HOVO Utrecht - Cursusgids Voorjaar 2016 by Hovo Utrecht

Hoger onderwijs vanaf 50

voorjaar 2016

OP DE COVER: David de Wiedgebouw Universiteit Utrecht In dit gebouw is de Faculteit Bètawetenschappen gehuisvest. Het gebouw bevat specialistische laboratoria, zoals de Microbiologische laboratoria, de Radionuclidenlaboratoria en de klimaatkamers. Bijzonder is het lage energieverbruik, ondanks de aanwezigheid van de laboratoria. Dit komt onder andere door de aansluiting op de centrale heetwaterinstallatie van de Universiteit. Met de heetwaterinstallatie wordt koeling in een absorptiekoelmachine opgewekt. Daarnaast is het David de Wiedgebouw voorbereid op een lagetemperatuur verwarmingssysteem. Het gebouw is ontworpen door Architectuurstudio HH te Amsterdam en heeft een oppervlakte van 20.000 m . Het David de Wiedgebouw werd eind 2011 opgeleverd. 2

David de Wied (1925-2004) was hoogleraar Farmacologie aan de Universiteit Utrecht.

HOVO Utrecht op Facebook Direct naar de Website vanHOVO Utrecht

FOTO COVER: Joop Ross

VOORWOORD De belangstelling voor wetenschappelijke kennis blijft toenemen. Steeds meer mensen willen graag op de hoogte blijven van wat er in hun vakgebied speelt. Anderen willen juist kennismaken met nieuwe interessegebieden. HOVO Utrecht biedt voor beide groepen al jarenlang cursussen aan. In onze cursussen laten specialisten van de met ons verbonden universiteiten en hogescholen zien wat hen boeit in hun vakgebied. Verder is er ruimschoots gelegenheid om met elkaar van gedachten te wisselen. De gezamenlijke liefde voor kennis staat voorop. We bieden u hierbij het programma van het voorjaar 2016 aan. Ook dit jaar hebben de coördinatoren van de drie aan HOVO Utrecht verbonden instellingen met veel enthousiasme aan het programma gewerkt. Er is een flink aantal nieuwe cursussen ontwikkeld. Bovendien worden succesvolle cursussen van vorig jaar herhaald. De foto op het omslag van deze cursusgids geeft één van onze bijzondere onderwijslocaties aan op De Uithof: het David de Wiedgebouw. Extra informatie daarover vindt u aan de binnenzijde van de voorpagina. De Uithof biedt steeds meer ruimte aan bijzondere onderwijsgebouwen die ontworpen zijn door gerenommeerde architecten. Ze zijn de moeite van het bekijken waard, zeker wanneer u toch al een cursus op De Uithof volgt.

Het bestuur en het team van HOVO Utrecht wensen u een inspirerend studiejaar toe. Dhr. prof. dr. Oedzge Atzema Bestuursvoorzitter van HOVO Utrecht

Inhoudsopgave Aanbod voorjaar 2016

Leergangen voorjaar 2016

Docenten voorjaar 2016

Cursussen en excursie voorjaar 2016

Studiereizen voorjaar 2016

Praktische informatie 63 Wie zijn wij

Het Bestuur

De Programmacommissies

HOVO Nederland

Links naar de partners van HOVO Utrecht

Algemene voorwaarden

Aanmelden en betalen

Over- of onderinschrijving

Annuleren

Cursusprijs

Uitval cursusbijeenkomst(en)

Cursuslocaties en cursustijden

Studiemateriaal

Cursuscontactpersonen

Evaluatie cursussen

Voorwaarden van de excursies

Voorwaarden studiereizen

Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties?

Stichting Vrienden van HOVO

Het bureau (binnenflap achterzijde)

HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het ver足 schijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod voorkomen. Aan de informatie in deze gids kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Raadpleeg naast deze gids ook regel足 matig de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl).

Het aanbod van HOVO Utrecht HOVO Utrecht verzorgt een gevarieerd aan bod aan cursussen, leergangen, lezingen en studiereizen op hoger onderwijsniveau, waar u nieuwe kennis kunt vergaren of oude kennis kunt opfrissen. Het niveau en de studie belasting van de cursussen zijn ongeveer gelijk aan die van de colleges in het reguliere hoger onderwijs. Voor het volgen van een cursus is geen specifieke voorkennis vereist, tenzij dat bij de beschrijving is aangegeven.

CURSUSSEN Een cursus bestaat in het algemeen uit zes of acht colleges van tweemaal drie kwartier, met tussendoor een pauze. Bij enkele cursussen zijn facultatieve excursies opgenomen. De meeste cursussen houden het midden tussen een hoor- en een werkcollege: de docent geeft inhoudelijke informatie en er is ruim gelegen heid voor discussie en het stellen van vragen.

LEERGANGEN Een leergang is een serie cursussen die ver spreid over meerdere semesters of cursusjaren gegeven worden, rond een thema of rond meerdere disciplines. U kunt een cursus die deel uitmaakt van een leergang echter ook als losse cursus volgen.

LEZINGEN Voorbeelden zijn de lezingen tijdens de Opening van het Cursusjaar en de Zomer academie.

STUDIEREIZEN Het aanbod omvat ook enkele studiereizen. Deze zijn gekoppeld aan een voorafgaande cursus (soms op locatie). Zie verder de spe cifieke informatie bij de beschrijving van de studiereizen.

AANBOD VOORjaar 2016 cursussen

■ Economie en recht Basics in beleggen Waar moet het heen met ‘Europa’?

1 E6 101 3 E6 102

12 12

3F6 103 2F6 104

14 16

1G6 105 1G6 106 1G6 107 2G6 108 2G6 109 3G6 110 3G6 111 3G6 112 3G6 113 3G6 114 3G6 115

17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

4H6 116

■ Filmwetenschap (cursus en film) Grote denkers - Filmcursus Niet te filmen: ons koloniale verleden verbeeld

■ Geschiedenis De islam en Europa De samenleving in laatmiddeleeuws Utrecht De geheime dienst in Nederland Het Nieuwe Akropolismuseum My home is my castle De Koude Oorlog van 1945 tot 1975 Politieke moorden door de eeuwen heen Griekse streken De totalitaire verleiding De paradoxen van de Europese Unie Ontdek 2000 jaar Domplein in Utrecht

■ Humanistiek Filosofische boekverfilmingen

■ Kunst & cultuur De vormgeving van het lage land De Vlaamse Primitieven Bach in passie- en paastijd Twintigste-eeuwse kunst nader bekeken De geschiedenis van de architectuur Klanken van Venetië Niets is zo veranderlijk als een monument Hoogrenaissancekunst: het toppunt bereikt Russische muziek: Tatjana luistert…

1K6117 29 1K6 118 30 1K6 119 31 2K6 120 32 2K6 121 33 2K6 122 34 3K6 123 35 3K6 124 36 3K6 125 37

■ Letteren Een filosofische reis door de moderne literatuur Een voorzichtige poging Kafka te begrijpen

2L6 126 3L6 127

38 39

■ Mens- en maatschappijwetenschappen China in het Xi Jinping-tijdperk Inleiding in de psychologie Israël: ‘Een volk dat alleen woont’

3M6 128 3M6 129 3M6 130

40 41 42

3N6 131 3N6 132 3N6 133 3N6 134 3N6 135 3N6 136

43 44 45 46 47 48

1W6 137 2W6 138 2W6 139

49 50 51

2X6 144

2S6 140 2S6 141 1S6 142 3S6 143

54 56 58 60

■ Natuurwetenschappen en geneeskunde Kwantummechanica deel I - Basisniveau Kwantummechanica deel II - Middenniveau Kwantummechanica deel III - Gevorderden Het multiversum Medische colleges Brein en bewustzijn

■ Wijsbegeerte Filosoferen als streven naar wijsheid Mysterie van het bewustzijn Filosofische wandelingen

excursie voorjaar 2016 Een bezoek aan Amsterdamse stadspaleizen

Studiereizen voorjaar 2016 9-daagse studiereis naar Mexico 6-daagse studiereis naar Athene en Attika 5-daagse studiereis Van Germania tot Berlijn 19-daagse studiereis naar China met cursus op locatie

N.B.

De rode teksten zijn Hyperlinks naar de desbetreffende rubriek op de Website van HOVO Utrecht. Volg de aanwijzingen op de Website om in te schrijven.

Leergangen 2016

De cursussen van een leergang kunnen ook goed los gevolgd worden.

■■Geschiedenis ‘Middeleeuwen als spiegel van het heden’ – driedelig | Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers. Dinsdag 10.30 - 12.30 uur. (8) Jan-mrt 2016 Deel 1: De samenleving in laatmiddeleeuws Utrecht (pag. 18) Okt-dec 2016 Deel 2: Bosch en Bruegel Okt-dec 2017 Deel 3: Erasmus en Luther

■■Kunst en cultiuur ‘Kunstgeschiedenis’ – tweedelig | Dhr. drs. J. Versteegh. Woensdag 13.30 - 15.30 uur. (6) Okt-nov 2015 Deel 1: Negentiende-eeuwse kunst nader bekeken (2K5 316) Febr-mrt 2016 Deel 2: Twintigste-eeuwse kunst nader bekeken (pag. 32) ‘Kunst- en cultuurgeschiedenis’ – achtdelig | Mw. dr. K.A. Nieuwenhuisen. Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. (7) Jan-mrt 2014 Deel 1 en 2: Van grotten tot catacomben (ca. 35.000 v.Chr. - 400 n.Chr.). Jan-mrt 2015 Deel 3: De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen (vijfde tot elfde eeuw) Okt-nov 2015 Deel 4: D e kunst van kerk, adel en vermogende burgers (elfde tot vijf tiende eeuw) Jan-mrt 2016 Deel 5: Hoogrenaissancekunst: het toppunt bereikt (zestiende eeuw) (pag. 36) Sept-nov 2016 Deel 6: Crisis in de kunst (zestiende en zeventiende eeuw) Jan-mrt 2017 Deel 7: Macht, overwinning en rede (zeventiende en achttiende eeuw) Sept-nov 2017 Deel 8: Een breuk met de traditie (negentiende en twintigste eeuw) ‘Italiaanse kunsten architectuurgeschiedenis’ – meerdelig | Dhr. drs. E. Kurpershoek. Juli 2015 Deel 3: Italiaanse barok 1600-1750: Architectuur-beeldhouwkunstschilderkunst Juli 2016 Titel nog onbekend ‘Architectuurgeschiedenis’. Vormgeving, functie en betekenis van architectuur van de middeleeuwen tot heden – driedelig | Mw. drs. I. van Koningsbruggen. Donderdag 11.00 - 12.45 uur. (8) Sept-nov 2016 Deel 1: Architectuur van de middeleeuwen Sept-nov 2017 Deel 2: Europese architectuur 1400-1800 Sept-nov 2018 Deel 3: Moderne architectuur 1850 – heden

■■Mens- en maatschappijwetenschappen ‘De Russische ziel’ – vierdelig | Mw. dr. R. Leenders. Woensdag 13.15 - 15.00 uur. (8) Sept-nov 2015 Deel 1: ‘De Russische ziel’ 1700-1850 Sept-nov 2016 Deel 2: ‘De Russische ziel’ 1850-1917 Sept-nov 2017 Deel 3: ‘De Russische ziel’ 1917-1991 Sept-nov 2018 Deel 4: ‘De Russische ziel’ na 1991

■■Natuurwetenschappen en geneeskunde ‘Medische colleges van topspecialisten’ – meerdelig | (van steeds andere topspecialisten) Dhr. prof. dr. P.R. Bär. Woensdag 15.15 - 17.00 uur. (5) Maart 2014 Deel 5: Medische colleges Maart 2015 Deel 6: Medische colleges Maart 2016 Deel 7: Medische colleges (pag. 47)

■■Wijsbegeerte ‘Mysterie van het bewustzijn’ – tweedelig | Dhr. dr. A. Ziegelaar. Vrijdag 13.15 - 15.00 uur. (8) Febr-april 2016 Deel 1: Mysterie van het bewustzijn (pag. 50) Sept-okt 2016 Deel 2: Mysterie van het bewustzijn ‘Politiek, filosofie & journalistiek’ – driedelig | Dhr. drs. R. van Broekhoven. Donderdag 10.30 - 12.30 uur. (8) Febr-apr 2015 Deel 1: De bewakers bewaakt Okt-nov 2015 Deel 2: Politieke filosofie van polis tot nu Okt-nov 2016 Deel 3: Goed denken over kwaad ‘Filosoferen en wandelen’ – tweedelig | Dhr. drs. E. Brinckmann. Vrijdag 10.00 - 16.00 uur. (4) Sept-okt 2015 Filosofische wandelingen deel I April 2016 Filosofische wandelingen deel II (pag. 51) ‘Geschiedenis van de filosofie’ – vierdelig | Dhr. prof. dr. J.M. van Ophuijsen, dhr. dr. T.L. Tieleman en dhr. prof. P. Ziche. Maandag 13.15 - 15.00 uur. (10) Nov-jan 2016-2017 Deel 1: Van Thales tot Plotinus Nov-jan 2017-2018 Deel 2: Filosofie in middeleeuwen en renaissance Nov-jan 2018-2019 Deel 3: Vroegmoderne filosofie (zeventiende - achttiende eeuw) Nov-jan 2019-2020 Deel 4: Moderne en hedendaagse filosofie

docenten VOORJAAR 2016 (laatste 3 cijfers zijn de volgorde van cursussen in de gids)

Dhr. drs. A. Angelou

Dhr. dr. R. Geven

Dhr. prof. dr. B. Paasman

(2G6 108+2S6 141)

(3G6 114)

(2F6 103)

Dhr. V. Gijsbers

Mw. drs. C. van der Putten

(3F6 104)

(2G6 109+2X6 144)

Dhr. prof. dr. P.R. Bär

Dhr. dr. L. van Grunsven

(3N6 135)

(3M6 128+3S6 143)

Mw. drs. I. Beeling

R Mw. drs. S.W. van Roosmalen

(2G6 109+2X6 144)

Mw. drs. L. le Blanc

Dhr. prof. dr. J. Heise

(2S6 140)

(3N6 134)

Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers

Mw. dr. T.L. Heres

Dhr. dr. M. Schreurs

(1G6 106)

(3G6 112)

(4H6 116)

Dhr. drs. J. van Borchert

Mw. T. Hölsgens MA

Mw. ir. C. Stegewerns

(3M6 128+3S6 143)

(3L6 127)

(1K6 117)

Dhr. drs. E. Brinckmann

(1K6 118)

Dhr. dr. J.J.M. van Stralen

(2W6 139)

Dhr. prof. dr. C. Brunia

Dhr. F. Kaiser

(3N6 136)

(3G6 115)

Dhr. dr. P. Buitelaar

Dhr. ing. P. Kurstjens

Mw. drs. W.T.M. Tiemes

(3 E6 102)

(1S6 142)

(2K6 121)

Mw. prof. dr. I. Bulhof

Mw. drs. I. van Koningsbruggen

(1W6 137)

(3K6 123)

(1G6 107)

Mw. drs. E. van Diggele

Dhr. dr. J.A.A.M. van der Linden

Dhr. drs. C. Verhamme

(3M6 130)

(3G6 110)

(1K6 119)

(2L6 126)

V Dhr. drs. D. van der Veen

Dhr. dr. A. Doedens

Dhr. drs. J. Versteegh

(3G6 111)

Dhr. H. van Drunen

Dhr. prof. dr. F. Maes

(2S6 141)

(3k6 125)

Dhr. dr. W. Melching

Dhr. drs. A.A.J. Wismeijer

(3G6 113)

(3M6 129)

E Dhr. drs. T. Erogluer

(2K6 120)

Dhr. dr. U. Wyder

(1G6 105)

Dhr. drs. W.P.M. van Erp

Mw. dr. K. Nieuwenhuisen

(1 E6 101)

(3K6 123)

Dhr. drs. J. Nuchelmans

Dhr. dr. A. Ziegelaar

(2K6 122)

(2W6 138)

(3N6 131/2/3)

cursussen (en excursie)

voorjaar 2016 11

1 E6 101 Hogeschool Utrecht

Basics in beleggen

Financiële markten en beleggingsmogelijkheden

Beurskoersen

Deze cursus is een geactualiseerde versie van die uit voorjaar 2012.

Hoe maakt u met uw geld meer geld? Dat is de centrale vraag bij beleggen. Deze cursus gaat in op wat de mogelijkheden, de risico’s en de kansen zijn op de financiële markten en haar vele beleggingsmogelijk heden. We beginnen met de vraag hoe financiële markten werken en wie daarbij de grote spelers zijn. Zo doet u kennis op over bijvoorbeeld aandelen, obligaties en beleggingsfondsen. Hoe bepalen analisten of een aandeel nu over- of juist onder gewaardeerd is? Met meer kennis komt u gemakkelijker tot een zinvolle selectie. Vervolgens komen de kenmerken van de verschillende stijlen van beleggen aan bod. De een beperkt zich tot fundamentele analyse, terwijl de ander meer de nadruk legt op kwantitatieve en/of technische analyse. Welke stijl past het beste bij welk beleggingsprofiel? Dat vele vormen van beleggen niet zonder risico zijn is ondertussen gemeen goed. Maar hoe meten we dit risico? En belangrijker nog: hoe beperken we dit risico? Ook de handel in derivaten (zoals opties) komt aan bod. Opties staan te boek als zeer risicovolle beleggingen waar men al gauw de vingers aan kan branden. Naast deze speculatieve inzet van opties leert u in deze cursus ook hoe u opties kunt inzetten om risico’s juist te reduceren.

docent: Dhr. drs. W.P.M. van Erp is docent Bedrijfseconomie bij het Instituut Finance & Accounting van de Faculteit Economie en Management, Hogeschool Utrecht. cursusdata: 5, 12, 19 (niet 27) februari; 4, 11 of 18, 25 maart 2016 (6). tijd: Vrijdag 14.30-16.30 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt literatuur aanbevolen en tegen kostprijs een syllabus verstrekt. cursusprijs: € 159,-

3 E6 102 Universiteit Utrecht

Waar moet het heen met ‘Europa’? De economische aspecten van de EU

Het onderwerp ‘Europa’ is volop in discussie. Wat regelt de EU en wat bepalen wij nog zelf? Nederland houdt zich aan de 3%-regel voor het begrotingstekort, maar Frankrijk niet. De eurolanden nemen maatregelen om uit de eco nomische crisis te komen, zoals bezuinigingen en hervormingen, en lenen miljarden aan Griekenland. Het toezicht op de banken vindt nu op Europees niveau plaats. Het ‘aanzetten van de bankbiljettenpers’ als laatste redmiddel is een medicijn met bijwerkingen. Zijn deze oplossingen effectief? Hoe verder met Griekenland? De colleges betreffen de volgende onderwerpen: ■ Europese Unie. Wat beslist de EU en wat bepaalt Nederland zelf? Hoe aan te kijken tegen het TTIP-vrijhandelsverdrag? ■ De euro: gemakkelijk in het buitenland. Maar er zit veel meer aan vast, economisch en politiek. ■ Europese Centrale Bank. Beslissingen over de rente worden nu op Europees niveau genomen. Wat zijn daarbij de overwegingen? ■ Europese begrotingsregels. Wat zijn deze regels en zijn ze nodig? In de recessie gaan ze knellen en maken ze bezuinigingen noodzakelijk. Wordt het herstel dan niet in de kiem gesmoord? Wat betekenen de regels voor Nederland? ■ Europese krediet- en schuldencrisis. In twee colleges worden de oplossingen besproken om uit deze crisis te komen. Bezien wordt hoe Griekenland, Italië en Spanje ervoor staan.

docent: Dhr. dr. P. Buitelaar is econoom en promoveerde op een dissertatie over de overheidsfinanciën van Nederland. Hij was als wetenschappelijk hoofdmedewerker werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam en tot voor kort verbonden aan De Nederlandsche Bank. cursusdata: 15, 22, 29 februari; 7, 14, 21 maart 2016 (6). tijd: Maandag 13.15-15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: De hand-outs van de PowerPointpresentaties worden tijdens de cursus aan de cursisten verstrekt. cursusprijs: € 159,13

Grote denkers - Filmcursus Baanbrekende ideeën op het witte doek

Uit speelfilm ‘Hannah Arendt’ (2013)

Alle films onder voorbehoud. De meeste films worden met Nederlandse ondertiteling vertoond, maar een enkele kan Engels ondertiteld zijn.

Films zijn een prachtige manier om de ideeën van grote denkers in de context van hun leven en hun tijd te plaatsen en daarmee de betekenis en urgentie ervan te verduidelijken. In hoorcolleges en discussies bespreken we die ideeën in meer detail. Elke bijeenkomst start met een inleiding in de centrale ideeën van de denker, waarna we de bij behorende film kijken. We sluiten af met een discussie. Aan bod komen filosofen (Arendt, Hypatia, Zizek), natuurwetenschappers/wiskun digen (Turing, Hypatia, Darwin) en psychologen (Freud, Jung). Terug kerende thema’s zijn onder andere de relatie tussen kennis en moraal en tussen wetenschap en religie. Het filmprogramma is als volgt: ■ 6 februari: The Imitation Game (2014, 114 minuten). Film over het levens verhaal van Alan Turing, een Britse wiskundige en informaticus. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij voor de Britse crypto-analytische dienst, waar hij de Duitse Enigmacodes wist te breken. ■ 13 februari: Hannah Arendt (2013, 113 minuten). De Duits-Joodse filosofe Hannah Arendt vlucht voor de nazi’s naar Amerika. Ze krijgt een baan bij ‘The New Yorker’ en reist als waarnemer naar het proces van de SS’er Adolf Eichmann in Israël. Ze schrijft daarover het boek ‘De banaliteit van het kwaad’. Daarmee maakt zij een controverse los die niet alleen onder theoretici grote aandacht krijgt. ■ 20 februari: Agora (2009, 127 minuten). Het is de vierde eeuw na Christus en Egypte is onderdeel van het Romeinse Rijk. Als er in de straten van Alexandrië een gewelddadige religieuze opstand uitbreekt, verplaatst het gevecht zich naar de legendarische bibliotheek. Hier vecht de wetenschapper Hypatia (Rachel Weisz) met haar leerlingen voor het behoud van de wijsheid van de oude beschaving. ■ 27 februari: Creation (2009, 108 minuten). Charles Darwin (Paul Bettany) is naast wetenschapper ook vader en echtgenoot. Zijn diepgelovige vrouw heeft het moeilijk met zijn schokkende theorieën over de evolutie en zelf kampt Darwin met de dood van hun tienjarige dochtertje. ■ 5 maart: A Pervert’s Guide to Ideology (2012, 134 minuten). Filosoof Slavoj Zizek verklaart aan de hand van een aantal filmanalyses zijn interpretatie van het concept ‘ideologie’. Hij ontmaskert dit concept als een collectieve fantasie die onze denkbeelden en gewoonten vormgeven. ■ 12 maart: A Dangerous Method (2011, 99 minuten). Psychiater Carl Jung (Michael Fassbender), zijn mentor Sigmund Freud (Viggo Mortensen) en Sabina Spielrein (Keira Knightley) verkeren in een gespannen driehoeks verhouding. Patiënt Otto Gross (Vincent Cassel), die behandeld wordt voor zijn immorele seksuele gedrag, brengt de spanningen tot een kookpunt.

3F6 103 Universiteit Utrecht

docent: Dhr. dr. V. Gijsbers is universitair docent Filosofie aan de Universiteit Leiden waar hij Wetenschaps filosofie doceert. Hij promoveerde in 2011 cum laude op het proefschrift Explanation and Determination. Daarnaast onderzoekt hij verkla ringen in de wetenschappen, unificatie, en de relatie tussen menselijk handelen en causaliteit. cursusdata: 6, 13, 20, 27 februari; 5, 12 maart 2016 (6). tijd: Zaterdag 11.00-ca. 14.00 uur: hoorcollege van 11.00-11.30 uur, film vanaf 11.30 uur. Daarna pauze en nagesprek. Einde ca. 14.00 uur, afhankelijk van de filmlengte. plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, 3512 GW Utrecht; Filmzaal 1 (boven – alleen bereikbaar via trappen). studiemateriaal: Teksten ter verdieping worden voorafgaand aan de cursus geadviseerd, maar zijn niet noodzakelijk om de filmcursus te kunnen volgen. cursusprijs: € 189,- (inclusief filmkaartje).

Uit speelfilm Creation (2009)

2F6 104 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Niet te filmen: ons koloniale verleden verbeeld

Gordel van smaragd (links); Tula, the Revolt

Hoe herinneren we ons het koloniale ver leden: voorheen Oost- en West-Indië? Werd daar iets groots verricht of iets gruwelijks, of beide? Naast historische studies spelen literatuur en film een beslissende rol in ons collectief geheugen. Het zijn herinneringen en beeldvorming die ons oordeel bepalen. Soms is de beeldvorming zo sterk dat ze de geschiedenis doet vervagen. In deze cursus worden de geschiedenis van het koloniale rijk en de verbeelding ervan in literatuur en films behandeld. Die zijn in tekst en beeld heel verschillend, elk genre heeft zijn eigen wetten. Achtereenvolgens worden drie films getoond, voorafgegaan door een inleidend college. Over de Oost (Nederlands-Indië): ■ Max Havelaar (1976), regie Fons Rademakers ■ De gordel van smaragd (1997), regie Orlow Seunke ■ Oeroeg (1993), regie Hans Hylkema Over de West (Suriname en de Antillen): ■ Wan Pipel (1976), regie Pim de la Parra ■ Hoe duur was de suiker (2013), regie Jean van de Velde ■ Tula, the Revolt (2013), regie Jeroen Leinders Aan de orde komen de verbeelding van koloniale wantoestanden zoals uitbuiting en slavernij, raciale problemen, de geschiedenis van de Japanse bezetting en de Indonesische opstand, natievorming van het gedekoloniseerd Suriname. Vaak is deze thematiek ingebed in verhalen over interraciale liefdes en vriendschappen.

docent: Dhr. prof. dr. B. Paasman is emeritus hoogleraar Koloniale en Postkoloniale Cultuur- en Literatuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. voorkennis: Belangstelling voor het koloniale verleden dat onze cultuur zo sterk beïnvloed heeft. cursusdata: 3, 10, 17 (niet 24) 31 maart; 7 en 14 april 2016 (6). tijd: Donderdag 11.00-ca. 14.00 uur. plaats: Filmtheater De Lieve Vrouw, De Lieve Vrouwestraat 13, Amersfoort. studiemateriaal: Tijdens de bijeenkomsten worden hand-outs uitgereikt. Aanbevolen literatuur: Multatuli, Max Havelaar; Hella Haasse, Oeroeg; Cynthia McLeod, Hoe duur was de suiker. Alle zowel nieuw als antiquarisch verkrijgbaar. cursusprijs: € 189,- (inclusief filmkaartjes). 16

1G6 105 Hogeschool Utrecht

De islam en Europa

De Hagia Sofia te Istanbul

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2012 en 2013.

Het beeld van de islam wordt in het westen momenteel sterk bepaald door de actualiteit; de geschiedenis wordt daarbij vaak over het hoofd gezien. De relaties tussen Europa en de islam of de islamitische wereld hebben diepe historische wortels. Een beschrijving van de geschiedenis van Europa zonder de invloed van de islamitische wereld is dan ook eenzijdig en onvolledig, zeker als het gaat om het kunnen verklaren van keerpunten in die geschiedenis, zoals de Renaissance en de wetenschap pelijke revolutie. De islamitische invloeden vonden vooral via contacten in Andalusië hun weg in Europa. Ook moet de bijdrage van het Ottomaanse Rijk niet worden onderschat, waarvan het grondgebied reikte tot in het midden van Europa. De impact van dit rijk heeft voor een groot deel het machtsevenwicht in het westen bepaald. In deze cursus gaan we in op het ontstaan en de ontwikkeling van de islamitische wereld. We proberen belangrijke historische ontwikkelingen te verklaren en kijken daarbij vooral naar de invloed van de islam op WestEuropa. Daarmee zal duidelijk worden dat de geschiedenis van de islam een belangrijk onderdeel is van het verleden van Europa.

docent: Dhr. drs. T. Erogluer is historicus. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van het Midden-Oosten, de islam en in het bijzonder het Ottomaanse Rijk. Hij is docent bij de lerarenopleiding van Hogeschool Utrecht, waar hij onder andere de minor Geschiedenis van de Islam verzorgt. Hij is auteur van Pleidooi voor een joodschristelijkislamitische traditie. De ontwikkeling van de islam in vijf dimensies. cursusdata: 2, 9, 16, 23, 30 maart 2016 (5). tijd: Woensdag 10.00-12.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusprijs: € 132,50 17

1G6 106 Hogeschool Utrecht Driedelige Leergang ‘Middeleeuwen als spiegel van het heden’

De samenleving in laatmiddeleeuws Utrecht De geboorte van de moderne maatschappij

Middeleeuws Utrecht was een krachtige samenleving waarin tradities en collectieven als buurt, parochie, gilde en burgerwacht een belangrijke dragende en verbindende functie hadden. De stad was welvarend en bruiste van onder nemingszin en levenslust. De kracht van middeleeuws Utrecht is nog zichtbaar in de infrastructuur van wegen en grachten en in middeleeuwse gebouwen. In deze cursus onderzoeken we hoe de saamhorigheid hier gevoed werd. We verdiepen ons in ontwikkelingen die de laatmiddeleeuwse samenleving geleidelijk deden veranderingen: van ‘op collectieven gericht’ naar een meer individuele levenshouding. We starten met de vroegste geschiedenis van de stad. Daarna verkennen we de internationale positie van het bisdom Utrecht en zoomen we in op de ver houdingen ter plaatse. Hoe functioneerde de stad als gemeenschap? Wat was de invloed van kerk en religie? Ontwikkelingen op regeringsniveau – zoals het centralisatiestreven van Karel V en Filips II – hadden grote consequenties voor bestuur, rechtspraak, belastingheffing, kerkorganisatie en vrijheid van meningsuiting. De traditionele, laagdrempelige religiositeit werd ver theologiseerd en kreeg een politieke lading. Het focuspunt is steeds hoe grootschalige ontwikkelingen ingrijpen op het leven aan de basis. Marktwerking en groepsbelangen worden belangrijker, ten koste van de sociale cohesie. Hier zien we de geboorte van de moderne samen leving met al zijn dilemma’s. Deze cursus is een herziene en geactualiseerde versie van de cursus Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht, die werd aangeboden in 2010-2013. De cursus is de eerste van de Leergang De Middeleeuwen als spiegel van het heden, maar kan ook los gevolgd worden. Het maximum aantal deelnemers is 30.

docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Nu (zie levendverledennu.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 26 januari; 2, 9, 16 (niet 23) februari; 1, 8, 15, 22 maart(8). tijd: Dinsdag 10.30-12.30 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Zeer gewenst: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600, deel 1. Te bestellen bij: info@levendverledennu.nl cursusprijs: € 212,18

1G6 107 Hogeschool Utrecht

De geheime dienst in Nederland Geschiedenis, heroriëntatie en actualiteit

Per undas adversas: tegen de stroom in. Dit devies werd geïntroduceerd in 1949 en het is tot op de dag van vandaag het motto van de AIVD.

De Nederlandse geheime dienst werd opgericht tijdens de Eerste Wereldoorlog en was aanvankelijk vooral bedoeld om inlichtingen te verzamelen over de legers van de landen om ons heen. Inmiddels heeft de dienst zich ontwikkeld tot een professionele organisatie met aanzienlijk meer taken, op nationaal en inter nationaal niveau. Tegelijkertijd wordt het functioneren van de AIVD (en zijn voorgangers) meer en meer onderwerp van politieke discussie. Daarbij worden vragen gesteld als: hebben de politici wel greep op deze dienst en krijgt de dienst wel voldoende middelen om zijn taken uit te voeren. Met de onthullingen van Edward Snowden komt dit alles in een ander daglicht te staan. Deze cursus behandelt de ontwikkeling van de Nederlandse dienst tot wat ze nu geworden is. De dienst werd na de Eerste Wereldoorlog steeds profes sioneler en er ontstonden nieuwe afdelingen en werkterreinen, zoals het in de gaten houden van personen die sympathiseerden met de revolutionaire ont wikkelingen in Rusland. Na de Tweede Wereldoorlog werd de dienst geheel opnieuw op poten gezet. Aanvankelijk was ze vooral actief bij het in de gaten houden (en soms actief tegenwerken) van organisaties met communistische sympathieën. Recentelijk zien we dat de dienst ook – en vooral – actief is bij het bestrijden van terroristische organisaties en het voorkomen van aan slagen. Dit terrein werd vooral belangrijk na de terroristische aanslagen door Molukkers, leden van de RAF, de Rode Jeugd etc. Ook bij de Nederlandse deelname aan de Irak-oorlog speelde de dienst een rol. Het rapport van de Commissie Davids gaf hiervan een goede analyse. U komt veel te weten over de manier waarop de Nederlandse geheime dienst terrorisme aanpakt en voorkomt.

docent: Dhr. drs. D. van der Veen is historicus en lerarenopleider bij de vakgroep Geschiedenis van de faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht. cursusdata: 3, 10, 17, (niet 24), 31 maart; 7, 14 april 2016 (6). tijd: Donderdag 10.00-12.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Tegen kostprijs wordt een reader verstrekt. cursusprijs: € 159,-

2G6 108 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het Nieuwe Akropolismuseum

Een topmuseum over het leven in de klassieke stadstaat Athene

Het nieuwe museum vanaf de Akropolis.

Sinds 2009 is Athene een schitterend museum rijker: het Nieuwe Akropolismuseum. Het is bijna tien keer zo groot als het oude museum boven op de berg. De inrichting is modern en overzichtelijk. De bovenste etage is enigszins verdraaid en ligt precies parallel aan de cella van de Parthenontempel die je op korte afstand ziet liggen. Op die etage bevinden zich de friezen van deze tempel, originele en ook veel kopieën van de beroemde Eldgin marbles uit het British Museum. De bezoeker krijgt in het nieuwe museum een heel goed beeld van de menselijke aanwezigheid op en rond de Akropolis vanaf de prehistorie tot in de late oudheid. Tijdens deze korte cursus maakt u niet alleen kennis met dit museum, maar ook met het leven in de stad Athene in de vijfde en vierde eeuw v.Chr.: de periode van de grootste bouwactiviteiten op en rondom de Akropolis. Het was een tijd van welvaart voor architecten, beeldhouwers en ambachtslieden, maar er was ook een welhaast constante dreiging van een Perzische inval. De Atheners wonnen de veldslag bij Marathon en de zeeslag bij Salamis, maar de geschiedenis had op die momenten net zo goed een heel ander vervolg kunnen krijgen.

docent: Dhr. drs. A. Angelou is geboren en getogen in Athene. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en spreekt voortreffelijk Nederlands. Na terugkeer in Griekenland volgde hij de academische gidsenopleiding aan de Universiteit van Athene. Hij begeleidt culturele reizen door zijn geboorteland. De laatste jaren verzorgt hij ook wintercursussen voor enkele HOVO’s. cursusdata: 13, 20, 27 januari 2016 (3). tijd: Woensdag 13.15-15.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Een digitale hand-out van de cursus wordt u toegestuurd. Een reader is tijdens de cursus te koop. cursusprijs: € 79,50

2G6 109 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

My home is my castle

Nederlandse interieurs in de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw

Interieur van een zeventiendeeeuws stadspaleis.

In drie bijeenkomsten maakt u kennis met de interieurs van de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. Interieurexpert Ineke Beeling laat u aan de hand van veel afbeeldingen zien hoe mensen in die tijd hun huizen inrichtten. Zij geeft uitleg over de stijlen, kleurschema’s, materialen, decoratieve objecten. En natuurlijk over de meubelen uit de verschillende periodes, die nu op veilingen als ‘antiek’ voor veel geld van de hand gaan. Intrigerende vragen worden beantwoord: Waarom gebruikte men goudleer als wandbespanning? Wat is Toile de Jouy? Waarom was men in de negen tiende eeuw bang voor groen behang? Waarom stond er in de zeventiende eeuw soms een balustrade in de slaapkamer? Welke gordijnen had men voor de ramen hangen? Uiteraard waren die interieurs onderdeel van het sociale/economische/ culturele leven in een bepaald tijdsgewricht. Daarom begint elke bijeenkomst met een inleiding over de desbetreffende periode door historica Constance van der Putten. Zij schetst de historische achtergrond bij deze interieurstijlen, welke vorsten ‘trendsetters’ waren, welke rol de nieuw ontdekte exotische oorden speelden, en nog veel meer. Zo leert u met andere ogen te kijken naar antieke meubelen, schilderijen van interieurs uit die periode en naar oude stoffen en behangpatronen.

docenten: Mw. drs. I. Beeling is afkomstig uit een familie van antiquairs. Zij studeerde Kunstgeschiedenis in Leiden en is gespecialiseerd in de decoratieve kunsten en historische interieurs. Tevens is zij opgeleid tot interieurvormgever in Londen. Met haar bedrijf Beeling Interiors richt zij interieurs voor monumenten in. (www. beelinginteriors.com) Mw. drs. C. van der Putten is historica. Zij studeerde Geschiedenis in Nijmegen en Massacommunicatie in Amsterdam. Sinds jaren is zij docent Geschiedenis bij verschillende onderwijsinstituten. Zij is auteur van verschillende boeken en schrijft historische artikelen voor de Brabantse glossy Brabeau. cursusdata: 9, 16, 23 maart 2016 (3). tijd: Woensdag, 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812PA Amersfoort studiemateriaal: Wordt later bekend gemaakt. cursusprijs: € 79,50 21

3G6 110 Universiteit Utrecht

De Koude Oorlog van 1945 tot 1975

Cubacrisis in 1962.

De Koude Oorlog domineerde de wereld politiek vanaf 1945 tot en met 1990. In de cursus besteden we niet alleen aandacht aan de Verenigde Staten en de Sovjet Unie. Tijdens elke sessie komt tevens de rol aan de orde van de voornaamste Amerikaanse bondgenoten: de grote Europese mogendheden en Japan. De cursus eindigt in 1975 als met de detente een nieuw evenwicht in de Koude Oorlog lijkt te zijn bereikt. De cursus is verdeeld in acht sessies. ■ Achtergronden (1914-1945). Met name de Tweede Wereldoorlog werpt een lange slagschaduw over de decennia na 1945. ■ Van samenwerking naar confrontatie (1945-1947). Oplopende spanningen, Truman-doctrine (maart 1947). ■ Indamming en de Russische respons (1947-1949). Marshall Plan, NAVO, blokkade van Berlijn. ■ Escalatie (1949-1953). Russische atoomproef, communistische machts overname in China, oorlog in Korea: mondialisering en militarisering van de Koude Oorlog. ■ Mislukte detente (1953-1958). Topontmoeting te Genève in 1955, Russische inval in Hongarije, Chroestsjovs ultimatum over Berlijn. ■ Crisisjaren (1958-1963). Berlijnse Muur, Cuba crisis. ■ Oorlog in Vietnam, beginnende ontspanning (1963-1968). ■ Detente (1969-1975). De eerder ingezette detente komt onder Nixon tot volle wasdom.

docent: Dhr. dr. A.A.M. van der Linden doceert cursussen over de Koude Oorlog en over Nazi-Duitsland aan het University College, Universiteit Utrecht. cursusdata: 2 , 9, 16, 23 februari, 1, 8, 15, 22 maart 2016 (8). tijd: Dinsdag 11.00-13.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: A anbevolen: M. van Rossem (2007) Drie oorlogen: Een kleine geschiedenis van de twintigste eeuw, Amsterdam: Nieuw Amsterdam. Y. van den Berghe (2008) De Koude oorlog: Een nieuwe geschiedenis (1917-1991), Leuven: Acco. cursusprijs: € 212,-

3G6 111 Universiteit Utrecht

Politieke moorden door de eeuwen heen

De moord op de Franse revolutionair Marat

In de moderne wereld van mondiale massamedia wordt men veelvuldig opgeschrikt door berichten over een bijzonder soort moord en doodslag: politicide. Moord en vernietiging op politieke gronden hebben een lange geschiedenis. In deze reeks colleges gaan we in op een aantal concrete zaken uit het verleden. Door de behandeling van een aantal beroemde voorbeelden zetten we het verschijnsel politieke moord in perspectief. De reeks colleges volgt een chronologische lijn. Daarbij komen zowel moorden in Nederland als in Europa en daarbuiten aan de orde. Vanaf de oudheid (farao Ramses III, Cicero, Caesar), door de middeleeuwen (Floris V, Jacob van Artevelde, Jeanne d’Arc), naar de Nieuwe tijd (Willem van Oranje, Johan van Oldenbarnevelt, de gebroeders De Witt, Marat) tot in de negentiende en twintigste eeuw (Abraham Lincoln, Gandhi, Mussolini, de Kennedy’s) en het heden bespreken we een aantal concrete gevallen. Wat hadden de daders voor ogen? Hoe werd de aanslag voorbereid en uitgevoerd? Wat gebeurde er met de daders en hoe werden zij gevonnist? Wat waren de maatschappelijke consequenties? In het eerste en laatste college stellen we ook de algemene kenmerken van politicide aan de orde.

docent: Mw. dr. M. van de Vrugt was senior onderzoeker aan de faculteit Rechten van de Universiteit Utrecht; dhr. dr. A. Doedens was docent Nieuwe Geschiedenis bij de Vrije Leergangen/Vrije Universiteit en het Nutsseminarium van de Universiteit van Amsterdam. Beide docenten geven, elkaar afwisselend, ieder vier colleges. cursusdata: 2, 9, 16, 23 februari; 1, 8, 15, 22 maart 2016 (8). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Het studiemateriaal stellen de docenten digitaal ter beschikking. cursusprijs: € 212,-

3G6 112 Universiteit Utrecht

Griekse streken

Een archeologische kijk op de Griekse wereld in de oudheid

Een meisje strooit wierookkorrels uit. Detail van een grafstèle uit circa 460 v Chr. (Berlijn, Antikensammlung)

In deze cursus bekijken we de Griekse wereld in de oudheid vanuit archeologisch perspectief, tussen circa 700 v.Chr. en de late oudheid. In de inleiding bespreken we de geschiedenis en geografie van het land. Aan bod komen daarna onder meer stedenbouw, infrastructuur, woon huizen van klein tot groot en de bouw van tempels. Ambachten zoals steenhouwen, brons gieten, beeldhouwen en pottenbakken krijgen ruime aandacht. Daarnaast staan we niet alleen stil bij de grote heiligdommen in Olympia en Delfi, maar ook bij de centra waar Asklepios (de god van de geneeskunst) werd vereerd, en bij de dodenorakels. We gaan bovendien dieper in op het internationale sportfestival in Olympia. Eveneens bekijken we het leven in de stad Athene met zijn monumenten en open bare gebouwen, waar korte tijd een vorm van democratie in praktijk werd gebracht. En hoe was het dagelijkse leven van de Grieken in de oudheid – van wieg tot graf, voor man en vrouw? Talloze afbeeldingen, vooral op aardewerk, laten ons ermee kennis maken. Ook veel antieke teksten, zowel uit de literatuur als uit grafinscripties, vertellen ons over hun dagelijkse leven.

docent: Mw. dr. T.L. Heres is klassiek archeoloog. Zij was enige tijd universitair docent en een aantal jaren verbonden aan het Nederlands Instituut in Rome. Zij verzorgt archeologiecolleges, cursussen en reizen. cursusdata: 2, 9 (niet 16, 23) februari; 1, 8, 15, 22, 29 maart 2016 (7). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Vóór het eerste college wordt een syllabus digitaal toegestuurd. cursusprijs: € 185,50 24

3G6 113 Universiteit Utrecht

De totalitaire verleiding Politieke religies in de twintigste eeuw

Een ‘Arische Frau’ poetst haar Volkswagen

De twintigste eeuw is de eeuw van extreme ideologieën en grootschalig politiek geweld. Totalitaire denkbeelden en regimes bedreigden de parlementaire democratie en waren verantwoordelijk voor oorlog, geweld, onderdrukking en genocide. In Europa waren de voor naamste vertegenwoordigers van het totalitarisme de Sovjet-Unie, het Italië van Mussolini en Hitler-Duitsland. Tegelijkertijd verkeerde de democratie tot 1945 in een crisis, om na 1945 als een feniks uit de as te herrijzen. Omdat deze landen aanvankelijk succesvol waren en zelfs immuun leken te zijn voor de economische wereldcrisis, zagen veel mensen deze systemen als een alter natief voor de democratie. Velen dachten dat de democratie zichzelf had overleefd en dat nu de tijd was gekomen voor werkelijk moderne politieke systemen die alle problemen van de moderne massamens zouden oplossen. In de traditionele analyses van historici en politicologen wordt vooral de nadruk gelegd op de onderdrukking van de bevolking door deze dictaturen. Maar dat is een wat beperkte kijk. Deze totalitaire regimes bleven niet alleen door geweld en repressie aan de macht. De regimes hadden ook een verleidelijke kant, namelijk de belofte van een heilstaat, solidariteit en niet te vergeten welvaart. Het was de belofte van een Volkswagen en niet de Gestapo die de Duitsers loyaal aan Hitler lieten zijn.

docent: Dhr. dr. W. Melching, historicus, faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit van Amsterdam. cursusdata: 5, 12, 19, 26 februari; 4, 11 maart 2016 (6). tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: A anbevolen: Willem Melching (2013) Adolf Hitler: Opkomst en ondergang van een Duits politicus. Amsterdam: Bert Bakker. cursusprijs: € 159,-

3G6 114 Universiteit Utrecht

De paradoxen van de Europese Unie De actualiteit van Europa in historisch perspectief

Openingsspeech van Senator Piet Kerstens tijdens het Congres van Europa (7 mei 1948)

De Europese Unie (EU) is een eigen aardige constructie. Zonder eenheid uit te stralen bezweren de lidstaten met elkaar een diepe financiële crisis. Terwijl diverse landen lid willen worden van de EU dreigen het Verenigd Koninkrijk en Griekenland met het verlaten van de EU of de Eurozone. De lidstaten willen wél één Europese markt, maar verschillen van mening over Europese regels voor belas tingen op multinationals of een gezamen lijke energiemarkt. Er moest één munt komen, maar over de volle consequenties van die beslissing wordt men het niet eens. In deze cursus onderzoeken we de desoriënterende paradoxen van de EU. Aan de hand van de chaotische geschiedenis van de Europese integratie krijgt u inzicht in de samenhang tussen Europese economische samenwerking en globalisering. Via de Verdragen van Rome en de crises van de jaren zeventig en tachtig bespreken we de toenemende neoliberale economische inrichting van onze huidige markten. Tegelijkertijd laten we zien hoe de huidige situatie rond Griekenland verklaard kan worden uit de eerste besluiten tot de invoering van de Euro. En tenslotte behandelen we de nu al zeventig jaar voortslepende spanningen tussen het Verenigd Koninkrijk en ‘het continent’.

docent: Dhr. dr. R. Geven studeerde Cultuur- en Wetenschapsstudies aan de Universiteit van Maastricht. Hij promoveerde in 2014 op een onderzoek naar de veranderende ideeën van vertegenwoordigers van grote Europese bedrijven in relatie tot hun positie binnen de Europese markt, en het proces van Europese integratie vanaf 1950 tot 1980. Zie voor meer info: LinkedIn: https://nl.linkedin.com/pub/ruud-geven/51/452/543 cursusdata: 23, 30 mei; 6, 13, 20, 27 juni 2016 (6). tijd: Maandag 15.15-17.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Een syllabus met relevante literatuurverwijzingen wordt aangeboden. cursusprijs: € 159,26

3G6 115 Universiteit Utrecht

Ontdek 2000 jaar Domplein in Utrecht Een historische ontwikkeling in tijdslagen

2014 DOMunder (foto: Mike Bink; bewerkt)

Deze cursus is een licht gewijzigde versie van die uit voorjaar 2015.

Naar aanleiding van de opgravingen presenteert Initiatief Domplein de geschiedenis van 2000 jaar Domplein: ■ Dhr. Kaiser: Visie en aanpak van Initiatief Domplein. De waardering van ons erfgoed, was dat altijd zo? Wat hebben de uitgangspunten van prof. dr. Albert Egges van Giffen met Initiatief Domplein te maken? ■ Dhr. drs. Wynia: De Romeinen 0 - 280. De Romeinen bouwen het castellum; Willibrord 580 - 920. Willibrord onder neemt de kerstening; onderzoek in Leidsche Rijn geeft verrassende inzichten! ■ Dhr. drs. de Kam: Gotische Dom 1254 - 1580. Bisschoppelijk Utrecht is op het hoogtepunt van zijn macht: de romaanse Dom maakt plaats voor een grootse gotische Dom. De bouw van de Dom is een geschiedenis op zich. ■ Dhr. dr. van Schaik: De storm 1580 - 1900. De reformatie en de tornado slaan een gat in de ziel van Utrecht: het Domplein is een puinhoop. Midden acht tiende eeuw laaide er ook een storm op van veroordelingen van homoseksuelen. ■ Dhr. prof. Gispen: Herstel en waardering 1900 - 2006. Napoleon is vergeten, de puinhopen zijn opgeruimd. De Universiteit wordt het kloppend hart van de stad. ■ Dhr. van Wijk: Heden en Toekomst. 2000 jaar geschiedenis op het Domplein. Hoe maak je die aanraakbaar en beleefbaar? ■ Team van Initiatief Domplein Excursie: DOMunder, een ondergrondse ontdekking’. Zie voor meer info ook www.domunder.nl.

docent: Dhr. F. Kaiser, cursuscoördinator en projectmedewerker Domplein; dhr. prof. W.H. Gispen, oud-rector Universiteit Utrecht; dhr. drs. H. Wynia, archeoloog; dhr. drs. R. de Kam, historicus; dhr. dr. T. van Schaik, kerkhistoricus; dhr. Th. van Wijk, project leider Domplein; Team Initiatief Domplein. cursusdata: 4, 11, 18, 25 maart; 1, 8, 15 (excursie) april 2016 (7). tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl; zevende bijeenkomst in DOMunder, Domplein 4, Utrecht studiemateriaal: Aanbevolen: T.J. de Bruin, A.J. Hoekstra en A. Pietersma (1999) Twintig eeuwen Utrecht: Korte geschiedenis van de stad. Utrecht: SPOU; Diverse filmpjes op youtube.com waaronder ’The fascination of an archaeologist with the Dom Square’. cursusprijs: € 196,50 (inclusief € 11,- excursietoegang). 27

4H6 116 Universiteit voor Humanistiek

Filosofische boekverfilmingen Het is prettig en leerzaam om met anderen na te praten over een roman die je gelezen hebt of een film die je gezien hebt. Dit gebeurt vooral bij romans en films die een filo sofisch verhaal vertellen. In deze cursus lezen wij romans en bekijken wij films die aan leiding geven tot filosofische reflecties op existentiële thema’s. De vraag is hoe filosofische ideeën over bepaalde existentiële kwesties veranderen wanneer die ideeën ‘herwerkt worden’ in andere media. Ter voor bereiding van iedere bijeenkomst lezen we een filosofische roman en tijdens het college kijken we naar de verfilming van die roman. In ieder college staan vier vragen centraal: 1. Wat is de existentiële kwestie waarover in de roman gefilosofeerd wordt? 2. Hoe verandert onze kijk op het menselijke bestaan en de wereld (het universum) wanneer de regisseur een boekverfilming maakt van een filosofische roman over die existentiële kwestie? 3. Wat gebeurt er in die boekverfilming met de plot van de roman? 4. Hoe kleurt de acteur in de film het personage in de roman in? De onderstaande verfilmde romans worden behandeld: ■ The unbearable lightness of being van Milan Kundera ■ Der Tod in Venedig van Thomas Mann ■ Disgrace van John Maxwell Coetzee ■ The hours van Michael Cunningham

docent: Dhr. dr. M. Schreurs, docent filosofie en literatuur aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. cursusdata: 9, 16 (niet 23) februari; 1, 8 maart 2015 (4). tijd: Dinsdag 13.15-17.00 uur. plaats: Binnenstad Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Milan Kundera, De kunst. Wordt digitaal aangeleverd. Aanbevolen: de vier behandelde romans. cursusprijs: € 212,28

1K6117 Hogeschool Utrecht

De vormgeving van het lage land Over de landschappen van laag Nederland

Wielen ontstaan door dijkdoorbraken

Door de ligging in een delta is Nederland rijk aan landschapstypen. Zee, rivieren, glet sjers en wind hebben enorme hoeveelheden sediment achtergelaten, gelaagd als spekkoek en permanent aan verandering onderhevig. Aan die dynamiek heeft de mens intensief bijgedragen door ontginning, bedijking en later gebruik. De structuren die boeren en waterschappen in de loop der eeuwen aan het laagland hebben meegegeven, zijn groten deels bepaald door ontwatering. Dat maakt de Rijn-Scheldedelta uniek. In deze cursus maakt u in vijf bijeenkomsten nader kennis met de ontstaans geschiedenis en vormgeving van het landschap van laag Nederland: ■ het rivierenlandschap: binnendijks en buitendijks, de schoonheid van een dijk en de dynamiek van een rivier, ■ het Friese landschap: een rijk palet aan landschapstypen, opgebouwd uit zand, veen en klei, ■ de Grote Waard: over de dynamiek van een polder, het veen- en droog makerijenlandschap: in 1000 jaar van veenbult naar diepe droogmakerij, en ■ het kustlandschap: van Rottumeroog tot Zeeuws-Vlaanderen. We gaan steeds in op de geschiedenis (bijvoorbeeld geologie, verkaveling, dorpsvorm, landgebruik), op structuur en beeld van het landschap en op actuele ontwikkelingen. Elk landschap heeft zijn eigen verhaal. We hopen dat u met andere ogen gaat kijken naar het landschap om u heen!

docent: Mw. ir. C. Stegewerns is landschapsarchitect en docent Landschap aan Hogeschool Utrecht. Gastdocenten zijn dhr. ir. P. de Ruyter, landschapsarchitect, mw. ir. S. de Wit, landschapsarchitect en docent landschapsarchitectuur aan de Technische Universiteit Delft, en dhr. ir. B. Kwast, (landschaps)architect, freelance docent en onderzoeker. cursusdata: 2, 9, 16, 23, 30 maart 2016 (5). tijd: Woensdag 13.45-15.30 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Hand-out met literatuurlijst bij de lessen. cursusprijs: € 132,50 29

1K6 118 Hogeschool Utrecht

De Vlaamse Primitieven

Rogier van der Weyden: Maria Magdalena (detail van de Braque Triptiek), ca. 1452, olieverf op paneel, Musée du Louvre

Bij voldoende belangstelling kan bij deze cursus een dagexcursie naar Brugge worden georganiseerd.

De schilderijen van de Vlaamse Primitieven raken ons door de ingetogen blik van de figuren, de prachtige stofuitdrukking, de kleurenrijkdom en de aandacht voor zelfs de kleinste details in het landschap. In deze cursus worden de levens en werken van deze kunstenaars, waaronder Jan van Eyck, Rogier van der Weyden en Hans Memling besproken tegen de achtergrond van het Brugge in de bourgondische tijd. Met hun vernieuwde olieverftechniek, toepassing van perspectief en hun behandeling van het licht brachten de Vlaamse Primitieven een artistieke revolutie teweeg. Het gebruik van olieverf maakte een realistische belichting, tonale overgangen en de weergave van textuur mogelijk, waardoor een indruk van levensechtheid kon worden gecreëerd die buiten het bereik viel van de Italianen die in tempera werkten. Toch was realisme voor de Vlaamse kunstenaars geen doel op zich, maar een middel om een nieuwe spiritualiteit doel treffender vorm te geven. Realistische weergave bracht het goddelijke dichterbij. Onder invloed van de Moderne Devotie zagen de schilders in ieder aspect van de zichtbare wereld de hand van de Schepper. Overal in Europa gingen kunstenaars de Vlamingen imiteren en hun vernieuwingen toepassen. Zo is de Mona Lisa ondenkbaar zonder het voorbeeld van de Vlaamse portretten.

docent: Mw. drs. S.W. van Roosmalen is docent aan de lerarenopleiding Geschiedenis van Hogeschool Utrecht. Zij studeerde Geschiedenis in Utrecht, Cambridge en Rome. cursusdata: 3, 10, 17, 24, 31 maart 2016 (5). tijd: Donderdag 10.00-12.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: De docent deelt een samenvatting uit. cursusprijs: € 132,50

1K6 119 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Bach in passie- en paastijd Zonder twijfel kan de MatthäusPassion van Bach worden gerekend tot de grootste muzikale werken aller tijden. Die stelligheid is voor velen minder groot waar het gaat om diens cantates, waarover de Bachkenner Christoph Wolff niettemin ooit optekende: “De cantates van Johann Sebastian Bach behoren tot de grootste schatten van de Westerse kunst”. Hij voegde er wel in één adem aan toe: “Maar hun wereld is niet (meer) onze wereld. Bij het tot klinken brengen van de cantates is het weliswaar mogelijk in die wereld door te dringen, maar het blijft – zelfs wanneer Bachs muziek ons vertrouwd in de oren klinkt – voor ons een vreemde wereld.” Deze cursus bestaat uit twee delen van elk drie colleges. In het eerste deel krijgt u aan de hand van luistervoorbeelden een overzicht van de voornaamste kenmerken van de Matthäus-Passion en de Johannes-Passion. In het tweede deel staat centraal een poging door te dringen in enkele cantates die Bach schreef voor de paastijd. Sommige ervan schreef hij al voor hij in 1723 aan gesteld werd in Leipzig. Daar componeerde hij als cantor vijf jaargangen cantates, waaronder enige voor de paasdagen en voor de zondagen na Pasen. U krijgt ook fragmenten te horen en te zien uit het prachtige maar minder bekende Oster-oratorium.

docent: Dhr. drs. C. Verhamme gaf in de voorbije jaren bij HOVO cursussen over voornamelijk opera en kerkmuziek, in het bijzonder de vocale muziek van Bach. cursusdata: 8, 15, 22, 29 maart; 5, 12 april 2016 (6). tijd: Dinsdag 13.00-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, Utrecht, De Uithof. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Voor deze cursus wordt een speciale reader samengesteld met daarin onder meer informatie over de te behandelen muziek en de teksten van de passies en te bespreken cantates. In de welkomstbrief zal de prijs van de reader worden meegedeeld. cursusprijs: € 159,31

2K6 120 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Tweedelige Leergang ‘Kunstgeschiedenis’

Twintigste-eeuwse kunst nader bekeken

Litho door Bruce McLean

Leergang Kunstgeschiedenis deel 2 (Deel 1: ‘Negentiendeeeuwse kunst nader bekeken’ najaar 2015). Deze cursussen kunnen ook los gevolgd worden.

In de kunst heeft alles met elkaar te maken. Muziek, literatuur, dans, film en fotografie: alles heeft invloed op elkaar. In deze cursus schetsen we aan de hand van filmbeelden, muziekfragmenten en foto’s van beelden en schilderijen deze ontwikkeling in Europa in de twintigste eeuw. We beginnen met de periode van de Art Nouveau en de invloed van de Japanse kunst. Deze relatief rustige periode kwam met de Eerste Wereldoorlog op een dramatische wijze ten einde. Hierop volgde een wilde tijd, waarin de kunstenaars binnen stromingen als Dada en het surrealisme op zoek gingen naar de grenzen van de kunst. In de opeen volging van kunststromingen als het kubisme, de Stijl, het suprematisme, het constructivisme en het futurisme weer spiegelde zich een bezeten wereld, die wederom tot ont ploffing kwam in de Tweede Wereldoorlog. We bespreken grote meesters als Picasso, Matisse en Duchamp in relatie tot de kunstgeschiedenis in Nederland, met kunstenaars als Mondriaan, Sluijters en Karel Appel. We kijken ook naar de invloed van de uitvinding van de film en de computer op de beeldende kunst. In zeven bijeenkomsten laten we zien dat de twintigste eeuw een bruisende periode was, waarin de huidige digitale wereld langzaam maar zeker gestalte kreeg.

docent: Dhr. drs. J. Versteegh is kunsthistoricus en beeldend kunstenaar. Hij was in het verleden onder meer werkzaam als docent Tekenen en Vormgeving aan de Hogeschool van Utrecht en als docent Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Tegenwoordig werkt hij als kunsthandelaar binnen Pygmalion Beeldende Kunst te Maarssen en als publicist (o.a. Collect/Kunst & Antiek Journaal). Hij heeft diverse kunstboeken geschreven, veelal over Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940. cursusdata: 3, 10, 17, (niet 24) februari; 2, 9, 16, 23 maart 2016 (7). tijd: Woensdag 13.30-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Digitaal lesmateriaal wordt opgestuurd. cursusprijs: € 185,50 32

2K6 121 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De geschiedenis van de architectuur Toegelicht vanuit Amersfoort

Hoek Bloemendalse binnenpoort © Joke KoppiusOdink

Een chronologisch overzicht van de westerse architectuurgeschiedenis kan prima plaatsvinden in Amersfoort: alle bouwstijlen zijn hier vertegenwoordigd, soms zelfs met unieke overblijfselen. Vanaf het moment dat de bisschop van Utrecht zijn oog liet vallen op dit geografisch en strategisch belangrijke punt werd er gebouwd in Amersfoort. Aanvankelijk was de kerk de motor, maar al gauw namen de stad en zijn burgers het initiatief. De steeds veranderende behoeften van de samenleving maken de ontwikkeling van verschillende soorten gebouwen nodig. Het resultaat is een veelvoud aan stijlen en gebouwen: in de middeleeuwen de handelshallen en koopmanshuizen, in de negentiende eeuw o.a. stationsgebouwen en industriële complexen. Door de eeuwen heen is een bouwopdracht – of dat nu een kerk, stadhuis of woonhuis is – nog steeds een maatschappelijk gebeuren. Sociale, politieke en religieuze ontwikkelingen oefenen grote invloed uit op opdrachtgever, bouwmeester/ architect en publiek. Het resultaat moet laten zien wie ‘we’ zijn. Over smaak valt dus te ‘twisten’ en dat doen we graag tijdens zes theorielessen en twee stadswandelingen: eerst drie bijeenkomsten en een stadswandeling over de oude architectuur, gevolgd door drie bijeenkomsten en stadswandeling over de nieuwe architectuur. Het is echt leuk om deze stijlen met eigen ogen te leren herkennen.

docent: Mw. drs. W.T.M. Tiemes is kunsthistoricus. Ze studeerde begin jaren negentig Geschiedenis en begin eenentwintigste eeuw Kunstgeschiedenis, beide in Utrecht. Ze is in het bedrijfsleven actief geweest voor Unilever. Website: www.wiltiemes.nl. cursusdata: 2, 9, 16, 23, 30 maart; 6, 13, 20 april 2016 (8). tijd: Woensdag 14.00-16.00 uur. De stadswandelingen op 23 maart en 20 april duren langer. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Voor belangstellenden is er vooraf eventueel een samenvatting (pdf à € 10,-) beschikbaar. cursusprijs: € 212,-

2K6 122 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Klanken van Venetië

Muziek van de kapelmeesters van San Marco 1500-1650

Venetië, blik op de San Marco, de Campanile en het Dogenpaleis

Niet toevallig waren de componisten die in deze cursus ter sprake komen allen kapelmeester aan de Basilica di San Marco. De machthebbers wilden in Venetië immers alleen het beste van het beste. En met Adriaen Willaert, Andrea en Giovanni Gabrieli, Claudio Monteverdi en Francesco Cavalli werden de onbetwiste topmusici van hun tijd binnengehaald: Willaert met zijn Vlaamse achtergrond schiep er zijn dubbelkorige kerkmuziek, en de Gabrieli’s zetten met hun briljante instrumentale en vocale ensemble muziek kerkelijke feesten en staatsaangelegenheden luister bij. Monteverdi voegde aan zijn al eerder in de lagunestad gepubliceerde madrigaalboeken nog enkele indrukwekkende collecties toe, die – naast kerkmuziek en zijn laatste opera’s – Venetianen en toeristen naar de eerste openbare opera theaters uit de geschiedenis lokten. Dit rijke en welluidende panorama wordt aangevuld met werk van minder bekende componisten: een selectie uit de muziek die van de internationaal befaamde Venetiaanse muziekpersen rolde en ook buiten de lagunestad lief hebbers en bewonderaars vond (o.a. madrigaalkomedie, Castello, Farina, Ferrari, Gastoldi, Grandi, Legrenzi, Lotti, Picchi, Strozzi en Zarlino). De cursus probeert de klanken weer hoorbaar te maken waarvan de schilderingen en muren van kerken als San Marco en Redentore en van o.a. het Dogenpaleis, scuole en theaters de stille getuigen zijn.

docent: Dhr. drs. J. Nuchelmans studeerde Muziekwetenschap aan de Rijksuniversiteit van Utrecht. Hij verheugt zich erop dat hij na bijna veertig jaar als docent muziekgeschiedenis aan de conservatoria van o.a. Amsterdam, Den Haag en Utrecht als HOVO-docent zijn liefde voor de muziekgeschiedenis kan blijven delen, daarbij o.a. puttend uit zijn verleden als artistiek leider van het Festival Oude Muziek in Utrecht. cursusdata: 29 februari; 7, 14, 21 maart 2016 (4). tijd: Maandag 11.00-13.00 uur. plaats: SOVA Railzicht, Stationsplein 299, 3818 LE, Amersfoort (5 min. lopen van station Amersfoort CS). studiemateriaal: Wordt later bekend gemaakt. cursusprijs: € 106,34

3K6 123 Universiteit Utrecht

Niets is zo veranderlijk als een monument Maar erfgoed is van alle tijden

Marktplein Hildesheim: 1529, 1962, 1990, 2015?

‘Niets is zo veranderlijk als een monument’, betitelde de voormalige directeur van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg zijn oratie in 1999. De rede veroorzaakte ver warring: monumentenzorg betekende toch bescherming van oude gebouwen, tegen vernietiging, vernieuwing en vooruitgang? Getuigden monumenten dan niet onveran derlijk van hoe het vroeger was? Inmiddels spreken we van erfgoed, niet alleen in beleid maar ook in marketingstrategieën. Veel van vroeger ervaren we niet meer als zorg, maar als inspiratiebron voor hedendaagse ruimtelijke ontwikkelingen, als toeris tische attractie, of als aanbeveling voor een aantrekkelijke woon- en werk omgeving. Wat is er gebeurd? In de cursus ligt de nadruk op de politiek-maatschappelijke en culturele con text van de aandacht voor het verleden (denk aan gebouwen, steden, ruimtelijke structuren) en voor monumentenselecties. Daarnaast leggen we restauratie filosofieën en erfgoedtheorieën uit aan de hand van talloze voorbeelden en scherpen we begrippen als ‘authenticiteit’, ‘monument’ en ‘(wereld)erfgoed’ aan. Wie kennis heeft van de geschiedenis van de monumentenzorg en inzicht in opvattingen over erfgoed vertrouwt niet meer wat hij ziet, en zal zich blijvend afvragen hoe middeleeuws die Gotische kathedraal en hoe authentiek dat pittoreske stadje eigenlijk zijn. Maar daar staat wel inzicht in de waarderings geschiedenis van oude gebouwen en ruimtelijke structuren tegenover.

docent: Mw. drs. I.B.S. van Koningsbruggen is docent Architectuur geschiedenis en Erfgoedstudies aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Zij is tevens adviseur op het gebied van erfgoed, monumenten en ruimtelijke kwaliteit. voorkennis: Kennis van de westerse architectuurgeschiedenis strekt tot aanbeveling. cursusdata: 4, 11, 18, 25 februari; 3 maart (excursie) 2016 (5). tijd: Donderdag 11.00-12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: A anbevolen: M. Halbertsma en M. Kuipers (2014) Het Erfgoeduniversum: Een inleiding in de theorie en praktijk van cultureel erfgoed, Bussum: Coutinho. cursusprijs: € 132,50 35

3K6 124 Universiteit Utrecht Leergang ‘Kunst- en Cultuurgeschiedenis’

Hoogrenaissancekunst: het toppunt bereikt

Over de kunst van de zestiende eeuw in Italië, Duitsland en de Nederlanden Het is hoogrenaissance in Italië. Kunstenaars bouwen voort op de fundamenten die in de vroegrenaissance zijn gelegd. De belangstelling voor de klassieke oudheid werkt onverminderd door, net als de ontwikkeling van het wetenschappelijk perspectief, het zoeken naar de ideale compositie en het streven naar de perfecte weergave van de menselijke anatomie. Niet één stijl overheerst. Regionale verschillen doen zich gelden in Florence, Rome en Venetië, de toonaangevende culturele centra in het zuiden. Wel is er één constante: de verbazingwekkend hoge kwaliteit in techniek en artisticiteit. Leonardo da Vinci, Michelangelo en Rafaël bereiken de status van internationale supersterren. Zij belichamen de veelzijdig ontwikkelde renaissancemens. Met hen lijkt het toppunt van de Westerse kunstgeschiedenis bereikt. Wie kan de Grote Drie nog overtreffen? Portret van Cecilia Gallerani, Leonardo da Vinci, ca. 1490 Ondertussen zitten kunstenaars in Noord-Europa ook niet Deze cursus is stil. Vanuit Neurenberg breekt Albrecht Dürer als eerste internationaal door deel 5 van de acht- met een nieuw en winstgevend medium: prenten. In het welvarende Vlaanderen delige Leergang ontwikkelt Antwerpen zich tot een invloedrijke handelsstad. Dat trekt veel ‘Kunst- en Cul- kunstenaars aan die op vindingrijke wijze kunst produceren voor een groeiende tuurgeschiedenis’, markt en de door internationale handel rijk geworden kooplieden. Wat zijn de maar is ook goed doelstellingen van de kunstenaars in deze periode? En hoe komen die tot uiting los te volgen. in de kunst? docent: Mw. dr. K. Nieuwenhuisen is kunsten cultuurhistoricus en doceert Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht, The Amsterdam Fashion Academy en HOVO-instellingen. Studenten nomineerden haar voor de Onderwijsprijs 2011-2012 van de Universiteit Utrecht. Sinds 2013 is zij directeur van art+context, bureau voor kunsten cultuurgeschiedenis (www.artcontext.nl). voorkennis: Passieve kennis van het Engels. cursusdata: 29 januari; 5, 12, 19, 26 februari; (niet 4), 11 maart museumexcursie 2016 (6). tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Zeer gewenst: E.H. Gombrich (2007) The Story of Art, Londen: Phaidon, 16de editie, hoofdstukken 15, 16, 17. De overige artikelen/literatuur stelt de docent online ter beschikking. cursusprijs: € 159,36

3K6 125 Universiteit Utrecht

Russische muziek: Tatjana luistert… Een geschiedenis van de klassieke muziek in Rusland

Tatjana in Jevgeni Onegin van Tsjaikovski in het Bolsjojtheater te Moskou.

Tatjana is het gevoelige meisje uit Poesjkins Jevgeni Onegin. Voor vele Russen staat zij symbool voor Rusland zelf. Zij belichaamt al het mooie van de Russische identiteit. Gevoeligheid voor literatuur en muziek karakteriseert haar portret. Zo is ook muziek belangrijk in de Russische cultuur. De strijd om de nationale identiteit werd in de muziek uit gevochten. Zij bekleedt een unieke plaats in de Russische samenleving. Haar pad was niet zonder hindernissen. De Russische revolutie zorgde voor een tweedeling tussen Russische muziek thuis en in het buitenland. Na het einde van de Sovjet-Unie moest zij zich nogmaals uitvinden, een proces dat niet voltooid is. Deze geschiedenis van de Russische muziek gaat over de kunstmuziek sinds de late achttiende eeuw. Het verhaal is geconcentreerd op de spanning tussen moeizame institutionele ontwikkelingen en de grenzeloze creativiteit van de pioniers, waaronder Moessorgski, Borodin, Tsjaikovski en Rimski-Korsakov. Zij legden het fundament waarop Rachmaninov, Stravinsky en Prokofjev konden bouwen. Met de Russische revolutie kwam de vraag naar de politieke relevantie van muziek. Sjostakovitsj moest levenslang afrekenen met de tweespalt tussen trouw aan het regime en de uitdrukking van zijn persoonlijke stem.

docent: Dhr. prof. dr. F. Maes, Universiteit Gent, vakgroep Kunst-, Muzieken Theaterwetenschappen en auteur van het standaardwerk Geschiedenis van de Russische muziek. cursusdata: 21, 28 april; 12, 19, 26 mei 2016 (5). tijd: Donderdag 11.00-12.45 en 13.15-15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Zeer gewenst: Francis Maes (2006) Geschiedenis van de Russische muziek: Van Glinka tot Sjostakovitsj. Amsterdam: SUN. cursusprijs: € 265,-

2L6 126 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Een filosofische reis door de moderne literatuur

Studiemateriaal

In deze cursus bespreken we de moderne literatuur vanuit een wijsgerig perspectief. We beginnen met een theorie over de verschillen en overeenkomsten tussen filosofie en literatuur. Vervolgens gaan we concrete relaties leggen tussen wijsgerige systemen en het modernisme (1900-1935), het existentialisme (1935-1960) en het postmodernisme (1960-1980). In deze reis zullen we vier belangrijke filosofen aan het woord laten die een verdiept inzicht kunnen geven in de genoemde literaire stromingen: Friedrich Nietzsche (1844-1900), Jean-Paul Sartre (1905-1980), Jacques Derrida (1930-2004) en Michel Foucault (1926-1984). Zo leerde Nietzsche absolute waarheidsclaims te relativeren en de rol van de wil te onder kennen, en wees Sartre rond 1945 op de onbeperkte vrijheid van de mens, juist ten tijde van extreme situaties. Derrida en Foucault wezen respectievelijk op het talige karakter van onze benadering van de werkelijkheid en op de rol van de anonieme macht in onze samenleving. Hun denken vertoont vele parallellen met het literaire postmodernisme. In deze wijsgerige reis door de literatuur zal aan de hand van de genoemde filosofen een aantal primaire teksten van Hugo von Hofmannsthal, Anna Blaman en Donald Barthelme – representatief voor de genoemde stromingen – uitvoerig besproken worden.

docent: Dhr. dr. J.J. Van Stralen is docent-onderzoeker Literatuurwetenschap, departement Letteren, faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij promoveerde in 1990 in de Letteren op het modernisme en in 2009 in de Theologie op bekeringsverhalen. In 1996 en 2005 publiceerde hij studies over existentialisme en in 2012 Denken over duiden, een inleiding in hermeneutiek. cursusdata: 29 januari; 5, 12, 19 (niet 26) februari; 4, 11, 18 maart 2016 (7). tijd: Vrijdag 11.00-13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Ter informatie: D. Fokkema en E. Ibsch: Het modernisme in de Europese letterkunde; M. Bradbury and J. McFarlane: Modernism; Hans van Stralen: Beschreven keuzes; David E. Cooper: Existentialism re-examined; Brian McHale: Postmodernist fiction; H. Bertens en Th. d’Haen: Het postmodernisme in de literatuur Te behandelen literatuur in de cursus (wordt uitgedeeld): Hugo von Hofmannsthal: Ein Brief (Een brief); Anna Blaman: De kruisvaarder; Donald Barthelme: ‘The new member’ (uit Amateurs) cursusprijs: € 185,50 38

3L6 127 Universiteit Utrecht

Een voorzichtige poging Kafka te begrijpen Franz Kafka (1883-1924) is een auteur die bij velen bekend is, maar helaas vaak eenzijdig wordt geïn terpreteerd. In deze collegereeks bespreken we aan de hand van fascinerende (Nederlandstalige) teksten enkele complexe thema’s uit zijn werk, zoals wreed heid, absurdisme en modernisme. Vooral in het vroege werk van Kafka draait het vaak om een problematische verhouding tussen zonen en hun vaders. We bekijken dit onderwerp aan de hand van Het vonnis en De gedaanteverwisseling. In het latere werk van Kafka gaat het dikwijls om de verbeelding van de onderdrukkende werking die het maatschappelijke apparaat op het ‘ik’ uitoefent. Het begrip ‘kafkaësk’ is van die ervaring afkomstig. We bespreken deze sfeer van verdrukking en vervreemding aan de hand van de volgende teksten: In de strafkolonie, Het slot en natuurlijk Het proces, één van de belangrijkste romans van de twintigste eeuw. Zinloosheid en vervreemding staan in Kafka’s werk centraal, maar toch hebben de teksten ons heel veel te bieden. Sprekende voorbeelden uit de verschillende teksten verschaffen tijdens de colleges een voorzichtige interpretatie, waarbij bepaalde raadsels overeind mogen blijven.

docent: Mw. B.D.L.M. Hölsgens MA is werkzaam bij de opleiding Duitse Taal en Cultuur van de Universiteit van Amsterdam en de Radboud Universiteit Nijmegen. In Amsterdam studeerde zij Duitse Letter kunde, Wijsbegeerte en Literatuurwetenschap. Daarnaast is zij werkzaam als zelfstandig docent, onder andere bij HOVO Rotterdam en Utrecht. Voor meer informatie en contact, zie: www.art-weise.nl cursusdata: 5, 12, 19, 26 februari; (niet 4), 11, 18, 25 maart; 1 april 2016 (8). tijd: Vrijdag 13.15-15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Meelezen is aan te raden, maar niet noodzakelijk. De volgende teksten worden besproken: De gedaanteverwisseling, Het vonnis, In de strafkolonie, Het slot en Het proces. Eventueel aan te schaffen van Franz Kafka: De gedaanteverwisseling en andere verhalen (2009) (vertaald door Willem van Toorn), Singel Uitgeverijen. Het slot (origineel of in Nederlandse vertaling); Het proces (origineel of in Nederlandse vertaling). cursusprijs: € 212,-

3M6 128 Universiteit Utrecht

China in het Xi Jinping-tijdperk Naar een duurzame toekomst?

Xi Jinping: China’s nieuwe voorman

Deze cursus bestaat uit twee delen. Dit eerste deel gaat vooraf aan de studiereis naar China in voorjaar 2016 (zie pagina 60) en wordt in Utrecht gegeven. Het tweede deel van de cursus wordt ‘op locatie’ gegeven voor deelnemers aan de studiereis. Dit eerste deel is ook goed los te volgen.

De benoeming in 2012 van Xi Jinping als nieuwe partij- en regeringsleider van China vond plaats op een belangrijk moment in het transitieproces van het land. De keerzijde van het succesverhaal van China is een opeenstapeling van problemen die de legitimering van het politieke monopolie van de CCP en van de eenpartij staat steeds zwaarder onder druk zetten. Het groeimodel is uitgewerkt, hetgeen een nieuw ontwikkelings‘paradigma’ nodig maakt. Ontwikkeling gericht op een duurzame toekomst moet voorop staan. Dit impliceert verreikende her vormingen; een uitdaging voor dit decennium. De door Xi Jinping aangekondigde hervormingsagenda leidde aanvankelijk tot optimisme. Is dat nog steeds het geval? Markeren nieuwe beleidsprogramma’s een overgang naar duurzaamheid? Zal de Xi/Li regering de geschiedenis ingaan als krachtdadig hervormer die China dichter bij de status van moderne natie brengt? China is een groot land, met gebieden die een eigen duurzaamheidsproblematiek kennen. De ‘rand’gebieden – zoals die in de Chinareis van voorjaar 2016 centraal staan (zie pag 60) – verschillen hemelsbreed van de kerngebieden. Wat is hier te merken van ‘hervorming’ en meer duurzame ontwikkeling? Xi Jinping is nu pas net over de helft van de eerste regeringstermijn, maar optimisme lijkt al plaats te maken voor teleurstelling en pessimisme.

docent: Dhr. dr. L. van Grunsven (cursuscoördinator) doceert Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost-Azië aan de faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht; dhr. drs. J. Borchert is voormalig senior docent-onderzoeker Stadsgeografie bij dezelfde faculteit. cursusdata: 9, 16 (niet 23) februari; 1, 8, 15, 22 maart 2016 (6). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Jan van der Putten (2013) China Wereldleider? Drie Toekomst scenario’s. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers cursusprijs: € 159,40

3M6 129 Universiteit Utrecht

Inleiding in de psychologie

Psychologie is de wetenschap van het individu en hoe die omgaat met de (sociale) omgeving.

Psychologie is het vakgebied dat het menselijk gedrag bestudeert. Van het alledaagse tot het bij zondere, van het individu tot een maatschappij: de psycho logie bestudeert wat de oor zaken zijn van gedrag en hoe we gedrag kunnen sturen. De keuzes die mensen maken, de manieren waarop wij de wereld waarnemen, wat wij van een gebeurtenis onthouden of direct vergeten, hoe wij als individu groeien door de tijd en andere voorkeuren ontwikkelen: menselijk gedrag lijkt ongrijpbaar en chaotisch. Toch zijn er wetmatigheden aan te wijzen, basale principes die voor iedereen gelden. Tijdens deze cursus maken wij kennis met deze meest elementaire principes. De cursus laat zien hoe de belangrijk ste componenten van onze psyche zijn opgebouwd, hoe ze werken en hoe ze onze werkelijkheid bepalen die wij dagelijks ervaren. Na een kort overzicht van de geschiedenis van de psychologie als wetenschap komen de belangrijkste psycho logische componenten aan bod die kenmerkend zijn voor de mens, zoals de persoonlijkheid, de evolutionaire psychologie, de biologie van gedrag, en hoe wij leren. Gedurende de cursus wordt geleidelijk aan helder dat van het waarnemen van een objectieve werkelijkheid geen sprake is en dat we niet om individuele verschillen heen kunnen.

docent: Dhr. dr. A. A. J. Wismeijer, docent Universiteit van Tilburg en visiting associate professor Universiteit van Nyenrode. cursusdata: 4, 11, 18 (niet 25) februari; 3, 10, 17, 24, 31 maart 2016 (8). tijd: Donderdag 15.15-17.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Zimbardo, P., Johnson, R., & McCann, V. (2014) Psychologie, de essentie. Pearson. cursusprijs: € 212,-

3M6 130 Universiteit Utrecht

Israël: ‘Een volk dat alleen woont’ Israëliërs op zoek naar hun identiteit

In het multiculturele Israël proberen politici al decennia ‘de boel bij elkaar te houden’. Israëliërs zijn het oneens over de vraag wat de Joodse identiteit inhoudt en hoe een Joodse staat eruit moet zien. Dit conflict is voor velen zelfs zorg wekkender dan het conflict met de Palestijnen. Deze cursus, die is bedoeld voor iedereen die het land wil doorgronden, neemt u mee naar het Wenen van Theodor Herzl, die probeerde met man en macht ‘de Joodse boel bij elkaar te houden’. Is hij hierin geslaagd? En hoe deed ‘zijn opvolger’ David Ben Goerion het? We zien hem in 1948 ijveren voor een ‘normale’ seculiere staat, maar hij zag zijn droom bijna in rook opgaan vanwege de eisen van de mannen in kaftans met bontmutsen. Zij vinden dat een joodse staat de sabbat niet mag schenden. Dit voert ons naar de ‘Wie is een jood-vraag’, de meest beladen vraag in de joodse geschiedenis die gezinnen ver scheurt en Israëlische regeringen deed vallen. Wat houdt deze vraag precies in en wat vinden de religieuze zionisten ervan, de joden met een gehaakt keppeltje die op de west oever wonen en die in de Zesdaagse Oorlog in 1967 werden gesteund door de wonderbaarlijke ‘door God ingegeven’ overwinning?

docent: Mw. drs. E. van Diggele is sociaal historicus, journalist en Israël- en Palestinadeskundige. Ze schrijft, van binnenuit en ter plekke, een drieluik over Israëliërs en Palestijnen afzonderlijk en bekijkt het MiddenOosten niet door de vertrouwde bril van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Ze nodigt haar publiek dan ook uit deze bril af te zetten. cursusdata: 4, 11, 18, (niet 25) februari; 3, 10, 17 maart 2016 (6). tijd: Donderdag 13.15-15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: A anbevolen: E. v. Diggele (2000) Een volk dat alleen woont: De strijd om de joodse identiteit van de staat Israël. Utrecht: Ten Have. P. Roth (1988) Het contraleven. Amsterdam: Meulenhoff, p. 59-290 (verhelderend proza over religieus zionisme.). T. Segev (1986) 1949: The first Israelis. New York: The Free Press. cursusprijs: € 159,42

3N6 131 Universiteit Utrecht

Kwantummechanica deel I - Basisniveau Het verhaal, een introductie

Op de vijfde Solvayconferentie in 1927, aan het Institut International de Physique Solvay te Brussel, Leopold Park, werd voor het eerst over de nieuw ontdekte kwantumtheorie gediscussieerd.

Dit is het eerste deel van drie cursussen rondom het thema ‘Kwantummechanica’. De cursussen worden na elkaar gegeven. Ieder deel kan ook goed los worden gevolgd.

Dit is het eerste deel van de driedelige cursus kwantummechanica. In dit eerste deel zetten we voorzichtige stappen om dit nieuwe gedachtegoed te kunnen doorgronden en te accepteren. Zonder kwantummechanica geen moderne wereld, geen computers, geen smartphones. Om nog maar te zwijgen van de grote maatschappelijke, politieke en filosofische veranderingen. Deze wereld van het extreem kleine is totaal verschillend van de alle daagse wereld. Het vraagt het vermogen om dat wat altijd als vanzelfsprekend werd aangenomen los te laten en een zogeheten paradigmasprong te maken. Zo worden nieuwe fenomenen geïntroduceerd, zoals het tunnel effect waarbij deeltjes als een spook door muren bewegen. Als we er oog voor hebben is kwantum juist niet esoterisch maar ‘alledaags’. Fysici herkennen scheikunde in de kleuren om ons heen en kwantum in de belangrijke aspecten van het leven zelf. Wat hebben bijvoorbeeld spinazie en trekvogels met kwantummechanica te maken? Naast een aantal kwantumeffecten, waaronder boven genoemde, zoomen we ook in op de beroemde discussie tussen Niels Bohr en Einstein uit 1927, twee titanen van de moderne natuurkunde. Durft u de sprong aan? Durft u de wereld op zijn kop te laten zetten?

docent: Dhr. dr. U. Wyder is leider van het Science Department, docent Natuurkunde aan het Haarlemmermeerlyceum en werkzaam aan de Universiteit van Leiden. voorkennis: Middelbare school VWO-natuurprofiel; affectie voor natuur wetenschappen; bij begrensde of onvoldoende wiskundige voorkennis de bereidheid om de schroom in deze richting te over winnen; het lef anders te denken. cursusdata: 18, 25 februari; 3 maart 2016 (3). tijd: Donderdag 15.15-17.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Het cursusmateriaal wordt gepubliceerd op de website www.inquiss.org/e-learning. Het wachtwoord hiervoor wordt aan het begin van de cursus verstrekt. cursusprijs: € 79,50 43

3N6 132 Universiteit Utrecht

Kwantummechanica deel II - Middenniveau Een verdere tip van de sluier

Quantum corral gemeten met een Scanning Tunneling Microscope

Kwantummechanica gaat over deeltjes of golven – of beide – die op verschillende plaatsen kunnen zijn, maar elkaars belevenissen op grote afstand net zo makkelijk voelen als dichtbij. Zolang niemand kijkt is Schrödingers kat tegelijk levend en dood. Hopelijk heeft u ondertussen aan de paradigma sprong uit het eerste deel kunnen wennen? Een wezenlijk deel van het begrijpen is simpelweg ‘wennen aan’. De ideeën uit het eerste deel for maliseren we hier. Heel voorzichtig zullen we de bijbehorende wiskunde gezamenlijk ontwikkelen. Wiskunde is niets meer dan een taal die we samen, stap voor stap, zullen leren. Het is een abstracte taal; al haar begrippen zijn gedefinieerd in termen van lijstjes eigenschappen. In tegenstelling tot concrete begrippen worden deze eigenschappen geleerd door voordoen en nadoen. We gaan dit rustig laagje voor laagje opbouwen. Volgens Galilei is het boek van de natuur geschreven in wiskunde, om redenen die we hier duidelijk gaan maken. Naast de wiskunde gebruiken we ook de taal van de woorden, zodat u het in ieder geval op die manier kunt snappen en ondertussen ook aan de wiskunde kunt wennen. Nieuwe begrippen komen ter sprake, zoals majoranen en de ‘spin’: de basis voor bijvoorbeeld de onvoorstel bare rekenkracht en niet te ontcijferen geheimschriften.

Dit is het tweede deel van drie cursussen rondom het thema ‘Kwantummechanica’. De cursussen worden na elkaar gegeven. Ieder deel kan ook goed los worden gevolgd.

docent: Dhr. dr. U. Wyder is leider van het Science Department, docent Natuurkunde aan het Haarlemmermeerlyceum en werkzaam aan de Universiteit van Leiden. voorkennis: HOVO-cursus: ‘Kwantummechanica deel I - Basisniveau’ uit voorjaar 2016 of een vergelijkbare cursus. Middelbare school VWOnatuurprofiel; affectie voor natuurwetenschappen. Bij begrensde of onvoldoende wiskundige voorkennis de bereidheid om de schroom in deze richting te overwinnen en het lef anders te denken. cursusdata: 10, 17, 24 maart 2016 (3). tijd: Donderdag 15.15-17.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Het cursusmateriaal wordt gepubliceerd op de website www.inquiss.org/e-learning. Het wachtwoord hiervoor wordt aan het begin van de cursus verstrekt. cursusprijs: € 79,50 44

3N6 133 Universiteit Utrecht

Kwantummechanica deel III - Gevorderden Diepe vragen ontrafeld

Een typisch kwantumfenomeen is supergeleiding. In de foto zweeft een stukje ‘hoge temperatuur’supergeleidend materiaal boven een magneet. Dit heet het Meissnereffect.

In het eerste deel hebben we ons voor namelijk geconcentreerd op het vreemde gedachtegoed achter de kwantummechanica. In het tweede deel van de cursus hebben we dit geformaliseerd en hebben we ons wat vertrouwder gemaakt met de wiskundige formulering ervan. Heel voorzichtig staan we nu wat steviger in onze schoenen. Hopelijk heeft u de smaak een beetje te pakken? Het spel gaat beginnen. Dit deel zal gaan over vergezichten en samenhang. Eerder besproken effecten plaatsen we in een ander licht. Het doel van deze cursus is u voldoende gereedschap mee te geven om in de vele populaire verhalen over kwantum mechanica de ‘sens’ van de ‘nonsens’ te kunnen onderscheiden. Ook willen wij u een idee geven van de vragen en doelstellingen in modern onderzoek en u in staat stellen bijvoorbeeld de Feynman lectures on physics of The theoretical minimum van Susskind te volgen en op hun waarde te schatten. Eén van de eigenaardigheden van de kwantummechanica is dat gelijke deeltjes fundamenteel niet meer onderscheidbaar worden. We zullen leren dat de wereld in principe uit twee klassen objecten bestaat: fermionen en bosonen. Fenomenen als superfluïditeit, supergeleiding en heavy fermiongedrag zijn hiervan het gevolg.

Dit is het derde deel van drie cursussen rondom het thema ‘Kwantummechanica’. De cursussen worden na elkaar gegeven. Ieder deel kan ook goed los worden gevolgd.

docent: Dhr. dr. U. Wyder is leider van het Science Department, docent Natuurkunde aan het Haarlemmermeerlyceum en werkzaam aan de Universiteit van Leiden. voorkennis: De HOVO-cursussen Kwantummechanica deel I en deel II uit voorjaar 2016 of vergelijkbare cursussen. Middelbare school VWOnatuurprofiel; affectie voor natuurwetenschappen. Bij begrensde of onvoldoende wiskundige voorkennis de bereidheid om de schroom in deze richting te overwinnen en het lef om anders te denken. cursusdata: 31 maart; 7, 14 april 2016 (3). tijd: Donderdag 15.15-17.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Het cursusmateriaal wordt gepubliceerd op de website www.inquiss.org/e-learning. Het wachtwoord hiervoor wordt aan het begin van de cursus verstrekt. cursusprijs: € 79,50 45

3N6 134 Universiteit Utrecht

Het multiversum

Is ons universum er één uit vele, parallelle heelallen?

Het multiversum

Heelal betekent ‘alles wat er is’ en als zodanig zou het woord geen meervoud kunnen hebben. Ons heelal is het geheel aan ruimte, tijd, materie, energie en fysische wetten dat we steeds beter leren kennen. Wat wordt er dan bedoeld met de gedachte dat het universum er één uit vele is, die samen het multiversum vormen? Het is een mode woord waaronder een grote verscheidenheid aan opvattingen schuilgaat. In deze collegeserie wijs ik de weg in een aantal mogelijke werelden met een uitleg van hun theoretisch belang. In het eenvoudigste geval zijn het werelden buiten de horizon van onze eigen wereld. Je ziet ze in hun prille begin ontstaan in de kosmische achtergrondstraling, maar daarna raken ze buiten beeld. Het worden ongetwijfeld heelallen zoals de onze nu is, maar na het geboortestadium is geen verdere interactie mogelijk. Andere universa zijn vaak slechts ‘speelwerelden’, sim plificaties die bedoeld zijn als gedachtespel om universele fysische principes uit te testen. Soms heeft een nieuwe theorie meer ruimte nodig (meer dimensies) en is onze wereld daar noodgedwongen maar een klein onderdeel van. De nadruk ligt in deze colleges op potentiële waarneem baarheid en daarmee weerlegbaarheid van het bestaan van andere universa.

docent: Dhr. prof. dr. J. Heise, emeritus hoogleraar Sterrenkunde, Universiteit Utrecht, werkzaam als astrofysicus bij SRON, Ruimte onderzoek Nederland. cursusdata: 12, 19, 26 februari 2016 (3). tijd: Vrijdag 13.15-15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Het studiemateriaal wordt tijdens de cursus opgegeven. cursusprijs: € 79,50

3N6 135 Universiteit Utrecht Leergang ‘Medische colleges van topspecialisten’

Medische colleges

Vooraanstaande medische specialisten over steeds weer nieuwe ontwikkelingen in hun vakgebied

UMCU Utrecht, luchtfoto (boven) Artsen aan het werk

Zorg, onderzoek en onderwijs zijn de drie pijlers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU). Het resultaat: vernieuwende, toonaangevende behandelingen die beantwoorden aan de zorgbehoeften van nu en de toekomst. Met ruim 12.000 medewerkers is het UMCU een van de grootste publieke zorginstellingen van Nederland en de grootste werkgever in de regio. Toonaangevend wetenschap pelijk onderzoek en grensverleggende innovaties vormen de basis voor excellente zorg. De bijzondere kennis die hiervoor nodig is, ontwikkelt het UMCU samen met diverse partners in binnen- en buitenland. Voortdurend worden er studenten opgeleid die in teamverband met artsen en onderzoekers werken aan oplossingen voor grote medische vraagstukken. In deze cursus geven weer vijf vooraanstaande medische top specialisten van het UMCU voor Hovo Utrecht een college over de nieuwste ontwikkelingen in hun vak. De sprekers en thema’s zijn ondermeer (o.v.): ■ Dhr. prof. dr. G. J. Biessels: Gezonde bloedvaten: goed geheugen? ■ Dhr. prof. dr. Fr. Backx: Nooit te oud om te sporten! ■ Dhr. prof. dr. J.W.J. Bijlsma: Reuma en artrose ■ Dhr. dr. ir. J. Malda: Levende weefsels printen met een 3D-printer

docenten: Dhr. prof. dr. P.R. Bär, oud-opleidingsdirecteur Biomedische wetenschappen, is coördinator van deze cursus; dhr. prof. dr. G. J. Biessels is neuroloog en verbonden aan het Brain Center Rudolf Magnus, departement Neurologie; dhr. prof. dr. Fr. Backx is hoogleraar Sportgeneeskunde; prof. dr. J.W.J. Bijlsma is hoogleraar Reumatologie, afdeling Reumatologie & Klinische Immunologie; dhr. dr. ir. J. Malda is hoofd Onderzoeks afdeling Orthopedie. Allen zijn verbonden aan het UMCU, Utrecht. cursusdata: 2, 9, 16, 23, 30 maart 2016 (5). tijd: Woensdag 15.15-17.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof, UMCU, Utrecht. De zaal wordt nog nader aangegeven op onze website. studiemateriaal: Tijdens de colleges wordt studiemateriaal uitgereikt. cursusprijs: € 132,50 47

3N6 136 Universiteit Utrecht

Brein en Bewustzijn

De ziel zit niet in de pijnappelklier.

We gaan op ontdekkingsreis door het brein. Dankzij Darwin weten we dat de mens anders is ontstaan dan we lezen in het Oude Testament. Dat betekent niet dat we geen ziel hebben, al heeft die geen ticket voor de eeuwigheid. We weten dat onze ziel – dus ons bewustzijn – samenhangt met ons brein, maar niet hoe. Toen Willis in de zeventiende eeuw in menselijke hersenen ging snijden ver drongen nieuwsgierige bezoekers elkaar om toch vooral niets te missen van die breinsnijderij. Ze wilden weten waar de ziel zat, maar kregen altijd hetzelfde ant woord: de ziel is onstoffelijk, die kun je niet lokaliseren. Zeggen dat we geen ziel hebben gaat voorbij aan al die ongrijpbare dingen in ons leven die het typisch menselijk maken. De pijn die men voelt, het plezier in de muziek die men maakt of mooi vindt, de boeken die men leest of schrijft zijn onmogelijk zonder ons brein en zonder onze psyche, maar horen niet thuis in de wereld van neuronen, synapsen en actiepotentialen. Zoeken naar het verband tussen brein en bewustzijn is een mission impossible. Onze onmogelijke reis is een fascinerende onderneming, maar eindigt niet met een oplossing.

docent: Dhr. prof. dr. C.H.M. Brunia is zenuwarts-psycholoog en emeritus hoogleraar Fysiologische Psychologie aan de Universiteit van Tilburg. voorkennis: Enige kennis van biologie is handig maar niet vereist. cursusdata: 1, 8, 15, 22, 29 februari; 7, 14, 21, (niet 28) maart; 4, 11 april 2016 (10). tijd: Maandag 13.15-15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: Kees Brunia (2015) Het Brein van Farao tot fMRI, Delft: Eburon. cursusprijs: € 265,-

1W6 137 Hogeschool Utrecht

Filosoferen als streven naar wijsheid Wanneer wij filosoferen denken wij – door middel van logisch denken en argumen teren – vooral over iets: bijvoorbeeld over de waarheid, of over een rechtvaardige samenleving. Daarbij is het doel om door middel van logisch denken en argumen teren onze kennis van en ons inzicht in een bepaald onderwerp te vergroten. Naast dit denken-over (scientia) bestond er in de oudheid en de middeleeuwen een andere vorm van filosoferen: beschouwen, contempleren. Daarvan was het doel wijsheid – in de zin van een persoonlijk streven om zelf wijs te worden (latijn: sapientia, wijs zijn). In de moderne tijd werd de sapientia-kant van de filosofie vergeten en bleef alleen de scientia-kant over. Wijs worden vraagt contemplatie: een ontwikkelingsproces van de hele persoon, niet alleen van het hoofd, maar ook van het hart en het lichaam. Veelgebruikte methodes zijn introspectie en inoefening. De boeddhistische filosofie is een contemplatieve filosofie, geheel en al gericht op wijs worden. Denken (inzicht) en doen (o.m. het beoefenen van mindfulness) gaan samen. Onverwachts keerde de aloude contemplatie in het westen terug op de vleugels van het boeddhisme. Doel van dit college is na te gaan wat deze herontdek king van filosofie als het streven naar wijsheid voor ons als moderne westerse mensen kan betekenen. docent: Mw. prof. dr. I. Bulhof is emeritus hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden en was universitair hoofddocent Geschiedenis van de Wijsbegeerte aan de faculteit Katholieke theologie in Utrecht en de Universiteit Utrecht. Behalve boeken over Nietzsche, Darwin en Freud publiceerde zij Van inhoud naar houding. Een nieuwe visie op filosoferen in een pluralistische cultuur (1995). Verder schreef zij artikelen over de relatie tussen filosofie en spiritualiteit en geschiedkundige en wetenschapsfilosofische onderwerpen. cursusdata: 11, 18, (niet 25) februari; 3, 10, 17, 24 maart 2016 (6). tijd: Donderdag 10.30-12.30 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website www.hovoutrecht.nl. studiemateriaal: A anbevolen: R. Janssen (2007), Aldus sprak de Boeddha. H.F. de Wit (2008): Open veld van de ervaring. cursusprijs: € 159,49

2W6 138 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Leergang ‘Mysterie van het bewustzijn’

Mysterie van het bewustzijn

Leonardo da Vinci

De cursus is het eerste deel van de Leergang ‘Mysterie van het bewustzijn’.

Van oudsher wordt de mens onderscheiden in twee aspecten: een lichamelijke, materiële kant en een geestelijke, zielsmatige kant. Dit onderscheid roept fundamentele vragen op: hoe verhouden deze twee aspecten zich tot elkaar? Is de een tot de ander te reduceren? Op welke wijze zouden de hersenen het bewustzijn kunnen voortbrengen? Kunnen de ziel, de geest of het bewustzijn onafhankelijk van het lichaam bestaan? In deze cursus wordt vanuit de filosofie naar deze vragen gekeken. Leidraad zijn twee belangrijke vragen: Wat is bewustzijn? (eerste 8 bijeenkomsten) en Waardoor wordt bewustzijn verklaard? (laatste 4 bijeenkomsten). We kijken naar de geschiedenis vanaf de Griekse oudheid tot de moderne tijd. Verder wordt gebruik gemaakt van hedendaagse filosofen uit de Angelsaksische landen. In de laatste decen nia is een belangrijke en omvangrijke herleving opgetreden van de filosofische vraag naar bewustzijn (philosophy of mind). In natuurwetenschappelijke kringen is materialisme of fysicalisme de common sense opvatting. Toch is deze opvatting niet zonder problemen. Integendeel, er zijn argumenten aan te geven die stellen dat hersenprocessen ontoereikend zijn om bewustzijn te begrijpen. We bespreken verschillende posities in hun sterke en zwakke kanten. Geen van de beschreven posities is zonder problemen en het vraagstuk staat nog steeds levensgroot voor ons.

docent: Dhr. drs. A. Ziegelaar is filosoof en als docent werkzaam in het hoger onderwijs. Zijn interessegebied is breed, maar ligt vooral bij metafysica, bewustzijnsfilosofie en filosofie van kunst en levenskunst. Hij publiceerde over verschillende onderwerpen. In mei 2015 verscheen zijn boek Aardse Mystiek, een exploratie van hedendaags levensbeschouwelijk denken. voorkennis: Enige algemene kennis van filosofie en natuurwetenschap is handig. cursusdata: 5, 12, 19, (niet 26) februari; 4, 11, 18, (niet 25) maart; 1 en 8 april 2016 (8). tijd: Vrijdag 13.15-15.15 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Syllabus met literatuurverwijzingen. cursusprijs: € 195,50

2W6 139 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Leergang ‘Landschapsfilosofie’

Filosofische wandelingen

Kidneypools van Jim Buchanan, landgoed het Lankheet, Haaksbergen.

Vervolgcursus Landschaps filosofie III, deel 2 maar kan ook goed los gevolgd worden. Deze cursus is een herhaling uit 2015.

Er is in de afgelopen eeuw een grote afstand ontstaan tussen de comfortabele binnensferen en ‘het buiten’ (Sloterdijk). Het buiten is feitelijk een voortzetting geworden van het binnen met andere middelen. In dit tweede deel gaan we in Nederland op zoek naar de manieren waarop in het verleden over het landschap is nagedacht. In de zeventiende-eeuwse Hollandse schilderkunst en in bijvoor beeld het denken van Spinoza zien we een nieuwe verhouding ontstaan tussen mens, natuur en landschap. Het geschilderde landschap ging vervolgens het ruimtelijk ontwerp beïnvloeden. De nieuwe verhouding tot het landschap kreeg in de loop van de zeventiende eeuw en in de achttiende eeuw een technische vertaling in omvang rijke verdedigingswerken en in landschapsparken. De Romantiek die daarop volgde was een logische stap in deze ontwikkeling. In het Groene Hart bestuderen we het eerste ‘totaallandschap’ van de zeventiende-eeuwse Oude Hollandse Waterlinie en lopen we van de Wierickerschans tot Oudewater. Bij Wolfheze volgen we de romantici naar de beroemde Wodanseiken, en op het landgoed het Lankheet in Twente wandelen we van de negentiende eeuw naar het landschap van nu. In het Kootwijkerzand denken we na over toekomstige relaties met het landschap. Filosofen die tijdens de wandelingen aan de orde komen: Descartes, Spinoza, Goethe, Nietzsche, Heidegger, Merleau-Ponty, Deleuze, Guattari, Sloterdijk, Lemaire.

docent: Dhr. drs. Eric Brinckmann studeerde Rechten en Filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is als docent Arbeids- en organisatiefilosofie verbonden geweest aan Hogeschool de Horst, de Academie voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg en als gastdocent aan de Universiteit voor Humanistiek. Hij werkt in landschapsprojecten voor Wageningen Universiteit/PRI en is mede beheerder van landgoed het Lankheet in Twente. cursusdata: 25 maart; 1, 8, 15, 22 april 2016 (5, waarvan 4 wandeldagen). tijd: Vrijdag 10.00-ca. 16.00 uur. 25 maart 10.00-12.00 uur: kennismaking, inleiding thema en reisafspraken. Overige data: gezamenlijk reizen per trein naar gemakkelijk bereikbare locaties, gezamenlijk per auto naar andere locaties. benodigdheden: Wandelschoenen, wandel/regenkleding, dagrugzak en eigen proviand. Wisselend terrein, afstanden ± 10-15 km. Goede conditie vereist! plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Eric Brinckmann (2015), Filosofische wandelingen, denken over binnen en buiten door de eeuwen heen, 2015, KNNV, Zeist cursusprijs: € 238,50 51

2X6 144 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Excursie

Een bezoek aan Amsterdamse stadspaleizen

‘Blauwe kamer’ in Museum Geelvinck Hinlopen

Het minimum aantal deel nemers is 20.

De cursus Interieurs van de zeventiende, acht tiende en negentiende eeuw wordt afgesloten met een facultatieve excursie naar drie histori sche grachtenpanden in Amsterdam: Museum van Loon, Museum Geelvinck Hinlopen Huis en Museum Willet-Holthuysen. Stuk voor stuk fraaie zeventiende-eeuwse patriciërshuizen, op een steenworp afstand van elkaar gelegen aan Keizersgracht en Herengracht. De stadspaleizen zijn gebouwd door machtige, gefortuneerde families in de tijd dat Amsterdam de belangrijkste handelsstad van de toen malige westerse wereld was. Ze zijn ingericht met schitterend meubilair, fraai zilverwerk en porselein en met portretten uit verschillende eeuwen; aan de achterzijden liggen prachtige tuinen. In de stijlkamers ervaren we hoe rijke Amsterdammers in die eeuwen woonden. Hoe combineerden zij verschillende interieurstijlen? En hoe werd de inrichting van het huis beïnvloed door hun handelscontacten met andere culturen? In de korte stadswandelingen tussen de verschillende stadspaleizen komen wetenswaardigheden en anekdotes over de geschiedenis van de Grachten gordel aan de orde. In de pauze genieten we van thee met heerlijk appelgebak in het gerestaureerde koetshuis achter in de tuin van Museum van Loon.

docenten: Mw. drs. I. Beeling is afkomstig uit een familie van antiquairs en studeerde Kunstgeschiedenis in Leiden. Zij heeft zich gespecialiseerd in de decoratieve kunsten en historische interieurs. Tevens is zij opgeleid tot interieurvormgever in Londen. Met haar bedrijf Beeling Interiors richt zij interieurs voor monumenten in. Mw. drs. C. van der Putten is historica. Zij studeerde Geschiedenis in Nijmegen en Massacommunicatie in Amsterdam. Sinds jaren is zij docent Geschiedenis bij verschillende onderwijsinstituten. Zij is auteur van verschillende boeken en schrijft historische artikelen voor de Brabantse glossy Brabeau. excursiedatum: Woensdag 30 maart 2016. tijd: 12.00-16.00 uur. inleidende cursus: My home is my castle, cursuscode 2G6 109, Nederlandse interieurs in de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw, op 9, 16 en 23 maart 2016. excursieprijs: € 30,- De reiskosten naar Amsterdam en de entreekosten van de stadspaleizen zijn voor eigen rekening (voor cursisten met museumjaarkaart gratis). Ook de catering is niet bij de prijs inbegrepen. 52

studiereizen voorjaar 2016

2S6 140 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

9-daagse studiereis naar Mexico

In de voetsporen van Frida Kahlo en Diego Rivera

Frida Kahlo en Diego Rivera, 1931

De reis is zeer afwisselend met een bezoek aan diverse steden. We bezoeken in Mexico City het museum van moderne kunst, het antropologisch museum, het nationaal paleis en het historische centrum. In Teotihuacan bezoeken we de indrukwekkende archeologische precolumbiaanse piramides. We brengen een bezoek aan de basiliek van Guadalupe. Vanuit Xochimilco maken we een boottocht en genieten we van de drijvende tuinen. We gaan naar het huis van Frida Kahlo en het Trotski足huis. We bezoeken diverse andere steden zoals Oaxaca. Niet ver van de stad ligt de Monte Alban. Op de top van de berg strekt zich een precolumbiaanse stad uit, het uitzicht is onvergetelijk. Op weg naar Mitla bezoeken we de boom met de dikste stam ter wereld en vervolgens gaan we naar Tehuantepec nabij de Stille Oceaan. Dan bezoeken we nog足 maals Oaxaca met zijn verschillende galeries. Vanuit Oaxaca reizen we naar de luchthaven van Mexico. Het dagprogramma staat op de site: www.lisetteleblanc.nl De reis wordt gemaakt in samenwerking met Sophus Travel (lid van ANVR).

Geniet van de combinatie van natuur en cultuur van Mexico. docent en reisorganisator: Mw. drs. L. le Blanc in samenwerking met een lokale Engelstalige gids. reisdata: Zaterdag 6 tot en met zondag 14 februari 2016. aantal deelnemers: Minimaal 10 en maximaal 25. inleidende cursus: Leven en werk van bijzondere culturele vrouwen 25 november; 2, 9, 16 (niet 23 en 30) december 2015; 6, 13, 20, 27 januari 2016. reissom: â&#x201A;Ź 2250,-. Toeslag 1-persoonskamer â&#x201A;Ź 149,inbegrepen: Alle vervoerskosten, programma inclusief entreegelden, zeven overnachtingen, verzorging op basis van halfpension (ontbijt, 5x lunch, en 2x diner), kennismaking en lezing over Frida Kahlo en Diego Rivera op zaterdag 23 januari in Utrecht (locatie wordt nog bekend gemaakt) van 10.00-12.00 uur. informatie en aanmelding: Informatie bij Lisette le Blanc, info@lisetteleblanc.nl, telefoon 06-49671810

2S6 141 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

6-daagse studiereis naar Athene en Attika

Het Nieuwe Akropolismuseum

Beeldje Brauron

In het verlengde van de cursus over het Nieuwe Akropolis museum kunt u intekenen op een zesdaagse reis naar Athene en Attika. Deelname aan de cursus is geen voorwaarde voor deelname aan de reis, maar het is er natuurlijk wel een ideale voorbereiding op. U verblijft in Hotel Herodion****, rustig gelegen aan de voet van de Akropolis en vrijwel naast het Nieuwe Akropolis museum. Uiteraard krijgen deze beide bezienswaardigheden een prominente plaats in het programma, maar er zijn meer hoogtepunten, waaronder enkele minder bezochte. Zo wandelen we over de heuvel Pnyx naar de Agora en de Kerameikos, de begraafplaats uit de vijfde eeuw v.Chr. We brengen een volle dag door in de provincie Attika en bezoeken daar eerst het archeologische park en het museum van Marathon. Vervolgens rijden we naar het in de oudheid zeer belangrijke Artemisheiligdom van Brauron en gaan tevens binnen in het nabij gelegen kleine, prachtig gerenoveerde archeo logische museum. Op de rots van Kaap Sounion kijken we uit over de Egeïsche Zee, precies op de plaats waar eens koning Aegeus stond te wachten op de terugkeer van zijn zoon Theseus. Ook varen we naar het eiland Aegina om er de tempel van Afaia te bezoeken. Tempel op Aegina

Een prachtige belevenis vol musea, archeologische schatten en heiligdommen docent en reisorganisator: Coördinator: dhr H. van Drunen, voorzitter van de Stichting Phileas. Op de website treft u onder andere informatie en een fotoverslag aan van eerdere reizen naar deze bestemming, zie www.phileas.info De reis wordt begeleid door de Nederlandstalige Griekse gids drs. Argyris Angelou. reisdata: Maandag 7 t/m zaterdag 12 maart 2016. aantal deelnemers: Minimaal 10 en maximaal 25. literatuur: Hand-out van de cursus en een reader. inleidende cursus: Het Nieuwe Akropolismuseum. reissom: Circa € 1250,informatie en aanmelding: U kunt een aanmeldingsformulier aanvragen via een e-mail aan dr@phileas.info. De heer Hans van Drunen zal u graag verder informeren: 0162-427464

Reliëf Artemis

1S6 142 Hogeschool Utrecht

5-daagse studiereis naar Berlijn

Van Germania tot Berlijn

De Rijksdag, centrum van de macht

Berlijn is een stad met een heftige geschiedenis die zich niet gemak kelijk ruimtelijk laat ‘lezen’. Er is immers veel gebombardeerd en gesloopt. Deze stad bestaat uit fragmenten, maar wie goed kijkt ziet oude structuren verschijnen die misschien verborgen moesten blijven. Op deze excursie gaan we de discutabele erfenis na van de hoofdstad Germania als levende en zichtbare geschiedenis. We tasten in twee dagen met eigen busvervoer de oost-west en noord-zuid as af en bezoeken terreinen en gebouwen uit Germania. Die hebben met de Olympische Spelen van 1936 van doen en met een oud vliegveld, maar ook met het nooit gerealiseerde regeringscentrum van toen en het sprankelende van tegenwoordig. Daar gaan we in het centrum van de macht, in het Rijksdagrestaurant, lunchen en bezoeken de koepel. We zitten met ons hotel in het nieuwe stadscentrum dat eigenlijk oud is en lopen zo het pronkstuk uit de DDR-periode op. En dan blijft er ook nog tijd over om op eigen gelegenheid musea of het Holocaustmonument te bezoeken, te gaan winkelen of andere stadsdelen en gebouwen te gaan bekijken. Deze excursie is meer dan een toeristische attractie, het is een unieke ontdekkingstocht die je anders naar Berlijn laat kijken.

Een prachtige belevenis vol musea, archeologische schatten en heiligdommen docent en reisorganisator: Paul Kurstjens samen met Sophus Travel. Dhr. ing. P. Kurstjens werkte als stedenbouwkundige in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Tilburg en heeft een adviesbureau. Hij doceerde Geschiedenis van de Stedenbouw aan de NHTV in Breda (Urban Design) en aan verschillende andere hogescholen, waaronder Hogeschool Utrecht. reisdata: Maandag 18 t/m vrijdag 22 april 2016. aantal deelnemers: 20-25 personen (HOVO Utrecht en HOVO Rotterdam samen). literatuur: Reader digitaal beschikbaar. inleidende cursus: Europese stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw (najaar 2015). reissom: â&#x201A;Ź 698,- met toeslag van â&#x201A;Ź159,- voor 1-persoonskamer. inbegrepen: Vlucht, ****hotel, transfers, 3 bustochten, 3x lunch, 2x diner. informatie en aanmelding: Aanmelden bij de docent Paul Kurstjens: kurbin@telfort.nl

De oost-west as, verbindende erfenis

3S6 143 Universiteit Utrecht

19-daagse studiereis naar China met cursus op locatie

China’s Mongoolse en Tibetaanse Randgebieden Van China’s randgebieden staat het westelijk deel inmiddels danig in de schijnwerpers. Niet minder boeiend is het noorde lijke randgebied (Binnen-Mongolië en Ningxia) en het over gangsgebied tussen het centrale en westelijke deel van het land (zuidelijk Gansu en centraal Sichuan). De aanwezigheid van belangrijke minderheidsgroepen geven het gebied nog altijd een eigen culturele kleur. Daarbij komen de bijzondere natuurlijke landschappen die tot de dag van vandaag een groot stempel drukken op de bestaanswijze van de bevolking, en daarmee het aparte karakter van het gebied bepalen. De door de Chinese president Xi Jinping nagestreefde verdere moderni sering en eerlijker verdeling van de welvaart over het land vormt in deze randgebieden een enorme uitdaging. De reis van Hohhot (de hoofdstad van Binnen-Mongolië) in het noorden naar Chengdu in het nabije westen biedt vele hoogtepunten. In Ordos zien we de nieuwgebouwde ‘fantasie’-stad in de woestijn. In Ningxia Autonome Regio maken we kennis met het leven van de Hui-minderheid op het lössplateau en in het stroomgebied van de befaamde Gele Rivier. Verder in oostelijke richting door Binnen-Mongolië voert de tocht naar de Badain Jaran woestijn, uniek onder de woestijnen in de wereld door de hoogte van de zandduinen. Via Wuwei in de Hexi-corridor – eens de enige doorgang van Oost- naar West-China – bereiken we Lanzhou, de hoofdstad van de nog altijd weinig welvarende Gansu provincie. In zuidelijke richting gaan we vervolgens het Tibetaanse randgebied in. Het landschap verandert dan ook: na het binnengaan van Sichuan provincie komen we in een majestueus berggebied. Buiten de gebruikelijke toeristische paden zien we hier hoe de Tibetaanse minderheid haar traditionele bestaan leidt in schilder achtige bergdorpen, waar het moderne China maar langzaam doordringt. Aan het einde van de reis verblijven we kort in Chengdu – een moderne miljoenen stad in China’s binnenland – die een scherp contrast vormt met wat we de dagen daarvoor hebben gezien. Deze reis biedt een boeiende caleidoscoop van culturen die zich bewegen tussen traditie en modernisering, in een deel van China waar het natuurlijke landschap een onuitwisbare indruk achterlaat. 60

Culturen van minderheden en overweldigende natuurlijke landschappen docent en reisorganisator: Dhr. dr. L. van Grunsven is senior docent-onderzoeker Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost-Azië. Dhr. drs. J. Borchert is voormalig senior docent-onderzoeker Stadsgeografie bij de faculteit Geowetenschappen, beiden Universiteit Utrecht. reisdata: Mei 2016 (19 dagen). inleidende cursus: Er wordt een bijbehorende cursus gegeven die bestaat uit twee delen. Het eerste deel wordt in Utrecht gegeven begin 2016. U kunt deze cursus vinden op de website van HOVO Utrecht. De colleges van het tweede cursusdeel zijn geïntegreerd in het reisprogramma. reissom: De reissom wordt bekendgemaakt bij de definitieve reis beschrijving die te vinden is op de website van HOVO Utrecht www.hovoutrecht.nl. Er wordt gebruik gemaakt van een reisorganisatie die is aangesloten bij ANVR, SGR en SCR. informatie en aanmelding: Nadere mededeling hierover in de definitieve reisbeschrijving vanaf juli 2015 op de website www.hovoutrecht.nl

aantekeningen

praktische informatie voorjaar 2016

Wie zijn wij? HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die voor mensen vanaf 50 jaar cursussen op universitair en hbo-niveau aanbiedt in Utrecht en Amersfoort. Wilt u een nieuw vakgebied ontdekken, specifieke wetenschappelijke kennis opfrissen, of de nieuwste ontwikkelingen in uw eigen vakgebied leren kennen of bijhouden? Dan zijn onze cursussen interessant voor u. Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, kennis en ervaring van ouderen, op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek. De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijzen daardoor laag houden. Het is onze missie om een ontmoetingsplaats te zijn voor mensen vanaf 50 jaar, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en ver breding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten. Er is geen voorkennis nodig, tenzij anders aangegeven bij de betreffende cursus.

Het Bestuur Dhr. prof. dr. O.A.L.C. Atzema (Oedzge) namens de UU (voorzitter), Mw. prof. dr. H.A. Alma (Hans) namens de UvH (lid), Dhr. R. Versteegh (René) namens de HU (penningmeester), Dhr. drs. H.G.J. Peeters (Harry) namens de Stichting Vrienden (lid).

De Programmacommissies De coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door Programmacommissies. De taken en bevoegdheden van de Programmacommissies omvatten: ■ het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven ■ het bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan ■ het gevraagd en ongevraagd advies geven met betrekking tot de kwaliteit van het cursusaanbod, mede op basis van de evaluaties.

HOVO Nederland HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA). Zie voor de website van HOVO Nederland: www.hovonederland.nl.

Links naar de partners van HOVO Utrecht www.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.amersfoort.hu.nl www.vriendenhovoutrecht.nl 64

Algemene voorwaarden AANMELDEN EN BETALEN Online: via ‘Ons aanbod’ op onze website www.hovoutrecht.nl. Bij de desbetreffende cursus klikt u onderaan de pagina op ‘toevoegen aan mijn aanmeldingsformulier’, waarna u de instructies opvolgt. U geeft een machtiging tot eenmalige automatische incas so en u ontvangt direct per e-mail de beves tiging van uw aanmelding. Ongeveer 1 week voor aanvang wordt het cursusgeld van uw rekening afgeschreven. Desgewenst kunt u op het digitale aanmeldingsformulier aangeven dat u zelf het cursusgeld overmaakt. U bent dan pas ingeschreven zodra het cursusgeld binnen is bij HOVO. U kunt het cursusgeld overmaken naar NL33INGB 0000 105544 t.n.v. HOVO Utrecht, onder vermelding van het cursusnummer. Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u binnen enkele dagen uw bewijs van deelname per e-mail, met daarop uw naam en de cursus waarvoor u bent aangemeld. Met dit bewijs en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot de Universiteitsbibliotheken te Utrecht. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u per e-mail de welkomstbrief, waarin ook de locatie en routebeschrijving zijn vermeld.

OVER- OF ONDERINSCHRIJVING Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarover bericht. Wanneer een cursus vol is geven wij dit aan op de website. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan doorgaan krijgt u hiervan uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus be richt. Uw afgegeven incasso wordt ingetrokken of het eventueel reeds betaalde cursusgeld wordt teruggeboekt. Voor nadere inlichtingen

kunt u een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het Bureau van HOVO Utrecht (030 - 2533197), op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur.

ANNULEREN U kunt uw aanmelding tot twee weken voor aan vang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren, door retourzending van uw bewijs van deelneming of door een e-mail te sturen naar hovo@uu.nl. Tot een week voor aanvang van de cursus wordt bij annulering € 15,- administratie kosten in rekening gebracht. Daarna wordt de helft van het cursusgeld doorberekend. Na de start van de cursus is het volledige cursusgeld verschuldigd. Voor HOVO-reizen gelden andere annuleringstermijnen: zie hiervoor het aanmeldingsformulier voor studiereizen.

CURSUSPRIJS De cursusprijs is gebaseerd op de duur van de bijeenkomsten en het aantal daarvan per cursus.

UITVAL CURSUSBIJEENKOMST(EN) Wanneer een cursusbijeenkomst door on voorziene omstandigheden niet door kan gaan, maken wij dit per e-mail bekend. We raden u daarom aan om op de ochtenden van uw cursusdagen uw e-mail te raadplegen. De betreffende bijeenkomst wordt op een later tijdstip ingehaald, veelal in de week na beëindiging van de cursus.

CURSUSLOCATIES EN CURSUSTIJDEN De meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten en hogescholen. De vraag van het reguliere onderwijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende 65

instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. Omdat de cursusgidsen al eerder worden gedrukt kunnen de uiteindelijke locaties en tijdstippen afwijken van die in de gidsen. Zodra de locatie bekend is, wordt dit op de website bij de cursus vermeld. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent, met daarin ook de exacte cursuslocatie. Achter in de gids vindt u een uitleg hoe u de belang rijkste locaties kunt bereiken.

STUDIEMATERIAAL Wanneer docenten een reader gebruiken, is de prijs daarvan in het algemeen niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aanschaf fen. Meer informatie over het studiemateriaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of later in de eerder genoemde welkomstbrief.

CURSUSCONTACTPERSONEN Bij veel HOVO-cursussen vervullen Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van contactpersoon. Deze ‘cursuscontactpersonen’ zijn cursisten, die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten en anderzijds spreekbuis voor de cursisten zijn. Taken van de cursus contactpersoon kunnen zijn: het bieden van hulp bij het verspreiden van readers, het laten circuleren van een deelnemerslijst voor uw paraaf, en het informeren van cursisten die niet bij een bijeenkomst aanwezig kunnen zijn over eventuele wijzigingen in het programma.

EVALUATIE CURSUSSEN Wij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na 66

de laatste cursusbijeenkomst wordt toegestuurd per e-mail. In het formulier is er ook ruimte voor het maken van bijzondere/individuele opmerkingen. De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursus contactpersonen en docenten besproken. De programmacommissies en het bestuur van HOVO Utrecht ontvangen de halfjaarlijkse samenvattingen van de evaluaties. Zo kunnen wij tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

VOORWAARDEN VAN DE EXCURSIES HOVO Utrecht besteedt de uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voorkomen dat er kort voor – of zelfs tijdens – de excursies programmawijzigingen zijn. Wij vragen om uw begrip hiervoor. Ook vraagt HOVO Utrecht de deelnemers aan excursies vooraf aan ons te melden wanneer er eventuele beperkingen in mobiliteit zijn (traplopen/afstanden). Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer om noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk te stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

VOORWAARDEN STUDIEREIZEN Voor de praktische organisatie van de studie reizen werken wij meestal samen met door ons geselecteerde reisorganisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voorkeur aan om de organisatie in eigen hand te houden. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studiereizen en de veiligheid van de deelnemers heeft HOVO Utrecht een reisprotocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aanmelding voor een studiereis. Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annulerings- en reisverzekering af te sluiten.

Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties? (Raadpleeg ook www.9292.nl voor eventuele wijzigingen m.b.t. buslijnen)

Per openbaar vervoer vanaf Centraal Station Utrecht naar: ■ De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 12 en 28, bestemming UMC/de Uithof.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT-AMERSFOORT, DE NIEUWE POORT 21, 3812 PA AMERSFOORT: ■ Via de voorzijde van het station: stadsbus 2, 3, 4 of regiobussen 74 en 103, halte Groningerstraat/Eemplein. ■ Via de achterzijde van het station: rechtsaf (ca. 10 minuten lopen).

AUTO PARKEREN ■ Op de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn tijdens de onderwijsperiode vaak vol. Er is een nieuw parkeerterrein bij de afrit 28 Utrecht-De Uithof, kruising Universiteitsweg, met voldoende parkeerplaatsen (2000 plaatsen). Kosten per dag maximaal € 5,- inclusief openbaar vervoer vanaf de parkeergarage. ■ Parkeren bij Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan alleen op een terrein met betaald parkeren (bij het gebouw van de hogeschool rechts de Eemlaan in). De parkeergarage is uitsluitend bedoeld voor medewerkers van de hogeschool.

colofon

Deze cursusgids is een uitgave van HOVO Utrecht. Eindredactie: Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht). Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam). Redactie: Tineke van Voorst (Amsterdam). Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht). © HOVO Utrecht 2015. Alle rechten voorbehouden. 67

Stichting Vrienden van HOVO Utrecht De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten onder andere door: • vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht • deelname aan programmacommissies. Activiteiten: • in het voorjaar: een (dag)excursie voor Vrienden en introducé(e)s: per touringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Nederland, Duitsland of België • omstreeks januari: de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een wetenschappelijk, cultureel of historisch onderwerp, gevolgd door een gezellig samenzijn. Voor actuele informatie zie: www.vriendenhovoutrecht.nl. U kunt donateur worden voor € 15,(of meer). Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert. Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs 2016: bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl of door inzending van het onderstaande formulier. U kunt ook een overschrijving doen naar rekening NL77 RABO 0136 1112 03 ten name van Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij altijd doel, jaar en naam!

Engelien Verhoeff, secretaris. Inlichtingen: verhoeff@zonnet.nl

Aanmelding / betaling donatie 2016 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om éénmalig een bijdrage van € IBAN:

(minimaal € 15,-) voor voor het kalenderjaar 2016 af te schrijven van:

N L

Dhr.

Mw. Voorletters:

Naam:

Adres: Postcode:

Plaats:

Telefoon: E-mail: Datum:

Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. H. Wevers, penningmeester, Frans Halsstraat 49A, 3583 BM Utrecht. vriendenhovoutrecht@gmail.com

het Bureau van HOVO Utrecht E-mail: hovo@uu.nl Bezoekadres: Bestuursgebouw Universiteit Utrecht, Heidelberglaan 8, kamer 237, 3584 CS Utrecht. Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht. Telefoon: 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur). Bij geen gehoor en dringende zaken: 06-3130 1151 Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

MEDEWERKERS BUREAU:

Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders Coördinator Universiteit Utrecht; 030-2532975 (maandag en donderdag); e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl Mw. C. (Corine) de Maar Coördinator Hogeschool Utrecht a.i. (locaties Utrecht en Amersfoort) en medewerker bureau; 030-2533197 (dinsdag en donderdag); e-mail: corine.demaar@hu.nl

Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk Coördinator UvH a.i. en bureau; 030-2533197 (maandag t/m donderdag) e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl

HOVO Utrecht Postbus 80125, 3508 TC Utrecht T 030 253 3197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl

De landelijke belangen van alle HOVOinstellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVOÂ Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht-Amersfoort en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO Utrecht maakt gebruik van de expertise van (oud-)hoogleraren/docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.

locatie Amersfoort