ฉบับที่ 12: เมษายน-มิถุนายน 2559
12th Issue: April-June 2016
สถานการณ์ด้านนโยบาย และการบังคับใช้กฎหมาย
ความผิดค้ามนุษย์ในกฎหมายอาญาไทย: ความผิดต่อรัฐหรือความผิดต่อบุคคล? โดย Thomas Harré1 เมือ่ มีการกระท�ำความผิดอาญาเกิดขึน้ ในประเทศไทย การด�ำเนินคดีอาญาต่อผู้ต้องหานั้นสามารถท�ำได้โดย พนักงานอัยการหรือผูเ้ สียหายเอง ทัง้ นีไ้ ม่วา่ ฝ่ายใดจะเป็น ผูเ้ ริม่ ฟ้องด�ำเนินคดีอาญาก่อน อีกฝ่ายสามารถเข้าร่วมใน การด�ำเนินคดีอาญาดังกล่าวในฐานะโจทก์ร่วมเมื่อใดก็ได้ ก่อนศาลชัน้ ต้นมีคำ� พิพากษา2 กฎหมายให้สทิ ธิแก่ผเู้ สียหาย จากการค้ามนุษย์ในการเรียกค่าสินไหมทดแทนในคดีอาญา จากการถูกแสวงหาประโยชน์โดยมิชอบ โดยหลักการแล้วนัน้ สิทธิในการฟ้องคดีอาญาของผู้เสียหายดังกล่าวเป็นสิทธิ ทีใ่ ห้ประโยชน์อย่างกว้างขวางต่อผูเ้ สียหายจากการค้ามนุษย์ ไม่เช่นนัน้ ต้องรอจนกว่าการด�ำเนินคดีอาญาสิน้ สุดลงก่อน จึงจะสามารถฟ้องคดีแพ่งเพื่อเรียกร้องค่าเสียหาย 1
ส�ำหรับผู้ที่มาจากประเทศที่ใช้ระบบคอมมอนลอว์ แนวความคิดทีผ่ เู้ สียหายมีสทิ ธิในการด�ำเนินคดีอาญาด้วย ตัวเองพร้อมไปกับพนักงานอัยการนัน้ ถือเป็นแนวความคิด ทีแ่ ตกต่างจากระบบการด�ำเนินคดีอาญาในระบบคอมมอนลอว์ อย่างไรก็ตาม ในประเทศทีใ่ ช้ระบบซีวลิ ลอว์นนั้ คุน้ เคยกับ กระบวนการตามแนวความคิดนี้ ตัวอย่างเช่น กลไกโจทก์รว่ ม Nebenklager ในประเทศเยอรมัน หรือแนวความคิด partiecivile ในประเทศฝรั่งเศส หลักการนี้ได้ถูกน�ำมาใช้ ในศาลพิเศษของประเทศกัมพูชาเพือ่ พิจารณาคดีเขมรแดง เช่นกัน ในเขตอ�ำนาจการพิจารณาคดีของสามประเทศนีน้ นั้ ผูเ้ สียหายมีบทบาท ในขัน้ ตอนการพิจารณาทีช่ ดั เจนเกีย่ วกับ การเข้าไปมีสว่ นร่วมในการด�ำเนินคดี ซึง่ มีบทบาท มุง่ เน้น ไปยังค�ำฟ้องส�ำหรับค่าเสียหาย
นักวิชาการแลกเปลี่ยน (Visiting Scholar), UN-ACT นักศึกษาปริญญาเอก คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเมลเบิร์น ขอขอบคุณ อุบลวรรณ บุญรัตนสมัย และ Sebastian Boll ส�ำหรับข้อคิดเห็น และเสนอแนะ หากมีข้อผิดพลาดประการใด ผู้เขียนขอน้อมรับไว้แต่ผู้เดียว 2 ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา พ.ศ. 2477 มาตรา 30, 31