bilgi STRESLİ popülerbülteni MİSİNİZ ? YANLIZ DEĞİLSİNİZ
Aralık 2016
Kaynaklar: Popular Science, helpguide.org, e-psikiyatri.com
STRES NEDİR ? Stres kelimesi Latince "stringere" (düz bir çizgi çizmek) kelimesinden geliyor. 1930 yılında, bir endokronolist olan Hans Selye ilk kez bu ifadeyi organik bir yapı için kullandı. Hayvanlarla olan çalışmasında, aynen insanlar gibi hayvanların da strese girdiklerinde hipertansiyon, gerilen kaslar, göğüs ağrısı gibi tepkiler verdiğini ortaya çıkardı.
HAYVANLAR DA STRES YAŞIYOR . Kemirgenler: Laboratuvarlarda fare ve sıçanlar erkek insan kokusu aldıklarında acı engelleyici kimyasallar salgılıyorlar. İşin ilginç tarafı dişi insan kokusu aldıklarında bunu yapmıyorlar. Kelebekler: Eğer ki kelebekleri, kelebek olmadan önceki başkalaşım dönemlerinde soğuğa maruz bırakırsanız soğuk şok hormonu ve steroidler salgılarlar. Bunlar da kelebeklerin kanatlarında sık görülmeyen renklerin oluşmasına sebep olabilir.
Strese girdiğinde vücut bazı otomatik tepkiler veriyor. Bunlardan biri de kanın "yapışkan" hale gelmesi. Bu sayede korkuyla strese giren vücut kan kaybını en aza indirmeye çalışıyor.
Bu sırada kalp daha fazla enerji üretmek için besinleri daha hızlı pompalar ve kalp daha hızlı atmaya başlar. Oksijen miktarını artırmak için solunum hızı artar ve kan damarları genişler. Göz bebeklerinin büyümesi gerçekleşir. Dalak daha çok kan üretir ve karaciğer kana daha fazla glukoz (şeker) üretir. Sindirim hızı yavaşlar. Böylece enerji beyin ve kaslar tarafından kullanılır. Bu durum uzun düre devam ederse vücuda zarar verir.
SERTS
ABD’deki her 100 yetişkinden 37’si stresten boğulduğunu söylüyor; 100 kadından 27’si yüksek stresten şikayetçi; erkekler için ise bu oran %17 ve yetişkinlerin %71’i stresin ana sebebinin para olduğunu düşünüyor.
Gelir seviyesi arttıkça stres oranı azalıyor; yaş olarak kıyasladığımızda ise en fazla stres 25-34 ve 45 – 54 yaş aralıklarında görülüyor. Ayrıca eğitim seviyesi arttıkça da stres azalıyor.
ÖFKEYLE YATAN ZARARLA KALKAR
The Journal of Neuroscience dergisinde yayınlanan bir araştırma, bunda bir doğruluk payı olabileceğini ortaya çıkardı: Olumsuz duygularla yatağa girmek, onları "muhafaza etmemize" yol açıyor. Araştırmacılar 106 deneğe çeşitli duyguları açığa çıkaran resimler gösterdi. Bazı durumlarda duygular olumsuz (örneğin bir trafik kazası), bazı durumlarda ise, resimler pozitif ya da nötr duygular yaratıyordu. Araştırmacılar 12 saat sonra deneklere hem yeni resimler hem de bir önceki resimleri gösterdi. Resimler bazılarına uyku dolu bir gecenin bazılarına da uyanık kalınan bir günün ardından gösterilmişti. Rüyaların gerçekleştiği, hızlı göz hareketi (HGH) adı verilen uyku evresinde de beyin aktivitelerini ölçtüler. Uyanık kalmanın rahatsız edici görüntüleri ikinci kez görmenin yarattığı duyguları körelttiğini ortaya çıkardı. Fakat deneklerin uyuyup uyandıktan sonra verdikleri tepki, resimleri ilk kez gördüklerinde verdikleri tepki kadar güçlüydü. Uyku, duyguların şiddetinin korunmasını sağlamıştı.
AYNAYI KENDİNİZE TUTUN . Stresi geçici olarak mı görüyorsunuz yoksa genel bir durum mu (en son ne zaman gerçekten rahatladığınızı hissettiniz)? Stresi evinizin veya işinizin doğal ortamının bir parçası olarak mı görüyorsunuz? (“Burada işler hep böyledir”) veya kişiliğinizin bir parçası olarak mı (“Benim negatif enerjim yüksek, o kadar!”)? Stresi başka insanlara veya olaylara mı bağlıyorsunuz veya çok normal veya tamamen olağandışı bir durum olarak mı görüyorsunuz? Siz stresi yaratmada ve devam ettirmedeki sorumluluğunuzu kabul etmedikçe stres seviyeniz kendi kontrolünüz dışında kalacaktır.
Stres atmak için hayatınızda büyük şeylerin değişmesine gerek yok. Küçük adımlar ile kendinizi stresten uzak tutmayı başarabilirsiniz.
ÇÖZÜM İÇİN PRATİK ÖNERİLER
- Her gün sizi mutlu edecek küçük bir şey yapın. - Rekabet içeren oyunlar veya sporlarla ilgilenin. - Vakit geçirdiğiniz ortamda mum yakın. - Bir evcil hayvanla oynayın. - İçtiğiniz kahve ve çayı azaltın. - Arada bir sakız çiğneyin. - Yüksek sese maruz kalmayın.
Stres ajandası tutmayı deneyin.
Her gün sizi strese sokan, rahatsız eden durumları yazın. Sürekli yazdığınızda tekrarlayan durumlar dikkatinizi çekecek. Büyük resmi görmeniz açısından bu liste işinize yarayacak. - Sizi strese sokan neydi? - Sizi stres nasıl etkiledi? (fiziksel ve psikolojik olarak). - Siz stresle baş etmek için ne yaptınız?
okuma önerileri stres
Stres ve Başa Çıkma Yolları, Acar Baltaş, Zuhal Baltaş, Remzi Kitabevi, 2015 Stres Yönetimi, Arthur Rowshan, Aura Yayınları, 2015. Stressiz, Ömer Çam, Cinius Yayınları, 2011. Stres ve Endişeyle Başa Çıkmanın Yolları, Dale Carnegie, Nemesis Kitap, 2012 Stres ve Stres Yönetimi, http://blog.milliyet.com.tr/stres-ve-stres-yonetimi/Blog/? BlogNo=337713 Stress in workplace, http://www.stress.org/workplace-stress/