Stijlgids FD Persoonlijk

Najaar 2015 | fd persoonlijk

FD STIJLGIDS.

HET CHANEL MOMENT

www.chanel.com

P.C. Hooftstraat 100. Amsterdam. 020 670 99 87 - dior.com

AGENT FOR HOLLAND JOHAN BEENTJES AGENTUREN OFFICE Kees Brijdeplantsoen 16 1019 TG AMSTERDAM tel. +31 20 7370911 fax +31 84 8305254 info@johanbeentjes.nl

dr e ss , coat a nd sw e at er by pau w clu tch by dr ie s va n not en

v isi t us at P au w. com for store locations and online shop P au w

•

D r i e s va n N o t e n

Irie

•

J Brand •

•

Vince •

Wo o l r i c h •

Common Projects •

Marni

•

Loro Pi a na •

Aspesi

Sofie d’Hoore and many more

v isi t us at P au w. com for store locations and online shop P au w • D r i e s va n N o t e n • Vi n c e • L o r o P i a n a A s p e s i • I r i e • J B r a n d • Wo o l r i c h • S o f i e d ’ H o o r e Common Projects • a nd mor e

MINOTTI CONCEPT STORES BY

MINOTTI STUDIOS

NOORT INTERIEUR T. 071 4080008 - NOORDWIJK INFO@NOORTINTERIEUR.NL

AMSTELVEEN: CO VAN DER HORST AXEL: POT INTERIEUR ROERMOND: SIJBEN WOONCENTER ZUTPHEN: CILO

VAN DER DONK INTERIEUR T. 0183 646353 - GORINCHEM INFO@VANDERDONKINTERIEUR.NL

AGENT FERRY JONAS T. 0578-571120 - MINOTTI@JONASAGENTUREN.NL INTERIOR DESIGN SERVICE AVAILABLE THROUGH MINOTTI AUTHORIZED DEALERS

YANG SEATING SYSTEM

| RODOLFO DORDONI DESIGN

CREATE YOUR OWN DESIGN EXPERIENCE AT MINOTTI.COM

Puur. Zinnelijk. Intelligent.

Meer weten over de fascinatie van bulthaup keukens?

Kom kijken en voelen bij uw bulthaup dealer of surf naar www.bulthaup.nl/dealer

Amersfoort Amsterdam Apeldoorn Benthuizen Breda Den Haag Doetinchem Groningen Leiden Maastricht Mijdrecht Nijmegen Oldenzaal Rotterdam Tilburg Zeist Zwolle

FD STIJLGIDS

INHOUD

0

60.

Eva Schuurmans

Samensteller Stijlgids

ESSAY

CONCERTZALEN

22 De juiste toon

36 Daar zit muziek in

Als geen andere kunstvorm heeft muziek de kracht te verbinden, op alle niveaus.

ACCESSOIRES

26 Het ritme van de nacht

Van Beieren tot Fukushima: een reis om de wereld in vijf concertzalen.

44.

Dansschoenen en andere attributen voor een avondje uit. Of het nu een jazzclub of een acidfeest wordt.

Zie ook pagina’s 42, 59 en 83.

DOSSIER

44 In de leer

Het ambacht leerbewerking lijkt uit te sterven. Modemerken beginnen daarom hun eigen opleidingen.

AUDIO

52 Beter luisteren

PROFIEL

28 First Lady

Of ze een stijlicoon is, valt te betwisten. Maar een rolmodel is ze zeker: Michelle Obama.

16 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

36.

Snoerloze hifi van niveau versus geluidsapparatuur in het hoogste segment. ‘Draadloos is de vijand van kwaliteit.’

Soms schudden we ze zo uit onze mouw, soms is het op z’n zachtst gezegd nogal een zoektocht: het vinden van de juiste kop bij een verhaal.

De ruimte boven het essay van collega Sanne Kloosterboer over muziek als verbindende factor (p. 22) was een paar uur voor de gang naar de drukker nog akelig leeg. We zochten een zin, of liever een term, gezien de beperkte ruimte, die de lading zou kunnen dekken. In het stuk betoogt Sanne dat muziek mensen verenigt, dwars door alle rangen en standen heen. Allemansvriend kwam voorbij. Brrr.

Publiekstrekker… te veel Trosgevoel. Samenbinder dan? Ik kreeg er visioenen van maïzena bij.

Het is uiteindelijk ‘De juiste toon’ geworden. Omdat je met muziek, van Hazes tot Händel, op veel momenten een gevoel kunt oproepen dat precies past bij het moment. De juistte toon raakt een ge-voelige snaar, zei een collega toen.

Hoewel het wat kleverig klonk, viel daar volgens mij niets tegenin te brengen.

FD STIJLGIDS

INHOUD

MODE

60 Het lied van de Sirene

84.

Laat je betoveren door verleidelijke klanken en meeslepende looks.

ESSAY

68 Maatgevend

Muziek is onlosmakelijk met mode verbonden. Als inspiratiebron voor ontwerpers, of als sfeerbrenger tijdens modeshows.

REPORTAGE

74 De perfecte viool

In de renaissance werden de prachtigste violen gebouwd.

Wat kunnen we leren van de oude meesters?

74.

FOTOGRAFIE

84 Dansplaat

Balletdansers in de ruige natuur: de Zweedse fotograaf Bertil Nilsson brengt gecontroleerde overgave in beeld.

BLACK BOOK

93 Wereldadressen

Van de best gesorteerde wijnbars tot de mooiste boekwinkels waar je niet uitgekeken raakt: het FD Persoonlijk Stijlpanel verklapt z’n favoriete adressen.

INTERVIEW

106 Edward Bodenham 94.

20 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Stijl volgens Edward Bodenham, parfumeur van het exclusieve Britse cosmeticahuis Floris.

A JOURNEY THROUGH TIME – WITH RIMOWA De jaren 20 waren de hoogtijdagen van Hollywood en het begin van de moderne luchtvaart. Hugo Junkers introduceerde in 1919 het eerste verkeersvliegtuig ter wereld dat geheel uit metaal bestond. Het was gemaakt van vliegtuigaluminium dat in het jaar 1906 was ontdekt door Alfred Wilm. In 1950 presenteerde RIMOWA zijn reiskoffer met de kenmerkende ribbels van hetzelfde materiaal – in die tijd de lichtste reiskoffer ter wereld. Daarmee zette RIMOWA toen al de trend op het gebied van lichtgewicht koffers – een baanbrekend concept binnen de branche.

RIMOWA Store België: Antwerpen

www.rimowa.com

ESSAY

DE JUISTE TOON

Als geen andere kunstvorm heeft muziek de kracht te verbinden. Dat kan op alle niveaus, toont FD Persoonlijk-redacteur Sanne Kloosterboer: muziek bindt intellectueel, sociaal of religieus gelijkgestemden, maar verenigt ook geliefden, treurenden en rouwenden.

KLASSIEK VAN STILTE TOT SYMFOBIE Luister naar fragmenten op fd.nl/stijlgids

22 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

ì Stilte

‘Muziek zit niet in de noten, maar in de stilte ertussenin’, meende het Weense wonderkind. Dirigent Claudio Abbado, door emoties overmand, valt 40 seconden stil tijdens zijn uitvoering van Mozarts ‘Requiem’ op het festival in Luzern in 2012.

î Vrouw

De ‘Zes suites voor cello’ zijn volgens meestercellist Pablo Casals ‘de essentie van Bach, Bach zelf is de essentie van muziek’.

Het gerucht gaat echter dat de vrouw van Bach, Anna Magdalena, het stuk geschreven zou hebben.

ì Minimalist

Wie op niveau wil schermen met kennis van religieuze minimalistische muziek, laat de naam vallen van de Estse componist Arvo Pärt. Samen met onder anderen Hans Otte en Vladimír Godár vormt Pärt ‘The God Squad’.

î Beats

Tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen 2004 in Athene draait DJ Tiësto het ‘Adagio for Strings’ van Samuel Barber in een door hem bewerkte versie. The Beatles, Deep Purple en P. Diddy gingen hem voor.

André Hazes is bon ton: lekker ongekunsteld.

FOTO: GOVERT DE ROOS/ HH

‘Ben jij een Herreweghe-adept? Herreweghes Matthäus is mij te cerebraal en abstract. Ik luister het liefst naar Ton Koopman: die laat het drama zien van het lijdensverhaal, bijna als een soap. Je kunt er gezellig naar luisteren bij de koffie, met een taartje erbij.’

Hoor, hier wordt op niveau over muziek gesproken, hier is een kenner aan het woord, een ingewijde: niet alleen kent hij Bachs Matthäus Passion, hij kent ook verschillende uitvoeringen en heeft zich daar een muzikaal oordeel over gevormd. Waarschijnlijk is de spreker een atheïst. Jezus’ lijdensverhaal als soap voorstellen: je zou het een tikkeltje blasfemisch kunnen noemen. Het gaat deze kenner om de muziek, zo veel is duidelijk.

Zo zijn we zomaar al een aardig eindje op dreef met het profiel: intellectueel, liefhebber van klassieke muziek, atheïst, waarschijnlijk grootstedelijk, D66-stemmer, NRC-lezer, bezitter van een goedgevulde boekenkast.

Muzieksmaak is vaak een getrouwe afspiegeling van sociale status en opleidingsniveau. En daarin zijn weer gradaties van verfijning mogelijk. De Matthäusbarbaar toont zich door plaats te nemen bij een uitvoering door Pieter Jan Leusink, volgens kenners de ‘Bach-kiloknaller’. Wat is in dit oordeel nog liefhebberij en waar begint het snobisme? Waar wordt muziek een middel om een scheidslijn aan te brengen tussen jou en de slechtbesmaakte ander?

Die vraag kun je je natuurlijk bij elke kunstvorm stellen: waar houdt oprechte liefde op en begint profileringsdrang? Maar met muziek is, meer dan bij andere kunstvormen, iets raars aan de hand: hoge cultuur is in de muziek niet vanzelfsprekend hoog, lage niet vanzelf laag. Het is in intellectuele kringen bijvoorbeeld bon ton om André Hazes te omarmen. ‘Hazes heeft soul’, verzekerde een zelfverklaarde Mahlerliefhebber mij een keer. Via de muziek kun je dwepen met het volkse en met de waarden die daarbij horen: authenticiteit, puurheid, directheid. De intellectuele Hazesliefhebber wordt zelf ook een beetje volks en authentiek door lekker ongekunsteld ‘Bloed, zweet en tranen’

‘Hazes heeft soul’, verzekerde mij een zelfverklaarde Mahlerliefhebber

mee te blèren. De goede eigenschappen van het eenvoudige volk stralen zo als het ware op hem af.

Hierin gelden overigens strikte normen: Hazes mag, Jan Smit en Frans Bauer mogen niet. Terwijl juist die laatste goed ligt bij simpel volk, getuige de busladingen verstandelijk gehandicapten bij zijn concerten. De regels zijn streng en niet altijd goed uit te leggen. Buena Vista Social Club is wat RTL, Tomatito is juist heel erg oké. Paolo Conte mag, Andrea Bocelli kan echt niet.

ì Vervelend Doelend op de oeverloosheid van veel stukken van Richard Wagner merkte de Italiaanse componist Gioacchino Rossini op: ‘Wagner heeft mooie momenten, maar vervelende kwartiertjes.’ Rossini vond elke soort muziek goed, behalve muziek die hem verveelde.

î Symfobie

Beethoven was al volledig doof toen hij zijn ‘9de Symfonie’ componeerde.

Veel collega’s lijden aan symfobie, oftewel het 9de Symfonie-syndroom: y y bang dat ze e het werk niet af zulle en krijgen. Antton Bruckner overleed ze elfs tijdens het componere en van zijn negende.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 23

Zo wordt er ook naar believen geshopt in de bijbehorende volkse opvattingen. ‘Morgen weer een dag’, kan, uitgesproken in het bruin café, intellectueel geïncorporeerd worden als volkse, maar diepe levenswijsheid. ‘Als de mensen niet luisteren, moet je erop slaan’, maakt daarop minder kans.

H

et Hazesverschijnsel zie je bijvoorbeeld niet in de literatuur of de beeldende kunst. Gerard Reve mocht zichzelf dan volksschrijver noemen, je kunt bezwaarlijk volhouden dat hij in wezen de Hazes van de Nederlandse letteren is. Geen intellectueel zal het in zijn hoofd halen te dwepen met, zeg, Saskia Noort.

Of hoog op te geven van de schilderkunst van Bragolin. Brago-wie? U weet wel, die schilder van de huilende zigeunerjongetjes.

Muziek is dus bij uitstek een middel om te toetsen of je onder gelijkgestemden bent, juist door de voetangels en klemmen. Dat gebeurt op alle niveaus. Van dubieuze spreekkoren bij een voetbalhuldiging tot de collectieve ontroering die soms te voelen is in een concertzaal, van geliefden die elkaars muzieksmaak proeven tot het sentiment van het volkslied bij een sportoverwinning.

Want juist muziek heeft de kracht te verbinden. Het is niet voor niets dat begrafenissen en herdenkingen vergezeld gaan van muziek. Op een van de benefietconcerten vlak na de aanslagen van 9/11 zong Bruce Springsteen ‘My City of Ruins’, een liedje dat hij al eerder schreef, maar dat door de aanslagen op het WTC een heel nieuwe betekenis kreeg: dat van een gebed voor de gevallenen. ‘I pray for your love, Lord.

I pray for the lost, Lord. I pray for the world, Lord. I pray for the strength, Lord. I pray for the strength, Lord’, zong Bruce Springsteen met zijn achtergrondzangers, en hij begeleidde zichzelf slechts met

POPULAIR WAT WEL EN WAT NIET Luister naar fragmenten op fd.nl/stijlgids

24 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

ì Paolo Conte

De Italiaanse jurist annex zanger maakte naam met zijn gruizige, lage stem, zijn wat mompelende dictie en zijn melancholieke teksten. De laatste cd van de Italiaanse chansonnier, ‘Snob’, kreeg lovende kritieken in kwaliteitskranten.

î Andrea Bocelli

De blinde Italiaanse tenor (‘Con te partirò’), vertolker van zowel klassieke als populaire muziek, heet ordinair te zijn. Hij werkte samen met Zucchero, die andere vertolker van het Italiaanse lied met een dubieus imago.

FOTO’S GETTY IMAGES/ HH

Obama zou de eerste ronde van American Idol niet hebben gehaald met zijn versie van ‘Amazing Grace’

zijn gitaar en mondharmonica. Met ‘Come on, rise up!

Come on, rise up!’ spoorde hij New York aan.

Je moet wel een hart van steen hebben om je niet te laten raken door zijn gebed en door zijn aanmoediging aan de getroffen stad. Juist op die momenten doet smaak er niet zo veel toe. Dan verbindt muziek, ongeacht voorkeur en muzikale ideeën. Ja, zelfs ongeacht afkomst of religie. Alleen een cynicus zou beginnen over de muzikale kwaliteit.

Nog zo’n moment – blijkbaar zijn Amerikanen hier beter in dan wij Europeanen – was Barack Obama’s vertolking van ‘Amazing Grace’ bij de begrafenis van dominee Clementa Pinckney, na de racistisch gemotiveerde schietpartij in een Afro-Amerikaanse kerk in Charleston dit voorjaar. Aan het einde van zijn speech

ì Tomatito De Spaanse fla­ mencogitarist werd ontdekt door Paco de Lucía zelf. Gooit sindsdien hoge ogen in intellectu­ ele kringen met zijn weemoedige versie van de ‘nuevo flamenco’, waarin hij traditionele flamenco mengt met jazz.

î BVSC Buena Vista Social Club, die formatie van oude manne­ tjes én gitarist Ry Cooder, maakte naam met traditi­ onele Cubaanse muziek en zorgde ervoor dat Cuba een toeristische trekpleister werd.

Geldt onder snobs als iets te RTL.

Links: bij de ‘Matthäus Passion’ van Bach luistert de versie nauw; boven: ‘My City of Ruins’ van Bruce Springsteen kreeg door 9/11 extra lading.

hief de Amerikaanse president de christelijke hymne ‘Amazing Grace’ aan, eerst nog een beetje aarzelend, naar beneden kijkend en dan uit volle borst. Zuiver ook. De geestelijken om hem heen kijken verbaasd, lachen een beetje, de voltallige kerk begint mee te zingen, iemand veegt een traan weg. Een historisch moment.

Toch was zijn toespraak in diezelfde kerk strikt genomen historischer: hij noemde de schietpartij een ‘daad van terrorisme’ en veroordeelde het voeren van de Confederate Flag door de zuidelijke staten van Amerika, een vlag die, in de woorden van Obama, geassocieerd wordt met het Amerikaanse slavernijverleden en met systematische onderdrukking van de zwarte bevolking. Indrukwekkende woorden, maar toch lang niet zo indrukwekkend en meeslepend als de zingende president.

Kritiek was er zeker. Obama zou de eerste ronde van ‘American Idol’ niet gehaald hebben, schreef de conservatieve columnist Charles Hurt in The Washington Times. Ongetwijfeld, maar toch voelt dit soort kritiek ongemakkelijk, juist omdat in rouw goede smaak even iets minder belangrijk is. Verdriet is verdriet, rouw is rouw, of op de begrafenis nu ‘De steen’ van Bram Vermeulen klinkt of het ‘Laudate Dominum’ uit MozartsVesperaeSolennes. Kritiek heeft iets ongepasts als het doel troost en verbinding is.

Ja, dit geldt ook als de muziek neigt naar kitsch en vals sentiment, eveneens kwesties van smaak.

Dit soort kritiek is overigens vaak vermomde zelfbeschuldiging: ik voel hier sentimenten die ik, gezien mijn goede smaak, niet hoor te voelen. Voor wie toch wil lachen om andermans slechte smaak zijn er gelukkig altijd mogelijkheden. Neem het ‘Koningslied’.

Welbesmaakt Nederland vond elkaar in kritiek op de vele stijlfouten in de tekst. ‘De dag die je wist dat zou komen’ leeft in allerlei varianten voort in kantoorhumor. Maar ook de rap met op de achtergrond die kleffe aanzwellende strijkers met die opdringerige drum. Luister en lach om de wansmaak van de goede bedoelingen.

ì André Hazes

De Amsterdamse volkszanger doet het met hits als ‘Bloed, zweet en tranen’, ‘De vlieger’ en ‘Kleine jongen’ ook opvallend goed in corporale krin­ gen. Ook de musical ‘Zij gelooft in mij’, naar de gelijknamige hit, werd gretig bezocht door het hoogopgeleide deel van de bevolking.

î Frans Bauer De Brabantse levens­ liedvertolker groeide op in een woon­ wagenkamp. Doe et het opvallend goed o onder verstandelijk geh handicapten, die met bussen tegelijk na aar zijn concerten komen n.

Maakte hits als ‘H Heb je even voor mij?’’ en ‘Als sterren aan de hemel staan’. fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 25

FOLK

GITAAR MUZIEK Accessoires met suède, patchouli en andere hartverwarmers.

1.

Fotografie: Carlfried Verwaayen, styling: Evelien Reich

3.

4.

5.

2.

6.

7.

8.

9.

1. Suède enkellaars versierd met franjes, € 1195, Burberry Prorsum via Stylebop; 2. Suède riem, € 149, Paul Warmer; 3. Ring met toermalijn, € 4250, Bron Jewelry; 4. Ajour ring, € 1650, Bron Jewelry; 5. Klomp met koeienvacht, € 690, Gucci via Shoebaloo; 6. Suède tasje, € 950, Gucci via Paul Warmer; 7. Eau de toilette Black Opium, € 100, Yves Saint Laurent; 8. Mascara, € 40, Tom Ford; 9. Nagellak, € 24, Chanel.

26 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

HUGOBOSS.COM

BOSS Watches available through Beach Time International BV Phone +31 (0)75 670 70 75

Michelle Obama in 2008.

28 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 29

FOTO: NIGEL DICKSON/CONTOUR BY GETTY IMAGES

Michelle Obama is in veel opzichten First. Ze is de eerste zwarte vrouw in het Witte Huis en de eerste First Lady die couture met highstreet combineert . Of ze een stijlicoon is, valt te betwisten. Maar een rolmodel is ze zeker.

Door Maartje Laterveer âžł

FIRST LADY

PROFIEL

O

p 20 januari 2009 keek de wereld toe hoe Barack Obama als 44ste president van Amerika werd geïnaugureerd. De inauguratie werd door het niet-Republikeinse deel van de wereld gezien als het begin van een nieuw tijdperk, waarin hoop en politieke verandering de hoofdrol zouden spelen.

Inmiddels zit Obama’s tweede termijn er bijna op en overheerst scepsis over die verandering, die toch een stuk minder fundamenteel blijkt dan gehoopt. Over één ding is de wereld het echter eens: de politiek mag dan niet wezenlijk hervormd zijn, het Witte Huis heeft wel degelijk een transformatie ondergaan. Met dank aan Michelle Obama (51), die weleens de geschiedenis in zou kunnen gaan als de meest baanbrekende First Lady die Amerika ooit heeft gekend. Niet eerder zag het Witte Huis een bewoonster die hoelahoepte op het gazon, die designerjurken combineerde met highstreet-vestjes en die danste op televisie in de Ellen DeGeneresshow. En sinds Jackie Kennedy zag het Witte Huis geen First Lady die zoveel vrouwen inspireerde met de manier waarop ze zich kleedde.

Een stijlicoon is ze niet, vindt ontwerper Edouard Vermeulen van Natan, die vele staatsvrouwen kleedt, onder wie koningin Máxima en de Belgische prinses

TIJDLIJN MICHELLE OBAMA

✯

30 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Mathilde. ‘Een stijlicoon is iemand met een wat minimalistische stijl, tijdloos en elegant. Iemand van wie je de kledij ziet en zonder dat je de persoon erin ziet, kun je zeggen wie het is. Michelle Obama heeft leuke dingen aan, maar ze verandert te vaak om van een stijlicoon te spreken.’

Dat Mrs O., zoals mevrouw Obama in modekringen al snel werd gedoopt, toch zo tot de verbeelding van magazines en vrouwen spreekt, komt wellicht juist doordat ze zich niet kleedt zoals ze zich behoort te kleden, maar zoals ze is. Stijl volgens Michelle Obama, schrijft Kate Betts in haar boek Everyday Icon (2011), ‘is weten wie je bent en niet bang zijn dit aan de wereld te laten zien.’

Beginnende ontwerpers

Mode, schrijft ook Peter Slevin in Michelle Obama: A Life, de biografie die afgelopen voorjaar verscheen, is een bepalend element in de status van Michelle Obama.

Sinds Jackie Kennedy sprak een First Lady niet meer zo tot de verbeelding met haar kledingkeuzes, stelt Slevin. Michelle Obama doet dat al sinds die koude winterdag

Michelle Obama kleedt zich niet zoals ze zich behoort te kleden, maar zoals ze is

in 2009. Voor de inauguratie van haar man droeg de nieuwe First Lady of the United States (ook wel Flotus, in de Amerikaanse volksmond) een ensemble dat bestond uit een kanten jurk tot op de knie en een bijpassende wollen jas. De kleur was opvallend: een zachte tint geel, die door de ontwerper Isabel Toledo wordt omschreven als citroengras: ‘De kleur van optimisme, van verandering.’ Natuurlijk was die kleur bewust gekozen, evenals de ontwerper, van wie niemand nog had gehoord.

Beide keuzes bleken emblematisch voor de stijl van Mrs O. Toledo, een Cubaanse van origine, was een van de vele beginnende ontwerpers die door Michelle Obama in het zadel werden geholpen. Jason Wu is er ook zo een: de Taiwanese ontwerper was 26 toen Michelle Obama een jurk van zijn hand droeg op het eerste inauguratiebal – vanaf dat moment was hij beroemd. Net als Naeem Khan, een Indiase ontwerper die zijn label in 2003 lanceerde en een gevestigde naam is sinds Michelle Obama een met zilveren pailletten afgezette jurk van hem droeg op het eerste staatsdiner. ‘Het was ongelooflijk’, vertelde Khan later.

‘Ik was de avond van het diner de op twee na meest gegoogelde persoon in Amerika.’

En zo zijn er vele beginnende ontwerpers uit opkomende landen (Duro Olowu uit Nigeria, Roksanda Ilincic uit Servië, Jolibe

1964 Op 17 januari wordt Michelle Robinson geboren, in de South Side-buurt van Chicago.

Ze groeit daar naar eigen zeggen op in een ‘normaal’ gezin, dat zich vermaakte met gezelschapsspelletjes als Monopoly.

1985 Ze slaagt cum laude voor haar Bachelor of Arts-diploma aan Princeton en gaat rechten studeren aan Harvard. In die tijd neemt ze deel aan politieke betogingen.

Met Hillary Clinton en Laura Bush is ze de derde First Lady met een ‘post graduate’diploma.

Michelle Obama in 2012, ze draagt een jurk van Tracy Reese en oorbellen van Ann Taylor.

uit de Dominicaanse Republiek) wier carrières een boost kregen doordat Michelle Obama een outfit van hen droeg. Ze weet heel duidelijk wat haar invloed is, en lijkt deze bewust aan te wenden om minder voor de hand liggende keuzes te maken – zoals zijzelf ook ooit een minder voor de hand liggende keuze was toen ze als zwarte vrouw naar Princeton ging, naar Harvard, naar het Witte Huis.

Met haar kledingkeuze toont ze wat ze ook vaak in haar toespraken verkondigt: iedereen verdient een kans, blank of zwart, Amerikaans of immigrant, vrouw of man. Een bemoedigende boodschap voor hen die nog niet tot de gevestigde orde behoren.

FOTO: CORBIS OUTLINE

Publieke sector

1992 Michelle ontmoet Barack als hij bij hetzelfde advocatenkantoor in Chicago, Sidley Austin, komt werken.

In 1992 trouwen ze en ze krijgen twee dochters: Malia Ann (1998) en Natasha (‘Sasha’) (2001).

Een van Michelle Obama’s eerste toespraken, tijdens de campagne van haar man in Wisconsin in 2008, zou de boeken in gaan als historische blunder. Ze was nog niet door de mangel van de mediatraining gegaan en tot schrik van veel liberalen zei de First Lady in spe dat ze voor het eerst trots was op Amerika. In de storm die losbarstte in de media en op internet kwam mevrouw

1993 Als ze stopt met de advocatuur, wordt ze in 1993 executive director voor de Chicago Office of Public Allies. In 1996 gaat ze werken voor de universiteit van Chicago. In 2002 wordt ze daar executive director voor de University of Chicago Hospitals.

Obama naar voren als een ‘angry black woman’.

Ontroerend, inspirerend en minstens zo veelzeggend zijn de ontboezemingen die ze ook in die speech gaf: dat ze zo vaak te horen had gekregen dat ze niet goed genoeg was, om naar Princeton te gaan, naar Harvard, dat ze haar ambitie moest temperen. ‘En elke keer’, vertelde ze vurig, met precies die juist gekozen intonatie en pauzes waar de Obama’s het patent op lijken te hebben, ‘reikte ik verder dan de beperkte verwachtingen die mensen van mij hadden, naar dingen waarvan ik wist dat ik ze kon doen, en greep ik mijn plaats aan de tafel waar anderen zich zo gerechtigd toe voelden.’

En dat deed ze goed: na Harvard ging Michelle Robinson in één rechte lijn door naar een van de meest prestigieuze advocatenkantoren van Chicago, waar ze zich als een van de weinige zwarte vrouwen opwerkte tot advocaat in onder andere intellectueeleigendomsrecht en waar ze in 1989 Barack Obama leerde kennen toen hij er een zomer meeliep als Harvard-student. Ze verdiende meer dan haar ouders bij elkaar ooit hadden verdiend en had een florerende carrière voor zich. Ze dacht dat ze het had gemaakt, zo zou ze in 2009 vertellen tijdens een toespraak in Washington: ‘Ik werkte op de 47ste verdieping van een van de hoogste gebouwen van Chicago, dus ik dacht: ik doe het

2004 Barack Obama wordt in november 2004 tot senator van Illinois gekozen. In 2007 gaat Michelle minder werken, zodat ze aanwezig kan zijn bij de campagnes voor haar man, als hij gaat als Democraat gaat strijden voor het presidentskandidaatschap.

kennelijk niet slecht.’

Maar toen gebeurde er iets wat haar deed besluiten van koers te veranderen. In maart 1991 overleed haar vader op 55-jarige leeftijd. Fraser Robinson was Michelles grote voorbeeld. Hij kreeg als jonge man al multiple sclerose, maar ondanks deze slopende ziekte – en ondanks zijn achtergestelde status als zwarte man in een toen nog gesegregeerd Chicago – werkte hij hard om zijn gezin te onderhouden en zette hij zich in als vrijwilliger voor de lokale Democratische Partij. Toen hij overleed, drong zich bij Michelle de vraag op wat zij eigenlijk met haar leven wilde. ‘Als ik morgen doodga, vroeg ik me af, zou ik dan willen dat dit mijn nalatenschap was? Een corporate carrière? Het antwoord was luid en duidelijk: absoluut niet. Dit was niet wat ik wilde achterlaten, dit was niet de reden dat ik naar Princeton en Harvard was gegaan, dit was niet waarom ik deed wat ik deed. Ik had meer te bieden.’

En zo kwam het dat Michelle in 1991, een jaar voordat ze Mrs Obama zou worden, haar bloeiende advocatencarrière inwisselde voor de publieke sector. ‘Ik wilde een carrière gebaseerd op passie in plaats van alleen op geld’, vertelde ze later aan The New York Times. Terwijl Barack lesgaf op de universiteit van Chicago en zich als politicus opwerkte tot de senaat van Illinois, werkte Michelle

2015 Vijf jaar geleden startte Michelle Obama het ‘Let’s Move’-initia atief. Het doel is obesitas s onder kinderen drastisc ch terug te dringen. Ze e verschijnt graag dans send in tv-program mma’s om haar campagne om mee er te bewegen te promoten.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 31

FOTO: GETTY IMAGES

FOTO: CORBIS

achtereenvolgens als assistent van de burgemeester van Chicago en later als founding director van Public Allies, een van de eerste zogenoemde AmeriCorp-instellingen die zijn opgericht om jongeren te stimuleren tot ‘community service’, eerst in Washington en inmiddels in dertig staten in Amerika. In 1996 verruilde ze deze politiek prestigieuze positie voor de universiteit van Chicago, waar ze het schopte tot Vice President of Community van het universitaire ziekenhuis. Michelle Obama had haar doel gevonden: ze wilde de wereld verbeteren, en deed dat met bovengemiddelde intelligentie en energie. Op één ding had ze echter nooit gerekend: haar man ging voor het presidentschap, en won.

Links: tijdens het Inauguration Ball droeg Michelle Obama een jurk van Jason Wu. Rechts: tijdens het staatsbezoek aan Japan droeg ze een jurk van Tadashi Shoji.

Ontwerper Oscar de la Renta had haar liever gezien in een jurk van een Amerikaanse ontwerper.

Achter de president

Waar is die vrouw van toen gebleven, vragen sommige critici zich af. Michelle Obama zit nu ruim zes jaar in het Witte Huis, is volgens de peilingen populairder dan haar man, maar lijkt vooral bezig hem in het zadel te houden. Als ze al persoonlijke doelen heeft, gaan die over politiek weinig inhoudelijke zaken als obesitas

32 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

‘Van de First Lady wordt verwacht dat ze zich niet te veel manifesteert’

en de vrouwen van militairen.

Haar projecten variëren van een ‘fashion event’ voor aanstormend modetalent in het Witte Huis tot een ‘water challenge’, waarbij ze met jerrycans water over het gazon rent om Amerikanen aan te sporen meer water te drinken. De media schrijven overwegend positief over haar, maar toch vooral over haar gespierde armen (die ze tot afschuw van conservatievere modekringen graag toont), over haar pony (die ze liet knippen toen ze vijftig werd), over haar figuur, over de vestjes van J.Crew en Gap die ze combineert met jurkjes van Narciso Rodriguez en hoge pumps van Jimmy Choo, over de jurk van Oscar de la Renta die ze eindelijk droeg (na herhaaldelijke kritiek van de ontwerper zelf, die altijd geliefd was onder First Ladies en vond dat Michelle te weinig van Amerikaanse ontwerpers droeg).

Er is ook weinig inhoudelijks te melden over haar, althans op politiek gebied, en dat valt sommigen toch tegen van de eerste zwarte vrouw in het Witte Huis.

Zoals Courtland Milloy, columnist van de Washington Post. ‘Genoeg over haar armen, haar, derrière

en designeroutfits’, schreef hij na de Oscar-uitreiking van 2013, waarvoor Michelle Obama via een filmpje de Oscar voor de beste film bekendmaakte. ‘Deze vrouw zou gevraagd moeten worden voor een zetel in de Supreme Court, in plaats van als presentator van een Hollywood-wedstrijd.’ Dat zou ze zelf waarschijnlijk ook wel willen, alleen is dat geen optie voor een First Lady. ‘Het is bijna seksistisch te noemen’, zegt Twan Huys, Nieuwsuur-presentator en voormalig Amerika-correspondent voor Nova, ‘maar van de First Lady wordt verwacht dat ze zich niet al te zeer manifesteert, anders dan op het gebied van bloemschikken, literatuur of cultuur. Zodra je buiten dat kader treedt, zoals Hillary Clinton deed met HillaryCare, gaat het fout. Want jij bent niet gekozen.

De president is gekozen. Het publiek verwacht dat je er bent, naast de president staat, maar het is niet de bedoeling dat je je met staatsaangelegenheden bemoeit.’

Haar invloed op de president lijkt desalniettemin groot, schrijft Christopher Andersen in Barack and Michelle, Portrait of an American Marriage (2012), waaruit Michelle naar voren komt als het morele kompas van Barack. Zij zou degene zijn die hem heeft overgehaald Joe Biden als running mate te nemen in plaats van Hillary Clinton (door hem te vragen: ‘Wil je echt Bill en Hillary zo dicht bij je in het Witte Huis? Kun je daarmee leven?’) en ze zou ook een doorslaggevende rol hebben gespeeld in de keuze van ‘Yes, we can!’ als slogan. Andersen stelt zelfs dat Barack niet zou zijn waar hij is zonder haar. ‘Dat wordt wel gezegd’, beaamt Huys, ‘dat zij eigenlijk meer power, ruggengraat en intellect heeft dan hij. Ik weet niet of dat zo is, maar wat ik wel interessant vind, is dat Barack in een matriarchaat leeft. Hij woont met zijn vrouw, twee dochters en schoonmoeder in het Witte Huis.

Dat past ook wel bij hem: zijn vader

Michelle en (toen nog) senator Barack Obama bij hen thuis in 2004.

Michelle Obama is een getalenteerde vrouw, ook op dansgebied. Drie bijzondere tv-momenten.

al tot ‘mom-in-chief-effect’ zijn gedoopt. En ze zet een nieuw beeld van de First Lady neer, want ook al valt haar stijlinvloed te vergelijken met die van Jackie Kennedy, komt ze net als Hillary Clinton uit de Ivy League en is ze voorkomend als Laura Bush. Een First Family die kinderen op de eerste plaats zet, heeft het Witte Huis niet eerder gezien.

FOTO: GETTY IMAGES

3X DANCING QUEEN

➊

2013 Late Night with Jimmy Fallon Michelle Obama en Jimmy Fallon met ‘The Evolution of Mom Dancing—Part 1’.

➋

2014 Videokanaal Witte Huis Michelle Obama maakt een tekst op Lil Jon’s ‘Turn Down for What?’: ‘Turnip (raap) for What?’

➌

2015 The Ellen DeGeneres Show Michelle Obama danst op Bruno Mars’ ‘Uptown Funk’.

Haar initiatief tegen obesitas bestaat nu 5 jaar.

is vroeg uit zijn leven verdwenen en Barack is opgegroeid in een vrouwenwereld. Dus ja, ik denk dat hij heel goed luistert naar Michelle.’

First Family

Het is in elk geval het beeld dat ze bij herhaling naar buiten brengen: dat van een team. Een team dat niet kapot te krijgen is, ondanks de ‘bumpy road’ die ze achter de rug hebben sinds ze het Witte Huis in gingen. ‘Ze hadden bij binnenkomst een heel goed huwelijk’, zegt Valerie Jarrett, ‘longtime friend’ en de huidige adviseur van de president, in een portret van het presidentiële koppel in de Amerikaanse Vogue uit 2013. ‘Dat is alleen maar sterker geworden doordat ze behoorlijk op de proef zijn gesteld.’ Zoals Barack in datzelfde portret zei: ‘Het klopt dat Michelle moest wennen aan een leven dat, laten we eerlijk zijn, niet per se was waar ze van droomde. Maar het is een vergissing te denken dat mijn vrouw klaarstaat als ik thuiskom en zegt: “Hé schatje, hoe was je dag, zal ik even je nek masseren?”

Ze denkt niet in termen van: hoe kan ik het mijn man naar de zin maken? Nee, wij zijn een team, en zij is mijn zeer effectieve manager, die zorgt dat ik op tijd thuis ben voor het eten en mijn dochters op zondag naar het basketbalveld breng – daar komt het op neer.’

34 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

En daar komen eigenlijk al Michelles projecten op neer. Of ze nu gaan over obesitas of over meisjes die een opleiding moeten krijgen, uiteindelijk gaan ze allemaal over kinderen en het belang van familie. ‘You see, at the end of the day, my most important title is still mom-in-chief’, zei ze al tijdens de campagne in 2008, en ze vormen inmiddels een gevleugelde uitspraak. Een slimme uitspraak ook, die haar populair maakt bij verschillende gelederen van de Amerikaanse bevolking: niet alleen bij conservatieve Amerikanen, maar ook bij progressievere hoogopgeleide vrouwen die goochelen met de balans tussen werk en kinderen, en bij zwarte vrouwen die nog altijd meer worden gezien als oppas van blanke kinderen dan als moeder van eigen kinderen.

Niet alleen overstijgt ze hiermee het imago van stijlicoon dat de Amerikaanse modepers haar zo gretig wil opspelden, ze brengt ook discussies over werk en kinderen en emancipatie en ouderschap op gang die door de Washington Post

Uiteindelijk gaan al haar projecten over kinderen en het belang van familie

Na het Witte Huis

Dat neemt nog steeds niet weg dat het voor een vrouw met het kaliber van Michelle Obama niet gemakkelijk moet zijn in de schaduw van haar man te staan. Er is die beroemde opmerking die ze volgens geruchten tegen Carla Bruni zou hebben gemaakt tijdens een diner: ‘Ik kan niet wachten tot ik ben verlost van mijn tijd in het Witte Huis, want het is een gevangenis.’

‘Of het waar is of niet’, zegt Twan Huys, ‘ik denk wel dat ze blij zal zijn als het afgelopen is. Haar carrière heeft wel acht jaar in de ijskast gestaan. Voor een vrouw met haar talent, opleiding en maatschappelijke positie moet het een ramp zijn te worden gereduceerd tot de strijd tegen obesitas en dansen bij Ellen DeGeneres.

Volgens mij is zij een extreem getalenteerde vrouw van wie we pas na het presidentschap zullen zien wat ze echt kan.’ Hoe precies, dat weet nog niemand. Maar Huys heeft al wel een vermoeden: ‘Ik denk dat ze allebei veel activistischer zullen worden en zich veel meer zullen inzetten voor rassengelijkheid.

Daar is tijdens het presidentschap niet veel van gekomen, dat is een veel te brandbaar onderwerp.

Maar ik denk dat Michelle zich na 21 januari 2017 ontpopt als een leider.’

CONCERTZALEN

DAAR ZIT MUZIEK IN

Een mooi concert laat zich het best genieten in een architectonisch verantwoord theater: genot voor de oren én de ogen. Reis mee naar de fraaiste concertzalen ter wereld.

Door Pauline Egge ➳

1. FILHARMONIA, SZCZECIN

A

ls u op straat in Szczecin in Polen vraagt naar het concertgebouw, weet elke inwoner u de weg te vertellen. Het Filharmonia valt namelijk nogal op in de omgeving. Op de plek waar ooit het concertgebouw van Szczecin verwoest werd tijdens de Tweede Wereldoorlog staat nu een wit, transparant en geometrisch ijslandschap dat een groot contrast vormt met de huizen eromheen.

De architecten van de Spaanse studio Barozzi Veiga hebben gepoogd een verticaal ritme te creeren, waarbij de stad als inspiratie diende: kijk naar de kerktoren, de puntdaken en bijvoorbeeld het kasteel. De foyer is eveneens wit,

36 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

maar de concertzaal oogt eerder warm. Door de vormen en het gebruik van goud en zwart lijkt het haast wel alsof je in een edelsteen plaatsneemt.

Het ontwerp werd dit jaar onderscheiden met een prestigieuze Mies van der Rohe Award, de prijs voor de beste architectonische bijdrage. Eerdere winnaars van de prijs waren Zaha Hadid, Norman Foster, David Chipperfield en Rem Koolhaas. Op de agenda voor de komende maanden staan de volgende concerten: violist Nemanja Raduloviæ speelt Mozart en pianiste Yulianna Avdeeva speelt Beethoven en Leopold Hager. filharmonia.szczecin.pl

FOTO’S: FILIP KACALSKI

De concertzaal heeft een bijzondere diamantvorm, die een intiem effect geeft.

FOTO: BARTEK BARCZYK

Het Filharmonia in het Poolse Szczecin steekt nogal af bij de omgeving.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het oude concertgebouw van Szczecin verwoest fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 37

2. BING CONCERT HALL, STANFORD

H

FOTO: AISLINN WEIDELE/ENNEAD ARCHITECTS

et mooie aan de Bing Concert Hall, dat hoort bij Stanford University, is dat het publiek rond het orkest zit. Er kunnen iets meer dan achthonderd mensen in, maar u zult nooit verder dan 22 meter van de dirigent af zitten, vaak nog dichterbij. Zit u op de eerste rij, dan bevindt u zich zelfs op gelijke hoogte met de musici.

Die opstelling geeft de concertzaal zijn intieme sfeer, al gaat het natuurlijk om het geluid. Daarbij kreeg de architect hulp van de Japanner Yasuhisa Toyota, de expert als het gaat om de juiste akoestiek.

Andere projecten die hij op zijn naam heeft staan? Onder andere de Danish Radio Concert Hall, de Helsinki Music Center Concert Hall en de Walt Disney Concert Hall. En nu werkt hij met Herzog & de Meuron aan het prestigeproject Elbphilharmonie in Hamburg.

In de zaal vinden diverse concerten plaats: kamermuziek en symfonieĂŤn, maar ook de drummers van Yamato uit Japan. live.stanford.edu

In de Bing Concert Hall in Stanford zit het publiek om de musici heen, en nooit verder dan 22 meter van de dirigent.

38 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

FOTO: CORBIS FOTO: JEFF GOLDBERG/ESTO

3. WALT DISNEY CONCERT HALL, LA

D

e Walt Disney Concert Hall is de thuisbasis van het Philharmonisch Orkest van Los Angeles, maar bedient ook liefheb­ bers van moderne muziek, jazz en wereldmuziek. Deze maand staat bijvoorbeeld zanger Youssou N’Dour op het programma, naast de beroemde pianiste Yuja Wang.

Het gebouw zelf is ook een trekpleister. Het is een ontwerp van een van ’s werelds beroemd­ ste architecten, Frank Gehry.

Hij wilde het gebouw in eerste instantie van steen maken, totdat de opdrachtgevers refereerden aan een ander werk van hem: het Gug­ genheim in Bilbao, dat van metaal is. Met dat materiaal bracht hij een golfbeweging in de concertzaal.

Frank Gehry, een van ’s werelds beroemdste architecten, ontwierp het gebouw

FOTO: CORBIS

De Walt Disney Concert Hall in Los Angeles biedt plaats aan ruim tweeduizend mensen.

Vanbinnen wilde hij er een woon­ kamer voor de stad van maken. De foyer, waar ook wel eens concerten plaatsvinden, is opvallend licht.

De zaal zelf heeft een soortgelijke indeling als de Bing Concert Hall: het orkest zit in het midden. In de zaal kunnen meer dan twee­ duizend mensen terecht.

Langs de concertzaal wandelen is ook een aanrader. Naast het gebouw in downtown Los Angeles staat een bijzonder vormgegeven fontein genaamd A Rose for Lilly: hij is opgedragen aan de belang­ rijkste donateur van de concert­ zaal, Lillian Disney. laphil.com fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 39

4. KONZERTHAUS, BLAIBACH

B

laibach is een dorpje in Beieren met maar tweeduizend inwoners. Geen plek waar je een opvallende concertzaal zou verwachten. Toch werd hier een jaar geleden het Konzerthaus Blaibach neergezet onder leiding van de Duitse architect Peter Haimerl, die er allerminst een groots gebouw van heeft gemaakt: er passen maar tweehonderd mensen in de zaal.

Opvallend is het wel. Vanbuiten lijkt het alsof er een enorme

In de concertzaal creëerde Haimerl met beton een magische, minimalistische sfeer 40 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

kubusvormige steen op straat is gevallen die met zijn neus in de grond terechtkwam en waarvan de achterkant de grond net niet raakt.

En dat is precies de plek waar je de ruimte binnen gaat.

Haimerl won al eerder een prijs voor zijn gebruik van beton en ook in de concertzaal zelf laat hij zien wat een minimalistische, maar toch magische sfeer je ermee kunt creëren. Op het programma voor de komende maanden staan een optreden van talentvolle, jonge zangers van de Beierse Staatsopera, kerstliederen gezongen door Stimmwerck uit München en een ‘Schubertiade’ met liederen van, inderdaad, Franz Schubert. konzert-haus.de

Het opvallende licht in de concertzaal van het Beierse dorpje Blaibach.

De binnenkant van de opblaasbare Ark Nova.

5. ARK NOVA, FUKUSHIMA

O

rigineel is het zeker: een opblaasbare concertzaal.

Kunstenaar Anish Kapoor maakte hem, samen met architect Arata Isozaki, in 2011 na de vernietigende aardbeving in Japan. Met de concertzaal wilden ze bewerkstelligen dat de muziek al reizende toch verschillende rampgebieden kon bereiken. Daarom noemden ze de concertzaal ook ‘Ark Nova’: de nieuwe ark. Kapoor over de zaal: ‘Natuurlijk kunnen we geen dieren en mensen vervoeren om te ontkomen aan de ramp, maar we kunnen wel kunst en muziek naar die gebieden brengen.’

De zaal lijkt op de Leviathan, die Kapoor creëerde voor zijn expositie in het Grand Palais in Parijs, maar dan anders. De bol kan als een ballon opgeblazen worden en als-ie eenmaal staat, kunnen er vijfhonderd mensen in. Tot nu toe wordt hij elk jaar opgeblazen tijdens het Lucerne Festival op diverse plekken in Japan. Tot en met 3 november staat hij in Fukushima, de regio waar de aardbeving en de kernramp plaatsvonden. De Zweedse saxofonist Magnus Lindgren treedt op, evenals de Japanse trompettist Toku en het Sendai Philharmonic Orchestra, met Naoto Otomo als dirigent. ark-nova.com

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 41

JAZZ

PIANO BAR Gedistingeerd, intellectueel en vooral cool: dat is jazzzz.

2.

1.

3.

5.

4.

6.

8.

1. Brogue, € 510, Fratelli Rossetti; 2. Sable fumé-parfum, € 570, Armani Privé; 3. Haarpommade, € 30, John Masters Organics; 4. Vilten hoed, € 60, Brixton; 5. Bril, € 211, Persol; 6. Portugieser Annual Calendar-horloge, € 32.000, IWC; 7. Sjaal, prijs op aanvraag, Louis Vuitton; 8. Polstas van gedessineerd leer, prijs op aanvraag, Louis Vuitton.

42 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

FOTOGRAFIE: CARLFRIED VERWAAYEN, STYLING: EVELIEN REICH

7.

design a n d technology.

radiomir 1940 3 days automatic oro rosso (ref. 573)

Exclusively at Panerai boutiques and select authorized watch specialists. pa n e r a i . c o m

DOSSIER

LEER

Leer is tijdloos. De Neanderthalers droegen het al.

Tegenwoordig is hoogwaardige leerbewerking een vak dat met uitsterven bedreigd wordt. Modemerken hebben daarom hun eigen ambachtelijke opleidingen ingericht. Door Laura Dufour âžł

44 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

FOTO: GETTY IMAGES

De mooiste kwaliteit huiden worden nappa, de mindere suède.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 45

Belangrijk is een ‘humane’ slachtmethode, zodat het leer geen blauwe plekken heeft.

H

uid werd pas leer toen de mens het looien ontdekte. In de eeuwen ervoor gebruikten Neanderthalers dierenhuiden al wel rond hun lichaam als bescherming tegen de kou, en als tenten en bedden.

Efficiënt was dat echter niet, en hygiënisch evenmin: na een paar dagen vielen de huiden uiteen en begon het rottingsproces. Daar moest dus iets op gevonden wor­ den. Dat gebeurde voor het eerst tussen 9500 en 5500 voor Christus, toen de mens de huiden begon te bewerken. Met vuurstenen schrapers ontdeden ze de huiden van haar en met merg maakten ze ze zacht, waarna ze de lappen aan elkaar naaiden met naalden van

PRODUCTIE HET LOOIEN VAN LEER

+

46 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

been of hoorn.

Later (van 4000 tot 1000 voor Christus) werd geprobeerd de hui­ den met rook en zout bruikbaar­ der te maken. In natte gebieden bleek dat niet de beste methode te zijn – het zout spoelde weg. Niet lang daarna ontstond het idee de huiden met vet in te smeren. In Groenland is een vondst bekend van een kledingstuk gemaakt van zeehondenpels dat nog altijd in perfecte staat verkeert.

Egyptenaren waren meesters in het bewerken van leer. Ze gebruik­ ten het voor kleding, muziek­ instrumenten, conservering en militaire uitrusting. In het graf van Toetanchamon (1341­1323 voor Christus) zijn sandalen ge­ vonden voorzien van uitsnijdingen met gekleurd leer en parels.

Leer werd steeds meer voor

Op de rol Eenmaal aangekomen bij de looierij draaien de ingelegde huiden acht uur lang op een grote rol om de vezels uit te rekken, en worden ze behandeld met ammoniumsulfaat om helemaal schoon te worden.

Aan de lijn De huiden komen lichtblauw van de rol (ook wel ‘wet blues’ genoemd), waarna ze drie dagen worden opgehangen om het sulfaat in de huid te laten dringen.

Spoelen maar Het overtollige sulfaat wordt eraf gespoeld.

Het ijzer verandert de natuurlijke proteïnen in de huid zo dat het bederving tegengaat.

In het vet De huid wordt ingevet met plantaardig vet en soepel gemaakt.

Afhankelijk van de kwaliteit van de huid wordt bepaald of het suède (de binnenkant van de huid) of nappa (de buitenkant) wordt. De mooiste huiden worden nappaleer.

toepassing op gebruiksobjecten behandeld. De Chinezen decoreerden er kisten, dozen en kamerschermen mee. De Assyriërs gebruikten het onder meer voor de bouw van vlotten, de Grieken voor het bekleden van stoelen. Ook in Pompeï werd leer gelooid en bewerkt. Later, in het Romeinse Rijk, werden zelfs looiersgilden opgericht, bedoeld om Romeinse soldaten te voorzien van leer voor borstplaten en sandalen.

In de loop der eeuwen ontstonden talloze manieren om te looien. Het beroemde ultrazachte Cordovan-leer bijvoorbeeld, verkregen uit gelooide geitenhuid en in alle kleuren geverfd en geparfumeerd, ontstond in Spanje in de 8ste eeuw. Cordovan-leer werd razend populair in heel Europa. De souplesse van dat leer markeerde het onderscheid tussen de geciviliseerde man en de barbaar.

In de eeuwen erna werd in veel huishoudens leer teruggevonden in gebruiksvoorwerpen; de bekleding van meubels, boekomslagen, jassen en vesten. We weten dat Engelsen in de 16de eeuw zachte, leren tunieken droegen en bier uit leren mokken dronken. De verfijnde Fransen droegen in de

Onderhoud Leren veterschoenen van Santoni.

Leren sandaal uit de Romeinse tijd.

➜ Laat kleding door een gespecialiseerd bedrijf reinigen. Een goede reiniging van leer en suède is inclusief een behandeling om de kleur terug te laten komen en uitdrogen tegen te gaan.

Suède wordt tevens geborsteld, zodat de haartjes weer fier overeind staan. Bereid u wel voor op enige verkleuring en/of materiaalverandering.

Daar is weinig tegen te doen, ook niet door een gespecialiseerd bedrijf. ➜ Houten hangers voorkomen vormeloosheid in uw kledingstuk. Kies exemplaren met een ronding bij de schouder: zo blijft de vorm behouden.

De Assyriërs gebruikten leer voor de bouw van vlotten

In de verf Voor het verven worden de huiden weer op grote rollen geplaatst. Met rollers of een verstuiver wordt de kleur aangebracht. Na het kleuren zijn de huiden iets gekrompen.

Ze worden dan machinaal of met de hand uitgerekt.

➜ Laat nat leer drogen in de lucht. Op die goede hanger.

En niet naast de verwarming, want dan droogt het uit en kunnen er scheuren ontstaan. ➜ Kleine vlekjes in suède kunt u voorzichtig weggummen met een gewone kantoorgum.

En klaar!

Verven en drogen gebeurt enkele keren achter elkaar, totdat de huid de gewenste kleur heeft.

Daarna is de huid klaar voor verdere verwerking in schoenen, tassen, kleding of meubelstukken.

FOTO'S: BLOOMBERG

FOTO: GETTY IMAGES

Het naaien van leer moet in één keer goed gaan: de gaatjes blijven zichtbaar.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 47

FOTO: GETTY IMAGES

Leermomenten

Prent van een leerlooierij, van Daniel Nikolaus Chodowiecki (1726-1801).

17de eeuw graag leren handschoe­ nen. De geur van het gelooide leer was alleen zo vies , dat ze de handschoenen drenkten in par­ fum. Omdat de Franse looierijen allemaal gevestigd waren in het zuiden, trokken daar ook de parfu­ meurs naartoe. Toen de looierijen er later weer wegtrokken, bleef de parfumindustrie er achter. De stad Grasse is nog steeds het epicen­ trum van de parfumerie.

Van koe naar kleding

Het meeste leer wordt chemisch bewerkt met zuur of zout

Het huidige looien begint in het slachthuis, want huid is – over het algemeen – een restproduct.

Daar wordt de huid na de slacht machinaal van het dier verwijderd.

Hierna is snel wassen met koud water geboden, om de bacte­ riën te verwijderen die rotting veroorzaken. Na het wassen is het tijd voor verdere preparatie om aantasting en bederf te voor­ komen. Daar zijn drie manieren voor: koelen, drogen of chemisch behandelen. Het meeste leer wordt chemisch bewerkt met zuur of zout. Hierdoor blijven de huiden maandenlang goed. Voordat de huid op transport gaat, wordt deze ‘ingelegd’: in een roterende trom­ mel met een mix van water, zout en zwavelzuur gestopt. Hierna gaan

48 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Leer kan van bijna elke dierenhuid worden gemaakt: lam, zalm, geit, varken, python, haai, rendier, paard, krokodil, koe, rog.

Vanaf 1973 is de handel in exotische diersoorten geregu­ leerd. Tegenwoor­ dig is roggenleer populair: het wordt gebruikt voor arm­ banden, lampen­ kappen en handge­ maakte schoenen.

De Amerikaanse universiteit Yale ontving onlangs rente op een obligatie uit Nederland die dateert uit 1648 en is geschreven op een geitenvel. Het is een van de vijf oudste obligaties ter wereld.

Stella McCartney werkt in haar col­ lecties – ook voor

Tas van roggenleer.

Chanels Cuir de Russie uit 1927 bevat leertonen.

schoenen – uitslui­ tend met duurzame en diervriendelijke synthetische vezels.

Volgens McCartney is dat pas echte luxe, omdat die materialen veel moeilijker te produ­ ceren zijn dan leer.

De mooiste kwali­ teit huiden worden nappa, de min­ dere suède. Hoewel suède goedkoper is voor de fabrikant om aan te schaf­ fen bij de looierij, is het duurder in de uiteindelijke productiekosten.

Dat komt doordat het extra hande­ lingen vereist om het tot draagbaar suède te promo­ veren. Nepleer en nepsuède bestaan ook. Het eerste heet dan ‘vegan’ en het tweede ultrasuède.

Leertonen zijn populair in parfum.

Bekende klas­ siekers zijn Tabac Blond van Caron uit 1919, Chanels derde parfum Cuir de Russie uit 1927 en Bel Ami van Hermès, uit 1986.

Waanzinnige bloemen

Elke twee weken ’S AVONDS BEZORGD Ga naar bloomon.nl Bestel. Ontvang. Geniet.

Ontvang nu een bijpassende vaas cadeau bij je eerste bezorging. Gebruik de code VAASFD1 tijdens de laatste stap in het bestelproces op www.bloomon.nl.

Bloomon. Elke dag mooie verse bloemen thuis.

STIJLGIDS LEER ICONEN ➊

Het motorjack Marlon Brando in de film 'The Wild One' (1953)

➋

Het vliegeniersjack Tom Cruise in de film 'Top Gun' (1986)

➌

De lakleren jas Catherine Deneuve in de film 'Belle de Jour' (1967)

➍

De kan-altijd-jas Harrison Ford in de Indiana Jones-films (1984-2008)

de huiden in een waterdichte container op weg naar de looierijen.

Al het goede begint bij goede ingrediënten. Een looierij kan geen hoogwaardig leer maken van een slechte huid. Daarom kiezen de looierijen hun bronnen zorgvuldig; belangrijk is een ‘humane’ slachtmethode. Als het dier panikeert of veel beweegt, ontstaan er blauwe plekken of bloedvlekken.

Deze worden door het looien en kleuren versterkt, waardoor de kwaliteit van het leer daalt.

Als de looierijen hun werk hebben gedaan (zie kader pagina 48 en 49) is het de beurt aan kleding- en accessoirefabrikanten, die het leer uit de looierij kopen. Het naaien van leer heeft wel wat voeten in de aarde, want gewone naalden breken – net als de nagels van de naaister. Speciale leernaalden hebben een driehoekige punt, waardoor hij makkelijker door het leer gaat.

Ook het garen is bij leerbewerking van steviger polyester dan bij stof.

Patronen worden niet getekend op het gebruikelijke, j , dunne patroonp

papier, maar op stevig karton. Een mes snijdt de vormen uit. Vervolgens prikt de naaimachine met een rijg-of zadelsteek gaatjes voor, daarna begint het echte naaien.

Verkeerd genaaid is pech: gaatjes blijven altijd zichtbaar, dus overdoen kan niet.

Leer is weer terug in het modebeeld van dit najaar.

Van links naar rechts: Sportmax, Ralph Lauren en Fendi.

Van kleding naar mode

➎

Het leren pak Uma Thurman in de Kill Bill-films (2003 en 2004)

➏

Kiton heeft een wachtlijst voor zijn opleiding voor leerbewerking 50 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

FOTO'S: HH/ CORBIS

De trenchcoat Laurence Fishburne in de Matrix-films (1999-2003)

Op prestigieuze modescholen, zoals het Londense Central Saint Martins, wordt studenten wel geleerd kleding te ontwerpen, maar niet meer om leer te bewerken. Om toch aan goed geschoold personeel te komen, zetten steeds meer modehuizen hun eigen ateliers op. Het Spaanse luxemerk Loewe bijvoorbeeld, maar ook het Italiaanse Brioni, Bottega Veneta en Brunello Cucinelli zien het als hun missie handwerk niet uit te laten sterven. Daarom worden nieuwe generaties door de oude getraind. Het Italiaanse kledingmerk Kiton heeft inmiddels een wachtlijst voor zijn school. De modehuizen bieden deze in-huisopleidingen vaak gratis aan. Het is de investering meer dan waard, want anders gaat alle kennis en ervaring verloren.

Maar ook de aanschaf ervan betaalt zichzelf terug: leer is een evergreen. Werd het vroeger vooral in stoere kleding zoals motor- en vliegeniersjacks toegepast, tegenwoordig is een leren avondjurk op de catwalk net zo stijlvol (en bijna net zo soepel) als een van zijde.

Vanaf de jaren tachtig begonnen bekende ontwerpers als Claude Montana, Fendi, Alaïa, Gucci en Hermès leer op dezelfde manier te gebruiken als andere stoffen.

Maar ook Zara en H&M verwerken leer in hun collecties. Het dragen van leer is niet gebonden aan een seizoen. Leer doet iets met de drager, het flatteert, en dat verkoopt het hele jaar door. Bovendien wordt leer, net als dikwijls zijn drager, alleen maar mooier met de jaren.

Plaats 16 2513 AE Den Haag Tel. +31 70 365 94 33 watches@steltman.nl www.steltman.nl

Apeldoorn Hoofdstraat 133 7311 AT Apeldoorn Tel: +31 55 521 22 75 apeldoorn@vanhell-juweliers.nl www.vanhell-juweliers.nl Amersfoort Utrechtsestraat 28 3811 LB Amersfoort Tel: +31 33 461 56 89 amersfoort@vanhell-juweliers.nl www.vanhell-juweliers.nl

CREATOR’S EDITION RUST More information at www.qlocktwo.com

Designed by

Elke luidspreker van de draadloze Avantgarde Acoustic Zero 1 heeft een eigen 50 Watt-versterker.

AUDIO

OORZAAK

De opkomst van betaalbare, snoerloze hifi wordt over het algemeen bejubeld, maar een handvol verdedigers van het ultrahoge segment houdt moedig stand. Gemak en minimalisme zijn de vijanden van geluidskwaliteit, zeggen zij.

Door Johan Leupen en Rutger Betlem ➳

M

isschien kent u er nog één in uw kennissenkring: de muziek-aficionado die een aparte luisterkamer heeft ingericht met bakbeesten van buizenversterkers (voor- en eind-), manshoge luidsprekers en een platenspeler die een aanzienlijk deel van het besteedbaar jaarinkomen heeft opgeslokt. Deze audiofiel zweert bij tweekanaals-stereo en is onverzadigbaar op zoek naar de perfecte weergave van het Rolling Stonesconcert dat hij of zij in de jaren tachtig bijwoonde in Parijs.

Deze fanaticus behoort tot een uitstervend ras. Zijn gouden

52 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

eeuw, waarin hifi-componenten en elpees pontificaal in de woonkamer tentoongesteld werden en soms zelfs vereerd als relikwieën, is voorbij. De massa vraagt om platte designkastjes, kleine witte kubussen die zonder veel moeite weggewerkt kunnen worden in het interieur. Zo plat mogelijke speakers verstopt in plafonds en muren. De massa wil draadloos, en digitaal.

Een van de belangrijkste drijvende krachten achter deze hifi-revolutie was de laatste jaren het Amerikaanse bedrijf Sonos. De drie oprichters verzonnen een systeem dat bestaat uit een handvol in plastic uitgevoerde bouwsteentjes, die via wifi met elkaar praten en muziek in elke kamer kunnen

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 53

spelen op afroep van de iPhone.

Ze worden gelauwerd als goeroes; pioniers die de markt voor multiroomaudio naar de massa hebben gebracht.

‘Het zijn handige jongens’, vindt Theo Pruijs, maar daar houdt de lof wel zo’n beetje op. Pruijs geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het hoogste audiosegment in Nederland: hij automatiseerde menig Amsterdams grachtenhuis van top tot teen, van thuisbioscoop tot klimaatbeheersing en verduistering. Een klus van een paar ton is voor hem niet ongewoon. Hij is nog altijd het meest trots op het feit dat hij ooit vier Goldmundplatenspelers verkocht voor een ton per stuk, in guldens, welteverstaan.

‘De Sonos-generatie weet nauwelijks nog hoe een vleugel hoort te klinken en heeft weinig met muzikaliteit. De liefde is eruit’, vindt hij. Pruijs is nu bezig met een klant met een woonhuis van 1500 vierkante meter aan de Amsterdamse gracht. Draadloos is taboe voor deze klus: naar elk vertrek leidt een ouderwetse draad. Hij gebruikt in deze bovencategorie nog altijd versterkers van €40.000. ‘Daar hang je geen Sonos-kastje aan. De keten moet van begin tot eind goed zijn.’

De draadloze Linn Series 5 kan eenvoudig aan het interieur worden aangepast met speciale covers.

Beschikbaarheid

Draadloos is taboe

Pruijs bestierde altijd al een nichemarkt, maar die krimpt steeds verder. De totale omzet in Amerikaanse consumentenelektronica groeit wel in gezond tempo, maar die groei is vooral te danken aan nieuwe categorieën, waaronder drones, thuisrobots, slimme horloges en draadloze thuisnetwerken zoals Sonos. Met andere woorden: verschraling in het topsegment gaat gepaard met enige emancipatie aan de onderkant, al moet je je daar niet al te veel van voorstellen, vindt Pruijs.

De Dave is volgens kenners de beste DAC – een systeem dat digitale signalen omzet naar analoge.

Draadloos is de vijand van kwaliteit, vindt ook Caspar Bunge, importeur van hifi-componenten in het hoogste segment. ‘Als je klankkleur, middengebied en derde harmonie wilt horen, moet je niet kiezen voor digitaal.’ Het verval is volgens Bunge begonnen met de komst van de mp3, daarna volgde de trend van draadloze streaming van muziek. De kwaliteit wordt al bij de bron afgeknepen: muziek hoeft niet meer beter te klinken, maar moet beter gecomprimeerd kunnen worden. Met een groot aanbod dat snel over internet te versturen is.

De distributie van die muziek is niet meer het domein van de muziekindustrie, maar van Spotify, het onlangs gelanceerde Apple Music en het opkomende Deezer.

Alles draait om beschikbaarheid, het gevoel alle muziek te ‘hebben’ die er is, zegt Bunge. En dan niet om er vervolgens aandachtig naar te luisteren, maar om te ‘draaien’ als achtergrondmuziek; als behang voor een gezellig avondje met vrienden. ‘Voor tien euro per maand heb ik alle muziek van de wereld, denken mensen. Maar het

‘De Sonos-generatie weet nauwelijks nog hoe een vleugel hoort te klinken’ 54 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

D E S I G N M E E T S TA S T E

Ontdek waar design en beleving elkaar ontmoeten op Nespresso.com/Kitchenaid

Nestlé Nespresso NV,NESPRESSO is een handelsmerk van Nestlé.©2014.Alle rechten voorbehouden.KITCHENAID is een handelsmerk van KitchenAid U.S.A.

I N T RO D U CI N G NESPRESSO BY KITCHENAID

LUISTEREN DE ZES BESTE SYSTEMEN ➊

Sonus Faber Aida Handgemaakte kunstwerken met het mooiste hout en leer uit Venetië. Prijs: bijna € 110.000 per paar.

➋

Kuzma Stabi XL4 draaitafel Met vier motoren, die geen contact met het basiselement maken. Prijs: ruim € 30.000.

➌

Avantgarde Acoustic Zero 1 Het high-end antwoord op het audiosysteem van Sonos. Prijs: € 4995 per stuk.

➍

Dave De nieuwste DAC kost bijna € 11.000 en is volgens de audiopers de beste DAC op de markt.

➎

Devialet Expert Prijs: € 8500. De bij deze versterker behorende draadloze Phantom-speakers kosten € 1750 per stuk.

➏

Koppel Linn Series 5 aan Linns Akurate Exaktstreamingapparaat (€ 23.500). Prijs: ruim € 16.000 per set.

56 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

is juist een verarming. Ze kopen eigenlijk helemaal niets. Ze kopen knopbevrediging.’

Het idee van kwaliteit verschraalt, daar zijn de experts het wel over eens. En toch neemt de muziekconsumptie toe, want geluisterd wordt er nog wel. Het grote verschil met vroeger is dat het voor de meeste consumenten niet meer uitmaakt op wat voor apparaat er afgespeeld wordt. Digitale muziek is de maat der dingen.

Maar liefst 164 miljard liedjes draaiden de Amerikanen in 2014, allemaal van internet. De cd is passé. En hoewel vinyl in de lift zit, is er met negen miljoen verkochte elpees in 2014 geen sprake van een substantiële markt.

Toch schuilt in die cijfers en in de draadloze trend ook een reden

Mensen maakt het niet meer uit op welk apparaat muziek wordt afgespeeld

tot optimisme. Want: ‘De kwaliteit van streaming neemt toe’, zegt Bunge. Na de lage resolutie van de mp3 kwam er Flac en nu kiezen steeds meer kritische luisteraars voor DSD, een nieuwe manier van bestanden comprimeren. Ook voor Spotify zijn alternatieven.

Tidal en Qobuz beloven een veel betere kwaliteit dan standaard streamingdiensten.

De Amerikaanse hifi-autoriteit en schrijver Jon Iverson behoort tot de school van optimisten. Zijn theorie is dat de massa de richting bepaalt, en dat audiofielen altijd zullen blijven volgen om perfectie te brengen. Dat gaat ook nu weer gebeuren, voorspelt hij. De digitale wereld is ‘de grootste kans voor audiofielen tot nu toe’.

Caspar Bunge blijft sceptisch.

‘Theoretisch klopt dat, maar hogere kwaliteit vraagt zoveel rekenkracht dat het geluid eerder gruiziger klinkt. Muziek krijgt scherpe randjes die er niet zijn op bijvoorbeeld vinyl. Daar zit het gevoel. Daar ga je van huilen.’

De Sonus Faber Aida heeft een robuuste voet, waardoor de speaker niet kan resoneren op de ondergrond.

exclusieve keukens en interieurs

www.derk.eu | bezoek onze showroom op afspraak 06 532 29 303 / 0318 571 959

WE MAKE STAIRS INTO YOUR THING OF BEAUT Y www.eestairs.com +31 342 405700

SKA

VOETEN WERK De drum slaat, de trompet

schettert: toe maar, dans maar.

2.

1.

3.

4.

5.

6.

8.

9.

1. Gedessineerde veterschoen, € 220, Floris van Bommel via Van den Assem; 2. M-pen by Marc Newson, € 500, Montblanc; 3. #S-eau de toilette, € 120, Nasengold; 4. Navigator-koptelefoon, € 90, Skullcandy; 5. Air Raid-speaker, € 149, Skullcandy; 6. Two-tone Weejuns-loafers, € 175, G.H. Bass & Co.; 7. Zwarte das, € 75, Hugo Boss; 8. Spicebomb Titan-eau de toilette, € 98, Viktor & Rolf; 9. No. 72-handcrème, € 24, Marie-Stella-Maris.

FOTOGRAFIE: CARLFRIED VERWAAYEN, STYLING: EVELIEN REICH

7.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 59

HET

LIED

VAN DE

SIRENE

Zij maakt muziek, hij luistert. Nee, niet aan een scheepsmast vastgebonden en nee, zij verandert ook niet in een rotsblok. Dat is in dit verhaal allemaal niet nodig. Hij laat zich eenvoudigweg betoveren en verleiden door haar klanken.

Fotografie: Oof Verschuren • styling: Evelien Reich

60 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Man: double-breasted ‘windowpane’ pak, shirt en trui, prijs op aanvraag, Canali; schoenen, € 740, Santoni.

Vrouw: bandagejurk, € 1619, Hervé Leger bij Stylebop; hooggehakte gladiator-sandalen, € 71, Asos.

Juten chaise longue, € 1450, en matras, € 100, Scotch Collectables.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 61

Kanten top, € 189, en rok, € 189, Baum und Pferdgarten; oorbellen, € 400, Dsquared2 bij Paul Warmer.

62 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Man: horizontaal gestreept pak en sjaal, prijs op aanvraag, Canali; grijs overhemd € 80, Strellson; halfhoge brogues, € 469, Hugo Boss.

Vrouw: top, broek en tailleriem, prijs op aanvraag, Dorhout Mees; pumps € 265, L.K.Bennett. fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 63

Man: double-breasted pak met Prince of Wales-ruit, € 1350, Hackett; coltrui, € 100, Strellson; laarzen, € 740, Santoni.

Vrouw: onderjurkje, € 199, Stills.

64 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 65

Jurk, prijs op aanvraag, Claes Iversen; sandalen met bont, â‚Ź 1485, Santoni.

66 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Man: pak met rode ruit, € 599, en das, € 75, Hugo Boss; hemd, € 80, Strellson.

Vrouw: jurk, prijs op aanvraag, Dorhout Mees.

VISAGIE LISELOTTE SAARLOOS VOOR KEVIN MURPHY, MAC & LAURA MERCIER VIA ERIC ELENBAAS • MODELLEN ISABEL VIA DE BOEKERS, EMIEL VIA REPUBLIC MEN • ASSISTENT FOTOGRAFIE KYLA HANCOCK • MET DANK AAN RICHARD EN MYRTHE • PANELEN GESCHILDERD MET VERF VAN FARROW & BALL IN STIFFKEY BLUE, STUDIO GREEN, RADICCHIO EN BABOUCHE.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 67

Tijdens de lente/zomer 2016-show van Dries Van Noten trad zijn favoriete strijkorkest op.

68 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

ESSAY

MAAT GEVEND

Al jaren bezoekt FD Persoonlijk-medewerker Veerle Windels modeshows. Zij ziet een duidelijke kruisbestuiving tussen muziek en mode, waarbij ontwerpers zich laven aan liedjes met een passende sfeer of beat. Een essay over een inspiratiebron die nooit opdroogt. âžł

FOTO: GETTY IMAGES

I

ets meer dan vijftien jaar geleden drukte ik de opnametoets van mijn opnameapparaatje in voor een interview met niemand minder dan Bono van U2. Het werd een nachtelijk gesprek dat plaatsvond in een poepchic hotel in de Brusselse binnenstad. Zo’n interview waarvan je weet: dit vergeet ik nooit meer. Aanleiding waren de nieuwe kostuums die de Belgische modeontwerper Walter Van Beirendonck had ontworpen voor de hele U2-clan voor alweer een nieuwe tournee. Dus mocht ik bij Bono en Walter op de sofa, nadat U2 opgetreden had op de weide van Werchter. Het gesprek ging toen over outfits op het podium en hoe je daarmee al dan niet een statement kunt maken. Uiteraard hadden we het ook over de invloed fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 69

van muziek op creatieve geesten.

Van Beirendonck, net als Dries Van Noten en Ann Demeulemeester een van de Antwerpse Zes, kon erover meepraten. Bono was toen zeker een man waar de designer naar opkeek, maar hij had wel meer van die inspiratiebronnen. David Bowie bijvoorbeeld.

Natuurlijk is die Britse performer, die in de loop der jaren ettelijke gedaanteverwisselingen onderging (denk aan Ziggy Stardust), een van de felst besproken muzikanten in de modewereld. Talloze modeontwerpers grijpen er geregeld op terug, halen de seventies-sfeer naar hun collectie en laten liedjes van hem door de boxen knallen.

Het nummer ‘Heroes’ neemt in dat opzicht een koppositie in. En dan hebben we het nog niet eens over zijn andere hit, ‘Fashion’, die zeker in de jaren negentig heel vaak gedraaid werd tijdens modeshows.

Londense clubscene

Uiteraard zitten mode en muziek zeer dicht tegen elkaar aan. Het gros van de modemakers werkt in het atelier of aan de tekentafel onder begeleiding van muziek.

En o wee als er bij een modeshow geen muziek aan te pas komt. Dat gebeurt weleens bij bijvoorbeeld het Japanse Comme des Garçons – dat bijvoorbeeld vallende regendruppels laat horen en verder niets – en eerlijk waar: het leidt tot ongemakkelijk geschuifel op de banken. Zeker de voorbije jaren worden tijdens de shows in New York, Milaan, Londen of Parijs alle muzikale registers opengetrokken – zo kan de ontwerper de inspiratiebron van zijn collectie laten horen, of in elk geval indruk

Nog steeds halen ontwerpers de seventies-sfeer van Bowie naar hun show 70 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Tijdens de lente/ zomer 2016-show van Issey Miyake ging Masatsugu Hattori los op het drumstel.

maken op het publiek. Buiten de modescene zal vast niemand het weten, maar enkele steengoede sound directors (nee, ze willen liever geen deejay genoemd worden) creëren ieder seizoen opnieuw setlists voor shows en verdienen daar goed geld mee. Grote namen zijn Michel Gaubert en Frédéric Sanchez. Doorgaans komen zij een week voor de show plaatsvindt naar de stad waar het gaat gebeuren en horen ze van de ontwerper in kwestie waar de essentie van de show ligt. Hun muziek moet dan een soort verlengstuk worden van de collectie. In het beste geval sluit dat netjes aan bij wat we op de catwalk te zien krijgen. Maar wat ook kan: muziek die haaks staat op de collectie en als het ware ontwrichtend werkt. Bijzonder interessant om te ervaren.

Op dit moment beleven we een absolute ‘liverevival’. Dat wil zeggen dat modeontwerpers liveperformances toelaten tijdens hun show. Viktor & Rolf haalden in een niet zo ver verleden Rufus Wainwright naar hun herenmodeshow en Róisín Murphy naar een damesshow. Chanel deed dat met Vive la Fête. Ook op de voorbije catwalkshows in Milaan, Londen en Parijs was een voorkeur voor live te zien. Christopher Bailey van Burberry laaft zich al jaren aan de jonge clubscene uit Londen en in september liet hij Alison Moyet (oké, al lang niet piep meer, maar toch) op zijn show zingen. Zelfs de eerste rij zat ‘All Cried Out’ mee te neuriën. Bij Dries Van Noten in Parijs trad een strijkorkest op waar hij al vijftien jaar fan van is, bij Issey Miyake werd live getrommeld dat het een lieve lust was – door Masatsugu Hattori, een bekende

FOTO: ANP

Burberry koos voor de livemuziek van Alison Moyet tijdens de presentatie van de zomercollectie van 2016.

muzikant uit Japan. Livemuziek intensiveert uiteraard de kijk­ ervaring en ongetwijfeld zorgt ze voor extra emotie – waar het in de mode vandaag toch écht wel om te doen is.

FOTO: GETTY IMAGES

Modeontwerpers voelen aan wat er leeft en muziek is daar een pijler van

Ontwerpers verliezen zich graag in de sfeer die muziek met zich meebrengt. Dat was in de jaren negentig zo voor Marc Jacobs en de grungewereld (met Nirvana’s Kurt Cobain als spilfiguur van die undergroundscene), dat was een kleine twee decennia later zo voor Hedi Slimane, toen hij bij Dior Homme tekende en onder meer de kostuums maakte voor Mick Jagger en Jack White, heren­ muzikanten die hij een warm hart toedroeg. Modeontwerpers geven probleemloos toe aan dit soort culturele zeitgeist. Ze voelen net als kunstenaars wat er leeft in een samenleving en muziek is daar een pijler van. Maar er is meer.

Soms zetten ze nog een stap verder en schakelen ze muzikanten of hele popgroepen in om mode­

FOTO: GETTY IMAGES

Culturele zeitgeist

Viktor & Rolf nodigden in 2007 Rufus Wainwright uit te komen zingen bij hun show. Ook maakte hij een lied bij hun eerste parfum ‘Antidote’.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 71

5X MUSIC ICONS ➊

The Beatles Hun kledingstijl was bepalend in de jaren zestig en wordt ook vandaag de dag nog gekopieerd.

➋

Elvis Presley In de jaren zeventig trad Elvis voor het eerst op in jumpsuit met wijde pijpen. In de jaren die volgden, werd dat pak steeds extravaganter gedecoreerd.

➌

Michael Jackson De glitterhandschoen, de loafers, de witte sokken en het militaire jasje; slechts enkele voorbeelden van de kenmerkende kledingstukken van de King of Pop.

➍

Madonna Tijdens haar Blonde Ambition Tour droeg Madonna een puntige bh van Jean Paul Gaultier.

Het werd haar meest gekopieerde look.

➎

David Bowie Als er iemand durfde te experimenteren was het David Bowie. Een expositie hierover uit het Victoria & Albert is vanaf 11 december 2015 te zien in het Groninger Museum.

72 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Madonna schittert in de advertenties van Versace en het echtpaar Kardashian-West in die van Balmain.

campagnes mee te maken. Zo mocht Madonna al voor de camera komen bij Versace en deden Kanye West en Kim Kardashian dat voor Balmain. Ook meegemaakt: zangeres Lady Gaga die het podium opging voor Mugler toen Nicola Formichetti daar de creatieve scepter zwaaide. Dat resulteerde vooral in een toestroom van Lady Gaga-fans aan de deur, net voor de show. En dus in nog meer reclame voor Mugler.

De ontwerper die deze manier van werken tot het hoogste goed heeft uitgeroepen is beslist John Varvatos. De Amerikaanse herenmodemaker is een absolute muziekfan, die de link met muzikanten nooit laat opdrogen. Al jaren laat hij rockbands opdraven voor zijn reclamecampagnes. Voor

De flagshipstore van ontwerper John Varvatos is een oude rocktempel

de lens mochten al staan: de heren van ZZ Top, Cheap Trick, Kiss, Iggy Pop, Alice Cooper (met boa constrictor) en heel wat andere grote namen. Varvatos ging nog een stap verder en opende zijn flagshipstore in New York in een heuse rocktempel: CBGB aan de Bowery in de wijk Lower East Side was ‘the place to be’ in de jaren zeventig voor rockoptredens van onder meer Patti Smith en Blondie. De plek ging dicht in 2006 en stond enkele jaren te verloederen, tot Varvatos er zijn rock-geïnspireerde collecties besloot te verkopen. De winkel is een unicum in de branche: er hangen gouden platen en posters van legendarische optredens aan de muur en geregeld zijn er in-house concertjes – van Guns N’ Roses bijvoorbeeld. Varvatos is zelfs van start gegaan met een eigen platenlabel en met een rits optredens van jong muziektalent dat hij sponsort. Geen wonder dat ik na een interview met hem een stapel cd’s van nieuwe rockbands mee naar huis kreeg. Mode en muziek: veel inniger kan het niet.

Lady Gaga was verbonden aan Mugler.

TOUJOURS AJOUR bronjewelry.com

74 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

De Zuid-Koreaanse violiste Kyung-wha Chung bespeelt de ‘Harrison’, een Stradivarius uit 1693.

REPORTAGE

DE PERFECTE VIOOL

In de renaissance werden heel mooie violen gebouwd, zo goed, dat ze nog steeds worden bespeeld. Wat kunnen we leren van de oude meesters?

FOTO: TAEUK KANG

Door Hilda Bouma ➳

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 75

Kielhoutje

FOTO: GETTYIMAGES

Toets, meestal van ebbenhout

L

aat één ding duidelijk zijn: het bouwen van een goede viool is geen geheim dat verloren is gegaan. Ook nu is het mogelijk een instrument te maken van hoge kwaliteit, dat zowel mooi klinkt als er prachtig uitziet. Alleen komt daar wel meer bij kijken dan uitsluitend het kopiëren van het uiterlijk van beroemde violen die nog bewaard zijn gebleven.

Als er al iets verloren is gegaan, dan is het een bewustzijn, zegt vioolbouwer Eduard Wemelsfelder, het bewustzijn dat alles met alles samenhangt.

Dit komt voort uit de filosofische stroming uit de renaissance, die religie en wetenschap verbond. De goddelijke volmaaktheid zou zich uiten in een geordende structuur van al het wereldse. Wat gebouwd werd, moest aan dezelfde samenhangende opbouw voldoen om het

76 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

te volmaken. ‘In de renaissance wist men dat bij de bouw van de viool dezelfde proporties gelden als die je tegenkomt in de natuur, in moleculen, ijskristallen, in de bouw van een schelp.’

Tot dit inzicht is Wemelsfelder zelf ook pas na jaren gekomen. Dat leer je niet op de vioolbouwschool.

Daar hamert men op het goed meten van de dikte van het boven- en onderblad. Maar daar gaat het niet om, zegt hij. ‘Op een gegeven moment word je je ervan bewust dat bij de bouw van een viool de exacte maten minder belangrijk zijn dan de verhoudingen. Net als bijvoorbeeld in een slakkenhuis. Dat is niet voor niets zo. Zo functioneert de slak het beste.’

Gemiddeld kost het bouwen van een viool 250 uur. Wemelsfelder bouwt er maximaal vier per jaar.

Iedere bouwer heeft zijn eigen handtekening. Die zit bijvoorbeeld in de lak, die de kleur van het instrument bepaalt, of in een

Violen hangen klaar voor de verkoop.

Onder: De rode kleur van de lak komt van oudsher van meekrap.

Kam waarover de snaren lopen

F-gaten of klankgaten

Kinsteun

Staartstuk; hier worden de snaren aan geknoopt

Krul Stemknoppen

6X BEROEMD

De verschillende onderdelen van een viool.

Sleutelkast

➊

Hals

net even onder een andere hoek gesneden kielhoutje waar de snaren overheen lopen. En dan is er nog oneindig veel verschil te maken in het afwerkingsniveau.

Bijvoorbeeld in de vorm van de klankgaten in de viool. Of in het ingelegde zwarte biesje langs de rand. Of in de zwier waarmee de top van de viool, de krul, is gesneden. ‘Dat is het esthetische verschil waardoor de krul verandert van een sculptuur in hout tot iets wat je oog naar binnen trekt en je dwingt ernaar te kijken’, aldus Wemelsfelder. Hij vergelijkt zijn werk graag met dat van een architect. Een viool is immers behalve een gebruiksvoorwerp ook een bouwwerk. ‘Een goede architect weet van een gebouw een schoonheid te maken zonder op de functionaliteit in te leveren.’

Zijkant of krans

Bovenklos

Mythe

In de ‘gouden eeuw’ van de vioolbouw, zo tussen 1550 en 1750, zijn veel goede violen gebouwd, waarvan er vele nog steeds in gebruik zijn. De meest tot de verbeelding sprekende vioolbouwer is Antonio Stradivari(us), maar er zijn ook andere beroemde bouwers (zie kader).

Dat er veel mooie violen uit die tijd bewaard zijn, komt niet doordat ze vroeger per definitie beter bouwden. Dat is een mythe, zegt Wemelsfelder. ‘Er bestaan goede en slechte instrumenten, dat was vroeger ook zo. Alleen zijn

Stapel

Eindknop Zangbalk

Bovenblad, altijd van vurenhout

FOTO: JOHN STRIEDER

Achterblad, meestal esdoornhout

Dat er zoveel mooie oude violen over zijn, komt niet doordat ze vroeger beter bouwden

Stradivari Antonio Stradivari, Cremona, Italië, 1644-1737.

➋

Amati Cremonese familie: vader Andrea, zonen Antonio en Girolamo.

➌

Guarneri Drie generaties, Cremona.

Vader Andrea was leerling van Andrea Amati.

➍

Bergonzi Carlo Bergonzi (ca. 16831747), leerling van Amati en Stradivari.

➎

Vuillaume Jean-Baptiste Vuillaume, Frankrijk, 1798-1875.

➏

Stainer Jacobus Stainer, Oostenrijk, ca. 1617-1683.

Beroemd vóór Stradivari.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 77

Iedere vioolbouwer heeft zijn eigen ‘handtekening’, bijvoorbeeld bij de vorming van de F-gaten (hier in een altviool).

Wemelsfelder samen met enkele collega’s ter plekke uitgezocht waar het groeit. Een boom dus. Dat moest een boom zijn die langzaam is gegroeid, waardoor hij gelijkmatige jaarringen heeft, en op een vlak stuk stond, waardoor hij geen steunhout heeft ontwikkeld, en omringd was door andere bomen, waardoor zijn zijtakken direct afvielen en er geen knoesten in het hout zijn gekomen.

En dan moest die boom ook nog goed klinken. Hij schetst hoe hij en zijn collega-vioolbouwers al meppend op stammen door dat bos wandelden, op zoek naar een heldere klank. ‘De akoestische kwaliteit van het hout zit opgeslagen in de genen, zo eenvoudig is het’, zegt Wemelsfelder.

De oude meesters werkten ook met ‘vers’ hout van een paar maanden oud 78 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

FOTO: REUTERS

Een goede vioolbouwer weet van een krul een kunstwerk te maken, waarin alle verhoudingen kloppen.

de minder goede niet bewaard gebleven.’ Wat wel verschil maakt, is dat er in de renaissance heel veel aandacht was voor kennis.

De grote vioolbouwers stonden in contact met de geleerden van hun tijd, vertelt Wemelsfelder. Hoe meer hij daarover te weten kwam, hoe meer hij die kennis zelf ging toepassen in zijn violen.

Neem de welving van het onderen bovenblad van de viool. Op de opleiding leer je van buiten naar binnen te werken, dus eerst de buitenkant te welven, en dan het blad om te draaien om het uit te hollen.

Wemelsfelder doet het andersom.

Hij denkt dat dat historisch juister is, om eerst de binnenkant vorm te geven. Die vormt immers de klank, de ‘ziel’ van het instrument.

Maar het concept van die klank begint al bij de bron, het hout.

Een deel van zijn voorraad heeft

Stand van de planeten

En dan ben je er nog niet. Voor violen wil je hout dat helemaal is ‘uitgewerkt’. Houtvesters in de renaissance maakten het kappen afhankelijk van de stand van de planeten. Wemelsfelder: ‘Als je bomen op het juiste moment kapt, als de sappen zich helemaal hebben teruggetrokken in de wortels, zitten er in de cellen van het hout veel minder mineralen en suikers en dan heb je altijd stabiel hout.’

Andere vioolbouwers zweren bij hout dat minstens zes jaar heeft gelegen, maar dat hoeft helemaal niet, zegt Wemelsfelder. Hij heeft zijn eigen gekapte hout nauwkeurig gewogen, en al na drie weken verloor het geen vocht meer. ‘De oude meesters in de 16de en 17de eeuw werkten ook met “vers” hout van hooguit een paar maanden oud, blijkt uit dendrologisch onderzoek.’

True Wireless High Fidelity

winner

True Wireless High Fidelity Het hifi streaming systeem van Raumfeld combineert hightech netwerktechnologie met hoogwaardige hardware, gebruiksvriendelijke bediening en een duurzaam design. Het Raumfeld systeem is makkelijk, met slechts een paar stappen door de App, aan te sluiten op het wifi netwerk. Nadat het systeem is verbonden, kun je jouw eigen Network-Attached Storage (NAS) met

8 weken thuis proberen

Niet goed? Geld terug!

Raumfeld verbinden, muziek van Spotify, TIDAL, TuneIn of Napster afspelen of je muziek die je op je tablet of smartphone hebt opgeslagen, direct op de Raumfeld speakers afspelen. Te bedienen is het gehele systeem met een door Raumfeld zelf ontwikkelde Controller App voor iOS en Android. www.raumfeld.com

2 jaar garantie

Direct bij de fabrikant

Van huiskamerinstrument tot solist

FOTO: REUTERS

Wanneer de viool en zijn broer en zuster de alt en de cello precies zijn geboren, weten we niet. Waar­ schijnlijk is de hele vioolfamilie rond 1500 ontstaan, met aanvankelijk ook een tenor tussen de alt en de cello in.

Een ‘3DVarius’, een elektrische, 3D geprinte viool gebaseerd op een Stradivariusviool.

80 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

De lak, nog zoiets wat hem mate­ loos interesseert. Wemelsfelder gaat zo ver dat hij zelf het rode pigment ervoor maakt uit de wortels van de meekrapplant. Het resultaat is veel mooier, helderder, met veel meer kleurnuances dan de variant uit het laboratorium, zegt hij, ‘ voor wie het ziet’. En hij maakt zijn eigen potas (als reagens voor de lak) uit as. Ook dat heeft effect op het eindresultaat.

Zoals hij met zijn vak bezig is, zijn er niet veel, geeft hij toe.

‘Maar op een gegeven moment kun je niet anders meer. Hoe meer je met de methoden van de oude meesters bezig bent, hoe meer je daar de van­ zelfsprekendheid van inziet. Dan kun je geen viool meer bouwen met een sjabloontje.’

De eerste vermel­ ding van een viool dateert uit 1523.

De oudst bewaard gebleven viool zou zijn gemaakt in 1564 door Andrea Amati uit het Ita­ liaanse Cremona, nog altijd een centrum van de vioolbouw. Deze vi­ ool wordt bewaard in het Metropolitan Museum of Art in New York, maar het label is twij­ felachtig. Antonio Stradivari, ook uit Links een barokviool, rechts een moderne viool.

Antonio Stradivari

Cremona, is zonder twijfel de beroemd­ ste vioolbouwer die ooit heeft geleefd.

Van zijn hand zijn nog ongeveer 650 instrumenten bewaard geble­ ven, iets meer dan de helft van zijn totale productie.

Deze ‘strads’, zoals musici ze lief­ kozend noemen, zijn zo beroemd dat ze namen heb­ ben gekregen.

Verreweg de mees­ te van deze oude instrumenten zijn

omgebouwd om ze geschikt te maken voor de hedendaag­ se muziekpraktijk.

Op het oog lijkt de moderne viool erg op de barokviolen die Stradivari en Amati bouwden, maar er is een duidelijk verschil.

De hals is slanker geworden en heeft een hoek gekregen.

De toets (waarop de vingers de snaren indrukken) is langer geworden, zodat je hoger op de snaar kunt spelen. Allemaal wijzigingen die het mogelijk maakten virtuozere muziek te spelen, hoor­ baar tot achter in de zaal. De viool is van beschei­ den huiskamer­ instrument een solist geworden.

S I M ON E VA N K E UL E N J E W E L L E R Y DE S I G N

A MST E R DA M

ACID

HOUSE MOEDER Probeer op deze feestschoenen

maar eens stil te blijven staan.

1.

4.

2.

3.

6.

7.

8.

1. High-top-sneakers, prijs op aanvraag, Chanel; 2. Peep-toe-pump van zilver hologramleer, € 520, Casadei via Shoebaloo; 3. iPhone-cover met ogen, € 35, Paul Warmer; 4. Smiley-sleutelhanger van bont, € 445, via Shoebaloo; 5. Flap bag, prijs op aanvraag, Chanel; 6. Chance Eau Vive-eau de toilette, € 107, Chanel; 7. Dior Addict-lippenstift, € 36, Dior; 8. Armband met puntjes, € 399, en bijpassende dubbelring, € 249, Swarovski.

FOTOGRAFIE: CARLFRIED VERWAAYEN, STYLING: EVELIEN REICH

5.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 83

FOTOGRAFIE

DANSPLAAT

Het zorgvuldig gecultiveerde lichaam van een danser maakt op de foto’s van Bertil Nilsson gecontroleerde bewegingen in een ruig decor dat zich niet laat beheersen. Precies daar ontstaat de spanning. Door Sanne Kloosterboer

84 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Miguel, 2014.

De foto is gemaakt in Algarve, Portugal.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 85

A

ls dat maar goed gaat, denk je onwillekeurig bij de foto’s van Bertil Nilsson.

Een danser buigt vervaarlijk voorover op een uitstekende rots. Of achterover, het hoofd vol vertrouwen meebewegend in de curve, de handen uitgestrekt in het luchtledige. Zullen die de grond ooit raken? Komt hij weer overeind?

Wat als hij zijn evenwicht verliest?

Gecontroleerde overgave, dat is wat de beelden van de Zweedse fotograaf Bertil Nilsson laten zien.

Het is een essentieel kenmerk van dans: je kunt een beweging niet half doen, je kunt niet iets doen en nalaten tegelijk. Een danser moet zich verliezen in de beweging, zich eraan overgeven, maar zonder de controle kwijt te raken. Zie daar de paradox. Dat vergt jarenlange training. Steeds opnieuw draaien, springen, draaien, springen, vallen en weer opstaan, tot de techniek beheerst wordt. Intussen is het lichaam geboetseerd tot het perfecte vehikel van die techniek.

Techniek vraagt om trucjes: doe alsof onder het standbeen een schroef zit die zich al draaiend in de aarde boort. Voel twee denkbeeldige handen om je middel als je achterover buigt. Zo kun je niet

86 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Eike, in La Palma in 2013.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 87

88 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Links: Geoffrey, in Melbourna, Australië, 2012.

Boven: Beren, in Londen, 2013.

vallen. Je hoeft niet bang te zijn.

Bertil Nilsson verplaatst de paradox van de danser, de beheerste overgave, naar de natuur: een ongecontroleerde omgeving. Hij voegt kleur toe aan de natuur of de danser en creëert zo spanning tussen orde en chaos. Reken maar dat de danser bang is op die rots. Een beetje bang, althans. Hij vertrouwt op zijn techniek, op de controle over zijn lichaam, op de concentratie die die controle vraagt. Juist dat kleine beetje angst verhoogt de concentratie. Het gaat goed, op de foto tenminste.

Hoe het afliep weten alleen de danser en de fotograaf.

Expo Bertil Nilsson ‘Naturally’, 14-15 nov. bij Galerie Wilms, galeriewilms.nl, boek € 45.

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 89

ADVERTENTIE

THE WEATHER DIARIES IN CODA MUSEUM CODA Museum presenteert van 1 november 2015 tot en met 28 februari 2016 The Weather Diaries, een tentoonstelling van kunstenaarsduo Sarah Cooper en Nina Gorfer. The Weather Diaries toont schilderachtige en poëtische foto’s en ruimtelijk werk van tien kunstenaars en ontwerpers uit Noord-Europa waarin de grote invloed van het weer en de natuurlijke omgeving zichtbaar is.

Cooper & Gorfer bezochten de Faeröereilanden, Groenland en IJsland om de betekenis en invloed van tradities en de natuurlijke omgeving op lokale kunstenaars en modeontwerpers te onderzoeken en fotograferen. Zij ontdekten dat de steeds wisselende weersomstandigheden, de geïsoleerde ligging en de beperkte beschikbaarheid van grondstoffen en materialen een unieke bron van creativiteit en inspiratie vormen voor de kunstenaars en ontwerpers uit deze regio. Cooper % Gorfer verwerkten deze reisimpressies tot geënsceneerde foto’s die zij vervolgens aanvulden met kleurlagen, structuren en symboliek. In The Weather Diaries heeft de natuur – hardvochtig en grandioos – de macht. Het element dat de culturen van IJsland, Groenland en de Faeröereilanden verbindt, is de behoefte om de specifieke,nationaleidentiteittebehouden.InEnawith Eyes Shut, werk van Nikolaj Kristensen (linkerpagina) zien we de nationale klederdracht van Groenland.

Het kostuum is voornamelijk opgebouwd uit glazen kralen. Het gewicht is paradoxaal: het symboliseert tegelijkertijd de trots en de beperkingen die tradities – en de angst ze te verliezen – met zich meebrengen.

The Weather Diaries toont het werk van 10 ontwerpers en kunstenaars zoals vastgelegd door Cooper & Gorfer en 7 bijbehorende installaties.

De tentoonstelling was eerder te zien in 2014 als onderdeel van de derde Noord-Europese Modebiënnale. Cooper & Gorfer streefden bij de samenstelling naar een esthetische en metaforische tentoonstelling die de conventionele modewereld achter zich laat. In plaats van de nadruk te leggen op seizoensgebonden trends, verkent de tentoonstelling de creativiteit van de ontwerper en kunstenaar, legt deze verbanden naar de culturele identiteit en bestudeert ze de invloed van het weer en de natuur.

Deelnemend kunstenaars Barbara I Gongini (FO), Bibi Chemnitz (GL), Cooper & Gorfer (VS, AT), Guðrun & Guðrun (FO), Hrafnhildur Arnardóttir a.k.a. Shoplifter (IS), JÖR by Guðmundur Jörundsson (IS), Kría (IS), Mundi (IS), Najannguaq Lennert (GL), Nikolaj Kristensen (GL) en STEiNUNN (IS). www.coda-apeldoorn.nl/weather-diaries www.coopergorfer.com Foto linker pagina: Ena with Eyes Shut, 2014 Nikolaj Kristensen © Cooper & Gorfer Foto’s deze pagina: Kirsten Against Black, 2014, Barbara I Gongini - The Nest, z.j. Kría - Ena Holds the Sea, 2014 Bibi Chemnitz © Cooper & Gorfer

THE GENTLEMAN’S STORE

ready to wear vanaf € 350,- // custom made vanaf € 399,-

AMSTERDAM Hofleverancier Romeyn Tailors is sinds 1898 specialist in pakken. Van ‘ready to wear’ in luxe stoffen zoals van Vitale Barberis Canonico (€ 350,-) tot ‘custom made’ pakken (vanaf € 399,-). Bovendien hebben we alles in huis voor de moderne gentleman: handgemaakte schoenen (vanaf € 150,-), mooie tassen (van The Bridge en Filson) en de geurtjes van het oudste parfumerie huis Floris London sinds 1730. Wij zijn de winkel voor liefhebbers van merken als Corneliani, Eton Shirts, Jacob Cohën Jeans, Circle of Gentlemen, Artu Napoli, Hackett en L.b.m.

Nieuw binnen: shirts van 100Hands, casuals van Circolo en dassen van Drakes London. Voor de man met smaak!

Utrechtsestraat 145-147 Amsterdam // Langstraat 35-37 Barneveld

BLACK BOOK

WERELDADRESSEN

De best gesorteerde wijnbars, fijnste patisserieën en mooiste boekwinkels waar je niet uitgekeken raakt: 29 deelnemers aan onze rubriek Black Book - het FD Persoonlijk Stijlpanel - leegden speciaal voor deze Stijlgids hun adresboekjes en geven hun favoriete hotspots weg.

Het stijlpanel

Laura Bailey, model en ontwerper

Pauline Barendregt, eigenaar Studio Button

Mirko Buffini, parfumeur

André Chiang, chef-kok

Alfredo Chiaramonte, ontwerper

Matali Crasset, Ivo van Deyzen, Natascha Thomas industrieel oprichter Drabbe, oprich- Eurlings, indusontwerper GoodPeople ter Iconic Houses trieel ontwerper

Judith ter Haar, Murat Colette Haydon, Philip Hillege, Doutzen Kroes, Karl Lagerfeld, Ilona de Leeuw, eigenaar modeHatipoglu, productontwik- medeoprichter model modeontwerper eigenaar kapwinkel Jones oprichter Mumu kelaar REN Skins Cosmetics salon 40 Square

Blake Mycoskie, Nikolaj Nielsen, oprichter schoe- creative director nenmerk Toms Won Hundred

Sharan Pasricha, ceo HoxtonHotels

Stefan Scholten, oprichter Scholten & Baijings

Alfredo Silva, oprichter Fromanteel

Ilinka Lukic, interieurontwerper

Nicole Mather, oprichter House of Sillage

Thijs Smeets, Paul Smith, oprichter Studio modeontwerper Smeets Design

Pien Stieglis, Allan Winstan- Ella Woodward, Leila Yavari, oprichter mode- ley, inkoopdirec- oprichter Deli- fashion director label Stieglitz teur de Bijenkorf ciouslyElla.com Stylebop.com

Wereldadressen ➜ fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 93

BLACK BOOK

WERELD ADRESSEN

Selectie en productie: Thomas de Heide en Eva Schuurmans.

Met medewerking van: Karel Ankerman, Barbelijn Bertram, Hilda Bouma, Laura Dufour, Elleke van Duin, Pauline Egge en Mehtap Gungormez

➳

J ANDERS WINKELEN Dit keer slaan we Harrods, Selfridges en Lafayette even over: drie warenhuizen buiten Europa.

Le Louvre Melbourne Hier geen snelle gadgets of exclusieve wijnen, maar designerkleding, schoenen en accessoires.

Alles gericht op de vrouw. In deze roodbakstenen villa, in de wijk South Yarra, valt het oog direct op de met graffiti bespoten trap en passpiegels

94 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids ijl id

in schilderijlijsten.

Het moge duidelijk zijn: dertien in een dozijn, daar doen ze bij Le Louvre niet aan.

2 Daly St, lelouvre.com.au Just One Eye Los Angeles Eigenaar Paola Russo denkt niet graag in hokjes

en houdt van combineren. Daarom verkoopt ze in haar galerie ook kleding, accessoires en meubels. Niet alleen nieuw (stukken van onder andere Chloé, Paco Rabanne en Marni) maar ook oud, zoals een antieke récamier uit 1890. 7000 Romaine St, justoneeye.com

i WIJN BARS Belthazar Kaapstad Maar liefst 250 wijnen per glas en 600 per fles. Allemaal afkomstig uit Zuid-Afrika, uiteraard. Op de kaart bovendien fijne vis- en grillgerechten.

Shop 153, belthazar.co.za

Secret Location in Vancouver.

Antiek vind je bij Just One Eye, Los Angeles.

Secret Location Vancouver Half winkel, half restaurant. Secret Location (voor vrouwen en mannen) bestaat uit twee delen en pakt onder meer uit met haar- en beautyproducten, kleding van Anna October en kekke tasjes van Paula Cademartori.

Het interieur voegt wat rust toe aan alle kleurendrukte; grauwe stutpalen en strakke witte wanden.

1 Water St, secretlocation.ca

L’Angolo Divino Rome Verstopt in een smal straatje nabij Campo de’ Fiori. Eigenaar Massimo Crippa verkoopt geweldige (Franse en Italiaanse) wijnen, serveert maaltijden en organiseert proeverijen.

Via dei Balestrari 12, angolodivino.it Le Barav Parijs Bij Le Barav kies je je wijn in de cave, aan tafel wordt de fles ontkurkt. Fijne sfeer, goede wijn en smakelijk eten, aldus modeontwerper Paul Smith.

6 rue Charles.

François Dupuis, lebarav.fr

J YOGA RETREATS Verlicht en soepel het nieuwe jaar in, dat is het idee achter een yoga-retreat. Vijf luxe adressen.

The Palace Estate India Ooit het paleis van de koninklijke Nepalese Shah-familie.

Motto van dit vijfsterrenresort: werken aan persoonlijke groei door fysieke en mentale training.

Behalve yoga en meditatie staan er dus ook aardsere zaken op het programma, zoals kookworkshops en een cursus stressmanagement.

Het resort beschikt over een golfbaan, spa en verschillende restaurants. anandaspa.com Kamalaya Thailand Koh Samui trekt massa’s toeristen, maar bij holistisch vijfsterrenkuuroord Kamalaya is het zeer vredig. Voor alle problemen bestaat hier een remedie; van burn-out tot eenvoudige schoonheidswensen. Op het menu onder meer pilates, sleep enhancement (slaaples!) en aqua aerobics. De keuken is biologisch en veganistisch. kamalaya.com Formentera Yoga Formentera Formentera is het domein van yoga-

The Palace Estate in India.

lerares Jacqueline May Lysycia, een van de beste docenten van de wereld.

Overnachten kan in de viersterren Gecko Beach Club, of in een bescheidener accommodatie. Het eten is macrobiotisch, ayurvedisch en er is vintage champagne. formenterayoga.com Miraval Verenigde Staten Te midden van de Sonora-woestijn ligt

Miraval Resort & Spa.

een van de meest luxe wellnessbestemmingen ter wereld. De villa’s, suites en kamers zijn onlangs gerestyled.

Naastyogabeoefenen kun je hier wandelen, paardrijden en creatieve workshops volgen. Ook culinair is het hier op niveau. miravalresorts.com Kaliyoga Puglia Dit kuuroord is gevestigd in een 17deeeuwse boerderij en eeuwenoude trulli.

Naast yoga biedt Kaliyoga massages, reiki en acupunctuur en de mogelijkheid te fietsen in de heuvels. Opvallend is het eten: niks raw of ayurvedisch, maar huisgemaakte pasta en een hele trits toetjes. kaliyoga.com

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 95

J STRAKKE PAKKEN Bijzondere mannenmodezaken met goede service waar u altijd slaagt.

Tessuto Divino Amsterdam Vader Willem en zoon Peter Marten maken de pakken van Alfredo Silva, oprichter van horlogemerk Fromanteel.

Volgens Silva hebben ze oog voor detail.

‘Ze maken de linkermanchet van mijn jasjes net wat breder dan de rechter, zodat mijn horloge ertussen past.’

Prinsengracht 697, tessutodivino.nl Trunk Clothiers Londen Minder bekende merken, maar allemaal van hoge kwaliteit. Zo roemt Allan Winstanley, directeur inkoop de Bijenkorf, zijn favoriete kledingboetiek. ‘Bovendien dicteert Trunk Clothiers niet wat je moet dragen.’

8 (en 34) Chiltern St, trunkclothiers.com

Trunk Clothiers.

Stag Provisions Austin Shoppen in een zaak die er niet uitziet als een winkel. Alleen al daarom komt Toms-oprichter Blake Mycoskie hier graag. Hij krijgt er het gevoel dat-ie zojuist een ouderwetse bar of barbershop is binnengestapt.

Naast het interieur waardeert hij ook het aanbod. ‘Ik kom er altijd merken tegen die ik niet snel ergens anders vind.’

1423 S Congress Ave, stagprovisions.com

Jasje van Tessuto Divino.

96 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

H. Huntsman & Sons Londen Hoewel modeontwerper Paul Smith onder zijn eigen label pakken uitbrengt, raakt hij keer op keer onder de indruk van de kwaliteit die H. Huntsman & Son levert. De pakken van deze zaak (sinds 1849) aan Savile Row genieten zijn voorkeur door hun ‘slanke vorm en scherpe snit’.

11 Savile Row, h-huntsman.com Mostert & Van Leeuwen Rotterdam ‘De service is er heel goed, je voelt je meteen welkom bij binnenkomst.’

Als industrieel ontwerper Thomas Eurlings zijn garderobe wil aanvullen, spoedt hij zich naar Mostert & Van Leeuwen. Naast mannenmode worden er ook vrouwencollecties, design en cosmetica verkocht. Uitsluitend van merken uit het topsegment, waaronder Jil Sander en Maison Martin Margiela.

Van Oldenbarneveltstraat 129, mostertvanleeuwen. nl

J MUST SEE-EXPOSITIES

Tentoonstellingen die u de komende tijd niet mag missen.

Goya The Portraits National Gallery Londen Van formele koninklijke portretten tot de meer intieme voorstellingen van familie en vrienden.

Deze tentoonstelling vertelt voor het eerst het hele verhaal van de carrière van portretschilder Goya. Ruim zestig schilderijen onthul-

len de technische en stilistische ontwikkeling van ‘de vader van het psychologisch portret’.

T/m 10 januari 2016, nationalgallery. org.uk Olafur Eliasson, Reality Machines Moderna Museet Stockholm De tovenaar met wind, lucht en water

liet de zon schijnen in Tate Modern, verfde rivieren groen en ontwierp artificiële watervallen in de Hudsonrivier in New York.

Een retrospectief van zijn installaties, waaronder een grote zaal met modellen op schaal, is nu te zien in Stockholm.

T/m 17 januari 2016, modernamuseet.se

tretten van Jackie Kennedy en Mao uit de jaren zestig en zeventig.

T/m 7 februari 2016 mam.paris.fr Frank Stella, A Retrospective Whitney Museum New York Het gloednieuwe museum in New York presenteert het grootste retrospectief sinds 1987 van Frank Stella, een van de belangrijkste levende Amerikaanse kunstenaars. Met ruim 120 werken, waaronder schilderijen, reliëfs, maquettes, sculpturen en tekeningen.

T/m 7 februari 2016, whitney.org

Olafur Eliasson is te zien in Stockholm.

Warhol Unlimited Museé d’Art Moderne Parijs Voor het eerst wordt in Europa Warhols beroemde serie ‘Shadows’ uit de collectie van de Dia Art Foundation getoond. Een

spectaculaire groep van 102 gezeefdrukte doeken met zeventien verschillende kleuren en een lengte van in totaal meer dan 130 meter.

Maar ook de series Electric Chairs, de Bloemen en de por-

The world of Charles and Ray Eames, Londen.

The World of Charles and Ray Eames Barbican Centre Londen Het kantoor van het echtpaar Charles en Ray Eames was het centrum van activiteit waar een reeks van baanbrekende meubels ontworpen is. Een groot overzicht van de pioniers van het moderne interieur is nu te zien in het Barbican Centre in Londen.

Prachtig ontworpen meubilair aangevuld met persoonlijke brieven, foto’s, tekeningen en illustraties.

T/m 14 februari 2016, barbican.org.uk

i CITY SPA’S Aire Barcelona Alfredo Silva van Formanteel Horloges is dol op deze hamamspa. ‘De locatie is uniek: onder de grond, in een oude catacombe. De sfeer is niet zo steriel als in de meeste sauna’s.'

Paseo Picasso 22, airebarcelona. com Rocco Forte Spa München Deze spa bevindt zich in het Charles Hotel; een oude universiteitsbieb. Voor de behandelingen wordt gebruikgemaakt van Sisley.

Sophienstrasse 28, roccofortehotels.com I-Spa Hongkong Vanuit de ‘infinity pool’ lijkt het alsof je zo de Victoriahaven in zwemt.

Uitgebadderd?

Dan zijn de inhuissterrenrestaurants slechts een liftgang verwijderd.

18 Salisbury Road, nws.fd.nl/ spa-hongkong

Een van de desserts van The Palomar.

J TAFELEN IN LONDEN

Van Soho tot West End. Uit eten in de Britse hoofdstad.

The Palomar Londen In West End, op een paar passen van Apollo Theatre, huist The Palomar.

Colette Haydon van huidverzorgingmerk Ren komt er graag, omdat gerechten er niet ondergesneeuwd raken door ‘bedjes van dit en liflafjes van dat’. De menukaart bevat onder meer zalm- en rundvleestartaar met wortel- of kwarktaart toe. ‘Echt eten en daardoor niet pretentieus.’

34 Rupert St, thepalomar.co.uk Mildreds Londen Rustig, vrolijk en gastvrij. Met die woorden vat Ella Woodward, oprichter van DeliciouslyElla.com, het oudste vegetarische

restaurant van Londen samen. Een deel van de gerechten is glutenvrij.

Ook fijn: Mildreds (hartje Soho), kent geen keuzestress: de compacte kaart verandert nooit.

45 Lexington St, mildreds.co.uk The River Café Londen Als modeontwerper Paul Smith ’s zomers uit eten gaat, vertoeft hij het liefst op het tuinterras van The River Café aan de Theems. Bij het invallen van de herfst verruilt hij zijn buitenstek voor een plekje binnen met uitzicht op de houtkachel. Het menu spitst zich toe op het seizoen. In de zomer is de gegrilde inktvis favoriet, bij Paul dan.

Rainville Road, rivercafe.co.uk

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 97

J BOEKWINKELS Niet alleen voor boekenwurmen: in deze winkels kunt u uren dwalen.

Livraria Lello & Irmão Porto De art-nouveaufaçade is al prachtig, maar eenmaal binnen wil je nooit meer weg. Plafonds vol houtsnijwerk, de betoverende wenteltrap: het interieur van Livraria Lello & Irmão (Livraria Ernesto Chardron voor locals) is adembenemend. Niet gek dat JK Rowling hier haar inspiratie voor Harry Potter opdeed.

Rua das Carmelitas 144,livrarialello.pt

ontzeggen. Het interieur is zo goed als behouden gebleven: de boeken staan opgesteld in de stalles en op de balkons, op het podium is een café met leestafels.

Avenida Santa Fe 1860, yenny-elateneo.com Maison Assouline Londen Bijzondere nieuwe en tweedehands boeken over kunst, mode, design en architectuur: sophisticated uitgeverij Assouline verkoopt ze in de flagshipstore, een elegante oase van rust. De winkel heeft een eigen boekbinderij en een bibliotheekservice op maat. Kers op de taart is de Swan Bar. 196A Piccadilly, assouline.com/ london-piccadilly

Librería El Ateneo Buenos Aires Begin 20ste eeuw gebouwd als theater, vervolgens getransformeerd tot bioscoop en sinds 2000 boekwinkel: een rijke historie kun je El Ateneo niet

FOTO: CORBIS

7L Parijs Dichter bij de meester kun je haast niet

komen: een bezoek aan 7L geeft een mooi inkijkje in de interesses van modeontwerper Karl Lagerfeld. In de zaak vind je een selectie van zijn favoriete boeken. ‘In 7L verkoop ik alle boeken die ik leuk vind. Ik lees in vier talen’, vat hij het zelf samen.

7 rue de Lille, librairie7l.com

Librería El Ateneo in Buenos Aires.

98 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Cãrturesti Carusel Boekarest In dit ruime, lichte gebouw uit 1860 huisde ooit de Chrissoveloni-bank.

De achterkleinzoon van wijlen bankier Nicolas Chrissoveloni bestiert er nu een winkel met boeken, multimediacenter, galerie en bistro.

Strada Pictor Arthur Verona 13-15, carturesti.ro

J MOOISTE TREINREIZEN Luxe, snelheid en de mooiste uitzichten: deze treinreizen moet u ooit gemaakt hebben.

Cruise Train Seven Stars Fukuoka (retour) De wagons van deze Seven Stars-trein bieden ruimte aan veertien suites, alle luxe ingericht met loungebanken, houten bureaus en lampen van porselein. De ramen geven uitzicht op de natuur van het eiland Kyushu. cruisetrain-sevenstars.jp

Oriënt-Express Parijs-Istanboel De Oriënt-Express vertrok in 1883 voor het eerst van Parijs naar Istanboel. Lang lag de verbinding stil, maar nu rijdt de trein weer, in acht dagen van Parijs naar Istanboel. De sfeer aan boord doet denken aan de hoogtijdagen met viergangendiners en privécoupés. treinreiswinkel.nl

Sjanghai Maglev Sjanghai Wie op de luchthaven van Sjanghai landt en snel in de stad wil zijn, neemt de Shanghai Maglev Train. Deze magneetzweeftrein bereikt een snelheid van 431 kilometer per uur en brengt passagiers in minder dan acht minuten naar het centrum. smtdc.com

J PALEISMUSEA Van fresco’s tot kamers vol antiek. Kunst kijken in koninklijke sferen: deze musea zijn gevestigd in (voormalige) paleizen.

Eastern & Oriental Express Bangkok - Singapore Live pianomuziek, glanzend koper en exotisch houtsnijwerk. Passagiers van de Eastern & Oriental Express stappen terug in de tijd en reizen in vier dagen

Oriënt-Express.

van Bangkok naar Singapore. Tijdens de tocht wordt gestopt bij de brug over de Kwai-rivier en in George Town. incento.nl Semmeringspoorlijn Gloggnitz - Mürzzuschlag Deze Oostenrijkse spoorlijn uit 1854 behoort tot Werelderfgoed: het was de eerste bergspoorlijn op zeer ontoegankelijk terrein met grote hoogteverschillen.

Ondanks de geringe lengte (41 km) voert het spoor over ruim honderd bruggen. interrail.eu

Palazzo Reale Genua Betoverend stadspaleis van de voormalige Italiaanse koninklijke familie.

Het meubilair en de kunst staan nog op de oorspronkelijke plaats. Met pronkkamers, fresco’s en schilderijen van Tintoretto, Guercino en Antoon van Dyck.

Het terras biedt een prachtig uitzicht over de haven.

Via Balbi 10. palazzorealegenova. beniculturali.it

Residenz Museum München De voormalige, officiële residentie van de Beierse monarchen. Het museum bestaat uit 120 kamers vol kunst, antiek en meubilair.

In het Antiquarium, het oudste nog bestaande gedeelte van het paleis, zijn tientallen 16de- en 17de-eeuwse fresco’s te bewonderen.

Het CuvilliésTheater is een van de mooiste theaters in rococostijl ter wereld.

Residenzstrasse 1, residenz-muenchen. de Palace Museum Luang Prabang, Laos Het voormalige paleis van koning Sisavangvong uit 1904 is geheel geres-

nws.fd.nl/palacemuseum

Museum Amalienborg.

taureerd. De koninklijke appartementen zijn bewaard gebleven en bieden een fascinerende blik op de levensstijl van de koning en zijn familie. Met eeuwenoude religieuze voorwerpen, wapens, kamerschermen en schilderijen. Maar ook de kroonjuwelen van Laos en de tweeduizend jaar oude Prabang Boeddha, gemaakt van puur goud.

Haw kham

Thanjavur Maratha Palace Thanjavur, India Oorspronkelijk gebouwd voor de heersers van het 16deeeuwse Thanjavur Nayak-koninkrijk.

Met een prachtige verzameling bronzen en stenen beelden, wapentuig en diademen van de Chola-dynastie.

En de overdadig versierde Maharaja Serfoji Memorial Hall. En natuurlijk de imposante bibliotheek met Audubonstijl schilderijen van de Indiase flora en fauna, wereldatlassen en zeldzame middeleeuwse boeken.

E. Main Road, tnarch.gov.in

FOTO: CORBIS

Cruise Train Seven Stars naar Fukuoka.

Museum Amalienborg Kopenhagen Sinds 1794 in gebruik als officiële residentie van het Deense vorstenhuis.

De inrichting van het museum is een ware reis door de tijd. In elke schitterend ingerichte zaal is te zien hoe de nazaten van koning Christian IX leefden en werkten. De grote tuinzaal met veel moderne schilderijen reflecteert de smaak van de huidige koningin Margrethe II. Amalienborg Slotsplads nws.fd.nl/amalienborg

Thanjavur Maratha Palace in de gelijknamige Indiase plaats. fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 99

Post Ranch Inn, Big Sur.

J SLAPEN IN DE NATUUR Omgeven door bergen, bos en zee: bij deze hotels draait het om het wonderschone uitzicht.

Whitepod Les Giettes Ecohotel Whitepod Resort op de grens van Zwitserland met Frankrijk is een minihotel en telt vijftien witte koepeltenten. Van alle gemakken voorzien, maar het draait uiteindelijk vooral om dat wonderschone uitzicht over de besneeuwde Alpen.

Les Cerniers, whitepod.com

Los Angeles, gebouwd tegen de kliffen en het bos. Door het vele hout gaat het hotel volledig in het landschap op.

Allan Winstanley, directeur inkoop de Bijenkorf, is er graag in de bar te vinden.

‘Die hangt over de rotsen heen en als je naar buiten kijkt, zie je niets anders dan de zee.’

47900 Highway 1, postranchinn.com

Post Ranch Inn Big Sur Halverwege tussen San Francisco en

Uxua Trancoso Pien Stieglis, oprichter van modelabel

100 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Uxua Trancoso.

Stieglitz, bestempelt dit hotel bij regenwoud en strand als een waar paradijs.

‘Je voelt dat je in Brazilië bent. De jungle is doorgetrokken in het interieur.’ In de kleurige huisjes

Estancia Vik José Bahia Vik José Ignacio Bij dit hotel op het platteland van Uruguay is Blake Mycoskie, oprichter van schoenenmerk Toms, volledig in zijn element. Hij kan er zijn twee favoriete sporten uitoefenen: surfen en polo. De Atlantische Oceaan ligt slechts twee kilometer verderop en het uitgestrekte landgoed beschikt over een eigen poloterrein.

Camino Eugenio Sainz Martínez, estanciavikjoseignacio.com Aire de Bardenas Bardenas National Park Filmploegen strijken graag neer in het Bardenas National Park, omdat dit gebied in de Spaanse Pyreneeën handig dienst doet als stand-in voor het Amerikaanse Grand Canyon National Park. Het woestijnachtige landschap inspireert niet alleen filmmakers, een ondernemer besloot er een luxehotel neer te zetten met uitzicht op niets meer dan die ‘versteende’ natuur.

Carretera de Ejea, airedebardenas.com

J JAZZCLUBS Geen toeristenfuik, maar écht goede jazz. En cocktails.

Boisdale Londen Bij het Londense zakendistrict Canary Wharf denk je niet meteen aan een gezellig avondje uit.

Toch is restaurant en jazzclub Boisdale een bezoek meer dan waard. Jools Holland is er de ‘patron of music’ en kiest de muzikanten die er optreden. De menukaart is Schots georiënteerd, achter de bar staan negenhonderd soorten single malt whisky en in de rookkamer is een grote verscheidenheid aan Cubaanse sigaren verkrijgbaar.

Cabot Place, nws.fd.nl/boisdale Harlem Jazz Addis Abeba Het zal geen jaarlijks terugkerende reisbestemming zijn, maar bent u eenmaal in de hoofdstad van Ethopië, neem dan vooral

een kijkje bij Harlem Jazz. De (dikwijls) uitmuntende jazzen reggae-artiesten zetten de club vier avonden per week in lichterlaaie. Blake Mycoskie, oprichter van schoenenlabel Toms, beleefde er een geweldige, broeierige avond.

Bole Road Irvin Mayfield's Jazz Playhouse New Orleans Heb je het over jazz, dan praat je natuurlijk over New Orleans. En dan is Irvin Mayfield’s Jazz Playhouse in het Royal Sonesta Hotel niet te mijden.

Onder leiding van naamgever, jazztrompettist en Grammy Award-winnaar Irvin Mayfield treden grote talenten op.

300 Bourbon Street, nws.fd.nl/irvinmayfields

FOTO: HH

houten banken en vloerkleden van riet.

Estr. Trancoso, uxua.com

Irvin Mayfield's Jazz Playhouse, New Orleans.

D E E I G E N T I J D S E B E U R S V O O R K U N S T, ANTIEK EN DESIGN

RAI AMSTERDAM

22-29

hoofdsponsor

NOVEMBER 2015

en det gyldne tårn (rabarbertaart met witte chocolade, limoen en amandel).

Ingelijste foto’s aan de muur voeren bezoekers door het rijke verleden.

Skoubogade 3, laglace.dk

La Glace in Kopenhagen.

J LEKKERE TREK Deze patisserieën zomaar voorbijlopen?

Eén blik op hun lekkernijen en u bent verkocht.

Luca Mannori Prato Als parfumeur Mirko Buffini tijdens drukke dagen even wil ontspannen, snelt hij naar de banketbakkerij van Luca Mannori. Zijn favoriete delicatesse? ‘Een grote punt Setteveli, de uit zeven lagen bestaande chocoladetaart.’

Via Alessandro Lazzerini 2, mannoriespace.it La Belle Miette Melbourne In het zuiden van Australië huist deze kleine Franse patisserie, waarvan de naam ‘de mooie kruimel’ betekent.

Die omschrijving is uiterst zorgvuldig gekozen, want La Belle Miette richt zich enkel op kleine lekkernijen, zoals met vanille of vlierbloesem gevulde macarons.

De banketwaren

kunnen ter plekke gegeten worden, maar mee naar huis nemen mag ook.

Maar niet voordat ze een plekje in een luxe geschenkdoos hebben gekregen.

30 Hardware Lane, labellemiette.com.au

Rhubarbe Montréal.

La Glace Kopenhagen De oudste banketbakkerij van Denemarken is nog altijd gevestigd in hetzelfde pand waar het in 1870 begon.

Het assortiment bevat alleen al negentien taarten, zoals forårskage (lentetaart gevuld met frambozenmousse en chocoladetruffel)

102 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Demel Wenen Van zacht crèmegebak tot fleurige bonbons en alles daar tussenin. Deze neobarokpatisserie in de binnenstad van Wenen heeft grote spiegels en tafels volgepakt met knisperende geschenkpakketten.

Mede dankzij keizerin Sisi – ze was een voorname klant - is de bakkerij ook nu, tweehonderd jaar na oprichting, nog onverminderd een begrip.

Kohlmarkt 14, demel. at Rhubarbe Montréal Onder een rode luifel in een lommerrijke laan met bakstenen huizen gaat deze kleine patisserie schuil. Tijdens warme zomerdagen zijn er fruitijslolly’s om af te koelen en op zondag kun je aanschuiven voor een uitgebreide brunch van onder meer citroentaart en wafels met wilde bosbessen. 5091 Rue de Lanaudière, patisserierhubarbe.com

i IN PREMIÈRE The Ritz Parijs Na een verbouwing van ruim drie jaar heropent The Ritz eind dit jaar zijn deuren aan Place Vendôme. Nieuw zijn een ondergrondse tunnel naar de parkeergarage en een uitschuifbaar dak boven het terras.

Voor de behandelingen in de spa worden producten van Chanel gebruikt.

Niet zo gek: Coco Chanel woonde 34 jaar in dit hotel.

PlaceVendôme15, ritzparis.com Nobu Londen Chef-kok Nobu Matshuhisa gooit hoge ogen met zijn gelijknamige restaurants. Minder bekend zijn de hotels die hij exploiteert in onder andere Las Vegas en Manilla. Zijn eerste Europese

The Ritz, Parijs.

Het Nobuhotel in Londen. hotel opent begin volgend jaar in de Londense wijk Shoreditch. Het vijf verdiepingen tellende gebouw biedt plek aan 156 kamers die uitkijken op de privétuin. In het hotel opent tevens een nieuw restaurant.

10-50 Willow Street, nobuhotels.com Ace Hotel Pittsburgh Sinds het overlijden van oprichter Alex Calderwood in 2014 heeft het team achter Ace Hotel niet stil gezeten; er staan diverse openingen op stapel, waaronder in Pittsburgh.

De vestiging opent in december en ligt in de wijk East Liberty. Een gouden locatie, want winkels, galeries en restaurants liggen binnen handbereik.

120 S Whitfield St, acehotel.com

Ambacht en Luxe Tijdloos en Eigentijds Houtzwaarte en Elegantie Luxe details en Comfort Inventiviteit en Design

Hout leeft Ontwerp Kate Hume, advies Vonder, realisatie en bouw Vonder. www.vonder.nl T +31 (0)547 381 818 E info@vonder.nl

J MUSEA MET AVONDOPENING Voor lange nachten vol cultuur.

VERKOOP INFORMATIE ARMANI PRIVÉ

Palais de Tokyo Parijs Dit museum voor hedendaagse kunst is geopend van 12 uur tot middernacht. ’s Avonds zijn er naast de reguliere exposities ook speciale evenementen met concerten, optredens, lezingen en gesprekken met kunstenaars. De keuken van het hippe Tokyo Eat is open tot 23.00 uur en is fraai ingericht met werk van bekende Franse architecten en kunstenaars.

13 avenue du President Wilson, palaisdetokyo.com

Het Met-museum bij nacht, New York.

Van Gogh Museum Amsterdam Elke vrijdagavond wordt de grote hal van het pas gerenoveerde museum omgetoverd tot één grote lounge met exotische cocktails, bars en muziek. De laatste vrijdag van de

maand is er een programma met concerten, lezingen en ontmoetingen met kunstenaars. Ook de museumshops met uitgebreid aanbod zijn open tot 22.00 uur.

Museumplein 6, vangoghmuseum.nl

The Metropolitan Museum of Art New York Het museum met zijn fabelachtige collectie oude en nieuwe kunst en spraakmakende wisseltentoonstellingen is elke vrijdagavond open tot 21.00 uur.

De bezoekers kunnen lezingen over de lopende tentoonstellingen en tekenklassen bijwonen. In de Balcony Bar worden kleine hapjes en cocktails geserveerd met een steeds wisselend muziekprogramma.

1000 5th Avenue, metmuseum.org

i WINTERSE INSPIRATIE Pepperkakebyen Bergen In het centrum van de Noorse stad Bergen verrijst elk jaar met kerst een tweede stad: Pepperkakebyen. Het verschil is dat de huizen in deze winterse miniatuurstad niet van stenen zijn gemaakt, maar van peperkoek. Open vanaf 21 november.

Teatergaten 37, bergensentrum.no/ pepperkakebyen

Padstow Christmas Festival Padstow Wat staat er deze kerst op het menu?

En hoe smaakt gebraden kalkoen het best? Chefs uit heel Engeland trekken in december naar Cornwall voor het delen van hun tips op het Padstow Christmas Festival (3-6 december).

Centrum, padstowchristmasfestival.co.uk

104 | zaterdag 31 oktober 2015 | fd stijlgids

Kerst onder de Dom.

Kerstmarkt onder de Dom Keulen Vanaf 23 november is dit de populairste kerstmarkt van Duitsland. De

sprookjesachtige locatie en het aanbod maken het een bijzonder bezoek.

Hier vind je uitsluitend ambachtelijk gemaakte cadeaus en regionale lekkernijen, zoals geroosterde bergkaas en ‘Lebkuchen’. Live (koor)muziek en kinderactiviteiten verhogen de kerstsfeer.

Roncalliplatz 1, koelnerweihnachtsmarkt.com

ARMANI.COM ASOS ASOS.COM BAUM & PFERDGARTEN BAUMUNDPFERDGARTEN.COM BRIXTON BRIXTON.COM BRON JEWELRY BRONJEWELRY.COM BURBERRY PRORSUM BURBERRY.COM CANALI CANALI.COM CASADEI CASADEI.COM

MARIE-STELLA-MARIS

CHANEL CHANEL.COM

MARIE-STELLA-

CLAES IVERSEN

MARIS.COM

CLAESIVERSEN.COM

MONTBLANC

DIOR DIOR.COM

MONTBLANC.COM

DORHOUT MEES

NASENGOLD

DORHOUT-MEES.COM

NASENGOLD.COM

ERMENEGILDO ZEGNA

& OTHER STORIES

ZEGNA.COM

STORIES.COM

FARROW & BALL

PAUL WARMER

FARROW-BALL.COM

PAULWARMER.COM

FLORIS VAN BOMMEL

PERSOL PERSOL.COM

FLORISVANBOMMEL.COM

SANTONI SANTONI.COM

FRATELLI ROSSETTI

SCOTCH COLLECTABLES

FRATELLIROSSETTI.COM

SCOTCH-

G.H. BASS & CO.

COLLECTABLES.COM

GHBASS.COM

SHOEBALOO

GUCCI GUCCI.COM

SHOEBALOO.NL

HACKETT HACKETT.COM

SKULLCANDY

HUGO BOSS

SKULLCANDY.COM

HUGOBOSS.COM

STYLEBOP

IWC IWC.COM

STYLEBOP.COM

JOHN MASTERS

SWAROVSKI

ORGANICS JOHNMAS-

SWAROVSKI.COM

TERSORGANICS.NL

TOM FORD

L.K.BENNETT

TOMFORD.COM

LKBENNETT.COM

VAN DEN ASSEM

LOUIS VUITTON

ASSEM.NL

LOUISVUITTON.COM

VIKTOR & ROLF VIKTOR-ROLF.COM

Een outfit van Blijdesteijn is altijd een winner

MODE - TIEL

CORNELIANI

100 HANDS

EDUARD DRESSLER

ETON

MET WERELD MERKEN ZOALS ETON, TRAMA ROSSA, CORNEL IANI, HILTL, STONE ISLAND, DIESEL, ZEGNA EN PAUL & SHARK.

Gaat u graag stijlvol gekleed? Houdt u van topkwaliteit? En wilt u graag mode met nét wat meer personality? Kom dan langs bij Blijdesteijn Mode in Tiel!

Voorstadpromenade • Tiel • T 0344 61 45 44

blijdesteijn.nl

INTERVIEW

EDWARD BODENHAM

Hij is de parfumeur van het exclusieve Britse cosmeticahuis Floris, dat al sinds 1730 bestaat.

Door Irma Puma ➳

S

amen met zus Emily bestiert Edward Bodenham (41) cosmeticahuis Floris.

Hij is de negende generatie van een familiebedrijf dat in 1730 werd opgericht door Sean Floris: een emigrant uit de destijds Britse kolonie Menorca. Edward Bodenham is bij Floris verantwoordelijk voor de creatie van nieuwe geuren.

Bent u geboren met een goede neus?

‘Onze familie bracht elke generatie wel een goede neus voort. Ik denk dat ik mijn neus dan ook deels aan genen te danken heb. Maar ik heb hem door de jaren heen ook goed kunnen ontwikkelen. Ik ben altijd nieuwsgierig geweest naar geuren.

Als kleine jongen stond ik steevast naast mijn opa als die iets nieuws ontwikkelde. En toen ik tien was, droeg ik al mijn eigen parfum, Elite: een warme, mossige houtgeur met frisse citrustonen. Het is nog steeds mijn favoriete geur.’

Bestaat er zoiets als een geur­ etiquette? ‘Ik wil vooropstellen dat iedereen moet dragen wat hij lekker vindt, mits in de juiste dosering. Als je elke dag dezelfde geur draagt, ruik je die op een gegeven moment niet meer. Veel

met een shirt van Turnbull & Asser.

En mijn schoenen, vandaag blauwe suède brogues, koop ik graag bij Tricker’s. Allemaal hofleveranciers, net als Floris.’

mensen zijn dan geneigd meer aan te brengen. Niet doen! ’s Ochtends een beetje en ’s middags even bijwerken is meer dan voldoende.

De plaats waar je een parfum aanbrengt is ook persoonlijk. Ik houd het zelf bij polsen en nek, maar borst en kleding zijn ook goed.’

Wat zegt u nu? Kleding? ‘Ja, wanneer een parfum zich niet naar wens ontwikkelt op de huid, en iemand wilt het toch dragen, is kleding een goed alternatief. Wel eerst even controleren of het vlekt.’

Hebt u die stijl ook geërfd van uw voorvaderen? ‘Nee, alleen het geurende pochet. Dat is vereist als je hier werkt.’

Edward Bodenham.

Wat is parfum voor u? ‘Het is een onderdeel van mijn dagelijkse garderobe. Ik voel me niet “fully dressed” als ik geen geur draag.

In het weekend overkomt het me nog wel eens dat ik vergeet parfum op te doen. Dan denk ik er de hele dag aan.’

Is uw kledingstijl net zo klassiek en ingetogen als uw parfums? ‘In de basis is dat zeker het geval, maar ik voeg er graag een persoonlijke twist aan toe. Vandaag draag ik bijvoorbeeld een paars en roze pochet met paisleymotief en bordeauxrode sokken, in combinatie met een klassiek blauw pak. Blauwe pakken zijn mijn favoriet, bij voorkeur van Henry Poole & Co, in combinatie

‘Toen ik tien was, droeg ik al mijn eigen parfum’

Hoe is het om in zo’n oud familie­ bedrijf te werken? ‘Het voelt als een groot voorrecht. Er is zo veel geschiedenis hier. Zo hebben we de beschikking over boeken waarin onze voorvaderen hun formules noteerden. Die zitten vol met olieen andere vlekken. De nostalgie die daarvan uitgaat, geeft me enorm veel inspiratie bij het creëren van nieuwe geuren.’

Kunt u daar een voorbeeld van geven? ‘Ons nieuwste parfum, Jermyn Street, is ontstaan toen ik me realiseerde dat de straat hier altijd naar parfum rook toen de geuren hier nog in de kelder werden gemaakt. Dat bracht me op het idee om een Jermyn Street-geur te ontwikkelen. Ik heb er van alles in verwerkt: de bomen voor de deur, het katoen van de shirtmakers, de sigaren van Dunhill en de gin van de cafés.’ n

Colofon: Uitgever Eugénie van Wiechen Hoofdredacteur Jan Bonjer Redactie Anouk Turkenburg (chef), Hilda Bouma (kunst), Thomas de Heide (droomweekend, lifestyle), Sanne Kloosterboer (eindredactie), Eva Schuurmans (specials, lifestyle), Esther Kuijper (correctie), Wim van der Lee (correctie) Vormgeving Mick Peet (art director), Marianne Boshoven, Wietske Rodenhuis, Ngoc Binh Tran, Janneke Koorevaar (beeld) Commercieel directeur Tijmen Bos (020-592 85 85) Sales Bob Huysmans (020-5928649) en Jeroen Oeges (020-5928852) e-mail: echtpersoonlijk@fd.nl Order & traffic (020-592 85 65) Abonnementen klantenservice@fd.nl, telefoon 0800-666 66 67. Abonnees van Het Financieele Dagblad ontvangen FD Persoonlijk op zaterdag. www.fd.nl. e-mail: persoonlijk@fd.nl. Druk Habo DaCosta bv, Vianen. De gegevens in deze publicatie zijn ontleend aan betrouwbaar geachte bronnen. Voor eventuele onjuistheden kan Het Financieele Dagblad geen aansprakelijkheid aanvaarden. Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij Het Financieele Dagblad BV c.q. de betreffende auteur. Zie voor meer informatie www.fd.nl/auteursrecht. @FD_Persoonlijk www.facebook.com/fdpersoonlijk @fdpersoonlijk

fd stijlgids | zaterdag 31 oktober 2015 | 106

coaching communicatie energie

Regie over je leven | 21 t/m 23 januari 2016 |

Loop je al een tijdje rond met de gedachte dat er iets moet gebeuren? Heb je het idee dat je leven je overkomt i.p.v. dat jij de richting bepaalt? Tijdens deze driedaagse retreat gaan we je doelstellingen voor alle levensgebieden onderzoeken, concreet maken en de blokkades die je erop hebt blootleggen. Je wordt je bewust van je ademhaling, je non-verbale communicatie, je overtuigingen en gedrag. Je krijgt een individuele coaching sessie waarin duidelijk wordt wat jou in de weg staat om je doelen te bereiken. De adem speelt een belangrijke rol tijdens deze retreat. Je leert een effectieve ademtechniek, die in combinatie met de persoonlijke coaching leidt tot inzicht en een plan voor verandering.

Kijk op www.banyancentre.nl voor meer informatie.

Kosten â‚Ź 795,- p.p.

Deze retreat wordt door onze deelnemers beoordeeld met een gemiddelde score van een 9,2

Inclusief 2 overnachtingen in een luxe kamer, 2 x ontbijt, 2 x lunch, 2 x diner en koffie, thee, water en iets lekkers tijdens de pauzes, uitgebreide hand-out en onbeperkt entree tot alle wellnessfaciliteiten van Thermen Bussloo.

Exclusief toeristenbelasting van â‚Ź 2,- p.p.p.n. en extra consumpties.

Banyan Centre (in Hotel Thermen Bussloo) Bloemenksweg 38,Voorst | T +31 (0)55 368 26 33

| www.banyancentre.nl |

Two-colour Cerachrom bezel

GMT-Master II /g • m • t • mas • ter • two /:

1. A legend of the jet age, the

original GMT-Master was embraced by airline pilots as their on-board navigation chronometer. 2. An iconic two-time-zone watch with an arrow-tipped 24-hour hand and a graduated rotatable bezel. 3. The first Rolex to feature a Cerachrom bezel, impervious to scratches and harder than steel.

4. The perfect way to navigate a connected world in style. 5. The Rolex Way.

More Rolex watchmaking at