(HAD IK MAAR)
GELUISTERD Verhalen verzameld door leerlingen van RSG de Borgen, over 'had ik toen maar geluisterd' situaties uit de levens van senioren.
INTRODUCTIE Ook al snapt iedereen dat je niet alles in je eentje weet, toch blijft luisteren naar goed advies van anderen soms lastig. Je wilt het eerst zelf uitproberen, op je eigen manier doen, je hart volgen en geen bemoeienis van anderen. Soms pakt zo'n actie goed uit en ben je blij met je eigenwijsheid. Maar het kan ook gebeuren dat je achteraf denkt: had ik toen maar geluisterd. Bijvoorbeeld naar die ene waarschuwing, goede tip of wijze les. In de afgelopen weken hebben leerlingen van RSG De Borgen gesproken met senioren over zulke momenten in hun leven. Zijn ze blij dat ze goedbedoeld advies naast zich neer hebben gelegd of zou hun leven er nu beter uit kunnen zien als ze vroeger hadden geluisterd? Deze gesprekken vormden Deel 1 van MDT Cultuur & Kunst. Bij dit programma oefenen jongeren om meer te leren van mensen dan je van tevoren verwacht. Hiervoor gingen de leerlingen allereerst in gesprek met senioren (die wij vertellers noemen) om te speuren naar niet voor de hand liggende kennis en verhalen. Na het gesprek hebben de leerlingen een schrijf- en fotografieworkshop gevolgd, om het verhaal mooi vast te leggen. In dit magazine vind je de verhalen die de jongeren op het spoor zijn gekomen en de beelden die ze daarbij gemaakt hebben. Er komt nog meer. Tijdens Deel 2 van het programma gaan de jongeren namelijk korte films maken over de verhalen. We zijn nu al benieuwd naar het eindresultaat en zien uit naar de eindpresentatie, waar ook weer alle vertellers voor worden uitgenodigd. Maar voordat het zover is... Had ik maar geluisterd!
WILMA VAN BOMMEL Een stap op het podium. ‘Vooral niet achter je telefoon
Iedereen zei dat ze het niet moest
zitten.’ Dat zei Wilma van Bommel.
doen, omdat het een te grote stap
In haar jeugd heeft ze in Den Haag
was. Ze moest haar baan en alles er
gewoond. Daar had ze veel
voor opgeven. Ze wou het heel
broertjes en zusjes. ‘Vroeger hadden
graag en ze was koppig genoeg om
we geen telefoon. Vroeger had ik
het wel te doen en nam de stap om
veel vrienden en daar sprak ik dan
naar Amsterdam te verhuizen.
ook veel mee af. We kletsten en we kletsten. Zo wisten we heel erg veel
Op het conservatorium werkte ze
van elkaar.’
hard voor een nieuw leven. Het was een tijdje arm leven, met weinig
Toen ze klaar was met de
geld en vooruitgang, maar
middelbare school werkte ze op een
uiteindelijk had ze veel succes.
basisschool als juf, dat vond ze een heel leuk beroep. Maar eigenlijk
Wilma heeft een lang leven en ze is
wilde ze graag zangeres worden.
gelukkig. Ze is nu 68 jaar, geeft weer
Toen ze een aanbod kreeg van een
les als juf, net zoals vroeger en ze wil
beroemde zanger voor een baan in
graag ook nog zangles geven.
Amsterdam, moest ze daar even
Haar advies voor onze generatie
over nadenken.
was dat we minder met de telefoon bezig moeten zijn en meer met elkaar.
Tekst: Mathijs & Nienke Foto: Annemijn & Marith
JAN OOSTHOF De man die van alles deed De man die van alles deed heet Jan
Na zijn opleiding werd hij
Oosthof. Hij is 75 jaar en woont in
bestuurslid van een
Assen.
woningorganisatie. Dat doet hij nu nog steeds. Daar heeft hij nu nog
Jan Oosthof had, toen hij jong was,
steeds veel plezier mee.
de keus om een opleiding te doen die zijn ouders hem voorstelden.
Jan wilde ons ook nog iets
Maar hij was eigenwijs en heeft het
meegeven. Namelijk, dat vrouwen
niet gedaan. De reden hiervoor was,
niet vanaf het begin al op een man
dat hij op dat moment wilde gaan
moeten leunen. Dat ze zelf ook iets
werken. Jan vertelde ons dat hij
moeten opbouwen en niet alles
daar spijt van had en daardoor niet
door een man moeten laten doen.
de zaak van zijn ouders kon
Want anders kunnen ze dat later
overnemen.
zelf niet als het nodig is. Hij zei dus dat vrouwen niet te snel moeten
Nadat hij ging werken en het leger
samenwonen. 'Huisje, boompje,
in was gegaan, heeft hij uiteindelijk
beestje', noemde hij dat.
toch de opleiding gedaan. In België, waar hij toen niemand kende. Hij zei dat hij het uiteindelijk wel hartstikke leuk vond en hij van alles leerde. Uiteindelijk heeft hij zijn opleiding toch gehaald.
Tekst: Feline Foto: Senne & Esmée
ALIE WOUTERSE Alie en haar jeugd. We zitten nog maar net, of Alie
Alie houdt veel van de jeugd, ook al
Wouterse vertelt hoe ze vroeger de
vindt ze dat ze soms wat beleefder
kop van de kuikentjes trok. 'Ik was
mogen zijn.
een jaar of tien en wilde indiaantje
Ze is het niet eens met de uitspraak
spelen, het bloed van de kuikentjes
'de jeugd van tegenwoordig', want
smeerde ik dan op mijn gezicht en
ze vindt dat de jeugd ook heel veel
dan had ik indianenstrepen.'
dingen goed doet, zoals met technologie. Van die dingen weet
'Verder heb ik een groot deel van
de jeugd veel. Maar de jeugd doet
mijn leven in de wasknijper fabriek
ook veel kattenkwaad. 'Sommige
gewerkt. Die was bij de gevangenis.
kattenkwaad gaat te ver,' zegt ze,
En daarom denken veel mensen dat
'zoals bushokjes ingooien.' Dan
ik in de gevangenis heb gezeten,
vindt ze dat je ook wel een straf
maar dat was dus niet zo. Ik was in
mag hebben, zoals wat zij vroeger
mijn jeugd niet zo braaf, maar als ik
kreeg: een schop onder de kont.
had geluisterd naar mijn ouders en minder kattenkwaad had
Maar in het algemeen vindt Alie
uitgehaald, denk ik dat ik op
haar leven hartstikke leuk en wil
dezelfde plek had gestaan. Ik zit hier
niet weg uit Roden. 'Ik zit hier
prima,' zei ze.
prima.'
Tekst: Mart Foto: Julian & Tygo
KITTY FAAS De vele fasen van Kitty Faas Kitty is geboren in Amsterdam en
Ze liet haar kinderen wat meer hun
woonde met haar vader, moeder en
gang gaan dan dat haar moeder
drie jaar oudere zus Inkriet. Ze is
deed. Ook heeft ze met haar man in
verhuisd naar Groningen en
Frankrijk gewoond en heeft door de
momenteel woont ze in Roden.
app Duolingo, Frans geleerd.
Kitty heeft een zoon en een dochter. Haar zoon werd geboren in
Lesgeven vond ze erg leuk, maar
Amsterdam en ze kreeg haar
toen ze begon met lesgeven, in
dochter toen ze naar Groningen
Groningen op een meisjesschool,
waren verhuisd.
merkte ze dat ze er toch wel wat moeite mee had. Gelukkig had haar
Kitty was erg gehecht aan haar
man ook ervaring met lesgeven en
moeder en ze zou wel graag nog
gaf haar wat tips. Iets wat ze zich
weer een keertje, als het kon,
nog heel goed kan herinneren is
boodschappen met haar moeder
dat, toen ze aan het lesgeven was,
willen doen, net als dat ze vroeger
er nog typemachines waren. Haar
deed. Als ze met haar moeder naar
leerlingen waren gewend dat, als ze
de winkel ging mocht ze alleen plat
klaar waren, ze het papier uit de
praten, thuis was dat niet
machine konden scheuren en het
toegestaan. Haar vader was toen
vervolgens als propjes door het
Kitty nog heel jong was al overleden
lokaal heen te gooien. Dat vonden
en ze heeft aan hem dus niet zoveel
ze normaal omdat hun oude
herinneringen meer. Ze vond haar
meester nooit controle over de klas
zus altijd wat bazig. Kitty haar
kon houden. Ze heeft in totaal 35
moeder had altijd moeite met Kitty
jaar lang in het onderwijs gewerkt.
haar gang te laten gaan en dat deed ze zelf anders.
Echt spijt heeft Kitty nooit gehad, alleen kleine dingetjes die anders gekund hadden, maar zo is het ook wel prima uitgekomen. Kitty was altijd wel een braaf kind en luisterde altijd goed. Als mensen wat van haar vroegen luisterde ze daar wel naar. Vroeger was Kitty soms best onzeker, daar heeft ze nu spijt van. Ook vond ze zichzelf vroeger veel te kritisch. Daarom hoopt ze dat onze generatie en de komende generaties zich niet zo onzeker voelen. Ook wil ze andere mensen meegeven dat er geen foute keuzes bestaan en dat als één van je keuzes een keer niet uitkomt zoals je gehoopt had, dat het dan ook niet uitmaakt.
Tekst: Anouk & Birgit Foto: Amy & Lisa
'Ook wil ze andere mensen meegeven dat er geen foute keuzes bestaan en dat als één van je keuzes een keer niet uitkomt zoals je gehoopt had, dat het dan ook niet uitmaakt.'
REACTIES V/D LEERLINGEN
'ik haal uit het gesprek Dat je meer kan bereiken dan dat je denkt.' 'Heel goed, interessant, spannend.' 'Ik neem van deze ervaring mee dat je Goed je best moet doen op school.' 'ik neem mee uit het gesprek: Dromen achterna gaan!'
'Het ging over het algemeen goed.'
'het was heel leuk en we moeten de volgende keer niet zo zenuwachtig zijn.' 'ik haal uit deze ervaring Dat je moet vasthouden aan wat je later wil worden.' 'Het was leuk, want mevrouw was aardig.' 'ik neem uit het gesprek mee: volg je hart!' 'ik vond alles wel 'Het was erg interessant.'
goed gaan, maar de vragen konden wat sneller gesteld worden.'
'Ik vond het heel erg leuk om te doen.'
PIETJE SUURD Luister naar anderen De 82-jarige Pietertje Boukje Suurd
Ze had soms wel een grote mond,
was het enige meisje thuis. Ze had
maar ze heeft ook een heel goed
alleen maar broers. Ze is geboren op
hart.
14 september 1940 in Alteveer, dat werd ook wel het rasdorp genoemd.
Ze was erg zelfstandig en luisterde
Pietertje heeft vier kinderen, 3
vaak niet naar anderen. Pietertje
meisjes en een jongen. Ze moest al
luisterde alleen naar zichzelf en
jong trouwen en heeft nooit een
naar haar vriendin. Ze vertelde ook
diploma gehaald. Ze heeft veel
vaak dingen aan haar vriendin en
verschillende banen gehad. Ze
heel soms ook aan haar ouders. Ze
moest bij haar vader, een boer, op
werkte vroeger bij haar vader op het
het land werken. Ze heeft ook bij
land. Ze plukte daar knollen, best
een bakkerij gewerkt. In haar vrije
zwaar werk. Het was hard werken,
tijd doet ze vaak niet zo veel, maar
maar ze zette wel door.
ze vindt het leuk om te lezen en sport te kijken op de tv.
Als ze toen wist wat ze nu weet, had ze waarschijnlijk wel meer
Pietertje was vroeger erg
geluisterd naar anderen en was ze
zelfstandig, maar ook best
niet zo eigenwijs geweest. Ze weet
eigenwijs. Omdat ze het enige
nu wel wat het inhoudt als ze naar
meisje was, dachten mensen dat ze
anderen luistert. Ze vindt het ook
bijvoorbeeld heel verwend was,
jammer dat ze nooit verder is
maar dat was niet echt zo, want ze
gegaan met school, want ze weet
moest best hard werken.
nu dat school heel belangrijk is. Ze vindt het jammer dat ze nooit haar studie heeft afgemaakt, want ze had graag stewardess willen worden.
Tekst: Elena Foto: Lulia & Lieke P.
FRANCIS WIJMA Stuntvrouw verhuist Wij hebben een interview met
Ze deed toen (en nog steeds)
voormalig GGD-personeelsadviseur
bijvoorbeeld aan muziek (theater).
Francis Wijma gehad. Toen we naar haar toegingen dachten we: we
Ze is uiteindelijk van Noord-Holland
krijgen vast iets over haar
naar Groningen (Bedum) verhuisd.
opleidingen en dat ze later had
Toen ze het tegen haar familie en
bedacht om een andere kant op te
vrienden zei, zei één van haar
gaan. Ook hadden we
vriendinnen dat ze het niet moest
verwachtingen over haar werk,
doen.. Achteraf was het een van de
maar dat bleek heel anders. Want
beste keuzes die ze had gemaakt.
we dachten iets van huisvrouw of
Ondanks dat haar vriendin zei dat
zoiets. Bleek ze voor een bepaalde
ze het niet moest doen, ging het
periode stuntvrouw in Frankrijk
achteraf wel goed.
geweest te zijn. En daarna weer terug in Nederland, nog een
Haar omgeving zei destijds ook dat
werkplek. Op dat moment hadden
ze eigenlijk niet naar Frankrijk
we wel respect voor haar.
moest gaan, maar achteraf is dat ook gewoon een goede keuze
We hadden het vooral over dat ze
geweest.
van Noord-Holland naar Bedum verhuisde. Ze vertelde ook dat als ze
Wat Francis vooral ook aan ons
had geweten wat ze nu weet, dat ze
wilde meegeven, is dat je gewoon
eerder naar Groningen verhuisd zou
naar je hart moet luisteren en je
zijn, want ze is nu veel gelukkiger.
hart moet volgen en altijd voor
Toen ze was verhuisd, had ze voor
jezelf moet kiezen. En ze zei dat je
haar gevoel een veel leuker leven.
vooral in jezelf moet geloven.
Tekst: Ian & Daniël Foto: Lieke & Jolien
GER WESTRA De keuze Meneer Westra is 71 jaar en komt uit
Meneer Westra denkt ook dat als hij
Groningen. Hij staat graag in de
toen had geluisterd, dat zijn leven
spotlights, in zijn vrije tijd, bij de
misschien anders was gegaan.
theatervereniging 'De Scheepsbel'. Meneer Westra vindt het soms ook De eerste keuzemogelijkheid, met
goed als je niet luistert, omdat het
verregaande consequenties, in het
belangrijk is om je eigen mening te
leven van meneer Westra, was over
laten gelden. 'Een mening hebben
een school. Meneer Westra moest
is belangrijk. Maar het is ook
de keuze maken om samen met
belangrijk om die mening te laten
een vriend naar een school te gaan,
vormen door naar meningen van
of hij moest luisteren naar zijn
anderen te luisteren.' Hij geeft dan
ouders en naar de school toe
ook het advies aan de jeugd om te
waarvan de ouders wilden dat hij
luisteren naar anderen.
daarheen ging. Uiteindelijk nam hij de beslissing om met zijn vriend
We vonden het een interessant
naar school te gaan, omdat hij zich
gesprek, maar zijn blij dat wij de
veilig bij die vriend voelde.
school konden kiezen die we zelf wilden.
Na een tijdje vond hij het echt een ramp om daarheen te gaan. Daarom had hij moeten luisteren naar zijn ouders. En als hij had geluisterd naar zijn ouders had hij ook eerder en makkelijker kunnen studeren.
Tekst: Robin & Rob Foto: Jasper
'Meneer Westra denkt ook dat als hij toen had geluisterd, dat zijn leven misschien anders was gegaan.'
NICO HERWIG Heb nooit spijt Nico is 76 jaar oud. Hij is geboren in
Hij vindt het leuk om dingen zelf te
Scheveningen en is daarna verhuisd
doen. Hij heeft bijvoorbeeld zelf
naar Bedum. Hij heeft 2 kinderen.
zonnepanelen op zijn huis gezet.
Vroeger wilde Nico graag piloot
Hij speelt om de week in een
worden, maar dat is niet gelukt. De
improvisatietheater. En ook is hij
opleiding om straaljagerpiloot te
goed in bridgen, dat is een
worden werd alvast betaald. Hij
kaartspel.
moest de test voor straaljagerpiloot alleen wel halen. Helaas is hem dat
In zijn leven vroeg hij advies aan
niet gelukt.
anderen op momenten dat hij iets niet begreep. Als hij iets fout deed
Uiteindelijk is Nico opgeleid als
kreeg hij advies van anderen, maar
ingenieur en kreeg hij een
het interesseerde hem niet als
technisch beroep, waarbij hij veel
mensen ongevraagd commentaar
projectmatig werkte.
hadden, ook al bedoelden de
Nu heeft Nico alleen maar vrije tijd
mensen het goed.
en heeft hij veel hobby’s. Hij organiseert met drie vrienden het
Hij wil in de toekomst nog graag
project 'new skool, old skool'. Dat
reizen. Het liefst naar Nieuw-
zijn interviews met kinderen op
Zeeland, omdat zijn kinderen daar
scholen.
zijn geweest. Nico vindt dat je geen spijt moet hebben van de keuzes die je maakt en zelf moet bepalen wat je wel en niet doet. ‘Leef je eigen leven.’
Tekst: Lian & Jordi Foto: Allard & Mattia
BART VAN DEN BOS Nog een actief leven. De 75-jarige Bart van den Bos heeft
Er zaten zo’n 700 mensen op die
nog een heel actief leven. Hij doet
boot. De boot was erg klein, dus
bijvoorbeeld nog steeds aan
met zo’n 700 mensen erop was dat
(stuit)volleybal, waar hij 60 jaar
erg krap. De boot was ongeveer 350
geleden mee is begonnen.
meter lang en heette 'De Ruiter'.
Zo heeft hij ook 22 maanden bij de
Toen Bart uit de marine ging kreeg
marine en 34 jaar bij de politie
hij zijn oude baan weer terug. Maar
gezeten. Bart is eigenlijk heel erg
hij vond dit op een gegeven
tevreden over zijn leven. Zo heeft hij
moment toch best wel saai, omdat
ook niet een moment in zijn leven
je dan ook met lekker weer de hele
dat hij niet geluisterd heeft en
dag achter een bureau zat. Daarom
daarna er spijt van heeft gehad. Het
besloot hij dat hij politieman wilde
past niet helemaal bij ons
worden. Dat was een stuk
onderwerp, maar hij had wel een
spannender werk. Zo moest hij vaak
heleboel beleefd en gedaan in zijn
vluchtelingen die niet in Nederland
leven. Daar vertelde hij dan ook heel
mochten blijven, naar Schiphol
enthousiast over.
brengen om Nederland te verlaten. Zo heeft hij de gijzelingen met de
Op 16-jarige leeftijd vonden zijn
Molukkers meegemaakt. Geweld
ouders dat hij maar eens geld
heeft hij niet meegemaakt,
moest gaan verdienen. Zo ging Bart
gelukkig.
op een belastingkantoor werken. Daarna, in 1967, kreeg hij een brief
In de tijd dat hij bij de politie werkte
dat hij in dienst moest. Hij heeft 20
is hij agent, hoofdagent en
maanden op een boot gezeten. Hij
wijkagent geweest.
voer daarbij naar andere landen toe.
Bart heeft altijd al gesport. Hij doet tegenwoordig aan stuitvolleybal voor senioren, daar heeft hij nooit spijt van gehad. Hij zit in een leuk team en doet soms nog mee aan (team)competities. Hij volleybalt niet op een hoog niveau, maar is vroeger wel een keer kampioen geworden en heeft meerdere bekers en medailles gewonnen. Er is voor binnenkort net een toernooi geregeld waar hij aan meedoet, net als acht andere teams uit heel Drenthe. Verder doet Bart in zijn vrije tijd aan wandelen, jeu de boules en houdt hij erg van reizen. Hij is nog van plan om de hele wereld over te reizen. Hij wil de jeugd van tegenwoordig meegeven dat je meer kan bereiken dan dat je denkt en dat je altijd je hart moet volgen. Hij vond dit interview erg leuk.
Tekst: Lieke S. & Sophie Foto: Leonie & Senya
'Hij wil de jeugd van tegenwoordig meegeven dat je meer kan bereiken dan dat je denkt en dat je altijd je hart moet volgen.'
BERT VAN EFFEREN Wat doet Bert het allerliefste? Bert is geboren in Driebergen, maar
Eén van de mooiste reizen die hij
woont nu in Assen. Hij heeft een
ooit heeft gemaakt is langs het
opleiding gevolgd om kok te
Panamakanaal en later dit jaar gaat
worden. Tijdens die opleiding heeft
hij Noorwegen bezoeken.
zijn leraar tegen hem gezegd dat hij beter niet in de keuken van een
Maar reizen is niet het enige wat hij
druk restaurant moest gaan
doet. Want ook al is hij met
werken, maar meer op zijn plek was
pensioen, hij is nog wel vrijwilliger
in de keuken van een instelling. Dit
bij de Voedselbank Nederland. Dit
bleek later heel goed advies te zijn
ziet hij alleen meer als een hobby.
geweest.
Hij controleert of het eten goed wordt bewaard en er genoeg wordt
Hij is dus heel zijn leven kok
uitgegeven. Bert heeft van niets wat
geweest, maar sinds hij met
hij in het verleden heeft gedaan
pensioen is gegaan fietst hij het
spijt en is altijd nog heel gelukkig.
allerliefste. Op zijn e-bike legt hij korte en langere afstanden af. Hij
We vonden het een gezellig
maakt ritten door de buurt, maar
gesprek en mooi om te zien dat
nog liever fietst hij over de hele
Bert zo gelukkig met zijn leven is.
wereld. Bert gooit dan zijn fiets en die van zijn vrouw achterop de caravan en reist naar alle hoeken van de wereld.
Tekst: Rowan Foto: Niek & Bart
RUUD FAAS Gelukkig heb ik niet geluisterd Vroeger als kleine jongen was het
werken. Maar Ruud is ook heel slim
zijn droom om automonteur te
vertelt hij ons: 'Ik heb een best hoog
worden, maar zijn vader keurde het
IQ. Ik snap ook veel van
af. Het is hem toch gelukt.
natuurkunde en scheikunde, maar door mijn dyslexie was lezen mijn
Ruud Faas is 78 jaar oud en woont
minst favoriete vak.’
in Tolbert. Hij werd geboren in de Tweede Wereldoorlog en heeft
Uiteindelijk is hij meer gaan lezen
daarna een tijdje in Amsterdam
en werd zijn dyslexie beter. Later
gewoond. Hij heeft twee kinderen
besloot hij niet naar zijn vader te
die Barbara en Rico heten, alle twee
luisteren en zijn droom te volgen
zijn ze leraar geworden. Ruud zelf is
om in de garage te werken. In de
ook een leraar geweest. 'Ik was wel
garage werken kostte veel uren, hij
een strenge leraar,' zei Ruud
kon dus niet naar school en ging
lachend. Ondertussen is hij met
naar de avondschool. Toen kreeg hij
pensioen en reist hij voor zijn plezier
het idee om ook een leraar te
met zijn vrouw. Ze wandelen ook
worden. Hij studeerde ’s avonds en
vaak samen.
in het weekend. Het is hem toch gelukt om leraar te worden en hij
Ruud beschrijft zichzelf als een
heeft dat 35 jaar lang gedaan.
eigenwijs persoon. Hij luisterde bijna nooit naar mensen. Ruud
In 1983 waren de eerste computers
kreeg het al snel zwaar op school:
en auto’s met computers. Voor
hij had dyslexie. Zijn vader dacht dat
Ruud was dit nog helemaal nieuw,
Ruud niet goed genoeg zijn best
dus moest hij steeds doorleren over
deed. Dat kwam ook omdat Ruud
nieuwe auto’s zodat hij ze kon
heel graag in de garage wilde
repareren.
Tekst: Sanja & Joyce Foto: Marloes
Ruud gaf een tip mee aan de jeugd: 'Word gewoon wat je graag wil en laat je niet tegenhouden.'
ELLEN BELGA Was ik maar naar school gegaan… Ellen Belga is 70 jaar oud. Ellen is al
Ellen was er klaar mee en wilde van
eenenvijftig jaar getrouwd. Ze heeft
school af. Haar ouders bleven haar
twee kinderen en een kleindochter.
vertellen niet te stoppen, maar ze
Ellen komt uit Rotterdam, maar
vond het echt niet leuk meer en
woont nu in Een. Ze houdt ervan
stopte met school.
om sportief bezig te zijn, te tuinieren, te fietsen en te wandelen
Een tijdje later trouwde ze met haar
en gaat graag naar de sportschool.
man. Ze hadden elkaar ontmoet door hun ouders. Ze zochten elkaar
Ze is nu al 4 jaar met pensioen en
later weer eens op en begonnen
heeft verschillende banen gehad.
elkaar steeds leuker te vinden. Ze
Zoals werken in het
trouwden en kregen twee kinderen.
bejaardentehuis en op kantoor. Vroeger was het niet erg om geen Ellen heeft haar middelbare school
diploma te hebben. Je kon
niet afgemaakt. Hier heeft ze enorm
makkelijker een baan krijgen. En ze
veel spijt van. Maar hoe lukte het
was getrouwd. Vroeger ging de
haar om toch te gaan leren? En hoe
man werken en zij deed het
lukte het haar om toch een baan te
huishouden en zorgde voor de
krijgen?
kinderen. Later in haar leven werd het lastig zonder diploma. Ze kon
Ellen was rond de elf toen ze van de
moeilijk een baan vinden. Met steun
basisschool af ging. Dit was een
van haar man, besloot ze een
prettige periode, tot ze op de
opleiding te volgen. Ze leerde heel
middelbare school kwam. Ze had
hard om toch een diploma te
weinig keus, want er waren vroeger
krijgen, met een goede baan.
niet veel verschillende scholen. Ze had het niet gezellig op school en had geen zin meer in school.
Ze ging studeren. Zo kreeg ze toch de mogelijkheid om een baan te krijgen, na haar werk in het bejaardentehuis, om daar ouderen te helpen. Nu is Ellen met pensioen en is ze gelukkig. Ze heeft uiteindelijk toch nog goed geleerd. En heeft nu een familie die heel veel voor haar betekent. We vonden het verhaal van Ellen Belga mooi, omdat ze toch nog wilde doorleren en wist waar ze wilde komen. En dit haar goed is afgegaan.
Tekst: Julius & Selena Foto: Melle & Damian
'We vonden het verhaal van Ellen Belga mooi, omdat ze toch nog wilde doorleren en wist waar ze wilde komen.'
GERARD NIJENBOER Het verleden van Gerard Gerard, eenenzeventig jaar oud,
Gerard zijn ouders hebben allebei in
komt uit de stad Groningen en is
een concentratiekamp gezeten, wat
opgegroeid in een grensdorp in
zijn ouders geheim hadden
Twente. Hij woont daar met twee
gehouden totdat Gerard wat ouder
kinderen; een dochter en een zoon
was, omdat hij het anders niet zou
en heeft ook een kleindochter.
begrijpen. Gerards vader was Joods
Gerard doet aan vrijwilligerswerk en
en heeft ook in een
is ook een organisator van toneel en
vernietigingskamp gezeten.
soms van film. Hij doet zelf ook soms aan toneel, maar dan heeft hij
Gerard zijn vrienden gingen naar de
wel een kleine rol. 'Dat vind ik niet
ulo, waardoor hij daar ook heen was
erg.' De reden waarom Gerard zich
gegaan. Maar hij vond het later toch
heeft opgegeven, is omdat de titel
een slecht idee. Hij vond dat hij
hem aansprak en hij er wat over
beter naar de hbs had kunnen
wilde delen.
gaan. Gerard vond de leukste schoolvakken: wiskunde, rekenen,
Gerard heeft in een apotheek
aardrijkskunde en geschiedenis. Hij
gewerkt om medicijnen te maken.
vond school een van de leukste
Hij is ook een gastheer in een
dingen die er waren en heeft al zijn
ziekenhuis en doet ook
doelen in het leven behaald.
rondleidingen. Vroeger deed hij veel aan sport en zingen, waardoor hij
Wij vonden het verhaal van Gerard
weinig tijd had om te leren voor
erg indrukwekkend, omdat zijn
toetsen op school. Toen Gerard
ouders in een concentratiekamp
examens had, was hij heel erg
hebben gezeten en ook wel knap
gezakt met zeer slechte cijfers.
dat hij erover wilde praten.
Tekst: Pascal Foto: Jurre & Milan
REACTIES V/D LEERLINGEN
'Eigenlijk is alles wel nieuw wat je hoort. je verwacht dat niet.' 'Goed, helemaal goed.'
'ik neem ook mee uit ons gesprek: Niet te snel met jongens beginnen, voor jezelf kiezen.'
'Het ging goed. misschien hadden we iets meer op de vragen in kunnen gaan.'
'Echt super leuk!'
'ik neem mee uit het gesprek Dat je altijd naar jezelf moet luisteren en niet altijd naar anderen hoeft te luisteren.' 'het was heel erg spannend en leuk.'
'beter dan ik had gedacht!' 'Ging heel goed, leuk om te doen. er Kon eigenlijk niets beter.'
'ik neem uit het gesprek meE: Doe wat je zelf wilt en als je hulp nodig hebt: zoek hulp.'
'Ging helemaal top.'
IED VAN OORSCHOT Ied koos voor iets Haar moeder was overleden toen ze
Na een jaartje had ze wel geluisterd
4 jaar was. Ze kreeg toen een
en met iemand gepraat, waardoor
stiefmoeder die wilde dat ze van
ze zich beter ging voelen. Ze had
alles ging doen.
eerder moeten luisteren, want dan had ze niet een jaar over hoeven
Haar stiefmoeder wilde dat ze een
doen en had ze zich al veel eerder
school voor meisjes ging kiezen,
beter gevoeld.
maar dat wilde Ied niet. Ze wist niet wat ze moest doen, naar haar
Tegenwoordig is Ied bezig met het
moeder luisteren of haar eigen pad
leren van Spaans voor haar
volgen. Ze koos uiteindelijk voor
kleinkinderen, want die wonen in
haar eigen keuze en daar was ze blij
Spanje en zo kan ze goed met ze
mee. Als ze naar haar stiefmoeder
communiceren. Ied houdt van foto’s
had geluisterd dan had ze een heel
maken en heeft haar eigen website
ander leven gehad en had ze een
waar ze de foto’s op zet.
opleiding gedaan die ze helemaal niet leuk vond.
Ze is ook bezig met het bezoeken van universiteiten. Daar ging ze met
Ied had moeite met eten en ze had
de studenten in gesprek over
problemen met haar gezondheid.
verschillende dingen.
Ze lag alleen maar in bed en ging niet naar school en daardoor moest
Wij hebben uit dit gesprek geleerd
ze een jaar overdoen. Iedereen
dat het niet erg is om hulp te
maakte zich zorgen over haar. Haar
vragen.
vriendinnen zeiden dat ze moest gaan praten met iemand, maar dat vond ze onzin, dus deed ze het niet.
Tekst: Daniëlle & Leana Foto: Silke & Kirsten
ASTRID VAN EFFEREN De droomreis Astrid van Efferen, 69 jaar, is een
Spijt heeft ze nergens van, maar
creatieve en actieve duizendpoot.
nog wel heel veel dromen om in de
Ondanks dat ze niet zo goed te
toekomst met haar man te doen.
been is, doet ze nog erg veel. Ze
Bijvoorbeeld, mooie dingen te zien
zingt in een koor, knutselt veel, doet
en te reizen rondom de wereld. Het
vrijwilligerswerk in Assen en gaat
liefst zouden ze met een camper
naar de sportschool.
gaan rondreizen, maar dat lukt niet, omdat ze naar landen willen waar je
Spijt in haar leven heeft Astrid van
alleen met het vliegtuig heen kan.
Efferen niet. Maar als ze andere
De bestemmingen zijn: Noorwegen,
keuzes had om te maken, had ze
Canada, Amerika (Florida), waar ze
zeker andere keuzes gemaakt.
een paar vrienden heeft wonen.
Bijvoorbeeld dat ze heel graag een koophuis had gekocht. Toen zij en haar man daar de keuze over moesten maken, of ze een koophuis of een huurhuis moesten kopen. In plaats daarvan hebben ze lange tijd in een huurhuis gewoond.
Tekst: Noor & Tess Foto: Daley & Stijn
DE DOCENTEN Het MDT-traject is voor onze leerlingen een leerzame en welkome afwisseling van hun dagelijkse lesprogramma. Op school leer je veel. Je vergaart niet alleen kennis, maar je leert ook wie je bent en hoe je je verhoudt tot de wereld. Het is goed voor onze leerlingen om af en toe uit hun eigen bubbel te kunnen stappen en dat is nou juist wat ze tijdens dit project moesten doen. De kracht van dit programma zit hem in de snelheid en aandacht waarmee er door de MDT-trainers gewerkt wordt. Leerlingen hebben genoeg tijd om zich goed voor te bereiden, maar te weinig tijd voor twijfel en sleur. Het interviewen van de vertellers met als thema ‘had ik toen maar geluisterd’ was voor veel leerlingen een spannend moment. Je kent degene niet die tegenover je zit en dan brengt die verteller ook nog eens een bak vol levenservaring met zich mee. Mooie gesprekken, die soms ook een beetje stroef kunnen lopen en een hele hoop verhalen en adviezen. Alle leerlingen hebben zich van hun beste kant laten zien. We zagen leerlingen die normaal in de klas soms voor onrust kunnen zorgen, tijdens dit project opbloeien en met een open houding op een respectvolle manier met de vertellers in gesprek gaan. Ook zagen we hoe de stille leerlingen, die niet graag op de voorgrond staan, prachtige verhalen schrijven. Voor iedereen was een rol te vervullen. Onze leerlingen stonden open voor de verhalen van anderen en hebben met zorg en aandacht geluisterd en de mooie verhalen van de vertellers verwoord. Wij zijn trots!
Berber en Maartje
'Had ik maar geluisterd' is een publicatie van MDT Cultuur & Kunst. Deze uitgave presenteert de gesprekken die leerlingen van RSG de Borgen hebben gevoerd met vertellers, als onderdeel van hun Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma.
Ontwerp, redactie en lay-out: HUMINT Solutions Met dank aan: Alle vertellers voor het delen van hun verhalen en docenten Berber en Maartje voor de leuke samenwerking. Meer weten? Ga naar www.mdtcultuurenkunst.nl Copyright © 2023 HUMINT Solutions