Ενημερωτικό Δελτίο Eλληνικη Γαστρεντερολογικη Εταιρεια
Τευχος 32 ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2006
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Πρόεδρος: Ιωάννης Τριανταφυλλίδης
Α’ Αντιπρόεδρος: Ελευθέριος Γιαννούλης
Β’ Αντιπρόεδρος: Θεόδωρος Ροκκάς
Γενικός Γραμματέας: Σωτήριος Γεωργόπουλος
Ειδικός Γραμματέας: Αναστάσιος Ηλίας
Ταμίας: Δημήτριος Ταμπακόπουλος
Μέλη: Χρήστος Δερβένης Ιωάννης Κουντουράς Χαράλαμπος Μπαρμπατζάς
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Πρόεδρος: Ιωάννης Καραγιάννης Μέλη:
Αναστάσιος Ηλίας Θεόδωρος Ροκκάς Δημήτριος Ταμπακόπουλος Γεώργιος Τασιάς
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: Ιωάννης Τριανταφυλλίδης (Πρόεδρος ΕΓΕ)
Γραμματεία: Κωνσταντίνα Ντζόγια
Διεύθυνση αλληλογραφίας: Λεωφ. Δημοκρατίας 67, 154 51 Νέο Ψυχικό Τηλ. 210-6727531-3 Fax: 210-6727535 e-mail: hsh@hol.gr
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΟΜΙΛΙΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΠΑΡΠΟΥΛΑ Στα πλαίσια της 1ης Ετήσιας Γαστρεντερολογικής Εκπαιδευτικής Διημερίδας της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη στις 12-13 Μαΐου, πραγματοποιήθηκε ομιλία στη μνήμη του Καθηγητή Σ. Παρπούλα, από τον κ. Γ. Κοκοζίδη. Ο Σ. Παρπούλας έφυγε από κοντά μας στις 22 Μαρτίου 2006. Παραθέτουμε το κείμενο της ομιλίας Κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας, Κύριε Πρόεδρε του Τμήματος Βορείου Ελλάδος Μακεδονία, Κύριε Διευθυντά του Ελληνικού Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας, Κύριε Πρόεδρε της Επαγγελματικής Ένωσης Γαστρεντερολόγων Ελλάδας, Αγαπητή Κυρία Παρπούλα, Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι, Είναι ιδιαίτερη η τιμή για εμένα, αλλά και η συγκίνηση μεγάλη, να αναφερθώ στη μνήμη του αξιαγάπητου δασκάλου μας και καθηγητή Σωτήρη Παρπούλα, του ανθρώπου, του γιατρού, του επιστήμονα, του διακεκριμένου συναδέλφου. Ίσως η φυγή ήταν η ανακούφιση και η παντοτινή ηρεμία από πόνους αβάσταχτους, σωματικούς και ψυχικούς. Όσο όμως και αν προσπαθείς να απαλύνεις τη θλίψη σου με σκέψεις ρεαλιστικές η θλίψη ξανάρχεται όταν συνειδητοποιείς την απώλεια ενός αξιαγάπητου δασκάλου, ανεκτίμητου συναδέλφου, στοργικού συζύγου και πατέρα. Ο Σωτήρης Παρπούλας, Καθηγητής της Γαστρεντερολογίας, έφυγε από κοντά μας στις 22 του Μάρτη του 2006 μετά από μακρά μάχη με την ανίατη νόσο. Υπήρξε ο δάσκαλος πολλών συναδέλφων Παθολόγων και Γαστρεντερολόγων, λαμπρός επιστήμονας, που τον χαρακτήριζε το ήθος, η ανοχή και η ευγένεια. Γεννήθηκε στον Άγιο Παντελεήμονα Φλωρίνης και επεράτωσε τις μαθητικές του σπουδές στο Αμύνταιο Φλωρίνης. Εισήχθη στην Ιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. από όπου και αποφοίτησε, για να θητεύσει στη συνέχεια ως Ανθυπίατρος Υγειονομικού. Αφού ολοκλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις εργάσθηκε ως κοινοτικός Ιατρός στην περιοχή του νομού Φλωρίνης. Το 1960 διορίσθηκε ως βοηθός στην Παθολογική Προπαιδευτική Κλινική του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Νεότατος, το 1962, πηγαίνει στο Erlangen της Γερμανίας για να ειδικευτεί στη Γαστρεντερολογία, όπου παρέμεινε επί 28μηνο υπό την επίβλεψη του διακεκριμένου Καθηγητή Henning, ασχολούμενος ιδιαίτερα με τις ενδοσκοπήσεις του πεπτικού συστήματος, ενώ παράλληλα έλαβε μέρος σε κλινικές και πειραματικές εργασίες. Καταθέτοντας την εργασία με τίτλο «Untersuchungen uber den Verlauf der chronischen Gastritis am Saugprobeexzisions material ans dem corpus ventriauli» και κατόπιν επιτυχούς δοκιμασίας αναγορεύεται Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Erlangen. Η διδακτορική αυτή διατριβή αναγνωρίστηκε αργότερα και από την Ιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, τον βρίσκουμε ως Επιμελητή της Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, όπου οργανώνει το Τμήμα Ενδοσκοπήσεων του Πεπτικού και του ανατίθεται η υπευθυνότητα του επί σειρά ετών στην κλινική άσκηση των φοιτητών καθώς και των ειδικευόμενων στην Παθολογία ιατρών. Από το 1973 ασκεί και ειδικευόμενους στη Γαστρεντερολογία ιατρούς. Ο Σωτήρης Παρπούλας, με τα περιορισμένα μέσα που είχε στη διάθεσή του, σημάδεψε την πορεία και την εξέλιξη της Γαστρεντερολογίας και πιο συγκεκριμένα την ενδοσκόπηση του πεπτικού. Τον θυμάμαι να προσπαθεί να βάλει τη διάγνωση σε παθήσεις του παχέος εντέρου χρησιμοποιώντας το άκαμπτο μεταλλικό ενδοσκόπιο, όπως επίσης τον θυμάμαι να προσπαθεί να διαγνώσει και να θεραπεύσει την πεπτική ελκωτική νόσο με τα δύσχρηστα στην αρχή γαστροσκόπια τύπου ACMI, μέχρι που επιτέλους κυκλοφόρησαν τα βελτιωμένα ινοσκόπια της OLYMPUS. Υπήρξε ένα φωτεινό παράδειγμα ευγένειας και καλοσύνης, διδάσκοντας σε εμάς τους νεότερους την ήρεμη συμπεριφορά, τους χαμηλούς τόνους που καμιά φορά λέγαμε μεταξύ μας «μα πόσο ήρεμα αντιμετωπίζει το καθετί», αλλά πιστεύω ότι μέσα του έβραζε η δραστηριότητα και η επιστημονική διάθεση, που προσπάθησαν πολλές φορές διάφοροι να την κάμψουν, αλλά ανεπιτυχώς. Η τελειότητα της διδασκαλίας στους φοιτητές από έδρας, η αγάπη του για τη διδαχή και εκπαίδευση των νέων ιατρών, υπήρξαν παραδειγματικές, η δε προσέγγιση των ασθενών στην κλινική και την ενδοσκόπηση υπήρξε πάντα ανθρώπινη και ευγενική. Διεξήγαγε πολυάριθμες επιστημονικές εργασίες σε κλινικό επίπεδο που περιελήφθησαν σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά. Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπήρξε πρωτοπόρος στη φωτογράφηση και κινηματογράφηση ενδοσκοπικών ευρημάτων. Όσον αφορά τον ερευνητικό τομέα, ο Σωτήρης Παρπούλας ασχολήθηκε εμπεριστατωμένα για την εποχή του με τη συμπεριφορά και τη βιολογική δραστηριότητα της ορμόνης γαστρίνης, εκπονώντας τη διατριβή του
επί υφηγεσία με τίτλο «Μεταβολαί της γαστρίνης του πλάσματος εν σχέσει προς την οξύτητα του γαστρικού περιεχομένου». Επιπλέον υποστήριξε την εκπόνηση νέων διδακτορικών διατριβών όπως των Γιαννούλη, Κοκοζίδη, Κολιούσκα, συνεχίζοντας έτσι τη διερεύνηση σχετικά με τη γαστρίνη. Ο Σωτήρης Παρπούλας διετέλεσε Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του 11ου Πανελληνίου Συνεδρίου Γαστρεντερολογίας που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη με μεγάλη επιτυχία τον Νοέμβριο του 1990. εξελέγη μέλος με 3ετή θητεία του Δ.Σ. της Ε.Γ.Ε. (1992-1995) και χρημάτισε Β’ Αντιπρόεδρος στο Δ.Σ. της Ε.Γ.Ε. Από το 1993 έως το 1998 εξελέγη Πρόεδρος του Τμήματος Βορείου Ελλάδος «Μακεδονία» της Ε.Γ.Ε. Κατά τη διάρκεια της θητείας του το Τμήμα Βορείου Ελλάδος απέκτησε προσωρινή στέγη και καθιέρωσε τα μετεκπαιδευτικά μαθήματα του Τμήματος κάθε άνοιξη, με μεγάλη ανταπόκριση από τους συναδέλφους. Σήμερα, τα μετακπαιδευτικά μαθήματα είναι πλέον θεσμός και πραγματοποιούνται σε ιδιόκτητη στέγη του Τμήματος. Το Τμήμα Βορείου Ελλάδος «Μακεδονία» τίμησε το
1999 τον Σωτήρη Παρπούλα, αναγνωρίζοντας την εν γένει δραστηριότητα και προσφορά του στον τομέα της Γαστρεντερολογίας. Την ίδια χρονιά και για τον ίδιο λόγο ο Σωτήρης Παρπούλας τιμήθηκε και από την Οργανωτική Επιτροπή του 19ου Συνεδρίου με Πρόεδρο τον κ. Γ. Κητή. Τον Σωτήρη Παρπούλα τίμησε και ο έντυπος τύπος και συγκεκριμένα η εφημερίδα «Καθημερινή», που τον συμπεριέλαβε στο γνωστό λεξικό προσωπικοτήτων το οποίο εξέδιδε και όπου αναφέρεται «…αυτοδικαίως κατέχετε θέση». Ο αείμνηστος Σωτήρης Παρπούλας αποτελεί φωτεινό παράδειγμα προς μίμηση για τους νέους συναδέλφους όσον αφορά την αγάπη για διδαχή, συμπεριφορά και ήθος. Θα τον θυμόμαστε και θα αναφερόμαστε στο όνομά του με συγκίνηση, διότι υπήρξε σε πολλούς από εμάς ο λαμπρός δάσκαλος και ο αξιαγάπητος συνάδελφος. Θέλω να σας παρακαλέσω να χειροκροτήσουμε όλοι μαζί για τελευταία φορά τον αείμνηστο Δάσκαλο. Δρ. Γεώργιος Κοκοζίδης Γαστρεντερολόγος
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΤΗΣ UNITED EUROPEAN GASTROENTEROLOGY FEDERATION Ο Καθηγητής Γαστρεντερολογίας κ. Σπύρος Λαδάς διορίσθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο της UEGF μέλος της πενταμελούς επιτροπής δημοσίων σχέσεων (Public Affairs Committee). Η σύνθεση της επιτροπής είναι η ακόλουθη: Πρόεδρος ο Καθηγητής Colm O’Morain, Μέλη οι Καθηγητές Franco Bazzoli, Miquel Gassull, Spiros Ladas, Vincent Lamy, Reinhold Stockbrugger. Η επιτροπή συναντήθηκε στη Βιέννη στις 12 Ιουνίου 2006. Συμμετείχε επίσης και η εκπρόσωπος του Διοικητικού Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Φαρμακοβιομηχανιών Καθηγήτρια Anna Frick. Κατά τη συνεδρίαση καθορίσθηκαν οι στόχοι της επιτροπής για την προσεχή τετραετία που είναι: • Πρόληψη καρκίνου του παχέος εντέρου • Πρόληψη καρκίνου του στομάχου και Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού • Πρόληψη σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων που προσβάλλουν το ήπαρ • Αλκοολισμός και ήπαρ στην Ευρώπη • Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα Εντέρου στην Ευρώπη Αποφασίσθηκε επίσης ο Πρόεδρος της επιτροπής Καθηγητής Colm O’Morain και ο Καθηγητής Σπύρος Λαδάς να συναντήσουν τον Επίτροπο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε θέματα υγείας, τον Νοέμβριο του 2006. Στη συνάντηση αυτή θα τον ενημερώσουν σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και θα ζητήσουν τη συνδρομή του και την έκδοση σχετικών οδηγιών από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών της Κοινότητας.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙKΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2007 Η Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία προκηρύσσει για το έτος 2007 τη χορήγηση τεσσάρων (4) υποτροφιών για μεταπτυχιακή εκπαίδευση και έρευνα στο εξωτερικό. Α. Προϋποθέσεις συμμετοχής 1. Υποψηφιότητα μπορούν να υποβάλλουν μόνο τα Δόκιμα και Τακτικά Μέλη της Ε.Γ.Ε. ηλικίας μέχρι και 40 ετών. 2. Καλή γνώση αντίστοιχης ξένης γλώσσας. Β. Διαδικασία επιλογής υποτρόφων Ως κριτήρια για την επιλογή λαμβάνονται με σειρά βαρύτητας η επιστημονική επίδοση, το ήθος, η συνεργασία, η προϋπηρεσία, η οικονομική κατάσταση και το προτεινόμενο αντικείμενο έρευνας στη μετεκπαίδευσή του. Γ. Αντικείμενο υποτροφίας - διάρκεια Έρευνα και μετεκπαίδευση σε ειδικό αντικείμενο Γαστρεντερολογίας σε αναγνωρισμένο Κέντρο του Εξωτερικού. Η διάρκεια της υποτροφίας είναι 12 ή 6 μήνες. Δ. Δικαιολογητικά 1. Αίτηση του υποψηφίου με σαφείς πληροφορίες για το αντικείμενο της έρευνας και μετεκπαίδευσης και το προτεινόμενο Κέντρο. 2. Λεπτομερές βιογραφικό σημείωμα, στο οποίο θα αναφέρονται η επιστημονική σταδιοδρομία και η οικογενειακή κατάσταση του υποψηφίου καθώς και η οικονομική του κατάσταση, όπως αυτή προκύπτει από φωτοτυπία της τελευταίας Φορολογικής του Δήλωσης. 3. Πιστοποιητικό επιτυχούς εξέτασης στην αντίστοιχη ξένη γλώσσα. 4. Πρόσκληση ή βεβαίωση αποδοχής του υποψηφίου από το προτεινόμενο Κέντρο μετεκπαίδευσης ως υποτρόφου, με ιδιαίτερη αναφορά στην ημερομηνία έναρξης της μετεκπαίδευσής του. 5. Τα ονόματα δύο μελών της Ε.Γ.Ε. που γνωρίζουν τον υποψήφιο και θα μπορούσαν να γράψουν εμπιστευτική επιστολή. Η επιτροπή υποτροφιών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
μπορεί, κατά την κρίση της, να απευθύνεται και σε άλλα πρόσωπα, πέρα των προτεινομένων από τον υποψήφιο, για συστατική επιστολή ή για εμπιστευτικές πληροφορίες. 6. Υπεύθυνη δήλωση ότι δεν είναι υπότροφος και ότι δεν θα πάρει άλλη υποτροφία ή οικονομική ενίσχυση. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί παράβαση του ανωτέρω όρου, η υποτροφία διακόπτεται και ο υπότροφος επιστρέφει τα χρήματα που έχει πάρει. 7. Συνέντευξη με τα μέλη της επιτροπής σε ειδική συνεδρίαση. Ε. Προθεσμία υποβολής δικαιολογητικών Η αίτηση και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά πρέπει να υποβληθούν στη γραμματεία της Ε.Γ.Ε. μέχρι την 30η Οκτωβρίου 2006 (σφραγίδα ταχυδρομείου). Κατάθεση αιτήσεως χωρίς να συνοδεύεται από τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, ή μετά την εκπνοή της προαναφερόμενης προθεσμίας, συνεπάγεται αποκλεισμό από τον πίνακα των υποψηφίων. Στ. Διαδικασία απονομής υποτροφίας Μετά τη λήξη της υποβολής των δικαιολογητικών και μετά την κρίση των υποψηφίων από την Επιτροπή υποτροφιών, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Γ.Ε. θα έρθει σε επαφή με τα κέντρα μετεκπαίδευσης για να διευκρινίσει στον Διευθυντή του Κέντρου τους όρους αποδοχής του υποψηφίου, δηλαδή ότι: α) ο υποψήφιος παράλληλα με την εκπαίδευσή του στο συγκεκριμένο αντικείμενο, θα πρέπει να κάνει και ερευνητικό έργο και β) σε κάθε δημοσίευση που θα προκύψει και πιθανά περιλαμβάνεται το όνομά του, θα πρέπει να αναφέρεται ότι ήταν υπότροφος της Ε.Γ.Ε. Η Επιτροπή Υποτροφιών είναι πενταμελής, όπως προβλέπεται από το άρθρο 15 παράγραφος Β του καταστατικού της Ε.Γ.Ε. Η Επιτροπή είναι σε απαρτία όταν παρευρίσκονται τουλάχιστον 4 από τα 5 μέλη. Η ψηφοφορία της Επιτροπής είναι ανοικτή και αιτιολογημένη. Η βαθμολογία γίνεται με βαθμούς 1 έως 10 (10=άριστα). Σε περίπτωση ισοψηφίας,
ο υπότροφος επιλέγεται με κλήρωση από την Επιτροπή. Η απόφαση κοινοποιείται γραπτώς σε όλους τους υποψηφίους. Ζ. Έναρξη της υποτροφίας Η υποτροφία πρέπει να αρχίζει εντός του έτους για το οποίο έχει προκηρυχθεί. Η. Υποχρεώσεις του υποτρόφου 1. Ο υπότροφος υποχρεούται να υποβάλλει κατά τον 4ο και 8ο μήνα από την έναρξη και κατά τη λήξη της υποτροφίας του, σύντομη έκθεση δραστηριοτήτων και απόδοσης, η οποία θα συνοδεύεται από έγγραφη βεβαίωση του Διευθυντή του Κέντρου στο οποίο μετεκπαιδεύεται. 2. Υπότροφος που δεν κάνει χρήση της υποτροφίας του εντός του έτους, χάνει την υποτροφία, η οποία δίδεται στον πρώτο επιλαχόντα. 3. Σε περίπτωση διακοπής της υποτροφίας λόγω υπαιτιότητας του υποτρόφου, αυτός υποχρεού-
ται να επιστρέψει όλο το χρηματικό ποσό που έλαβε από την Ε.Γ.Ε. 4. Σε κάθε δημοσίευση που θα προέρχεται από δεδομένα της υποτροφίας να γίνεται μνεία ότι η εργασία χρηματοδοτήθηκε από την Ε.Γ.Ε. Θ. Οικονομικές υποχρεώσεις Το ποσό της υποτροφίας καταβάλλεται σε λογαριασμό Τράπεζας ή με απόδειξη σε εξουσιοδοτημένο από τον υπότροφο άτομο, σε τρεις (3) ισόποσες δόσεις, τον 1ο, 5ο και 9ο μήνα από την έναρξη της υποτροφίας. Η μη τήρηση των όρων της παρούσας προκήρυξης συνεπάγεται άμεση διακοπή της υποτροφίας και κίνηση της νόμιμης διαδικασίας επιστροφής του συνολικού ποσού που έλαβε ο υπότροφος από την Ε.Γ.Ε. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ I. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ
Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Σ. ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η σειρά των Μετεκπαιδευτικών Φροντιστηριακών Μαθημάτων της Ε.Γ.Ε., σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, περιόδου 2005-2006, που είχε ως γνωστικό αντικείμενο «Χοληφόρα – Πάγκρεας». Δόθηκε έμφαση στην παθοφυσιολογία αλλά και στις απεικονιστικές και διαγνωστικές μεθόδους διερεύνησης των νοσημάτων του χοληφόρου δένδρου και του παγκρέατος, ενώ προβλήθηκαν ενδιαφέροντα video και έγινε συζήτηση για την αντιμετώπιση ενδιαφερόντων περιστατικών. Οι εισηγήσεις ανατέθηκαν σε έμπειρους συναδέλφους, τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά. Τα μαθήματα της περιόδου 2006-2007 θα ξεκινήσουν το φθινόπωρο και θα έχουν γνωστικό αντικείμενο «Οισοφάγος – Στόμαχος».
Νίκος Βιάζης
Γραμματέας Επιτροπής Εκπαίδευσης
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
1η ΕΤΗΣΙΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ Μεγάλη επιτυχία σημείωσε τόσο από επιστημονική όσο και από οργανωτική άποψη η 1η Ετήσια Γαστρεντερολογική Εκπαιδευτική διημερίδα που πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία του Διοικητικού Συμβουλίου της Ε.Γ.Ε. και του Τμήματος Βορείου Ελλάδος «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» στις 12 και 13 Μαΐου 2006, στο ξενοδοχείο Kempinski, στη Θεσσαλονίκη. Η διημερίδα είχε τίτλο «Εξελίξεις και προοπτικές στη Γαστρεντερολογία» και συγκέντρωσε το ενδιαφέρον τόσο των γαστρεντερολόγων όσο και των ιατρών άλλων ειδικοτήτων (παθολόγων, χειρουργών, γενικών ιατρών, ακτινολόγων, παθολογοανατόμων κ.ά.). Το επιστημονικό πρόγραμμα είχε καθαρά εκπαιδευτικό-φροντιστηριακό χαρακτήρα και συνδύασε με μοναδικό τρόπο την εμπειρία των παλαιότερων συναδέλφων (προεδρία, ομιλίες state-of the art, εισηγήσεις) με τη φρεσκάδα και το ζήλο νεότερων συναδέλφων εξειδικευμένων στα αντικείμενα τα οποία επελέγησαν να εισηγηθούν (εισηγήσεις στρογγυλών τραπεζών). Την εκδήλωση χαιρέτησαν ο Πρόεδρος της Ε.Γ.Ε. κ. Ι.Κ. Τριανταφυλλίδης, ο Πρόεδρος της ΕΠ.Ε.Γ.Ε. κ. Α. Ζερβακάκης, ο Διευθυντής του ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ Καθ. Κ. Αρβανιτάκης και ο Πρόεδρος του Τμήματος Βορείου Ελλάδος «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» κ. Α. Ηλίας που είχε και την κύρια οργανωτική ευθύνη του επιστημονικού προγράμματος. Του επιστημονικού προγράμματος προηγήθηκε μια σύντομη αναφορά στη ζωή και το έργο του πρόσφατα εκλιπόντος διακεκριμένου μέλους της Εταιρείας μας Καθ. Σ. Παρπούλα, από τον κ. Γ. Κοκοζίδη. Με τη διοργάνωση της Ετήσιας Γαστρεντερολογικής Εκπαιδευτικής διημερίδας η Ε.Γ.Ε. έρχεται να καλύψει δυναμικά το χώρο της συνεχιζόμενης δια βίου εκπαίδευσης των γαστρεντερολόγων (νοσοκομειακών και ιδιωτών) και ιδιαίτερα των ευρισκόμενων εκτός του Λεκανοπεδίου Αττικής. Επίσης έχει ως στόχο τη βελτίωση του επιπέδου άσκησης της Γαστρεντερολογίας τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο προσαρμόζοντας τις σύγχρονες εξελίξεις στο επίπεδο της καθημέρα κλινικής πράξης. Τέλος, σημαντικός στόχος είναι η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη εμπλοκή των νεότερων και με επιστημονικό ενδιαφέρον συναδέλφων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Για την υλοποίηση των στόχων αυτών το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Γ.Ε. ήδη επεξεργάζεται το πρόγραμμα της 2ης Ετήσιας Γαστρεντερολογικής Εκπαιδευτικής διημερίδας που αποφασίστηκε να λάβει χώρα στην Αλεξανδρούπολη στις 30 και 31 Μαρτίου, σε συνεργασία με την εκεί Πανεπιστημιακή Κλινική.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Σωτήριος Δ. Γεωργόπουλος Γενικός Γραμματέας Ε.Γ.Ε.
ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Το Παγκρεατολογικό Τμήμα, σε συνεργασία με την Α’ Χειρουργική Κλινική του Τζανείου Νοσοκομείου, θα πραγματοποιήσει ημερίδα στις 23 Σεπτεμβρίου 2006 στο Αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Πειραιά με θέμα «Εξελίξεις και προοπτικές στις παθήσεις του παγκρέατος». Την οργανωτική Επιτροπή αποτελούν οι κ.κ.: Πρόεδρος: Σ. Ρίζος, Αντιπρόεδρος: Σ. Δελακίδης, Γενικός Γραμματέας: Α. Βεζάκης, Ειδικός Γραμματέας: Π. Κασαπίδης, Μέλη: Α. Χατζημάρκου, Ν. Πασχαλίδης, Ι. Ψημίτης, Γ. Πολυμενέας, Σ. Σκαλτσάς, Η. Νάστος, Ε. Παπαβασιλείου, Β. Τζιάς, Γ. Λακιώτης, Γ. Μάντζαρης, Κ. Τσαλής, Χ. Χατζηκωνσταντής, Δ. Μαγγανάς.
Πρόγραμμα 09.45-10.00 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ – ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ Πρόεδρος Ημερίδας: Σ. Ρίζος Πρόεδρος Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας: Ι. Τριανταφυλλίδης Πρόεδρος Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας: Θ. Πολυμερόπουλος 10.00-11.30 Διαγνωστικοί, θεραπευτικοί αλγόριθμοι και κατευθυντήριες οδηγίες στα νοσήματα του παγκρέατος ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Σ. Λαδάς – Κ. Τσαλής Οξεία υποτροπιάζουσα παγκρεατίτιδα: Σ. Γεωργόπουλος Αύξηση CA 19-9: Π. Κασαπίδης Κυστικά νεοπλάσματα παγκρέατος: Γρ. Τσιώτος Στρατηγικές πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης καρκίνου παγκρέατος σε ασθενείς με χρόνια παγκρεατίτιδα: Φ. Γεωργόπουλος 11.30-12.00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ – ΚΑΦΕΣ 12.00-12.30 ΟΜΙΛΙΑ: Εξελίξεις στη χρόνια και αυτοάνοση παγκρεατίτιδα: Σ. Δελακίδης ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Χ. Τζάθας 12.30-13.30 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ Εξελίξεις στις τεχνικές απεικόνισης του παγκρέατος ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Κ. Καραλιώτας, Δ. Ξυνόπουλος Ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα: Κ. Μάρκογλου Ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία: Α. Πολυδώρου Αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία και MRCP: Α. Μαλαγάρη Συμπεράσματα και κατευθυντήριες οδηγίες για την ορθολογική χρήση των απεικονιστικών δυνατοτήτων στην κλινική πράξη: Γ. Μπονάτσος 13.30-14.15 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ – ΓΕΥΜΑ 14.15-15.45 Αμφιλεγόμενες απόψεις και σύγχρονες τάσεις στην οξεία παγκρεατίτιδα ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Δ. Βώρος – Δ.Γ. Καραμανώλης Προγνωστικά κριτήρια οξείας παγκρεατίτιδας. Πόσο αξιόπιστα είναι; Ι. Καραγιάννης Υπάρχει φαρμακευτική αγωγή που να βελτιώνει την πρόγνωση; Θ. Χατζηθεόκλητος Ποιοι ασθενείς πρέπει να υποβληθούν σε ERCP και πότε. Α. Βεζάκης Συντηρητική ή χειρουργική αντιμετώπιση ασθενών με παγκρεατική νέκρωση; Κ. Κοιλάκος 15.45-16.00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ – ΚΑΦΕΣ 16.00-16.20 ΟΜΙΛΙΑ: Είναι εφικτή η μακρά επιβίωση σε ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος: Χ. Δερβένης ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ι. Μπράμης 16.20-16.40 ΟΜΙΛΙΑ: Σπάνια νεοπλάσματα παγκρέατος. Πόσο πραγματικά σπάνια είναι: Γ. Καρατζάς ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Γ. Πολυμενέας 16.40-17.30 ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Σ. Ρίζος - Σ. Δελακίδης Κλινικό Quiz στο πάγκρεας. Παρουσίαση: Γ. Φιλίππου Ιστορικό Quiz Παρουσίαση: Ε. Παπαβασιλείου ΑΠΟΝΟΜΗ ΕΠΑΘΛΩΝ - ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ η 1 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΗΜΕΡΙΔΑ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΠΤΙΚΟΥ Καρκίνος Στομάχου Θεσσαλονίκη Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2006 * Ξενοδοχείο “Electra Palace”
Προγραμμα 09:15-09:30 Προσφωνήσεις: Α. Ζερβακάκης Πρόεδρος ΕΠΕΓΕ Ι. Τριανταφυλλίδης Πρόεδρος ΕΓΕ Εισαγωγικά σχόλια: Γ. Κητής 09:30-10:45 Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑ Θέμα: Καρκίνος του στομάχου Πρόεδροι: Σ. Λαδάς - Ι. Τριανταφυλλίδης Εισηγητές: • Επιδημιολογικά δεδομένα του καρκίνου του στομάχου Π. Χαιρακάκης • Μοντέλα καρκινογένεσης του καρκίνου του στομάχου Κ. Παπαζήσης • Προκαρκινικές καταστάσεις του καρκίνου του στομάχου Κ. Τριανταφύλλου 10:45-11:15 Διάλειμμα 11:15-12:30 Β΄ ΕΝΟΤΗΤΑ Θέμα: Helicobacter Pylori και καρκίνος του στομάχου Πρόεδροι: Ε. Γιαννούλης – Γ. Κητής Εισηγητές: • Εντερική μεταπλασία - δυσπλασία Τ. Κυζερίδου • Ενδοσκοπική ανίχνευση, κλινική σημασία και αντιμετώπιση Π. Ζέζος • MALT Λέμφωμα Μ. Παπαϊωάννου 12:30-13:45 Γ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ Θέμα: Διάγνωση- Σταδιοποίηση Πρόεδροι: Α. Ζερβακάκης – Δ. Καραμανώλης
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Εισηγητές: • Κλινική και ενδοσκοπική εικόνα του καρκίνου του στομάχου Α. Νταϊλιάνας • Ο ρόλος της αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας Ν. Βουγιουκλής • Ο ρόλος του ενδοσκοπικού υπέρηχου Κ. Μάρκογλου
13:45-15:30 Ελαφρύ γεύμα 15:30-16:45 Δ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ Θέμα: Ενδοσκοπική και Χειρουργική αντιμετώπιση Πρόεδροι: Γ. Κοκοζίδης - Α. Νικολάου Εισηγητές: • Ενδοσκοπική αντιμετώπιση του πρώιμου γαστρικού καρκίνου Δ. Καπετάνος • Αξιολόγηση της δυνατότητας χειρουργικής εξαιρεσιμότητας του καρκίνου του στομάχου Π. Κατσινέλος • Χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του στομάχου Ν. Περράκης 16:45-17:45 Ε΄ ΕΝΟΤΗΤΑ Θέμα: Υποστήριξη ογκολογικού ασθενούς Πρόεδροι: Ν. Ευγενίδης - Ε. Παρασκευάς Εισηγητές: • Υποστηρικτική θεραπεία του ογκολογικού ασθενούς – Αντιεμετική θεραπεία Π. Ξιάρχος • Μετεγχειρητική παρακολούθηση ασθενών με καρκίνο του στομάχου Δ. Δημητρουλόπουλος
17:45-18:15 Διάλειμμα 18:15-19:30 ΣΤ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ Θέμα: Συντηρητική αντιμετώπιση - Χημειοθεραπεία - Ακτινοθεραπεία Πρόεδροι: Ι. Κάτσος – Α. Ταρπάγκος
Εισηγητές: • Συμπληρωματική θεραπεία του καρκίνου του στομάχου Γ. Λαζαράκη • Θεραπεία της μεταστατικής νόσου του καρκίνου του στομάχου Α. Αυγερινός • Υπάρχει προεγχειρητική θεραπεία στον καρκίνο του στομάχου; Δ. Τζιλβές
19:30-20:30 Συζήτηση περιστατικών Γαστρεντερολογικού τμήματος Γ. Παπανικολάου Κ. Μυστακίδης Σχολιασμός: Α. Αυγερινός Γαστρεντερολογικού τμήματος ΑΝΘ Θεαγένειο Κ. Σουφλέρης - Α. Γατοπούλου Σχολιασμός: Ι. Πιλπιλίδης
20:30 Σύνοψη - Συμπεράσματα: Ι. Κάτσος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Τόπος – Χρόνος Θεσσαλονίκη Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2006 Ξενοδοχείο ELECTRA PALACE Γραμματεία ΔΙΑΣΤΑΣΗ TRAVEL Κων. Καραμανλή 24, Θεσσαλονίκη 546 39 Τηλ.: 2310/889244-5, Fax: 2310/889246 E-mail: diastasi@diastasitravel.gr Για την εξυπηρέτηση των Συνέδρων η Γραμματεία θα λειτουργήσει από τις 08:00 του Σαββάτου 7 Οκτωβρίου 2006 και καθ΄ όλη τη διάρκεια στο χώρο της Ημερίδας. Δικαίωμα Συμμετοχής Το δικαίωμα συμμετοχής είναι ΔΩΡΕΑΝ. Στους συμμετέχοντες θα δοθούν 10
♦ Τόμος εισηγήσεων ♦ Πιστοποιητικό συμμετοχής Θα υπάρχουν διαλείμματα καφέ και ελαφρύ γεύμα το μεσημέρι. Κρατήσεις δωματίων – αεροπορκών εισιτηρίων Η Γραμματεία της Ημερίδας έχει αναλάβει τη διαμονή και τη μετακίνηση των Συνέδρων. Για τις κρατήσεις παρακαλείσθε να απευθύνεστε στη ΔΙΑΣΤΑΣΗ TRAVEL. Οπτικοακουστικά Θα υπάρχει προβολή μόνο μέσω Η/Υ (Power Point). Παρακαλούνται οι ομιλητές να παραδίδουν και να ελέγχουν την παρουσίαση τους, στον χώρο παραλαβής το αργότερο μία ώρα πριν την έναρξη της συνεδρίας. Έκθεση Ιατρικών Προϊόντων Κατά τη διάρκεια της Ημερίδας θα λειτουργήσει Έκθεση Φαρμακευτικών Προϊόντων. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΠΤΙΚΟΥ Το 5ο Ελληνικό Συνέδριο Ογκολογίας Πεπτικού θα πραγματοποιηθεί στην ΑΙΓΛΗ του ΖΑΠΠΕΙΟΥ το Σάββατο 16 Δεκεμβρίου 2006, με θέμα «Εξελίξεις στον καρκίνο του οισοφάγου». Το συνέδριο διοργανώνει η Ελληνική Εταιρεία Ογκολογίας Πεπτικού και μοριοδοτείται από τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο. Τα μέλη της Οργανωτικής και Επιστημονικής Επιτροπής κατέβαλαν κάθε προσπάθεια έτσι ώστε το επιστημονικό πρόγραμμα να περιλαμβάνει όχι μόνο βασικές γνώσεις, αλλά κυρίως τα πλέον πρόσφατα επιτεύγματα σχετικά με τη μοριακή βιολογία, διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση αυτού του λίαν κακοήθους νεοπλάσματος. Παράλληλα θα γίνει εκτενής αναφορά στις καταστάσεις που προδιαθέτουν στην εμφάνιση του οισοφαγικού καρκίνου και κυρίως στον οισοφάγο Barrett. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να πάρουν πληροφορίες από το γραφείο οργάνωσης συνεδρίων «Ηλιότοπος» Υψηλάντου 28, Δάφνη, τηλ. 210 9730697, e-mail: digestiv eoncology2006@heliotopos.net ή από τον δικτυακό τόπο: http://digestiveoncology2006.conferences.gr.
• Υπερέκφραση κυκλίνης D1, COX-2, p53, NFκB, E-cadherin B, E-cadherin
• Μηχανισμοί απορρύθμισης αυξητικών παραγόντων στην καρκινογένεση του οισοφάγου
13.30-14.30
Γεύμα
14.30-15.30
Ελεύθερες ανακοινώσεις
15.30-17.00
Στρογγύλη τράπεζα: Διάγνωση οισοφαγικού καρκίνου
• Η σημασία της Positron Emission Tomography στη διάγνωση και εκτίμηση του θεραπευτικού αποτελέσματος στον καρκίνο του οισοφάγου
• Ενδοσκόπηση υψηλής ευκρίνειας και autofluorescence
• Χρωμοενδοσκόπηση και μεγεθυντική ενδοσκόπηση
• Ανοσοϊστοχημεία
• Αποτελεί η ενδοσκοπική υπερηχοτομογραφία το “gold standard” στη σταδιοποίηση και επανασταδιοποίηση του καρκίνου του οισοφάγου;
Πρόγραμμα 09.00-10.00
Ελεύθερες ανακοινώσεις
10.00-11.30
Στρογγύλη τράπεζα: Οισοφάγος Barrett
• Επιδημιολογία • Ιστολογία
17.00-17.30
Διάλειμμα – καφές
• Ο ρόλος της κυτταρομετρίας ροής σε ασθενείς με οισοφάγο Barrett
17.30-19.30
• Είναι ο οισοφάγος Barrett αναστρέψιμη κατάσταση;
Στρογγύλη τράπεζα: Πρόοδοι στη θεραπευτική αντιμετώπιση του οισοφαγικού καρκίνου
• Πρωτογενής ή δευτερογενής πρόληψη;
• Χημειοθεραπεία: Νέα φάρμακα
• Οισοφάγος Barrett χωρίς δυσπλασία ή με χαμηλόβαθμη δυσπλασία: Τι πρέπει να γίνει;
• Υπάρχει θέση για adjuvant ακτινο-χημειοθεραπεία στον καρκίνο του οισοφάγου;
• Γονιδιακή θεραπεία
• Στοχευμένη μοριακή θεραπεία
• Φωτοδυναμική θεραπεία
• Ενδοσκοπικές στρατηγικές στην παρηγορητική αντιμετώπιση του οισοφαγικού καρκίνου
• Ενδοσκοπική αντιμετώπιση υψηλόβαθμης δυσπλασίας: Τι νεότερο;
11.30-12.00
Διάλειμμα – καφές
12.00-13.30
Στρογγύλη τράπεζα: Καρκίνος οισοφάγου: Μοριακή βιολογία
• Cox και αγγειογένεση στον οισοφάγο Barrett και στο αδενοκαρκίνωμα σε έδαφος Barrett
• Περιορισμένη εκτομή για πρώιμο καρκίνο κατωτέρου τριτημορίου οισοφάγου-enblock οισοφαγεκτομή
• Έκφραση προσκολλητικών μορίων: Προγνωστική σημασία
• Ποιότητα ζωής μετά οισοφαγεκτομή για καρκίνο του οισοφάγου
• Πρωτεϊνες ρυθμιστικές του κυτταρικού κύκλου
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
19.30
Λήξη Συνεδρίου
11
ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: ΜΕΓΕΘΥΝΤΙΚΗ ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗ Η ενδοσκοπική διάγνωση των νόσων του ΓΕΣ βασίζεται στην αναγνώριση ‘ορατών’ βλεννογονικών βλαβών. Είναι γνωστό όμως πως οι συμβατικές ενδοσκοπικές τεχνικές έχουν φτωχή συσχέτιση με την ιστολογική διάγνωση. Οι συνηθισμένες τεχνικές είναι πολύ συχνά ανακριβείς σε ασθενείς με πρώιμες καρκινικές βλάβες όπως και σε περιπτώσεις οισοφάγου Βarrett’s. Οι βιοψίες πχ. με βάση το πρωτόκολλο του Sheattle ανευρίσκουν εντερική μετάπλαση σε οισοφάγο Βarrett’s μόνο σε ποσοστό 40-60% των ασθενών.1 Όπως η εντερική μετάπλαση έτσι και η δυσπλασία/πρώιμος καρκίνος στον οισοφάγο Βarrett’s είναι τμηματική. Λόγω της περιοχικής κατανομής της δυσπλασίας και του πρώιμου καρκίνου τόσο στον οισοφάγο όσο και στο στομάχι, η ευαισθησία των συμβατικών βιοπτικών τεχνικών είναι χαμηλή. Οι περιορισμοί αυτοί οδήγησαν στην ανάπτυξη νέων ενδοσκοπικών απεικονιστικών τεχνικών έτσι ώστε να μεγιστοποιηθεί η ευαισθησία και η ακρίβεια της ενδοσκόπησης για την διάγνωση του πρώιμου καρκίνου του οισοφάγου, οισοφάγου Βarrett’s (και σχετιζόμενης δυσπλασία), πρώιμου γαστρικού καρκίνου, και ελικοβακτηριδιακής λοίμωξης.2 Τεχνική της μεγεθυντικής ενδοσκόπησης Πριν αναλύσουμε την τεχνική της μεγεθυντικής ενδοσκόπησης (ΜΕ) πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως η μεγέθυνση και η ευκρίνεια είναι 2 διαφορετικές έννοιες. Λέγοντας ευκρίνεια μιας ενδοσκοπικής εικόνας εννοούμε την ικανότητα οπτικής διάκρισης-αναγνώρισης 2 πολύ κοντινών σημείων. Τα υψηλής ευκρίνειας CCDs (charged-coupled devices) στα καινούργια υψηλής ευκρίνειας ενδοσκόπια κάνουν δυνατή την αναγνώριση αντικειμένων διαμέτρου 7.9-71μm δίνοντας τη δυνατότητα αναγνώρισης των ίδιων των ερυθρών αιμοσφαιρίων.3 Για τη διάγνωση των νόσων του ανώτερου πεπτικού η ΜΕ μπορεί να συνδυαστεί με την χρωμοενδοσκόπηση (ΧΕ) δίνοντας τη δυνατότητα μελέτης τόσο της μικροαγγεια-
κής όσο και μικροαρχιτεκτονικής δομής του βλεννογόνου. Διάφορες χρωστικές (Πίνακας 1) χρησιμοποιούνται με τη βοήθεια ειδικών καθετήρων ψεκασμού. Πριν την εξέταση οι ασθενείς πρέπει να πιούν μίγμα με 200 ml νερού μαζί με σιμεθικόνη και ακετυλοκυστείνη ώστε να διαλυθούν η βλέννη και οι bubbles που κρύβουν το οπτικό πεδίο και καθιστούν δυσχερή την αναγνώριση πρώιμων βλαβών. Στο άκρο του ενδοσκοπίου εφαρμόζεται πλαστική προέκταση (hood) έτσι ώστε να υπάρχει απόσταση 3mm μεταξύ του ενδοσκοπίου και του βλεννογόνου ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη μεγέθυνση στην μέγιστη εστίαση (Εικόνα 1).
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Φυσιολογικός Οισοφάγος Μη τη βοήθεια υψηλής ευκρίνειας μεγεθυντικών ενδοσκοπίων, Ιάπωνες ερευνητές περιέγραψαν τη μικροαγγειακή και μικροδομική αρχιτεκτονική του οισοφάγου. Τα υποβλεννογόνια αγγεία καταλήγουν σε μικρά τριχοειδή που ονομάζονται ‘intrapapillary capillary loops’ (IPCLs), δημιουργώντας ένα λεπτό αγγειακό τριχοειδικό δίκτυο4 (Eικόνα 2Α). Σε πλακώδη καρκίνο και δυσπλασία το δίκτυο αυτό διαταράσσεται, και η αναγνώριση της μικροδιαταραχής μπορεί να οδηγήσει στην πρώιμη διάγνωση νεοπλαστικών βλαβών (Εικόνα 2Β). Καρκίνος οισοφάγου εκ πλακωδών κυττάρων Η πλειονότητα των καρκίνων εκ πλακωδών κυττάρων στον οισοφάγο διαγνώσκεται σε τελικά στάδια και σχετίζονται με κακή πρόγνωση. Η διάγνωση μικρών πρώιμων βλαβών αποτελεί πρόκληση για τον ενδοσκόπο καθώς μια πρώιμη βλάβη μπορεί να μοιάζει με διάβρωση ή να είναι επίπεδη. Στην ανακοίνωση των Kumagai et al αναφέρεται
Α
Εικόνα 1. Παρατηρούμε τον κοχλία με τον οποίο γίνεται η μεγέθυνση καθώς και την πλαστική προέκταση στο άκρο του ενδοσκοπίου.
12
Β
Εικόνα 2. Τα υποβλεννογόνια αγγεία καταλήγουν σε μικρά τριχοειδή που ονομάζονται ‘intrapapillary capillary loops’ (IPCLs), δημιουργώντας ένα λεπτό αγγειακό τριχοειδικό δίκτυο (Α). Σε δυσπλασία τα IPCLs είναι διευρυμένα ελικοειδή και υπάρχει καθαρή demarcation line από τον υγιή βλεννογόνο(Β)
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Xρωστική
Τι χρωματίζει
Mηχανισμός
Κλινική χρήση
Vital Stains
Lugol’s iodine
Xρώση
Γλυκογόνο κυττάρων Πλακώδους επιθηλίου
Ενώνεται με το ιώδιο μη κερατινοποιημένων κυττάρων
Μethylene Blue
Εντεροκύτταρα και εντερική μεταπλασία
Απορρόφηση από το κύτταρο
μπλε
1. Εντερική μετάπλαση σε Barrett’s και στο στομάχι 2. Κοιλιοκάκη
Toluidine blue
Πυρήνες κυττάρων κυλινδρικού επιθηλίου
Διάχυση στο κύτταρο
μπλε
1. Οισοφαγικός καρκίνος εκ πλακωδών κυττάρων 2. Εντερική μετάπλαση σε Barrett’s
καφέ
1. Οισοφαγικός καρκίνος εκ πλακωδών κυττάρων 2. Οισοφαγίτιδα
Reactive Stains Congo red
Γαστρικά κύτταρα με oξύ
Αλλαγή χρώματος Σε PH<3.0
μπλε ή μαύρο
1. Γαστρικό βλεννογόνο με ΗCL 2. Γαστρικός καρκίνος
Phenol red
Γαστρικά κύτταρα με ελικοβακτηρίδιο
Αλλαγή χρώματος Σε αλκαλικό PH
κόκκινο
Διάγνωση και mapping της ελικοβακτηριδιακής λοίμωξης
Contrast stains Indigo carmine
Δεν χρωματίζει Αλλά τονίζει το περίγραμμα
Εισέρχεται σε εσοχές μεταξύ βλεννογονικών προεξοχών
μπλε
Σε όλο το ΓΕΣ και σε Βarrett’s
Οξικό Οξύ Αcetic acid
Δεν χρωματίζει
denaturation πρωτεινών Με αποτέλεσμα την acetowhite reaction
πως σε m1 βλάβες υπάρχει διάταση των IPCLs, σε m2 βλάβες υπάρχει διάταση και επιμήκυνση, σε m3 βλάβη συνυπάρχουν ανώμαλα νεοπλασματικά αγγεία ενώ σε υποβλεννογόνια διήθηση υπάρχει πλήρης αντικατάσταση των IPCLs από νεοπλασματικά αγγεία.5 Η συμφωνία μεταξύ ιστολογικής εικόνας και ενδοσκοπικών μεγενθυντικών ευρημάτων είναι 83.3% δηλώνοντας πως η ΜΕ έχει ρόλο στην αναγνώριση πρώιμων βλαβών και στον καθορισμό του βάθους διήθησης. Οισοφάγος Barrett’s H μεγεθυντική ενδοσκόπηση στον οισοφάγο πρέπει να συνδυάζεται με τη χρωμοενδοσκόπηση. Διάφορες χρωστικές έχουν χρησιμοποιηθεί για τον σκοπό αυτό όπως • Methylene blue • Indigo carmine • Lugol’s iodine • Crystal violet • Acetic acid ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
λευκό
Barrett’s, στομάχι, παχύ
Στην αρχική μελέτη τους οι Stevens και συν. χρησιμοποίησαν Lugol’s iodine indigo και carmine σε ασθενείς με συμπτωματολογία ΓΟΠ για να ανιχνεύσουν το επίθηλιο του ΟΒ.6 Με Χ35 μεγέθυνση παρατήρησαν πως το επιθήλιο του ΟΒ είχε λαχνωτή υπεγερμένη μορφή που προσομοίαζε το επιθήλιο του λεπτού εντέρου. To methylene blue έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές εργασίες για τη μελέτη του ΟΒ.7 Συνήθως χρησιμοποιείται χωρίς να συνδυαστεί με μεγεθυντική ενδοσκόπηση, αλλά τα αποτελέσματα στην βιβλιογραφία είναι αντικρουόμενα και η χρήση του σε ΟΒ περιορίζεται συνεχώς. Το crystal violet έχει χρησιμοποιηθεί σε 2 μελέτες, χωρίς να συνδυαστεί με ΜΕ, για την διάγνωση του ΟΒ με σχετικά καλά αποτελέσματα.8,9 Αναμένονται περισσότερες μελέτες προτού καθορισθεί ο ρόλος του στην παρακολούθηση ασθενών με ΟΒ. Οι χρωστικές, που κατά την γνώμη μου, έχουν θέση στην μεγεθυντική ενδοσκόπηση σε ΟΒ είναι δύο • Indigo carmine • Acetic acid 13
Α
Β
Γ
Δ
Ε
Εικόνα 3. Σε ΥΕΜΕ με οξικό οξύ αναγνωρίζονται 5 τύποι pit patterns. Α. Round που αντιστοιχεί σε κυλινδρικό επιθήλιο χωρίς εντερική μετάπλαση, B-linear, Γ-villous, Δ-tubular που αντιστοιχούν σε εντερική μετάπλαση και E-distorted που παρατηρείται σε περιοχές με δυσπλασία και πρώιμο καρκίνο.
Aπό τις ουσίες αυτές το οξικό οξύ σε συγκέντρωση 1.53% είναι το πιο διαδεδομένο. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε στη γυναικολογία για την ανάδειξη μικρών τραχηλικών βλαβών κατά τη διάρκεια της κολποσκόπησης. Ο Guelrud πρώτος χρησιμοποίησε το οξικό οξύ στη μελέτη του επιθηλίου σε ΟΒ.10 Πρόσφατα δείξαμε πως η ΥΕΜΕ σε συνδυασμό με έγχυση οξικού οξέος είναι αποτελεσματική στην αναγνώριση της εντερικής μετάπλασης, δυσπλασίας και πρώιμου καρκίνου σε οισοφάγο Βarrett’s.11 To oξικό οξύ προκαλεί πρωτεϊνική αλλαγή με αποτέλεσμα να γίνονται ορατή η μικροδομή του βλεννογόνου (pit pattern). Οι ορατές pit patterns χωρίζονται σε 5 κατηγορίες (Εικόνα 3Α-Ε) • Round που αντιστοιχεί σε κυλινδρικό επιθήλιο χωρίς εντερική μετάπλαση • Linear, tubular, villous που αντιστοιχούν σε εντερική μετάπλαση και • Distorted που παρατηρείται σε περιοχές με δυσπλασία και πρώιμο καρκίνο. Ταυτοχόχρονα η συμφωνία μεταξύ ενός και περισσότερων παρατηρητών στην αναγνώριση των μικροδομών του βλεννογόνου ήταν καλή έως πολύ καλή με τιμές κ 0.709, και 0.571 αντίστοιχα. Ο Sharma και συν. δημοσίευσαν πριν λίγα χρόνια τη μελέτη τους με τη χρήση indigo carmine σε συνδυασμό με ΜΕ (Χ115) σε ΟΒ. Αναγνώρισαν 3 τύπους μικροδομών και η ευαισθησία, ειδικότητα και θετική προγνωστική αξία του villous/tubular τύπου για τη διάγνωση εντερικής μετάπλασης ήταν 97%, 76%, και 92% αντίστοιχα.12 Γαστροοισοφαγική Παλινδρομική Νόσος Η ΥΕΜΕ έχει χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη ενδοσκοπικών κριτηρίων σε ασθενείς με μη-διαβρωτική ΓΟΠ (MΔΓΟΠ). Το Lugol’s iodine χρησιμοποιήθηκε σε 13 ασθενείς με συμπτωματολογία ΓΟΠ και παθολογική πεχαμετρία και σε ομάδα ελέγχου. Οι ασθενείς με ΜΔΓΟΠ παρουσίαζαν διάφορα ενδοσκοπικά ευρήματα που δεν παρατηρήθηκαν στην ομάδα ελέγχου.13 Το κύριο εύρημα σε ασθενείς με ΜΔΓΟΠ (προσωπικές αδημοσίευτες παρατηρήσεις) είναι η διάταση των αγγείων στην περιοχή της γαστροοισοφαγικής συμβολής. Πρόσφατα οι Yoshikawa και συν. έδειξαν πως η χρωμοενδοσκόπηση με Lugol’s iodine μπορεί να αποκαλύψει διαβρωτικές περιοχές σε ασθενείς με ΜΔΓΟΠ που δεν είναι ορατές με τη συμβατική ενδοσκόπηση.14 14
Λοίμωξη από Ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού-Γαστρική Ατροφία Λίγες μελέτες στην βιβλιογραφία έχουν εξετάσει τα ενδοσκοπικά σημεία της λοίμωξης από ΕΠ. Κάποιες μελέτες αναφέρουν πως η οζώδης μορφή του βλεννογόνου στο άντρο, η υπερτροφία των πτυχών και ο εξέρυθρος βλεννογόνος είναι ειδικά για την λοίμωξη από ΕΠ. Κανένα από αυτά τα ευρήματα δεν έχει αυξημένη ευαισθησία για την ιστολογική διάγνωση της σχετιζόμενης με ΕΠ γαστρίτιδας. Πρώτοι οι Ιάπωνες μελέτησαν τη μικροαγγειακή αρχιτεκτονική του βλεννογόνου του στομάχου και περιέγραψαν 2 μορφές υποεπιθηλιακού τριχοειδικού δικτύου (ΥΤΔ): στο άντρο το δίκτυο είναι σπειροειδές και δεν φαίνονται συγκεντρωτικά φλεβίδια ενώ στο σώμα είναι ‘δίκην κηρύθρας’ και υπάρχουν συγκεντρωτικά φλεβίδια (ΣΦ) σε κανονική διάταξη15 (Εικόνα 4). Ο Yagi και συν. έδειξε πως η κανονική διάταξη των συγκεντρωτικών φλεβιδίων (Regular arrangement of collecting venules-RAC) είναι το χαρακτηριστικό του στομάχου χωρίς ΕΠ με ειδικότητα και ευαισθησία 93.8% και 96.2% αντίστοιχα. Αντίστοιχα ευρήματα είχε και η μελέτη των Nakagawa και συν.16,17 Πρόσφατα μελετήσαμε με ΥΕΜΕ τον βλεννογόνο του στομάχου σε Δυτικό Πληθυσμό και παρατηρήσαμε πως υπάρχουν 4 τύποι μικροαγγειακής αρχιτεκτονικής18,19 (Εικόνα 5 Α-Δ). Ο τύπος 1 αντιστοιχεί σε φυσιολογικό στόμαχο (ευαισθησία 97.2%, ειδικότητα 100%) και χαρακτηρίζεται από δίκην κηρύθρας ΥΤΔ με κανονική διάταξη ΣΦ. Ο τύπος 2 χαρακτηρίζεται από απουσία ΣΦ. Ο τύπος 3 παρουσιάζει απώλεια του ΥΤΔ, διευρυμένες λευκές οπές με ερύθημα γύρω τους. Οι τύποι 2-3 αντιστοιχούν σε ΕΠ+ στόμαχο (ευαισθησία 100%, ειδικότητα 92.7%). Ο τύπος 4 χαρακτηρίζεται από απώΑ
Β
Εικόνα 4. Το υποεπιθηλιακό τριχοειδικό δίκτυο στο άντρο είναι σπειροειδές και δεν φαίνονται συγκεντρωτικά φλεβίδια.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Α
Β
Εικόνα 5. 4 τύποι μικροαγγειακής αρχιτεκτονικής στο στομάχι. Ο τύπος 1 αντιστοιχεί σε φυσιολογικό στόμαχο και χαρακτηρίζεται από δίκην κηρύθρας ΥΤΔ με κανονική διάταξη ΣΦ (Α). Ο τύπος 2 χαρακτηρίζεται από απουσία ΣΦ (2). Ο τύπος 3 παρουσιάζει απώλεια του ΥΤΔ, διευρυσμένες λευκές οπές με ερύθημα γύρω τους. Οι τύποι 2-3 αντιστοιχούν σε ΕΠ+ στόμαχο (3). Ο τύπος 4 χαρακτηρίζεται από απώλεια του ΥΤΔ και ανώμαλα ΣΦ και σχετίζεται με γαστρική ατροφία (4). Γ
λεια του ΥΤΔ και ανώμαλα ΣΦ και σχετίζεται με γαστρική ατροφία (ευαισθησία 90%, ειδικότητα 96%). Οι κ τιμές για τη συμφωνία ενός και περισσοτέρων παρατηρητών για την πρόβλεψη της ιστολογικής διάγνωσης βασιζόμενης στα ευρήματα της ΥΕΜΕ ήταν άριστη (0.913 και 0.864). Με τη βοήθεια επίσης της ΥΕΜΕ είναι δυνατή η αναγνώριση της αυτοάνοσης γαστρίτιδας χωρίς να είναι αναγκαία η λήψη βιοψιών. Πρώιμος γαστρικός Καρκίνος Οι Yao και συν. πρώτοι περιέγραψαν τα ευρήματα σε πρώιμο γαστρικό καρκίνο με μεγεθυντική ενδοσκόπηση.20 Τα ευρήματα διαφέρουν ανάλογα με την διαφοροποίηση του καρκίνου. Σε καλής διαφοροποίησης νεόπλασμα, το ΥΤΔ εξαφανίζεται και νεο-αγγεία ανώμαλα σε σχήμα και διάταξη καταλαμβάνουν τον νεοπλασματικό βλεννογόνο, ενώ μεταξύ φυσιολογικού και νεοπλασματικού ιστού παρατηρείται η λεγόμενη γραμμή διαχωρισμού (demarcation line). Συνοπτικά σε καλής διαφοροποίησης γαστρικό καρκίνο παρατηρούνται τα κάτωθι • Εξαφανίζεται το φυσιολογικό ΥΤΔ • Ανώμαλα αγγεία • Γραμμή διαχωρισμού Αντίθετα σε χαμηλής διαφοροποίησης νεόπλασμα υπάρχει μόνο εξαφάνιση ή ελάττωση του ΥΤΔ. Κατά συνέπεια η ΥΕΜΕ έχει πολλή μεγάλη κλινική σημασία και εφαρμογή στην διάγνωση του πρώιμου γαστρικού καρκίνου στα εξής σημεία 1. Στον καθορισμό των ορίων της ενδοβλεννογονικής επέκτασης του καλά διαφοροποιημένου καρκίνου το οποί είναι απαραίτητο πριν την διενέργεια ενδοσκοπικής βλεννογονεκτομής. 2. Διαφορική διάγνωση γαστρίτιδα από πρώιμο γαστρικό ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
καρκίνο. Ακριβώς τα ίδια ευρήματα περιέγραψε πρόσφατα και η δική μας ομάδα, γεγονός που σημαίνει πως και στον Δυτικό πληθυσμό η ΥΕΜΕ στον στόμαχο μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση και θεραπεία του πρώιμου γαστρικού καρκίνου.21 Άλλες νόσοι στο στομάχι. Η ΥΕΜΕ έχει επίσης χρησιμοποιηθεί στη διαφορική διάγνωση των γαστρικών πολυπόδων, όπου οι υπερπλαστικοί και fundic gland polyps έχουν κλασσική εικόνα ΥΕΤΔ δίκην κηρύθρας, ενώ οι νεοπλαστικοί πολύποδες παρουσιάζουν απώλεια του ΥΕΤΔ και ανώμαλη αγγείωση. Με τη βοήθεια και ειδικών colour charts έχει γίνει δυνατή και αναγνώριση πρώιμων αγγειακών νόσων όπως το ‘watermelon stomach’.22 Λεπτό Έντερο Η μεγεθυντική ενδοσκόπηση στο λεπτό έντερο γίνεται ως εξής: Eγχύονται 100-150 ml νερού αφού αναρροφηθεί ο αέρας, στην 2η μοίρα, και επισκοπείται ο βλεννογόνος κάτω από την επιφάνεια του νερού. Με τον τρόπο αυτό οι λάχνες φαίνονται σαν δακτυλιοειδείς προεξοχές που επιπλέουν κάτω από το νερό. Σε λαχνική ατροφία παρατηρείται επιπέδωση των λαχνών (Εικόνα 6). Η ομάδα μας έχει περιγράψει 4 ενδοσκοπικές κατηγορίες κατά την μελέτη του βλεννογόνου της 2ης μοίρας με ΥΕΜΕ. Λίγες εργασίες έχουν μελετήσει τη χρησιμότητα της ΜΕ για δωδεκαδακτυλικές νόσους. Πρόσφατα οι Baldreldin και συν. μελέτησαν ασθενείς με κοιλιοκάκη με ΥΕΜΕ και περιέγραψαν 4 ενδοσκοπικές μορφές στην 2η μοίρα (Ζ1-Ζ4). Οι μορφές αυτές (φυσιολογικές λάχνες-απώλεια του floating sign-mucosal humps-επίπεδος βλεννογόνος) αντιστοιχούν σε 4 ιστολογικές μορφές (φυσιολογικός βλεννογόνος-ήπια-μέτρια-ολική λαχνική ατροφία) με πολύ υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα.23
Ενδείξεις Μεγεθυντικής Ενδοσκόπησης στο Ανώτερο Πεπτικό • Διάγνωση δυσπλαστικών βλαβών και πρώιμου καρκίνου • Καθορισμός των ορίων της βλάβης πριν την ΕΜR • Διάγνωση της ελικοβακτηριδιακής λοίμωξης/ γαστρικής ατροφίας • Διάγνωση άλλων καλοήθων καταστάσεων πχ μη διαβρωτική ΓΟΠ Πρώιμο watermelon stomach • Διάγνωση λαχνικής ατροφίας
Πλεονεκτήματα της ΥΕΜΕ • Οι χρωστικές είναι σχετικά φτηνές • Δεν χρειάζεται ειδικός επεξεργαστής • Δεν αυξάνει η διάμετρος του ενδοσκοπίου 15
Α
Β
Εικόνα 6. Οι φυσιολογικές λάχνες εμφανίζονται σαν δακτυλιοειδείς προεξοχές που επιπλέουν κάτω από την επιφάνεια του νερού (Α). Σε μερική λαχνική ατροφία οι λάχνες είναι κοντές και δεν επιπλέουν (Β), ενώ σε ολική ατροφία υπάρχει πλήρης επιπέδωση των λαχνών (Γ).
Γ
Μειονεκτήματα της ΥΕΜΕ • • • •
Απαιτεί εκπαίδευση σε εξειδικευμένο κέντρο Λίγα κέντρα εκτός Ιαπωνίας Αυξάνει ο χρόνος της εξέτασης Δεν υπάρχει ενοποιημένη ταξινόμηση διεθνών για τις patterns που φαίνονται με ΥΕΜΕ
Παραπομπές 1. Εloubeidi M, Provenzale D. Does this patient have Barrett’s Oesophagus? Am J Gastroenterol 1999; 94:937-943. 2. Sidorenko Ei, Sharma P. High-Resolution chromoendoscopy in the oesophagus. Gastrointest Endosc Clin North Amer 2004; 14:437-451. 3. Yao K, Oishi T, Matsui T. Novel magnified endoscopic findings of microvascular architecture in intramucosal gastric cancer. Gastrointest Endosc 2002; 56:279-284. 4. Inoue H, Honda T, Yoshida T, et al. Ultra high magnification endoscopy of the normal oesophageal mucosa. Digest Endosc 2004; 2:134-138. 5. Kumagai Y, Inoue H, Nagai K, Kawano T, Iwai T. Magnifuing endoscopy stereoscopic microscopy and the microvascular architecture of superficial oesophageal carcinoma. Endoscopy 2002; 34:369-375. 6. Stevens PD, Lightdale CJ, Green PHR, et al. Combimed magnification endoscopy with chromoendoscopy for the evaluation of Barrett’s oesophagus. Gastrointest Endosc 1994; 40:747-749. 7. Bruno MJ. Magnification endoscopy, high resolution endoscopy, and chromoscopy; towards a better optical diagnosis. Gut. 2003; 52 Suppl 4:7-11. 8. Amano Y, Kushiyama Y, Ishihara S, et al. Crystal violet chromoendoscopy with mucosal pit pattern diagnosis is useful for surveillance of short-segment Barrett’s esophagusAm J Gastroenterol. 2005; 100:21-26. 9. Yuki T, Amano Y, Kushiyama Y, Takahashi Y, et al. Evaluation of modified crystal violet chromoendoscopy procedure using new mucosal pit pattern classification for detection of Barrett’s dysplastic lesions. Dig Liver Dis. 2006; 38:296-300. .
16
10. Guelrud M, Herrera I, Essenfeld H, Castro J. Enhanced magnification endoscopy: a new technique to identify specialized intestinal metaplasia in Barrett’s esophagus. Gastrointest Endosc. 2001; 53:559-556 11. Fortun PJ, anagnostopoulos GK, kaye P, james M, foley S, Samuel S, Shonde A, Badreldin R, Campbell E, Hawkey CJ , Ragunath K. Acetic acid-enhanced magnification endoscopy in the diagnosis of specialized intestinal metaplasia, dysplasia and early cancer in Barrett’s oesophagus. Aliment Pharmacol Ther. 2006; 23:735-742. 12. Sharma P, Weston AP, Topalovski M, Cherian R, Bhattacharyya A, Sampliner RE. Magnification chromoendoscopy for the detection of intestinal metaplasia and dysplasia in Barrett’s oesophagus. Gut. 2003; 52:24-27. 13. Tam W, Edebo A, Bruno M, et al. Endoscopy negative reflux disease: High resolution endoscopic and histological signs. Gastroenterology 2002; 122:A74. 14. Yoshikawa I, Yamasaki M, Yamasaki T, Kume K, Otsuki M. Lugol chromoendoscopy as a diagnostic tool in so-called endoscopy-negative GERD. Gastrointest Endosc. 2005; 62: 698-703. 15. Tsuchihashi Y. Structural alterations of mucosal microvascular system in human chronic gastritis. In: Manabe H, Zweifach BW, Messmer K (eds), Eds.; Microcirculation in circulatory disorders. Tokyo: Springer-Verlag 1988, p.161-169 16. Yagi K, Nakamura A, Sekine A. Magnifying endoscopy of the gastric body: A comparison of the findings before and after Helicobacter pylori eradication. Digestive Endoscopy 2002; 14:76-82. 17. Nakagawa S, Kato M, ShimizuY, et al. Relationship between histopathologic gastritis and mucosal microvascularity: observations with magnifying endoscopy. Gastrointest Endosc 2003; 58:71-75 18. Anagnostopoulos GK, Ragunath K, Fortun PJ, Yao K. Identifying Helicobacter pylori-associated gastritis, gastric atrophy and intestinal metaplasia with magnification endoscopy and adaptive index of haemoglobin enhancement technique. Dig Liver Dis. 2005; 37:980-981. 19. Anagnostopoulos GK, Ragunath K, Yao K, et al. High resolution magnification endoscopy can identify the normal gastric mucosa, Helicobacter pylori-associated gastritis, and gastric atrophy. Gut 2006 (in process) 20. Υao K, Oishi T, Matsui T. Novel magnified endoscopic findings in intramucosal gastric cancer. Gastrointest Endosc 2002; 56:279-284. 21. Ragunath K, Anagnostopoulos GK. Taking a Closer Look at Gastritis. Endoscopy. 2006; 38:200. 22. Anagnostopoulos GK, Fortun P, Ragunath K, Hawkey CJ. Gastrointestinal: early endoscopic findings in watermelon stomach identified by the magnifying endoscopy-adaptive IHb color enhancement technique. J Gastroenterol Hepatol. 2005; 20:1122 23. Badreldin R, Barrett P, Wooff DA, Mansfield J, Yiannakou Y. How good is zoom endoscopy for assessment of villous atrophy in coeliac disease? Endoscopy. 2005; 37:994998.
Γεώργιος Κ. Αναγνωστόπουλος Γαστρεντερολόγος Γαστρεντερολογικό-Ενδοσκοπικό Τμήμα Γενικής Κλινικής “Μητέρα” ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΕΝΤΕΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕ ΑΣΥΡΜΑΤΗ ΚΑΨΟΥΛΑ PillCam SB ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ Η χρήση της ασύρματης κάψουλας για τον έλεγχο του λεπτού εντέρου αποτελεί μια νεότερη ενδοσκοπική τεχνική και ένα εκπληκτικό τεχνολογικό επίτευγμα. Η εντεροσκόπηση με κάψουλα εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά σε Δημόσιο Νοσοκομείο της χώρας μας στην Γαστρεντερολογική Κλινική του Νοσοκομείου ΝΙΜΤΣ, από το 2004 και ήδη έχει συμβάλλει στην καλύτερη αντιμετώπιση και πρώιμη διάγνωση των νόσων του λεπτού εντέρου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατασκευή της κάψουλας και θυμίζουν σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας.1 Το 1981 ένας αρχιμηχανικός του τμήματος έρευνας και τεχνολογίας του Ισραηλινού Υπουργείου Άμυνας, ο Gavriel Iddan, άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον στην ιατρική απεικονιστική. Την εποχή εκείνη εργαζόταν στο σχεδιασμό οπτικοηλεκτρικών συστημάτων κατεύθυνσης πυραύλων. Ο Δρ.Iddan αποφάσισε να εργαστεί σε μια περιοχή που χαρακτηριζόταν σαν «μαύρο κουτί» του εντέρου, δύσβατη και σκοτεινή, το λεπτό έντερο. Το 1994 η ομάδα του Δρ.Iddan κατέθεσε τα πρώτα σχέδια σε μορφή πατεντών που αφορούσαν την βασική τεχνολογία της μελλοντικής «μικροκάψουλας». Την ίδια περίπου εποχή (Σεπτέμβριος 1994) στις ΗΠΑ o διαπρεπής Γαστρεντερολόγος Paul Swain, 2 χωρίς να γνωρίζει τις εξελίξεις και τις εργασίες του ο G.Iddan, παρουσίασε στα πλαίσια των εργασιών του Διεθνούς συνεδρίου Γαστρεντερολογίας στο Los Angeles την πιθανότητα ασύρματης ενδοσκόπησης στην γαστρεντερολογία σε μια ομιλία με τίτλο «Microwaves in Gastroenterology».Τα επόμενα δύο χρόνια ο Δρ.Swain πειραματίστηκε στην δημιουργία πρωτοτύπων και το 1996 πέτυχε την ασύρματη λήψη των πρώτων εικόνων μέσα από στομάχι χοίρου. Ακολούθησαν δύο δημοσιεύσεις σε γνωστά γαστρεντερολογικά περιοδικά3,4 και ανέφερε τα πρώτα αποτελέσματα. Στη συνέχεια στο Ισραήλ ο G.Idan μαζί με τον Gavriel Meron το 1997, ιδρύουν την εταιρεία GIVEN (GastroIntestinal Video Endoscopy) Imaging Ltd.Η ομάδα των ειδικών τεχνικών, ιατρών, μηχανικών και μαθηματικών συμπεριλάμβανε τους Gabriel Iddan, τον Paul Swain, τον Arkady Glukhovsky και άλλους συνεργάτες. Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και η έρευνα άγγιζε την σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Ένας σημαντικός παράγοντας επιτυχίας κατά τον Δρ.Iddan ήταν η χρησιμοποίηση του μικροτσίπ CMOS που επέτρεψε την εξοικονόμηση ενέργειας απαραίτητης για την σωστή λειτουργία της κάμερας..Κατά τον G.Iddan σε ένα από τα πρώτα πειράματα χρησιμοποιήθηκε ένα κατεψυγμένο κοτόπουλο. Πειραματίστηκαν σε διάφορα πρωτότυπα από το 1999 έως το 2000 και τελικά τον Μάιο του 2000 στην εβδομάδα των Γαστρεντερικών Παθήσεων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
(DDW), ο P.Swain μαζί με τους συνεργάτες του παρουσίασαν τα αποτελέσματα των δοκιμών σε ζώα.5 Το 2001 ήταν η χρονιά που η ασύρματη κάψουλα ονομάστηκε Μ2Α (εικόνα 1) και ολοκληρώθηκαν οι δοκιμές σε ανθρώπους. Στη συνέχεια χορηγήθηκαν και οι απαραίτητες άδειες (FDA και CE πιστοποίηση), που χρειάζονταν για την κυκλοφορία της κάψουλας στον ευρύτερο ιατρικό κόσμο. Ενδείξεις-αντενδείξεις μεθόδου Οι ενδείξεις της εντέροσκόπησης με κάψουλα είναι οι ακόλουθες: 1) Αιμορραγία πεπτικού αδιευκρίνιστης αιτολογίας, 2) διερεύνηση ασθενών με νόσο του Crohn, 3) διερεύνηση των βλεννογονικών βλαβών που προκαλούνται από τη χρόνια λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, 4) διάγνωση καλοήθων και κακοήθων όγκων του λεπτού εντέρου και 5) παρακολούθηση ασθενών με σύνδρομα πολυποδίασης και δυσαπορρόφησης. Οι αντενδείξεις της μεθόδου χαρακτηρίζονται ως απόλυτες (γνωστή στένωση του γαστρεντερικού σωλήνα, διαταραχές κατάποσης και κινητικότητας, ψευδο-απόφραξη) και σχετικές (πολλαπλά–μεγάλα εκκολπώματα, ιστορικό πολλαπλών χειρουργικών επεμβάσεων στην κοιλιακή χώρα, χρόνια και παρατεταμένη λήψη Μ.Σ.Α.Φ. εγκυμοσύνη, καρδιακός βηματοδότης,και εκκόλπωμα Zenker). ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Βασική λειτουργία Η ασύρματη ενδοσκόπηση με κάψουλα Μ2Α είναι ανώδυνη μέθοδος, που επιτρέπει την ενδοσκοπική απεικόνιση όλοκληρου του μήκους του λεπτού εντέρου, χωρίς να
Εικόνα 1. Η κάψουλα PillCam SB (παλαιό όνομα Μ2Α)
17
χρειάζεται καταστολή ή εμφύσηση αέρα (δεν αυξάνεται έτσι η ενδοαυλική πίεση του εντέρου, όπως στην εντεροσκόπηση που έχει ως αποτέλεσμα τον πόνο και την πιθανή συμπίεση των αγγείων του εντερικού τοιχώματος με όλα τα επακόλουθα).6 Η κάψουλα χρησιμοποιεί τον φυσιολογικό περισταλτισμό του εντέρου και προωθείται, ενώ φωτογραφίζει συνεχώς, και μεταδίδει τις εικόνες δια μέσου ραδιοκυμάτων σε ειδικούς καταγραφείς (sensors), που βρίσκονται προσκολλημένοι στο δέρμα και συνδέονται με το ειδικό μηχάνημα καταγραφής. Μετά από 8 περίπου ώρες ο ασθενής επιστρέφει τον καταγραφέα και το σύστημα καταγραφής στην κλινική και τα ψηφιακά δεδομένα επεξεργάζονται από ειδικό λογισμικό σε κατάλληλο υπολογιστή (RAPID: Reporting And Processing of Images and Data).7 Το λογισμικό επεξεργάζεται τα στοιχεία και δημιουργεί ένα Video διάρκειας περίπου 2.5 ωρών.8 Ο ιατρός καλείται να παρακολουθήσει το video για την ανεύρεση τυχόν ανωμαλιών, βλαβών και πιθανών παθολογικών εστιών του λεπτού εντέρου.9 Το σύστημα ασύρματης εντεροσκόπησης Μ2Α ή με την νέα ονομασία PillCam SB, της Given imaging Ltd (Yoqneam –Ισραήλ) αποτελείται από τα εξής μέρη: 1) Την ασύρματη κάψουλα PillCam SB 2) Το σύστημα ψηφιακής καταγραφής δεδομένων και 3) Το λογισμικό Rapid που βρίσκεται εγκατεστημένο σε ειδικό υπολογιστή
Ασύρματη κάψουλα Μ2Α Οι διαστάσεις της ασύρματης κάψουλας PillCam SB είναι: μήκος 26 χιλ. και πλάτος 11 χιλ., ενώ το βάρος της είναι μόνο 3.7 γραμ.10 Η κάψουλα αποτελείται από: 1) τον οπτικό θόλο με σχήμα που εμποδίζει το φως να αντανακλάται από την πηγή φωτισμού και να φτάνει στο σύστημα αγωγής εικόνας ώστε να βελτιώνεται η ποιότητα της εικόνας. Ο θόλος αυτοκαθαρίζεται απο τον βλεννογόνο του εντέρου. 2) τον φακό (μικρής εστίασης, ασφαιρικός φακός) 3) τις δύο πηγές φωτισμού (παράγουν λευκό LED φως) 4) το σύστημα αγωγής εικόνας (CMOS microchip: Complementary Metal-Oxide Silicon).Το chip χρησιμοποιεί λιγότερη ενέργεια από άλλα ανάλογα CCD11 (charged coupled device) chips, που βρίσκονται σε ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και ενδοσκόπια, ενώ μπορεί να λειτουργεί σε περιβάλλον πολύ χαμηλού φωτισμού. Λαμβάνει δύο εικόνες το δευτερόλεπτο. 5) τις μπαταρίες τύπου ρολογιού (οξείδιο του σιδήρου) 6) τον αναμεταδότη (ASIC: Application Specific Integrated Circuit) και 7) την κεραία εκπομπής (RF Antenna) Σύστημα ψηφιακής καταγραφής δεδομένων Το σετ εξέτασης αποτελείται από τους οκτώ ειδικούς αισθητήρες (Sensor Array), που τοποθετούνται στο κοιλιακό τοίχωμα και συνδέονται με τον ειδικό καταγραφέα
Εικόνα 2. Κύρια οθόνη Η/Υ λογισμικού RAPID
18
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
δεδομένων (Data Recorder).Ολόκληρο το σύστημα τοποθετείται στην ειδική ζώνη και συνδέεται με εξωτερική μπαταρία διάρκειας περίπου 9 ωρών Λογισμικό Rapid Η επισκόπηση των εικόνων σε μορφή Video γίνεται μετά από φόρτωση των δεδομένων στον υπολογιστή, που είναι εφοδιασμένος με το λογισμικό Rapid (εικόνα 2). Η φόρτωση του Video διαρκεί περίπου 2.5 ώρες και αποτελείται από περίπου 55.000-60.000 διαδοχικές εικόνες υψηλής ευκρίνειας, που απεικονίζουν την διαδρομή της κάψουλας στο λεπτό έντερο. Στο παράθυρο του λογισμικού εκτός από το Video και τα αποθηκευμένα ευρήματα, εμφανίζονται ο χρόνος διάβασης του εντέρου σε μορφή μπάρας (ράβδος χρόνου) και ο εντοπισμός της κάψουλας μέσα σε ένα εικονικό λεπτό έντερο. Ο ιατρός μπορεί να επεξεργαστεί τα δεδομένα παρακολουθώντας το Video από 60 έως 180 λεπτά, ανάλογα με την εμπειρία του. Κατά την διάρκεια της επισκόπησης μπορεί να αποθηκεύσει τα τυχόν ευρήματα και να τα επεξεργαστεί σε δεύτερο χρόνο. Μέλλον Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της PillCam SB κάψουλας που περιγράφηκαν αφορούν την πρώτη γενιά της κάψουλας ενδοσκόπησης. Οι μελλοντικές εξελίξεις είναι ραγδαίες και οι κάψουλες νέας γενιάς, όπως η κάψουλα PillCam ESO, για τον οισοφάγο και η πειραματική κάψουλα της GIVEN για το παχύ έντερο, αποτελούν νεότερα τεχνολογικά επιτεύγματα. Η χρήση επίσης του Rapid Real Time Viewer (2006) με δυνατότητα επισκόπησης των ευρημάτων κατά την στιγμή διέλευσης της κάψουλας (εικόνα 3), αποτελεί το πρώτο βήμα στην εξέλιξη της μελλοντικής «επεμβατικής» ενδοσκοπικής κάψουλας που θα επιτρέπει την λήψη κατευθυνόμενων βιοψιών και την τοπική έγχυση φαρμακευτικών ουσιών στις βλάβες. Σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις και μετά απο επίδειξη της νέας βελτιωμένης ενδοσκοπικής κάψουλας PillCam SB (συνέδριο DDW Μαΐος 2006, Los Angeles) στις δυνατότητες της κάψουλας θα περιλαμβάνονται η ταυτόχρονη λήψη 2 εικόνων (απο 2 κάμερες) και η αυξημένη διάρκεια της μπαταρίας σε 9 ώρες. Στο ίδιο συνέδριο παρουσιάστηκε απο την εταιρεία GIVEN, η κάψουλα ελέγχου του παχέος εντέρου με χαρακτηριστικά: διάμετρο 11χιλΧ31χιλ, δυνατότητα καταγραφής 4 εικόνων/sec, διάρκεια μπαταρίας 9 ώρες. Για την κάψουλα υπάρχουν 5 εργασίες παγκοσμίως οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη χωρίς να υπάρχουν ακόμη αποτελέσματα της μεθόδου.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Εικόνα 3. Rapid Real Time Viewer (2006)
Βιβλιογραφία 1. Fleischer D. Capsule endoscopy : the voyage is fantastic-will change what we do? Gastrointest Endosc 2002;56:452-6 2. Gong F, Swain CP, Mills TN. An endorobot for gastrointestinal endoscopy. Gut 1994;35:S52 3. Swain CP, Gong F, Mills TN. Wireless transmission of a color television moving image from the stomach using a miniature CCD camera, light source and microwave transmitter. Gut 1996;38:A26 4. Swain CP, Gong F, Mills TN. Wireless transmission of a color television moving image from the stomach using a miniature CCD camera, light source and microwave transmitter. Gastrointest Endosc 1997;45:AB40 5. Iddan G, Meron G, Glukhovsky A, Swain CP .Wireless Capsule Endoscopy. Nature, Vol. 405, 25 May 2000. 6. Katzgraber F, Glenewinkel F, Fischler S. Mechanism of fatal air embolism after gastrointestinal endoscopy. Int J Legal Med 1998;111(3):154-6. 7. Meron G.The development of the swallowable video capsule (M2A). Gastrointest Endosc. 2000; 6:817-9. 8. Appleyard Glukhovscy A, Jacob H, et al. Transit times for the capsule endoscope. Gastrointest Endosc 2001;53:AB122 9. Lavine R, Sibert J, Gokturk M, Dickens B. Eye tracking measures and human performance in a vigilance task. Aviat Space Environ Med 2002;73:367-72 10. Halpern M, Jacob H. Atlas of Capsule Endoscopy. Editors: Given Imaging, 2002. 11. Fossum ER. Active image sensors: are CCDs Dinosaurs? International Society for Optical Engineering (SPIE) 1993;1900:2-14
Χρυσόστομος Καλαντζής Ειδ. Γαστρεντερολόγος Γαστρεντερολογικής Κλινικής Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
19