H100 2013 NL

Jaargang 11 | 2013

Van verbeteren naar veranderen Nieuwe categorie: Hillenraad500+ Interviews met

Yuri van Geest Henk Oosterling Ernst van den Ende

Prijs â‚Ź 10,00

De honderd meest toonaangevende bedrijven in de tuinbouwsector

THE WAY TO THE CONSUMER

Binnen onze familie van gespecialiseerde handelsbedrijven in bloemen, boeketten en planten bieden we u de weg naar de internationale consument. Bloemisten, via de importerende groothandel of grootschalige retailers: voor elke consument, waar dan ook ter wereld, werken wij samen om het meest kleurrijke aanbod op de winkelvloer te leveren.

Ons doel is om op een duurzame wijze samen te werken met alle ketenpartijen, van veredeling, teelt, logistiek tot en met onze eindklant.

Samen maken wij het leven kleurrijker!

Meer informatie: www.dfg.nl

WATERDRINKER

de kracht van

een eigen koers

Hoe blijven we de beste zaden voor unieke groenterassen ontwikkelen?

Een vraag waar we bij Enza Zaden dagelijks mee bezig zijn. Als onafhankelijk familiebedrijf kunnen we ons focussen op dat waar we sterk in zijn: het ontwikkelen van groenterassen. Met een heldere visie en een eigen koers.

De kwalitatief hoogwaardige genetica van onze groenterassen en –zaden bieden toegevoegde waarde voor de hele keten.

In de 75 jaar dat ons bedrijf bestaat, bevlogen medewerkers de basis gelegd voor een gezond bedrijf.

We kijken met vertrouwen en plezier uit naar de toekomst.

de kracht van een eigen koers

de kracht van Enza Zaden

Hein Bemelmans, Director Marketing & Sales

enzazaden.nl

hebben we zo wereldwijd met onze

Colofon Uitgever Aldenborg B.V. Westlandse Poort ABC Westland 127 2685 DB Poeldijk

Inhoud 5

Voorwoord van Martien Penning, uitgever Hillenraad100 over het thema Van verbeteren naar veranderen

De visie van Hillenraad Partners

6

Hans van den Ende en Martien Penning van Hillenraad Partners over strategie en organisatieontwikkeling. Hoe creëer je wendbaarheid?

Research en samenstelling top 100 Hillenraad Partners Expertcomité www.hillenraad.nl

Redactie Henk de Kleine Miranda Koelemij Hans Verwegen Martien Penning

Productiecoördinatie Miranda Koelemij

Eindredactie MiCOMM

Ontwerp en vormgeving Stefan van den Ende Vormgvr

Aan het woord toppers van buiten de sector over de drie drivers of change

8 Technologie Yuri van Geest, ondernemer en specialist op het gebied van Singularity over doorbraakinnovaties 14 Cultuur Henk Oosterling, filosoof over de rol van vakmanschap in de maatschappij 16 Wetenschap Ernst van den Ende, algemeen directeur Plant Sciences Group van Wageningen UR over ontwikkeling in plantwetenschappen

10 13 18 19 68

Opmaak en uitwerking Paul Scholte Peanutsch.nl

Fotografie Fotostudio Gerard-Jan Vlekke

Advertentieboekingen AddingBusinezz B.V. Stefan Toet (06) 411 600 94

66 72 76

Hillenraad100

Expertcomité Verantwoording Algemeen beeld Top 100 Nieuw: Hillenraad500+

Tuinbouwtoppers over de belangrijkste criteria van de High Performance Organisation: performance, strategie en commitment

Marco van Herk, commercieel directeur van Anthura Shawn Harris, founder en CEO van Nature’s Pride Albert ’t Hart, CEO van Ridder Drive Systems

Tuinbouw in de wereld

71 Top 500+ bedrijven wereldwijd 74 Het Afrikaanse continent

Druk en afwerking

Tuinbouwtop in perspectief

Mouthaan Grafisch Bedrijf

78

Het tuinbouwcluster en de BV Nederland

Vertaling

79 79 79 79 79 79

80 80 80 80 80 80

Top 10 tuinbouwlanden wereldwijd in saladegroenten Top 10 tuinbouwlanden wereldwijd in sierteelt Top 10 tuinbouwgemeenten in Nederland Top 10 kasareaal in Nederland van de top 100 bedrijven Top 10 tuinbouwproducten in Nederland Top 10 aantal buitenlandse vestigingen van de top 100 bedrijven

Tekom Vertalers BV

© Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Overname van inhoud uitsluitend met voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Top 10 omzet van de top 100 bedrijven Top 10 aantal medewerkers in Nederland van de top 100 bedrijven Top 10 aantal medewerkers wereldwijd van de top 100 bedrijven Verdeling top 100 naar categorie Verdeling top 100 naar regio Verdeling top 100 naar eigendomsstructuur

| Hillenraad100 | 2013 | 3

Kennis voor ondernemers.

Maar ook door ondernemers.

Dat maakt de kennis van de Rabobank zo toepasbaar.

De kennis die wij in huis hebben creĂŤren we samen met ondernemers. Die kennis delen we voortdurend. In publicaties en sectorprognoses, maar ook via inspiratiesessies, de Rabo Kennis App en sectorgroepen op LinkedIn.

Kijk op rabobank.nl/kennis.

Samen sterker. Dat is het idee van coĂśperatief bankieren.

Voorwoord

Het thema voor 2013: van verbeteren naar veranderen Van verbeteren naar veranderen. Dat is het thema van de elfde editie van de Hillenraad100. Het thema vloeit voort uit de constatering dat de tuinbouw in de meest recente jaren in zijn schulp is gekropen.

Door grote veranderingen in de economie, maatschappij en markt werken voorheen succesvolle strategieën niet meer. Schaalvergroting en ‘de zaken beter doen’ zijn geen antwoord op nieuwe vragen. We leven in een tijd waar veranderen zinvoller is dan louter verbeteren. Dat vraagt om nieuw denken en doen.

Dat de sector in zijn schulp gekropen is,

het gebied van wetenschap en technologie

onderzoek naar verklarende factoren voor hun

is wellicht een goed teken. In de natuur

overlappen elkaar uiteraard nog het meest.

succes, of gebrek daaraan. Immers, een goede

is dat namelijk de voorbode voor een

Denk aan bio-, nano- en DNA-technologie.

verklaring voor succes zou in omgekeerde

metamorfose, de vlinder die zich ontpopt.

Aan drones, cameratechnologie en remote

zin ook een verklarende factor moeten zijn

Die metamorfose zou zich hier ook kunnen

growing. Maar onder die technologische laag

voor falen. Zijn visie stoelt op drie pijlers.

voltrekken. We zien dat het tuinbouwlandschap

zit een laag die ingaat op het ‘waarom’ van

Eén: succesvolle bedrijven zijn scherp op de

in Nederland in een razend tempo aan het

de inzet van technologie. Wat is ons aller

performance (meten is weten en van daaruit

veranderen is. We gaan van ‘Productschap

doel? Welke problemen denken we ermee

continu bijsturen). Twee: ze hebben een sterk

Tuinbouw’ naar ‘Winkelschap

strategisch aanpassingsvermogen (alert

Tuinbouw’. Dat wil zeggen: de kern

reageren op veranderingen, de wendbare

van succesvol onder­nemen is het

organisatie). Drie: ze scoren hoog op

optimaal verwaarden van je product

commitment naar klanten, medewerkers

of dienst.

en maatschappij. Dat komt dicht bij het

Dat vereist voeling met de klant.

vakmanschap van weleer: weet wat je

Het gaat om snel meebewegen,

doet, ga met je tijd mee, en zorg goed

zonder koers te verliezen. Dat lijkt

voor elkaar. Misschien is de basis voor

een tegenstrijdigheid, maar juist nu

succes inderdaad zó eenvoudig. Als je de

is strategische wendbaarheid van

koers van je onderneming helder kunt

groot belang. Zoeken naar leidende

uitleggen aan klanten, medewerkers en

trends. Naar verschuivingen in de

maatschappij, dan weet iedereen wat

markt. Denken in nieuwe verdien­

van hen verwacht kan worden. Juist

modellen. Om deze vervolgens met

deze ‘voorspelbaarheid’ blijkt uitermate

je medewerkers en strategische

waardevol in een tijd van verandering.

partners razendsnel te vertalen in praktisch

op te lossen? Daar komen we op het terrein van

handelen. Dat is de uitdaging nu. In praktisch

de filosoof, die geïnteresseerd is in de keuzes

handelen is de tuinbouw erg goed. Maar het

die we mondiaal maken. We staan nu op een

De ontpoppende vlinder, de metamorfose

duiden van ontwikkelingen en die vertalen naar

veranderpunt in de geschiedenis, zo zeggen alle

Elke onderneming is op zoek naar een eigen

de tuinbouw van morgen, dat vraagt om nieuw

experts. Alles gaat op de schop en het is van

identiteit, een onderscheidende marktpositie

vakmanschap.

belang dat je als ondernemer weet welke rol

en wil excelleren in het eigen vakgebied.

je in de nieuwe realiteit wilt spelen.

Dat vereist een professionele organisatie

Drivers of change

die niet verdrinkt in de Red Ocean, maar één

Vaak zien we dat trendbreuken en

De sleutel tot succes

verschuivingen in een samenleving worden

Dat brengt ons op het gebied van strategie.

overigens geen garantie op eeuwig succes.

ingeluid door ontwikkelingen op drie fronten:

Daar zijn we bij Hillenraad Partners dagelijks

Elke nieuwe markt raakt op een gegeven

wetenschap, technologie en cultuur. Dit zijn

actief mee bezig. Wij zien dat vooruitkijken niet

moment verzadigd. Het gaat dus om het

de grote ‘drivers of change’. De geschiedenis

eenvoudig is. Er is geen universele strategie die

vermogen continu te veranderen zonder koers

leert dat trendbreuken in de ontwikkeling

een zekere uitkomst voor iedereen biedt. Toch

te verliezen. Daarom vonden we het beeld van

van economieën veelal zijn voortgekomen

willen we graag, in het voetspoor van de experts,

de cover zo treffend: de vlindervleugel, het

uit nieuwe wetenschappelijke inzichten,

een poging doen zo’n universele blik vooruit

symbool van de metamorfose. We zien een

nieuwe technologische toepassingen en uit

te werpen. Daartoe zijn we voor deze elfde

patroon van overvolle rode oceanen en rustig

maatschappelijke veranderingen. Dat leert de

Hillenraad 100 op zoek gegaan naar de meest

blauwe oceanen. Een vlinder is het levende

geschiedenis. Maar hoe ziet de toekomst eruit?

verklarende factoren voor succes. We hebben

bewijs van de stelling dat juist verandering en

Die vraag legden we voor aan drie experts op

daarbij geput uit veel verschillende bronnen.

wendbaarheid de grootste kans op overleven

het gebied van plant science, technologie en

Onder hen is Michael Beer, professor aan de

bieden.

filosofie. Welke ontwikkelingen gaan volgens

Harvard University. Deze deed bij succesvolle

hen invloed hebben op de tuinbouw? Die op

én minder succesvolle ondernemingen uitvoerig

die een nieuwe blauwe oceaan vindt. Dat is

Martien Penning

| Hillenraad100 | 2013 | 5

Visie

Hans van den Ende en Martien Penning, strategisch adviseurs van Hillenraad Partners ‘Wij zijn zeer gecharmeerd van het denken van Michael Beer, de man die het begrip High Performance Organisations introduceerde. Hij kantelde de matrix een kwartslag en zo ontstond een diamantvorm. Aan de bovenzijde hiervan plaatsten wij het fenomeen dat te lang en wonderwel vrijwel onderbelicht is gebleven: de klant! De markt!’

6 | Hillenraad100 | 2013 |

Visie

Wie wordt kameleon, wie wordt dinosaurus?

Marktverbindingen aangaan en flexibel worden. Of langzaam maar zeker richting de uitgang gaan.

Zo ziet, kortweg samengevat, Hillenraad Partners de keuze waar ondernemingen in de tuinbouwsector voor staan. Hans van den Ende en Martien Penning over cruciale stappen in een dynamische wereld.

Dit is veelzeggend. Ten tijde van het schrijven

manager in Duitsland die met de groothandel

Werk aan de winkel

van deze tekst was Werner Vogels, vice-

in zee is gegaan? Met name de middelgrote

‘Ondernemingen willen nog wel eens in de

president en Chief Technology Officer van

ondernemingen moeten een oplossing vinden

overdrive schieten, ze denken dat nu ineens alles

Amazon, te gast was bij BNR Business News

voor hun verzuilde manier van werken.’

anders moet. Maar de transitie van product-

Radio. ‘Agility’, zei hij. ‘Daar draait in de toekomst

naar marktgericht denken is niet in een paar

alles om. Heb je het vermogen je aan te passen

Schitterende diamant

aan de markt?’ Diezelfde Werner Vogels zei

‘Je kunt de operationele en commerciële

dan van essentieel belang zijn, er zijn ook nog

ook: ‘Bestaande ondernemingen kunnen

zijden keurig in een matrix vangen. Maar, de

die twee andere succesfactoren: schaalgrootte

enorm veel leren van de manier waarop jonge

matrixorganisatie oogst vandaag de dag nog

en professionalisering. Zo kan optimale markt­

ondernemingen in staat zijn om heel snel

maar weinig applaus. Wat dan gedaan? Wij zijn

verbinding leiden tot een kleiner segment

producten en diensten te leveren waar een

zeer gecharmeerd van het denken van Michael

waarin een onderneming actief is.

klant echt op zit te wachten.’ Het is veelzeggend,

Beer, de man die het begrip High Performance

omdat we een paar weken voor de BNR-

Organisations introduceerde. Hij kantelde

uitzending bij Hans van den Ende en Martien

de matrix een kwartslag en zo ontstond een

Penning van Hillenraad Partners aan tafel

diamantvorm. Aan de bovenzijde hiervan

zaten. En zij slaan op dezelfde trom: de sleutel

plaatsten wij het fenomeen dat te lang en

tot succes ligt in het vermogen flexibel te zijn

wonderwel vrijwel onderbelicht is gebleven:

en marktverbindingen aan te gaan. Dit zijn

de klant! De markt! Dát moet het vertrekpunt

overduidelijk dé issues van dit moment.

zijn: je performance aan de marktkant. Vanuit

Organisatie opbouwen

dat denken vindt dan in het middenveld van de diamant het spel plaats tussen de functionele

dagen gerealiseerd. Want marktverbinding mag

‘Marktaandeel is helemaal geen issue meer.

Bouw aan je eigen community.

Het gaat om de verbinding.’

‘Elke organisatie,’ weten de strategisch

en de commerciële activiteiten. Afhankelijk

adviseurs van Hillenraad Partners, ‘worstelt

van wat een klant wil, is de ene of de andere

op enig moment met de manier waarop de

activiteit leidend. Deze manier van ondernemen

organisatie is opgebouwd. Dat komt steeds

neigt sterk naar de strategie van customer

vaker voor, want de wereld verandert sneller dan

intimacy, je beweegt mee met de wensen van de

menige onderneming kan bijbenen. Bij kleinere

klant en de markt. Wie in staat is om de diamant

ondernemingen die zich met één product op

op de juiste plek te laten schijnen, die heeft een

Hoe houd je dan de logistieke stromen dik

één markt richten, valt het nog mee. Bij dit

kameleontische organisatie.’

genoeg? Dat bouwen aan die andere organisatie

eendimensionale ondernemen schuilt het

en manier van werken kost tijd en vergt

grootste gevaar in de wetmatigheid dat elke

Community bouwen

markt naar verzadiging neigt, dat je niet meer

Zijn daarmee als bij toverslag alle problemen

slijpen.’ Dat willlen Hans en Martien ten slotte

onderscheidend bent. Die problematiek is nog

verdwenen? ‘Nee’, zo temperen Hans en Martien

graag meegeven: ‘Met de principes van de

te overzien. De zeer grote ondernemingen in

de verwachtingen. ‘Wat ons betreft is het van

diamantorganisatie brengen wij, als ervaren

de tuinbouwsector hebben hun veelheid aan

groot belang dat elke ondernemer – groot of

diamantslijpers, bedrijven écht verder.’

activiteiten vaak zodanig gesplitst, dat er als het

klein – in elk geval eerst ten volle onderkent

ware op meerdere fronten aan eendimensionaal

dat het draait om de marktverbinding.

ondernemen wordt gedaan. Maar middelkleine

Marktaandeel is helemaal geen issue meer.

ondernemingen, die met meerdere producten

Het is veel zinvoller om stap voor stap en met

meerdere markten willen bedienen, staan voor

een duidelijk doel voor ogen te bouwen aan je

een groter dilemma. Hier zien we vaak dat er

eigen community, je eigen unieke propositie voor

frictie ontstaat tussen de twee traditionele

een bepaalde doelgroep. Zo’n community kan

“zuilen” in zo’n onderneming. Aan de ene kant

op van alles gestoeld zijn. Een gebruiksmoment.

is er de proceskant, die verantwoordelijk is voor

Een smaak. Een lifestyle. Een maatschappelijke

inkoop, verkoop, logistiek en productie. Haaks

stroming. Vaak zie je dat zo’n community zich

daarop staat de marktkant: een regio of land,

eerst vormt rondom één product. Kijk naar

een bepaald afzetkanaal of een klanttype.

Apple. Dat is een merk met believers, begonnen

Vroeg of laat draait dat uit op een competentie­

met de pc. Van daaruit is het palet uitgebouwd:

strijd tussen de operationeel denkende

telefonie, streaming services. Dan nóg is er

functional heads en de commercieel denkende

de kans dat Huawei straks grote delen van

business heads. Wie gaat de lead krijgen? Is dat

de markt Apple af zal snoepen. Maar in elk

bijvoor­beeld de area sales manager in Frankrijk,

geval is Apple al flexibeler dan voorganger

die daar de retail wil beleveren? Is het de

Nokia kennelijk was en het heeft het betere

logistiek manager in Poeldijk? Of de area sales

marktverbindingen.’

het vakmanschap om de diamant zuiver te

| Hillenraad100 | 2013 | 7

Interview

Yuri van Geest, ondernemer en specialist op het gebied van Singularity ‘Het gaat in toenemende mate niet zozeer om bezit, als wel om toegang.

Toegang tot kennis, tot de mensen die jou verder kunnen helpen, toegang tot een markt. Dat kun je in steeds mindere mate nog in je uppie.’

8 | Hillenraad100 | 2013 |

Interview

Op naar een onherkenbaar andere wereld Exponentiële groei, exponentiële stappen. Dat is de wereld waarin Yuri van Geest zich beweegt.

Hij is specialist op het gebied van Singularity, een technologische denk- en werkwijze waarin zo’n beetje alle opkomende technologieën samenkomen. Die convergentie gaat ook de tuinbouw onherkenbaar veranderen. En dat gaat binnen nu en korte tijd gebeuren.

Het is niet altijd even makkelijk om de

zie je op www.kaggle.com. Daar schrijven grote

gebied van cameratechniek en drones. Je kunt

vergezichten van Yuri van Geest goed te

ondernemingen open competities uit om een

crops bijna millimeter voor millimeter in kaart

volgen, laat staan om de gevolgen van de

bepaald probleem te tackelen. Zo gaan soms

brengen, alles van achter de pc aansturen.

ontwikkelingen die hij schetst op waarde

duizenden mensen meedenken. Daar kan geen

Er hoeft straks geen mens nog de kas in of

in te schatten. Hij doorliep de Singularity

eigen R&D-afdeling tegenop. Ik denk dat dit dus

het veld op. Dan nog iets heel anders: we

University, een gezamenlijk initiatief van

de eerste slag is die veel ondernemers kunnen

weten dat de arctische gebieden in Rusland,

NASA, Google, Cisco, Autodesk, Genentech en

maken: verander je denken, je businessmodel,

Groenland en Alaska op niet al te lange termijn

Microsoft. Eén van de pijlers onder singulariteit

de manier waarop je in de wereld staat.’

beschikbaar worden voor bebouwing. Daar hoor

is de aloude Wet van Moore. Die beschreef

ik in Nederland niemand over. Maar wat kunnen

aanvankelijk de exponentiële groei van het

Technologie omarmen

aantal transistors in een geïntegreerde

‘De tweede slag die een ondernemer in de

technologie betekenen? Weten wat er speelt,

schakeling. Moore voorspelde dat dit aantal

tuin­­bouw­sector naar mijn mening zou moeten

dat lijkt me redelijk belangrijk.’

door technologische vooruitgang telkens

maken: omarm de nieuwe technologieën.

zou verdubbelen: 1, 2, 4, 8, 16, 32, enzovoort.

Verdiep je in wat er gaande is en maak je

Slagen maken

Zijn voorspelling kwam uit. Singulariteit gaat

keuzes. Ik kan tientallen voorbeelden opnoemen

Yuri van Geest ziet dat de Nederlandse

er onder andere vanuit dat deze exponentiële

van technologieën en projecten die op de een

tuinbouwsector wat vertraagd in actie komt.

groei van technologie ook op andere gebieden

of andere manier ook de tuinbouwsector gaat

‘De gedachte lijkt een beetje te zijn: “ach, we

geldt, zodra daar barrières opduiken. De groei

beïnvloeden. Kijk naar iGEM. De afkorting staat

innoveren volop, het gaat goed zo”. Maar pas

van de wereldbevolking. De schaarste van

voor International Genetically Engineered

op. In opkomende economieën slaan ze hele

natuurlijke hulpbronnen. De grenzen van onze

Machine. In een wereldwijd project bijten

stappen over. Daar hoeven ze niet te denken

gezondheidszorg. De opbrengst van land­

studenten en jonge ondernemers zich vast in

vanuit wat ze al hebben, want ze hebben nog

bouw­producten. De barrières gaan geslecht

vraagstukken op het gebied van synthetische

geen legacy. In Nederland is dat juist veelal

worden door combinaties van technologieën

biologie.

de driver: “Wat ga ik verliezen?” Wat ook niet

wij daar nou met onze huidige en komende

die elk op zich al baanbrekend zijn: bio- en

echt helpt, is de constatering dat excellent

nanotechnologie, kunstmatige intelligentie,

onderwijs en onderzoek in Nederland onder

drones, robots, sensoren, zonne-energie en

druk staan. Het adagium “Iedereen gelijke

3D-printers, om er maar een paar te noemen.

kansen” is heel nobel, maar het zet wel de

Het lijken woorden die ver afstaan van wat een tuinder of kweker in Poeldijk of de Wieringer­ meer aan het doen is. ‘Dat is schijn’, zegt Yuri van Geest.

Veranderende businessmodellen ‘Nu al zie je dat een tuinder steeds meer een process operator is. Dat is de technologische

‘Wat kun je nu als individuele ondernemer doen?

Maak een keuze.’

handrem op ontwikkelingen. Wat kun je nu als individuele ondernemer doen? Door naast de twee genoemde slagen nog een derde te maken, die alles verenigt. Ga denken in ecosystemen, in bartering, in open innovatie, in win-winsituaties. Ja, je moet je daarbij kwetsbaar opstellen. Ja, je loopt altijd een risico dat je counterpart toch een ander commitment

kant. Maar al die technologie gaat ook gevolgen

heeft dan jij. Maar het alternatief is: op je eiland

hebben voor de beste manier om je business te

zitten, niet aangehaakt zijn bij technologische

organiseren. Vanouds denkt de tuinbouwsector

ontwikkelingen. Maak een keuze.’

in ownership, in termen van de hardware die je bezit. “Hoe kan ik die kas te gelde maken?”

Ze werken met zogenaamde BioBricks. Voor hen

Ownership is logisch in een stabiele en niet-

is DNA inmiddels bijna Lego geworden waarmee

complexe omgeving. In de nieuwe dynamische

je straks nieuwe organismen kunt bouwen.

en complexe wereld is het contraproductief.

Dat leidde onder andere tot planten die licht

Als je denkt in ownership, dan is je business­

geven zonder elektriciteit, door het gen van

model gebaseerd op lock in, je houdt invloeden

bioluminescence te combineren met het

van buiten lekker buiten. Het gaat in toe­

planten­genoom. Kijk naar de enorme snelheid

nemen­de mate niet zozeer om bezit, als wel

waar­mee 3D-printers zich ontwikkelen.

om toegang. Toegang tot kennis, tot de mensen

Je kunt eiwitrijk voedsel printen, als antwoord

die jou verder kunnen helpen, toegang tot een

op het wereldvoedselprobleem. Je kunt

markt. Dat kun je in steeds mindere mate nog in

geperso­naliseerd voedsel printen, op basis

je uppie. Problemen kun je beter oplossen door

van behoeften en voorkeuren van iemand.

de denk­kracht van anderen te benutten, door

Dat roept de vraag op hoe voedsel er in de

jouw kennis te delen. Een prachtig voorbeeld

toekomst uitziet. Of zie de ontwikkeling op het

| Hillenraad100 | 2013 | 9

Expertcomité

a

Voorzitter Willem Vermeend ondernemer, bestuurder, hoogleraar en voormalig minister

‘De veranderingen in de wereld gaan sneller dan de meeste mensen voorzien. Ook de tuinbouw ontkomt niet aan grote veranderingen op het gebied van technologie en digitalisering. Alle reden dus voor de Hillenraad100 om ook haar beoordelingsgrondslagen te herzien. Als voorzitter van het expertcomité kan ik de nieuw grondslagen van harte omarmen. De blik vooruit, grijp de nieuwe kansen.’

b

Harm Maters

‘Technologie gaat een grote rol spelen in de internationale tuinbouw en Nederland moet er alles aan doen om de voorsprong te bewaren. Met de nieuwe criteria wordt nadrukkelijker gekeken naar de internationale positie en innovatiekracht. Het plaatst de tuinbouw in een breder perspectief.’

voorzitter AVAG

c

Peter de Bruin

directeur Bedrijven, Rabobank Westland

d

Arnold Hordijk

bestuurder, adviseur en commissaris

e

Willem Baljeu

voormalig directeur Frugi Venta

f

Jan van den Heuvel

ondernemer, oprichter Hagé

g

Cees Uitbeijerse

accountant, tuinbouwspecialist BDO Accountants & Adviseurs

h

Niels Louwaars

directeur Plantum

i

André Nieuwenhuijse

coördinerend beleidsmedewerker tuinbouw, publiek secretaris topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen j

Nico van Ruiten

voorzitter LTO Glaskracht

k

Martien Penning

directeur Hillenraad

Agnes van Ardenne

voorzitter Productschap Tuinbouw

Herman de Boon

voorzitter VGB

10 | Hillenraad100 | 2013 |

‘Op mijn expertisegebied uit het zich in de constatering dat financieel sterk presterende ondernemingen duidelijk een beweging voorwaarts maken. Hiermee wordt zichtbaar dat solide financieel management zich uitbetaalt.’

‘De bedrijven die een duidelijke strategische keuze maken, doen het goed. Het zijn bedrijven die zich richten op een klantendoelgroep en daar consequent en professioneel naar handelen. Zij zijn in staat om echt committent van medewerkers, klanten en omgeving te hebben. Betrokkenheid, motivatie en echte klantgerichtheid zijn essentieel!’

‘Binnen mijn expertisegebied uit het zich in de waardering voor de internationale positie van de handel in verse groenten en fruit. De groei van de import van verse groenten en fruit en de mogelijkheden voor waardetoevoeging versterken de positie van het Nederlandse cluster, de Greenport en de internationale positie van de ondernemingen. Dat laat de lijst goed zien. “Hillenraad goes international”.’

‘Door de nieuwe criteria is het mogelijk geworden om een aantal excellerende ondernemingen op te nemen die eerder buiten beeld bleven. Ze krijgen nu terecht een plaats, want de tuinbouw is een mondiale activiteit geworden. Deze laat zich niet afbakenen door landsgrenzen. Worldclass partnership is niet langer een droombeeld, maar een absolute must voor een bedrijf dat op topniveau wil scoren.’

‘De nieuwe criteria in de samenstelling van de top 100 zie ik duidelijk terug in de nieuwe lijst. Op mijn expertise­ gebied uit het zich in een hogere ranking voor bedrijven die financieel transparant zijn. Bij de oude criteria werden vaker aannames gehanteerd. Nu is de lijst op dit punt meer geobjectiveerd. Als accountant tussen de sectorspecialisten is het prettig om in de discussies binnen het expertcomité bij te dragen aan die objectiviteit.’

‘De nieuwe criteria leiden ertoe dat de innovatieve bedrijven van de sector plantaardig uitgangsmateriaal nu nog prominenter naar voren komen, aan de kop van de lijst. Dat is ook wel te begrijpen. Naarmate je meer aan het begin van de keten zit en naarmate je internationaler opereert, kun je ketenkansen beter benutten.’

‘Op mijn expertisegebied uit het zich in het toegenomen belang van kwalitatieve gegevens bij de beoordeling.

Aspecten als “alert zijn op veranderingen in de omgeving en maatschappij” en zeker ook “gerichtheid op medewerkers en klanten” zijn belangrijk om toonaangevendheid te zijn in deze topsector. Ze dragen bij aan het succes van de bedrijven en de sector, in Nederland en wereldwijd.’

‘Voor de tuinbouwproductiebedrijven uit het zich in een gemiddeld hogere positie van kwekerijen met een excellerend en innovatief management. Dat relatief iets minder belang wordt gehecht aan omzet en winst werkt in het voordeel van de ranking van telers. Dat vind ik een juiste ontwikkeling. Het betekent dat de telers zich in performance uitstekend kunnen meten met andere ketenpartijen.’

‘We zien meer aandacht in de top 100 voor de drie pijlers van succesvol ondernemen volgens Michael Beer: scherp op de performance, veranderingsgezind en een sterk commitment naar klant, medewerker en maatschappij. Bedrijven zijn nadrukkelijker beoordeeld op deze drie criteria en dat heeft geleid tot opvallende noteringen. De nieuwe categorie Hillenraad500+ maakt duidelijk dat de “world league” lonkt.’

‘De nieuwe criteria in de samenstelling van de top 100 zie ik duidelijk terug in de lijst. Kleinere innovatieve bedrijven, die ook internationaal excelleren, positioneren zich nu beter op de lijst. En dat is terecht. Dat moet meerdere tuinbouwbedrijven stimuleren om volgend jaar hoger op de lijst te komen.’

‘Op mijn expertisegebied uit zich dit door een nog betere en zorgvuldiger onderbouwing van de positionering van de handelsbedrijven in de Hillenraad100. Ik zie duidelijk de bijdrage die deze bedrijven leveren aan het predikaat “tuinbouwcluster: topsector van de Nederlandse economie”.’

Expertcomité

c

f

d

h e

j

b g a

i

k

Het expertcomité 2013

De experts zijn afkomstig uit de verschillende geledingen van de tuinbouw en omvatten zowel (oud) ondernemers als bestuurders. Zij geven hun expertopinie op basis van hun brede ervaring en netwerk in de sector. Daardoor geeft de lijst een geheel eigen blik op de ontwikkelingen. De deskundigen hebben geen direct belang bij de notering van individuele bedrijven en geven op persoonlijke titel hun opinie.

De leden van het expertcomité geven antwoord op de stelling: ‘De nieuwe criteria in de samenstelling van de Hillenraad100 zie ik duidelijk terug in de nieuwe lijst.’

| Hillenraad100 | 2013 | 11

Er is een lijst waarin iederéén altijd op één staat ...

... de Holland Contracting 100 Eigenlijk zijn alle ondernemingen in de tuinbouwketen stuk voor stuk te prijzen voor hun doorzettingsvermogen, doortastendheid, omzet, groot denken, crisismanagement, duurzaamheid, maatschappelijke betrokkenheid, etc.

Toch hebben lijsten als de Hillenraad 100 altijd slechts één nummer 1. En daar hebben wij een oplossing voor: doe mee aan de Holland Contracting 100!

Dat is onze lijst van bedrijven waarin u het hele jaar, dag in dag uit, gegarandeerd op nummer 1 staat en blijft. Ons team van 50 vaste medewerkers stelt voor u een nummer 1 productieteam samen uit meer dan 40.000 ingeschreven Oost-Europese arbeidskrachten. Op maat gesneden voor de werkzaamheden in uw bedrijf. Wilt u ook het hele jaar op nummer 1 staan? Bel ons voor een kennismakingsgesprek, wij praten nu eenmaal graag met winnaars.

Mensen maken het verschil!

Coldenhovelaan 14 2678 PS De Lier (Westland) T +31 174 51 86 95 E info@hollandcontracting.nl www.hollandcontracting.nl LinkedIn: Holland Contracting B.V.

Sub-Sponsor Hortigala

Verantwoording 2013

Andere tijden, andere criteria, onvergelijkbaar andere lijst De Nederlandse glastuinbouwsector is in de afgelopen tien jaar sterk veranderd door onder andere internationalisering, schaalvergroting, marktdenken, professionalisering, fusies en overnames. De sector is breder geworden en kan met recht kennis- en kapitaalintensief worden genoemd. Daarom hebben we de definities, methodiek en beoordelingsgrondslagen aangepast aan de nieuwe tijd.

Open competitie

Clustermodel

Beoordelingscriteria

De Hillenraad100 is een open competitie voor

De kracht van de tuinbouwsector ligt in de

Hillenraad hanteert een multidisciplinair

bedrijven in de kennis- en kapitaalintensieve

volledigheid van het cluster. Een compleet

bedrijfskundig model. Dit is gebaseerd op een

tuinbouw. We kijken nu nadrukkelijker breder

cluster is zelfscheppend. Daarom staan in de

brede beoordeling op de drie ijkpunten van

dan alleen de glastuinbouwproducten zelf,

lijst bedrijven uit de zeven hoofdcategorieën:

de onderneming: marktpositie, organisatie­

het draait om bedrijven uit het totale cluster.

uitgangsmateriaal, toelevering, teelt,

kenmerken en financiële resultaten, zowel

De focus ligt op ondernemingen in de kennis-

bewerking, afzet, handel en dienstverlening.

kwantitatief als kwalitatief. Het gaat bij

en kapitaalsintensieve tuinbouw met een sterk

De ondernemingen worden beoordeeld op

de kwanti­tatieve beoordeling vooral om de

internationaal blikveld. Van de ruim 7.500

intrinsieke en vergelijkbare kenmerken.

trendontwikkeling van de betreffende ken­

bedrijven worden een kleine 250 intensief

Daarnaast worden verschillende wegings-

getallen in de tijd. Voor een aantal kwantitatieve

door Hillenraad gevolgd. Wij zoeken naar de

en correctiefactoren toegepast, afhankelijk

kengetallen wordt vanaf nu een voortschrijdend

meest toonaangevende ondernemingen in de

van de positie in de keten. Op deze manier

gemiddelde gehanteerd, waardoor de fluctua­

tuinbouwsector. Hillenraad100 is dé monitor van

komen alle schakels en segmenten in de

ties in de toekomst enigszins gedempt

de ontwikkelingen en de dynamiek in de sector.

tuinbouwketen aan bod. Het aantal beschikbare

worden. De kwalitatieve beoordeling kent

plaatsen per categorie en per segment is

drie belangrijke pijlers:

beperkt omdat de lijst een afspiegeling wil zijn

zz Performance (marktpositie, grip op de

Nieuw model Om de aansluiting te vinden bij de ontwikke­

van de sector. Daarnaast kijken we naar de

lingen in de tuinbouw is gekozen voor een

perspectieven van de markt waarin een categorie

nieuw model. De grondslagen van het model

van bedrijven gezamenlijk actief is. Bedrijven

zijn gebaseerd op nog meer gegevens en maken

in een moeilijke markt kunnen tijdelijk relatief

nu een onderscheid in bedrijven met een

lager gewaardeerd zijn, net als beurskoersen.

omzet tot 500 miljoen euro en die daarboven.

bedrijfsprocessen en bedrijfsresultaat); zz Strategie (aanpassing marktbena­de­ring, productinnovaties en organisatie­ontwikkeling); zz Commitment (verhoging betrokkenheid naar klanten, medewerkers en maatschappij).

We beoordelen in een puntenmodel de ele­

De kenmerken van ondernemingen met een

Toelatingscriteria

omzet van meer dan 500 miljoen euro zijn

De Hillenraad100 wil een krachtige afspiegeling

sering, procesbeheersing, omzet- en ebitda-

anders en ze worden daarom ook anders

zijn van de top van de Nederlandse tuinbouw­

ontwikkeling, concurrentiekracht, innovaties,

gewogen. Door de nieuwe methodiek is de

sector.

strategische focus, toonaangevend onder­

vergelijking met de notering uit de voor­

De criteria voor toelating van bedrijven zijn:

nemers­chap, personeelsbeleid, reputatie, trans­

gaande jaren niet meer één-op-één te maken.

zz Een stevige positie met herkenbare, toonaan­

parantie en duurzaamheid. In totaal gaat het om

Daarom vermelden we dit jaar ook geen

gevende activiteiten in de kennis- en kapitaal-

21 factoren. Bedrijven met meerdere verliesjaren

notering uit het voorgaande jaar. Bedrijven

intensieve tuinbouwsector in Nederland;

op rij kunnen zich alleen in bijzondere gevallen

die de afgelopen jaren zijn beoordeeld, kunnen

zz De ondernemingen/entiteiten zijn in Neder-

vanwege het nieuwe model op een verrassende

land gevestigd en rapporteren de omzet in

plaats komen. Nieuwkomers en herintreders kunnen op elke plaats instromen.

Onderzoek De Hillenraad100 wordt volgens een zorgvuldige procedure vastgesteld. Het vertrekpunt van de beoordeling is het onderzoek door de

Nederland; zz De tuinbouwactiviteiten maken een

menten zoals marktpositie, inter­nationali­

handhaven in de lijst.

Bronnen en actualiteit Hillenraad100 baseert zich op openbare

substantieel onderdeel uit van de totale

bronnen en persberichten. Daarnaast leverden

bedrijfsactiviteiten;

veel b ­ edrijven op ons verzoek gedetailleerde

zz De onderneming is minimaal vijf jaar actief in de branche; zz De beoordeling vindt plaats op basis

informatie aan. Juist dat laatste maakt het mogelijk een bedrijf een afgewogen waardering en notering te geven. Wie geen

redactie van Hillenraad100 en de adviseurs

van gerelateerde groepsactiviteiten.

informatie aanleverde, is onverhoopt mogelijk

van Hillenraad Partners. De resultaten van het

Zusterbedrijven of dochterondernemingen

ondergewaardeerd. De notering vloeit voort uit

onderzoek worden vervolgens gecombineerd

komen niet in aanmerking voor een aparte

onder andere de meest recente beschikbare

met een analyse door het expertcomité. Het

notering;

financiële resultaten, in de meeste gevallen is

is een intensief proces van wikken en wegen.

zz Branche- en vakorganisaties of gene­

dit de jaarrekening van 2011/2012. Kwalitatieve

De uiteindelijke notering is de uitkomst van

rie­ke dienstverleners zoals banken,

ontwikkelingen in de loop van 2013 zijn

feiten, wetenswaardigheden en de opinie van

verzekeringsmaatschappijen, accountants,

meegenomen tot eind augustus. Wat na die

de experts. Dit maakt de lijst levendig en een

uitzendbureaus en transportbedrijven zijn

datum gebeurde, kan ook voor ons in deze

tikkeltje eigenzinnig.

uitgesloten van deelname.

onzekere tijden tot verrassingen leiden.

| Hillenraad100 | 2013 | 13

Interview

Filosoof Henk Oosterling ‘We weten dat een transitie naar een cyclische en groene economie nood­ zakelijk is. Als er nou één bedrijfstak is die begrijpt wat dat is – groen en cyclisch – dan is het de tuinbouwsector wel. Dat die dan voorop moet lopen in de noodzakelijke veranderingen, dat lijkt me logisch.’

14 | Hillenraad100 | 2013 |

Interview

‘Alles wat we nodig hebben om het roer om te gooien, zit in deze sector.’

‘Ik wil het wel even zo radicaal stellen als het is, anders wordt dit een prietpraatje.’ Filosoof Henk Oosterling legt het zwaard maar meteen op tafel. Dat valt te verwachten van de man die, naast talloze andere kwaliteiten en activiteiten, ooit Nederlands kampioen Japans zwaardvechten was. Geen alledaagse verschijning. Maar wie moet anders de kussens eens flink opschudden?

Veranderingen kunnen aangejaagd worden

Van theorie naar praktijk

de bestaande kaders. Kijk verder dan de kaders

door drie zogenoemde drivers of change:

Wie na dit spervuur mocht denken dat Henk

waarin de problemen zijn ontstaan. Dat is

technologie, wetenschap en cultuur. Om

Oosterling van achter een studeertafel

een beetje mijn hick-up met technologische

over veranderingen en cultuur te praten, zijn

makkelijk praten heeft, die vergist zich. Hij is

ontwikkelingen. Technische problemen moet je

we bij Henk Oosterling aan het juiste adres.

namelijk door en door een man van de praktijk:

niet louter te lijf gaan met technische oplos­

De man die in de jaren vijftig een Rotterdams

practice what you preach. In zijn geboorte- en

singen. Je moet óók andere keuzes maken,

jochie was, zag gaandeweg de wereld om zich

woonplaats zette Henk Oosterling Rotterdam

anders zit je in een vicieuze cirkel.’

heen ingrijpend veranderen. En nóg. ‘Ik zag

Vakmanstad op. Daarmee is hij één van de

hoe de haven langzaam uit de stad verdween.

motoren achter de Rotterdam Food Council.

Het roer om

Hoe daarmee ook het vakmanschap verdween.

Deze voedselraad wil duurzame voedselketens

‘Alles wat we nodig hebben om het roer om te

Ik zag onze welvaart toenemen en tegelijkertijd

in de havenstad opzetten. Henk Oosterling:

gooien, zit in de tuinbouwsector. Tenslotte is

hoe we daarmee op drift zijn geraakt.

‘In die voedselraad stellen we onszelf de vraag:

voeding de basis van opvoeding en betekent

We hebben onszelf in de merkwaardige paradox

wat moet er nou gebeuren als we de foodprint –

“cultuur” – het komt uit het Latijn – gewoon

gemanoeuvreerd, dat we zo godvergeten

met een d! – van deze stad willen veranderen?

“verbouwen”. De vraag is voor mij: vanuit welk

comfortabel zijn, dat we onszelf dood vreten.

Dan is educatie essentieel. Wel, we hebben een

mensbeeld wil je leven, hoe wil je ondernemen?

kleine tweehonderd basisscholen in Rotterdam.

Wil je doorgaan op een ontwikkelingslijn waarop

Als wij in het basispakket structureel het eten

na de Bono Bono aap de Bonus Bonus aap is

op school opnemen en we vragen één euro per

opgedoken? Dat kan. Maar het kan ook anders.

kind, dan levert dat vijf miljoen euro op. Als we

Deze sector heeft alles in zich om de wereld

dat investeren in vijf urban farming-locaties,

anders in te richten. Klinkt groot en zwaar,

dan hebben we wat. Via die weg willen we

“de wereld”. Maar die wereld begint bij je eigen

in het hoofd van jonge mensen een omslag

bewuste keuzes, je day-to-day life. Moeilijker is

teweeg brengen. We bieden kinderen op een

het niet, in feite. Die keuzes worden ingegeven

aantal Rotterdamse scholen een heel scala

door hoe je wilt samenleven. Als ik het nou

aan activiteiten. Judo, kooklessen, lessen in

heel radicaal en robuust stel, dan gaat het er

tuinieren, milieueducatie en wat filosofie.

nu om bepaalde keuzes niet meer te maken.

Die jongeren willen we vakmanschap bijbrengen.

Ook al lijkt de globe grenzeloos, lokaal lopen

En dan moet je vakmanschap heel breed

we tegen onze grenzen aan. Samenleven eist

zien: dat je weer oog hebt voor kwaliteit en

begrenzing: “Zo is het genoeg”. Volgens mij

proportionaliteit. Het is een levensstijl.’

moet je, als je in deze sector zit, daar heel hard

‘Never waste a good crisis.’

over nadenken. Van welke wereld wil je deel

We raakten verzeild in een wereld die gericht

Van lineair naar cyclisch

is op lineair produceren. Maar de ondernemer

Voor Henk Oosterling is het belangrijk dat

of the box? En aan die keuzes zijn natuurlijk wel

die nu volhardt in produceren op basis van

mensen weer bewuste keuzes maken.

consequenties verbonden. Ieder denken vereist

kwantiteit – en niet op basis van kwaliteit

‘We willen kinderen al op jonge leeftijd leren

een doen. Ik zou zeggen: “Never waste a good

en proportionaliteit – die werkt in mijn ogen

met keuzes om te gaan, op de schaal waarop

crisis”.’

volgens een oud enterprise model. Dat is denken

jij iets kunt doen. Jij besluit om die plofkip te

in termen van “het zal mijn tijd wel duren”.

kopen. Jij besluit om niet-seizoensgebonden

Het betekent in feite dat je gebruik maakt van

groenten te eten. Wat kies je en waarom?

hetgeen je kinderen en kleinkinderen toekomt.

Een kind leeft op een veel kleinere schaal

Je neemt een voorschot op hun toekomst. Als je

dan zijn ouders, of een grote producent van

je moraal zo ver oprekt, wat doe je dan op deze

paprika’s. Op al die schalen zal iets moeten

aarde? Laat ik het maar even zo radicaal stellen.

veranderen. Op de schaalgrootte van onder­

We weten dat een transitie naar een cyclische

nemingen zal de corporate responsibility

en groene economie noodzakelijk is. Als er nou

naar een ander niveau moeten. Je moet

één bedrijfstak is die begrijpt wat dat is – groen

als ondernemer beseffen dat we in een

en cyclisch – dan is het de tuinbouwsector

transitie zitten en dat het om meer gaat dan

wel. Dat die dan voorop moet lopen in de

een innovatieve bijstelling. We schuiven op

noodzakelijke veranderingen, dat lijkt me

van lineaire naar cyclische productielijnen.

logisch.’ Zo, de kop is eraf.

Dus beperk je nu niet tot oplossingen binnen

uitmaken? Is het ‘business as usual’ of ga je out

| Hillenraad100 | 2013 | 15

Interview

Ernst van den Ende, algemeen directeur Plant Sciences Group van de Universiteit Wageningen ‘ Vraaggestuurd denken is: de vraag van vandaag oplossen. Terwijl het moet gaan om probleemgericht denken, probleemgericht onderzoek.

Wat zijn nou de grote problemen die op ons afkomen in de komende tijd?

Dáár gaat het om.’

16 | Hillenraad100 | 2013 |

Interview

‘We denken te benauwd.’

Wat zijn de fundamentele vragen waar elke ondernemer in de glastuinbouw mee bezig zou moeten zijn?

Ernst van den Ende, algemeen directeur Plant Sciences Group van de Universiteit Wageningen, heeft wel een idee. ‘Het denken mag best naar een hoger niveau.’

Wetenschap is, zo stellen we in deze Hillenraad

tijd wereldwijd 2,3 miljoen keer gedownload.

niches. In het verlengde van dat DNA-onderzoek

100, één van de drie drivers of change.

Dan weet je: daar gaat iets revolutionairs

ligt de synthetische biologie, het maken van

Ten opzichte van slechts tien jaar geleden heeft

gebeuren. Dus, productie van insecten op

nieuwe organismen. We proberen kennis

fundamenteel en toegepast wetenschappelijk

bijvoorbeeld plantenafval kan een heel

van processen in een plant te koppelen aan

onderzoek de wereld al onherkenbaar

interessant businessmodel worden.’

DNA-kennis. We hebben daarbij contact met

veranderd. En we staan nog maar aan het begin,

onderzoekers in de life science-hoek, waarbij

weet Ernst van den Ende. ‘DNA-onderzoek,

Kansen te over

synthetische biologie, nanotechnologie, bio-

Er komt geen einde aan de voorbeelden die

En de vierde pijler van ons onderzoek is de

informatica, het gaat knetterhard. De cruciale

Ernst kan noemen, als het gaat om weten­

nanotechnologie. Die maakt het al mogelijk

vraag is nu natuurlijk: hoe gaat dat de tuinbouw

schappelijk onderzoek en de commerciële

om het lichtrendement van glas in kassen te

verder helpen? Hoe ga je nou straks een product

toepassing daarvan. ‘Gezondheid is voor

verhogen. En met behulp van die technologie

leveren waar behoefte aan is? Naar mijn smaak

ons, naast duurzaamheid, een strategisch

kun je straks beter plantziektes detecteren,

denken we bij de zoektocht naar het antwoord

onderzoeksveld. Dat leidt bijvoorbeeld tot de

interessant voor ondernemingen die in die

te benauwd. Het mag een niveau hoger.

ontdekking dat in narcisbollen galanthamine

hoek actief zijn. Of denk aan de mogelijk­

Mijn nekharen gaan recht overeind staan als

zit, een stof die het verloop van Alzheimer

heden om door middel van een coating met

ik iemand hoor spreken over vraaggestuurd

vertraagt. Zo wordt die bol een heel ander

nanotechnologie gecontroleerd stoffen af te

onderzoek. Er is nú een vraag, daar ga ik nú

product. We kijken steeds meer naar inhouds­

geven. Zo verrijk je zaden met opbrengst­

een oplossing bij zoeken. Klinkt logisch, is het

stoffen in planten, wat kun je daarmee? Als we

verhogende technologie.’

niet. Je kunt het zo zien: de boer die nu nog

een goede suikervervanger kunnen vinden,

een tractor heeft, heeft behoefte aan mensen

dan staat Coca Cola hier natuurlijk op de stoep.

Delen, delen, delen

die dat ding kunnen besturen. Dan gaat het

En dan wil jij de teler zijn die zo’n vervanger

De vraagstukken en kansen zijn zo complex,

onderwijs vraaggestuurd opleiden. De boer van

produceert.’ Ook op het vlak van DNA-onderzoek

meent Ernst van den Ende, dat geen onder­

de toekomst werkt met drones die over het

gaat het hard. ‘Binnen nu en een paar jaar leidt

nemer ze nog individueel te lijf kan gaan.

veld vliegen. Daar ga je, met je vraaggestuurde

dat onderzoek tot een heel andere setting voor

‘Je moet in netwerken gaan opereren, anders

aanpak. Vraaggestuurd denken is: de vraag

veredeling. Dat gebeurt straks door mensen die

houd je het nooit bij. Liefst internationale

met name kankeronderzoek interessant is.

van vandaag oplossen. Terwijl het moet gaan

netwerken, want in het buitenland gebeurt

om probleemgericht denken, probleemgericht

het. Daar is de kennis te halen, daar moet je

onderzoek. Wat zijn nou de grote problemen die

gelijkgestemden vinden met wie je een concept

op ons afkomen in de komende tijd? Dáár gaat het om.’

Revolutionair ‘Hoe gaat de wereldbevolking in de toekomst gevoed worden? Wat gaan we doen met afval? Wat kun je daarmee? Hoe kunnen we twee-keer-meer met twee-keer-minder doen? Maar ook: hoe houd ik, individuele ondernemer, de ontwikkelingen nog bij?

Wat wordt mijn concept? Waar zitten mijn vrienden? Dat zijn heel andere vragen dan “hoe krijg ik nog wat meer rendement uit een vierkante meter?”. Als ik nou tomatenteler was, dan zou ik interesse hebben in het onderzoek dat wij samen met Philips doen, waarbij we met led-verlichting de hoeveelheid vitamine C in tomaten kunnen verdubbelen.

Om maar iets te noemen. Iets anders: als ik op zoek zou zijn naar nieuwe business, dan zou ik interesse hebben in de enorme kansen

‘Het onderzoeks­ rapport over insecten­ consumptie is in 24 uur tijd wereldwijd 2,3 miljoen keer gedownload.

Dan weet je: daar gaat iets revolutionairs ­gebeuren.’

kunt ontwikkelen en uitbouwen. Kijk daarbij vooral ook eens naar maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen buiten de sector! Alles draait om open innovatie.

Dat is ook mijn probleem met het Nederlandse topsectorenbeleid. Dat beleid gooit het systeem dicht. Alsof we in Nederland genoeg massa, kennis en expertise zouden hebben om de grote, mondiale veranderingen bij te houden. Dan is er ook nog de tragiek dat we met het verdwijnen van het Productschap Tuinbouw de funding van wetenschappelijk onderzoek om zeep hebben geholpen. Als reactie daarop zetten sommige ondernemers hun eigen onderzoeksfondsen op. Druppels op de gloeiende plaat. En: er wordt vraaggestuurd onderzoek mee gefinancierd.

Ga liever op zoek naar de fundamentele problemen en vraagstukken. En vind partijen waarmee je die te lijf gaat.’

die er liggen in insecten eten. We zien dat de eiwitbehoefte van de wereldbevolking niet voldaan kan worden als iedereen vlees

achter een computer zitten. Ik heb nu al meer

gaat of blijft eten. Nu al zijn insecten voor

behoefte aan bio-informatici dan aan iemand

twee miljard mensen een normaal onderdeel

met groene vingers. Als die cyclus veel korter

van het dieet. Kort geleden brachten we in

wordt, kun je heel consumentgericht gaan

opdracht van de FAO een onderzoeksrapport

produceren. Ik zie bulk uit Nederland verdwijnen,

uit over insectenconsumptie. Dat is in 24 uur

dan ligt je kans in produceren voor specifieke

| Hillenraad100 | 2013 | 17

Algemeen beeld

Veerkracht stuwt de top omhoog en naar het buitenland Was 2007 nog een jubeljaar in de tuinbouwsector, inmiddels is het lachen veel ondernemingen wel vergaan.

Vijf jaar later, in 2012, laat de sector hele andere resultaten zien. Het overall beeld toont dalend rendement.

Maar als we inzoomen op individuele ondernemingen, dan zien we ook groei en expansie.

De verschillen tussen ondernemingen binnen én buiten deze lijst nemen dus toe. De Hillenraad100bedrijven vertonen een indrukwekkende veerkracht. Juist dat maakt dat ze in deze lijst staan.

In het afgelopen jaar zijn drie grote onder­

Die voltrekt zich hier het sterkst van allemaal;

alle segmenten leidt geringe uitbreiding van het

nemingen uit de Hillenraad100 definitief van het

bij vrijwel alle bedrijven in de techniek is het

areaal al weer snel tot prijsval. Een algemene

toneel verdwenen. Ondanks verwoede pogingen

omzetaandeel buitenland inmiddels groter dan

tendens valt te bespeuren in het zoeken naar

konden zij geen aansluiting vinden bij de mores

de Nederlandse thuismarkt. Dat was vijf jaar

een meer directe marktverbinding.

van deze tijd. Bij de meeste ondernemingen

geleden wel anders. De toeleveranciers van

in de Hillenraad100 daarentegen zien we

grond- en hulpstoffen ervaren de druk op de

Handel

opvallend genoeg een stevig herstel van de

sector en zien oplopende betalingstermijnen

In de handel zijn de markten sterk in

winsten en omzet. Het zal niet verbazen dat

en scherper inkoopgedrag van hun trouwe

beweging, de retail is nog onverminderd

dit vooral ondernemingen zijn met

sterk en dwingt een stevige

stevige vertegenwoordigingen in

onderhandelingspositie af.

het internationale werkveld. Het is

Handelsbedrijven moeten zorgen

immers makkelijker om een positie

dat zij rechtstreeks toegang

op te bouwen in een groeimarkt

hebben tot de bron. We zien

dan in een krimpende markt

dan ook dat meerdere spelers

met verzadigingsverschijnselen.

nadrukkelijk deze verbinding

Eén van de ondernemers van een

zoeken. Andere zijn juist bezig

Hillenraad100-onderneming reisde

zich om te vormen tot service

langs vijf continenten en hij kwam bij

providers en steken veel energie

thuiskomst tot de observatie: ‘Europa

in logistieke dienstverlening,

lijkt op een museum’. In zijn ogen is

fijnmazige distributie, markt­

dit continent gericht op behoud en is

bereik en slimme digitale

er onvoldoende vernieuwingsdrang.

systemen voor het matchen

De consument en de werknemer hier

van vraag en aanbod.

hebben hun optimisme en drive nog niet hervonden. Maar, we zien dat

Bewerking

de Hillenraad100-ondernemingen

Gesneden groenten en fruit

stevig aan de weg timmeren, in de

zijn onverminderd populair.

overtuiging dat de nieuwe tijd nieuwe

Het doordeweeks ‘koken met

kansen biedt. We zien over de volle

de schaar’ en in het weekend

breedte een veerkrachtige kopgroep.

‘koken met het mes’ bestaan moeiteloos naast elkaar.

Uitgangsmateriaal

klanten. De innovatiekracht is nog niet terug

Het convenienceschap wordt gevuld met een

Dit is het beste jongetje van de klas. Dit seg­

op het oude niveau, het wachten is op een

breed scala aan producten. De bedrijven die dit

ment is over de volle breedte al jaren sterk

echte doorbraakinnovatie.

kunstje goed beheersen staan stevig in hun

inter­nationaal vertegenwoordigd, de grote

schoenen, maar zien ook dat ze continu op hun

ondernemingen zijn vaak op alle continenten

Productie

actief. Alle ondernemingen investeren fors

Teeltbedrijven nemen snel in aantal af. Over de

in R&D om de ontwikkeling op het snijvlak

volle breedte van de productiebedrijven zien

Dienstverlening

van genetica en technologie bij te houden.

we dat de winsten al jaren onder druk staan,

Ook hier zien we sterke internationalisering.

Door de producten wereldwijd te verkopen is

maar de spelers in de Hillenraad100 maken

Het aantal dienstverleners blijft ook dit jaar

er voldoende dekking op die investeringen.

een behoorlijke sprong vooruit. 2012 was

nog beperkt, het zijn de sectorspecifieke

We zien hier samenvoegingen en overnames

voor veel van hen een goed jaar. Ze hebben

dienstverleners met eigen kennisontwikkeling

om in een bepaalde gewasgroep tot marktleider

de onderneming op orde en de prijzen waren

die zich een plaats hebben verworven in de

uit te kunnen groeien. Dit is de sterkste sector

redelijk. Toch blijft dit een volatiel segment.

lijst. Het werkveld ligt vooral in de opkomende

van onze Nederlandse tuinbouw.

Zo was tomaat in 2012 een topper, maar in 2013

tuinbouwlanden, daar is behoefte aan

worden paprika en komkommer weer beter

Nederlandse kennis het grootst.

Toelevering

betaald. In de sierteelt wordt gezocht naar een

In deze categorie is sinds jaren weer een

assortiment dat minder gevoelig is voor import

opleving te signaleren. Opvallend is de sterke

vanuit Afrika. Bij potplanten is de positie van

verschuiving naar de internationale markten.

Phalaenopsis nog onverminderd sterk, maar in

18 | Hillenraad100 | 2013 |

tellen moeten passen.

Top 100 |

Hoe kwam deze top 100 tot stand?

De afgelopen tien jaar hebben we met de Hillenraad100 een beeld gegeven van de honderd meest toonaangevende bedrijven in de glastuinbouwsector. Dit jaar is niet alleen de methodiek nieuw, maar ook de opzet. Om de aansluiting te vinden bij de ontwikkelingen in de tuinbouw is gekozen voor een nieuw model.

Daarbij kijken we nadrukkelijk breder dan alleen de glastuinbouwproducten zelf, het draait om bedrijven uit het totale cluster. De focus ligt op ondernemingen in de kennis- en kapitaalsintensieve tuinbouw met een sterk internationaal blikveld. Bedrijven die de afgelopen jaren zijn beoordeeld, kunnen nu op een verrassend nieuwe plaats komen. En: anders dan in voorgaande jaren kunnen nieuwe bedrijven met stip binnenkomen in de top. De vergelijking met de notering uit de voorgaande jaren is vanwege het nieuwe model niet meer éénop-één te maken. Daarom vermelden we dit jaar ook geen notering uit het voorgaande jaar. Met de gelijktijdige introductie van de Hillenraad500+ creëren we een nieuw perspectief voor de bedrijven in de top 100.

Legenda

Omzet NL-Q Omzet zoals in Nederland gerapporteerd Omzet WW-Q Omzet wereldwijd, tuin­bouwgerelateerd Medewerkers NL In Nederland werkzaam Medewerkers TOT Wereldwijd werkzaam inclusief Nederland * Schatting gemaakt door Hillenraad100

100

Berg Hortimotive

Omzet NL-Q 12 miljoen Medewerkers NL 40 www.berghortimotive.nl

99

Advisor ICT Solutions

Omzet NL-Q 5 miljoen Medewerkers NL 49 www.advisor.nl

Onze lijst opent dit jaar met een oude bekende die een geheel nieuwe weg is ingeslagen.

Berg Hortimotive wil de onderneming zijn die een totaaloplossing in kaslogistiek levert, van productie en oogst tot en met verpakking. Het blijft allang niet meer beperkt tot de bekende buisrailkar. De nieuwe visie luidt dan ook ‘from picking to packing’. Ook hier veel Engelse termen, en dat heeft alles te maken met de internationale scope die steeds belangrijker wordt. Die buitenlandse klant vergt wel een andere benadering dan de traditionele Nederlandse klant. De nieuwe klant is vaak minder bekend met high tech en heeft vooral behoefte aan een compleet turn key-product. Berg Hortimotive biedt hen one stop shopping. Daarom is veel nadrukkelijker strategische samenwerking met collega-leveranciers gezocht.

Zie bijvoorbeeld de alliantie met Advisor ICT Solutions, die in juli 2012 een feit werd. Intern transport gekoppeld aan bedrijfssoftware. Die nieuwe manier van werken, zo geeft Berg Hortimotive eerlijk toe, is even wennen. Ineens moet je zelf je gezicht laten zien op buitenlandse beurzen. De klant van vandaag de dag wil namelijk graag rechtstreeks met de producent aan tafel. En Berg Hortimotive moet nauwere banden aanknopen met collega-ondernemingen. Zoals men zelf zegt: ‘Samenwerking zit niet in ons DNA. Goed samenwerken is een kunst en vereist een zekere mentaliteit.’ Wij zien dat Berg Hortimotive indrukwekkende progressie op dit vlak maakt. Berg Hortimotive heeft haar partners en klanten dan ook veel te bieden. Met zelf­denkende software worden alle processen van kas tot laadkuil geïntegreerd.

Robots, intern transport, camera’s, scanners en andere systemen in de kas; het wordt samengeknoopt tot één geoliede machine. Ook op het vlak van de persoonlijke betrokkenheid van het personeel zijn stappen gezet. Regelmatig worden zogenoemde 3-P overlegsituaties georganiseerd. Passie, Prestige en Plezier, daar wordt bij Berg Hortimotive flink aan gewerkt. Tot slot: als eerlijkheid ook een MVO-kenmerk zou zijn, dan scoorde Berg Hortimotive hier punten. In de aangeleverde informatie wordt geschreven dat dit nog in de kinderschoenen staat en dat daar nu meer aandacht voor komt. Dit is een mooi bedrijf, dat met een gezonde instelling ongetwijfeld nog verder komt.

Ook Advisor ICT Solutions spreekt van ‘uitdagende tijden voor de sierteeltsector’. De traditionele verdien­ modellen voldoen niet helemaal meer. Voor toegevoegde kosten is geen geld meer, alles en iedereen is gefocust op toegevoegde waarde. Voor Advisor ICT Solutions zit die waarde in de wijze waarop het ICT-platform Match-Online kwekers en detaillisten rechtstreeks aan elkaar knoopt. Steeds vaker willen eindgebruikers wél de functionaliteit, maar niet het ICT-product zelf. Dus is de SaaS-oplossing (Software as a Service) een heel logische. Dan heb je vervolgens natuurlijk belang bij een zo groot mogelijke ‘install rate’, anders komen de eigen investeringen in upgrades en updates er nooit uit. Zie daar dus de uitdaging van deze ICT-service provider. De ‘fanbase’ is vergroot door de populair gebleken presentatiesoftware voor instore promotion te koppelen aan Match-Online. Zo is bij een aantal grote tuincentraketens een mooie digitale marktplaats ontstaan. De bestellingen van deze ketens gaan rechtstreeks naar de telers. Door de MatchOnline academy, de uitwisseling van gebruikerservaringen via Facebook én de nieuwe iDeal- en PayPalfunctionaliteit ontstaan hechte onderlinge digitale relaties. Advisor ICT Solutions vervult een unieke functie.

| Hillenraad100 | 2013 | 19

Natuurlijk verder voor een gezonde toekomst Volg ons op Twitter @KoppertNL

Consumenten hebben uiteenlopende eisen en wensen. Voedselveiligheid staat hierbij voorop. Als wereldmarktleider in biologische gewasbescherming werken we dag in dag uit aan natuurlijke oplossingen voor een vitaal en weerbaar gewas. Zo dragen we maximaal bij aan gezonde producten voor telers, handelsbedrijven, groentespecialisten, retailers en de consument. Voor een gezonde toekomst. Natuurlijk verder met Koppert.

WWW.KOPPERT.NL | info@koppert.nl

MIDDELEN

BOUW Groen Agro Control is hĂŠt innovatieve laboratorium voor de agrarische keten in de tuinbouw, AGF, voedingsmiddelen en biotechnologie. Onze kennis delen we graag in op maat gesneden adviezen en cursussen. >> Ontdek het op www.agrocontrol.nl

TECHNOLOGIE

AGF

voor optimale procescontrole!

Groen Agro Control is onderdeel van de Delft Research Group

Top 100 |

98

Lek/Habo Groep Omzet NL-Q 50 miljoen* Medewerkers TOT 324 www.lekhabo.nl

97

SV.CO

Omzet NL-Q 14 miljoen* Medewerkers NL 42 www.svco.nl

96

Holstein Flowers Omzet NL-Q 12 miljoen* Medewerkers NL 100 www.holsteinflowers.nl

95

Vida Verde

Omzet NL-Q 28 miljoen Medewerkers NL 44 Medewerkers TOT 50 www.vida-verde.com

De Lek/Habo Groep omvat 25 dochters en de groep participeert in twee vennootschappen. Een enorm cluster aan activiteiten, derhalve. De markt wordt bediend vanuit vestigingen in Nederland, België, Duitsland en Polen. Van hieruit waaiert de groep uit over heel Europa en omstreken. Een WKK-installatie voor Gazprom Neft in Servië. Een WKK-opdracht in Wit-Rusland. De range aan activiteiten is heel breed en loopt uiteen van levering aan tuinbouw en universiteiten (Wageningen UR), energiesystemen, engineering, staalbouw en onroerend goed. Sinds 2004 is Lek/Habo partner van Stadium Grow Lighting (SGL). Toen werd gekeken naar mogelijkheden om de grasmat van PSV te verbeteren. Inmiddels werkt SGL al voor 108 Europese topclubs, waaronder Barcelona en Bayern München. Daarmee is deze participatie één van de meest lucratieve van dit moment. Blijft de vraag, waar de synergie is tussen al die activiteiten. Is een conglomeraat als dit nog wel van deze tijd? Een ander risico is de zware nadruk op omzet uit Nederland. Weliswaar worden de bakens verzet, richting internationalisering, maar wat meer focus op de bedrijvenportfolio zou ook een goede optie kunnen zijn.

‘Strijbis en Verbeek, dat gaat ‘m niet worden, als we internationaal gaan.’ Ongeveer zoiets moet gezegd zijn, in de directiekamer van SV.CO, de plantenkwekers uit De Lier en Maasdijk. Dus werd in 2011 de naam omgebouwd naar het veel lekkerder bekkende SV.CO. Dat is ook prettiger uit te spreken voor de mensen van het Oegandese Xclusive Cuttings, waarin SV.CO een aandeel heeft. Met die CO is aardig te spelen. Het is de CO van Connect. SV.CO heeft als sterk punt de focus op de daghandel, die op de dag van bestelling geleverd krijgt. SV.CO maakt mooie combinaties met handelspartijen en zoekt nadrukkelijk samenwerking met exporteurs. En niet te vergeten: de consument! Daar komt die andere betekenis van CO om de hoek kijken. De frisse website is een mooie etalage voor het brede assortiment. Er is veel oog voor trends en SV.CO zit duidelijk op de top van een golf: bloeiende planten zijn in opmars en de consument is misschien een beetje Phalaenopis-moe. Dan komt SV.CO als geroepen.

Zoals ze in een beetje boeket niet mogen ontbreken, zo mogen ze ook hier niet ontbreken: de gerbera’s.

Zeker niet als ze geteeld worden door Holstein Flowers. Deze prachtige en voortvarende onderneming durft het aan om anticyclisch te investeren. Mark Rutte c.s. zou trots zijn op Leo van Holstein en zijn familieleden. In 2012 werd de verouderde Futura-kwekerij omgetoverd tot een hypermoderne productielocatie. In totaal worden nu 82 soorten gerbera’s en mini gerbera’s geteeld op twaalf hectare.

Daar blijft het niet bij, want het eigen veredelings- en vermeerderingsprogramma draait op volle toeren.

De recente investering is gedurfd, want de prijsvorming laat een dipje zien. Het blijft dus altijd oppassen, weet de familie Holstein als geen ander. Een voordeel van de gerberateelt is het feit dat deze niet of nauwelijks geïmporteerd wordt uit Afrika of Zuid-Amerika. Een punt van aandacht is de schaalvergroting van de gerberateelt in Nederland, waardoor prijsdruk blijvend op de loer ligt. Ook hier wordt geschakeld om in alle opzichten bij de tijd te blijven.

Bij Vida Verde is het marketing wat de klok slaat. De gespecialiseerde plantenvakhandel wordt op haar wenken bediend met een breed productassortiment en in de watten gelegd met veel promotionele ondersteuning. Door de inzet van ICT-platforms als Florecom, PlantConnect, FloraXchange én met een verbeterde webshop is de customer intimacy zeer groot. Het klant- en marktdenken kreeg een nieuwe boost in juli van dit jaar, met de overname van Thermex. Deze exporteur van bloemen en planten richt zich op de Franse markt en is sterk in merchandising. Daar is nog wel wat expertise te halen, net als Europees marktaandeel. Want ja, Vida Verde heeft overduidelijk Europese aspiraties. Nu Fred Jansen een jarenlang slepende aandeelhouderskwestie heeft opgelost, zijn de handen vrij om daar met zijn vernieuwde team werk van te maken. Er zal stevig gebouwd worden aan een sterk Europees netwerk van lokale outlets. Dat maakt Vida Verde interessant voor kwekers die van eigen afzet dromen. Vandaar ook de recent opgetuigde samenwerking met Decorum. Alle seinen staan hier op groen voor verdere groei.

| Hillenraad100 | 2013 | 21

Topprestatie!

Sporters moeten pieken op het juiste moment, maar netbeheerders willen liever dat alles zo gelijkmatig mogelijk verloopt. Een piek op het elektriciteitsof gasnet kost immers veel geld en de veroorzaker van de piek betaalt. Het voorkomen van zo’n piek, en tegelijk vraag en aanbod optimaal laten samenvallen, wordt echter ingewikkelder als je met een groep bedrijven samenwerkt in een cluster. Goede onderlinge afstemming is noodzakelijk. Dat is alleen mogelijk door voortdurend te meten wat de afname en de eventuele productie van de deelnemers is. E-Web is hÊt systeem daarvoor. Het bewaakt en bestuurt op grond van real time meetgegevens de energiestromen van de cluster.

E-Web juist voor geothermie De ervaringen van het huidige E-Web zijn gebruikt voor het ontwikkelen van een smart grid toepassing voor geothermie. Het Thermal Energy WEB is uitgelegd voor het optimaliseren van warmte- en gasstromen door het uitwisselen van gecontracteerde capaciteiten en het beschikbaar maken van vrije capaciteit als poolruimte. Ook hier is de basis van het systeem gevormd door onderlinge contractafspraken waarmee basiscapaciteiten per deelnemer worden vastgelegd en een besturingssysteem dat deze afspraken uitvoert.

Daarnaast kan dit systeem worden gebruikt om onderlinge leveringen af te rekenen. Meer weten? Kijk op westlandinfra.nl.

Middenspanning

Infrastructuren

Energiemonitoring

Top 100 |

94

De Gooijer International Omzet NL-Q 28 miljoen* Medewerkers NL 66 www.dgi.nl/nl

93

Plantenkwekerij Gitzels

Omzet NL-Q 7 miljoen Medewerkers NL 22 www.gitzels.nl

92

P.F. Onings Omzet NL-Q 49 miljoen Medewerkers NL 41 www.onings.nl

91

Van Zaal Omzet NL-Q 18 miljoen Medewerkers NL 97 Medewerkers TOT 100 www.vanzaal.com

Lady Gaga, de paus, de rijken der aarde, allemaal hebben ze een link met De Gooijer International.

De bloemen en planten van deze gedreven Aalsmeerse onderneming staan regelmatig in de spotlights.

We zien hier hoe het core product steeds weer op originele wijze een laag van emotie en passie meekrijgt. Lady Gaga die zich in een – zwaar met bloemen van DGI – versierde limousine door Parijs laat rijden, dat is een mooi beeld. DGI wil bloemen en planten nadrukkelijk neerzetten als onderdeel van een groter geheel, een lifestyle. DGI beweegt zich in de wereld waar we ook Anco pure Vanda tegenkomen.

Samen met hen in Kiev een exquise Flower Party neerzetten om het online concept G-Fresh over het voetlicht te krijgen, dat is echt DGI. Logisch is dan ook de samenwerking met PTMD, in Europa één van de toonaangevende merken voor woninginrichting. Bijzondere planten en bloemen krijgen in luxueuze vazen een bijzondere meerwaarde en vice versa. Waar het gaat om sectorverantwoordelijkheid, daar is DGI weer heel down to earth en zeer betrokken. Een aanwinst voor onze lijst.

Hier maken we kennis met een bijzonder bedrijf. De Noord-Hollandse Plantenkwekerij Gitzels produceert uitgangsmateriaal voor professionele vollegrondsgroentetelers. In het glastuinbouwgebied ’t Grootslag, onder de rook van Enkhuizen, worden koolplanten opgekweekt, en daar heeft deze onderneming een sterke reputatie mee opgebouwd. Maar aanwezig zijn in een glastuinbouwgebied, dat is niet voldoende voor een notering in deze lijst. Wij kijken vooral naar activiteiten die in de laatste jaren zijn opgezet en die nu voortvarend worden uitgebouwd. Het gaat hier bij Gitzels om de zogenoemde ‘Breeding Services’. Daarmee worden gerenommeerde ondernemingen als Enza Zaden, INCOTEC en Rijk Zwaan bediend. Kijk, dan doe je ineens mee met de grote namen in de Seed Valley en daar buiten. Deze klanten kunnen gebruik maken van ziektetoetsen, faciliteiten voor plantopkweek, kiemproeven en Grow-Outs. Speciaal voor Enza Zaden is een Clean Plant afdeling opgezet, om ziekten zoveel mogelijk buiten de deur te houden. Hiertoe werkt Gitzels volgens het GSPP-protocol, als eerste Nederlandse plantenkweker. Om aan die strenge eisen te voldoen, is de teelt van chrysanten afgestoten. Met die keuze geeft Gitzels duidelijk aan welke kant het op wil. Interessant.

Dit familiebedrijf is niet de meest spraakzame of open onderneming in deze lijst. De nieuwe website ziet er wel prachtig uit, maar heel veel informatie over het reilen en zeilen van de onderneming halen we daar niet uit. De laatste cijfers waar wij over beschikken zijn die van 2011. Dat jaar laat een omzetgroei zien ten opzichte van 2010 en opmerkelijk daarbij is de flinke toename van omzet behaald in het buitenland.

In dit jaar is er wat tegenwind in de vorm van het gevreesde PlAMV-virus. Dat is uitkijken geblazen, maar het zal een stabiele onderneming als P.F. Onings niet omblazen. In de sector en met name onder kenners heeft P.F. Onings haar goede naam en faam te danken aan de Dutch Lily Days. Dat is een belangrijke etalage voor dit bijzondere product, waarvan P.F. Onings meer dan 1.200 variëteiten kan laten zien en leveren. Van elke variëteit worden uitgebreide testresultaten bijgehouden, en die worden op de site gepubliceerd. Dat maakt P.F. Onings tot een waardig ambassadeur van een mooi product.

Deze technisch toeleverancier ziet in Nederland ‘uitdagende omstandigheden’. Vrij vertaald: ‘Hier is het lastig zaken doen. We gaan maar eens over de grens kijken.’ De Nederlandse klant loopt alleen nog warm voor techniek die zó innovatief is dat je er eigenlijk niet omheen kunt. Dus ontwikkelde Van Zaal bijvoorbeeld de unieke Elektrolasmof-techniek voor een 100% lekvrije lasverbinding, het nieuwe Klimaat Beheers Systeem en er wordt ingezet op het complexe ‘blue farming’. Bij dat laatste wordt geteeld op stromend water. Deze techniek is ontwikkeld als antwoord op de aankomende strengere Europese wetgeving rond emissie van glastuinbouwbedrijven. Nu Nederland zo ‘uitdagend’ is, wordt de uitdaging vooral in het buitenland gezocht. Daar kun je met energiezuinige oplossingen voor de verwarming van kassen nog hoge ogen gooien. En er is meer te doen, over de grenzen. Erg aardig is de mooie cross-over van Van Zaal-zuster Crea-Tech. Deze ontwikkelde voor Starbucks in de VS een ‘lollie-robot’ voor de Chocolate Cake Pops. In dat soort internationale opdrachten voorziet Van Zaal veel groei, net als in de activiteiten van dochter STS, die theater- en showautomatisering levert.

| Hillenraad100 | 2013 | 23

n e d n e r e r i “Insp p a h c s r e m e n r e d n o f e i t a v ” o 0 0 inn 1 d a a r n e l l in hi

Flynth feliciteert alle toonaangevende bedrijven in de glastuinbouw!

Flynth ondersteunt ondernemers met advies- en accountancydienstverlening. Met zo’n 35.000 klanten, ruim 1.800 medewerkers en een landelijk netwerk aan vestigingen verspreid in Nederland zijn wij sterk in het midden- en kleinbedrijf, marktleider in tuinbouw en agrosector.

Onze klanten hebben in hun persoonlijke adviseur bij Flynth een sparringpartner met gevoel voor innovatief en inspirerend ondernemerschap. Op deze manier worden kansen en mogelijkheden gecreëerd voor continuïteit en groei van het bedrijf.

Op www.flynth.nl en via social media vertellen klanten en medewerkers hun verhaal over inspirerend ondernemerschap! Deze advertentie is verrijkt met layar. Als u beschikt over de gratis app van Layar en u scant met uw smartphone of tablet deze pagina, dan ziet u hoe Flynth zelf invulling geeft aan innovatief ondernemerschap en het stimuleren van samenwerking binnen de tuinbouwsector.

I

Ondernemen inspireert

I

Top 100 |

90

Wesselman Flowers

Omzet NL-Q 10 miljoen Medewerkers NL 37 Medewerkers TOT 42 www.wesselmanflowers.nl www.tulpen.nl

89

Delft Research Group

Omzet NL-Q 7 miljoen Medewerkers NL 52 www.agrocontrol.nl www.fytoconsult.nl www.agroexpertiseburo.nl

88

Vereijken Kwekerijen

Omzet NL-Q 28 miljoen* Medewerkers NL 30 www.vereijkenkwekerijen.nl www.tastytom.nl

87

Moerings

Omzet NL-Q 8 miljoen Medewerkers NL 68 Medewerkers TOT 96 www.moerings.nl

Je klanten verrassen en met ze meedenken, dat is hier het devies. Die klanten – retailers als Jumbo en Plus – mochten in het voorjaar van 2013 profiteren van een vaste seizoensprijs. Deze lag dit seizoen meerder malen onder de klokprijs. Wesselman Flowers kon daardoor meer volume wegzetten en de afnemer had geen last van de grillige prijsfluctuaties. De binding met de klant is er ook door het gelijkschakelen van het eigen keuringsproces met dat van de klant én door proactief leveren met inzet van kassagestuurde orders. Dan kun je snel inspelen op de vraag. Maximale verkoop, minimale voorraad, het aanbod flexibel aanpassen aan wat de klant wil; samen de vaart erin houden. De marketing zit hier sowieso wel goed. Wesselman bouwt stapje voor stapje aan het consumentenmerk Tulpen.nl. In het supermarktschap staat het merk-logo op de verpakking. Opmerkelijk actueel nieuws is het opzetten van een Amerikaanse productielocatie, vlakbij New York. Dat is gedaan in samenwerking met drie andere Nederlandse specialisten, zeg maar ‘knappe bollen’. Met Tulips Farm USA wil Wesselman Flowers een graantje meepikken van die enorme markt. Go west!

In de Hillenraad100-lijst – die de kapitaal- en kennisintensieve tuinbouw in kaart brengt – kan een onderneming als Delft Research Group niet ontbreken. De producten uit deze sector worden steeds intensiever onder de loep genomen, letterlijk en figuurlijk. Het afbreukrisico is groot en dat verklaart de stevige positie van Delft Research Group. Een ‘oké’ van de specialisten hier is zeer waardevol.

De groep is actief op het gebied van laboratoriumonderzoek, advies en opleiding en technische expertise.

De 58 specialistische onderzoekers zijn uiteraard niet alleen bezig met ‘damage control’. Het gaat juist om bijdragen aan meer productie van hogere kwaliteit. Met een nieuw project als OpnameAnalyse wordt gekeken naar de daadwerkelijke opname van meststoffen door planten. Het project FutaGrow richtte zich op de continuteelt van tomaten op hydrocultuur. Opvallend is de bijna volledige focus op de Nederlandse markt. Daarmee is Delft Research Group bijna een vreemde eend in de bijt. Het is de vraag of met die nationale focus de hoge investeringen in R&D voldoende te gelde gemaakt kunnen worden.

Daarvoor lijkt ons de Nederlandse tuinbouw niet meer groot genoeg.

Dit is mooi. Met Tasty Tom heeft Vereijken Kwekerijen een tomaat die zich ontworsteld heeft aan de, hoe toepasselijk, Red Ocean waar andere tomatensoorten in ronddobberen. Niks generiek product, maar een stevig eigen ‘smoel’. Een website waar elke consument vrolijk van wordt. En waar die consument oog in oog staat met de mensen achter de Tasty Tom. Het benodigde areaal om aan de vraag naar Tasty Tom te voldoen komt vooral van Vereijken, het marktdenken is niet in de laatste plaats de grote verdienste van Ton Janssen. Dat creatieve denken uit zich niet alleen in recepten en een aangename productbeleving.

Het zit ook in een nieuw project als TomatenCascade. In dit project wordt gekeken naar de mogelijkheden om tomatenloof te benutten voor papierproductie. Een mooi staaltje bio-based denken, dus.

Als dat aanslaat, kan dat tomatenloof zomaar een interessante ‘bijvangst’ worden, als grondstof voor verpakkingsmateriaal. Zover is het nog niet. Voorlopig gaan ze goed met de Tasty Tom en alleen daarom al zijn ze welkom in deze lijst. Echte marktdenkers, die zien we graag.

Moerings stond ooit eerder in de Hillenraad100 en is nu weer terug. We maken hier opnieuw kennis met een ondernemer pur sang, die geheel eigen wegen bewandelt. Moerings is een zeer grote speler, gespecialiseerd in waterplanten. Jaarlijks gaan er zo’n acht miljoen stuks de deur uit, meer dan 250 verschillende soorten. Dat succes wordt mede aangejaagd door slimme marketing. Moerings sponsort al enige jaren het populaire tv-programma Robs Grote Tuinverbouwing en voor 2014 ligt er weer een mooi idee op de plank. Hier geldt: zien doet kopen. Die consument verleiden met mooie beelden en krachtige inspiratie, daar is Ronald Moerings goed in. Net zoals hij er goed in is om buiten de bestaande markt te denken. Zie dan ook de succesvolle verkoop van groene daken in Amerika. Daar legt Moerings Sempergreen® sedum op daken van kantoren, supermarkten en brandweerkazernes. Kennelijk gaan die acitviteiten zeer goed, want Ronald heeft ondertussen nog voldoende tijd voor andere projecten: een nieuw wellnesscentrum in Roosendaal, waar in de nabije toekomst ook een hotel en bowlingcentrum zullen verrijzen. Wat een energie.

| Hillenraad100 | 2013 | 25

www.hoogendoorn.it

Uw IT, onze business.

Hoogendoorn IT Services biedt vele mogelijkheden om uw kantoorautomatisering te beheren, optimaal te laten functioneren of het bedrijf zelfs volledig te ontzorgen. Concreet bieden wij innovatieve oplossingen voor kleine en grote ICT-vraagstukken, zoals back-up, netwerkbeheer, migraties en Cloud-oplossingen. Hierbij staat denken vanuit uw bedrijfsvoering centraal.

Met een enthousiast team van betrokken en ervaren medewerkers adviseren wij u over de mogelijkheden, die het beste passen bij uw wensen en uw bedrijfsvoering. Hiervoor maken wij gebruik van de

• Wij bieden u vertrouwen en veiligheid • Wij zorgen voor gehele of gedeeltelijke ontzorging van uw IT • Uw werk ligt nooit stil door snelle communicatie en proactief reageren • U bent altijd en overal bereikbaar, ook in de Cloud

meest up-to-date technieken. Hoogendoorn IT Services is gevestigd in Vlaardingen en maakt onderdeel uit van Hoogendoorn Automatisering

en beursgenoteerd moederbedrijf Batenburg Techniek.

Westlandseweg 190 Postbus 108, 3130 AC Vlaardingen T +31 10 460 80 84 E info@hoogendoorn.it

Een Batenburg Techniek onderneming

Top 100 |

86

4Evergreen

Omzet NL-Q 19 miljoen Medewerkers NL 180 www.4evergreen.nl

85

Worldwide Satter Flowers

Omzet NL-Q 70 miljoen* Medewerkers TOT 165 www.satterflowers.nl

84

Nieuwkoop Groep

Omzet NL-Q 36 miljoen Medewerkers NL 97 www.nieuwkoop-europe.com

83

Starre Group Omzet NL-Q 14 miljoen Medewerkers NL 225 www.starregroup.nl

Om niet volkomen afhankelijk te blijven van het commodity product paprika, zoekt 4Evergreen naar uitwegen. Die worden bijvoorbeeld gezocht in de uitrol van het Pura Natura-concept. Vader Wim en zoon Jim togen zelfs naar het Europees parlement om hun verhaal kracht bij te zetten en de biocertificering voor de Nederlandse markt te bepleiten. In de VS en Scandinavië wordt Pura Natura als biologisch bestempeld, in de thuismarkt ligt dat anders. Dit label is wel van belang, want 4Evergreen wil het assortiment uitbreiden met onder andere komkommers, aubergines en courgettes. Met het hybride teeltsysteem dat 4Evergreen hanteert heeft de kweker maximale grip op de teelt. En de klant ziet een mooi natuurlijk wortelmilieu, een mooi verhaal bij een mooi product. Maar de Europese regels zijn rigide en ‘zonder klant geen plant’, stellen de Grootscholtes terecht. De andere troefkaart die 4Evergreen in handen heeft, is de levering van een compleet winkelklaar product. Keurig verpakt, in de verpakking die de klant wenst. Zo ziet de retail het graag.

Voor de buitenwereld – en daar rekenen wij ons nadrukkelijk ook toe – lijken de ondernemers in Nieuwaal in een eigen wereld te opereren. ’s Werelds grootste groep chrysantenkwekers zit in het rivierengebied.

Dat is net geen Holland, net geen Brabant, maar een soort vrijstaat. Hard werken voor je centen, je eigen mores hoog houden, dat lijkt hier het credo. Informatie met anderen wordt niet gedeeld. De incrowd daarentegen wordt gekoesterd. Worldwide Satter Flowers werkt nauw samen met een aantal vaste en gerenommeerde partners, waaronder Fides, Deliflor en Dekker Chrysanten. Aangezien de onderneming het grootste deel van de keten zelf onder controle heeft (van stekken en kweken tot en met distributie) is contact met de buitenwereld ook niet echt nodig. De keten kan gesloten blijven en daarbinnen kun je dan excelleren. Uit die keten komen, naast chrysant, ook potroos en Phalaenopsis. Eigenzinnige ondernemers, die zich prima thuisvoelen tussen de grote rivieren.

De producten die Nieuwkoop Europe levert zijn voor de klanten vaak de krenten in de pap. Een enorme boom in de hal van het hoofdkantoor van de bank. De groene aankleding van een shopping mall of het verfraaien van de lobby van een hotel. Helaas is er bij veel klanten even geen geld voor die krenten, want er moeten prioriteiten worden gesteld. Minder nieuwbouw, meer bezuinigingen, dat is de stand van zaken. Daar heeft Nieuwkoop Europe al een tijdje last van. Eerder al werd het pad ingeslagen van meer focus op (veel meer) kleinere klanten. Die verbreding is nog steeds actueel, en de markt wordt steeds intensiever benaderd. Daarnaast is Nieuwkoop Europe meer zelf gaan produceren, om zo meer grip op de kosten in de keten te krijgen. Op het vlak van financieel management, marketing en de operationele activiteiten wordt steeds strakker gemonitord; alle details tellen, en zeker elk dubbeltje. De medewerkers staan in de hoogste stand, iedereen is er terdege van doordrongen dat het nu ernst is. Lagere kosten en een hoger service level. Dat is de uitdaging.

‘Je bent zo goed als je laatste kunstje’, zo beseft de Starre Group terdege. Service providers moeten alles uit de kast halen, wil je aan tafel blijven bij je klanten. En dat is precies wat de onderneming nastreeft: het contact zo nauw mogelijk aanhalen en jezelf bijna onmisbaar maken. Een gedegen ROI-berekening wil dan bijvoorbeeld wel helpen, daar kunnen klanten wat mee. Om de verschillende klanten te bedienen met de juiste producten heeft de Starre Group in 2010 een accountgerichte marktbenadering opgezet.

Tuincentra, doe-het-zelfzaken en supermarktketens worden benaderd met in eigen huis ontwikkelde productcombinaties. Dat heeft vooral bij Designstar goed uitgepakt, want het leidde in de afgelopen twee jaar tot dubbele groeicijfers. Deze loot aan de Starre-boom is inmiddels uitgegroeid van interne serviceafdeling tot een volwaardig marketing- en promotiebedrijf met 22 fte. De innovatie kan bij Starre van alle kanten komen. Aan de ene kant wordt hard gewerkt aan methodes voor reductie van de teeltduur, aan de andere kant aan slimme verkoopconcepten. Mooie synergie, want mooie producten hebben een mooi verhaal nodig. Deze groep biedt beide.

| Hillenraad100 | 2013 | 27

It was love at first bite

The expert in taste The Netherlands | info@hillfresh.eu | hillfresh.eu

The expert

in taste

Top 100 |

82

Schoneveld Breeding

Omzet NL-Q 9 miljoen Medewerkers NL 160 Medewerkers TOT 225 www.schoneveld.nl

81

Pligt Professionals

Omzet NL-Q 7 miljoen Medewerkers NL 32 www.pligtprofessionals.nl

80

Grow Group

Omzet NL-Q 31 miljoen Medewerkers NL 75 Medewerkers TOT 114 www.growgroup.com

79

Decorum Omzet NL-Q 159 miljoen Medewerkers NL 9 www.decorumcompany.nl

Deze Cyclaam- en Primulaspecialisten uit Twello werken heel gestaag en conscientieus aan een stevige marktpositie. Daarbij wordt heel nadrukkelijk uitgegaan van de kweker en diens wensen en behoeften.

Werd eerst vooral teeltondersteuning geboden, inmiddels gaat het vooral ook om marketing- en bedrijfs­ ondersteuning. Schoneveld Breeding is heel intensief bezig met de keten product-kweker-markt. Die markt vraagt om aspecten als hoge sierwaarde en lange schaphoudbaarheid, dus daar wordt bij de genetica kritisch naar gekeken. En de markt vraagt om jaarrond levering van hybride zaden, zodat ook op het zuidelijk halfrond een productielocatie is opgezet. Schoneveld Breeding zoekt overal kansrijke kruisbestuiving.

Zie de strategische samenwerkingsverbanden met de Addenda Telersvereniging gericht op, zoals men het zelf noemt, ‘marktconforme introductie van nieuwe Campanula-rassen’. Of zie de oprichting van een telersvereniging voor de Primula Touch Me®, gericht op maximaal rendement in de gehele keten. En dan is er nog de samenwerking met Japanse veredelingsbedrijven om tot genetisch materiaal voor de Europese en Japanse markt te komen. Schoneveld Breeding denkt in termen van ‘wij’ en dat is dezer dagen zeer actueel.

Nieuwkomer Pligt reageerde terughoudend op onze vraag om informatie. ‘We zijn druk bezig om aan de organisatie te bouwen en deze verder te professionaliseren.’ Mogelijk acht Pligt de tijd nog niet rijp om de ambities en resultaten aan de grote klok te hangen. We zien wel vaker dat een onderneming graag haar voorsprong wil behouden door onder de radar te blijven. We maken hier nader kennis met een onderneming met een zeer rijke historie en ambitie voor de toekomst. De naam Pligt komt al rond 1900 bovendrijven, zij het toen nog als groenteteler in de Hoeksche Waard. Sinds de jaren zeventig is de omslag naar bloeiende (perk)planten gemaakt. Vandaag de dag produceert Pligt jaarlijks zo’n tien miljoen planten, in een breed assortiment. Elk afzonderlijk product heeft een eigen website, en een eigen band met de klant. Pligt ziet in dat het begint bij die eindklant, en heeft de marketing hiervoor prima op orde.

Er staat een compleet team van salesprofessionals klaar om zaken mee te doen. Aardig detail: in die lijst staat de directeur onderaan. Hier krijgt iedereen de ruimte.

Vorig jaar schreven we al over forse reorganisaties bij deze groep, nu is duidelijk hoe zwaar de ingreep is geweest. Men ging van zes naar vier productievestigingen, nam afscheid van bijna de helft van de medewerkers en de overhead is drastisch teruggeschroefd. Positief was de verbetering van de bedrijfsprocessen, met een nieuw ERP-systeem. Mooi is ook dat de verkoop in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en België nu in eigen handen is, waar dat eerst door derden werd gedaan. Ook daar dus flinke kostenreductie en efficiency. De omzet is dan wel flink gedaald, de bruto marge is gestegen.

Internationaal timmert de Grow Group flink aan de weg. Met nieuwe activiteiten in Zuid-Afrika, Algerije en op de Filippijnen komt het aantal landen waar de groep actief is op 45. Nieuw is ook de strategie hier.

In het verleden werden de buitenlandse plantenkwekerijen als de klant gezien. Nu zijn ze de partner waarmee de lokale teler op zijn wenken wordt bediend. De Grow Group is de meest internationale plantenkweker. Als ‘local for local’ echt aanslaat, dan zitten ze hier op de eerste rang.

Bij telersverenigingen kijken we kritisch naar het begrip ‘ondernemen voor eigen rekening en risico’.

Daarin is de samenwerkingsvorm Decorum voor ons een wat grijs gebied. Hoe is deze club op waarde te schatten? Wel, we zien een duidelijk stijgende lijn in de omzet die Decorum eigenhandig genereert, zeker nu Decorum met de recent opgerichte Fresh Chain Company (FCC) eindklanten belevert en het schapbeheer voor haar rekening neemt. De omzetafhankelijke provisie die deel uitmaakt van de totale omzet nemen we dan voor lief. We zijn namelijk gecharmeerd van de mooie beweging naar de markt die Decorum maakt. Decorum-voorzitter Eric Moor is hier de aanjager, Decorum wordt meer en meer een merk. Met een assortiment van zo’n 150 producten wordt de handel met een heel breed palet van kwaliteitsproducten bediend. Richting de retail draait alles om het verwerven van de rol als category manager. Tot slot: onder het nieuwe label Decorum Flowers leveren zeven aangesloten bloemenkwekers rechtstreeks snijbloemen aan Duitse retailketens, Belgische tuinwinkels, het Britse Marks & Spencer en in Nederland aan Dirk van den Broek. Een sterke club.

| Hillenraad100 | 2013 | 29

SINCE 1932

Specialist in the field of hi-tech horticulture • • • • • • • •

Greenhouses Heating Cooling Irrigation / water management Screening Electrical installations Computer Controls Combined Heat & Power, Biomass integration • Mushroom farms The Dalsem Group Woudseweg 9 2635 CG Den Hoorn, The Netherlands Phone: +31 (0)15 - 269 58 00 E-mail: info@dalsem.nl www.dalsem.nl

083-1_Adv 220x152,5mm Dalsem FC.indd 2

23-04-2010 08:50:40

Duurzame

gebiedsontwikkeling Ontwikkelaar van duurzame • Glastuinbouwgebieden • Bedrijventerreinen • Woonomgevingen Volop mogelijkheden • Duurzame energienetwerken • Gesloten watersysteem • Ruime kavels met gunstige logistieke ligging • Gronden met toekomstige meerwaarde

GrEENport VENlo

Wayland Developments • Weg en Land 2 • 2661 DB Bergschenhoek • T. 010 521 08 81 info@wayland.nl • www.wayland.nl • facebook.com/waylanddevelopments • @waylanddev

Top 100 |

78

Sjaak van Schie

Omzet NL-Q 16 miljoen Medewerkers NL 90 Medewerkers TOT 210 www.sjaakvanschie.nl

77

Visser Group Omzet NL-Q 43 miljoen Medewerkers NL 170 Medewerkers TOT 172 www.visserite.com/vissergroup

76

Van Dillewijn Group

Omzet NL-Q 60 miljoen Medewerkers NL 126 www.dillewijn.nl

75

Prominent

Omzet NL-Q 177 miljoen Medewerkers NL 81 www.prominent-tomatoes.nl

Sjaak van Schie is duidelijk zo’n onderneming die eerst en vooral inzet op efficiency. Om de interne processen haarscherp in beeld te hebben, is een controller aan boord gehaald en het MT zal nog met een operationeel directeur worden uitgebreid. Op die manier wil Sjaak van Schie de rol van koploper in Hydrangea stevig in handen houden. De onderneming is sterk in stekken, maar schuift nu gaandeweg wat meer op naar halfwas producten. Dat vergt enige aanpassing in de werkwijze en de begeleiding van dat product. Sjaak van Schie beweegt hier soepel in mee. In samenwerking met diverse breeders wordt de markt nauwlettend in de gaten gehouden. De doorbloeiende Avantgarde is een succesvol product, zo wil Sjaak van Schie er nog wel meer bij hebben in de komende jaren. De onderneming ziet nog volop kansen, hier speelt het woord ‘recessie’ niet. Om die kansen daadwerkelijk te benutten, worden medewerkers aangemoedigd het beste uit zichzelf te halen. Ook de locatiemanagers in Oeganda en Portugal krijgen de vrije hand. Als zij groeien, groeit de onderneming mee. Sterk ondernemerschap.

De Visser Group is volop bezig de bakens te verzetten. In het oude Europa is het voor een technisch toeleverancier als deze steeds lastiger om succesvol te ondernemen, dus is het vizier op met name de BRICS-landen gericht. Daar ziet men veel behoefte aan totaalprojecten. En nu in onze contreien de banken de hand op de knip houden, wordt elders gezocht naar investeerders. De Visser Group is dus bezig om groter en anders te denken. De organisatie wordt daar flink op aangepast, de professionalisering van de medewerkers wordt naar een hoger niveau getild. De Group maakt ook flink werk van de werving van jongeren. Missiewerk, want ‘de Nederlandse jongere’ loopt niet echt warm voor techniek. En, ook belangrijk, er wordt nadrukkelijker dan ooit gewerkt aan netwerken en gezocht naar partnership.

Zie bijvoorbeeld de strategische samenwerking met Metazet. Een mooi voorbeeld van het nieuwe denken hier is de verkoop van een aanvankelijk voor de tuinbouw ontwikkeld magazijnsysteem aan een supermarktketen. Deze gaat dit inzetten om boodschappen automatisch aan klanten af te leveren.

Indrukwekkende ontwikkelingen.

De samenvoeging van Dillewijn, Zwapak, Basic & Trends en Victory lijkt goed uit te pakken. Er is sprake van autonome omzetgroei en sterk verbeterde resultaten. Het management heeft een sterke focus op innovaties en nog verdere verbetering van de resultaten. Zo sterk is die focus, dat men zich niet laat afleiden door een informatieverzoek van Hillenraad. Dat bleef onbeantwoord. Toch hebben we wel enig zicht op de gang van zaken. We zien een gestage stroom aan productinnovaties. Slim is de ontwikkeling van de Flowermate. Daarmee kunnen bloemenkwekers op de (buitenlandse) locatie automatisch boeketten arrangeren die ogen als handgemaakt. In Nederland, op de winkelvloer, scheelt dat zeker in piekperiodes aanzienlijk in tijd en dus geld. Handig is ook de Watch-itT, een sticker die in één oogopslag toont hoe lang het vaasleven van een boeket nog is. Niet alleen in de vorm van productinnovatie wordt gewerkt aan stabiliteit en continuïteit. De voorraad- en verkoopsystemen zijn geïntegreerd, de eigen shops ondergingen een make-over. Als de lokale bloemist de economie weer ziet aantrekken, is de Van Dillewijn Group er helemaal klaar voor.

In de nieuwe opzet van de Hillenraad100 beoordelen we sec de activiteiten van Prominent die voor eigen rekening en risico worden geëxploiteerd. Dat zijn de twee teeltbedrijven en het pakstation. De collectieve ‘verenigingsomzet’ wordt hiermee buiten beschouwing gelaten. Prominent ziet de wereld snel veranderen en daarop reageert de telersvereniging alert. Het collectief anticipeert op het wegvallen van het PT en heeft zelf een gezamenlijk innovatiecentrum opgezet, gefinancierd met een collectief onderzoeksfonds.

Alles draait om het samen delen en samen het niveau omhoog brengen. Een wat minder gelukkige stap was de overstap van The Greenery naar FresQ, maar dat is wijsheid achteraf. Op andere vlakken gaat het voorspoedig. Prominent kijkt proactief naar de markt, heeft zelfs een eigen manager Kennis en Innovatie binnen de gelederen. Kenmerkend voor die focus op vernieuwing is de Prominent Greenhouse Academy, waaraan ook teeltbedrijven buiten Nederland kunnen deelnemen. Zo scherpt men elkaar, het collectief wordt sterker door steeds meer individuele kracht. Prominent is de kerktoren duidelijk ontgroeid.

Dat blijkt ook wel uit de activiteiten op de Russische markt, via het Galicia Greenery-project.

| Hillenraad100 | 2013 | 31

Top 100 |

74

Bom Group Omzet NL-Q 24 miljoen Medewerkers NL 29 www.bomgroup.nl

73

Adomex

Omzet NL-Q 71 miljoen Medewerkers NL 90 www.adomex.nl

72

Van der Knaap Groep

Omzet NL-Q 34 miljoen Medewerkers NL 75 Medewerkers TOT 625 www.vanderknaap.eu

71

Gipmans Planten Omzet NL-Q 38 miljoen Medewerkers NL 96 www.gipmans.nl

Afscheid van een tijdperk. Zo mogen we het vertrek van financieel directeur Piet van Vliet bij de Bom Group wel noemen. Na veertig jaar in de onderneming gewerkt te hebben, trad hij om gezondheidsredenen terug. Het verdwijnen van die constante factor uit de onderneming is misschien symbolisch voor de positie waarin de Bom Group zich nu bevindt. Alles schuift en verandert. Hier in Nederland zijn de investeringen in kassen al lang niet meer wat ze geweest zijn. Dus is ook de Bom Group over de grenzen gaan kijken. En hoe. Nu al komt 80% van de omzet uit het buitenland en men ziet nog veel kansen. De groeiende wereldbevolking en opkomende economieën zijn hier de aanjagers.

De nieuwe export manager Ton Versteeg kan aan de bak. In China is de Bom Group actief met een samenwerkingsverband met kassenbouwbedrijf Shanghai Dushi Green Engineering en een demoproject op Chongming Island. Bij Thanet Earth wordt uitgebreid, in Duitsland is een groot project voor Westhof Bio gerealiseerd en Spanje is ‘veroverd’. De Bom Group vecht zich omhoog in een moeilijke markt.

Bewonderenswaardig.

Adomex was altijd al de specialist in decoratiegroen en profileert zich nu steeds sterker als zodanig.

Een product als dit moet het hebben van beleving. Daar wordt met behulp van een nieuwe website, een online promotiefilm en Facebook meer werk van gemaakt. Daarnaast wordt de markt bewerkt met tailor made klantsessies en dat leidt tot extra marktaandeel. De band aan afzetzijde wordt strakker aangehaald met behulp van Match-Online. Zo worden voorraadkoppelingen met de afnemers gemaakt.

Strategisch slim is de stap om – naast louter het fysieke importproduct – ook importservices aan klanten, collega-ondernemingen en anderen te bieden. Dat genereert extra inkomsten naast de oorspronkelijke core business. En: er wordt geschakeld aan de exportzijde. Hier werkt Adomex met het eigen label Orca Green. Het van zichzelf generieke product onderscheidt zich door de duidelijk herkenbare blauwe dozen.

En als je zo met groen bezig bent, dan moet je natuurlijk groen doen. Dus wordt Oxfam Novib gesteund en draagt Adomex alle mogelijke certificeringen, van Fair Flowers Fair Plants tot en met MPS GAP.

De bron en de afnemers op de meest logische manier aan elkaar verbinden. Daar is door de Van der Knaap Groep jarenlang met ziel en zaligheid aan gewerkt. De leverancier van veen, kokos en substraat heeft daarmee een sterke positie in binnen- en buitenland opgebouwd. Om de professionele tuinbouw wereldwijd gegarandeerd te kunnen voorzien van kokos, zijn eigen locaties in Sri Lanka, India, Thailand en de Dominicaanse Republiek gekocht. Zoals ze het zelf zeggen: ‘We zijn de klant gaan volgen.’ Recent zijn daarom in Spanje en Turkije vestigingen geopend met eigen productie- én verkoopfaciliteiten. Want aan de andere kant van het spectrum is er de afzet. Ook daar staat nu een stevig bouwwerk, gevuld met slimme marktconcepten. Bij die afzet wordt terdege rekening gehouden met de toenemende kritische kijk op veen en vooral ontvening. Om die reden ondersteunt de Groep van harte het keurmerk Responsibly Produced Peat, dat streeft naar verantwoord gewonnen veen, veenarme of zelfs veenvrije producten.

Logisch is dan de stap om bij de kokosproductie volop in te zetten op duurzaamheid en MVO-activiteiten die de lokale bevolking ten goede komen.

Origineel, creatief en een paar stappen vooruit denken. Dat is Gipmans Planten in Venlo. ‘We doen gewoon graag anders’, zegt Eric Gipmans desgevraagd. Gipmans is groot geworden als leverancier van jonge groenteplanten, aan professionele tuinders. Maar Gipmans neemt steeds nadrukkelijker de consument op de korrel. Want daar gebeurt het natuurlijk allemaal, in de keuken van de klant. Bij die consument wil Gipmans een eigen unieke positie veroveren en daar wordt stap voor stap en heel doelbewust aan gewerkt. Nieuw en strategisch belangrijk is dan ook de joint venture met een commerciële partij, waarmee Via Verde Venlo wordt opgezet. Die joint venture is gericht op rechtstreekse levering aan de retail. Concepten uitwerken, feedback krijgen over consumentenbehoefte, bewuste vraag creëren, daar moet het heen. Een eigen merk, zover is het nog niet, maar het zit wel in het achterhoofd. De band met de klant wordt ook nauwer aangehaald via mijnkeukentuintje.nl, waar de beginner en gevorderde amateur alles vindt om zelf een moestuin op te zetten. De planten en kruiden daarvoor levert Gipmans graag.

Proactieve denkers, slimme ondernemers. Nu zaaien, straks oogsten zullen we maar denken.

| Hillenraad100 | 2013 | 33

Deze nieuwkomer in de lijst noemt zichzelf ‘het verfrissende alternatief voor de import en export van groente, fruit en exoten’. De club is bijna symbolisch voor de draaischijffunctie van Nederland; ‘we’ zijn de AGF-hub voor de Europese markt. Willen ‘we’ die positie behouden, dan zijn hemelbestormers als deze hard nodig. Deze onconventionele club van voornamelijk jonge mensen kan echt onbevangen denken en doen. Helemaal groentjes zijn het uiteraard niet, want er is best wat ervaring uit The Greenery aan boord. De formule is glashelder: onder de slogan ‘The source is yours’ gaat Hillfresh exclusieve samenwerkings­verbanden aan met telers en afnemers. De leverancier is verzekerd van perfecte marketing en logistiek, de afnemer van producten van constant hoge kwaliteit. Hillfresh besteedt bovengemiddeld veel aandacht aan smaak- en voedselveiligheidstests. Interessant zijn de plannen voor eigen merken. We gaan het zeker volgen, want dit bedrijf heeft sinds haar oprichting een spectaculaire groei doorgemaakt.

Breder en dieper, zo opereert Hoogendoorn. Om de marktpositie op peil te houden, wordt een zo breed mogelijk klantenpakket opgezocht: top-, mid- en low-techsegment. Die klanten zitten verspreid over zeventig landen en worden bediend via een professioneel dealernetwerk. Hoogendoorn besteedt maar liefst 15% van de omzet aan R&D. Voor specifieke markten worden specifieke oplossingen uitgewerkt.

Zo zijn met name kleine en middelgrote buitenlandse klanten opgetogen over vergaande visualisaties van de aansturing van de klimaat- en procesbeheersing in het kassencomplex. Ze worden in hun eigen taal aan de hand genomen: puur maatwerk. Overigens worden ook computertrainingen via internet verzorgd. Dan zit je virtueel bij de klant aan tafel. Om ook fysiek aanwezig te zijn in een grote groeimarkt, is Hoogendoorn Asia in Beijing geopend. Dit is de springplank naar China, Japan, Korea en Vietnam.

Dichter bij huis zien we in het project Hightech Greenhouse 2000, een mooi voorbeeld van over grenzen heenkijken. Samen met Duitse bedrijven wordt gewerkt aan het high tech glastuinbouwsysteem van de toekomst. Hoogendoorn is als technologieleverancier volop bezig met de toekomst. Mooi.

Het verhaal achter Anco pure Vanda is een bijzonder verhaal. En een lang verhaal, want het duurde jaren voordat Steef van Adrichem en zijn compagnon Ed Helderman deze zeer bijzondere bloem – of is het een juweel? – op de Nederlandse markt konden brengen. De Vanda is een zeer exclusieve orchidee, die gekweekt wordt in Thailand. Anco pure Vanda importeert ze en zet ze weer wereldwijd af.

De onderneming is mondiaal marktleider in deze zeer kleine niche. De drempel is zo hoog en de varianten zo goed beschermd, dat nieuwe toetreders al snel ontmoedigd zullen worden. Anco pure Vanda heeft in die zin dus een ‘luxepositie’ en heeft ook een luxeproduct in handen. Met name de Black Magic Vanda is zó exclusief, dat alleen de rich and famous ermee gezien worden, bij bijzondere gelegenheden.

De Vanda is de lieveling van toparrangeurs, uitgevers en wedding planners. De Facebook-pagina is een fraaie verzameling van mooie mensen, getooid met living juwels en andere prachtige creaties.

We moeten hier een beetje denken aan Koppert Cress. Even bijzonder, even exclusief.

Eerdaags even succesvol?

Nieuwe markten, nieuwe producten, nieuwe teelten. Dat is kort samengevat het actuele verhaal van Metazet Zwethove. Je kunt wel zien dat bewegen hier de core business is, want er worden veel slagen tegelijk gemaakt. Mooie voorbeelden van het nieuwe denken hier zien we in de spin-off van bestaande producten naar nieuwe markten. De logistieke systemen die hier gebouwd worden, zijn immers prima elders toe te passen. Eén nieuwe afdeling is gespecialiseerd in elektrokarren, ook voor buiten de tuinbouw. Aardig is de ontwikkeling van de elektrische driewieler Virto. Ook waar het gaat om partnership kijkt Metazet Zwethove nadrukkelijk verder. Strategisch slim is de samenwerking met andere topondernemingen als Priva, Arend-Sosef en Viscon. Samen kun je elkaar aanvullen en de markt een completere propositie bieden, dat is het idee. Die markt bevindt zich ook voor deze technisch toeleverancier in toenemende mate in het buitenland. In landen als China, Rusland en de VS zit de groei er lekker in. Daar zijn zelfs nieuwe medewerkers in nieuwe bedrijven aan het werk gegaan.

Volle vaart vooruit.

34 | Hillenraad100 | 2013 |

70

Hillfresh International Omzet NL-Q 174 miljoen Medewerkers NL 76 www.hillfresh.eu

69

Hoogendoorn Omzet NL-Q 24 miljoen* Omzet WW-Q 161 miljoen Medewerkers NL 5 Medewerkers TOT 115 www.hoogendoorn.nl

68

Anco pure Vanda Omzet NL-Q 10 miljoen Medewerkers NL 40 www.anco-pure-vanda.nl

67

Metazet Zwethove Omzet NL-Q 43 miljoen Medewerkers NL 87 Medewerkers TOT 131 www.metazet.nl

Top 100 |

66

DLV Plant

Omzet NL-Q 19 miljoen Medewerkers NL 159 Medewerkers TOT 208 www.dlvplant.nl

65

KUBO Tuinbouwprojecten

Omzet NL-Q 58 miljoen Medewerkers NL 80 Medewerkers TOT 83 www.kubo.nl

64

Lans

Omzet NL-Q 41 miljoen* Medewerkers NL 320 www.lans.nl

63

Dool Industries

Omzet NL-Q 61 miljoen Medewerkers NL 90 Medewerkers TOT 105 www.doolindustries.com

DLV Plant Glastuinbouw is ’s werelds grootste commerciële dienstverlener op het gebied van teeltkennis en teeltgerelateerde processen. De verschillende DLV-professionals werken als ondernemende specialisten, de persoonlijke drive is dus groot. DLV Plant zette in 2012 een beter resultaat neer dan in 2011 en de groei kwam – ook hier – vooral uit het buitenland. Hier in Nederland speelt natuurlijk het verdwijnen van het PT. Onderzoek komt daardoor op een lager pitje te staan. Niet onlogisch dus dat DLV Plant een innige strategische samenwerking is aangegaan met concurrent GreenQ. Het nieuwe duo streeft naar, citaat: ‘Versterking van onderzoek, kennisontwikkeling, opleiding en advisering’. Onderzoek wordt tevens geschraagd met Fundaplant, een nieuw platform om via crowdfunding aan middelen te komen. Mooi is ook de overname van de glastuinbouwactiviteiten van PTC+, een organisatie die onder andere trainingen verzorgt. Klanten worden bediend met nieuwe apps als FAB4All, DLV Groenmeter en de QMS Chrysant-app. Er gebeurt dus heel veel tegelijk bij DLV Plant. Dit is ondernemen met visie op de snel veranderende tuinbouwmarkt. Maar dat mag je natuurlijk ook van adviseurs verwachten.

Ze zijn eruit, bij KUBO Sustainable Greenhouse Projects. Vanaf nu is het ‘alle ballen op totaalconcepten, met als spitsspeler de Ultra-Clima® Kas’. Daarmee is definitief gekozen voor het hogere segment in de markt. Slecht renderende projecten worden afgebouwd, KUBO wil nu vooral inzetten op innovatieve – en liefst ook duurzame – projecten. Weliswaar neemt daardoor de omzet af, maar het netto resultaat juist toe. Dat is een knappe koerswijziging. De onderneming heeft een vijfjarenplan uitgestippeld, waarmee tot 2016 de koers helder is. Opdrachtgevers worden gepamperd met meer advies, intensieve klimaaten energiestudies en steviger after sales. Die versterkte nadruk op kennisintensieve concepten heeft uiteraard zijn weerslag op de organisatie. Met veel coaching en training wordt de expertise van de medewerkers bijgespijkerd, en het management spaart ook zichzelf niet. De nieuwe ambities worden zichtbaar in een nieuw kantoor, dat beter past bij wat KUBO wil zijn: vernieuwend en state of the art.

Bij dit alles wordt ook gekeken naar kansen in nieuwe markten, zoals duurzame manieren van olie­ winning en urban farming. De ‘seeds for tomorrow’ zijn ruimschoots gezaaid.

Het is dat we weten dat tomaten de core business van Lans zijn, anders zouden we denken dat hier een bijna professioneel persbureau aan het werk is. De site puilt bijna uit van de nieuwsberichten. Zegt iets over de passie waarmee Lans werkt. Zie de samenwerking met het nieuwe zaadbedrijf Axia. Lans gaf de opdracht om nieuwe rassen te ontwikkelen. Het bedrijf is betrokken bij oplossingen voor wateroverlast in het Westland, bij de scholing van jongeren, en vicepremier Asscher kwam even op bezoek. Kortom, Lans is een moderne tomatenproducent die midden in de samenleving staat. Dan ontkom je natuurlijk ook niet aan de recessie en andere ontwikkelingen. Het resultaat uit de ‘normale’ bedrijfsvoering daalde, maar dat werd opgevangen door positieve resultaten uit deelnemingen. Dat is kenmerkend voor het tomatenteeltbedrijf-nieuwe-stijl: het geld moet deels verdiend worden met participaties in een pakstation, uitzendbureaus, verkoopmaatschappijen en ICT. In de komende periode krijgt Lans, net als heel veel collega’s, nog te maken met de GMO-discussie. Gelukkig heeft dit solide bedrijf al een voorziening getroffen voor subsidies die nog niet zijn ontvangen. Vooruitziende ondernemers hier.

Niet het product, maar de klant staat voortaan volop in de schijnwerpers bij Dool Industries. Eerst weten wat die klant wil, en dan met de juiste oplossing komen. Die oplossing kan bestaan uit het zeer eigen­ tijdse initiatief om groeilampen aan te bieden op basis van operational lease. Zo heb je als klant wel de lusten, maar niet de investeringslasten. Niet meer betalen voor bezit, maar voor output: zeven jaar lang 100% lichtgarantie. Past helemaal in de filosofie van Jeremy Rifkin en diens boek The Age of Access.

Lichtoplossingen zijn gekoppeld aan diensten als cleaning, onderhoud en renovatie. De adviesrol is verder uitgebouwd, onder andere in de vorm van de vernieuwde website en speciale klantenbijeenkomsten.

En op productniveau is ook veel nieuws te melden. Het kan kennelijk nog steeds beter en zuiniger.

Zo is de HSE NXT II nu het koelste armatuur ter wereld en het nieuwe HS Daylight armatuur baant de weg naar nieuwe markten. Die liggen ook voor Dool Industries in toenemende mate in het buitenland.

Hier staat een strak georganiseerd familiebedrijf, dat uitstekend aan de weg timmert.

| Hillenraad100 | 2013 | 35

Join the Best Ideas in Fresh De Best Fresh Group is een groep van internationaal opererende bedrijven die elk sterk en gespecialiseerd zijn in het jaarrond telen, verpakken, vermarkten en distribueren van verse groenten en fruit. www.bestfreshgroup.com

Exploring opportunities for green growth!

Logistiek Intern Transport oplossingen voor glastuinbouw

»

»

Klimaat & Energie Maatoplossingen voor glastuinbouw en utiliteit

»

Service & Advies Dienstverlening voor glastuinbouw en utiliteit

»

Wereldwijde kennis en ervaring op het gebied van Logistiek, Klimaatbeheersing en Energievoorziening

Frans van Zaal Totaal Techniek BV | Bedrijvenweg 10 1424 PX De Kwakel | Nederland Tel.: +31 (0)297 344 344 | Fax: +31 (0)297 326 280 | Website: www.vanzaal.com | E-mail: info@vanzaal.com

Top 100 |

62

ZON

Omzet NL-Q 353 miljoen Medewerkers NL 188 www.zon-business.com

61

Grodan

Omzet NL-Q 50 miljoen* Omzet WW-Q 332 miljoen Medewerkers NL 100+ Medewerkers TOT 1.206 www.grodan.nl

60

Royal Van Zanten

Omzet NL-Q 67 miljoen Medewerkers NL 191 Medewerkers TOT 1.034 www.royalvanzanten.nl

59

Agro AdviesBuro

Omzet NL-Q 4 miljoen Medewerkers NL 27 www.agroadviesburo.nl

Bijna honderd jaar ZON heeft geleid tot een omvangrijke tuinbouwcoöperatie in Zuidoost-Nederland.

Maar omvang en prestaties hoeven niet gelijk op te gaan. Directeur Gerjo Scheringa is volop aan de slag met het reorganisatieplan ‘Huis op Orde’. Zo’n titel geeft aan dat het allemaal niet naar wens gaat.

Dat geldt voor beide businessmodellen: afzetcoöperatie en de vastgoedpoot. Afslanking en herinrichting zijn noodzakelijk om de boel weer op de rit te krijgen. De kosten moeten omlaag, want de aangesloten telers hebben te maken met krimpende marges en lagere opbrengsten. De afdeling Logistiek is afgeslankt, de afdeling Commercie ging zelfs helemaal op de schop. Hier zijn flink wat mensen afgevloeid en functies zijn herschreven. Dat komt voort uit de vorming van nieuwe businessunits voor tomaat, paprika en groenten. Er was al een aparte businessunit voor zachtfruit. Er wordt weliswaar hard gewerkt, maar dat in april 2013 commercieel directeur Hans List vertrok, geeft aan dat het huis nog lang niet op orde is.

Grodan bewijst dat een heldere focus en een duidelijke strategie leiden tot succes in de markt.

Grodan speelt twee troefkaarten: het concept Precision Growing en, in het verlengde daarvan, duur­ zaam­heid. Door zich te concentreren op een optimaal wortelmilieu biedt Grodan telers en kwekers het voordeel van aanzienlijk hoger rendement per vierkante meter. Overigens is het concept breder dan alleen het wortelmilieu, het element waar Grodan zich op focust. In het nieuwe concept worden ook genetica en klimaat meegenomen, aspecten waar gespecialiseerde partners een bijdrage aan leveren. Dat leidt tot een propositie die duidelijk aansluit: minder waterverbruik, duurzamer telen, hogere opbrengst. Daarmee heeft Grodan zichzelf weer nadrukkelijk op de kaart gezet. Om precies te zijn: de wereldkaart. De groei in Noord-Amerika en Centraal- en Oost-Europa zet door. Substraatteelt heet daar zelfs ‘Grodan-teelt’. In Canada en Polen zijn nieuwe productielijnen opgezet, om op beide continenten efficiënt te kunnen leveren. Die nadruk op duurzaamheid is verstandig, want dit wordt steeds meer een issue.

Royal Van Zanten kijkt al naar het jaar 2015. Niet reikhalzend, maar omdat het tijd nodig denkt te hebben om in rustiger vaarwater te komen. Het rommelde intern, met een nieuwe samenstelling van de Raad van Commissarissen, en vooral de handel in bloembollen en lelies heeft een flinke knauw gekregen. Reorganiseren en heroriënteren, derhalve. Alle activiteiten in Scandinavië, IJsland en Letland zijn afgestoten en er is een sociaal plan opgesteld voor vertrekkende medewerkers. Allemaal geen ontwikkelingen waarvoor de vlag uit kan. Onder leiding van Henk Jacobs is Royal Van Zanten ook druk bezig met het efficiënter maken van bedrijfsprocessen en er wordt geanticipeerd op een grotere opbrengst van de kwekerijen. Maar dat laatste, zo weet men zelf ook, blijft koffiedik kijken. Bij Van Zanten Flowerbulbs is het dus toch vooral fingers crossed. Van Zanten Breeding laat een wat positiever beeld zien. Hier leeft de ambitie om mondiaal hoogwaardige rassen voor professionele sierteeltbedrijven te leveren. Door middel van gedegen accountmanagement hoopt men de banden met een steeds machtiger wordende groep businesspartners te verstevigen.

De huisstijl en schrijfwijze (‘Buro’) van deze club van ingenieurs en adviseurs ogen wat gedateerd, maar schijn bedriegt. Agro AdviesBuro is een onderneming die op de huid van de tijd zit en heel goed weet wat er speelt in de wereld. Puur omdat de adviseurs van Agro AdviesBuro inmiddels bijna meer in het buitenland dan in Nederland zitten. Dan zit je met je neus bovenop ontwikkelingen als urban farming en je ziet hoe ‘local for local’ sterk in opkomst is. Dan zie je hoezeer het voedselnationalisme in opkomst is: ‘eigen oogst eerst’. En in een land als de VS zien de adviseurs technische hoogstandjes waar we hier te lande onze vingers bij kunnen aflikken. De verdere ontwikkeling van Agro AdviesBuro kwam in een volgende fase met de intrede van een nieuwe directie, in februari 2012. Vanuit de makelaardijpijler kwam onder andere het initiatief voor een platform voor online transparant aanbod van onroerend goed in de glastuinbouw. Het Buro is uiteraard ook betrokken bij ontwikkelingen als aardwarmte. Slimme denkers, een state of the art-kennisbedrijf.

| Hillenraad100 | 2013 | 37

Top 100 |

58

Artemis Nurseries Omzet NL-Q 75 miljoen Medewerkers NL 71 Medewerkers TOT 158 www.artemisnurseries.com

57

Horticoop

Omzet NL-Q 121 miljoen Medewerkers NL 383 Medewerkers TOT 408 www.horticoop.nl

56

Wayland Groep Omzet NL-Q 75 miljoen Medewerkers NL 180 www.wayland.nl

55

W. Heemskerk Omzet NL-Q 71 miljoen Medewerkers NL 303 www.wheemskerk.nl

De website van Artemis opent met de zin: ‘De sierteelt maakt wereldwijd grote veranderingen door.’

Ook hier geldt: alles schuift. Bij deze bedrijvengroep met van Van den Bos, Leliekwekerij De Plas en Southern Bulbs wordt dan ook volop aan het huis getimmerd. Om te beginnen is het klantenbestand kritisch onder de loep genomen. Expansie is geen issue, wel de kwaliteit van die klanten. Daardoor kan de marge stijgen. Daarnaast zien we een flinke verschuiving vanuit Europa naar China en ZuidAmerika. Nu Chili de status van ontwikkelingsland voorbij is, stijgen daar de kosten. Dus werd de switch gemaakt van louter bollenteelt naar complete dienstverlening in bollen. Hier in Nederland is de locatie in Nieuwkoop verkocht. Er wordt dus stevig verbouwd, onder de bezielende leiding van een nieuw driemanschap. Het aantal rassen wordt teruggebracht en sterk vernieuwd, dus ook het assortiment staat in de steigers. Daarbij is nog sprake van een vervelende ontwikkeling, de dreiging van het PlAMVvirus. Dat vraagt om volstrekte hygiëne. We zien hier een gezond bedrijf dat voortvarend zijn weg zoekt in een nieuwe wereld.

De knappe koppen in de bedrijfsleiding van Horticoop hebben zich in 2012 eens flink gebogen over de vraag wat deze onderneming nu precies aan het doen is. Horticoop levert grond- en hulpstoffen aan groente- en sierteeltkwekers. Daarnaast worden via de Horticoop-winkels ook consumenten bediend en bloemisten kunnen terecht bij Alflora. Eén van de conclusies was dat de eerder gehanteerde regioindeling niet meer werkt en de dienstverlening meer op specifieke klantengroepen moet worden gebaseerd. Ook aan de competenties van de medewerkers wordt gesleuteld, door middel van de Horticoop Academy. Nog meer knappe koppen, dus. Die inspanningen én het strakker trekken van de bedrijfsprocessen zijn hard nodig om de activiteiten in Nederland rendabel te houden. Dat valt niet mee, maar gelukkig komt al een kwart van de omzet uit het buitenland. Al met al dus flink werk aan de winkel.

Maar de knappe koppen op de jaarlijkse kalender lachen nog. Zolang daar nog veel energie en ook wat geld in gestopt kan worden, is het allemaal nog niet zo dramatisch.

‘Dromen aan de Maas’ of ‘Wonen aan de Plasweg’, het zijn geen kreten die je verwacht bij een bedrijf dat in de top van de Nederlandse tuinbouw meedraait. De Wayland Groep is in die zin een vreemde eend in de bijt. Het geld wordt hier verdiend door plantenkweker Wayland Plants en door gebiedsontwikkelaar Wayland Development. De nieuwe gebieden worden voor zowel tuinbouw, bedrijven als woningen ontwikkeld. Wat de planten betreft: Wayland Plants weet te melden dat de crisis geen vat krijgt op de twee Nederlandse opkweekbedrijven Hollandplant en Fortaplant en het Belgische BPK. De klantloyaliteit is groot, net als die van het personeel. Dit is misschien niet het meest swingende bedrijf, maar het is wel een heel stabiele club. Op het vlak van de gebiedsontwikkeling zijn de projecten Siberië en Glasparel+ (in de Zuidplaspolder) de blikvangers, omdat er een speciale erfpachtconstructie voor is bedacht.

In Businesspark Siberië is een groot perceel verkocht voor een distributiebedrijf. Kortom, main en side business zijn ook hier moeilijk uit elkaar te houden. Zoals overigens bij wel meer tuinbouwbedrijven.

Hoe dan ook, Wayland is crisisbestendig.

‘Fresh & easy’, luidt het motto van W. Heemskerk en zo ziet de nieuwe website er ook uit. Een mooi visitekaartje van een modern bedrijf. Niet alleen is de huisstijl op de schop gegaan, maar ook de stijl van werken en de wijze waarop ze vanuit Rijnsburg de wereld tegemoet treden. Op de Inspiration Day werden leveranciers en afnemers bijgepraat over de nieuwe koers. De dames en heren uit Rijnsburg laten zien dat ze begrijpen dat de wereld er anders uitziet dan in 1960, het jaar dat W. Heemskerk van start ging.

Nu zien we een internationaal actief bedrijf, dat tegen de recessie in groeit. W. Heemskerk profiteert van de groeiende consumentenbehoefte aan meer convenience. Door hoge kwaliteit, strakke logistiek en advies op het gebied van marketing en productontwikkeling levert W. Heemskerk de nodige toegevoegde waarde. De retail wordt gekieteld met veel aandacht voor schaprendement, category management en actuele Nielsen-data. Een onderneming die verder kijkt dan de eigen voordeur. Slimme ondernemers.

| Hillenraad100 | 2013 | 39

specialisten in (keten)samenwerking

specialisten in (keten)samenwerking

Advertentie Hillenraad 1-2 Pagina FC [300813].indd 1

30-08-13 10:33

Top 100 |

54

Dalsem Groep

Omzet NL-Q 64 miljoen Medewerkers NL 95 www.dalsem.nl

53

Heemskerk Flowers + Omzet NL-Q 60 miljoen* Medewerkers NL 170 www.heemskerkflowers.com

52

Van der Plas Groep

Omzet NL-Q 78 miljoen Medewerkers NL 167 Medewerkers TOT 210 www.wvdplas.nl

51

Olympic Food Group Omzet NL-Q 235 miljoen Medewerkers NL 67 www.olympicfoodgroup.com

Sinds Dalsem in 1932 van start ging, is de wereld onherkenbaar veranderd. China was voor Europeanen een ander universum, Europa en de VS gingen toen gebukt onder een diepe crisis. Wat dat laatste betreft lijkt er dan weer niets veranderd. Dalsem heeft daar anno 2013 nog niet eens zo veel last van, want deze leverancier van complete turn key-kasprojecten was altijd al één van de meest internationaal georiënteerde ondernemingen in onze lijst. Dan kun je iets makkelijker meebewegen op het tij van de tijden en wisselende conjunctuur. En Dalsem is kennelijk goed in staat om de ontwikkelingen te ‘lezen’, want hier in Nederland is al voor het uitbreken van de kredietcrisis het roer omgegooid. De onderneming hoefde dus niet jarenlang een nationale last mee te torsen en men kon alle aandacht richten op de markten over de grenzen heen. Om in het buitenland de lokale markten optimaal te bedienen en te begrijpen wordt steeds goed gekeken naar samenwerking met de juiste regionale partners. Het inkoopbeleid wordt strak gemanaged en met SAP wordt de logistiek strak gehouden.

Een mooi visitekaartje voor Nederland.

In alle rust en stilte heeft Heemskerk Flowers + in de afgelopen jaren een geweldige prestatie geleverd.

De bloemenexporteur heeft het lijnrijden afgebouwd tot nog wat rendabele lijnen, maar daar ligt de core business niet meer. Heemskerk Flowers + heeft in Europa een enorm, fijnmazig netwerk van bloemisten opgebouwd, die dagelijks via de geavanceerde webshop volledig tailor made worden beleverd uit Rijnsburg. Zelfs een enkel bosje bloemen is in principe mogelijk en binnen 24 uur staat die in de winkel in Boekarest, Milaan of Warschau, om maar iets te noemen. Dat immense netwerk aan bloemisten wordt gekoesterd door twintig verkoopmedewerkers. De keten kort houden, zelf aan de bal zijn, dat is het motto. Heemskerk Flowers + gelooft heilig in persoonlijke benadering, ze hebben niets met anonieme digitale contacten en dus ook niets met social media. De logistieke flow is hier méér dan in orde, de totale onderneming bedrijft absolute topsport. Heemskerk Flowers + heeft hiermee voor zichzelf een plek in de markt gecreëerd die niet snel te kopiëren of te evenaren is. Zo houd je de concurrent op afstand. Knap.

Deze Rijnsburgse exporteur van bloemen en planten blies nooit heel hoog van de toren, maar kwaliteit valt uiteindelijk gewoon op. De naam Van der Plas is vooral bekend van de export op Frankrijk. De nieuw gevormde Van der Plas Groep is veel meer dan dat. Ze bestaat uit vijf Nederlandse en vijf buitenlandse vennootschappen. Daar is in juli van dit jaar ook nog eens een deelname van 50% in Heembloemex aan toegevoegd. Dat geeft de im- en exportactiviteiten nog meer massa en power. De roots van de Groep liggen in het lijnrijden. Dat blijft voor Frankrijk, Italië en Duitsland ook nog een belangrijke pijler, maar uiteraard zien we ook hier de state of the art webshop en de inmiddels onmisbare app. Vanuit de eigen dealing room is er volop grip op de topsport van in- en verkoop. Met vooral mensen uit de directe omgeving (Katwijk, Rijnsburg) is de mentaliteit eensgezind: aanpakken, samen de mouwen opstropen.

Harde werkers met het hart op de goede plaats, getuige de oprichting van de Van der Plas Foundation voor het goede doel.

Als traditioneel importhandelsbedrijf groeide de Olympic Food Group aanvankelijk als kool. De handels­ marge was een gouden kooi. Nieuwe Europese marktverhoudingen maken het noodzakelijk om die te verlaten en de transitie te maken naar de rol van full service provider. Die andere rol gaat gepaard met hogere kosten, meer handelingen, een andere organisatie. Het bulkproduct moet meerwaarde krijgen door onder andere ompakken op basis van specifieke retailwensen. Aan de zijde van de retail wordt intensief meegedacht en meegewerkt in de vorm van onder meer traceability, productpromoties en ondersteuning bij category management. Om dat hele proces te stroomlijnen, wordt zwaar geleund op een zelf ontwikkeld ICT-systeem. Die ICT zorgt bovendien voor een paperless datastroom.

Hier gaan kostenbesparing en real time informatie hand in hand. Men vat het zelf samen in drie woorden: informeren, inspireren en verbinden. Daarbij passen ook de ‘samen aan tafel’-bijeenkomsten met telers en leveranciers. Ook op het gebied van schaalvergroting gebeurt het nodige, zoals blijkt uit de acquisitie van fruitsnijderij Fruity Line door Fruity Pack. Nieuw denken in een nieuwe wereld.

| Hillenraad100 | 2013 | 41

Specialist in totaaloplossingen

Greenhouse solutions

www.certhon.nl

Top 100 |

50

Westland Bloemen Export Omzet NL-Q 133 miljoen Medewerkers NL 193 www.wbe.nl

49

Certhon

Omzet NL-Q 36 miljoen Medewerkers NL 86 Medewerkers TOT 91 www.certhon.nl

48

Vroegop-Windig Omzet NL-Q 277 miljoen Medewerkers NL 493 www.vroegop.nl

47

BVB Substrates Omzet NL-Q 103 miljoen Medewerkers NL 253 www.bvb-substrates.nl www.bvb-sublime.com

Westland Bloemen Export (WBE) timmert al sinds 1977 aan de weg. Dat timmeren aan de weg gaat overigens met een oorverdovende stilte, want de meest actuele jaarrekening waar wij over beschikken, dateert van 2011. Daaruit blijkt dat de overname van Javadoplant, de vergroting van het belang in Duyvenvoorde en een hele reeks aan participaties hebben geleid tot een omzetsprong naar 133 miljoen euro. De Nederlandse klanten zijn goed voor zo’n 40% van de omzet. Europa is in totaliteit goed voor 75%, de andere 25% komt van ‘overzeese gebiedsdelen’. De nieuwe webshop is mooi, maar verder is de online aanwezigheid mager. Het item ‘nieuws’ op de website wordt niet bijgehouden en de Facebook-pagina leidt een slapend bestaan. Maar ongetwijfeld heeft WBE het gewoon te druk om zich daar druk over te maken. Alleen het resultaat telt en daarmee bewijst deze onderneming dat het in woelige tijden gewoon een kwestie van rekenen is en continu op je tellen passen. Zo blijf je overeind waar andere omvielen.

Het jaar 2012 was ronduit een lastig jaar voor Certhon, met voor het eerst rode cijfers. Daar wordt alert op gereageerd en de tekenen zijn goed. Certhon moet het vooral hebben van het buitenland. Daar komt nu al 70% van de omzet vandaan, dus daar wordt volop op ingezet. Certhon is druk bezig om de diverse markten goed in de vingers te krijgen. In Rusland, Mexico, Polen en Oekraïne wordt het spel nu eenmaal anders gespeeld dan in het Westland of Noord-Holland. Certhon stelt daarom teams samen met deels lokale mensen. Op de verkoopafdeling worden alle mogelijke talen gesproken, tot en met Arabisch.

Certhon wil internationaal denken, maar nationaal acteren. Buitenlandse klanten krijgen ‘Hollandse’ Certhon-kwaliteit geleverd, maar er wordt ook steeds vaker lokaal ingekocht. Zo houdt Certhon de transportkosten laag, voorkomt het valutarisico’s en draagt het bij aan de lokale economie. Dat zien afnemers, investeerders en overheden graag en zo raakt de orderportefeuille goed gevuld. Bij dat alles wordt ook nog driftig gewerkt aan innovaties als de SuprimAir-kas. Certhon laat zich niet klein krijgen.

Aardig nieuws, in de zomer van 2013. Diverse media signaleerden dat Nederlandse ondernemers onvoldoende inspelen op een evenement als het Suikerfeest. Kennelijk is de allochtone klant nog niet volop in het vizier. Opmerkelijk dus dat Vroegop-Windig wél breed uitpakte, met een uitgebreid assortiment dadels. Goed gevoel voor de markt dus, bij deze onderneming. Dat kon overigens niet voorkomen dat in 2011 flink verlies is geleden. Lichtpunt: deze zeer solide club kan zonder grote bankleningen leven. Dat voorkomt dat je meteen de stropdassen op bezoek krijgt. Vroegop-Windig kan in relatieve rust op zoek naar nieuwe activiteiten, in aanvulling op de bekende levering van AGF-producten aan retail, horeca en de out-of-home markt. Het opzetten van het diepvriesmagazijn, de snijderij en het VersCentrum Almere leverde vooralsnog vooral aanloopverliezen op. Het zusterbedrijf De Kweker is wel al jarenlang een stabiele pijler. Met bezorging op locatie en een cash & carry wordt de klant optimaal bediend. Wind tegen dus bij Vroegop-Windig, maar geen reden tot paniek.

De jaarrekening van de moeder van BVB Substrates laat een lange lijst van participaties zien, waarin bekende namen als Euroveen, Nico Haasnoot, Bogro en het Duitse Merholz. In de meest actuele openbare bronnen die wij kunnen raadplegen zien we een gelijkblijvende omzet, maar lagere winst.

Dit is een solide bedrijf dat tegen een stootje kan. Men is ongetwijfeld actief om kansen te pakken waar ze gezien worden, maar daar komt weinig tot niets van naar buiten. Wel weten we dat aan de immense lijst met producten een specifiek substraat voor orchideeën is toegevoegd. Aardig is ook dat een specifieke doelgroep als hoveniers wordt benaderd met een nieuw concept, Jardino XL. In één bestelling kan zo’n vakman (of -vrouw) alles geleverd krijgen, van tuinaarde tot en met grind en meststoffen.

BVB Substrates ziet in dat we maar één aarde (sic) hebben en dat we daar zuinig op moeten zijn.

Daarom participeert de onderneming van harte in het Keniaanse project Asante Sana, dat door middel van geraniumteelt de plaatselijke bevolking weer wat meer financiële armslag moet geven.

| Hillenraad100 | 2013 | 43

www.jiffygroup.com

ISO 9001 ISO 14001

Jiffy Products International BV Tel.: +31 168 41 35 55 Fax: +31 168 41 35 56 sales@jiffygroup.com www.jiffygroup.com

Top 100 |

46

SO natural Omzet NL-Q 44 miljoen Medewerkers NL 160 www.sonatural.nl

45

Royal Pride Holland

Omzet NL-Q 34 miljoen Medewerkers NL 247 www.royalpride.nl

44

Arend-Sosef

Omzet NL-Q 98 miljoen Medewerkers NL 288 www.arend-sosef.nl

43

Ter Laak Orchids

Omzet NL-Q 25 miljoen Medewerkers NL 143 www.terlaak-orchidee.nl

‘Weg uit de Red Ocean’, is de drijfveer bij SO natural. De onderneming ziet de markt voor potorchideeën snel drukker worden, dus wordt de koers verlegd. SO natural onderkent dat de grote retailers in Europa graag met de kweker zelf aan tafel zitten. Daar wordt alert op ingespeeld met de ontwikkeling van (marketing)concepten waar zo’n retailer meteen mee aan de slag kan. Zie bijvoorbeeld de introductie van Just add ice® en de Ethyleen Buster. In Frankrijk heeft dat al geleid tot een flinke vergroting van het marktaandeel. Dat smaakt naar meer; in Amerika wordt inmiddels samengewerkt met de grootste potorchideeënkwekerij van de VS. De onderneming doet haar naam eer aan door veel nadruk te leggen op duurzaamheid en ‘rentmeesterschap’. Daar is de consument vatbaar voor: een mooi product met een mooi verhaal. Om zowel consument als retailer optimaal te bedienen, maakt SO natural veel werk van vraaggericht produceren. Daarbij spelen een nieuwe poot- en sorteermachine een belangrijke rol. Met minder uitval en snellere orderafhandeling maak je de retailer en diens klanten gelukkig.

En ontvlucht je die gevreesde Red Ocean.

Royal Pride Holland heeft alle reden om trots te zijn. Deze tomatengigant staat midden in de wereld, in alle opzichten. Erg sterk is de nadruk op maatschappelijk verantwoord ondernemen, daar heeft Royal Pride Holland een naam hoog te houden. Mooi is het initiatief onder het ‘Boeregoed’-label, van de Stichting Samen Werken. Hiermee worden mensen uit hun sociale isolement gehaald en kunnen ze meedoen aan de samenleving. De blik op de wereld reikt verder dan Wieringerwerf en De Lier, zelfs tot in China en Japan. In dat laatste land is Royal Pride Holland regelmatig in het nieuws. Voor de Chineestalige InHolland-studenten die bij Royal Pride worden getraind, liet Royal Pride Holland de brochure vertalen in het Chinees. En, met de Prins Group en Stolze, is een Horticultural Business School opgezet om mensen op te leiden voor de openbrekende buitenlandse markten (lees: Turkije en China). Ook in financieel opzicht gaat het prima, dit door de nauwere samenwerking met eindafnemers. De ‘gunfactor’ wordt steeds sterker. Royal Pride staat stevig in de markt. Het is ze gegund.

‘De glastuinbouw is de afgelopen jaren flink veranderd.’ Zo opent de nieuwe website van Arend-Sosef.

Hier is ruim 125 jaar tuinbouwhistorie gebundeld in één organisatie. Een logische stap, want zo maak je van twee wat moeizaam opererende installatiebedrijven één sterke businesspartner, die internationaal de boer op kan. Daar was ook dringend behoefte aan, want in Nederland kun je met die activiteit geen groot geld meer maken. De Nederlandse klant houdt de hand op de knip, terwijl in het buitenland mooie grote en complexe projecten lonken. Rusland, China en Mexico, daar richt Arend-Sosef nu de pijlen op.

De Nederlandse markt zit nog steeds in het slop. Het is dan juist na een geslaagde fusie uitermate vervelend als je toch van tientallen medewerkers afscheid moet nemen. Maar Arend-Sosef moest afslanken om financieel gezond te blijven. De synergie tussen de verschillende bedrijfactiviteiten is prima: eerst de systemen en installaties aanleggen en dan de grond- en hulpstoffen leveren en omgekeerd. Bart Sosef bewerkt de markt, Ron van der Arend houdt de processen strak; samen bouwen ze iets moois.

Deze Phalaenopsiskweker heeft een duidelijke ambitie: op zoveel mogelijk terreinen een voorlopersrol spelen. De zeer opvallende bedrijfslocatie is wat dat betreft symbolisch. Hier gaan beauty en brains samen, want op deze locatie wordt samen met Floricultura, Anthura en Orchidee Nederland gewerkt aan nieuwe teelten. Dat heeft onder andere geleid tot de exclusieve Rio Grande®, die in licentie is uitgegeven aan Anthura. Met andere partners is een unieke, zeshoekige Plant Groei Cel ontwikkeld. Deze geeft meer rendement per m2, een mooie innovatie. Of dat niet genoeg is: Ter Laak Orchids kijkt naar de (on) mogelijkheden van een energiebesparende DaglichtKas. Kortom, hier staan ze bol van de ideeën om de sector vooruit te helpen. ‘Samen’, dat is absoluut het motto, de reden waarom Ter Laak Orchids is aangesloten bij Decorum. En: ambitieus. Om ervoor te zorgen dat iedereen de ontwikkelingen kan bijbenen, is met een organisatiebureau het project Groei van de Organisatie opgezet. Die groei zal binnen niet al te lange tijd ook gezocht worden in China en Midden-Amerika, want Ter Laak Orchids denkt veel verder dan de Middenzwet in Wateringen.

| Hillenraad100 | 2013 | 45

Top 100 |

42

Greenco

Omzet NL-Q 30 miljoen Medewerkers NL 71 www.greenco.nl www.tommies.nl

41

Floricultura

Omzet NL-Q 61 miljoen* Medewerkers TOT 700 www.floricultura.nl

40

Vezet

Omzet NL-Q 197 miljoen Medewerkers NL 562 www.vezet.nl

39

Opti-flor Omzet NL-Q 22 miljoen Medewerkers NL 99 www.optiflor.nl

Sinds Greenco de mensheid verblijdde met de zeer succesvolle introductie van de snoeptomaatjes, zijn er heel wat copy cats opgestaan. Dus is in 2012 volop ingezet op merkonderscheid: consumenten moeten echt een voorkeur krijgen voor Tommies en daar ook een reden voor hebben. Die reden moet liggen in hoge en vooral ook constante kwaliteit. Dat is het ware kenmerk van een echt merk. Greenco heeft inmiddels een hele reeks aan activiteiten opgezet om dat alles te waarborgen. Met wekelijkse store- en product-checks houdt men continu de vinger aan de pols. En, Greenco stuurt nóg meer op jaarrond levering van tomaatjes met de gewenste constante kwaliteit. Daarnaast wordt de consument nadrukkelijk opgezocht, onder andere via de social media. Die consument zit inmiddels ook in de VS, dankzij een mooie deal met Walmart. Deze wordt beleverd vanuit een teeltlocatie in Mexico. Ook Japan staat op het verlanglijstje. Om die sterke groei in de hand te houden, is de organisatie in 2012 versterkt, met onder meer een financieel directeur, een marktonderzoeker en een kwaliteitsmanager. De copy cats krijgen het zwaar, Greenco geeft gas.

De mondiale marktleider in uitgangsmateriaal van orchideeën werkt in alle rust en stilte. Waarschijnlijk hebben we in de Hillenraad100 de onderneming door die ‘Stille Willie’-houding altijd wat onderschat.

We zien een topbedrijf in Heemskerk dat bovendien al een aantal jaar bezig is om in Californië een nieuwe productiefaciliteit op te zetten. Floricultura mag dan naar de buitenwereld wat gesloten overkomen, er wordt wél heel intensief gecommuniceerd met relaties. In nieuwsbrieven wordt tot in detail ingegaan op teelttechnieken. Dan is goed te zien hoezeer de moderne glastuinbouw zich heeft ontwikkeld tot een zeer complexe maakindustrie waar de kleinste details tellen. Floricultura beheerst dit métier tot in de finesses en deelt de expertise graag met anderen. Dat blijkt uit het instellen van de Klaas Schoone Memorial Award voor bijdragen aan de orchideeëncultuur en uit het organiseren van een miniseminar. Samen kom je verder. En Floricultura zeker, want de laatste beschikbare jaarcijfers laten een indrukwekkende toename van het resultaat zien. Zodoende kan worden geïnvesteerd in aardwarmte, om te ontkomen aan stijgende energieprijzen. Mooi bedrijf, mooie producten.

Deze huisleverancier van Albert Heijn is onder haar eigen naam in de verste verte niet zo bekend als de retailer. Maar dat deert mede-eigenaar Frans Kramer niet, want het gaat goed. Hij ziet dat de economie niet meer de mooie groeicijfers van weleer laat zien, maar er zijn nog kansen te over. In zijn optiek moet je groei nu zoeken in creativiteit en originaliteit. Daarover geen zorgen, want de productinnovaties die Vezet neerzet, zijn eindeloos. Wel zijn er zorgen over de continue dreiging van voedselveiligheid in combinatie met social media. Dat ziet Vezet wel als een steeds latente, giftige cocktail. Zie de toestanden rond EHEC, paardenvlees en zalm. Eén verkeerd begrepen tweet en je hebt een groot probleem. De broers Piet en Frank hebben de zaak echter uitstekend onder controle. De nieuwe website is een mooi visitekaartje van een vitale onderneming, die duidelijk ook veel aandacht aan de medewerkers besteedt. Ook hier zien we een eigen Academy. Een eigentijdse onderneming kan niet meer zonder. Vezet gaat voortvarend richting haar eeuwfeest.

‘Van verbeteren naar veranderen’, is dit jaar het thema van de Hillenraad100 en Opti-flor laat zien hoe je dat precies doet. De onderneming ziet dat de Phalaenopsis steeds meer kenmerken begint te vertonen van een commodity, dus wordt de volgende stap gezet. De afgelopen jaren besteedde Opti-flor veel aandacht aan de ontwikkeling van specials. De Balletto, de Singolo®, de Theatro, het zijn slechts een paar namen uit een lange rij. Die rij zal nog veel langer worden, want sinds een jaar is in Poeldijk een speciale R&D-vestiging opgezet. Zo houd je de aandacht van de immer snelverwende consument.

Door die continue stroom aan nieuwe producten zag Opti-flor het aantal klanten met maar liefst 10% toenemen. De groei werd voor een belangrijk deel gerealiseerd in nieuwe markten als Rusland en Turkije.

Daar zitten nu de mensen met geld en een voorliefde om dat te laten zien. Die buitenlandse markten worden met zogenoemde distance marketing stevig bewerkt: met beeldschermen in cash & carry’s in Rusland, Oekraïne en Kazachstan. Een prachtig familiebedrijf dat al 85 jaar goed meebeweegt in een steeds veranderende wereld.

| Hillenraad100 | 2013 | 47

Proef meer dan 60 jaar vakmanschap, kennis en innovatie.

Als specialist op het gebied van smaaktomaten heeft RedStar een heldere focus: smaak. Met de allerbeste rassen als basis proberen we onze producten elk jaar te verfijnen. Op elke teeltlocatie creĂŤren we de optimale omstandigheden, waarin de tomaten het best gedijen. Wij telen jaarrond, volgens de hoogste kwaliteitseisen en op de meest innovatieve manier. Zo lopen we voorop op het gebied van voedselveiligheid, duurzaamheid, efficiency. En door automische tracking & tracing kennen we elke tomaat van oogst tot schap. RedStar werkt ondertussen hard door aan nieuwe toepassingen van smaaktomaten ĂŠn de beleving in het groenteschap. U gaat dus nog veel van ons horen!

Beleef de smaak. Met RedStar.

Poortcamp 10 P.O. Box 112 2678 ZJ De Lier T +31 174 531000 F +31 174 531010 E info@redstar.nl I www.redstar.nl

Top 100 |

38

Noviflora

Omzet NL-Q 91 miljoen Medewerkers NL 115 Medewerkers TOT 125 www.noviflora.nl

37

Sion

Omzet NL-Q 26 miljoen Medewerkers NL 125 www.sion.eu

36

Porta Nova

Omzet NL-Q 21 miljoen Medewerkers NL 36 www.portanova.nl

35

Vreugdenhil en Klugt Combinatie Omzet NL-Q 46 miljoen Medewerkers NL 250 www.plkwvreugdenhil.nl

Dit jaar zijn de ondernemingen in deze lijst vooral beoordeeld op de drie pijlers performance, commitment en technologie. Noviflora is een topbedrijf dat deze trits in één machtige beweging combineert. De strategie is gericht op customer intimacy, Noviflora wil de klant bijna beter kennen dan die zichzelf kent. Daarvoor worden middelen ingezet als een app, een interactieve website, E-trade voorraadkoppeling en online klachtenregistratie. Om echte binding te realiseren, moet de business­ partner er dezelfde hoge standaarden op nahouden als Noviflora zelf. Voor de eigen medewerkers is een gedragskompas ontwikkeld onder de naam BeFIKS. Daarbij staan de letters B en S voor Betrouwbaar en Samenwerkend en zo wil Noviflora ook zakendoen. Met de sterke focus op zowel personele als organisatorische kwaliteit krijgt deze onderneming steeds meer trekken van een High Performance Organisatie. De bedrijfsprocessen zijn zeer strak georganiseerd, onder andere door de inzet van QlikView, een serie dashboards waarmee 24/7 inzicht is in wat er in binnen- en buitenland gaande is. Noviflora staat nu nog in de top 3 van Nederlandse plantenexporteurs, maar kijkt reikhalzend omhoog.

In januari van dit jaar kreeg Eric Moor van Sion de Tuinbouw Ondernemersprijs 2013 uit handen van Sharon Dijksma, de staatssecretaris van Economische Zaken. De jury omschreef hem als ‘marktgericht, innovatief, coöperatief en een uitstraling voor de sector’. Kortom, hier zien we een ondernemer wiens prestaties niet onopgemerkt blijven. Die loftuitingen gaan dan niet alleen over de wijze waarop Sion is uitgebouwd tot een toonaangevende producent van jonge planten voor de orchideeënteelt. Eric Moor kijkt nadrukkelijk verder dan de eigen belangen en onderneming. Door middel van Decorum wordt gewerkt aan én een sterk merk én aan groeiend ‘merkbewustzijn’ in de sector. ‘De toekomst voor de sierteelt ligt in category management’, zo luidt de visie. Voor de Sion Young Plants wordt verbinding gelegd tussen internationale veredelaars en kwekers en hun klanten. En over verder kijken gesproken: ook Sion gaat de wereld in. De ambities reiken tot in Amerika, Brazilië en Oost-Europa en waarschijnlijk moet China er ook nog aan geloven. Eric Moor is een ondernemer met visie, die ook anderen graag laat winnen.

Red Naomi! Het klinkt als een noodkreet, maar deze perfecte rode roos kan zichzelf prima redden.

De Red Naomi is het product van de tweede rozenkweker in deze lijst. In de wereld van de rozenkwekers is het kaf inmiddels van het koren gescheiden. Een handvol spelers kan zich handhaven en er echt goede business van maken. Dan is het wel een ijzeren voorwaarde dat je product absoluut ‘top’ is en van voorspelbare kwaliteit. Daar is Porta Nova meester in: bulkproductie en topkwaliteit in één.

De Red Naomi van Porta Nova heeft het helemaal in zich om tot een A-merk uit te groeien. De website is er al, net als de Facebook-pagina. Porta Nova haalt die hoge kwaliteit door niets aan het toeval over te laten. De planning is uitermate strak; desnoods wordt meerdere malen per dag geoogst. Er wordt gebruik gemaakt van een bijzondere techniek als gewaskoeling; een techniek waarmee deze kwekers de nek uitsteken, en waarmee ondertussen geweldige teeltresultaten worden gerealiseerd. Naomi redt zich prima, Porta Nova maakt er een 24/7 business van.

Eén en één is soms drie, zo bewijst het samengaan van Plantenkwekerij Vreugdenhil met Planten­ kwekerij vd Klugt Bleiswijk/Klugt De Lier. De één is sterk in de opkweek van tomatenplanten, de ander in de opkweek van paprikaplanten. Gezamenlijk kan het duo orders beter invullen en het maakte een uitbreiding met vijf hectare nieuwbouw mogelijk. Dat had weer een aanzuigende werking op nieuwe klanten, dus die investering kan mooi worden terugverdiend. Die nieuwbouw is volgens de scherpste GSPP-eisen gebouwd, conform de voorschriften van Good Seed and Plant Practices. Het gehele proces komt daardoor op een hoger niveau, van tracking en tracing tot en met hygiëneprotocollen en risicoreductie. Oude faciliteiten konden worden afgestoten, ‘PVPvdKBKDL’ heeft een mooie stap voorwaarts gemaakt. Ook op het vlak van klantbenadering wordt goed geschakeld. Opmerkelijk: het product Pick and Joy is zelfs via bol.com verkrijgbaar. Op het gebied van personeelsvoorziening is samen met Prominent een eigen uitzendbureau opgezet, handig om dicht bij het vuur te zitten. Over warmte gesproken: binnen de Westland Agenda wordt gekeken naar de potentie van aardwarmte. Goed bezig.

| Hillenraad100 | 2013 | 49

In het kader van ‘denken op een hoger abstractieniveau’ kiest Koppert Cress nu nadrukkelijk voor het domein Voeding & Gezondheid. In de ogen van deze eigenzinnige onderneming is dat de hoek waar nog volop groei zit. De consument slikt niet meer zomaar alles. Rob Baan trouwens ook niet. Hij ergert zich aan ‘koken met de schaar’: zakjes kant-en-klare voeding openmaken. Rob wil terug naar de oorsprong.

En veel consumenten met hem, want puur en eerlijk koken zit duidelijk in de lift. De trend wordt mede aangejaagd door masterchefs op tv en ook Robs mede-initiatief 24Kitchen is enorm populair. Kortom, Koppert Cress zit in de voorhoede én op de huid van de tijd. Bij de niet aflatende ideeënstroom – weer vijftien nieuwe producten in 2012 – is toch ook gezocht naar hier en daar een pas op de plaats.

De organisatiestructuur is aangepast en de tweede generatie Baan loopt zich warm. En passant werd een rechtszaak rond het intellectueel eigendom van Sakura Cress® gewonnen. Never a dull moment hier.

Koppert Cress blijft een prachtig boegbeeld.

Van den Berg RoseS was op 30 april 2013 heel even ‘Koninklijk’. In de bloemwerken die de troonswisseling omlijstten waren veel Avalanche Peach+ verwerkt, het kroonjuweel van de rozenkwekers uit Delfgauw.

De polder daar is al lang te klein voor de ambities van Arie van den Berg. Met 72 hectare in Kenia en 11,3 hectare in China is dit een echte internationale speler. In China is Van den Berg RoseS de motor achter het nieuwe initiatief Greenport Yunnan. Het zou zomaar kunnen dat daar een reus tot leven wordt gewerkt.

In Kenia is een deel van de teelt veranderd van klein- naar grootbloemig om daarmee in Europa meerdere markten te kunnen bedienen. Uit Kenia komt ook de biologische roos die het in Duitsland erg goed doet.

Hier in Nederland hebben de Avalanche-telers een coöperatie gevormd om dit product beter in de markt te kunnen zetten. Belangrijk is ook de stap om meer te gaan samenwerken met andere rozentelers, om zo na het wegvallen van de PT-activiteiten het nodige onderzoek in de lucht te houden. Een ijzersterke rozenkweker.

Alle ondernemingen die in de Hillenraad100 staan, werden benaderd met een informatieverzoek dat opende met een prikkelende zin: “Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst”.

Jiffy Group neemt die zin zeer serieus. De onderneming heeft een zeer rijke heritage en een sterke positie in de professionele tuinbouw, maar houdt de ogen goed open. Zo ziet men veel kansen in de groeiende mondiale aandacht voor duurzaamheid en ‘groene steden’. Daar speelde Jiffy Group al vroeg op in met het lichtgewicht substraat Green Roof. Daktuinen zijn de toekomst en Jiffy Group wil bovenop de bal zitten. Slim. Zoals het ook slim is om dicht bij je markt te willen zitten. Dus wordt hard gewerkt aan de herverdeling van productiecapaciteit. Die veranderingen gaan niet één, twee, drie en drukken ook op het resultaat. Omdat men aan de professionele markt de handen al vol heeft, is in Amerika de homegardening voor consumenten buiten de deur gezet. Om de professionele klant optimaal te kunnen bedienen, wordt het opleidingsniveau van de medewerkers opgeschroefd, zelfs naar HBO-niveau.

Jiffy Group snapt wat nodig is.

Still going strong, en dat is in deze tijden een prestatie van formaat. De Van Vliet Flower Group zit in een markt waar het aankomt op actief en slim ondernemerschap. Voor je het weet, ben je gezien.

Dat blijkt wel uit het lot van één van de bedrijven binnen de groep, het boekettenbedrijf Primeflora.

Dat is door al het geweld van concurrenten gesloten, terwijl die concurrenten zelf ook niet meer bestaan.

Ook ingrijpend: de inkopen voor een derde partij werden afgebouwd, wat een flink gat in de omzet sloeg. Dat is echter al weer gedicht met andere activiteiten. In het buitenland wordt flink aan de weg getimmerd, met bijvoorbeeld de opening van de 21e cash & carry. Deze laatste loot aan de stam staat in Litouwen. Bij die buitenlandse cash & carry’s wordt veel aandacht besteed aan deels lokale sourcing.

Deels wordt Nederlands product geleverd. Het gaat er om dat de klant hoe dan ook binnen 24 uur krijgt aangeleverd en dus houdt de Van Vliet Flower Group de logistiek in eigen hand. Voortvarende en flexibele ondernemers.

50 | Hillenraad100 | 2013 |

34

Koppert Cress Omzet NL-Q 18 miljoen Medewerkers NL 106 www.koppertcress.nl

33

Van den Berg RoseS Omzet NL-Q 37 miljoen Medewerkers NL 205 Medewerkers TOT 1.710 www.vandenbergroses.com

32

Jiffy Group Omzet NL-Q 73 miljoen Medewerkers NL 309 www.jiffygroup.com

31

Van Vliet Flower Group Omzet NL-Q 87 miljoen Medewerkers NL 249 Medewerkers TOT 468 www.jvanvliet.com

Top 100 |

30

Ridder Drive Systems/ HortiMaX Omzet NL-Q 39 miljoen Medewerkers NL 181 Medewerkers TOT 197 www.ridder.com www.hortimax.nl

29

Looije Tomaten

Omzet NL-Q 28 miljoen Medewerkers NL 300 Medewerkers TOT 355 www.looijetomaten.nl www.honingtomaten.nl

28

CombiVliet Omzet NL-Q 48 miljoen Medewerkers NL 340 www.combivliet.nl

27

Harting Groep

Omzet NL-Q 119 miljoen Medewerkers NL 130 Medewerkers TOT 134 www.hartingholland.nl www.zijtwende.com

‘Er is nog een wereld te innoveren’, zei directeur R&D Ad de Koning in 2011, bij de overname van HortiMaX door Ridder Drive Systems. De nieuwe twee-eenheid is goed aaneengesmeed en een toegewijd leverancier van Global Greenhouse Growing Solutions. De woorden uit 2011 zijn nu nog bijna meer waar dan toen, want ook Ridder Drive Systems/HortiMaX ziet dat het heil niet meer uit eigen land komt. Met jaarlijks honderd hectare nieuwe kassen kun je de kost niet verdienen. Dus ook hier volop internationalisering. Eerst is bepaald welke landen kansrijk zijn en vervolgens wordt gewerkt aan het opbouwen van footholds. Dat betekent: de juiste samenwerkingsverbanden zoeken, je sales force uitbouwen, je neus laten zien op internationale beurzen. Ridder Drive Systems/HortiMaX ziet in dat je in het buitenland niet zomaar kunt komen aanzetten met een soms te hoogwaardig Nederlands product.

‘It’s not adopt, but adapt’, zo luidt het inzicht. Hier in Nederland heeft de onderneming zich in zestig jaar opgewerkt naar nummer 22 in de top 100 van de nationale maakindustrie. Een knappe prestatie en een belofte voor de (internationale) toekomst.

‘En nu verder’, is momenteel het Leitmotiv bij Looije Tomaten. Het succes in Nederland werd in mei van dit jaar bekroond met de titel ‘Best smakende tomaat van Nederland’. Zo verlekkerd als de vakjury naar de Piccolo’s van Looije keek, zo verlekkerd kijkt deze onderneming nu naar nieuwe markten, Rusland bijvoorbeeld. In Duitsland werden al zaken gedaan, maar dat verdiende aanscherping. Alleen kennis van je eigen product blijkt dan toch niet voldoende, je moet ook weten met wie je aan tafel zit.

Knap: voor verschillende supermarktketens aldaar worden verschillende proposities uitgewerkt, zodat merk en supermarkt bij elkaar passen. Sowieso is dat een sterk punt van Looije Tomaten: supermarkten en ook de individuele AGF-winkeliers en grossiers krijgen tailor made promotiemiddelen. Zo versterk je de onderlinge band en het leidt tot herhaalaankopen: iedereen blij. ‘Verbinden’ is voor Looije Tomaten een belangrijk thema en de onderneming ziet dat terug in een trend als ‘urban farming’. Hoe dichter consument en producent op elkaar zitten, hoe liever. Deze trend wordt dus met meer dan gemiddelde belangstelling gevolgd. En natuurlijk ontbreken Twitter en Facebook niet.

Zoals de nieuwbouw bij Agriport A7 met ‘militaire precisie’ wordt uitgevoerd, zo wordt deze onderneming in zijn totaliteit zeer strak geleid. Men is zeer alert op de tekenen van de tijd. Zoals ze zelf schrijven: ‘Veranderingen zijn aan de orde van de dag. Telers die de zeilen niet bijstellen, raken direct uit koers.’

CombiVliet ziet onder andere de noodzaak om dichter tegen de retail aan te kruipen. De processen zijn al zó scherp ingericht, dat daar weinig meer te winnen valt. Dus moet het komen van intelligenter opereren aan de afzetzijde. Op één kostenaspect is nog wel te finetunen, en dat ligt op het vlak van energieverbruik en -winning. In 2012 is een nieuw systeem voor energiekostenrapportage opgezet en in 2013 is bij Agriport A7 begonnen met de zoektocht naar aardwarmte. Een succesfactor van CombiVliet is het hoge commitment en de toenemende kennis en kunde van de medewerkers. De organisatie is opgeknipt in kleine eenheden en verantwoordelijkheden worden zo laag mogelijk in de organisatie gelegd, waardoor de totale organisatie beter te besturen is. Een sterke groeier.

De nieuwe naam Harting Groep staat voor de kwekerij- en handelsactiviteiten onder deze gezamenlijke paraplu. Daarbij is Harting Holland de nieuwe naam voor de tomatenkwekerij. Zijtwende International is de evenknie die gespecialiseerd in de handel van Hollands product. Het Leitmotiv is hier: no-nonsense ondernemen, uitermate betrouwbaar leveren aan je afnemers. Verwacht hier geen hoogdravende toe­ gevoegde waarde-filosofieën. ‘Onze klanten willen een topproduct, ze krijgen een topproduct’, dat is het verhaal. Het verkoopproces wordt met een nieuw verkoopprogramma beter gemonitord en aangestuurd.

Ook wordt intensief samengewerkt met Seasun uit het Zeeuwse Kapelle. Als dit een succes blijkt, zou dit zomaar nog verder uitgebouwd kunnen worden. Intern is er volop aandacht voor optimaal commit­ ment van de medewerkers, maar de groep kijkt ook naar buiten. Dat wil zeggen: er is alle aandacht voor duurzaam ondernemen, al was het alleen omdat daarmee de kosten verlaagd kunnen worden. Economie en ecologie gaan hier hand in hand. Dat blijkt uit het boren naar aardwarmte, een initiatief dat gesteund wordt door de Westland Agenda. Gewoon een stabiele club met het ondernemershart op de goede plek.

| Hillenraad100 | 2013 | 51

Precision Growing

Maximaliseer uw opbrengsten op een duurzame wijze Om rendabel te blijven telen, wilt u de opbrengst van uw teelt verhogen en de inzet van middelen zoals energie, water en voedingsstoffen beperken. De gewasspecifieke oplossingen van GRODAN zijn ontworpen voor optimale sturing en maken het mogelijk om water en voedingsstoffen binnen de wortelomgeving met precisie te doseren. Met GRODAN速 oplossingen kunnen wortelomgeving- en klimaatinstellingen optimaal op elkaar worden afgestemd. Het resultaat is een duurzame teelt waarbij met een minimale inzet van middelen een maximaal resultaat behaald wordt, of zoals wij het noemen: Precision Growing.

Meer informatie over Precision Growing kunt u vinden op onze website www.grodan.nl www.3xduurzaam.nl www.linkedin.com/company/grodan www.twitter.com/grodan_nl

Top 100 |

26

Bunnik Plants

Omzet NL-Q 55 miljoen Medewerkers NL 180 www.bunnikplants.nl

25

Best Fresh Group

Omzet NL-Q 217 miljoen Medewerkers NL 205 Medewerkers TOT 315 www.bestfreshgroup.nl

24

Agro Care

Omzet NL-Q 50 miljoen Medewerkers NL 300 Medewerkers TOT 310 www.agrocare.nl

23

Emsflower

Omzet NL-Q 36 miljoen Medewerkers NL 153 Medewerkers TOT 292 www.emsflower.nl

Bunnik Plants zit volop in een proces van aanpassing en bezinning na de onstuimige en soms wat eenzijdige groei van de afgelopen jaren. Deze onderneming is één van de vele topbedrijven in de sector die de noodzaak van verandering inzien. Bunnik Plants zag dat het te afhankelijk was geworden van drie grote afnemers. Dus wordt hard gewerkt aan een ‘breder gedragen omzet’, zoals men het zelf omschrijft.

Die breedte loopt uiteen van het vertrouwde groene assortiment tot en met de finishing touch in de vorm van sierpotten, etiketten en verpakkings- en winkelmaterialen. Zo wil Bunnik Plants een echte value adding grower zijn, die denkt vanuit de winkelvloer. Interessant is de eigen ontwikkeling van een stapelbare presentatiedoos die op een pallet past. Een slimme logistieke innovatie die zomaar de Deense karren zou kunnen gaan vervangen. Ondertussen loopt het 1.000 dagen-programma B-Leaf volop door, bedoeld om de interne processen en de rol van de medewerkers naar een hoger niveau te tillen.

De zeven vette jaren zijn even voorbij, maar Bunnik Plants schakelt wel snel door. En dat is positief.

Van teler naar retailer: Best Fresh Group vult de gehele keten in met haar achttien zelfstandige bedrijven, die onder de gezamenlijke paraplu opereren. In 2012 is voortvarend gewerkt aan een opschoning van het aantal merken en aan meer efficiency in het bedrijfsproces. Wat sterk was, is nog sterker gemaakt. Best Fresh Group heeft het klantenbestand scherp onder de loep genomen en de zwakke broeders eruit weten te halen. Daardoor is de omzet kwalitatief beter en bij de sterke klanten ook gestegen. Waar andere blij waren dat 2012 voorbij was, keek Best Fresh Group terug op een mooi jaar.

Mart Valstar zit weer vol verve aan het roer en dat werpt duidelijk vruchten af. De consument wordt optimaal bediend met vijf sterke merken, die daadkrachtig aan de man worden gebracht. Of, zoals op de Libelle Zomerweek, aan de vrouw. Ook voor een echt conveniencemerk als EasyToSteam zijn veel instoreen online promoties opgezet. En zo blijft ook Best Fresh Group zelfs na precies 85 jaar flink op stoom.

In de allereerste Hillenraad100 was Agro Care de hekkensluiter op nummer 100. Toen luidde één van de quotes: ‘Eigenlijk moeten we toe naar honderd hectare.’ Tien jaar later zit de groei er nog steeds flink in. In Middenmeer wordt gebouwd aan een kas van nog 9,5 hectare, waarmee het totaal op 72 hectare komt.

‘No limits, no nonsense’ is het bedrijfsmotto en de groei lijkt inderdaad grenzenloos. Sinds kort is ook in Tunesië een eigen productielocatie opgezet. Agro Care ziet wel de opkomst van de ‘local for local’-trend, maar dat is niet de reden van de uitbreiding elders. De strategie is volop gericht op jaarrond productie.

Zo houd je ook de cash flow aan de gang en Agro Care ziet dat, in tijden waarin externe financiering steeds lastiger wordt, als een kritische factor. De onderneming heeft inmiddels een zeer stevige positie in de Nederlandse markt weten te realiseren, mede door intensieve samenwerking met ketenpartners.

In die zin ziet Agro Care een voordeel van de recessie: concurrenten zullen nu niet snel meer dezelfde slagen kunnen maken.

Ver van de Hollandse delta vaart Emsflower een volstrekt eigen koers. Geen gepolder, want hier wordt gewoon ‘gearbeit’, om met name de Duitse consument te kietelen met ‘Erlebnis’ en ‘Preiswert kaufen’.

Vader Bennie en zoon Tom leiden samen het grootste perkplantenbedrijf van Europa. Ze vormen de uitzondering op de regel dat focus op één product of dienst leidt tot een bloeiende onderneming.

Emsflower doet namelijk veel tegelijk. Het Erlebnispark trekt jaarlijks duizenden bezoekers. Beleving is geld waard, zo weet Emsflower. Dat consumentenbezoek levert naast omzet ook heel veel waardevolle informatie op. Van elk van de bijna tweehonderd (!) verschillende plantengroepen is de ‘tuinwaarde’ voor de consument bekend. Uitzonderlijk is ook het gegeven dat in dezelfde kassen afwisselend perkplanten en – sinds 2010 – tomaten worden geteeld. Die tomaten worden onder eigen regionale merken verkocht, met dus het juiste ‘lekker van hier’-gevoel. Emsflower lijkt zo’n bedrijf dat bijna terloops wordt gerund.

De lijnen zijn kort, er wordt snel beslist en slim gehandeld. Maar schijn bedriegt, want achter die terloops­ heid zit een ingenieus technisch systeem voor optimale werkverdeling. Topondernemers.

| Hillenraad100 | 2013 | 53

Royal Brinkman Al 128 jaar voorop in tuinbouw

Kennis, vernieuwend, kwaliteit Royal Brinkman is een toonaangevende leverancier, installateur en adviseur voor de professionele glastuinbouw.

Kijk op www.brinkman.nl voor het complete assortiment met meer dan 30.000 artikelen.

Watch us Visit us Follow us

Royal Brinkman | Woutersweg 10 | 2691 PR ’s-Gravenzande Hillenraad NL 2013:Layout 1 29-8-13 15:11 Page 1

Natuurlijke oplossingen voor de professionele tuinbouw.

Van der Knaap Groep is op mondiaal niveau dé aanbieder van natuurlijke oplossingen voor beworteling en groei. Deze positie danken wij vooral aan drie belangrijke eigenschappen.

• organische oplossingen Om het milieu zo min mogelijk te belasten, richten wij ons op organische oplossingen, op basis van kokos en veen.

• innovatie In nauwe samenwerking met kwekers werken wij voortdurend aan nieuwe oplossingen voor de professionele tuinbouw.

• totale ketenbeheersing Alle productieprocessen - van grondstof tot eindproduct - hebben wij geheel in eigen hand. En daarmee ook de kwaliteit.

o r g a n i c

s o l u t i o n s

f o r

r o o t i n g

hoofdkantoor:

Bovendijk 50 Kwintsheul

telefoon +31 (0)174 296606 e-mail

a n d

vdk@vanderknaap.info

g r o w i n g

Top 100 |

22

Eosta

Omzet NL-Q 69 miljoen Medewerkers NL 72 www.eosta.com

21

Hordijk Groep Omzet NL-Q 77 miljoen Medewerkers NL 350 Medewerkers TOT 356 www.hordijk.nl

20

Van der Windt Group Omzet NL-Q 150 miljoen Medewerkers NL 162 Medewerkers TOT 192 www.vanderwindt.nl

19

Monsanto Vegetable Seeds

Omzet NL-Q 225 miljoen* Omzet WW-Q 681 miljoen Medewerkers NL 700 Medewerkers TOT 4.000 www.monsantovegetableseeds.com

Het gaat gestaag vooruit met Eosta en dat blijft niet onopgemerkt. In april 2013 ontving het bedrijf in Wenen de Sustainable Entrepreneurship Award 2013. Het liet daarmee 260 andere bedrijven uit dertig landen achter zich. Eerder al won Eosta de Duitse ECOCARE Award. Vooral die Duitse consument is zeer gevoelig voor duurzaamheid, zoals de grote beweging Wir Haben Es Satt! bewijst. Eosta haakt aan bij een gestaag groeiende beweging en doet dat in alle eerlijkheid, openheid en transparantie.

Eveneens in Duitsland kwam Eosta met de indrukwekkende guerilla-actie Save Our Soils. Met behulp van een Soilmate konden mensen zelf organische tomaten en basilicum kweken op een organische voedingsbodem. Eosta gaat dus veel verder dan de core business, het importeren en distribueren van organisch geteeld fruit en groenten. De onderneming is sterk geworteld in een niche die al bijna geen niche meer is en waar ongetwijfeld nog veel meer potentie in zit. Eosta heeft het tij en de tijd mee, maar moet wel op de P van profit blijven letten, met die andere zit het wel goed.

In 2007 werd in Nederland nog zevenhonderd hectare aan nieuwe kassen gebouwd, sinds 2009 gaat het om hoogstens honderd hectare per jaar. Dan mag het eigenlijk een klein wonder heten dat een onderneming als Alcomij nog bestaat. De kracht van dit solide familiebedrijf komt voort uit de focus op maakindustrie en de voorspoedige uitbouw van een solide marktpositie. Met name de ons omringende landen worden nu intensief bewerkt. Een tweede pijler van Hordijk is de productie van verpakkingen voor (vers gesneden) groenten. Een ietwat wonderlijke combinatie, maar Hordijk weet al decennialang hoe je een machine­park beheert en te gelde maakt. Naast de internationalisering wordt ook een tweede strategisch pad bewandeld, dat van recycling van grondstoffen. Door slimmer met aluminium en kunststof om te gaan, wil Hordijk de carbon footprint sterk reduceren. Want Hordijk wil niet alleen de wereld van dienst zijn, maar er ook zuinig op zijn.

Goed nieuws, medio dit jaar bij verpakkingsspecialist Van der Windt Group: het bedrijf is overgenomen door een solide familiebedrijf in verpakkingen, de Paardekooper Group. Zowel qua cultuur als product­ portfolio passen deze twee perfect bij elkaar. Voor de overname opereerde de Van der Windt Group, met daarin onder andere het gerenommeerde Olsthoorn Verpakkingen, onder de vleugels van het veel grotere Clondalkin. De nieuwe match is naar onze bescheiden mening beter. Er staat nu een slag­ vaardige combinatie met 380 fte en een verwachte jaaromzet van zo’n 250 miljoen euro. De klanten kunnen hun boodschappenmandje vullen met 40.000 artikelen. We zien hier dus een marktleider in de verpakkingsmarkt, gericht op sierteelt, AGF, food en retail. Het nieuws viel goed in de markt, want er zijn meteen nieuwe klanten binnengehaald. Nog meer omzetgroei ligt dus in het verschiet. ‘Nog meer’, omdat het voor de overname al erg goed ging, onder andere door een grote order in Engeland. Met de webshop en andere telesales-activiteiten gooit Van der Windt hoge ogen, net als met de toenemende nadruk op duurzaamheid. Hier gaan nog mooie dingen gebeuren.

De wereld van zaden en zaadveredeling is inmiddels op het punt aangeland dat je – in dit segment – bijna kunt spreken van technologiebedrijven. Monsanto speelt in die wereld al sinds jaar en dag een hoofdrol.

Om die rol vast te houden worden hoogtechnologische specialisten binnenboord gehaald. Nu de rust in de Nederlandse organisatie is weergekeerd lukt het ook steeds beter om weer talentvolle mensen binnen te halen. Met man en macht wordt continu gewerkt aan nieuwe patenten en octrooien. Het verdienmodel van Monsanto is deels gebaseerd op licenties en dat is voor de tuinbouw een relatief nieuw fenomeen.

Maar die bron van inkomsten is wel de drive achter steeds weer nieuwe rassen, waardoor ‘in het veld’ steeds meer verfijning mogelijk is. Monsanto is absoluut een aanjager achter steeds hoogwaardiger voedselproductie. Een belangrijke verandering in 2012 was de duidelijke en hernieuwde marktprofilering van de merken De Ruiter en Seminis. Aan vertrouwde herkenbaarheid was in de markt duidelijk behoefte.

Seminis® is nu het merk voor de buitenteelten, De Ruiter® voor de heated crops.

| Hillenraad100 | 2013 | 55

Zijtwende 28, 2678 LJ De Lier T: +31 (0)15 251 23 00 F: +31 (0)15 251 23 02 E: info@hartingholland.nl www.hartingholland.nl

Zijtwende 24, 2678 LJ De Lier - Holland T: +31 (0)15 251 28 00 F: +31 (0)15 251 28 01 E: info@zijtwende.com www.zijtwende.com

Top 100 |

18

Royal Brinkman

Omzet NL-Q 109 miljoen Medewerkers NL 165 Medewerkers TOT 213 www.brinkman.nl

17

Florensis Omzet NL-Q 79 miljoen Medewerkers NL 174 Medewerkers TOT 1.139 www.florensis.nl

16

Priva

Omzet NL-Q 66 miljoen Medewerkers NL 337 Medewerkers TOT 418 www.priva.nl

15

Royal Hilverda Group Omzet NL-Q 156 miljoen Medewerkers NL 420 www.royalhilverdagroup.nl

Royal Brinkman zette in 2012 een opmerkelijke prestatie neer: groeien in een dalende markt. Vooral in het buitenland is heel goed zaken gedaan. Dat kan niet elke toeleverancier zeggen. Kennelijk heeft de nieuwe algemeen directeur Ton van Mil de zaken goed op orde. Hij staat aan de leiding van een onderneming die nu onder één paraplu opereert, zodat de zichtbaarheid en herkenbaarheid in met name de internationale markt verbetert. Een buitenlander doe je namelijk geen plezier met ‘Brinkman Tuinbouw Techniek’. Een belangrijke reden voor de voorspoedige ontwikkeling is de opzet en perfectionering van de webshop. De oude heer Brinkman in 1885 begon met ‘sparrietouw’; nu kunnen klanten kiezen uit 30.000 artikelen. De webshop bevat slimme technieken als aankoopsuggesties en klantafspraken. Digitaal kruipt Brinkman heel dicht tegen elke individuele klant aan. Overigens ook fysiek, want er wordt zwaar ingezet op lokale netwerken in het buitenland. Een flinke klus, als je in 103 landen actief bent. Hier in Nederland wordt gewerkt aan meer kennis en kunde bij de medewerkers. Veel van hen komen binnen op HBO- en WO-niveau. Slim, allemaal.

Florensis doet het volstrekt anders. Waar andere wegduiken en wachten tot de storm is geluwd, gaat deze onderneming volop in de wind en krachtig voorwaarts. Het familiebedrijf durft juist nu anticyclisch te investeren, en flink ook. Ze kijken in Hendrik-Ido-Ambacht vol optimisme en vertrouwen naar de toekomst. En naar het buitenland. In Ethiopië, Italië en Zwitserland werden deelnames versterkt en vaak werd het volledig eigendom van een partner verworven. De samenwerking met Bigler Samen AG is strategisch slim omdat daarmee de markt in het Frans/Italiaanse deel van Zwitserland beter te bewerken is. Bij dit alles liet de autonome groei ook nog eens dubbele cijfers zien. Bij dergelijke groei kan het bedrijfsproces onder druk komen te staan, maar dat is opgevangen door de outsourcing van diverse activiteiten rond de eigen productie van uitgangsmateriaal. Het proces is ook met de uiteindelijk toch succesvolle implementatie van ERP nog verder aangescherpt. Dat is van het grootste belang, wil je 7.500 klanten, 50.000 productieorders en 4.000 artikelen in goede banen leiden. Een topbedrijf dat klanten én medewerkers koestert.

Op de fraaie nieuwe website van Priva kan men op de homepage kiezen voor oplossingen voor gebouwen of voor tuinbouw. In de beide markten is sprake van flinke tegenwind, dus moet Priva stevig aan de bak.

Waar het om de tuinbouw gaat, zoekt Priva nu vooral internationaal naar meer omzet. Door middel van het Priva Expert Centre wordt het vizier volop gericht op grote klanten in Azië, Australië en Latijns- en Noord-Amerika. Priva ziet ook veel kansen in het zogenoemde mid-segment en speelt hierbij de kaart van kennis delen. Die kennis geeft (nu nog) kleinere tuinbouwondernemers in bijvoorbeeld China de kans om hun rendement te verbeteren. ‘Als we die ondernemers verder kunnen brengen, dan gaat dan ons ook geen windeieren leggen.’ Dat is, vrij vertaald, de gedachte achter het Stepping Stone-model dat Priva hanteert. Bij die vergaande segmentatie past de aanpassing van het internationale dealernetwerk.

Priva zet al met al zwaar in op marktontwikkeling. Dat moet de omzet op peil houden, om daarmee ook de nodige R&D-investeringen te kunnen volhouden. Volop verandering dus in De Lier.

De Royal Hilverda Group is niet de meest open onderneming die we in deze lijst tegenkomen. In de rust en stilte van de eigen burelen wordt gestaag doorgewerkt aan datgene waar men al meer dan honderd jaar goed in is: veredelen, vermeerderen, exporteren. HilverdaKooij, Florist Holland, Hilverda De Boer, Anton Spaargaren, het zijn gerenommeerde namen. Maar ook gerenommeerde partijen moeten aan de bak, zo laat Jan Hilverda in een Interview met een Aalsmeers nieuwsmagazine weten.

We citeren: ‘De rendementen staan onder druk, iedereen heeft het moeilijk. Een kwart van de exporteurs is verdwenen.’ Maar hij spreekt ook hoopvolle verwachtingen uit: ‘Ik denk dat de sector er uiteindelijk gezonder van wordt.’ De onderneming heeft dus alle vertrouwen in de bloemenexport. Voor Royal Hilverda Group is er wat ruimte gekomen door het wegvallen van Florimex en Ciccolella. De onderneming zit duide­lijk in een segment waar survival of the fittest volop geldt. Deze Koninklijke zal niet zomaar omvallen. Een stille, maar gedegen onderneming.

| Hillenraad100 | 2013 | 57

Anthura is de nummer één in de wereld op het gebied van veredeling en vermeerdering van Anthurium en behoort tot de top in Phalaenopsis. Ontwikkelingen worden vertaald naar toonaangevende variëteiten en effectieve teelttechnieken, die gericht zijn op het efficiënt telen van Anthurium en Phalaenopsis.

www.anthura.nl

Hillenraad .indd 2

8/13/2013 9:47:48 AM

Top 100 |

14

Nature’s Pride

Omzet NL-Q 127 miljoen Medewerkers NL 154 www.naturespride.nl

13

Syngenta Omzet NL-Q 355 miljoen Medewerkers NL 1.030 Medewerkers TOT 3.730 www.syngenta.nl

12

Waterdrinker Aalsmeer Omzet NL-Q 164 miljoen Medewerkers NL 212 www.waterdrinker.nl

Nature’s Pride komt in één keer binnen in de hoogste regionen. Het zegt alles over de dynamiek van de sector op dit moment. Bedrijven die al jaren in de lijst stonden, zijn van het toneel verdwenen.

En plots is daar ineens Nature’s Pride. We hadden ze uiteraard al langer in het vizier (zie Top Buiten­ beentjes in de vorige editie), maar de oude criteria stonden een eervolle vermelding in de weg en daarom moesten we de boot helaas afhouden. Met de nieuwe criteria laten we de reserves varen.

Ondernemingen als Nature’s Pride zijn van grote waarde voor de continuïteit en het economische bestaansrecht van het Nederlandse AGF-cluster. Nu is Nederland nog de ‘draaischijf’ voor Europa, maar in de wereld van vandaag, is niets meer zeker. Wil die Nederlandse AGF-handel de Europese hoofdrol blijven spelen, dan zijn we gebaat bij een zo groot mogelijke variëteit aan producten. Met haar eetrijpe exoten voegt Nature’s Pride echt iets toe aan het al bestaande aanbod, het is een enorme verrijking.

En we zijn om nog een reden zeer gecharmeerd van hetgeen Shawn Harris en haar mensen presteren.

Het lukt Nature’s Pride om onder andere tientallen soorten exotisch fruit eetrijp in het schap van de retailer te krijgen. Dagelijks worden hier absoluut topprestaties geleverd. Rijpmeesters in Maasdijk bepalen wanneer welke soorten klaar zijn voor verzending naar de afnemers. Bij de telers in de zestig (!) landen van herkomst wordt strak gelet op het juiste moment van plukken. De producten worden daar ook getest op bijvoorbeeld het juiste suiker- of oliegehalte. In het Contract Center in Maasdijk koppelen de traders aanbod en vraag continu zo fijnmazig mogelijk aan elkaar. Dat is hier de kern: de vraag van de consument is leidend. Wil Spar of Delhaize vandaag twee kisten rambutan? Dan zijn die er binnen 24 uur. Morgen zes kisten? Ook prima. Dat dit werkt, blijkt wel uit het succesverhaal van de Ready to Eat avocado’s in Noorwegen. In het verleden kocht een enkeling daar een avocado. Tot Nature’s Pride zich ermee begon te bemoeien. De Noren waren – en zijn – flabbergasted, de eetrijpe avocado’s zijn bijna niet aan te slepen. Shawn Harris kan niet wachten om dat ook in Duitsland te gaan doen: ‘De kansen zijn enorm’. Nature’s Pride is in alle opzichten een modelbedrijf. Zeer begaan met de wereld, een topper.

Denken als een teler. Dat is het uitgangspunt voor Syngenta. Weliswaar is de onderneming buiten Nederland veel groter dan hier te lande (wereldwijd 26.000 versus ruim 1.000 Nederlandse medewerkers), maar de aan­wezigheid hier is buitengewoon belangrijk. Ruim een derde van de Nederlandse medewerkers is werkzaam in de R&D en staat daarmee aan de basis van de ambitieuze doelstelling die Syngenta hanteert.

De onderneming opereert vanuit de visie dat wereldwijd veel meer voedsel met liefst minder middelen geproduceerd moet worden, en dat met maximale voedselzekerheid. Met de productie van groente- en bloemzaden, stekken en jonge planten én de activiteiten rond gewasbescherming is Syngenta een echte allround speler. En: een echte wereldspeler, getuige de opzet van het e-licensing systeem. Daardoor krijgen breeders en onderzoekers internationaal makkelijker toegang tot genetisch materiaal. Zij kunnen het dan onder licentie lokaal of regionaal doorvertalen naar de behoeften van boeren en tuinders. Zo wordt innovatie versneld en creëert Syngenta op een elegante manier een win-winsituatie. Het zou zomaar een nieuw verdienmodel op basis van ‘spinning out’ kunnen worden. Syngenta laat zien dat het in een veranderende wereld modern denkt.

‘Panta rhei,’ zeiden de oude Grieken, ‘alles stroomt.’ Dat hebben ze bij Waterdrinker goed begrepen, want deze organisatie is steeds meer ingesteld op een wereld waarin je sneller, beter en anders moet zijn dan je naaste concurrent. Zo ziet Waterdrinker dat de ‘gewone’ bloemist het moeilijk heeft. Deze kan met een standaard assortiment niet opboksen tegen grotere spelers. Dus ondersteunt Waterdrinker hen – uiteraard ook uit welbegrepen eigenbelang – via samenwerkingsverbanden als VBW en Florint met plantenkennis en bedrijfseconomische inzichten. Bovendien maakt Waterdrinker veel werk van een onderscheidend productaanbod, met daarin veel ‘vergeten’ planten. Er wordt dus intensief geïnvesteerd in waardevolle relaties, en dat geldt ook voor de grotere afnemers: retailketens en tuincentra. Ook in de eigen medewerkers wordt veel energie gestoken, getuige onder andere de Waterdrinker Academy. Een belangrijke andere stap is het initiatief voor een eigen luchtvracht, waardoor markten in het Midden-Oosten en Afrika binnen bereik komen. Onder andere deze activiteiten en de spraakmakende nieuwbouw leidden ertoe dat Waterdrinker werd uitgeroepen tot Onderneming van het Jaar Noord-Holland in de categorie MKB Groot.

| Hillenraad100 | 2013 | 59

Top 100 |

11

RedStar Group Omzet NL-Q 67 miljoen Medewerkers NL 93 Medewerkers TOT 102 www.redstar-trading.nl

10

Nunhems

Omzet NL-Q 159 miljoen Omzet WW-Q 304 miljoen Medewerkers NL 513 Medewerkers TOT 1.842 www.nunhems.nl

9

Beekenkamp Groep Omzet NL-Q 117 miljoen Medewerkers NL 409 Medewerkers TOT 2.500 www.beekenkamp.nl

8

DNA Green Group Omzet NL-Q 86 miljoen Medewerkers NL 176 Medewerkers TOT 2.560 www.dnagreengroup.com

In juli 2013 stonden FresQ en Kaaij Brothers voor het hekje van de Haagse rechter. Die bepaalde dat negen tomatenmerken van RedStar niet vanzelfsprekend eigendom van RedStar zijn. Het is het uitvloeisel van het eerdere besluit van RedStar om FresQ te verlaten. Nu schrikken deze rasondernemers niet snel, en de strijd zal zeker nog een vervolg krijgen. Ondertussen is de RedStar Group druk bezig om stevig op eigen benen te staan. Na een herstructurering zijn alle activiteiten transparant onder een holding gebracht en de gehele organisatie is met een professionaliseringsslag bezig. En: men is actief bezig om de vleugels uit te slaan en internationaal te gaan. RedStar heeft al productielocaties in Spanje en Engeland, maar kijkt nadrukkelijk ook naar Oost-Europa en Azië. Samenwerking met de juiste partners moet daar leiden tot de beoogde groei. Niet dat de druk enorm is, want het resultaat is – ondanks alle hektiek – prima. Maar toch, men ziet de wereld veranderen en wil mee in de vaart der volkeren. Met de nieuwe CEO Rob Bal gaat de RedStar Group grenzen verleggen.

Uiteindelijk moest zelf de provincie er nog aan te pas komen, maar Nunhems mag dan toch uitbreiden in de Limburgse gemeente Leudal. Met twintig hectare extra glasopstand wil de onderneming op in de vaart der volkeren. Geen sinecure, zo ziet Nunhems, want de mondiale markt van groentezaden kenmerkt zich door extreme gewassegmentatie. Dus waar moet je het vizier op richten? De R&D moet optimaal matchen met vragen vanuit de markt. Om grip op die markt te krijgen, wordt nu gewerkt met een mondiale divisiestructuur, gewasgespecialiseerde teams en regionale en nationale inbedding van de producten en innovaties. Eén van de kaskrakers is de Intense tomaat, een innovatie waar tien jaar van research aan vooraf ging. Nunhems vindt dat een te lange tijd. Om de time to market van nieuwe vondsten te verkorten, worden nu teams samengesteld met daarin veredelaars, cel- en moleculair biologen, zaadtechnologen en fythopathologen. Moeder Bayer CropScience zal er vol verwachting naar kijken, want de jaarcijfers over 2012 waren niet zo fraai als die in 2011.

Een ijzersterk en professioneel geleid familiebedrijf, dat het gelukkig niet hoeft te hebben van de jacht op dagkoersen en kwartaalcijfers. Sinds 1951 bouwde en bouwt de Beekenkamp Groep gestaag aan een onderneming die steeds meer een internationaal karakter krijgt. In die zin is ze exemplarisch voor de Nederlandse horti-sector: de aspiraties zijn veel te groot voor ons kleine land en reiken in dit geval zelfs tot Japan. Veelzeggend is het feit dat in 2012 Beekenkamp Inc. werd opgericht. De Groep kan op verschillende paarden wedden en die liggen allemaal prima in de koers. Vermeerderaar en veredelaar Deliflor heeft een prima neus voor nieuwe producten. Al twee keer werd met een nieuw ras de Glazen Tulp gewonnen, voor het eerst zelfs met een chrysant. Beekenkamp Plants weet met veel cross-mediale inspanningen de consument in het hart treffen. Beekenkamp Verpakkingen verrast continu met mooie vondsten. Zo is met veel succes een ‘Specialty’-verpakking voor tomaten ontwikkeld en wordt de zachtfruitsector blij gemaakt met innovatieve verpakkingen en opkweeksystemen. Ook financieel ziet het er prima uit bij deze sterke Groep.

Voeg de D van de Duitse veredelaar Dümmen samen met de de A van Agribio Group en je hebt DNA. Een briljante naam, door de dubbele lading. De nieuwe combinatie heeft wereldwijd een enorm netwerk voor de veredeling, vermeerdering en verkoop van snijbloemen, potplanten en seizoensproducten als Geranium en Petunia. De mondiale toppositie werd eerder in 2012 al versterkt met onder andere de acquisitie van Ecke, een Amerikaanse veredelaar en vermeerderaar van Poinsettia (‘kerstster’). Het mooie van de naam zit in de dubbele laag: DNA is waar alles om draait. Daarbij is ook van belang dat het DNA van de onderneming in lijn ligt met het DNA van een specifieke markt. Dat is bij DNA Green zeer goed ingevuld; de onderneming positioneert de verschillende productgroepen heel nauwgezet in de diverse (groei)markten. Onder de merknamen Fides, Red Fox, Ecke, Oglevee, Oro, Barberet & Blanc en Lex+ wordt een hele reeks aan varianten in de markt gezet, waaronder de bekende Calandiva® en Avalanche+.

DNA Green is op heel veel fronten marktleider en vastberaden om die posities te behouden.

| Hillenraad100 | 2013 | 61

Van nature extra gezond De producten van Harvest of Health zijn bijzonder en opvallend. Ze staan bekend om hun volle, zoete smaak en mooie dieprode kleur. De mooie rode kleur danken deze tomaten aan de van nature aanwezige hoeveelheid lycopeen. Hierdoor zijn ze een lust voor het oog en een genot in verschillende gerechten.

www.harvestofhealth.nl

get balanced by nature...

Harvest of Health wordt geteeld door Lans, Royal Pride en Agro Care

13_9_16 Lans-advertentie_def.indd 1

30-09-13 15:17

‘Op een goede kennisbodem, bloeien de mooiste ideeën.’

floraholland.com

Top 100 |

7

Anthura Omzet NL-Q 65 miljoen Medewerkers NL 150 www.anthura.nl

6

FleuraMetz Omzet NL-Q 279 miljoen Medewerkers NL 389 Medewerkers TOT 1.084 www.fleurametz.nl

5

INCOTEC Group Omzet NL-Q 59 miljoen Medewerkers NL 220 Medewerkers TOT 466 www.intotec.com

4

Royal Lemkes Group Omzet NL-Q 216 miljoen Medewerkers NL 151 www.lemkes.nl

Een absoluut topbedrijf, dat is Anthura. ’s Werelds nummer 1 in veredeling en vermeerdering van Anthurium en koploper in Phalaenopsis heeft alle schroeven strak aangedraaid. De performance is perfect, Anthura staat borg voor een hoge uitleverkwaliteit. Door middel van deels zelf ontwikkelde software is de grip op de teelt maximaal. Door tal van technische middelen is het gebruik van energie en bestrijdingsmiddelen minimaal. Techniek wordt ook ingezet bij de continue ontwikkeling van het eigen veredelingspakket. Anthura ontwikkelde daarbij een app waarin telers hun beoordelingen van de nieuwe varianten kunnen vastleggen. Telers krijgen daarmee via e-mail steeds actuele resultaten door en blijven zo volledig betrokken bij de voortgang en de keuzes. Die wisselwerking slaat enorm aan, want telers staan in de rij om de showkas te kunnen bezoeken en hun beoordeling te geven. Ook bij de promotie van exclusieve soorten wordt intensief met geselecteerde telers samengewerkt. Dat teamspel, waarbij de exporteur en de afnemer tevens worden betrokken, legt Anthura geen windeieren, want de omzet zit in de lift. Knap werk.

Met alleen maar een flinke omzet ben je er nog niet, zo luidt een stelregel van FleuraMetz. Het gaat vooral om het fundament waarop die omzet rust. Aan dat fundament is in het afgelopen jaar flink gesleuteld, met de fusie als aanleiding en de recessie als aanjager. FleuraMetz nam afscheid van minder succesvolle locaties en klanten. Aan de andere kant werden zeven nieuwe filialen geopend, die meer potentie in zich hebben. Zo lijkt er cijfermatig weinig veranderd, maar toch is de organisatie steviger geworden. FleuraMetz laat nu een veel grotere internationale spreiding van activiteiten zien.

Zo kan de onderneming profiteren van Amerikaans herstel en min of meer rustig afwachten tot Europa ook weer aantrekt. In Frankrijk en Canada is mooie groei te zien en in Scandinavië is marktleider Jens Holst overgenomen. Ook op het vlak van ICT is een tandje bijgezet: de ‘next generation’ webshop gaat bloemisten nog beter servicen, en dat is weer gekoppeld aan zeer doeltreffende hub-logistiek, hét sterke punt van FleuraMetz. Deze club staat stevig, waar anderen omvielen.

De INCOTEC Group heeft letterlijk en figuurlijk een aantrekkingskracht van hier tot Tokio. In juli 2013 kwam TV Tokyo over voor een documentaire over de high tech horti-ontwikkelingen in Nederland.

In de tien jaar sinds de management buy-out is het bij de INCOTEC Group zeer hard gegaan. Zo hard zelfs, dat in 2012 de FD Gazellen Award werd gewonnen, een prijs voor ondernemingen met minstens 20% omzetgroei. INCOTEC Group is bijna als geen ander bedrijf in staat om fundamenteel onderzoek met veel succes door te vertalen naar de praktijk. Die praktijk is wereldwijd. INCOTEC Group heeft zeer sterke footholds in onder andere de BRICS-landen. Om de groei en de marktbenadering in goede banen te leiden, zijn de activiteiten sinds enige tijd opgesplitst in vier segmenten: field crops, vegetables, ornamentals en analytical services. In het segment field crops is met de overname van Landec AG een sterke positie in de Amerikaanse mid-west verworven. Met al haar innovaties, zoals Thermoseed, en centrale productontwikkeling zit INCOTEC Group duidelijk op de huid van de tijd. Een zeer sterk bedrijf.

‘Ondernemers moeten niet vastzitten in zekerheid.’ Deze profetische woorden sprak Cees van der Meij, directeur/eigenaar van Royal Lemkes Group, in oktober 2012 uit. Dat deed hij omdat Royal Lemkes op het dak van het distributiecentrum in Bleiswijk het grootste zonnepanelendak van Nederland in gebruik nam.

‘We doen hiermee een investering die we pas in twintig jaar terugverdienen, maar we maken hiermee duidelijk dat duurzaam ondernemen een must is.’ Zijn citaat kan ook anders geduid worden: in een wereld waarin niets meer zeker is, moet je tijdig kunnen omschakelen en veranderen. Op dat vlak gooit Royal Lemkes hoge ogen. Was het bedrijf van oorsprong een traditionele exporteur van planten, inmiddels wordt ook zwaar ingezet op de rol van service provider. De retail wordt ondersteund met kennis en kunde van consumenten en category management. In januari van dit jaar trad Dick Nijland toe tot de directie.

Afkomstig van Ahold gaat hij onder andere de logistiek en ICT nog verder aanscherpen. Want Royal Lemkes is niet tevreden met een perfecte status quo; vastzitten is vastroesten.

| Hillenraad100 | 2013 | 63

Antonio Garcia Molina, telerscoĂśperatie Acrena, El Ejido, Spanje,

gelooft in teamwerk en open communicatie.

Abel Kuley, Manager Productontwikkeling bij Rijk Zwaan Afrisem, Tanzania,

droomt van het realiseren van Afrika’s potentie voor groenteproductie.

Shawn Geng, chef bij het InterContinental Hotel in Qingdao, China,

wil het eten van gezonde voeding stimuleren.

Bekijk onze visie en de complete verhalen van Antonio, Abel en Shawn op rijkzwaan.com.

Top 100 |

3

Koppert Biological Systems Omzet NL-Q 114 miljoen Medewerkers NL 269 Medewerkers TOT 872 www.koppert.nl

2

Enza Zaden Omzet NL-Q 182 miljoen Medewerkers NL 497 miljoen Medewerkers TOT 1.400 www.enzazaden.nl

1

Rijk Zwaan Omzet NL-Q 252 miljoen Medewerkers NL 801 Medewerkers TOT 3.020 www.rijkzwaan.nl

Koppert Biological Systems is een schoolvoorbeeld van de moderne onderneming. Ze laat zien hoe je heden ten dage (dubbele!) groeicijfers realiseert: nauw samenwerken met je klanten, precies weten in welke markten je opereert, continue innoveren en internationaal spreiden. Zo is voor Afrikaanse, Indiase en ZuidAmerikaanse telers het wortelknobbelaaltje al sinds jaar en dag een geduchte plaag. Koppert Biological Systems ontwikkelde met het NatuGro-systeem een remedie. Dan breek je razendsnel enorme groeimarkten open. In Brazilië is het veelbelovende Itaforte BioProdutos overgenomen, nog zo’n belang­rijke stap voor­ waarts. In hoogontwikkelde markten ligt de nadruk op zero-residu, en ook daar weet Koppert Biological Systems op in te spelen. Bij die onstuimige groei is het zaak dat de boel niet uit de bocht vliegt. Daarom is een eigen ERP-systeem opgezet om grip op de informatievoorziening te houden. En, de medewerkers worden getraind op ‘high level involvement’. Ze krijgen veel eigen verantwoordelijkheid, iedereen trekt de kar.

Bij dat alles is Koppert Biological zeer betrokken bij MVO-activiteiten, tot en met de oprichting van de International Bumblebee Producers Organisation. Dit is duurzaam horti-ondernemen anno 2013.

De wereld ziet er volstrekt anders uit dan toen Enza Zaden 75 jaar geleden in Enkhuizen van start ging. Dat beseft deze onderneming terdege en alles is erop gericht om optimaal op die veranderingen te kunnen inspelen. De veredelaar maakt een duidelijk onderscheid in global crops (zoals komkommer en tomaat) en local crops (zoals bijvoorbeeld venkel en radijs in Nederland). Er wordt ook duidelijk onderscheid gemaakt tussen hoogwaardige, opkomende en ontwikkelende markten. Dat ingewikkelde speelveld moet je met verschillende producten en proposities betreden, zo beseft Enza Zaden. Er is dan ook gekozen voor een zogenoemde multi-local-benadering: met lokale mensen innovatieve producten maken die voldoen aan de lokale wensen en eisen van de markt. Alleen zó blijf je koploper en in contact met je klanten. Enza Zaden investeert zwaar in R&D én in mensen, dit laatste in de vorm van de Enza Academy. Ook de telers en lokale/regionale consumenten worden niet vergeten; in verschillende landen worden met telers unieke concepten ontwikkeld, vaak gevoed door de eigen consumentpanels.

Een prachtig bedrijf, met alle noodzakelijke flexibiliteit.

Wie de prestaties van Rijk Zwaan op een rijtje zet, zou bijna gaan geloven dat deze onderneming in een ander universum verkeert. De mensen uit De Lier lijken op geen enkele manier last te hebben van welk soort tegenwind dan ook en zitten in een flawless flow. In de afgelopen vijf jaar was continu sprake van groeiend marktaandeel. Het laatste jaar kon een omzetgroei van 10% in de boeken genoteerd worden.

De investeringen in R&D staan onverminderd op een eenzaam hoog peil: 25% van de omzet. Daarmee staat Rijk Zwaan in Nederland op de eerste plaats van alle bedrijven die actief zijn in de tuinbouw. De interne processen zijn zeer op orde. Er is sprake van day-to-day inzicht in en grip op de gang van zaken.

Binnen tien dagen nadat het boekjaar is afgesloten, rolt het jaarverslag uit de printers. Dé sleutel tot het succes ligt natuurlijk in de wijze waarop Rijk Zwaan menselijk talent optimaal weet te benutten.

De medewerkers worden gekoesterd en krijgen alle ruimte om zowel zichzelf als de organisatie te ontwikkelen: één en één is drie. Zij kunnen hun honger naar nog meer kennis en expertise stillen met continue scholing en ze krijgen veel eigen verantwoordelijkheid. Ze hebben alle reden om trots te zijn op hun werkgever en dragen dat bijvoorbeeld op het RZ Familiefestival met verve uit.

Rijk Zwaan zoekt nadrukkelijk ook de verbinding met extern talent en externe denkkracht. Zo is met Growing Partner RZ een nieuwe, internationale service ontwikkeld voor telers van Rijk Zwaan-rassen.

Via een digitaal platform, waaraan ook een app gekoppeld is, gaan kennis en ervaring over en weer tussen teeltadviseurs en telers, en telers onderling. Niet alleen de productontwikkeling is van hoog niveau, dat geldt ook voor die andere kant van de medaille: de sales en de commercie. De verkoopdochters in het buitenland zijn zelf verantwoordelijk voor hun omzet. Zo houd je een omvangrijke organisatie lean and mean. Die verkoopdochters zijn volop gefocust op hun eigen klanten. Om op het gezamenlijke niveau de veredeling en commercie optimaal te laten aansluiten, zijn zogenaamde Core Teams voor commercie en R&D gevormd.

Een absolute nummer 1. Wie gaat hier nog overheen?

| Hillenraad100 | 2013 | 65

Interview

Delen, het nieuwe veredelen Hoe kun je met twee producttypen tientallen verschillende markten bedienen? Anthura heeft het antwoord: de band aanhalen met je directe relaties. Ontwikkelingen delen. Denkkracht inschakelen bij de veredeling, zo vermeerdert Anthura haar marktpositie.

Elders in deze Hillenraad100 is een artikel te

allemaal apart water en bemesting te kunnen

lezen waarin technologie als één van de drie

geven. Die techniek was er niet binnen de sector.

drivers of change wordt gezien. Cultuur is ook

Via een installateur haalden we een bussysteem

zo’n aanjager. Bij dat laatste gaat het om de

binnen dat onder andere in de auto-industrie

wijze waarop je denkt, werkt en verbinding met

wordt gebruikt. Nu kunnen we 8.000 containers

anderen aangaat. Bij Anthura komen deze twee

elk apart bedienen, met een systeem dat uniek

drivers of change tezamen en dan blijkt hoe

is in de wereld. In het verleden was je al blij als

hard ontwikkelingen kunnen gaan. Om dat te

je vijftien rassen optimaal kon grootbrengen.

laten zien neemt commercieel directeur Marco

Nu zijn dat er honderden, als we willen. Als je nu

van Herk ons mee naar de showkas van Anthura

die twee bewegingen naast elkaar legt, dan zie

in Bleiswijk. Op de tafels staan tientallen

je de slag die gemaakt is: meer betrokkenheid

soorten Anthurium en Phalaenopsis, in alle

van de telers en meer mogelijkheden om hen

stadia van test tot ready to market.

tailor made te bedienen. We werken wereldwijd met zo’n 1.500 telers, in Nederland met ongeveer honderdvijftig. Elk van hen wil en kan een eigen markt bedienen, met een product

‘Ik zie nog niet zo snel een plof-Anthurium ontstaan.’

waar die teler zich bij thuis voelt. Vaste combi’s van telers en hun merken, dat werkt erg goed.

Ze ontwikkelen hun eigen promotiemateriaal, ze zitten niet te vissen in een vijver waar een ander ook al bezig is.’

Science fiction?

In het verlengde van technologie is wetenschap de derde driver of change. Dus dringt zich bij een onderneming als Anthura uiteraard de vraag op hoe de ontwikkelingen op het gebied van bioinformatica en biotechnologie geduid worden.

Sommige rassen zullen pas over tien jaar bij de

‘We volgen het, natuurlijk’, zegt Marco van Herk.

bloemist staan, andere zullen het nooit halen.

‘In Nederland is genetische manipulatie nog

‘Die juiste raskeuze is voor ons cruciaal’, zegt

niet toegestaan, in Japan mag het. Dus het ligt

Marco. ‘Maar hoe bepaal je dat? Ruim een jaar

deels op het bord van beleidsmakers, of we

geleden namen we daarom een nieuw initiatief.

daar iets mee kunnen. Maar dan nog. Puur

We nodigden telers uit in deze showkas, om

kijken naar DNA of andere eigenschappen is

inzicht te krijgen in hun kijk op de rassen.

niet zaligmakend. Ja, we kunnen straks met

Voorheen kwam men één of twee keer per jaar,

marker technologie waarschijnlijk sneller

nu komen ze om de één of twee maanden.

bepalen met welk ras we verder willen. Maar we

Ze krijgen hun eigen feedback van dat moment

willen ook een breed scala aan rassen hebben,

en van voorgaande bezoeken teruggekoppeld in

en die moeten toch allemaal het volledige

een rapport via een speciaal ontwikkelde app.

veredelingsprogramma doorgaan. De groei kun

Wij delen met hen de jongste ontwikkelingen, zij

je hiermee niet enorm versnellen. Ik zie nog niet

delen met ons hun bevindingen, vanuit hun kijk

zo snel een plof-Anthurium ontstaan. Groei is

op de markt. Dan zie je dat ze veel meer voeling

tijd en tijd is geld. En: geen enkele technologie

krijgen met het complete assortiment en hun

gaat mij vertellen welke plant het over tien jaar

persoonlijke raskeuze.’

goed gaat doen in het schap. Dat blijft gewoon

Van vijftien naar honderden Ook nieuwe techniek maakt vernieuwend werken mogelijk. Bij de nieuwe productielocatie in Bleiswijk wordt onder andere gewerkt met een geheel nieuwe manier van waterdistributie en bemesting. Marco van Herk legt uit.

‘We zochten naar een manier om teeltcontainers

66 | Hillenraad100 | 2013 |

mensenwerk en dat is maar goed ook.’

Interview

Marco van Herk, commercieel directeur Anthura ‘Geen enkele technologie gaat mij vertellen welke plant het over tien jaar goed gaat doen in het schap. Dat blijft gewoon mensenwerk en dat is maar goed ook.’

| Hillenraad100 | 2013 | 67

| Hillenraad500+

Nieuw: de Hillenraad500+ De afgelopen tien jaar hebben we met de Hillenraad100 een beeld gegeven van de honderd meest toonaangevende bedrijven in de glastuinbouwsector. De ontwikkeling in de tuinbouw gaan snel. In de Nederlandse tuinbouw zijn inmiddels zeer grootschalige ondernemingen ontstaan en ook zijn er vanuit het buitenland bedrijven actief geworden in Nederland. Voor ons gaf dat aanleiding om deze categorie bedrijven onder te brengen in een aparte lijst, de Hillenraad500+. Dit nieuwe fenomeen is een ‘buitencategorie’ van bedrijven met een omzet van meer dan 500 miljoen euro. Deze 500+ bedrijven hebben dit jaar dus voor het eerst een eigen lijst én notering in dit magazine. Ze staan niet meer in de ‘klassieke’ Nederlandse Hillenraad top 100. We starten hiermee een nieuwe, nu nog bescheiden competitie voor de grote internationale ondernemingen in de tuinbouw van groenten, fruit en sierteeltproducten.

Duidelijke grens

internationaal blikveld. We kijken nadrukkelijk

500 miljoen euro lijkt voor veel Nederlandse

In de nu opgenomen ranking hebben we

breder dan alleen de (glas)tuinbouw­producten

ondernemingen nog ver weg. Toch zal binnen

ons beperkt tot bedrijven met een door de

zelf. Het draait om bedrijven die actief zijn

tien jaar een aantal Nederlandse spelers

Nederlandse entiteit(en) gerapporteerde

in het mondiale tuinbouwcluster. Dit kunnen

toetreden tot deze ‘World League’, of zullen

omzet van meer dan 500 miljoen euro. Uit

veredelingsbedrijven zijn, vermeerderings­

Nederlandse ondernemingen overgenomen

onderzoek is gebleken dat deze grens een

bedrijven, mondiale producenten van groenten,

worden door mondiale spelers. Ook hier geldt:

goede maat is voor het onderscheid tussen de

fruit en sierteeltproducten en ondernemingen

eten of gegeten worden. Al met al geeft het

aard, omvang en schaal van ondernemingen.

in de handel van die producten. Het gaat om

een schijnbaar wat paradoxaal beeld. Aan de

Ondernemingen van deze omvang zijn wezenlijk

het groene tuinbouwkarakter, om producten die

ene kant zijn schaalverkleining en local for

anders georganiseerd, anders gestructureerd,

met zorg en aandacht geteeld worden voor de

local grote trends. Maar aan de andere kant

anders gefinancierd en hebben een brede totale

consument.

vragen bijvoorbeeld ‘global sourcing’ of de

marktbenadering. In onze criteria passen,

kosten van logistiek en R&D om een multi-local

kenmerkend voor de wereldwijde tuinbouw,

World League

zowel ondernemingen als coöperaties, zolang zij

Vanuit de Nederlandse 500+ lijst is het

gecombineerd wordt met mondiale uitwisseling

voor het overgrote deel hun omzet behalen in de

een kleine stap naar mondiale spelers van

van kennis en capaciteit. Wij zijn erg benieuwd

tuinbouw. Gespecialiseerde AGF inkoopdochters

vergelijkbare grootte. Om die vergelijking te

hoe deze ontwikkelingen zich in het komende

van grote retailers doen niet mee in de

maken, hebben we een aparte lijst opgenomen

decennium zullen openbaren. We zijn er graag

competitie.

met internationale 500+ ondernemingen

bij en gaan deze monitor verder ontwikkelen.

die we vooralsnog gerangschikt hebben op

De Nederlandse tuinbouw die zich als wereld­

verkoopomzet. Dat geeft een indicatie van

speler gaat meten met die ‘World League’.

De focus ligt op ondernemingen in de kennis-

de wereldspelers waarmee de Nederlandse

Dat wordt spannend.

en kapitaalsintensieve tuinbouw met een sterk

ondernemingen zich gaan meten. De grens van

Bredere blik: het cluster telt

benadering, waarbij een lokale aanwezigheid

De Dutch Flower Group heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een fenomeen van de buiten­ categorie. De omzet bedraagt meer dan één miljard euro en de groei is er nog niet uit. De groep verstaat als geen ander de kunst om – door de inzet van dedicated dochters – heel verschillende klantsegmenten te bedienen terwijl de samenhang en centrale sturing uitstekend zijn. De platte organisatiestructuur is hier de succesfactor. Onder het motto ‘structure follows strategy’ sturen twee man in de Raad van Bestuur en twee in de Divisieraad samen met de directie de individuele bedrijven in de groep aan.

Zo is de Dutch Flower Group als een school vissen die eensgezind door de oceaan zwemt, flexibel en proactief. De huidige positie is te danken aan keuzes die al teruggaan tot in de vorige eeuw. In 1999 werd een koers uitgezet die daarna consequent is gehandhaafd. Zó succesvol zijn in deze tijden is geen sinecure, want eerder dit jaar zagen we concullega’s Florimex en Ciccolella omvallen. Dat zal de Dutch Flower Group ongetwijfeld nieuwe klanten hebben opgeleverd. Zo wordt de parelketting steeds sterker en rijker, ook omdat eind 2012 Greenex en Oudendijk werden ingelijfd. De omzet van de groep groeide daardoor in 2012 veel sneller dan de Nederlandse exportmarktgroei. Anno 2013 is de Dutch Flower Group door zijn schaalgrootte zowel aan de inkoop- als de verkoopzijde een aantrekkelijke en stabiele handelspartner. Hier vindt de groothandel het grootste bloemen- en plantenassortiment ter wereld en voor veel retailers is de groep ‘category captain’. Bij de groothandel wordt sterk ingezet op virtualisering, voor de retail werd het ketenplatform CHAIN4S geïntroduceerd. Zo kunnen telers, service providers en retailklanten in een gesloten keten orderinformatie delen. CHAIN4S werd om te beginnen ingezet bij één van de snelst groeiende dochters, Van Dijk Flora. De innovatieve ketenbenadering leverde de groep in Engeland de prestigieuze Sainsbury Suppliers Award op. Verder bouwen aan de groep veronderstelt ook bouwen aan talent en management. Daarin wordt met onder andere de DFG Academy en Talent Development uitstekend voorzien. Als gezegd: de groei is er nog lang niet, de prijzenkast zal ook in 2014 ongetwijfeld verder aangevuld worden. Een waardig nummer 1 in de Hillenraad500+.

68 | Hillenraad100 | 2013 |

1

Dutch Flower Group Omzet NL-Q 1.039 miljoen Medewerkers NL 1.112 Medewerkers TOT 1.817 www.dutchflowergroup.nl

Hillenraad500+ |

2

Total Produce Omzet NL-Q 756 miljoen Omzet WW-Q 2.708 miljoen Medewerkers NL 427 www.totalproduce.com

3

FloraHolland Omzet NL-Q 4.398 miljoen Medewerkers NL 3.073 www.floraholland.nl

4

UNIVEG Omzet NL-Q 960 miljoen Omzet WW-Q 3.088 miljoen Medewerkers NL 692 Medewerkers TOT 4.500 www.univeg.com

5

The Greenery Omzet NL-Q 1.396 miljoen Medewerkers NL 1.820 www.thegreenery.com

Wat nog vóór 1900 begon als een Iers winkeltje in fruit, is nu één van ’s werelds grootste handels­ bedrijven in groenten en fruit, met een jaarlijkse omzet van 2,8 miljard euro. Pas relatief laat in de vorige eeuw kwamen de grote groei en de internationale expansie op gang. Daarbij heeft Total Produce van meet af aan een consistente en kennelijk succesvolle koers gevaren: zoeken naar sterke lokale overnamepartijen, waarbij de kennis en de kunde van het lokale management optimaal worden benut.

Zelf omschrijft het Ierse management het als een zoektocht naar ‘likeminded people’. Sinds 1976 zijn op die manier 350 ondernemingen overgenomen, waarbij maar drie overnames minder succesvol bleken.

Men heeft, kortom, een zeer goede antenne voor markten, kansen en overnamepartners. In Nederland zijn volgens deze werkwijze Haluco, Nedalpac, ASF Holland, Anaco Greeve en Frankort & Koning, binnenboord gehaald. In Amerika is nu met de overname van Oppenheimer een majeure stap gezet.

Total Produce is juist door het benutten van lokale kracht uitgegroeid tot een sterke mondiale speler, die ook in deze tijden nog gestaag groeit.

Hét grote nieuws dit jaar was het vertrek van FloraHolland-topman Timo Huges. De zoektocht naar een nieuw boegbeeld is meteen aangegrepen om de directiestructuur te hervormen. Die nieuwe leiding staat voor flinke uitdagingen. De wereld waarin FloraHolland acteert, kantelt in hoog tempo. Dat plaatst FloraHolland in een lastige spagaat. Enerzijds wil de organisatie de belangen van de aangesloten telers en kopende handelaren goed bedienen. Anderzijds is er het lonkende perspectief om de eindklant optimaal van dienst te zijn. FloraHolland wil daar iets mee, hetgeen blijkt uit allerlei initiatieven om als facilitair bedrijf in de markt te opereren. Zie de ontwikkeling van een dienst als BloemistExclusief, waarmee de veiling zich – samen met bloemisten – op het domein van de directe verkoop begeeft.

Die twee functies kunnen schuren en dat vereist flink wat diplomatie en stuurkunst. Niets doen is in elk geval geen optie. FloraHolland ziet dat de verschuiving van de traditionele klokverkoop naar recht­ streekse verkoop via FloraHolland Connect sneller gaat dan verwacht. Veranderen gaat niet zonder slag of stoot, de nieuwe directie zal zich niet vervelen.

De wonderen zijn toch werkelijk de wereld nog niet uit. Op 30 juli van dit jaar werd vriend en vijand verrast door het nieuws dat Hein Deprez opnieuw de controle heeft over de UNIVEG-groep. De nieuwe executive chairman is mede in het zadel geholpen door een aantal Europese en Zuid-Afrikaanse families met investeringsvermogen. Hein Deprez wil op basis van hun ‘family spirit’ vooral aan de lange termijn werken. Waar buitenstaanders een lappendeken aan bedrijven zien met te weinig samenhang, ziet Hein Deprez ‘niet zomaar een samenraapsel’. Hoe het ook zij, bij UNIVEG zal de koers vanaf nu toch vooral gebaseerd zijn op echt ondernemen. Dit in tegenstelling tot financieel managen, zoals CVC dat deed.

Daarbij komt het, zo ziet ook Hein Deprez, toch zeker aan op het verder integreren van de verschillende toegevoegde bedrijven. Kennis zit nu nog overal verspreid over de organisatie en dat moet anders. Dat zullen de Poeldijkse bloemengroothandel Greenex en de Belgische bloembollenteler Vanderschoot niet meemaken, want die passen niet meer in de groep. Parels als Bakker Barendrecht worden uiteraard gekoesterd. To be continued.

Hoezeer men het bij The Greenery wellicht gehoopt had, de rust is hier na het vertrek van de T-telers en het opdoeken van Coforta Verkoop nog niet weergekeerd. Op het eerste gezicht zien we nu een ‘gewoon’ verkoopbedrijf met een breed pakket aan groenten, fruit en exoten. De leden die The Greenery trouw bleven, zien de organisatie puur als hun afzetkanaal. Die eenvoudiger structuur maakt het leven er overigens niet automatisch makkelijker op, want The Greenery moet nog wat vlekken wegwerken.

De kosten voor SAP waren in de afgelopen jaren zeer hoog en de personele organisatie moet nog strakker. Als dat achter de rug is, hoopt The Greenery ook weer betere resultaat uit het kernbedrijf te halen. Nu komt dat nog vooral uit participaties. Dat resultaat zal linksom of rechtsom wel móeten verbeteren, want The Greenery kiest ervoor om haar leden de hoogste uitbetaalprijs te bieden.

Daarbij wil de organisatie ook nog eens concurrerend in de markt blijven en dat is dus balanceren op het dunne koord. Met het vertrek van Philip Smits wordt er plaatsgemaakt voor een nieuwe kapitein.

De storm is nog niet gaan liggen.

| Hillenraad100 | 2013 | 69

Uw betrokken financiële coach

Marktgericht werken, schaalvergroting, intensievere samenwerking in binnen- en buitenland en verdere professionalisering van ondernemingen zijn thema’s die hoog op de agenda staan binnen het Hortibusiness cluster.

Als ondernemer mag u van een accountant of belastingadviseur meer verwachten dan alleen een gesprek over cijfers. Als betrokken financiële coach werken wij vanuit ons kantoor in Westland intensief samen met veel ondernemingen in het Hortibusiness cluster en volgen de ontwikkelingen op de voet. Dat stelt ons in staat actief met u mee te denken over (inter)nationale kansen en mogelijkheden. Vanuit ons specialisme zoeken wij graag samen met u naar uitkomsten waarmee u direct aan de slag kunt. Zo maakt EY het verschil.

Benieuwd naar deze betrokken financiële coaches? Neem dan contact op met:

Sander Zuidgeest sander.zuidgeest@nl.ey.com

Marcel Kester marcel.kester@nl.ey.com

Tiendweg 32 / 2671 SB Naaldwijk / 088 407 6407 Kijk voor meer informatie op www.ey.nl

Paul de Vogel paul.de.vogel@nl.ey.com

Hillenraad500+ |

Top 500+ bedrijven wereldwijd in groenten, fruit en sierteeltproducten De ‘World League’ met internationale 500+ ondernemingen gerangschikt op verkoopomzet. Dat geeft een indicatie van de wereldspelers waarmee de Nederlandse 500+ ondernemingen zich kunnen meten.

1

company name

country

product

turnover

1

Dole

USA

produce

€

5.721.000.000

2

FloraHolland

Netherlands

floriculture

€

4.398.000.000

3

UNIVEG

Belgium

vegetables & fruit

€

3.088.000.000

4

Fresh Del Monte

USA

produce

€

2.842.000.000

5

Total Produce

United Kingdom

vegetables & fruit

€

2.708.000.000

6

Chiquita

USA

produce

€

2.486.000.000

7

Syngenta

Switzerland

breeding/horticulture

€

2.022.500.000

8

Landgard

Germany

horticulturals

€

2.014.000.000

9

The Greenery

Netherlands

vegetables & fruit

€

1.396.000.000

10

Vilmorin

France

breeding

€

1.338.000.000

11

Dutch Flower Group

Netherlands

floriculture

€

1.039.000.000

12

ITOCHU International

Japan

fresh food

€

1.000.000.000 +

13

GF Group

Italy

vegetables

€

984.000.000

14

Pomona Terre Azur

France

vegetables

€

862.000.000

15

Chaoda

China

vegetables

€

852.500.000

16

Finlays

United Kingdom

horticulturals

€

738.000.000

17

Monsanto Vegetable Seeds

USA

breeding/vegetables

€

681.000.000

18

Agrial Floréal

France

vegetables

€

626.000.000

19

Groupe Compagnie Fruitière

France

vegetables

€

619.000.000

20

Argent Group Europe

United Kingdom

vegetables

€

615.000.000

21

Antonio Munoz

Spain

vegetables

€

520.000.000

22

Anecoop

Spain

produce

€

508.000.000

23

KYOKA Royal

Japan

fresh food

€

503.000.000

24

Gemüsering Stuttgart

Germany

vegetables

€

500.000.000 +

25

Esmeralda Farms

USA

floriculture

€

500.000.000 +

17

6

25 4

20 2/9/11 5 16 3 8 10 24 7 19 14 22 18 13 21 15 23 12

| Hillenraad100 | 2013 | 71

Interview

De tijd is rijp voor ondernemingen als Nature’s Pride Het Nederlandse tuinbouwcluster is zeer gebaat bij mensen als Shawn Harris en haar team. Precies de goede marktverbinding aangaan, importeren, waarde toevoegen en exporteren, daar moeten we het van hebben. En dat liefst in een zo breed mogelijk palet van producten. Het lijkt zo eenvoudig. Maar doe het maar na.

Uit de nieuwe lijst blijkt duidelijk dat we

iets naar de retailers kan. We zijn daar enorm

onze oude criteria deels overboord hebben

kritisch op. Er gaat nooit zomaar een bulkpartij

gezet. Naar onze bescheiden mening ligt de

de deur uit. Het is lastig, arbeidsintensief.

kracht van de Nederlandse tuinbouwsector

Onzeker ook, want we weten van tevoren

in de volledigheid van het cluster. En dan

nooit precies wat onze klanten gaan bestellen.

komt Nature’s Pride plotseling volop in het

Dat zien we per dag. Maar wat ze ook bestellen:

vizier. Een onderneming als deze vervult een

ze hebben bijna 100% zekerheid dat het eetrijp

belangrijke rol in de draaischijffunctie van de

is. Daarmee, hebben we het schap van veel

totale AGF-sector. Wat doen Shawn Harris en

retailers veranderd: door ripening.’

haar mensen anders dan andere bedrijven?

Hoe kan het ineens zo hard gaan? ‘We pakten de bal op die anderen lieten vallen’, is haar antwoord. Die bal staat synoniem voor exotisch fruit. Want wat was er aan de hand? ‘Al jaren geleden viel het me op hoe moeilijk het was om een echt lekker rijpe mango bij de supermarkt te kopen’, zegt Shawn Harris. ‘Dit zijn nou van die producten waarbij een consument te vaak teleurgesteld is. Wij bewijzen dat het ook anders kan.’ Stukje bij beetje ontwikkelden en verfijnden Shawn Harris en haar ripeningexperts het Ready to Eat concept. ‘We denken

‘We pakten de bal op die anderen lieten vallen.’

hier 100% vanuit de consument die voor het schap staat’, zegt Shawn Harris. ‘Die consument wil exotisch fruit dat op het moment van aankoop precies goed is. En kijk wat er dan

MVO in alles

gebeurt: 200% groei in de laatste vier jaar.

Elders in deze Hillenraad100 laten we de

En dat is nog maar het begin.’

filosoof Henk Oosterling aan het woord.

Het schap veranderd

Naar zijn mening is juist de tuinbouwsector de sector die moet begrijpen dat ‘we’ anders

Die uitspraak is geen grootspraak. Shawn

moeten produceren, anders moeten gaan leven.

Harris schetst wat Nature’s Pride in Noorwegen

Hij kan blij zijn met de woorden van Shawn

teweegbracht: ‘In 1995 kocht men daar één

Harris: ‘Het gaat niet meer om méér, maar om

ton avocado’s per week. Wij kwamen op die

beter en anders. We moeten bij alles wat we

markt met een avocado die precies het juiste

doen aan onze kinderen denken. Het gaat niet

oliegehalte heeft en eetrijp is. De Noren eten

alleen om je eigen winkeltje nú. Deze sector

nu 150 ton per week, zo’n zeven avocado’s

loopt op een aantal punten achter en ik wil

per persoon per jaar. In Duitsland is dat nu

graag actief bijdragen aan het verduurzamen

nog maar één of twee stuks. Die markt van

van onze ketens. Daarom staan we onze telers

tachtig miljoen mensen is een enorme kans.

bij met scholing en kinderopvang. We hameren

En zo zien we er nog veel meer.’ Het is elke dag

op goede werkomstandigheden, voeren

hard werken om zo’n dertig retailers in Europa

daarvoor audits uit. En we investeren zoveel

tailor made te voorzien van tientallen soorten

mogelijk in duurzame energiewinning. Ik wil

eetrijpe vruchten. ‘Het bleek onder andere nodig

dolgraag een windmolen, maar dat stuit op

om de telers met wie we werken als het ware

bezwaren vanuit de gemeente. Ook die strijd

op te voeden. Ze plukten de vruchten vaak te

ga ik graag aan. Er is nog genoeg om ons voor in

vroeg. Het moment van oogsten hebben we

te zetten.’

verlaat, wat de producten ten goede komt.

Onze rijpmeesters bepalen elke dag wanneer

72 | Hillenraad100 | 2013 |

Interview

Shawn Harris, founder en CEO van Nature’s Pride ‘Het gaat niet meer om méér, maar om beter en anders. Het gaat niet alleen om nú. Deze sector loopt op een aantal punten achter en ik wil graag actief bijdragen aan het verduurzamen van onze ketens.’

| Hillenraad100 | 2013 | 73

Tuinbouw op het Afrikaanse continent

Moderne Afrikaanse productie­ tuinbouw is exportgericht Met meer dan één miljard inwoners is de totale Afrikaanse economie nog altijd kleiner dan die van bijvoorbeeld Italië. Maar, de Afrikaanse economie groeit nu wel het snelst van de wereld en de middenklasse, een derde van de bevolking, is al interessant voor food-multinationals.

EU-15 importwaarde uit Afrika in miljoen euro 1000

Verse groenten

800 Siergewassen 600

400

200 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Voor de Nederlandse tuinbouw is Afrika geen

van gezonde voeding met behulp van groene

Samenwerking in Afrika biedt volop kansen

onbekend terrein. Veel nationale ondernemingen

Nederlandse technologie.

voor het glastuinbouwcluster, zo bleek op de

hebben daar productielocaties. Het gaat dan

internationale voedselconferentie Seed 2 Feed.

om met name de teelt van tomaten, rozen

Veel Nederlandse activiteit

en bonen. Oude koloniale banden, de recente

Er zijn ook flink wat vermeerderingsbedrijven

zaadveredeling, moderne ICT-toepassingen

dynamiek van Hollandse ondernemers en het

actief in Afrika. Zij produceren zaden en

én duurzame teelt kan oplossingen bieden

enthousiasme van Arabische investeerders zijn

stekmateriaal. Een aantal van deze bedrijven

voor voedselproblemen. Voorafgaand aan de

hier de aanjagers. Verspreid over het gehele

staat in de Hillenraad100: Rijk Zwaan (Afrisem),

conferentie tekenden Wageningen University &

continent vindt al behoorlijk wat moderne

Beekenkamp Groep, DNA Green Group, INCOTEC

Research, Alliance for a Green Revolution in Africa

teelt plaats voor met name de Europese en

Group, Florensis, Emsflower en nog vele andere.

(AGRA), Greenport Holland, Rabo Development en

Arabische exportmarkten. De export naar de

Ook de Grow Group heeft meerdere joint

Rabobank International een intentieverklaring om

EU omvat nu voor bijna één miljard euro aan

ventures in Afrika. Van de teeltbedrijven uit

de glasgroenteketen in Afrika te professionaliseren.

verse groenten en voor zo’n driekwart miljard

de top 100 is Van den Berg RoseS wellicht de

Inmiddels zijn vijf voorbeeldprojecten geselecteerd

euro aan sierteeltproducten. Daarnaast worden

meest bekende. Maar recent is bijvoorbeeld ook

met concrete betrokkenheid van Nederlandse

aanzienlijke hoeveelheden jong plantmateriaal

Agro Care gestart met eigen tomatenteelt in

bedrijven. Dit jaar wordt een werkconferentie

geëxporteerd. De zwaartepunten liggen

Tunesië. En dan zijn er nog de toeleveranciers

gepland, waarbij projecten worden gekoppeld aan

in Kenia (goed voor bijna 60% van de EU-

met Afrikaanse vestigingen zoals Koppert

bedrijven en waar financieringsmodellen worden

bloemenimport) en Marokko (ook 60%, maar hier

Biological Systems en de Van Dillewijn Group.

afgesproken.

gaat het om groenten). Vanuit de Nederlandse

Tot slot hebben vrijwel alle handelsbedrijven uit

tuinbouw is de Rabobank met het project

de top 100 in zowel groenten, fruit als sierteelt

Meer informatie over Seed 2 Feed en de vervolg­

Seed 2 Feed gestart. Dit is gericht op een

directe lijnen naar Afrikaanse producenten.

stappen vindt u op www.raboseed2feed.com/

grotere mate van zelfvoorziening en productie

74 | Hillenraad100 | 2013 |

Nederlandse kennis van gewasverbetering,

vervolg.

Tuinbouw op het Afrikaanse continent

Top 10 spelers Afrika Wie zijn nu de tien grootste telers in Afrika? Het zijn vooral de sierteeltbedrijven die opvallen met enorme oppervlaktes en hoge exportcijfers. Onderstaand een top 10 gebaseerd op omvang.

De belangrijkste producten zijn roos, tomaat en bonen.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Finlays Kenia

Deze onderneming is al 150 jaar actief met theeplantages in Afrika. Bijna alle Engelse supermarkten worden door Finlays van bloemen en groenten voorzien. De onderneming is onderdeel van de Swire Group. Deze was van oorsprong Brits, maar is nu Chinees eigendom. Omniflora verhandelt de bloemen vanuit Frankfurt. Bij groenten wordt voor het Europese continent samengewerkt met de Best Fresh Group in Poeldijk.

Sher Ethiopië

Nadat Gerrit Barnhoorn in Kenia zijn bedrijf verkocht, heeft hij in Ethiopië 540 hectare kassen laten bouwen waar hij voornamelijk zelf bloemen produceert. Een deel van de kassen wordt verhuurd aan nieuwe kwekers die naar Ethiopië willen komen. Zelf is Gerrit Barnhoorn goed voor 600 miljoen rozen per jaar.

Oserian Flower Farm

Begonnen als één van de eerste bloemenproducenten in Kenia is Oserian op dit moment de grootste bloemenproducent van Kenia, met ruim 225 hectare bloemen. Via hubs in Europa, de VS, Dubai, Japan, Rusland en Australië worden meer dan zestig landen bediend. De eigen bloemenhandel in de UK is een strategisch alliantie aangegaan met de Dutch Flower Group.

Jittu farm

Jittu farm is onderdeel van het imperium van Sjeik Mohammed Hussein Ali Al-Amoudi die ruim 100.000 hectare van de overheid geleased heeft. Jan Prins produceert er jaarrond meer dan honderd soorten groenten, fruit en bloemen. Dubai is de belangrijkste afzetmarkt, maar – opmerkelijk – de Europese certificeringen zijn de norm.

Azura Group

Deze groep ging in 1988 van start en bestaat nu uit het productiebedrijf Maraissa en de Franse distributeur Disma in Perpignan. De groep levert jaarrond onder het merk Azura allerlei minitomaatjes, maar produceert fruit en ook producten als basilicum, dille, munt en citroengras. Het areaal van de groep mag er zijn: de 68 productielocaties omvatten samen bijna 900 hectare.

Ethiopië

Kenia

Ethiopië

Marokko

Soprofel Idyl Marokko

De Frans-Algerijnse familie Puech is al ruim 35 jaar actief in Marokko, eerst bij onder andere Azura.

Er wordt ook geteeld in Dakhla, in de westelijke Sahara. De afzet verloopt via Châteaurenard in Frankrijk. Hoewel ze vooral bekend zijn van de tomaat telen ze ook andere gewassen.

zowel West- als OostAfrika

Van Oers is de ongekroonde Afrikaanse bonenkoning. De onderneming is actief van Marokko tot in Senegal en Ehtiopië. Er liggen rechtstreekse lijnen van Afrika naar het Brabantse Heerlen.

De producten worden per boot en vliegtuig vervoerd. Een pionier die met stug doorgaan een stevig imperium heeft gebouwd.

Delassus

Een onderneming die al zestig jaar aan de weg timmert. Samen met het Spaanse Duroc teelt Delassus grote volumes cherrytomaat. Die worden met name naar de UK geëxporteerd. De onderneming is ook actief in citrusvruchten, druiven, anjers en rozen.

Van Oers United

Marokko

Karuturi Kenia

Timaflor Kenia

Dit oude bloemenproductiebedrijf was aanvankelijk een ‘kindje’ van Gerrit Barnhoorn. Vervolgens werd het overgenomen door een Indiase onderneming, maar dat is nog geen doorslaand succes. Hoewel op de website juichende cijfers zijn te zien, zijn er problemen met belastingbetaling. Mogelijk dreigt zelfs sluiting.

Timaflor is het nieuwe bedrijf van Simon van de Burg, de man die Oserian groot heeft gemaakt.

Op de flanken van Mount Kenya laat hij zien wat kwaliteit betekent. In no time doorstoten naar 100 hectare en daar topkwaliteit leveren, dat is een hele prestatie!

| Hillenraad100 | 2013 | 75

Interview

Het nieuwe exporteren: adapteren Klantwaarde. Daar draait alles om bij Ridder Drive Systems.

Om die reden voert het zestigjarige familiebedrijf als jubileumthema Enhancing Customer Value. Aangezien die eindklant meestal een buitenlandse teler is, ging het roer om.

Albert ’t Hart, CEO van Ridder Drive Systems,

Wat is financieel haalbaar met het oog op

heeft niets op met het begrip ‘product

de gewenste Total Return on Investment?’

leader­ship’. Hij constateert dat sommige

Op tafel verschijnen A4’tjes vol assenkruizen

toeleveranciers aan de tuinbouwsector er van

en gegevens. ‘Dit is hoe onze klanten ons zien.

oudsher gek op zijn, maar we leven niet meer

We hebben tachtig klanten gevraagd om ons

in het verleden. ‘Een voorbeeld. We hebben in

te beoordelen op waarden die voor hen van

Nederland de meest geavanceerde kassen ter

belang zijn. Met dertig van hen gaan we nog

wereld, voor grotere oppervlaktes. Maar in de VS

een verdiepingsslag maken. Onze klanten

werkt 60% van de bedekte tuinbouw in kassen

blijken met name belang te hechten aan

kleiner dan een halve hectare. In Vietnam staan

customer value drivers in relatie tot operational

ze op het kantelpunt om van open field naar

excellence. Daar blijken we, als toeleverancier

bedekte tuinbouw te gaan. En Mexico is een

van componenten, buitengewoon te scoren.

enorme groeimarkt waar slechts 10 tot 15% van

Denk aan aspecten als leverbetrouwbaarheid

de markt high technology driven is.’ Hoe meer

en -snelheid, bedrijfszekerheid, technische

voorbeelden, hoe duidelijker wordt waar Ridder

levensduur, en snelle en effectieve afhandeling

Drive Systems en dochter HortiMaX heen

van vragen en klachten. Maar omdat we

willen. Albert ’t Hart: ‘Marktfit is belangrijker

nu al weten dat die aspecten in zekere zin

dan product leadership. Daarom brengen we

kopieerbaar zijn, willen we bij een aantal

voor de twintig landen waar we actief willen

kernklanten opschuiven naar customer

zijn, precies in kaart wie onze klanten zijn

intimacy. Dan kun je echt samen optrekken,

en wat ze nodig hebben. Daar passen we

ontwikkelingen met elkaar delen.’

ons assortiment en dienstverlening op aan.

We ontwikkelen instapmodellen, verzorgen

Custom engineering

trainingen. Exporteren is in onze ogen niet:

Het is aardig om te constateren hoe Ridder

ons Nederlandse product in het buitenland

Drive Systems algemeen aanvaarde termen

verkopen. Adaptive, dat is het sleutelwoord.

overboord zet, omdat ze in de nieuwe realiteit

Gij zult u aanpassen.’

voor deze onderneming niet zo zinvol zijn.

Klantwaardestrategie

Productinnovatie is zo’n term. ‘Het gaat ons niet om het bedenken van nieuwe producten

Ridder Drive Systems heeft geen last van de

an sich. Wij geloven veel meer in custom

crisis. ‘Niks crisis. We leven in een nieuwe

engineering, je product aanpassen om zoveel

internationale realiteit’, zegt Albert ’t Hart.

mogelijk toegevoegde waarde in de ogen van de

‘Die schrijft voor dat je heel goed moet

klant te bieden. Dan moet je heel goed weten

weten wat je voor welke buitenlandse markt

wat uit jouw assortiment past bij de wensen

wilt betekenen. Ons product kan nooit het

van de eindklant en bij het ontwikkelproces van

uitgangspunt zijn. Wel: hoe ervaart de klant

de specifieke markt waarin die klant opereert.

het? Welke voordelen heb je te bieden?

Dat betekent dat wij in onze ogen vaak een stap terug moeten doen. Zo ontwikkelden we bij HortiMaX een soort “instapmodel” waar een tuinder, in de zich ontwikkelende landen,

‘We hebben de crisis achter ons gelaten, omdat het nooit overal ter wereld tegelijkertijd crisis is.’

zoals China, Vietnam, Mexico en Afrika heel goed mee uit de voeten kan. Juist bij wat voor ons de onderkant is, zit de grote internationale groei. En omdat we in de voorgaande jaren anticyclisch, en met eigen geld!, hebben geïnvesteerd, kunnen we nu slagen maken.

We hebben de crisis achter ons gelaten, omdat het nooit overal ter wereld tegelijkertijd crisis is.

En we hebben als familiebedrijf onmiskenbaar een voordeel. We hoeven geen shareholders tevreden te stellen, alleen onze belangrijkste stakeholders: onze klanten.’

76 | Hillenraad100 | 2013 |

Interview

Albert ’t Hart, CEO van Ridder Drive Systems

‘Exporteren is in onze ogen niet: ons Nederlandse product in het buitenland verkopen. Adaptive, dat is het sleutelwoord.

Gij zult u aanpassen.’ (links op de foto: Leo Nugteren, DGA van Ridder Drive Systems)

| Hillenraad100 | 2013 | 77

Tuinbouwtop in perspectief

Het tuinbouwcluster en de BV Nederland De bedrijven in de Hillenraad100 voeren het peloton aan van bijna 30.000 bedrijven in het gehele Nederlandse tuinbouwcluster. Door de overheid erkend als één van de topsectoren in ons land, is dit cluster van grote waarde voor onze economie. De innovatie- en concurrentiekracht zijn groot, evenals het belang voor de Nederlandse economie. Dat laten de volgende cijfers goed zien.

Tuinbouw

Nederland

% van nationale economie

300.550

6.735.000

± 4,4%

€ 7,9 miljard

€ 607 miljard

± 1,3%

€ 16,5 miljard

€ 429 miljard

± 3,9%

€ 7,1 miljard

€ 40,3 miljard

± 18%

Arbeidsplaatsen Productiewaarde Uitvoerwaarde Bijdrage aan de handelsbalans

Dalen en stijgen

afgelopen jaar de stroom importproducten

Dit wordt mede aangejaagd door de wind uit de

Onder invloed van de crisis is in 2012 de

die door ons land een weg naar de consument

hoek van een andere topsector, Logistiek.

productie­­waarde van de tuinbouw licht gedaald.

vindt, harder gegroeid dan de waarde van

De daling van 100 miljoen euro ten opzichte

de nationale productie. Hiermee groeit de

Grote volumes, kwetsbaarheid van het product,

van 2011 is echter relatief minder sterk dan de

impact op transport en op de Mainports

activiteiten gericht op toegevoegde waarde met

daling van het bruto nationaal product: 3 miljard

Rotterdam en Schiphol. Die twee economische

tegelijkertijd de roep van de consument om een

euro. De tuinbouw doet het relatief gezien

clusters zijn eveneens van groot belang voor

duurzaam product: dit alles maakt dat vers en

zelfs nóg beter wanneer we de stijging van de

de BV Nederland, in omvang vergelijkbaar

logistiek een combinatie met potentie vormen.

uitvoerwaarde met 300 miljoen euro daarbij in

met de tuinbouw.

De komende jaren biedt de tuinbouw als grote

ogenschouw nemen. De handel en verwerking van importproducten laten dus, ondanks het

Concurrentiekracht

slechte economische weer, in 2012 wederom

Binnen het tuinbouwcluster versterken

een stijging zien. Per saldo leidt dit tot een

productie en handel elkaar. De afgelopen jaren

substantieel aandeel in het positieve saldo

constateren we dat tuinbouw en mainports

op de handelsbalans van 18%.

elkaar ook steeds meer opzoeken om de

Draaischijf

de combinatie van deze topsectoren. Waar een klein land groot in kan zijn.

concurrentiekracht te versterken. Binnen initiatieven als Fresh Corridor, GreenRail en

Tegen de stroom in groeide in 2012 het volume

HubWays werken partijen sectoroverschrijdend

dat Nederland als ‘logistieke draaischijf in

samen om de positie van Nederland in de

vers’ passeert. Per saldo is daarbij in het

internationale versketens te verstevigen.

78 | Hillenraad100 | 2013 |

aanjager van logistieke activiteiten kansen in

Bron: Divers, bewerkt door Hillenraad100.

Tuinbouwtop in perspectief

Top 10 tuinbouwlanden wereldwijd in saladegroenten (x 1 miljard €)

Top 10 tuinbouwlanden wereldwijd in sierteelt (x 1 miljard €)

China 10,5

China 5,0

USA 4,3

Nederland 4,1

Japan 2,6

USA 3,2

Spanje 2,1

Japan 2,5

Turkije 2,0

Duitsland 1,7

Mexico 1,4

Italië 1,4

Nederland 1,4

Spanje 1,2

Italië 1,2

Colombia 1,0

Brazilië 1,0

Frankrijk 0,9

India 0,8

Canada 0,7 Bron: AIPH yearbook 2013

Top 10 tuinbouwgemeenten Nederland (in hectare)

Top 10 kasareaal in Nederland van de top 100 bedrijven (in hectare)

Westland 2.448

CombiVliet 68

Lansingerland

833

Agro Care 62

Pijnacker-Nootdorp

325

Wayland Groep 62

Midden-Delfland

273

RedStar Group 58

Peel en Maas

272

Worldwide Satter Flowers 53

Venlo

255

Lans 52

Zaltbommel

249

4 Evergreen 44

Horst aan de Maas

247

Vreugdenhil en Klugt Combinatie 42

Zuidplas

246

Beekenkamp Groep 42

Emmen

157

Gipmans Planten 42 Bron: CBS

Top 10 tuinbouwproducten in Nederland (in hectare)

Top 10 aantal buitenlandse vestigingen van de top 100 bedrijven

Tomaat 1.691

FleuraMetz 59

Paprika 1.313

Koppert Biological Systems 32

Potplant bloeiend

876

Enza Zaden 30

Komkommer

622

Rijk Zwaan 28

Chrysant

504

Monsanto Vegetable Seeds 21

Potplant groen

484

Nunhems 15

Perkplanten

447

INCOTEC Group 12

Roos

407

Priva 10

Aardbei

245

Royal Brinkman 10

Orchidee

213

Florensis

8

| Hillenraad100 | 2013 | 79

Tuinbouwtop in perspectief

Top 10 omzet van de top 100 bedrijven (x 1 miljoen €) Syngenta 355

Samenstelling top 10 aantal mede­werkers in Nederland van de top 100 bedrijven Syngenta 1.030

ZON 353

Rijk Zwaan

801

FleuraMetz 279

Monsanto Vegetable Seeds

700

Vroegop-Windig 277

Vezet

562

Rijk Zwaan 252

Nunhems

513

Van der Windt Verpakking 250

Enza Zaden

497

Olympic Food Group 235

Vroegop-Windig

493

Monsanto Vegetable Seeds 225

Royal Hilverda Group

420

Best Fresh Group 217

Beekenkamp Groep

409

Royal Lemkes Group 216

FleuraMetz

389

Top 10 aantal medewerkers wereldwijd van de top 100 bedrijven

Verdeling top 100 naar categorie

Monsanto Vegetable Seeds 4.000

Productie 27

Syngenta 3.730

Toelevering 25

Rijk Zwaan 3.020

Uitgangsmateriaal 21

DNA Green Group 2.560

Handel 19

Beekenkamp Groep 2.500

Verkooporganisatie

3

Nunhems 1.842

Dienstverlening

3

Van den Berg RoseS 1.710

Bewerking

2

Enza Zaden 1.400 Florensis 1.139 FleuraMetz 1.084

Verdeling top 100 naar regio

Westland 45

Verdeling top 100 naar eigendomsstructuur

Familiebedrijf 82

Aalsmeer e.o. 12

Management

6

Oostland 12

Beursgenoteerde onderneming

5

West-Friesland

7

Coöperatieve vereniging

4

Rijnland

6

Concern met investeringspartners

3

Zuid-West Nederland

5

Overig Nederland

5

Venlo e.o.

4

Barendrecht e.o.

4

80 | Hillenraad100 | 2013 |

sameN aan tafel

Olympic Food Group verbindt. Ze verbindt de onderlinge bedrijven aan elkaar, ze verbindt de klant aan de source, maar bovenal verbindt ze mensen aan elkaar. Want alleen door partnership en samenwerking kom je tot de beste ideeĂŤn in vers!

olympicfoodgroup.com