendeloon.Bijeenpremieregeling varieert de uitkomst van 97% ineenpositiefbeursscenariotot55% bij slechte resultaten.

Daartegenover staat bijvoorbeeld

een studie uit 2014 door het CPB en onderzoeksinstituut Netspar, die concludeert dat collectieve pensioenfondsen een uitkering leveren die maximaal 2,5% hoger ligt dan individuele potjes. De risico’s zijn ook wat kleiner in het fonds, maar niet zoveel:eendeelnemerkanmaximaal 4%vanzijneigenrisicodelenmetandere generaties.

Opheffen De conclusie dat het verschil klein is, leidde tot pleidooien om het collectieve systeem op te heffen, want de onderlinge steun van generaties is ook stof voor conflicten. Als een pensioenfonds besluit de pensioenen te verhogen of verlaging uit te stellen, vrezen jongeren dat er voor hen niks overblijft – terecht of niet.

Als het fonds besluit niet te verhogen,klagendeouderensteenenbeen.

‘Ineencollectieffondsisereenbestuur dat allerlei beslissingen kan nemen, waarmee ze mijn pensioen raken en herverdelen’, zegt Tom Steenkamp, hoogleraar aan de Vrije Universiteit en directeur bij Robeco.

‘Persoonlijkvindikhetfijnerommijn eigen pot te hebben.’

Een voordeel van een eigen pot is dat hetook makkelijker is om individuelekeuzestebieden.Mensenkunnen bijvoorbeeld zelf beleggingen kiezen, en in de toekomst zou er bijvoorbeeld geld aan onttrokken kunnen worden om een hypotheek mee af te lossen.Datpast inde trend naar deindividualiseringenkeuzevrijheid.

Maar over de conclusie van de CPB-studie is het laatste woord nog

nietgezegd.VolgensJanTamerusvan PGGM, de belegger voor pensioenfonds Zorg & Welzijn, schat de studiederesultatenvancollectievepensioenfondsen te laag in, omdat die niet kijkt naar het effect van buffers.

Tamerusmeentdatindividueelbeleggen toch gevaarlijker is. ‘Je moet niet denken dat je met een life-cycle alle risico’s uitschakelt. Er zijn altijd excessen,diejealleenmetcollectieve risicodeling kunt verhelpen.’

Dekkingsgraad Het theoretisch verschil tussen collectiefenindividueelpensioenisdus onderwerpvandiscussie.Maardaarnaastzijnerookindividueleomstandigheden, die meer invloed hebben op het uiteindelijke resultaat.

Het maakt bijvoorbeeld nogal wat uithoe‘rijk’hetpensioenfondsisdat alsuitgangspuntwordtgenomenvoor de vergelijking. ‘Als je in een pensioenfondsmeteendekkingsgraadvan 130% zit, dan is dat natuurlijk beter daneenpremieregeling,’zegtSchokker van Towers Watson. In dit geval krijgt een deelnemer die instapt, of een bedrijf dat gaat deelnemen, er vanafhetbegineen‘gratis’bufferbij.

Datbetekent: niet al tehoge premies en veel indexatie.

Maarwieineenfondsmeteenlage dekkingsgraad zit, weet dat er juist flink betaald moet worden om buffersoptebouwenendatervoorlopig geen indexatie inzit.

Premie Ookdehoeveelheidpremiediewordt betaald maakt veel uit voor de uitkomst. En daar zit een belangrijk verschiltussenpremieregelingenen uitkeringsregelingen. Bij premieregelingensteltdeBelastingdiensteen maximum aan de premie. Bij uitkeringsregelingenisalleendebeoogde uitkeringfiscaalbegrensd:hetmaakt niet uit hoeveel premie daarvoor gevraagd wordt. In de praktijk mag bij de eerste minder geld ingelegd worden dan in de tweede.

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

Dit is mede een verklaring voor de reputatie van de premieregeling als vooral gunstig voor bedrijven en niet voor werknemers. Bedrijven die van een fiscaal maximale middelloonregeling naar een fiscaal maximale premieregeling gaan, besparen daarmee vaak op de premie, of vermijden een premiestijging.

Bij de overgang wordt dit voor de zittende werknemers nog wel eens gecompenseerd in het salaris, zegt consultant Erwin Hoonakkers van Aon Hewitt. Maar voor een nieuwe werknemer in een bestaande premieregeling, zal over het algemeen minder premie worden ingelegd, met gevolgen voor de uitkomst. Bij pensioenregelingen is ‘wat je eruit krijgt’ uiteindelijk een functie van ‘wat je erin stopt’, aldus Hoonakkers.

In praktijk mag in een premieregeling minder geld ingelegd worden

Bij een overgang naar beschikbare premie moeten inspraakorganen, zoals de ondernemingsraad, dus opletten wat er gebeurt met de inleg van pensioenpremie door het bedrijf.

Toekomst Aan de wetgeving voor zowel de premieregeling als de uitkeringsregeling wordt op dit moment gesleuteld.

Bij premieregelingen wordt het vanaf volgend jaar mogelijk om het pensioengeld ook na de pensioendatum deels in aandelen te laten. Nu moeten deelnemers in de regeling, als ze met pensioen gaan, hun spaarpot nog verplicht inzetten voor een volledig gegarandeerde uitkering bij een verzekeraar. Door de lage rente leidt dat op dit moment tot lage uitkeringen zonder indexatie, al is dit renterisico doorgaans wel deels afgedekt in de beleggingen.

Door minder snel beleggingsrisico af te bouwen en na pensioen voor 20% te blijven doorbeleggen in aandelen, zou een pensioen gehaald kunnen worden dat bij ingang 8% hoger is, blijkt uit een studie van Steenkamp van de VU en Robeco. Er is wel iets meer kans op verlaging van het pensi-

oen, maar het hogere pensioen bij ingangsdatum weegt daar echter meer dan tegenop, aldus Steenkamp. Dit effect is overigens al meegerekend in de genoemde studie van het CPB. Voor de verdere toekomst wordt gewerkt aan een soort synthese van beide regelingen.

Vakbonden en werkgevers, verenigd in de Sociaal Economische Raad (SER) onderzoeken een plan om iedere pensioendeelnemer een individuele rekening te geven. Zo is voor iedereen duidelijk welk bedrag ‘van hem’ is en word het ook beter mogelijk om individuele keuzes met het geld te maken, zoals het deels opnemen van het bedrag of zelf keuzes maken over de beleggingen.

Maar tegelijkertijd blijft het collectief delen van tegenvallers en meevallers bestaan. Het verschil zou wel zijn dat een deelnemer dit dan duidelijk kan terugzien in zijn eigen rekeningoverzicht. Bovendien zou ook nauwkeuriger kunnen gekeken worden welke risico’s wel en niet gedeeld moeten worden, voor een beter resultaat. Eind van dit jaar komt de studie naar buiten en zal duidelijk worden of dit een haalbaar idee is. P

First Pensions PENSIOENFONDS DASHBOARD®

Countervailing power voor onafhankelijke controle van de vermogensbeheerders of fiduciair

Het Pensioenfonds Dashboard® biedt het bestuur en/of de beleggingscommissie maandelijks het benodigde inzicht in de positie en de resultaten van het pensioenfonds. Daarmee is het pensioenfonds in staat om de juiste beslissingen te nemen op basis van up-to-date financiële gegevens. Door middel van een stoplichtensysteem wordt op transparante wijze inzicht gegeven in de financiële positie, bestaande risico’s en geleverde prestaties. Ook laat het de bijdrage van elke factor (beleggingsrendementen, kosten en premie- en indexatiebeleid) op de nominale en reële dekkingsgraad zien.

Door de realisatie af te zetten tegenover de vastgelegde verdiendoelstelling (budgetten), heeft het pensioenfonds grip op het realiseren van de pensioendoelstellingen. De rapportage richt zich daarbij niet alleen op de prestaties in het Toezichtskader (DNB RTS), maar toont ook de prestaties in het economische kader (swapcurve). De resultaten en de risico’s worden in de rapportage opgedeeld naar de twee doelstellingen van ieder pensioenfonds: veiligstellen van de pensioenuitkeringen (Matching) en extra geld verdienen voor bijvoorbeeld indexatie en kosten (Return).

First Pensions Pensioenfonds Dashboard®: al 10 jaar dé rapportage voor succesvolle beheersing van de financiële governance en risico’s Voor meer informatie: Erik Beckers 030-767 0816 of mail naar Erik.Beckers@FirstPensions.nl

www.FirstPensions.nl

13

Als ik kon kiezen met pensioen...

Het kabinet studeert op de mogelijkheden om Nederlanders meer keuze te bieden met hun pensioen. Maar hebben mensen wel echt behoefte aan meer keuze? En welke keuzes willen ze dan maken?

Door André de Vos

K

euzevrijheid is een begrip dat aantrekkelijk klinkt. Wie mensen vraagt of ze willen kunnen kiezen, zal meestal ‘ja’ horen. Ook voor pensioen geldt dat, is de voorzichtige conclusie van recent onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau.

In de recente ‘hoofdlijnennota’ van het kabinet voor de hervorming van het pensioenstelsel wordt dan ook

uitgebreid aandacht besteed aan de mogelijkheden voor het introduceren van meer keuzevrijheid.

Maar welke keuzevrijheid willen mensen nu echt? Willen ze andere beleggingen kunnen kiezen, meer of minder kunnen inleggen, of de uitkering naar voren kunnen halen? En is keuzevrijheid wel iets wat mensen echt zouden gebruiken, of aankunnen? Het FD vroeg vier Nederlanders om hierover eens door te denken. P

Ik ben helemaal voor vrijheid, blijheid bij het opbouwen van pensioen

FOTO’S: PETER STRELITSKI

14 fd.pensioen

‘Laat me nu die schuurmachine kopen, dan maar minder premie’ Raymond Brugman (47): zelfstandig schilder

‘Als zelfstandig schilder ben ik verplicht aan het pensioenfonds voor schilders mee te doen. En als je als onderhoudsbedrijf bij de Kamer van Koophandel staat ingeschreven, moet je dat ook doen, als je een bepaald percentage van je tijd aan schilderen besteedt. Het idee is blijkbaar dat schilders niet voor zichzelf kunnen zorgen. Mijn belangenorganisatie Zelfstandigen Bouw vecht dat verplichte pensioen bij het schildersfonds aan.’

‘Ik ben nu zeventien jaar zzp’er.

Ik kan prima voor mezelf zorgen. Ik ben de crisis doorgekomen, maar ik moest wel gewoon dezelfde premie blijven betalen omdat het pensioenfonds geen rekening houdt met wisselende inkomsten. In de winter is mijn omzet ook lager, maar flexibel inleggen kan niet.

Collega’s die de premie niet konden betalen, kregen zelfs de deurwaarder op bezoek. Idioot, toch?’

‘Ik ben helemaal voor vrijheid, blijheid. Als ik straks alleen van mijn AOW moet rondkomen, is dat mijn eigen verantwoordelijkheid.

Maar ik wil nu een schuurmachine kunnen kopen als ik die nodig heb.

Dan maar wat minder premie. Ik kan me iets voorstellen bij de nood-

zaak om pensioen op te bouwen, maar laat mensen zelf kiezen waar ze dat doen. Pensioenfondsen zouden beter voor ons kunnen zorgen dan wijzelf. Nou, als ze het zo goed doen, waarom mag ik dan niet mijn eigen pensioenfonds uitkiezen? Nu zie ik allemaal zeer luxe kantoren van andermans geld. Kan dat niet wat minder? Ik betaal die premie.’

‘Solidariteit is mooi, maar het is niet meer van deze tijd. We leven in een individuele samenleving waarin mensen zelf keuzes willen maken. Geef mensen de eigen verantwoordelijkheid, in alle opzichten.

Als ze zelfstandig zijn, maar ook als ze in loondienst zijn. Als ik mijn geld in een oude sok wil stoppen, moet ik dat toch zelf weten. Ik ben nu 47, begin me voor het onderwerp pensioen te interesseren. Dus ik zal nu hard moeten werken om nog een mooi pensioen te regelen.

Daar ben ik dus druk mee bezig.’

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

15

‘Alleen bij de uitkeringsfase van ‘Keuze bieden bij beleggingen, maar geen onbeperkte vrijheid’ pensioen meer keuze bieden’ Vera de Joode (33): secretaresse Landelijke Vereniging van Artsen in dienstverband

‘Als ik iets niet begrijp, dan zoek ik het uit. En pensioenen begreep ik niet. Terwijl het een belangrijk onderwerp is en het over heel veel geld gaat. Dus daar ben ik ingedoken, ik heb me aangesloten bij PensioenLab, een initiatief van jongeren die meediscussiëren over pensioen.’

‘Mijn ouders hoefden zich nergens druk over te maken. Hooguit dat ze een paar maanden later met pensioen kunnen. Voor mijn generatie is er straks misschien niet eens voldoende geld voor een redelijk pensioen. De meeste jongeren realiseren zich dat niet. Dat moet eerlijker. Pensioenfondsen hebben echt iets uit te leggen, want dit hadden ze twintig jaar geleden al kunnen zien aankomen.’

‘Keuzevrijheid is hartstikke leuk, maar niet te betalen. De overgang naar een nieuw pensioenstelsel met keuzevrijheid kost tientallen miljarden. Dat geld is er nu helemaal niet. En wat schiet je met keuzevrijheid op? Dat het fonds dat iets minder presteert leegloopt en dat iedereen bij het meest succesvolle fonds wil. En hoe uitgebreid wil je die keuzevrijheid maken? Moet er een apart fonds komen voor vrou-

Ronald Kroeze (32): universitair docent geschiedenis aan de UvA en VU Amsterdam

wen, voor sectoren waar je lang kunt doorwerken, voor mensen met een oudere partner, zoals ik?

Hoeveel maatwerk kun je bieden?’

‘Er moet verplichte pensioenopbouw zijn, anders sparen mensen te weinig. De dertigers van nu hebben geen idee hoeveel ze straks nodig hebben. Geef ze nu de vrijheid en ze kiezen voor een huis, voor hun kinderen. Maar als de huizenmarkt instort, of je gaat scheiden, is je huis minder waard en ben je je pensioen kwijt. Ik denk dat mensen daartegen beschermd moeten worden. Pensioen is voor de meeste mensen te ingewikkeld om zelf goede keuzes te maken. Alleen in de uitkeringsfase zou je meer keuze kunnen bieden. Dan zijn mensen echt met het onderwerp bezig, dan kunnen ze hun verantwoordelijkheid nemen.’

‘Het is belangrijk dat iedereen straks een redelijk pensioen heeft.

Niet alleen de mensen die voldoende verdienen om zelf wat opzij te zetten. Dat vereist een solidair systeem waar de hoge inkomens meebetalen voor de lage inkomens.’

‘Ik doceer politieke geschiedenis.

Dat gaat over sociale vraagstukken.

Pensioenen zijn natuurlijk typisch iets van de verzorgingsstaat, maar ze dateren ook al van begin vorige eeuw. In bepaalde opzichten zijn ze achterhaald. Gevestigde autoriteiten die achter gesloten deuren bepalen wat goed voor ons is. Dat is elders in de maatschappij in de jaren zeventig verdwenen, behalve in de pensioenwereld.’

‘Solidariteit zit nu verplicht in ons systeem. De pensioensector is bang dat die verdwijnt als mensen zelf mogen kiezen. Maar de historie laat juist zien dat mensen niet alleen egoïstisch zijn, maar ook geneigd tot samenwerken. Die solidariteit blijft wel, ook met keuzevrijheid. Alleen moeten we dat op een nieuwe manier organiseren.’

‘Ik ben voorstander van dat er een plicht is om voor je pensioen te sparen, maar daarbinnen moet er voor wie dat wil meer keuze zijn.

Pensioenfondsen zeggen ‘het is te ingewikkeld, mensen willen zich er niet in verdiepen’. Nee, natuurlijk niet, als je niets te kiezen hebt. Leg meer verantwoordelijkheid bij de mensen zelf. Dan moeten die er wel

over nadenken.’

‘Als universiteitsdocent zit ik bij het ABP. Een stabiel fonds en de kosten zijn relatief laag. Maar in absolute zin gaat het nog steeds om miljarden. Daar wil ik meer invloed op hebben. De universiteit is een jonge organisatie, terwijl het ABP vergrijst. Het is mij volstrekt onduidelijk hoe dan de keuzes worden gemaakt. Ik begrijp heel goed dat ouderen roepen dat ze indexatie willen. Maar het argument dat ze daarvoor hebben gewerkt, klopt niet. Een deel van dat kapitaal is hun premie, een deel is rendement, en een deel is mijn premie.’

‘Als mensen zelf mogen kiezen gaat het niet per definitie beter.

Je moet de keuzevrijheid in goede banen leiden. Laat mensen zelf kiezen hoe hun geld wordt belegd, als de keuze maar niet oneindig is.

Dan kan de ene wat agressiever beleggen en de ander met wat meer zekerheid. Ik wil ook meer vrijheid bij de uitkering van het pensioen.

Een deel in een keer, als er voor het rest van het leven dan een goed pensioen overblijft. Het is je eigen geld, daar mag je dan toch wel invloed op hebben?’

EEN TRANSPARANT PENSIOEN DAT INZICHT GEEFT DAAROM KIEST BOELS VOOR BEFRANK Han van der Leeuw, Director of Human Resources van machine- en gereedschapsverhuurder Boels Rental: “We zochten een transparante pensioenuitvoerder met goede beleggingsresultaten, die veel aandacht besteedt aan de communicatie rondom pensioen. Dit vonden we in BeFrank. Onze medewerkers hebben nu een persoonlijke pensioenpagina, waar ze de ontwikkeling en het rendement van hun pensioen online kunnen volgen. Zo weten ze precies waar ze aan toe zijn. En daar zijn we blij mee!”

Ook op zoek naar een modern en helder pensioen, waarmee uw medewerkers weten waar ze staan?

We vertellen u graag meer op befrank.nl.

fd.pensioen 17

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

Keuzevrijheid gaat dat echt werken?

VERDIEPEN

‘Laat de fondsen maar met elkaar concurreren, dan kies ik.’

Mireille Lauret-Roemers (45): eigenaar oncologie- fysiotherapiepraktijk OOFU

‘Ik heb laatst gekeken hoeveel pensioen ik heb. Dat is toch wel een sneu bedrag. Zeker omdat ik heel vroeg ben begonnen met opbouwen en altijd aardig heb verdiend, in loondienst en nu drieënhalf jaar als zelfstandig fysiotherapeut. Als ik dan hetgeen ik in 23 jaar heb opgebouwd vergelijk met wat mijn man aan pensioen heeft… Daar staat tenminste een écht bedrag.’

‘Ik ben voor keuzevrijheid, want van verplichtingen wordt niemand vrolijk. Je hele leven verplicht opbouwen bij één fonds, in loondienst en ook als eigen baas.

En dan ook nog zo weinig opbouwen. Hoe belachelijk is dat? Maar ik moet toegeven dat ik er ook wel wat dubbel in ben. Als ik niet had gehoeven, had ik als twintiger misschien het geld aan iets anders uitgegeven. Aan de andere kant: ik ben juist al als 22-jarige vrijwillig gaan sparen omdat mijn vader me dat adviseerde.’

‘Laat die fondsen maar een beetje met elkaar concurreren, dan worden ze gedwongen aantrekkelijke diensten te bieden en lage kosten.

Dan kan ik het fonds kiezen dat het beste bij me past. Nu kan ik kie-

zen uit één. Ik ben niet iemand die zich erg verdiept in pensioenen, laat staan in beleggen. Fysiotherapeuten zijn doorgaans geen mensen die de beursberichten spellen.

Maar als ik zelf verantwoordelijk ben, dan zou ik een goede adviseur inschakelen die me helpt de juiste keuze te maken. Dan kan het nog steeds misgaan, maar dat kan volgens mij bij een pensioenfonds ook.’

‘Mijn pensioen wordt straks uitgekeerd als een bedrag per maand, tot ik overlijd. In mijn werk heb ik geregeld te maken met mensen die vroegtijdig overlijden. Die zouden misschien hun pensioen op een andere manier willen ontvangen, zodat ze er meer plezier van hebben.

Een bedrag ineens misschien.’

‘Wat mij betreft richten we de pensioenen heel anders in. Een basispensioen voor iedereen waar je goed van kunt rondkomen. Daar is iedereen dan met elkaar solidair.

Rijk met arm, gezond met ongezond. Daarbovenop kan iedereen dan voor zichzelf bepalen hoeveel hij extra wil bijsparen. Net zoals je nu een aanvullende zorgverzekering kunt nemen bovenop de basisverzekering. Als je dat wilt.’

Als we eenmaal keuze hebben, is de kans groot dat we er weinig gebruik van gaan maken, zo stelt het SCP. Want, net als bij de energierekening en de zorgverzekering, hebben veel mensen geen zin om zich in de saaie materie te verdiepen.

De oplossing is keuzevrijheid binnen een bandbreedte aan te bieden. Wie niet wil kiezen, hoeft niet te kiezen. Die krijgt goede standaardopties aangeboden.

BELEGGEN

Als we ons eigen beleggingsbeleid mogen kiezen, zullen velen van een koude kermis thuiskomen. De meeste mensen, ook jongeren, kiezen voor veel zekerheid in de beleggingen. Maar dat betekent meestal onvoldoende pensioen op de einddatum, omdat er dan weinig rendement wordt gemaakt.

SOLIDARITEIT

Volgens het SCP-onderzoek vindt twee derde van de mensen in loondienst solidariteit binnen een pensioenfonds belangrijk. Maar solidariteit en keuzevrijheid staan op gespannen voet met elkaar. Keuzevrijheid kan betekenen dat mensen zich onttrekken aan de solidariteit, als die betekent dat ze een ander bij moeten spijkeren.

ZELFSTANDIGEN

Zzp’ers hechten niet aan solidariteit en des te meer aan keuzevrijheid. Maar dan vooral de keuze om niets te doen aan hun pensioen. Want daarop draait het voor veel zelfstandigen in de praktijk wel uit.

Wat mij betreft komt er basispensioen, daarboven bepaalt iedereen het zelf

18 fd.pensioen

H

et aantal pensioenfondsen neemt in rap tempo af. Van de 1.060 in 1997 waren er deze herfst nog maar zo’n 330 over. De financiële crisis deed veel van de kleinere, aan ondernemingen verbonden pensioenfondsen beseffen, dat ze in een groter geheel sterker staan en goedkoper uit zijn. Bovendien krijgen steeds meer bedrijven moeite om bestuurders te vinden voor hun pensioenfonds: de eisen aan die bestuurders zijn flink verzwaard.

Er zijn nogal wat bedrijven – vooral die met tweehonderd tot vijfhonderd werknemers – die graag af zijn van het ‘gedoe’ rond een eigen pensioenfonds, maakt Leon Mooijman van werkgeversorganisatie AWVN duidelijk. Maar aan de andere kant zijn er ook middelgrote werkgevers die hechten aan een eigen fonds, zegt hij. Dat geeft een ‘eigen identiteit’ en meer zeggenschap over de pensioenregeling.

De overwegingen verschuiven echter, zegt Mooijman. Het beperken van

de pensioenkosten en de kwaliteit van de regeling wordt voor bedrijven belangrijker ten opzichte van het behoud van eigenheid en zeggenschap.

Ook gaat de last van het vinden van deskundige bestuurders binnen het bedrijf zwaarder wegen. De crisis en achteruitgang van de financiële gezondheid van fondsen hebben het animo om in een fondsbestuur te gaan zitten niet groter gemaakt.

Veel bedrijven brachten daarom hun regeling onder bij een verzekeraar. Andere ondernemingspensioenfondsen sloten zich aan bij een groter bedrijfstakpensioenfonds.

Honderd fondsen Hoe ver die consolidatie nog doorgaat, durft niemand te voorspellen.

Aan de schaalvoordelen voor beleggen zitten volgens onderzoekers grenzen, aan die voor administratie waarschijnlijk niet. In 2010 zei voormalig DNB-directeur toezicht pensioenfondsen Joanne Kellermann dat zo’n honderd pensioenfondsen voldoende is.

De vakbeweging gaat nog verder.

‘We sturen al jaren aan op consolidatie en het proces gaat wat ons betreft nog te langzaam’, reageert Gijs van Dijk, hoofdbestuurslid van de FNV. Het uiteindelijke aantal pensioenfondsen mag best op twintig tot dertig uitkomen, meent hij.

‘Om het collectieve en verplichte pensioensysteem levensvatbaar te houden, moeten pensioenfondsen voldoende continuïteit hebben. En schaalvergroting voor zo laag mogelijke kosten is daarvoor een belangrijke voorwaarde.’

Opties Maar consolidatie is niet altijd makkelijk. Een pensioenfonds heeft nu in grote lijnen twee opties: overgaan naar een verzekeraar of naar een ander bedrijfstakpensioenfonds.

Overgaan naar een verzekeraar betekent dat alle overgedragen pensioenaanspraken voortaan gegarandeerd worden. De garanties bij een verzekeraar zijn ‘harder’ dan bij een pensioenfonds: verlaging is in principe niet meer mogelijk. Maar daartegenover staat dat er bij een verzekeraar nooit meer indexatie betaald wordt, tenzij het fonds hele forse buffers kan overleggen. Verder is opbouwen van nieuw gegarandeerd pensioen er heel duur: een bedrijf zal in

Algemeen pensioenfonds schudt pensioenmarkt op Bedrijven willen meer en meer af van hun eigen pensioenfonds. Gegarandeerde pensioenregelingen bij verzekeraars gaan verdwijnen. Een nieuw vehikel, het algemeen pensioenfonds, gaat beide overnemen, stellen deskundigen.

Door Leen Preesman en Maarten van Wijk

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

plaats daarvan meestal een pensioenregeling aanbieden zonder garanties (‘beschikbare premie’).

Het alternatief voor een verzekeraar is overgaan naar een groter pensioenfonds, doorgaans dat voor een hele sector (bedrijfstakpensioenfonds).

Dat stuit soms ook op bezwaren. Zo heeft het bedrijf bij de meeste fondsen dan helemaal geen invloed meer op de pensioenregeling. Ook heeft niet elke bedrijfstak een sectorfonds, terwijl buiten de sector winkelen maar beperkt mogelijk is. Tot slot is een overgang soms niet mogelijk, door een te groot verschil in de financiële gezondheid (dekkingsgraad) van beide fondsen. Bij fusie worden de vermogens van de beide fondsen verplicht op een grote hoop gegooid.

Als een van de fondsen bijvoorbeeld rijk is, met forse buffers en het andere arm, met tekorten, dan leidt dat logischerwijs tot scheve ogen.

Algemeen pensioenfonds Vanaf 2016 komt er een nieuwe mogelijkheid bij voor fondsen die willen opgaan in een groter geheel. Dat is het algemeen pensioenfonds (apf), waarin meerdere kleinere fondsen kunnen samenwerken, zonder hun vermogens samen te voegen.

Tot nu lijkt de animo onder de fondsen niet heel groot. ‘Ik ken niet meer dan een handvol initiatieven, waarbij drie of vier opf’en met elkaar praten over de oprichting van zo’n vehikel’, zegt Hamadi Zaghdoudi van consultant Towers Watson.

Een probleem is dat de wetgeving een paar keer is uitgesteld. De invoeringsdatum van 2016 is nog niet helemaal zeker. ‘Veel fondsen wachten de wetgeving af.’

Daarnaast zijn de bedrijfstakpensioenfondsen, de grootste partijen die de meeste administratieve arm-

slag hebben om een nieuw apf op te richten, uitgesloten van deelname.

De Tweede Kamer wilde dit veranderen, maar het kabinet heeft dat afgewezen. De Raad van State ontraadde het, omdat sectorfondsen dan zonder beperkingen zouden komen te concurreren met verzekeraars voor het overnemen van kleinere fondsen.

En dat zou oneerlijk zijn, meende de Raad, omdat bedrijfstakfondsen een beschermde positie hebben: ze zijn wettelijk verplicht voor de bedrijven in een bepaalde sector.

Verzekeraars De laatste maanden zijn wel de nodige algemeen pensioenfondsen opgericht door verzekeraars: Aegon, ASR en Centraal Beheer. ‘Vooral verzekeraars spannen zich in om een apf van de grond te krijgen’, ziet Tim Burggraaf van pensioenadviseur Mercer.

Door een apf op te richten, kan een verzekeraar een pensioenfondsachtige regeling bieden. Zo verdwijnt de

19

traditionele tweedeling tussen verzekeraars (harde garanties, zelden indexatie, duur) en pensioenfondsen (minder harde garanties, meer kans op indexatie, minder duur).

Ondernemingsfondsen zouden hier hun heil kunnen zoeken en zich de moeite besparen van het zelf oprichten van een apf. Maar daarnaast geeft het apf verzekeraars nog een kans. Hun eigen bestaande pensioenregelingen met garanties kunnen er ook in ondergebracht worden.

Werkgevers die hun contract voor zo’n pensioenregeling verlengen, lopen door de lage rente nu tegen zeer veel hogere pensioenkosten aan. ‘Een apf is dan wellicht een beter alternatief,’ meent Burggraaf.

Over een jaar of tien zijn er dus waarschijnlijk niet alleen fors minder pensioenfondsen. De markt voor gegarandeerde pensioenregelingen bij verzekeraars kan wel eens verdwenen zijn, opgeslokt door het apf, denkt Burggraaf. P

RHONALD BLOMMESTIJN

Houdt u later de regie over uw zorg in eigen hand?

Iedereen droomt over de toekomst. Wat uw droom ook is, met Forward planning van ING Private Banking weet u of uw dromen realiseerbare doelen zijn.

We kunnen uw toekomst niet voorspellen. Wel plannen. ing.nl/forwardplanning

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

fd.pensioen 21

Engelsen nemen hun pensioengeld ineens op Ruim 200.000 Britten van 55 jaar en ouder hebben sinds het voorjaar een deel van hun aanvullende pensioenpot leeg getrokken. Ze mogen dit geld gebruiken voor hun oude dag, maar ook direct uitgeven aan een mooie vakantie of dure auto.

Pensioenexperts betwijfelen of dit verstandig is.

Door Sameer van Alfen

B

rittenhebbensindsapril ditjaarde mogelijkheid om pensioenen die zijn opgebouwdinindividuelepotjesineensuittelatenkeren.Hetkangaanompensioen datisopgebouwdbijdewerkgever,of om geld dat mensen zelf opzij hebben gezet voor de oude dag.

Uit cijfers van de Britse toezichthouder FCA van vorige maand blijkt dat tussen april en juli 204.581 mensen dankbaar gebruik hebben gemaakt van de maatregel. Bijna 140 mensen trokken hun hele pot met geld leeg, voor een bedrag van meer dan £250.000. Dat slechts 25% van het opgenomen bedrag vrijgesteld van belasting is, hield hen daarbij niet tegen.

Meer dan 47.000 mensen namen bedragen op tot £30.000. Tegelijkertijddaaldehetaantalverkochteannuiteiten naar 12.000. Een annuïteit is een door de verzekeraar toegezegde levenslange uitkering: dat was voor-

heen meestal de bestemming voor hetpensioengeld.Indezelfdeperiode twee jaargeleden namen nog 90.000 Britten een annuïteit af.

Individualisering Groot-Brittannië is op het eerste gezicht een stuk verder met de individualisering van het bedrijfspensioen dan Nederland. Bij ons storten de meeste werknemers nog altijd maandelijks een bedrag in een pensioenfonds,waarvandepotmetgeld van iedereen maar tegelijkertijd van niemandis.Depremiesdiedemeeste Britten tegenwoordig inleggen via hunbaasgaanechternaarhuneigen pensioenpotje. In Nederland spaart nogmaareenbeperktaantalmensen op deze manier voor zijn oude dag.

Nederlanders die via individuele potjes opbouwen, zijn nu nog verplicht om op pensioendatum een levenslange annuïteit aan te kopen bij

In acht seconden* weet u alles over het NuPensioen.

* Het schijnt dat goudvissen zich 9 seconden kunnen concentreren.

En mensen, zeker als het om pensioenen gaat, nog een seconde korter.

Als werkgever wilt u natuurlijk een goed pensioen voor uw medewerkers. Maar vooral ook een pensioen van deze tijd.

Het goede nieuws is: dat willen uw werknemers ook graag. Daarom is er het Nu Pensioen van Zwitserleven.

Compleet, duidelijk, erg flexibel, transparant en -de naam zegt het al- helemaal van nu.

Nu Pensioen.

Meer van nu, meer voor later.

• Geen contractduur, 2 maanden opzegtermijn.

• Uitkering aan de nabestaanden bij overlijden.

• Alles makkelijk online te regelen.

• Verantwoord beleggen in eerlijke bedrijven.

• Keuze in beleggingsmogelijkheden.

• Pensioeninzicht: in 10 minuten een overzicht van uw pensioen.

Uw acht seconden zijn om. Dank. Kijk op zwitserleven.nl/nupensioen of ga naar uw adviseur.

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

eenverzekeraar.Endatismomenteel bepaaldgeenvetpotvanwegedelage rentestanden. Wel ligt er een wetsvoorstel dat risicovoller beleggen na pensioendatum mogelijk moet maken, maar er is voorlopig geen sprake van dat Nederlanders net als de Britten hun hele pensioenpot mogen opnemen.

Volgens Stefan Lundbergh, pensioenadviseur bij Cardano en deels werkzaam in Londen, is dat maar goed ook. ‘Het klinkt misschien fantastisch om je geld in één keer op te mogen nemen als je 55 jaar of ouder bent.Maaruitdegedragswetenschap blijktdatveelouderenditgeldzullen bestedenaanallerleiuitgavenvoorde korte termijn, en niet zullen reserveren voor later. Dit zit nu eenmaal in de menselijke natuur.’

Gevaar Volgens Lundbergh schuilt daarin eengrootgevaar.‘Hetbedragdatjeop ditmomentmaandelijkskrijgtuitgekeerd via een levenslange uitkering, is vanwege de lage rentestanden aan de lage kant. Maar je weet wel zeker dat jeditgeldde restvanjeleven ontvangt,ookalwordje110jaar.Britten die hun bedrijfspensioen nu opnemen en de komende jaren uitgeven, lopen het risico dat het geld vroeg of laat op is. Ze vallen dan terug op het staatspensioen, een forse stap terug in inkomen.’

VolgensDavidRobbins,pensioenadviseur voor Towers Watson in het VK, kan ook het tegenovergestelde probleem optreden: sommige men-

fd.pensioen 23

senzullenhunlumpsumnietdurven uitgeven.‘Eendeelvandemensenzal minder consumeren dan bij een annuïteit. Psychologisch gezien voelen mensenzich senangbij hetuitgeven van een vast inkomen. Maar ze zijn hierin een stuk terughoudender als dittoteendalingvanvermogenleidt.

Ouderen zijn dan bang dat ze uiteindelijkmetalleeneenstaatspensioen eindigen. Dus laten ze het grootste deel van hun geld op de bank staan tot ze overlijden.’

Robbinssteltdatdeechtetestvoor het ‘cashen’ van pensioen in het VK pas over twintig tot dertig jaar komt, als iedereen al zijn pensioengeld in individuele potjes heeft zitten. ‘Het bedrag dat mensen die de komende jaren met pensioen gaan hebben in die potjes, is vrij klein. Velen zijn pas tien tot vijftien jaar geleden op deze manier gaan sparen via hun werkgever. Daarvoor bouwden ze hun oude dag op bij pensioenfondsen, die nu langzamerhand sluiten.’ De uitkeringenvanpensioenfondsenmogen niet ineens worden opgenomen. De aanspraken bij een fonds kunnen in theorieomgezetwordeninindividuelerechten,maardatiseenprocedure die weinig mensen zullen ingaan, verwacht Robbins.

Langer wachten Dejongerenvannuzullenooklanger moetenwachtenophetopnemenvan hun geld, zegt Robbins. ‘De leeftijd om pensioen te mogen opnemen is nu nog 55 jaar, maar zal in 2028 stijgen naar 57 jaar. Vervolgens komt deze tien jaar voor de ingangsdatum vanhetstaatspensioenteliggen,een grens die steeds verder stijgt.’

DeBritsekrantTheTelegraphstelde onlangs dat het ministerie van Financiënookdenktaaneennoglatere ‘cashdatum’. Die zou dan niet tien, maarvijfjaarvooringangsdatumvan

het staatspensioen moeten liggen.

In het uiterste geval zou een huidige 42-jarige met 72 jaar staatspensioen krijgenenop67aanhetaanvullende pensioen kunnen komen.

Het dagblad meldde ook dat verschillende mensen die de afgelopen maandengeldopnamenuithunpensioenpot,werdengeconfronteerdmet een afkoopboete van de pensioenaanbieder van minimaal £1000. En mensen van 55 jaar en ouder die in hetverledenaleenannuïteithebben aangekocht, kunnen sowieso geen aanspraak meer maken op de nieuwe pensioenvrijheden. Wellicht zijn deimplicatiesindepraktijkdusminder groot dan ze lijken.

TochblijftLundberghkritisch.‘De Britse burgers moeten niet denken dat de regering deze onverstandige maatregel heeft verzonnen om het volk tegemoet te komen. Zolang ouderen hun pensioenpot niet aanraken, hoeven ze hier geen belasting over te betalen. Maar zodra ze een bedrag opnemen, moeten ze direct aftikken bij de fiscus. Goed voor de staatskas en voor de rijksoverheid, diezovoordekortetermijnmeergeld krijgt door toekomstige belastinginkomsten naar voren te halen.’

LundberghwijsteropdatinNederlanddezelfdetrendisingezet.‘Werknemers kunnen voor hun inkomen boveneentongeenbelastingvrijpensioen meer opbouwen. Daarnaast is de maximale pensioenopbouw waaroverwerknemersgeenbelasting hoeventebetalen,gedaald.Hiermee heefthetkabinetRuttemiljardenaan belastinginkomsten naar voren gehaald.Misschiennietzotransparant als de Britten doen, maar het komt op hetzelfde neer.’ P

Sommigen zullen hun lump sum snel opmaken, anderen zullen hem niet durven aan te roeren

24 fd.pensioen

Pensioensubsidie van jong naar oud nadert zijn eind Jongeren moeten ouderen niet meer subsidiëren via de zogenaamde doorsneesystematiek in het pensioen, meent het kabinet. Maar de overgang naar een ander systeem is ingewikkeld en komt mogelijk met een miljardenrekening.

Door Olaf Boschman

B

ijna iedereen die nu spaart voor aanvullend pensioen bij een pensioenfonds heeft te makenmetde‘doorsneesystematiek’:voorallewerknemers,jong en oud, geldt hetzelfde premiepercentage,enallewerknemersbouwen vooreeningelegdeeuroevenveelpensioen op. Dit systeem, dat al decennia wordt gehanteerd, moet veranderen, zo maakte het kabinet deze zomer duidelijk. Het kabinet heeft drie grote bezwaren tegen de doorsneesytematiek.

Heteerstebezwaarisdatdesamenleving vergrijst. Er komen minder werkenden tegenover meer gepen-

1

e

kan nadeel opleveren in het huidige systeem. Een 27-jarige die rond zijn45ebesluitvoorzichzelftebeginnen, bouwt een derde minder pensioenopdanwaarvoorhijheeftbetaald.

Andersomishetvooreen45-jarigedie altijdvoorzichzelfheeftgewerkt,profijtelijk om als werknemer pensioen te gaan opbouwen bij een fonds.

Ten derde is de doorsneesystematiekeensta-in-de-wegvooranderevernieuwingen,zoalsmeerkeuzemogelijkheden met het pensioen, vindt het kabinet. Die zouden tot calculerend gedrag kunnen leiden, waarbij mensen proberen te ontkomen aan of te profiteren van de subsidiestromen van de doorsneesystematiek.

3

e

sioneerdentestaan.Dedoorsneesystematiekisdaneenprobleem,omdat jongeren hierbij ouderen subsidiëren. Een euro van een 27-jarige kanveertigjaarrenderen,dievanzijn 47-jarigecollegamaartwintigjaar.Als ze hun euro beiden wegzetten tegen 3% rendement, dan heeft de 27-jarige tegen zijn pensioendatum €3,26 en de 47-jarige niet meer dan €1,80.

Toch krijgen ze allebei op hun 67e evenveel pensioen voor hun ingelegde euro. Het kabinet is bang dat er als gevolg van de vergrijzing straks te weinignieuwedeelnemerszijndiede twintigers van nu subsidiëren.

Het tweede bezwaaris de veranderende arbeidsmarkt. Een baan voor het leven komt minder vaak voor.

Het afgelopen decennium groeide het aantal zzp’ers met 50%. Maar dat

2

e

Overstap Het kabinet wil in 2020 beginnen met de overstap naar een ander systeem. De premie zal net als nu voor alle leeftijden gelijk blijven, maar de opbouwwordtafhankelijkvandeleeftijd. Simpel gezegd krijgt 27-jarige dan €3,26 aan pensioenrechtenvoor €1 premie en de 47-jarige €1,80. Dit heet ‘degressieve opbouw’. Werkendenkunnenzomakkelijkerwisselen tussen dienstverband en onderne-

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

merschap zonder dat hun pensioenopbouw hieronder lijdt. Voor de werkgever blijven de kosten gelijk.

Tegenstanders van degressieve opbouw zeggen dat oudere werknemers zo een prikkel krijgen om minder te gaan werken of zelfs eerder te stoppen. De Pensioenfederatie, koepel van de pensioenfondsen, ziet daarnaast risico’s voor de pensioenopbouw van jongeren. Een generatie die de arbeidsmarkt betreedt in tijden van hoge jeugdwerkloosheid, zou dan ook op pensioengebied een ‘pechgeneratie’ worden, vreest de Federatie.

Rekening Een heikel punt bij de overstap naar een ander systeem is de overgang.

Grote groepen deelnemers zouden nadeel ondervinden als de doorsneesytematiek in een keer wordt afgeschaft. Een 45-jarige bijvoorbeeld, zou bij afschaffing zijn toekomstige voordeel van het systeem mislopen, terwijl hij wel al een leven lang betaald heeft. De vraag is of deze schade gecompenseerd moet worden en zo ja, voor hoeveel geld. Het Centraal Planbureau heeft uitgerekend dat het ongeveer €100 mrd kost om alle huidige deelnemers volledig te compenseren.

Het Actuarieel Genootschap betwijfelt of volledige compensatie nodig is en denkt dat €25 mrd volstaat.

Het kabinet wil zich nog niet vastpinnen op een bedrag, maar heeft al wel laten weten dat niet één generatie de rekening mag krijgen en dat de overheid geen grote begrotingsrisico’s mag lopen.

Majeure aanpassing Het kabinet noemt de overstap een majeure aanpassing en een complexe operatie. Voor sommigen is dat reden om vast te willen houden aan de bestaande situatie.

Volgens Kamerlid Paul Ulenbelt (SP) bijvoorbeeld is de toename van het aantal zzp’ers het hoofdargument voor afschaffing. Met een Nationaal Pensioenfonds waarin iedere werkende verplicht deelneemt is dat argument van tafel, stelt hij.

ABP-voorzitter Corien Wortmann vindt de argumenten voor de overstap wel valide, maar ziet veel ‘prak-

Kabinet laat zich niet vastpinnen op compensatie

25

tische, juridische en financiële beren op de weg’.

Maar de overstap gaat er waarschijnlijk wel komen, onder meer omdat ook vakbonden en werkgevers het willen. Dit najaar maakt het kabinet meer details bekend over de beoogde overstap.

Voor een deelnemer in een pensioenfonds blijft alles voorlopig bij het oude. In elk geval tot 2020, het jaar waarin de overstap moet beginnen.

Ook dan is de vraag hoeveel mensen er in de praktijk van merken. Als er iets verandert, dan is dat op papier en niet direct in de portemonnee: dat zal pas te merken zijn bij pensionering.

Bovendien is het afschaffen van de doorsneesytematiek maar een van de veranderingen in het pensioenstelsel die eraan komen. Het kabinet en de sociale partners studeren op de overstap naar persoonlijke potjes, beheerd door een fonds waarin deelnemers met elkaar risico’s delen.

Daarmee bouwen deelnemers geen pensioenrechten meer op, maar een pensioenkapitaal en kunnen ze zien hoeveel geld het pensioenfonds voor hen heeft apart gezet. Dat is een grotere verandering dan het verdwijnen van de doorsneesystematiek. P

Paraplubeleggingsfonds voor integrale renteafdekking Coöperatief samenwerken voor en door pensioenfondsen De matchingportefeuille is voor elk pensioenfonds de core portefeuillle waarmee het uitkeringszekerheid kan bieden aan zijn deelnemers. De inrichting van deze portefeuille vereist specialistische kennis op het gebied van obligatie-, derivaten- en liquiditeitenbeheer. Door middel van een integrale beleggingsaanpak waar al deze elementen in samenhang worden beheerd kan het pensioenfonds niet alleen de uitkeringen veilig stellen, maar ook extra rendement behalen welke ten gunste komt aan zijn deelnemers.

First Liability Matching is het paraplubeleggingsfonds waarin pensioenfondsen hun integrale renteafdekkingsstrategie kunnen onderbrengen. Voor elk pensioenfonds wordt een ‘turn key’ maatwerkoplossing opgezet, waarbij het pensioenfonds zelf kan kiezen voor het gewenste afdekkingspercentage, voor een statische of dynamische strategie en of het de UFR of marktcurve wil afdekken. De collectieve (juridische) structuur zorgt voor schaalvoordelen op het gebied van derivaten- en liquiditeitenbeheer, wat door veranderende wet- en regelgeving (zoals EMIR) steeds belangrijker wordt. Ook voor APF’s biedt de structuur een toekomstbestendige oplossing, waarbij de individuele maatwerkoplossingen op termijn eenvoudig en kosteloos kunnen worden samengevoegd.

De dienstverlening van First Liability Matching beperkt zich niet alleen tot beleggen. Onze klanten waarderen ons ook vanwege de persoonlijke dienstverlening, maatwerkrapportages en educatiesessies. Hierdoor kan het bestuur zijn renteafdekking verantwoord uitbesteden.

First Liability Matching: al bijna 10 jaar zorgen wij voor een professionele, toekomstbestendige en betaalbare rentafdekking Voor meer informatie: Eric Pouwels 030-767 0803 of mail naar Eric.Pouwels@FirstInvestments.nl

www.First-LM.nl

26 fd.pensioen

Pensioenbelegger zit voor vijf dubbeltjes op de eerste rij Wie geld belegt, is jaarlijks een percentage kwijt aan kosten. Maar wie zijn het goedkoopst uit?

Pensioendeelnemers, die bij het fonds van hun werkgever zitten en geen enkele keus hebben? Of particuliere beleggers, die op zoek kunnen naar de goedkoopste aanbieder?

Door Frank van Alphen

Mediane pe erc centages mo van het vermogen per jaar. ctiek Incl. transac kosten van v n gem. 0,08%.

€

K

2,76

2,35

€

Hedgefonds

€

ostenzijndenatuurlijke vijand van elke belegger.Zewerken als de sluipstroom dieeenelektronisch apparaat altijd gebruikt, ook als het uitstaat.Zetikkendagennachtdoor, ongeacht welke prestatie wordt behaald.

De funeste werking van kosten komt vooral boven drijven op de langeretermijn.Bijpensioenenkunnen ze er dus flink inhakken, zegt Dirk Gerritsen(UniversiteitUtrecht).‘Stel dat een belegger begint met €100 en dertigjaarlangeenrendementvan5% zou boeken zonder kosten. Hij heeft danaanheteindvandelooptijd€432.

Als 1% kosten worden ingehouden is het eindbedrag 25% lager: €324.’

Werknemersstortenjaarlijksbijna eenvijfdevanhunsalarisverplichtbij een pensioenfonds. Hoeveel kosten betalen zij indirect over hun beleggingen?Zoudenzenietgoedkoperuit zijn als ze hun geld zelf doorsluizen naar een vermogensbeheerder, met een vergelijkbare belegging?

Het korte antwoord luidt: niet als de particulier een vergelijkbare gespreide portefeuille wil als bij een pensioenfonds. Zelf regelen is dan veelduurder,zo niet onmogelijk.Als hij een sterk vereenvoudigde beleggingsportefeuille aanhoudt, kan hij wel goedkoper uit zijn dan bij sommige fondsen.

Nu het lange antwoord. Pensioenfondsen rekenen twee soorten kosten: uitvoeringskosten (administratie, website, pensioenoverzichten, etc)envermogensbeheerkosten.Die eerste zijn een vast bedrag per jaar, bij de grote fondsen €80 tot €100.

Pensioenfonds nsioe €

Private Equ uity y

0,74

€ 0,4

Vasstgoed

Aan ndelen

0,48 Totale portefeuille

0,24 Obligaties

Bron: AFM, Morningstar

Die kosten laten we verder buiten beschouwing. Ze hebben met name aanheteindvandeloopbaanslechts eengeringeinvloed,alsjebedenktdat hetpensioenvaneenambtenaardan royaal twee ton waard is. Als de vermogensbeheerkosten1%zijn,isdeze deelnemerjaarlijks€2000eurokwijt aan vermogensbeheerkosten tegen zo’n €88 uitvoeringskosten.

Over de vermogensbeheerkosten,inclusiefdevoorheenverborgen transactiekosten,zijnpensioenfondsen de afgelopen jaren steeds transparanter geworden. Ze rapporteren

hierover elk jaar uitgebreid in hun jaarverslagen. Toezichthouder AFM becijferde dat de mediane kosten 0,48%vanhetvermogenperjaarzijn.

Gemiddelde Achter dat gemiddelde van vijf dubbeltjes per €100 schuilen grote verschillen.Obligatie-enaandelenbeleggingen, de bulk van de beleggingen, zijn meestal goedkoper, terwijl de kosten van vastgoed, private equity en hedgefondsen kunnen oplopen tot royaal 4%.

Ooklopendekostenperfondsuit-

€

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

27

€ 3,0 of hoger

Paarticulier P cul er Mediane M e percentages p va van an h het vermogen per jaar.

E Excl. transactiekosten, die sterk wisselen.

1,07

€

€

Hedgefonds

€

€

1,01

Aandelen actief

Vastgoed

0,4

0,67

€

Aandelen passief

Obligaties actief

0,25

€

Obligaties passief

Niet toegankelijk Private Equity

een. Ambtenarenfonds ABP (0,76%) en het pensioenfonds Zorg & Welzijn (0,61%), de twee grootste fondsen van Nederland, hebben bijvoorbeeldhogerekostendangemiddeld.

Voornaamste reden is dat ze relatief meer beleggen in dure beleggingscategorieën, zoals private equity en hedgefondsen.

Dathetgoedkoperkan,latenonder meer de bedrijfstakpensioenfondsen Landbouw (0,27%) en Koopvaardij (0,33%) zien, evenals het Philips Pensioenfonds (0,39%). Hun lagere kosten zijn meestal te danken aan

Als kosten 1% hoger zijn, is eindbedrag 25% lager

GRAPHIC: MARJOLEIN LUIKEN

€

Inventief zijn Departiculierebeleggerdietegendezelfde of lagere kosten wil beleggen, moet inventief zijn en doorzettingsvermogen hebben. Uitgaande van passievebeleggingeninaandelenen obligatiesishetmogelijkin de buurt tekomenvanpensioenfondsen.Een aandelentracker kost circa 0,3%.

Wie actief wil beleggen, bijvoorbeeld in een wereldwijd aandelenfonds, krijgt het een stuk moeilijker omdat goedkooptedoen.Dekosten van beleggingsfondsen liggen doorgaans tussen de 1% en 3%. Hoe specialistischer het fonds, hoe hoger de vergoeding van de fondsbeheerder.

Deze kosten zijn bovendien nog exclusief de eigen aan- en verkoopkosten van de particulier, evenals de transactiekostenbinnendefondsen.

Integenstellingtotbijpensioenfondsen worden transactiekosten bij retailbeleggingsfondsennietgerapporteerd, maar ze hebben wel effect op het rendement.

Verder is het voor de particuliere belegger vrijwel onmogelijk kleine bedragen in private equity te steken, om nog maar niette spreken over infrastructuur zoals wegen en pijpleidingen.Ookdemeestehedgefondsen zijnvooralgerichtopgrotebeleggers.

De particulier kan via een fund-offunds toegang krijgen, maar alleen tegen hoge kosten.

een relatief groot deel van de portefeuille in obligaties en de keuze om overwegend passief te beleggen en dure categorieën te mijden.

Pensioenfondsen kunnen tegen relatief lage tarieven beleggen, omdat ze met flinke bedragen komen aanzettenbijvermogensbeheerders.

Als een pensioenfonds bijvoorbeeld €100mlnwilbeleggeninaandelenin opkomendemarkten,gaathetfonds langs voor offertes bij enkele vermogensbeheerders.Eenparticulierheeft niet dezelfde macht om beheerders tegen elkaar uit te spelen.

Mix nabootsen Zelf de mix nabootsen van een groot pensioenfonds met hedgefondsen en infrastructuur in portefeuille is dusvrijwelonmogelijk.Actiefinaandelen en obligaties beleggen tegen pensioenfondstarieven zal evenmin eenvoudig zijn.

Hetiswelmogelijkeeneenvoudige portefeuille van een pensioenfonds, 50% aandelen en de rest obligaties, goedkoopteimiterenmetindextrackers. De mediane belegger betaalt danietsminderdandemedianepensioendeelnemer: zo’n 0,33% tegen 0,48%. Maar hij heeft dan dus niet dezelfdegespreideportefeuillealsin het fonds: dat zou veel duurder zijn, zo niet onmogelijk.

Als transactiekosten worden meegerekend,zalbovenstaandevergelijking nog iets minder in het voordeel departiculierebeleggeruitvallen.En uiteindelijk is de doe-het-zelver om fiscale redenen duurder uit: boven ruim €21.000 moet hij 1,2% vermogensrendementsheffing afdragen.

Geld in een pensioenfonds is daarvan vrijgesteld. P

John heeft

later net

zoveel vrijheid als Nu

Met de keuzevrijheid en zekerheid van het Bewust Pensioen Wat nu belangrijk voor je is, meenemen naar later.

Dat is waar het bij een pensioen om draait. Voor wie de balans zoekt, is er het Bewust Pensioen van Nationale-Nederlanden. Een pensioen waarbij uw werknemer de vrijheid heeft de pensioenopbouw deels zelf in te vullen en dat daarnaast ook de nodige zekerheid biedt. Echt iets voor John, die later graag dezelfde vrijheid wil als nu. Wilt u meer informatie over het Bewust Pensioen? Kijk dan op www.nn.nl/bewustpensioen of vraag het uw adviseur.

fd.pensioen 29

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

‘Met verplicht pensioen neem je zzp’ers tegen zichzelf in bescherming’ ‘Het debat over pensioen wordt gedomineerd doorhooglerarendieampereenpensioenfonds van binnen hebben gezien’, zegt Albert Akkerman, zelf docent over pensioen aan Nyenrode.

Hij pleit voor meer aandacht voor mensen met kleine pensioenen en voor een verplicht minimum pensioen voor zzp’ers.

Door Frank van Alphen

A

kkerman, directeur vanpensioenuitvoerderSPFBeheer,voegt eraan toe dat hij zelf geenhoogleraaris.‘Ik word‘pracademicus’genoemdopNyenrode’, zegt Akkerman, die 25 jaar werkzaamisindepensioensectoren dit interview geeft op persoonlijk titel.‘Degemiddeldedeelnemermaakt zichabsoluutnietdrukoverzoietsals de doorsneepremie. Hetzelfde geldt voor de aftopping van het pensioen bij een ton. Toch debatteren politici en deskundigen hier erg graag over.’

Akkerman wil terug naar de basis.

‘Pensioen moet het mogelijk maken je levensstijl tehandhavenals je niet meer kunt werken. De oudste pensioenfondsen zijn in eerste instantie opgericht voor degenen die arbeidsongeschiktraaktenenvoorweduwen en wezen.’

Volgens Akkerman wordt de deelnemermeteenkleinaanvullendpensioen van pakweg €400 tot €500 bruto per maand stelselmatig over het hoofd gezien. ‘Dat is een grote groep mensendiezo’n€30.000tot€40.000 per jaar verdient. Voor die groep is dit aanvullende pensioen van groot belang.’

Kortingenrakendiegroepkeihard, zegt Akkerman. ‘Pensioen verlagen is het ergste voor deze mensen. Ze rekenen op een bepaald bedrag en kunnenhuninkomennietmeeraanvullen.Zekunnenmoeilijkeenkrantenwijknemen.Bedenkverderdatouderenmeteenlaagpensioenmeestal

geen eigen woning hebben en hun huurjaarlijkszienstijgen.Daarnaast gaat de eigen bijdrage voor zorgkosten omhoog.’

‘Toen ik voor het pensioenfonds vandeschilderswerkte,lukteheteen keer 1% extra indexatie te geven. Het ging hoogstens om een tientje per maand. Ik ontving wel veertig handgeschreven bedankbrieven. Dat laat zien hoe belangrijk dat inkomen is voor die mensen’, zegt Akkerman, wiens vader fabrieksarbeider was.

Ingeperkt De afgelopen jaren heeft het kabinet tot ongenoegen van Akkerman de fiscale steun voor pensioenopbouw stapsgewijs ingeperkt. Zo is het opbouwpercentageverlaagd,waardoor minderpremiekanwordenafgetrokkenvanhetbelastbareinkomen.‘Die verlagingvanhetopbouwpercentage

FOTO’S: ROB VOSS

Wie jarig is, trakteert.

Altijd weten wat er speelt op pensioengebied?

Ga naar fd.nl/pro of bel gratis 0800 666 6667 voor een proefabonnement.

4

Probeer nu weken gratis

Ga naar fd.nl/pensioenpro

fd.pensioen 31

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

eenlandmetgroteinkomensverschillen. Dat past niet bij ons. Om die redenbenikookvooreenverplichtminimumpensioenvoorzelfstandigen.’

is slecht voor mensen met de lagere inkomens.’

De verlaging van de opbouw moet een belastingbesparing van miljardeneuro’sopleveren,maarisookverdedigdmethetargumentdatmensen indetoekomstlangerwerkenendus meer pensioen kunnen opbouwen.

Hierdoorzoupersaldohetpensioen nietveellageruitvallendanonderhet oude regime. ‘Dat is de kluit belazeren. Zeg gewoon dat je wilt bezuinigen. Voor grote groepen is doorwerken tot 67 jaar geen optie. Schilders, stukadoors en stratenmakers en anderen met zware fysieke beroepen zijn op een bepaalde leeftijd lichamelijk versleten. Je kunt wel zeggen dat ze dan maar conciërge moeten worden, maar ik geloof niet dat dat soort banen voor ouderen voor het oprapen ligt.’

Hogere inkomens MeerbegripheeftAkkermanvoorde aftopping van het pensioen voor hogereinkomens.‘Datraaktslechtseen kleine groep. Ik kan goed begrijpen datdepolitiekvindtdatdiegroepzelf kan sparen.’ Akkerman, die namens vakbondFNVinhetbestuurvanpensioenfonds Metaal & Techniek zit, heeftnietstegenvrijheidblijheidvoor de hogereinkomens. ‘Je kunt dat bevorderendoorhetopbouwpercentage te differentiëren naar inkomen. Een hogere opbouw voor lage inkomens eneenlagereopbouwvoorhogereinkomen. Verder mag de pensioenopbouw best worden afgetopt op zo’n tweemaal modaal, als de politiek of de hogere inkomens dit willen.’

De bonden hebben grote moeite met aftopping, omdat ze vrezen dat de grens langzaam maar zeker naar beneden wordt geduwd. Anderzijds kentbijvoorbeeldhetpensioenfonds Metaal&Techniekeenaftoppingvoor pensioenen in de basisregeling op €70.000. Met deze grens hebben de bonden zelf ingestemd.

Akkerman hecht aan een goed basispensioen,omdatzowordtvoorkomen dat de inkomens enorm uiteen gaan lopen. ‘Wij willen niet leven in

Zelfstandigen Zelfstandigenorganisaties zijn niet gecharmeerd van een verplicht pensioen.MaarAkkermanvindteenpensioenplichtvoorallewerkendengoed teverdedigen.‘Jemoetmensentegen zichzelf in bescherming nemen. We vinden het toch ook niet gek dat iedereenverplichteenzorgverzekering afsluit of dat automobilisten een autoverzekering moet hebben.’

Akkermanvindtdathetbedrijfstakfondsvoordeschilderseengoedsysteemheeft.Eenschilderdiezijnbaas gedag zegt en voor zichzelf begint, blijft verplicht in het fonds. ‘Hij doet mee voor ten minste een minimum premie en kan kiezen voor meer, als zijn omzet hoger is dan het minimum. De premie beweegt mee met zijn inkomen.’

Hetverplichtepensioenzoueenalternatiefzijn,meentAkkerman,voor een grote verbouwing aan het pensioenstelsel, namelijk het afschaffen van de doorsneesystematiek (zelfde premie en opbouw voor alle werkne-

Pensioenopbouw kan lager voor hogere inkomens

Albert Akkerman

CV

1997-1999 Directeur KLM Pensioenfonds 1999-2002 Directeur SFS Rijswijk, toenmalig uitvoerder van pensioenfonds Schilders 2002-nu Directeur SPF Beheer, uitvoerder voor pensioenfondsen van spoorwegen en OV. 2013-nu Docent pensioenopleiding Nyenrode 2014-nu Bestuurslid pensioenfonds Metaal & Techniek

mers).Eenredenomdatopdeschop tenemen,isdatwerknemersdierond hun45-stezzp’erwordendedupezijn.

Ze hebben jaren te veel betaald en doordat ze uit het systeem zijn gestapt, missen ze oogstjaren. ‘Dat is een probleem, maar dat hoef je niet optelossendoordedoorsneepremie afteschaffen.Demeestewerknemers blijven hun leven lang in loondienst in dezelfde sector. Die hebben helemaal geen last van de doorsneesystematiek.’

Akkermans pleidooivooreengoed minimumpensioen voor de lagere inkomenseneenverplichtpensioen voor zelfstandigen staat haaks op de winddiewaaitvanuitDenHaag.Ook werkenvakbondenen werkgeversin de Sociaal Economische Raad aan eenvariantwaarbijdeelnemersmeer individueel pensioenopbouwen.‘Er worden prachtige constructies bedacht door hoogleraren, maar daarbij wordt gewerkt met gemiddelden en grote getallen’, aldus Akkerman.

‘Naar mijn smaak kijken die wetenschappersteweinignaardegevolgen voor individuen.’

Akkermanhooptdatpoliticiniette veel onnodig sleutelen aan het pensioenstelsel. ‘We hebben nog steeds een van de beste stelsels ter wereld.

Het moet worden aangepast aan het huidige tijdsbeeld, maar ik zie geen goede reden het hele systeem op de schop te nemen.’ P

Akkerman in het kantoor van SPF Beheer, met uitzicht op het spooremplacement van Utrecht CS. SPF Beheer verzorgt de pensioenuitvoering voor, onder meer, het Spoorwegpensioenfonds.

32 fd.pensioen

Wanneer komt er weer indexatie?

Stijging pensioen werknemers

bron: CBS, DNB, bewerking FD

(cumulatieve indexatie)

100,0 2006

De pensioenen zijn bij veel fondsen sinds het uitbreken van de crisis in 2008 al 10 tot 15% achteropgeraakt bij de inflatie. De verwachting is dat dit nog verder zal oplopen. ‘Wij gaan de komende vijf jaar helemaal niet indexeren.’

Door André de Vos

H

et was een opmerkelijk bericht van toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) begin september. Twee op de drie pensioenfondsen verwachtten in 2018 de pensioenen deels te kunnen aanpassen aan de inflatie. En dat terwijl de fondsen vorig jaar nog en masse riepen, dat nieuwe financiële toezichtseisen per 2015 die indexatie opnieuw tientallen jaren ‘vrijwel onmogelijk’ zouden maken.

Volgens de nieuwe regels mag een pensioenfonds pas indexeren vanaf een dekkingsgraad van 110%. De dekkingsgraad geeft de financiële gezondheid van het fonds weer: bij 100% is er precies genoeg geld in kas

om aan alle verplichtingen te voldoen.

Boven de 110% mag er gedeeltelijk worden geïndexeerd, en dan nog alleen als het fonds met enige zekerheid kan zeggen dat de indexatie niet eenmalig zal zijn, maar ‘toekomstbestendig’.

Pas als een fonds helemaal gezond is, mag het de pensioenen weer volledig met de inflatie of lonen laten meelopen. Dat is doorgaans bij een dekkingsgraad van 125-130%. Voor het herstel van de gemiste indexatie over de eerdere jaren (‘inhaalindexatie’) zijn de eisen nog zwaarder.

De strenge regels voor pensioenverhogingen zijn de keerzijde van de medaille van de nieuwe regels. De positieve kant is dat pensioenfondsen niet direct meer de pensioenen hoeven te verlagen als ze ónder de 105% komen.

Op basis van hun verwachtingen van begin dit jaar rekenden veel pensioenfondsen er nog op, dat ze in 2018 al weer gezond genoeg zijn om gedeeltelijk te kunnen indexeren. Fondsen baseerden dat op hun herstelplannen, die ze inleverden bij DNB. Die

plannen zijn een rekenkundige exercitie, gebaseerd op verwachte rendementen voor de toekomst.

Beurzen Maar de omstandigheden kunnen snel wijzigen. Negen maanden later zijn de beurzen onderuit gegaan en heeft de DNB de rekenrente voor pensioenfondsen verlaagd, waardoor fondsen hun dekkingsgraad weer hebben zien kelderen.

‘Wij gaan de eerste vijf jaar helemaal niet indexeren,’ zegt nu Peter Borgdorff, directeur van Pensioenfonds Zorg & Welzijn, dat aanvankelijk ook hoopte in 2018 een deel van de koopkrachtdaling te kunnen herstellen. ‘We zitten al op 12,9% aan door de jaren heen gemiste indexatie, en we kunnen met grote zekerheid zeggen dat we volgend jaar boven de 13,5% zitten. Tel daar nog een paar jaar bij op en we komen helaas aardig in de buurt van de 20%.’

Behalve dat plannen soms worden ingehaald door de realiteit, zijn de uitkomsten ook sterk afhankelijk van de verwachtingen die fondsen hanteren over de toekomstige rendementen.

Hoe optimistischer een fonds daarover is, hoe sneller de dekkingsgraad

Het Financieele Dagblad Woensdag 21 oktober 2015

Inflatie

33

115,8

(prijsindex CBS)

106,7 105,8 Stijging pensioen gepensioneerden (cumulatieve indexatie)

2014

2015 GRAPHIC: MARJOLEIN LUIKEN

stijgt in de projecties en hoe eerder het lijkt te kunnen indexeren. Maar de schattingen moeten wel binnen grenzen blijven. Het rendement op aandelen mag bijvoorbeeld niet hoger worden ingeschat dan 7%.

‘Onzeindrukisdatpensioenfondsendebovengrenzenopzoeken,’zegt Wichert Hoekert van pensioenadviseur Towers Watson. ‘Stel dat je als pensioenfondsnuop100%dekkingsgraad zit. En je verwacht jaarlijks 4% rendement op je totale portefeuille.

Danzitjenadriejaaralbijnaop110%.

Endanmagjegedeeltelijkindexeren.

Alleen denk ik wel dat die 4% aan de optimistische kant kan zijn.’

Verwachtingen Optimistischrekenenhoeftgeenprobleem te zijn. Hoekert: ‘Of er wordt geïndexeerd, hangt uiteindelijk af van de daadwerkelijk gerealiseerde rendementen. Maar door positieve verwachtingen kan indexatie op papierineenseenstukdichterbijlijken.

Het lijkt meverstandig alspensioenfondsen realistische verwachtingen creëren rond indexatie.’

Pensioenfondsen willen gráág indexeren. Ze hebben dat jaren niet kunnen doen en veel gepensioneer-

den klagen daar over. Dus alleen al het feit dat er binnenkort mogelijk kanwordengeïndexeerd,iseenboodschap die fondsen graag uitventen.

Er zijn manieren om indexatie dichter bij te brengen. Zo kunnen fondsen de ondergrens (laagste dekkingsgraad)vanafwaarzeindexeren, verlagen tot het wettelijk minimum.

In plaats van de looninflatie kan ook deprijsinflatiealsijkpuntwordengebruikt.Dieismeestalietslager,maar volgens de regels kan de indexatie dan wel iets eerder gegeven worden.

Inflatie HetPensioenfondsvoordeGrafische Bedrijvengaatdekomendejarenniet mikkenophetbijhoudenvandeechteinflatie,maarvaneenvastefictieve inflatie van 2%. Als in een jaar de inflatie laag is, bijvoorbeeld maar 1%, zoals in 2014, dan kan het pensioenfonds toch meer verhoging geven – tenminste,alshetdaarvoordefinanciëleruimteheeft.Zokandegemiste indexatie over eerdere jaren worden goedgemaakt, terwijl dit volgens de regels officieel geen inhaalindexatie is. Daarvoor gelden strengereregels.

Ondanks zulke maatregelen zal het, met de huidige vooruitzichten,

nogjaren durenvoordemeestefondsen weer aan een verhoging van de pensioenen toekomen. Maar er is hoop. Er wordt nu gediscussieerd over een nieuw pensioenstelsel,met mogelijk individuele pensioenpotjes en gedeeltelijke collectiviteit. De kwestie van indexatie zou dan minder zwaar wegen.

‘In dat nieuwe stelsel kunnen jongere generaties meer risico nemen met hun beleggingen,’ zegt actuaris DickBoeijenvanPGGM,depensioenuitvoerder van Zorg & Welzijn. ‘Indexatieisvoorhendanampernogeen issue. Het hogere verwachte rendementzorgtimmersvoorkoopkrachtbehoud. Ouderen nemen dan juist minder risico met hun beleggingen.

Zij hoevenniet eerst een grote buffer op te bouwen en krijgen eerder indexatie. Maargoed, voorlopig hebben jongeren én ouderen te maken met de huidige regels.’ P

Pensioenfondsen zoeken bovengrens op met verwachtingen

34 fd.pensioen

Het Financieele Dagblad woensdag 21 oktober 2015

OPINIE: JAN TAMERUS

Gooi de bescherming van buffers niet weg

E

en goed aanvullend pensioen financieren we uit premie en rendement op beleggingen. Zonder risico met de beleggingen is er geen rendement. En dus geen goed pensioen.

Zonder het nemen van risico houdt het pensioen de inflatie niet bij, of moet de premie extreem hoog zijn.

Maar de economie en bedrijven kunnen de keerzijde van risico, volatiliteit, missen als kiespijn: zij willen stabiele premies. Voor werknemers en gepensioneerden geldt hetzelfde: zij willen stabiele pensioenuitkeringen. Ook willen we voorkomen dat sommige generaties een laag pensioen hebben en andere een hoog pensioen, als gevolg van toevallige ontwikkelingen op de beurs en in de rente.

Het pensioenfonds lost dit probleem op. Er wordt beleggingsrisico genomen, maar dit wordt gedeeld tussen opeenvolgende generaties. Collectieve buffers zijn een krachtig instrument om dat te bewerkstelligen. Ze dempen schokken en ze voorkomen pech- en gelukgeneraties.

Iedereen kent het Bijbelse verhaal van de korenschuren van Jozef. Overvloed (extreem goede rendementen en hoge rente) wordt opzij gezet voor tegenspoed (extreem lage rendementen en rente).

Dit geeft stabiliteit in premies en uitkeringen. Het alternatief is een pro-cyclisch pensioenstelsel, waar uitkeringen hoog en premies laag

Buffers dempen schokken en voorkomen pech- en gelukgeneraties

zijn als de economie op zijn top zit, maar uitkeringen laag en premies hoog als het crisis is. De OESO schrijft dit al jaren. Net als ons eigen CPB. Stabiliteit is goed voor mensen, want volgens gedragseconomen worden zij veel ongelukkiger van verlies en onzekerheid dan dat ze gelukkiger worden van extra winst.

De meerwaarde van een gouden rollator valt in het niet bij de malheur van een droge boterham.

Daarnaast is de anti-cyclische werking van buffers goed voor de economie. Buffers vormen een stabiel vermogen dat ingezet kan worden voor lange-termijnbeleggingen. In tegenstelling tot wat wordt gedacht, zijn buffers geen ‘dood geld’. Ze leveren rendement op.

Het via buffers bewaren van voorspoed voor tijden van tegenspoed verenigt collectieve maatschappelijke wijsheid met individuele wijsheid. Toch is het maar de vraag of buffers in 2020 nog onderdeel zijn van ons pensioenstelsel.

Buffers liggen zwaar onder vuur, omdat ze van het fonds zijn: van ‘wij’, en niet toegedeeld aan ‘ik’. In buffers wordt intransparant vermogen heen en weer geschoven tussen generaties, zo luidt de kritiek, met het risico dat dat vooral ten nadele zal zijn van de toekomstige generaties. Immers, die kunnen nog niet meebeslissen.

Als er sprake is van een tekort, kan dat alleen verholpen worden zolang er nieuwe instroom van premiebetalers blijft in het fonds, en dat is niet meer vanzelfsprekend. Buffers maken pensioen moeilijk op marktwaarde waardeerbaar. Daarmee is de meerwaarde van intergenerationele risicodeling en buffers moeilijk te berekenen, oordelen financieel-economen.

Die financieel-economen hebben om deze redenen de buffer in de ban gedaan. Alleen heldere, marktwaardeerbare individuele eigendoms-

rechten, waar bestuursbeslissingen geen invloed op hebben, kunnen het vertrouwen in het pensioenstelsel terug brengen, menen zij.

De druk vanuit het financieel-economisch denken is groot. Maar er is meer dan rekensommen en marktwaarde. Goed en stabiel pensioen is een maatschappelijke en sociale waarde.

Gooi de intergenerationele risicodeling en buffers dus niet weg.

Bundel de krachten tussen het sociale en het financieel-economische denken om risicodeling en buffers opnieuw uit te vinden en er een passende vorm aan te geven in een toekomstbestendig stelsel.Schep helderderheid over de meerwaarde van buffers. Leg duidelijk vast hoe ze worden gevuld en gebruikt. Denk na over het oplossen van het risico van het wegvallen van nieuwe instroom van jongeren in het pensioenfonds.

Gelukkig heeft de Sociaal-Ecomische Raad (werkgevers, werknemers en kroonleden) deze uitdaging op zich genomen. Zij verkennen een nieuwe ‘interessante maar onbekende’ pensioenregeling waarin de transparantie en flexibiliteit van een iin n iv d duele uelle p pensioen ensioenrek kening orde gecco bineerd ett de krach ht van collecctiieve risico odeling. ie vere ning verdie t ieders steu . r staat vee op et spell. P

Jan Tamerus is meester-actuaris bij pensioenuitvoerder PGGM FOTO: HOLLANDSE HOOGTE

Met ...uw timeéén management klik... op orde

Tijd is een kostbaar goed Nieuwsgierig geworden?

Verspil geen tijd met zoeken naar diepgaande bedrijfsinformatie.

Sluit direct een

Met één muisklik biedt Company.info u toegang tot relevante en verrijkte

gratis proefabonnement

informatie over alle bedrijven en organisaties in Nederland. Zo heeft u direct

af via 020 2 400 400 of

KvK-informatie, bedrijfsnieuws, financiële kerncijfers, bestuurdersinformatie en

proefabonnement@company.info

informatie over (minderheids)belangen bij de hand. Allemaal op één plek en met

(stopt automatisch).

één klik binnen handbereik. Zo houdt u tijd over voor de écht belangrijke zaken.

www.companyinfo.nl

Samenwerking op basis van persoonlijke, hoogwaardige dienstverlening

In onze dienstverlening staan uw wensen en doelstellingen centraal.

Transparantie, een snelle respons en oplossingen op maat zijn voor ons de manieren om uw wensen en doelstellingen werkelijkheid te maken.

Een goede samenwerking begint met een gesprek. Wij wisselen dan ook graag met u van gedachten over een beleggingsstrategie voor de toekomst.

Wat voor u belangrijk is, is voor ons belangrijk.

Meer weten? Ga naar nnip.co/beleggingspartners